IN IV SENTENT. DIST. XXX, A. IN IV SENTENT. DIST. XXX, A.

209 209

DISTINCTIO XXX. DISTINCTIO XXX.

Consensus qui est efficiens causa matrimonii, non debet esse de- Consensus qui est efficiens causa matrimonii, non debet esse de- fectivus ex parte rationis. fectivus ex parte rationis.

A. De errore qui evacuat consensum. A. De errore qui evacuat consensum.

Nec solum coactio impedit vel excludit consensum, sed etiam error. Nec solum coactio impedit vel excludit consensum, sed etiam error. Non autem omnis error consensum impedit. Est enim error alius perso- Non autem omnis error consensum impedit. Est enim error alius perso- ma, alius fortunæ, alius conditionis, alius qualitatis. Error personæ, ma, alius fortunæ, alius conditionis, alius qualitatis. Error personæ, quando hic putatur esse homo ille, et est alius. Error fortunæ, quando quando hic putatur esse homo ille, et est alius. Error fortunæ, quando putatur esse dives qui pauper est, vel e converso. Error conditionis, putatur esse dives qui pauper est, vel e converso. Error conditionis, quando putatur esse liber qui servus est. Error qualitatis, quando putatur quando putatur esse liber qui servus est. Error qualitatis, quando putatur esse bonus qui malus est. Error fortunæ et qualitatis, conjugii consensum esse bonus qui malus est. Error fortunæ et qualitatis, conjugii consensum non excludit. Error vero conditionis conjugalem consensum evacuat: de non excludit. Error vero conditionis conjugalem consensum evacuat: de qua conditione postmodum tractabimus. Error quoque personæ, consen- qua conditione postmodum tractabimus. Error quoque personæ, consen- sum conjugalem non admittit: ut si quis fœminam nobilem in conjugium sum conjugalem non admittit: ut si quis fœminam nobilem in conjugium petat, et pro ea alia ignobilis tradatur ei, non est inter eos conjugium : petat, et pro ea alia ignobilis tradatur ei, non est inter eos conjugium : quia non consensit vir in istam, sed in aliam. Ut si quis promitteret mihi quia non consensit vir in istam, sed in aliam. Ut si quis promitteret mihi se venditurum aurum, et pro auro offerret mihi aurichalcum, et ita me se venditurum aurum, et pro auro offerret mihi aurichalcum, et ita me deciperet numquid diceret consensisse in aurichalcum? numquam volui deciperet numquid diceret consensisse in aurichalcum? numquam volui emere aurichalcum, nec ergo in illud consensi: quia consensus non nisi emere aurichalcum, nec ergo in illud consensi: quia consensus non nisi voluntatis est. Sicut ergo error materiæ excludit consensum, ita et in voluntatis est. Sicut ergo error materiæ excludit consensum, ita et in conjugio error personæ. conjugio error personæ.

Sed objicitur de Jacob qui pro Rachel septem annis servierat, et suppo- Sed objicitur de Jacob qui pro Rachel septem annis servierat, et suppo- sita est ei Lia: numquid error personæ exclusit conjugium, cum non in sita est ei Lia: numquid error personæ exclusit conjugium, cum non in eam, sed in Rachel consenserit? Sed quod ibi factum est, in mysterio ge- eam, sed in Rachel consenserit? Sed quod ibi factum est, in mysterio ge-

1 Cf. 26, quæst. 1, post principium, ubi totum ponitur quod hic habetur usque ad cap. Præ- 1 Cf. 26, quæst. 1, post principium, ubi totum ponitur quod hic habetur usque ad cap. Præ- missis (Nota edit. Lugd.) Vide paulo infra, cap. B (Nota editoris). missis (Nota edit. Lugd.) Vide paulo infra, cap. B (Nota editoris).

2 Cf. Genes. xxix, 23 et seq. 2 Cf. Genes. xxix, 23 et seq.

XXX XXX

14 14

210 210

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

stum non improbe traditur : ibi tamen etsi non præcessit, secutus est con- stum non improbe traditur : ibi tamen etsi non præcessit, secutus est con- sensus, nec ex illo concubitu qui consensum præcessit, fornicarii judican- sensus, nec ex illo concubitu qui consensum præcessit, fornicarii judican- tur, cum ille maritali affectu eam cognoverit, et illa uxorio affectu debitum tur, cum ille maritali affectu eam cognoverit, et illa uxorio affectu debitum persolverit, putans lege primogenitarum, et paternis imperiis se illi jure persolverit, putans lege primogenitarum, et paternis imperiis se illi jure copulatam. Excusatur etiam, quia Dei consilio in mysterio ita actum est. copulatam. Excusatur etiam, quia Dei consilio in mysterio ita actum est. Hodie etiam excusaretur ille, cui inscio uxoris soror lectulum ejus ingressa Hodie etiam excusaretur ille, cui inscio uxoris soror lectulum ejus ingressa se subjiceret : quæ cum sine spe conjugii perpetuo manere censeatur, ille se subjiceret : quæ cum sine spe conjugii perpetuo manere censeatur, ille tamen qui cognovit eam per ignorantiam, excusatur: quod per simile tamen qui cognovit eam per ignorantiam, excusatur: quod per simile probatur. Si enim diabolus transfigurans se in Angelum lucis ', credatur probatur. Si enim diabolus transfigurans se in Angelum lucis ', credatur bonus, non est error periculosus. Quod autem vir ille in illam mulierem bonus, non est error periculosus. Quod autem vir ille in illam mulierem non consenserit, ex simili ostenditur. Si quis hæreticus nomine Augustini non consenserit, ex simili ostenditur. Si quis hæreticus nomine Augustini vel Ambrosii, alicui Catholico se offerret, eumque ad suæ fidei imitatio- vel Ambrosii, alicui Catholico se offerret, eumque ad suæ fidei imitatio- nem vocaret, si ille assentiret, in cujus sententiam fidei diceretur consen- nem vocaret, si ille assentiret, in cujus sententiam fidei diceretur consen- sisse? Non in hæreticorum sectam, sed in integritatem fidei, quam ille sisse? Non in hæreticorum sectam, sed in integritatem fidei, quam ille hæreticus se mentiebatur habere. Error vero fortunæ consensum non ex- hæreticus se mentiebatur habere. Error vero fortunæ consensum non ex- cludit. Quæ enim nubit pauperi, putans illum esse divitem, non potest cludit. Quæ enim nubit pauperi, putans illum esse divitem, non potest renuntiare priori conditioni, quamvis erraverit. Nec error qualitatis, ut si renuntiare priori conditioni, quamvis erraverit. Nec error qualitatis, ut si quis ducat uxorem meretricem vel corruptam, quam putat esse castam vel quis ducat uxorem meretricem vel corruptam, quam putat esse castam vel virginem, non potest eam dimittere. virginem, non potest eam dimittere.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit error? Quid sit error?

« Nec solum coactio impedit, etc. » Ilic « Nec solum coactio impedit, etc. » Ilic agitur de impedimento erroris. agitur de impedimento erroris.

Dividitur autem in tres partes. In pri- Dividitur autem in tres partes. In pri- ma agit de errore persona qui evacuat ma agit de errore persona qui evacuat consensum. In secunda, de conjugio bea- consensum. In secunda, de conjugio bea- tæ Virginis, ibi, B, « Præmissis aliquid tæ Virginis, ibi, B, « Præmissis aliquid addendum est, etc. » In tertia, agit de addendum est, etc. » In tertia, agit de causis secundariis matrimonii, ibi, C, causis secundariis matrimonii, ibi, C, « Expositio quæ sit efficiens causa ma- « Expositio quæ sit efficiens causa ma- trimonii, etc. » trimonii, etc. »

Adhuc prima subdividitur in duas. In Adhuc prima subdividitur in duas. In prima tangit quis error matrimonii con- prima tangit quis error matrimonii con- sensum evacuet, et quis non. In secunda, sensum evacuet, et quis non. In secunda, objicit contra hoc, ibi, A, §2: « Sed objicit contra hoc, ibi, A, §2: « Sed objicitur de Jacob qui pro Rachel, etc. » objicitur de Jacob qui pro Rachel, etc. »

2 II ad Corinth. XI, 14: Et non mirum, ipse 2 II ad Corinth. XI, 14: Et non mirum, ipse

Incidit autem hic quæstio de errore. Incidit autem hic quæstio de errore. Et quæruntur ante Litteram quatuor. Et quæruntur ante Litteram quatuor. Primum, Quid sit error? Primum, Quid sit error?

Secundum, Utrum ex sui natura im- Secundum, Utrum ex sui natura im- pediat matrimonium vel ex alio aliquo ? pediat matrimonium vel ex alio aliquo ? Tertium, Quis sit error personæ ? Tertium, Quis sit error personæ ? Quartum, de divisione erroris quam Quartum, de divisione erroris quam ponit Magister in Littera. ponit Magister in Littera.

AD PRIMUM objicitur sic: Dicit Augu- AD PRIMUM objicitur sic: Dicit Augu- stinus, quod « error est cum falsa pro ve- stinus, quod « error est cum falsa pro ve- ris approbantur : » ergo error est appro- ris approbantur : » ergo error est appro- batio falsorum pro veris. batio falsorum pro veris.

enim Satanas transfigurat se in angelum lucis. enim Satanas transfigurat se in angelum lucis.

IN IV SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 2. IN IV SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 2.

Videtur autem secundum hoc, quod Videtur autem secundum hoc, quod error non differat ab ignorantia: quia error non differat ab ignorantia: quia

: :

1. Ex ignorantia facti falsa pro veris 1. Ex ignorantia facti falsa pro veris approbantur ergo ignorantia et error approbantur ergo ignorantia et error sunt idem, quod est contra Augustinum sunt idem, quod est contra Augustinum in libro II de Libero arbitrio, ubi dicit, in libro II de Libero arbitrio, ubi dicit, quod ignorantia est nescentia alicujus fa- quod ignorantia est nescentia alicujus fa- ciendorum. ciendorum.

2. Item, Videtur potius debere poni 2. Item, Videtur potius debere poni ignorantia pro impedimento consensus. ignorantia pro impedimento consensus. Cum enim consensus debeat esse volunta- Cum enim consensus debeat esse volunta- rius, id quod est contrarium voluntati, rius, id quod est contrarium voluntati, videtur esse contrarium consensui: sed videtur esse contrarium consensui: sed involuntarium per ignorantiam, est con- involuntarium per ignorantiam, est con- trarium voluntati : ergo consensui : ergo trarium voluntati : ergo consensui : ergo videtur, quod istud magis consensum videtur, quod istud magis consensum excludat ergo magis debet poni pro im- excludat ergo magis debet poni pro im- pedimento consensus. pedimento consensus.

: :

3. Item Voluntas supponit notitiam 3. Item Voluntas supponit notitiam voliti ergo quod omnino privat notitia voliti ergo quod omnino privat notitia voliti, magis tollit voluntatem quam id voliti, magis tollit voluntatem quam id quod relinquit notitiam in parte: sed quod relinquit notitiam in parte: sed ignorantia tollit in toto, error autem ignorantia tollit in toto, error autem tantum in parte ergo videtur, quod tantum in parte ergo videtur, quod ignorantia plus impediat consensum, ignorantia plus impediat consensum, quam error. quam error.

: :

4. Item, Non dicitur, quod error facti 4. Item, Non dicitur, quod error facti excuset, sed potius ignorantia facti : excuset, sed potius ignorantia facti : quod autem in omnibus excusat, eo quod quod autem in omnibus excusat, eo quod non permittit esse voluntarium, illud non permittit esse voluntarium, illud magis debet impedire consensum matri- magis debet impedire consensum matri- monii, quam illud quod non dicitur ibi: monii, quam illud quod non dicitur ibi: sed ignorantia ab omnibus ponitur excu- sed ignorantia ab omnibus ponitur excu- sare factum ergo videtur, quod magis sare factum ergo videtur, quod magis sit ponendum impedimentum, quam sit ponendum impedimentum, quam

error. error.

ULTERIUS quæritur: quia ULTERIUS quæritur: quia

1. Dicit Aristoteles, quod involunta- 1. Dicit Aristoteles, quod involunta- rium per ignorantiam, consequitur ne- rium per ignorantiam, consequitur ne- scientiam singularium, in quibus est actus scientiam singularium, in quibus est actus et poenitudo in actu: sed errorem non et poenitudo in actu: sed errorem non concomitatur omnis ignorantia particula- concomitatur omnis ignorantia particula- rium in quibus est actus : ergo videtur, rium in quibus est actus : ergo videtur, quod ignorantia magis sit ponenda impe- quod ignorantia magis sit ponenda impe- dimentum quam error. dimentum quam error.

2. Item, Videtur quod in omni men- 2. Item, Videtur quod in omni men-

1 Genes. 1, 28. 1 Genes. 1, 28.

211 211

dacio et deceptione, falsa pro veris ap- dacio et deceptione, falsa pro veris ap- probantur ergo videtur, quod in omni- probantur ergo videtur, quod in omni- bus talibus sit error: ergo omnia talia bus talibus sit error: ergo omnia talia essent involuntaria, quod falsum est. essent involuntaria, quod falsum est.

: :

RESPONSIO. Dicendum, quod illa diffini- RESPONSIO. Dicendum, quod illa diffini- tio erroris est bona error enim non est tio erroris est bona error enim non est ignorantia vel nescientia: quia nescientia ignorantia vel nescientia: quia nescientia est privatio scientiæ cujuscumque rei est privatio scientiæ cujuscumque rei speculative, et ideo non est peccatum : speculative, et ideo non est peccatum : sed ignorantia est nescientia operando- sed ignorantia est nescientia operando- rum quæ debent sciri, et ideo peccatum rum quæ debent sciri, et ideo peccatum est sed error non tollit totam scientiam, est sed error non tollit totam scientiam, sed quandoque fit ex eo quod supponun- sed quandoque fit ex eo quod supponun- tur opposita principiorum, et tunc vo- tur opposita principiorum, et tunc vo- catur a Philosophis ignorantia malæ dis- catur a Philosophis ignorantia malæ dis- positionis, et tunc contingit in majori positionis, et tunc contingit in majori propositione quandoque autem contin- propositione quandoque autem contin- git in minori propositione, et tunc est er- git in minori propositione, et tunc est er- ror qualitatis, vel personæ, vel alicujus ror qualitatis, vel personæ, vel alicujus alterius enumeratorum in Littera. Et ex alterius enumeratorum in Littera. Et ex hoc patet, quod error semper præsuppo- hoc patet, quod error semper præsuppo- nit aliquam notitiam ejus circa quod er- nit aliquam notitiam ejus circa quod er- ratur, scilicet per famam, vel visum, vel ratur, scilicet per famam, vel visum, vel opinionem, sicut dicunt Jurisperiti: et opinionem, sicut dicunt Jurisperiti: et ideo patet, quod non est privatio pura : ideo patet, quod non est privatio pura : et hoc est quod dicit diffinitio, vera pro et hoc est quod dicit diffinitio, vera pro falsis approbare: quia ignorantia vel ne- falsis approbare: quia ignorantia vel ne- scientia nihil approbatur pro aliquo, sed scientia nihil approbatur pro aliquo, sed simpliciter privatur scientia ab ignorante: simpliciter privatur scientia ab ignorante: sed error in majori propositione est sicut sed error in majori propositione est sicut error juris, et error in minori est sicut error juris, et error in minori est sicut error facti, sicut error Nicolai, Apocal. error facti, sicut error Nicolai, Apocal. 1, 6, qui ideo quod dixit Deus: Crescite, 1, 6, qui ideo quod dixit Deus: Crescite, etc., dixit non esse peccatum mulieri etc., dixit non esse peccatum mulieri quocumque modo commisceri in sexu quocumque modo commisceri in sexu quem Dominus creavit, et cujus commix- quem Dominus creavit, et cujus commix- tionem præcepit et fructum benedixit. tionem præcepit et fructum benedixit. Error autem Jacob, Genes. xxix, 23 et Error autem Jacob, Genes. xxix, 23 et seq., fuit sicut error facti, qui factum ad seq., fuit sicut error facti, qui factum ad non factum revocat. non factum revocat.

Et per hoc patet solutio ad primum. Et per hoc patet solutio ad primum. AD OMNIA alia præter ultimum est una AD OMNIA alia præter ultimum est una solutio, quod in ignorantia et nescientia solutio, quod in ignorantia et nescientia nullus est omnino consensus : quia de nullus est omnino consensus : quia de ignorato nulla est cognitio, et ideo num- ignorato nulla est cognitio, et ideo num- quam contingit fieri consensum matri- quam contingit fieri consensum matri-

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad alia. Ad alia.

Ad quaest. Ad quaest. Ad 2. Ad 2.

212 212

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

monii et ideo non evacuat eum: sed monii et ideo non evacuat eum: sed errans cogitat de eo quod secundum quid errans cogitat de eo quod secundum quid novit et non perfecte et ideo alium pro novit et non perfecte et ideo alium pro eo accipit, sed in eum quem secundum eo accipit, sed in eum quem secundum quid novit, consentit et ideo evacuat quid novit, consentit et ideo evacuat consensum in istum : licet non simplici- consensum in istum : licet non simplici- ter evacuet consensum in eum qui secun- ter evacuet consensum in eum qui secun- dum quid notus est. dum quid notus est.

AD ULTIMUM dicendum, quod in omni AD ULTIMUM dicendum, quod in omni mendacio est intentio decipiendi sed mendacio est intentio decipiendi sed non decipitur qui mentitur: quia non ap- non decipitur qui mentitur: quia non ap- probat quod dicit: sed audiens circa di- probat quod dicit: sed audiens circa di- ctum errare et decipi potest: et ideo circa ctum errare et decipi potest: et ideo circa audientem mendacium bene potest error audientem mendacium bene potest error attingere. attingere.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An error ex sui natura evacuet et impe- An error ex sui natura evacuet et impe- diat matrimonium ? diat matrimonium ?

Secundo quæritur, Utrum ex sui na- Secundo quæritur, Utrum ex sui na- tura evacuet consensum matrimonii ? tura evacuet consensum matrimonii ? Videtur autem, quod non : Videtur autem, quod non :

1. Quod enim ex sui natura evacuat 1. Quod enim ex sui natura evacuat matrimonium, videtur peccare contra ali- matrimonium, videtur peccare contra ali- quod bonorum matrimonii: sed error ta- quod bonorum matrimonii: sed error ta- lis non peccat contra aliquod bonorum lis non peccat contra aliquod bonorum matrimonii ergo videtur, quod ex sui matrimonii ergo videtur, quod ex sui natura matrimonium non evacuet. PRIMA natura matrimonium non evacuet. PRIMA patet per se. SECUNDA autem probatur ex patet per se. SECUNDA autem probatur ex hoc, quod matrimonium non faciunt ho- hoc, quod matrimonium non faciunt ho- nestum nisi bona quæ ipsum efficiunt. nestum nisi bona quæ ipsum efficiunt.

2. Item, Quod ex sui natura impedit 2. Item, Quod ex sui natura impedit matrimonium, secundum totum sui am- matrimonium, secundum totum sui am- bitum suæ communitatis impedit matri- bitum suæ communitatis impedit matri- monium sed error non secundum totum monium sed error non secundum totum ambitum suæ communitatis impedit ma- ambitum suæ communitatis impedit ma- trimonium ergo non ex sua natura im- trimonium ergo non ex sua natura im- pedit ipsum. PROBATUR autem prima ex pedit ipsum. PROBATUR autem prima ex hoc, quod quidquid convenit homini se- hoc, quod quidquid convenit homini se- cundum suam naturam, convenit omni cundum suam naturam, convenit omni homini. SECUNDA autem scribitur in Lit- homini. SECUNDA autem scribitur in Lit- tera: quia ibi dicitur, quod error quali- tera: quia ibi dicitur, quod error quali-

tatis vel fortunæ, matrimonium non im- tatis vel fortunæ, matrimonium non im- pedit. pedit.

3. Item, Quod convenit alicui secun- 3. Item, Quod convenit alicui secun- dum suam naturam, illi maxime conve- dum suam naturam, illi maxime conve- nit, in quo est natura illa maxime: sed nit, in quo est natura illa maxime: sed erroris natura magis est in errore univer- erroris natura magis est in errore univer- salis propositionis sive juris, quam in salis propositionis sive juris, quam in errore minoris propositionis sive facti : errore minoris propositionis sive facti : ergo ille error magis evacuat matrimo- ergo ille error magis evacuat matrimo- nium sed hoc est falsum, quia sicut nium sed hoc est falsum, quia sicut ignorantia juris neminem excusat, ita ignorantia juris neminem excusat, ita nec error: ergo videtur, quod et hoc fal- nec error: ergo videtur, quod et hoc fal- sum sit ex quo sequitur, scilicet quod sum sit ex quo sequitur, scilicet quod error ex sui natura evacuat matrimo- error ex sui natura evacuat matrimo- nium. nium.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1 Dicit Gratianus, 29, quæst. 1, sic: 1 Dicit Gratianus, 29, quæst. 1, sic: « Consensus est duorum vel plurium « Consensus est duorum vel plurium sensus in idem. » Qui autem errat, non sensus in idem. » Qui autem errat, non sentit nec consentit, id est, simul cum sentit nec consentit, id est, simul cum aliis sentit patet igitur ex diffinitione aliis sentit patet igitur ex diffinitione erroris et consensus, quod error est con- erroris et consensus, quod error est con- trarius consensui: ergo et secundum na- trarius consensui: ergo et secundum na- turam quia hoc rei maxime convenit turam quia hoc rei maxime convenit per naturam, quod convenit ei ex diffini- per naturam, quod convenit ei ex diffini- tione. tione.

: :

2. Item, Omnis error excludit volun- 2. Item, Omnis error excludit volun- tarium sed omnis consensus est volun- tarium sed omnis consensus est volun- tarius ergo omnis error excludit con- tarius ergo omnis error excludit con- sensum circa hoc circa quod erratur: sensum circa hoc circa quod erratur: ergo hoc convenit ei naturaliter, quia ergo hoc convenit ei naturaliter, quia generaliter. generaliter.

3. Item, In Digestis, de jurisdictione 3. Item, In Digestis, de jurisdictione judicum, lib. II veterum pandectarum, sic judicum, lib. II veterum pandectarum, sic dicit Vulpianus: « Si per errorem alius dicit Vulpianus: « Si per errorem alius pro alio Prætor fuerit additus, nihil vale- pro alio Prætor fuerit additus, nihil vale- bit quod actum est: nec enim ferendus bit quod actum est: nec enim ferendus est qui dicat consensisse cos in præsiden, est qui dicat consensisse cos in præsiden, cum ut Julianus scribit, non consentiant cum ut Julianus scribit, non consentiant qui errant quid enim tam contrarium qui errant quid enim tam contrarium est consensui quam error qui imperitia est consensui quam error qui imperitia detegitur? » Ex hoc accipitur quod nihil detegitur? » Ex hoc accipitur quod nihil adeo contrarium est consensui sicut er- adeo contrarium est consensui sicut er- ror ergo de natura sua evacuat consen- ror ergo de natura sua evacuat consen-

sum. sum.

4. Item, 39, quæst. 1, Gratianus: «Si 4. Item, 39, quæst. 1, Gratianus: «Si quis enim pacisceretur se venditurum quis enim pacisceretur se venditurum agrum Marcello, et postea veniret Pau- agrum Marcello, et postea veniret Pau- lus dicens se esse Marcellum, et emeret lus dicens se esse Marcellum, et emeret

Sed Sed

lutio, lutio,

A4 1. A4 1.

Ad 2. Ad 2.

IN IV SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 3.

agrum ab illo, numquid cum Paulo con- agrum ab illo, numquid cum Paulo con- venit ille de pretio ? » Quasi diceret, venit ille de pretio ? » Quasi diceret, non ergo error de se excludit pactum non ergo error de se excludit pactum communicationis in contractu quocum- communicationis in contractu quocum- que ergo de sua natura etiam excludit que ergo de sua natura etiam excludit

consensum. consensum.

5. Item, Aristoteles, Gregorius Nysse- 5. Item, Aristoteles, Gregorius Nysse- nus, et Damascenus dicunt communiter, nus, et Damascenus dicunt communiter, quod voluntarium est, cujus principium quod voluntarium est, cujus principium est in seipso consciente singularia in qui- est in seipso consciente singularia in qui- bus est actus sed errans in persona, bus est actus sed errans in persona, principium singularium ignorat: ergo principium singularium ignorat: ergo ipsius actus non est voluntarius : ergo ipsius actus non est voluntarius : ergo nec circa hoc est consensus, quia omnis nec circa hoc est consensus, quia omnis consensus est voluntarius: et sic habe- consensus est voluntarius: et sic habe- tur idem quod prius. tur idem quod prius.

RESPONSIO. Dicendum, quod de sui na- RESPONSIO. Dicendum, quod de sui na- tura error personæ evacuat consensum, tura error personæ evacuat consensum, et per consequens matrimonium, ita et per consequens matrimonium, ita quod etiamsi Ecclesia non ita determina- quod etiamsi Ecclesia non ita determina- ret et statueret, tamen æquitate naturali ret et statueret, tamen æquitate naturali consensus per errorem excluderetur. consensus per errorem excluderetur.

AD PRIMUM ergo quod contra hoc est, AD PRIMUM ergo quod contra hoc est, dicendum quod error peccat contra ipsam dicendum quod error peccat contra ipsam matrimonii essentiam, quam est indivi- matrimonii essentiam, quam est indivi- duitas animorum et corporum, indivi- duitas animorum et corporum, indivi- duam vitæ consuetudinem retinens et duam vitæ consuetudinem retinens et ideo postea non habent locum bona ma- ideo postea non habent locum bona ma- trimonii, quia statim evacuat fidem con- trimonii, quia statim evacuat fidem con- sentienter contrahentium. sentienter contrahentium.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum totum ambitum speciei impedit matrimo- totum ambitum speciei impedit matrimo- nium, et dirimit contractum, quia non nium, et dirimit contractum, quia non est contractum et hoc ideo contingit, est contractum et hoc ideo contingit, quia vis impeditiva consensus in hunc quia vis impeditiva consensus in hunc consequitur speciem et non genus: et consequitur speciem et non genus: et ideo error personæ impedit, non autem ideo error personæ impedit, non autem error qualitatis. error qualitatis.

AD ALIUD dicendum, quod error in AD ALIUD dicendum, quod error in jure matrimonii circa matrimonium con- jure matrimonii circa matrimonium con- tractum non posset esse nisi hoc modo, tractum non posset esse nisi hoc modo, quod diceretur matrimonium esse si non quod diceretur matrimonium esse si non legitimo consensu contraheretur, et inter legitimo consensu contraheretur, et inter legitimas personas et tunc bene eva- legitimas personas et tunc bene eva- cuaretur, quia non esset ibi consensus cuaretur, quia non esset ibi consensus matrimonii, et imputaretur eis in pecca- matrimonii, et imputaretur eis in pecca- tum qui sic convenirent. Et ideo illa ob- tum qui sic convenirent. Et ideo illa ob- jectio non est ad propositum. jectio non est ad propositum.

213 213

Et quod infert, quod error juris non Et quod infert, quod error juris non excludit, ipse dicit falsum : sed verum excludit, ipse dicit falsum : sed verum est, quod non excusat eum a peccato sic- est, quod non excusat eum a peccato sic- ut error facti. ut error facti.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quid sit error personæ ? Quid sit error personæ ?

Tertio quæritur, Quid sit error perso- Tertio quæritur, Quid sit error perso-

næ ? næ ?

Videtur enim, quod hoc sit personam Videtur enim, quod hoc sit personam pro persona approbare: sicut si inten- pro persona approbare: sicut si inten- dam consentire in Petrum, et exhibeatur dam consentire in Petrum, et exhibeatur mihi Marcianus. mihi Marcianus.

Videtur autem, quod iste non excludit Videtur autem, quod iste non excludit matrimonium quia matrimonium quia

1. Omnia quæ requiruntur ad bona 1. Omnia quæ requiruntur ad bona matrimonii, ita inveniuntur in uno sic- matrimonii, ita inveniuntur in uno sic- ut in alio ergo videtur, quod tantum ut in alio ergo videtur, quod tantum valet exhibere unum, quantum alium. valet exhibere unum, quantum alium.

2. Item, Si aurum intendam emere 2. Item, Si aurum intendam emere aliquod, et alius exhibeat mihi aliud au- aliquod, et alius exhibeat mihi aliud au- rum æquivalens illi, non possum me di- rum æquivalens illi, non possum me di- cere deceptum : ergo mulier consentit cere deceptum : ergo mulier consentit in alicujus dignitatis et conditionis vi- in alicujus dignitatis et conditionis vi- rum, et exhibeatur ei vir æque bonæ rum, et exhibeatur ei vir æque bonæ conditionis, videtur quod non potest di- conditionis, videtur quod non potest di- cere se esse deceptam : ergo nec matri- cere se esse deceptam : ergo nec matri- monium quod contraxit, impedietur. monium quod contraxit, impedietur.

3. Item, Ponamus, quod illa quæ er- 3. Item, Ponamus, quod illa quæ er- ravit in persona, multis annis sederit ravit in persona, multis annis sederit cum eo, et post filiorum partus primo cum eo, et post filiorum partus primo sciat, et poscat eum in quem consensit : sciat, et poscat eum in quem consensit : videtur quod tunc grave sit recedere ab videtur quod tunc grave sit recedere ab isto ergo videtur, quod non semper er- isto ergo videtur, quod non semper er- ror personæ excludat consensum matri- ror personæ excludat consensum matri- monii. monii.

4. Item, Ponamus, quod frater ei pro 4. Item, Ponamus, quod frater ei pro fratre supponatur, et in primum consen- fratre supponatur, et in primum consen- sit per verba de præsenti: cum secundo sit per verba de præsenti: cum secundo autem commixía est carnaliter. Videtur autem commixía est carnaliter. Videtur igitur quod melius sit, quod maneat igitur quod melius sit, quod maneat cum secundo, licet per errorem illi sit cum secundo, licet per errorem illi sit

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

214 214

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

conjuncta, quia propter affinitatem pri- conjuncta, quia propter affinitatem pri- mum videtur non debere habere. mum videtur non debere habere.

AD HOC dicendum, quod ubi est error, AD HOC dicendum, quod ubi est error, ibi est nulla voluntas, ut dicit jus : et ibi est nulla voluntas, ut dicit jus : et ideo error personæ totum excludit con- ideo error personæ totum excludit con- sensum, sensum, et nullum ibi patitur esse ma- et nullum ibi patitur esse ma- trimonium. trimonium.

. .

AD PRIMUM ergo bene videtur esse con- AD PRIMUM ergo bene videtur esse con- cedendum, quod talis est error persona cedendum, quod talis est error persona prout ibi exponitur. prout ibi exponitur.

AD ALIUD dicendum, quod licet cum AD ALIUD dicendum, quod licet cum alio possit esse fides thori, proles, et sa- alio possit esse fides thori, proles, et sa- cramentum, tamen non est matrimo- cramentum, tamen non est matrimo- nium, quia non est consensus in ipsum: nium, quia non est consensus in ipsum: et ideo ibi nulla est matrimonii es- et ideo ibi nulla est matrimonii es- sentia. sentia.

AD ALIUD dicendum eodem modo, AD ALIUD dicendum eodem modo, quod non est simile, quia in contractu quod non est simile, quia in contractu emptionis et venditionis potest esse re- emptionis et venditionis potest esse re- compensatio per æquivalens et hoc non compensatio per æquivalens et hoc non potest esse in matrimonio: non enim potest esse in matrimonio: non enim æquivalentem pro suo mulier recipere æquivalentem pro suo mulier recipere potest, quia illius alligata est legi, potest, quia illius alligata est legi, quanto tempore vir ejus vivit, ut dicit quanto tempore vir ejus vivit, ut dicit Apostolus, I ad Corinth. VII, 39. Apostolus, I ad Corinth. VII, 39.

AD ALIUD dicendum, quod si consensit AD ALIUD dicendum, quod si consensit cum primo per verba de præsenti, secun- cum primo per verba de præsenti, secun- dus non potest esse vir ejus, etiamsi dus non potest esse vir ejus, etiamsi liberos habeat per ipsum, et sit frater liberos habeat per ipsum, et sit frater prioris et ideo debet separari ab eo, et prioris et ideo debet separari ab eo, et reddi primo. reddi primo.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An erroris divisio quam ponit Magister An erroris divisio quam ponit Magister in Littera, sit bene assignata? in Littera, sit bene assignata?

Quarto, Quæritur de divisione erroris Quarto, Quæritur de divisione erroris quam ponit in Littera, scilicet quod quam ponit in Littera, scilicet quod est error conditionis, personæ, fortunæ, est error conditionis, personæ, fortunæ, qualitatis, etc. qualitatis, etc.

Videtur autem, quod omnes isti erro- Videtur autem, quod omnes isti erro- res excludant consensum matrimonii : res excludant consensum matrimonii : quia quia

1. Omnis consensus de se facit volun- 1. Omnis consensus de se facit volun- tarium, et omnis error de se facit invo- tarium, et omnis error de se facit invo- luntarium ergo omnis error de se ex- luntarium ergo omnis error de se ex- cludit consensum. cludit consensum.

2. Præterea, Videtur quod error eva- 2. Præterea, Videtur quod error eva- cuet voluntatem per illud Aristotelis cuet voluntatem per illud Aristotelis supra inductum : quia voluntarium con- supra inductum : quia voluntarium con- scit singularia: sed errans non conscit : scit singularia: sed errans non conscit : ergo omnis error excludit consensum. ergo omnis error excludit consensum.

3. Ulterius, Videtur quod error condi- 3. Ulterius, Videtur quod error condi- tionis non evacuet: quia non est contra- tionis non evacuet: quia non est contra- rius bono matrimonii: ergo videtur, rius bono matrimonii: ergo videtur, quod non debeat excludere. quod non debeat excludere.

4. Item, Plus depravat cohabitatio- 4. Item, Plus depravat cohabitatio- nem et prolem error cujusdam qualitatis, nem et prolem error cujusdam qualitatis, ut lepræ, quam error conditionis et ut lepræ, quam error conditionis et primus error non excludit : ergo nec primus error non excludit : ergo nec secundus. secundus.

: :

5. Ulterius, Videtur quod error quali- 5. Ulterius, Videtur quod error quali- tatis quandoque excludit consensum tatis quandoque excludit consensum quia impotentia cocundi est qualitas : et quia impotentia cocundi est qualitas : et excludit, ut infra habebitur : ergo error excludit, ut infra habebitur : ergo error qualitatis quandoque evacuat matrimo- qualitatis quandoque evacuat matrimo- nium. nium.

6. Item, Magis fugienda est mala qua- 6. Item, Magis fugienda est mala qua- litas animæ quam corporis sed aliqua litas animæ quam corporis sed aliqua mala qualitas corporis excludit, ut pro- mala qualitas corporis excludit, ut pro- batum est ergo etiam mala dispositio batum est ergo etiam mala dispositio animæ ergo si credatur bonus, qui ma- animæ ergo si credatur bonus, qui ma- lus est, videtur quod error ille excludat lus est, videtur quod error ille excludat

consensum. consensum.

7. Ulterius, Videtur quod etiam error 7. Ulterius, Videtur quod etiam error fortunæ consensum evacuet: quia mul- fortunæ consensum evacuet: quia mul- ta sunt onera matrimonii, propter quod ta sunt onera matrimonii, propter quod indiget dote et paraferna sed pauper indiget dote et paraferna sed pauper hæc onera sublevare non potest : ergo hæc onera sublevare non potest : ergo cum consentitur in pauperem qui dives cum consentitur in pauperem qui dives esse creditur, videtur quod error fortunæ esse creditur, videtur quod error fortunæ matrimonii consensum excludere de- matrimonii consensum excludere de-

beat. beat.

8. Ulterius quæritur, Cum multæ sint 8. Ulterius quæritur, Cum multæ sint qualitates ut et illæ quas in Littera enu- qualitates ut et illæ quas in Littera enu- merat, sicut juventus et senectus, sani- merat, sicut juventus et senectus, sani- tas et infirmitas, et alia plura quæ one- tas et infirmitas, et alia plura quæ one- rosam vel jucundam conjugum faciunt rosam vel jucundam conjugum faciunt cohabitationem, quare ipse omnes illas cohabitationem, quare ipse omnes illas in Littera non tangit sicut istas quali- in Littera non tangit sicut istas quali- tates? tates?

1. 1.

1. 1.

IN IV SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 5. IN IV SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 5.

RESPONSIO. Dicendum, quod nullus RESPONSIO. Dicendum, quod nullus error evacuat consensum matrimonii, error evacuat consensum matrimonii, nisi ille qui est circa rem illam super nisi ille qui est circa rem illam super quam cadit consensus, sicut super mate- quam cadit consensus, sicut super mate- riam quia illam debet scire si consentit, riam quia illam debet scire si consentit, sicut patet in exemplis in Littera indu- sicut patet in exemplis in Littera indu- etis. Et hoc patet expresse in errore per- etis. Et hoc patet expresse in errore per- sonæ. Sed quia conditio immobilis est sonæ. Sed quia conditio immobilis est circa personam, ideo impossibile est ut circa personam, ideo impossibile est ut idem ingenuus sit et servus : et ideo idem ingenuus sit et servus : et ideo quando consentitur in ingenuum, et ex- quando consentitur in ingenuum, et ex- hibetur servus, non est tantum error hibetur servus, non est tantum error conditionis, sed etiam personæ : et ideo conditionis, sed etiam personæ : et ideo isti duo errores evacuant consensum. isti duo errores evacuant consensum.

AD ID ergo quod primo objicitur, AD ID ergo quod primo objicitur, quod omnis error evacuat consensum quod omnis error evacuat consensum matrimonii, dicendum quod non omnis matrimonii, dicendum quod non omnis error evacuat consensum matrimonii, error evacuat consensum matrimonii, nec facit consensum involuntarium de nec facit consensum involuntarium de persona, sed de aliquo quod creditur in persona, sed de aliquo quod creditur in persona per accidens et mobiliter, sicul persona per accidens et mobiliter, sicul divitiæ, bonitas, et hujusmodi : et ideo divitiæ, bonitas, et hujusmodi : et ideo cum non directe facit involuntarium cum non directe facit involuntarium consensum, non excludit matrimonium. consensum, non excludit matrimonium.

AD ALIUD dicendum, quod conscit sin- AD ALIUD dicendum, quod conscit sin- gularia sub aliquo actu : quia scit in gularia sub aliquo actu : quia scit in quo sive in quem consentit : sed aliquid quo sive in quem consentit : sed aliquid est circa illum per accidens, quod igno- est circa illum per accidens, quod igno- rat, et hoc non obstat matrimonio. rat, et hoc non obstat matrimonio.

AD ID quod ulterius objicitur de errore AD ID quod ulterius objicitur de errore conditionis, dicendum quod evacuat conditionis, dicendum quod evacuat consensum ex causa prius dicta. consensum ex causa prius dicta.

Ad objectum contra, dicendum quod Ad objectum contra, dicendum quod est contra liberum statum matrimonii, est contra liberum statum matrimonii, et contra omnia jura conjugis et prolis, et contra omnia jura conjugis et prolis, et deturpat totam honestatem et conju- et deturpat totam honestatem et conju- gum et liberorum, et ideo libertas favo- gum et liberorum, et ideo libertas favo- rabilis est, et ideo excludit error condi- rabilis est, et ideo excludit error condi- tionis consensum. tionis consensum.

AD ALIUD dicendum, quod non est ex AD ALIUD dicendum, quod non est ex hoc quod excludit consensum, sed potius hoc quod excludit consensum, sed potius ex hoc quod error conditionis implicat ex hoc quod error conditionis implicat errorem personæ, licet adjiciat deturpa- errorem personæ, licet adjiciat deturpa- tionem conditionis in conjugibus et libe- tionem conditionis in conjugibus et libe- ris, ut dictum est. ris, ut dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod non accipi- AD ALIUD dicendum, quod non accipi- tur hic qualitas large, sed specialiter pro tur hic qualitas large, sed specialiter pro illa quæ non est contraria actui matri- illa quæ non est contraria actui matri- moniali quia illa etiam qualitas est: moniali quia illa etiam qualitas est:

215 215

alia autem est sicut cujusdam substan- alia autem est sicut cujusdam substan- tialis matrimonii privatio. tialis matrimonii privatio.

AD ALIUD dicendum, quod qualitas AD ALIUD dicendum, quod qualitas mentis aliter potest curari, quam per mentis aliter potest curari, quam per exclusionem conjugii, scilicet si mulier exclusionem conjugii, scilicet si mulier non imitetur virum quia in tali casu non imitetur virum quia in tali casu etiam utile est quandoque conjungi ma- etiam utile est quandoque conjungi ma- lum virum cum bona foemina, vel e con- lum virum cum bona foemina, vel e con- verso quia dicit Apostolus, I ad Co- verso quia dicit Apostolus, I ad Co- rinth. vII, 14, quod unus conjugum fre- rinth. vII, 14, quod unus conjugum fre- quenter sanctificatur per alium bonum. quenter sanctificatur per alium bonum. AD ID quod ulterius quæritur de errore AD ID quod ulterius quæritur de errore fortunæ, dicendum quod illa mobilis est fortunæ, dicendum quod illa mobilis est circa personam, et ideo non excludit. circa personam, et ideo non excludit.

Ad id autem quod contra objicitur, Ad id autem quod contra objicitur, dicendum quod hoc fit ad bene esse ma- dicendum quod hoc fit ad bene esse ma- trimonii, et non ad esse et ideo non va- trimonii, et non ad esse et ideo non va- let objectio. let objectio.

AD ALIUD dicendum, quod tales quali- AD ALIUD dicendum, quod tales quali- tates frequenter subjacent oculis contra- tates frequenter subjacent oculis contra- hentium, scilicet senectus, juventus, in- hentium, scilicet senectus, juventus, in- firmitas, et sanitas : et ideo tales non firmitas, et sanitas : et ideo tales non oportet ponere quia cum vident esse, oportet ponere quia cum vident esse, possunt consentire vel dissentire. Sed possunt consentire vel dissentire. Sed istæ quas hic enumerat, sunt magis la- istæ quas hic enumerat, sunt magis la- tentes, et posset alicui videri, quod ex- tentes, et posset alicui videri, quod ex- cluderent consensum nisi exprimeren- cluderent consensum nisi exprimeren-

tur. tur.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An Lia conjungens se Jacob qui consen- An Lia conjungens se Jacob qui consen- serat in Rachel, mortaliter peccavit, serat in Rachel, mortaliter peccavit, et adulterium commisit? et adulterium commisit?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, § 2 : « Sed objicitur de Jacob, ibi, A, § 2 : « Sed objicitur de Jacob, etc. » etc. »

Videtur enim falsum dicere in Littera, Videtur enim falsum dicere in Littera, quod Lia excusetur per hoc, quod uxorio quod Lia excusetur per hoc, quod uxorio affectu debitum reddiderit, putans lege affectu debitum reddiderit, putans lege primogenitarum et paternis imperiis se primogenitarum et paternis imperiis se jure copulatam : hoc enim videtur fal- jure copulatam : hoc enim videtur fal- sum: quia sum: quia

1. Ignorantia juris neminem excusat: 1. Ignorantia juris neminem excusat:

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Solutio. Solutio.

216 216

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed hæc est ignorantia juris, quod ali- sed hæc est ignorantia juris, quod ali- quis eo ipso credat se esse conjugem quis eo ipso credat se esse conjugem sponsi sororis, quia est primogenita : sponsi sororis, quia est primogenita : ergo videtur, quod Lia non excusetur. ergo videtur, quod Lia non excusetur. 2. Adhuc, Sine consensu puellæ non 2. Adhuc, Sine consensu puellæ non potest fieri matrimonium : consensus potest fieri matrimonium : consensus autem est sensus duorum, ut habitum autem est sensus duorum, ut habitum est ante et hoc bene scivit Lia, quod est ante et hoc bene scivit Lia, quod ipsa non fecerit : ergo scivit se non esse ipsa non fecerit : ergo scivit se non esse conjugem ergo peccavit mortaliter se conjugem ergo peccavit mortaliter se Jacob conjungendo. Jacob conjungendo.

AD Hoc dicendum, quod Laban pecca- AD Hoc dicendum, quod Laban pecca- vit mortaliter, sed non Lia: quia con- vit mortaliter, sed non Lia: quia con- sensus matrimonii non tantum fit per se, sensus matrimonii non tantum fit per se, sed per alium mediatorem existentem, et sed per alium mediatorem existentem, et ita per patrem ut mediatorem consentit ita per patrem ut mediatorem consentit Lia. Lia.

Et sic patet solutio objectorum. Et sic patet solutio objectorum.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An aliquis adorans diabolum transfigu- An aliquis adorans diabolum transfigu- ratum in Angelum lucis mortaliter ratum in Angelum lucis mortaliter peccet? peccet?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, §, 2, sub initio : « Si enim dia- ibi, A, §, 2, sub initio : « Si enim dia- bolus transfigurans se in Angelum lu- bolus transfigurans se in Angelum lu- cis, etc. » cis, etc. »

Videtur enim, quod falsum dicit : Videtur enim, quod falsum dicit : quia dicitur, I Joan, IV, 1: Nolite omni quia dicitur, I Joan, IV, 1: Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus spiritui credere, sed probate spiritus si ex Deo sint. Ergo peccat, qui non si ex Deo sint. Ergo peccat, qui non probat sed non probat, qui diabolum probat sed non probat, qui diabolum

loco Christi adorat, ergo videtur, quod loco Christi adorat, ergo videtur, quod ipse peccat: ergo simile non valet. ipse peccat: ergo simile non valet.

SED QUIA de hoc super tertium Senten- SED QUIA de hoc super tertium Senten- tiarum est notatum, dicendum quod ipse tiarum est notatum, dicendum quod ipse loquitur in tali casu, quando sufficiens loquitur in tali casu, quando sufficiens cautela de probatione spiritus est adhi- cautela de probatione spiritus est adhi- bita tunc adhuc debet dicere cum Bar- bita tunc adhuc debet dicere cum Bar- tholomæo : « Adoro, sed non idolum, tholomæo : « Adoro, sed non idolum, sed Deum adoro, non dæmonem, sed sed Deum adoro, non dæmonem, sed Jesum Christum » et si tunc etiam est Jesum Christum » et si tunc etiam est deceptus, non nocet. deceptus, non nocet.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An suscipiens hæreticum nomine Catho- An suscipiens hæreticum nomine Catho- lici peccet mortaliter? lici peccet mortaliter?

Ulterius quæritur de alio simili quod Ulterius quæritur de alio simili quod tangit, ibi, A, § 2, paulo post : « Si quis tangit, ibi, A, § 2, paulo post : « Si quis hæreticus nomine Augustini, etc. » hæreticus nomine Augustini, etc. »

Hoc enim videtur nihil valere: quia Hoc enim videtur nihil valere: quia ille suscipit hæresim : sed qui suscipit ille suscipit hæresim : sed qui suscipit hæresim, non excusatur etiamsi per An hæresim, non excusatur etiamsi per An gelum suscepisset eam : ergo ipse pec- gelum suscepisset eam : ergo ipse pec- cat et sic simile nihil valet. Quod au- cat et sic simile nihil valet. Quod au- tem minor vera sit, patet, ad Galat. 1, 8 : tem minor vera sit, patet, ad Galat. 1, 8 : Licet nos, aut Angelus de cœlo evangeli- Licet nos, aut Angelus de cœlo evangeli- zet vobis præter quam quod evangeliza- zet vobis præter quam quod evangeliza- vimus vobis, anathema sit. vimus vobis, anathema sit.

RESPONSIO. Loquitur hic de deceptione s RESPONSIO. Loquitur hic de deceptione s hominis, non erroris licet enim decep- hominis, non erroris licet enim decep- tores hæreticorum condemnentur, tamen tores hæreticorum condemnentur, tamen recipiens hæreticum nomine Catholici, recipiens hæreticum nomine Catholici, non condemnabitur. Et hoc intendit in non condemnabitur. Et hoc intendit in Littera. Et per hoc patet solutio. Littera. Et per hoc patet solutio.

B. De conjugio Mariæ et Joseph. B. De conjugio Mariæ et Joseph.

Præmissis aliquid addendum est de modo illius consensus, qui inter Præmissis aliquid addendum est de modo illius consensus, qui inter Mariam et Joseph intercessit. Sane credi potest, non solum Mariam, sed Mariam et Joseph intercessit. Sane credi potest, non solum Mariam, sed

IN IV SENTENT. DIST. XXX, C. IN IV SENTENT. DIST. XXX, C.

217 217

etiam Joseph apud se disposuisse virginitatem servare velle', nisi Deus etiam Joseph apud se disposuisse virginitatem servare velle', nisi Deus aliter juberet eosque sic consensisse in conjugalem societatem, ut uter- aliter juberet eosque sic consensisse in conjugalem societatem, ut uter- que de altero, revelante Spiritu sancto, intelligeret, quod virginitatem que de altero, revelante Spiritu sancto, intelligeret, quod virginitatem servare vellet, nisi Deus aliter inspiraret: sed illam voluntatem verbis non servare vellet, nisi Deus aliter inspiraret: sed illam voluntatem verbis non expresserant, postea vero expresserunt, et in virginitate permanserunt. expresserant, postea vero expresserunt, et in virginitate permanserunt. Consensit ergo Maria in maritalem societatem, sed non in carnalem copu- Consensit ergo Maria in maritalem societatem, sed non in carnalem copu- lam, nisi de eadem specialiter Deus præciperet : cujus etiam consilio in lam, nisi de eadem specialiter Deus præciperet : cujus etiam consilio in maritalem consensit copulam, quia virginitatem servare volebat : et ideo maritalem consensit copulam, quia virginitatem servare volebat : et ideo non aliter consensisset in conjugalem societatem, nisi familiare Dei non aliter consensisset in conjugalem societatem, nisi familiare Dei consilium habuisset: de qua Augustinus sic ait: Beata Maria proposuit se consilium habuisset: de qua Augustinus sic ait: Beata Maria proposuit se servaturam votum virginitatis in corde, sed ipsum votum non expressit in servaturam votum virginitatis in corde, sed ipsum votum non expressit in ore. Subjecit se divinæ dispositioni, proposuit se perseveraturam virginem, ore. Subjecit se divinæ dispositioni, proposuit se perseveraturam virginem, nisi Deus aliter ei revelaret. Committens ergo virginitatem suam divinæ nisi Deus aliter ei revelaret. Committens ergo virginitatem suam divinæ dispositioni, consensit in carnalem copulam, non illam appetendo, sed dispositioni, consensit in carnalem copulam, non illam appetendo, sed divinæ inspirationi in utroque obediendo: postea vero simul cum viro divinæ inspirationi in utroque obediendo: postea vero simul cum viro labiis expressit, et uterque in virginitate permansit 2. labiis expressit, et uterque in virginitate permansit 2.

C. Quod perfectum inter eos fuit conjugium. C. Quod perfectum inter eos fuit conjugium.

Inter quos, ut ait Augustinus, perfectum fuit conjugium, perfectum Inter quos, ut ait Augustinus, perfectum fuit conjugium, perfectum quidem non in significatione, sed in sanctitate. Sanctiora sant enim con- quidem non in significatione, sed in sanctitate. Sanctiora sant enim con- jugia pari voto continentium³. Unde Augustinus: Quod Deo pari voto et jugia pari voto continentium³. Unde Augustinus: Quod Deo pari voto et consensu voveratis, ambo perseveranter reddere debuistis: a quo propo- consensu voveratis, ambo perseveranter reddere debuistis: a quo propo- sito si lapsus est ille, tu saltem persevera. Non quia pariter temperabatis a sito si lapsus est ille, tu saltem persevera. Non quia pariter temperabatis a commixtione carnali, ideo maritus tuus esse destiterat: imo vero tanto commixtione carnali, ideo maritus tuus esse destiterat: imo vero tanto sanctius conjuges manebatis, quanto sanctiora concorditer placita servaba- sanctius conjuges manebatis, quanto sanctiora concorditer placita servaba- tis. Perfectum ergo fuit Mariæ et Joseph conjugium in sanctitate. Perfe- tis. Perfectum ergo fuit Mariæ et Joseph conjugium in sanctitate. Perfe- ctum etiam fuit secundum triplex bonum conjugii, fidem scilicet, prolem, et ctum etiam fuit secundum triplex bonum conjugii, fidem scilicet, prolem, et sacramentum. Omne enim nuptiarum bonum, ut ait Augustinus, imple- sacramentum. Omne enim nuptiarum bonum, ut ait Augustinus, imple-

1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. XXIV contra Faustum Manichæum, capp. 8 et 9. 1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. XXIV contra Faustum Manichæum, capp. 8 et 9.

* S. AUGUSTINUS, Lib. de Nuptiis et concupiscentia, cap. 11 et habetur, 29, quæst. 2, cap. Suf- * S. AUGUSTINUS, Lib. de Nuptiis et concupiscentia, cap. 11 et habetur, 29, quæst. 2, cap. Suf- ficiat, Cum ergo (Nota edit. Lugd.) ficiat, Cum ergo (Nota edit. Lugd.)

327, quæst 2, cap. Inter quos (Nota edit Lugd.) 327, quæst 2, cap. Inter quos (Nota edit Lugd.)

* S. AUGUSTINUS, Ad Enditiam. * S. AUGUSTINUS, Ad Enditiam.

* S. AUGUSTINUS, Lib. de Nup!iis et concupiscentia, cap. 11 et habetur, 27, quæst. 2, cap. * S. AUGUSTINUS, Lib. de Nup!iis et concupiscentia, cap. 11 et habetur, 27, quæst. 2, cap. Omne itaque (Nota edit. Lugd.) Omne itaque (Nota edit. Lugd.)

218 218

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tum est in illis parentibus Christi, fides, proles, sacramentum. Prolem co- tum est in illis parentibus Christi, fides, proles, sacramentum. Prolem co- gnoscimus ipsum Dominum. Fidem, quia nullum adulterium. Sacramen- gnoscimus ipsum Dominum. Fidem, quia nullum adulterium. Sacramen- tum, quia nullum divortium. Solus ibi nuptialis concubitus non fuit: quia tum, quia nullum divortium. Solus ibi nuptialis concubitus non fuit: quia in carne peccati fieri non poterat sine pudenda concupiscentia carnis, quæ in carne peccati fieri non poterat sine pudenda concupiscentia carnis, quæ accidit ex peccato: sine qua concipi voluit, qui sine peccato futurus erat. accidit ex peccato: sine qua concipi voluit, qui sine peccato futurus erat. Et licet non intercesserit conjugalis concubitus, conjuges tamen vere fue- Et licet non intercesserit conjugalis concubitus, conjuges tamen vere fue- runt mente non carne, sicut et parentes quamvis Ambrosius dicat perfe- runt mente non carne, sicut et parentes quamvis Ambrosius dicat perfe- ctum fieri conjugium per carnalem copulam'. In omni, inquit, matrimonio ctum fieri conjugium per carnalem copulam'. In omni, inquit, matrimonio conjunctio intelligitur spiritualis quam confirmat et perficit conjuncto- conjunctio intelligitur spiritualis quam confirmat et perficit conjuncto- rum commixtio corporalis. Sed intelligendum est conjugium perfici com- rum commixtio corporalis. Sed intelligendum est conjugium perfici com- mixtione corporali, non quantum ad veritatem vel sanctitatem conjugii, mixtione corporali, non quantum ad veritatem vel sanctitatem conjugii, sed quantum ad significationem, quia perfectius unionem Christi et Eccle- sed quantum ad significationem, quia perfectius unionem Christi et Eccle- siæ tunc figurat. siæ tunc figurat.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An erat verum matrimonium inter An erat verum matrimonium inter Joseph et gloriosam Dei genitricem Joseph et gloriosam Dei genitricem Virginem? Virginem?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, « Præmissis aliquid addendum est de B, « Præmissis aliquid addendum est de modo, etc. » modo, etc. »

Quæruntur autem ibi quinque, quorum Quæruntur autem ibi quinque, quorum primum est, Utrum fuerit conjugium ? primum est, Utrum fuerit conjugium ? Secundo, Utrum fuerit perfectum ? Secundo, Utrum fuerit perfectum ?

Tertio, Utrum votum contrariatur con- Tertio, Utrum votum contrariatur con- sensui facienti matrimonium? sensui facienti matrimonium?

Quarto, Utrum bonum prolis illius ma- Quarto, Utrum bonum prolis illius ma- trimonii fuit bonum? trimonii fuit bonum?

ligata non fuit.: ergo non fuit matrimo- ligata non fuit.: ergo non fuit matrimo- nium inter eam et Joseph. nium inter eam et Joseph.

2. Adhuc, Perfectius est votum quod 2. Adhuc, Perfectius est votum quod absolute fit, quam id quod fit sub dubio: absolute fit, quam id quod fit sub dubio: sed optimum et perfectissimum impo- sed optimum et perfectissimum impo- nendum est matri Dei: ergo videtur, nendum est matri Dei: ergo videtur, quod suum votum fuerit tale: sed hoc quod suum votum fuerit tale: sed hoc impedit matrimonium : ergo ipsa postea impedit matrimonium : ergo ipsa postea non contraxit matrimonium. non contraxit matrimonium.

3. Adhuc, Genes. xv, 16, dicitur, quod 3. Adhuc, Genes. xv, 16, dicitur, quod generatione quarta revertentur huc et generatione quarta revertentur huc et hæc est contraria secundæ : quia prima hæc est contraria secundæ : quia prima fuit viri de terra. Secunda mulieris vir- fuit viri de terra. Secunda mulieris vir- ginis de viro virgine non desponsato. Et ginis de viro virgine non desponsato. Et tertia de commixtione sexuum matrimo- tertia de commixtione sexuum matrimo- nio consueta. Ergo quarta debuit esse nio consueta. Ergo quarta debuit esse viri de fœmina non conjugata: ergo bea- viri de fœmina non conjugata: ergo bea- ta Virgo conjugium cum Joseph non ha- ta Virgo conjugium cum Joseph non ha- buit quia ego relinquo pro constanti, buit quia ego relinquo pro constanti, quod ipsa fecit quidquid debuit. quod ipsa fecit quidquid debuit.

4. Si forte dicas, quod voluit Deus, 4. Si forte dicas, quod voluit Deus,

Quinto et ultimo, Utrum fuerit ibi in- quod esset conjugata ut solatium viri ha- Quinto et ultimo, Utrum fuerit ibi in- quod esset conjugata ut solatium viri ha- dividuitas vitæ ? dividuitas vitæ ?

AD PRIMUM horum sic objicitur : AD PRIMUM horum sic objicitur :

1. Altissimus status matri Dei compe- 1. Altissimus status matri Dei compe- tebat sed altissimus status est extra ma- tebat sed altissimus status est extra ma- trimonium ergo mater Dei matrimonio trimonium ergo mater Dei matrimonio

1 S. AMBROSIUS, Lib. de Patriarchis, capp. 11 1 S. AMBROSIUS, Lib. de Patriarchis, capp. 11 et 12 et habetur, 27, quæst. 2, cap. Cum ini. et 12 et habetur, 27, quæst. 2, cap. Cum ini.

beret in procuratione. CONTRA: Majoris beret in procuratione. CONTRA: Majoris meriti est non habere virum nec procu- meriti est non habere virum nec procu- rationem viri, quam non habere quidem rationem viri, quam non habere quidem per commixtionem, sed habere sui pro- per commixtionem, sed habere sui pro- curationem sed ipsa fecit semper quod curationem sed ipsa fecit semper quod fuit majus meritum : ergo videtur, quod fuit majus meritum : ergo videtur, quod

tiatur (Nota edit. Lugd.) tiatur (Nota edit. Lugd.)

IN IV SENTENT. DIST. XXX, C, ART. 8. IN IV SENTENT. DIST. XXX, C, ART. 8.

ipsa nullo modo habuit virum : ergo ipsa nullo modo habuit virum : ergo videtur, quod ipsa nullo modo habuit videtur, quod ipsa nullo modo habuit virum ergo inter eam et Joseph non virum ergo inter eam et Joseph non fuit conjugium. fuit conjugium.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Summa sapientia summe cavere de- 1. Summa sapientia summe cavere de- buit matri suæ et ab infamia, et a peri- buit matri suæ et ab infamia, et a peri- culo sed non esset cautum nisi per de- culo sed non esset cautum nisi per de- sponsationem, quia aliter credita fuisset sponsationem, quia aliter credita fuisset adultera, et lapidata: ergo Christus qui adultera, et lapidata: ergo Christus qui est summa sapientia, ordinavit quod est summa sapientia, ordinavit quod esset conjugata : ergo fuit conjugium in- esset conjugata : ergo fuit conjugium in- ter eam et Joseph. ter eam et Joseph.

2. Adhuc, Altior status est virginita- 2. Adhuc, Altior status est virginita- tis, quanto magis habet impugnans, dum- tis, quanto magis habet impugnans, dum- modo in perfecta munditia perseveret modo in perfecta munditia perseveret sed talis impugnatio præcipue est in con- sed talis impugnatio præcipue est in con- jugiorum sanctissima continentia : ergo in jugiorum sanctissima continentia : ergo in talibus altissimus est status virginis: sed talibus altissimus est status virginis: sed status altissimus decebat matrem Christi: status altissimus decebat matrem Christi: ergo decebat matrem Christi ut esset ergo decebat matrem Christi ut esset conjugata, dummodo in concupiscentia conjugata, dummodo in concupiscentia non esset conjuncta conjugi suo. non esset conjuncta conjugi suo.

ULTERIUS quæritur de causis desponsa- ULTERIUS quæritur de causis desponsa- tionis beatæ Virginis quas tangit Orige- tionis beatæ Virginis quas tangit Orige- nes in homilia de vigilia Nativitatis Do- nes in homilia de vigilia Nativitatis Do- mini sic dicens : « Quæ fuit necessitas mini sic dicens : « Quæ fuit necessitas ut esset Maria desponsata Joseph, nisi ut esset Maria desponsata Joseph, nisi propterea quatenus hoc sacramentum dia- propterea quatenus hoc sacramentum dia- bolo celaretur? et ille malignus fraudis bolo celaretur? et ille malignus fraudis commenta adversus desponsatam virgi- commenta adversus desponsatam virgi- nem nulla penitus inveniret? Vel ideo nem nulla penitus inveniret? Vel ideo desponsata fuit Joseph, ut nato infanti et desponsata fuit Joseph, ut nato infanti et ipsi Mariæ curam videretur gerere sive ipsi Mariæ curam videretur gerere sive in Egyptum iens, sive inde denuo ve- in Egyptum iens, sive inde denuo ve- niens. » Et infra, « Si enim non fuisset niens. » Et infra, « Si enim non fuisset desponsata, omnium bonorum incredibi desponsata, omnium bonorum incredibi les et inimici Judæi lapidibus eam occi- les et inimici Judæi lapidibus eam occi- dissent. » Ex his colliguntur tres causæ dissent. » Ex his colliguntur tres causæ quare de conjugata voluit Christus nasci, quare de conjugata voluit Christus nasci, ut diabolo sacramentum celaretur, ut so- ut diabolo sacramentum celaretur, ut so- latium et obsequium matri et sibi exhibe- latium et obsequium matri et sibi exhibe- retur, et non mater tamquam adultera a retur, et non mater tamquam adultera a Judæis infamaretur et lapidaretur. Judæis infamaretur et lapidaretur.

VIDETUR autem prima nulla esse: quia VIDETUR autem prima nulla esse: quia 1. Dæmones naturalia dona, sicut dicit 1. Dæmones naturalia dona, sicut dicit Dionysius, non amiserunt, sed per natu- Dionysius, non amiserunt, sed per natu- ram sciunt et cognoscunt Deum : ergo ram sciunt et cognoscunt Deum : ergo

219 219

per naturam deitatem in Christo cogno- per naturam deitatem in Christo cogno- verunt ergo hoc sacramentum non fuit verunt ergo hoc sacramentum non fuit celatum dæmonibus per conjugium. celatum dæmonibus per conjugium.

2. Adhuc, Dæmones vident omnia na- 2. Adhuc, Dæmones vident omnia na- turalia ergo cognoscunt signa virginita- turalia ergo cognoscunt signa virginita- tis et corruptionis ergo per hæc signa tis et corruptionis ergo per hæc signa cognoverunt matrem Christi esse virgi- cognoverunt matrem Christi esse virgi- nem post partum : ergo seiverunt Chri- nem post partum : ergo seiverunt Chri- stum esse filium Virginis ergo per hoc stum esse filium Virginis ergo per hoc non fuit eis celatum sacramentum. non fuit eis celatum sacramentum.

3. Adhuc, Ipsi cognoverunt Christum 3. Adhuc, Ipsi cognoverunt Christum non habere peccatum per hoc quod de non habere peccatum per hoc quod de suo nihil invenerunt in ipso ergo sci- suo nihil invenerunt in ipso ergo sci- verunt eum aut esse mundatum, aut præ- verunt eum aut esse mundatum, aut præ- ter legem communem natum : sed non ter legem communem natum : sed non sciverunt ipsum esse mundatum, quia sciverunt ipsum esse mundatum, quia numquam habuit peccatum : ergo sci- numquam habuit peccatum : ergo sci- verunt eum esse natum præter legem verunt eum esse natum præter legem communem ergo non de viro, nec de communem ergo non de viro, nec de fœmina, sed de virgine natum : ergo fœmina, sed de virgine natum : ergo non fuit eis celatum sacramentum. Quod non fuit eis celatum sacramentum. Quod autem sequatur, probatur per Augusti- autem sequatur, probatur per Augusti- num in libro de Nuptiis et concupiscen- num in libro de Nuptiis et concupiscen- tia contra Julianum Pelagianum, et per tia contra Julianum Pelagianum, et per Anselmum in libro de Conceptu virgina- Anselmum in libro de Conceptu virgina- li, qui multis rationibus persuadere con- li, qui multis rationibus persuadere con- tendunt, omnem illum contrahere origi- tendunt, omnem illum contrahere origi- nale qui per legem communem nascitur nale qui per legem communem nascitur ex viro et fæmina: et ideo beatam Vir- ex viro et fæmina: et ideo beatam Vir- ginem non potuisse transfundere origi- ginem non potuisse transfundere origi- nale, quia præter legem communem pe- nale, quia præter legem communem pe- perit. perit.

4. ULTERIUS quæritur de secunda : quia 4. ULTERIUS quæritur de secunda : quia cum venerit pati paupertatem pro nobis, cum venerit pati paupertatem pro nobis, videtur quod magis debuit tali solatio videtur quod magis debuit tali solatio matrem velle destitui, quam juvari. matrem velle destitui, quam juvari.

5. Similiter de tertia objicitur: quia 5. Similiter de tertia objicitur: quia Judæi legerant Scripturam Isaiæ, VII, Judæi legerant Scripturam Isaiæ, VII, 14, in qua dicitur: Ecce virgo concipiet, 14, in qua dicitur: Ecce virgo concipiet, etc.sed tunc exspectabant redemptio- etc.sed tunc exspectabant redemptio- nem ergo videtur, quod si sine despon- nem ergo videtur, quod si sine despon- satione peperisset, non lapidassent eam, satione peperisset, non lapidassent eam, sed cum gaudio suscepissent. sed cum gaudio suscepissent.

6. Item, Videtur quod conjugium fuit 6. Item, Videtur quod conjugium fuit eis impedimentum credendi: quia scive- eis impedimentum credendi: quia scive- rant, quod de Virgine Christus nasci de- rant, quod de Virgine Christus nasci de- buit, et ipsa per conjugium virginitatem buit, et ipsa per conjugium virginitatem suam occultavit: ergo eis impedimen- suam occultavit: ergo eis impedimen- tum credendi per hoc videtur generasse. tum credendi per hoc videtur generasse.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

220 220

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

RESPONSIO. Dicendum, quod verum et RESPONSIO. Dicendum, quod verum et perfectum matrimonium fuit inter glo- perfectum matrimonium fuit inter glo- riosam Virginem, et sanctum Joseph, te- riosam Virginem, et sanctum Joseph, te- stem et œconomum virginalis castitatis stem et œconomum virginalis castitatis ejus. ejus.

AD HOC ergo quod primo objicitur, di- AD HOC ergo quod primo objicitur, di- cendum quod matrimonium ratione con- cendum quod matrimonium ratione con- sensus conjugalis non deprimit statum sensus conjugalis non deprimit statum virginitatis, sed potius ratione coitus : et virginitatis, sed potius ratione coitus : et ille in illo matrimonio non fuit: quia ut ille in illo matrimonio non fuit: quia ut dicit Origenes, « licet esset desponsa- dicit Origenes, « licet esset desponsa- ta, non tamen fuit in concupiscentia jun- ta, non tamen fuit in concupiscentia jun- cta. » cta. »

AD ALIUD dicendum, quod votum est AD ALIUD dicendum, quod votum est conceptio melioris boni bonum autem conceptio melioris boni bonum autem melius est duplex, scilicet simpliciter, et melius est duplex, scilicet simpliciter, et secundum tempus in quo magis valet. secundum tempus in quo magis valet. Dicit enim Philosophus in III Tropico- Dicit enim Philosophus in III Tropico- rum, quod unumquodque in tempore in rum, quod unumquodque in tempore in quo magis valet, magis est eligendum : quo magis valet, magis est eligendum : et ideo optimum fuit beatæ Virginis vo- et ideo optimum fuit beatæ Virginis vo- tum, quia simpliciter fuit de optimo, id tum, quia simpliciter fuit de optimo, id est, de virginitate: sed bonum quod est, de virginitate: sed bonum quod tunc plus valuit, commisit dispensationi : tunc plus valuit, commisit dispensationi : unde non dubitavit utrum vellet virgo unde non dubitavit utrum vellet virgo permanere, sed potius utrum deberet permanere, sed potius utrum deberet permanere quod volebat, eo quod tunc permanere quod volebat, eo quod tunc fructus ventris secundum tempus plus fructus ventris secundum tempus plus valuit Ecclesiæ, quam virginitas : quia valuit Ecclesiæ, quam virginitas : quia multi ad idololatriam pertrahebantur, et multi ad idololatriam pertrahebantur, et pauci verum Deum colebant. Et hoc est pauci verum Deum colebant. Et hoc est quod præceperat Dominus, Levit. 11, 13, quod præceperat Dominus, Levit. 11, 13, quod in omni sacrificio sal offerretur: quod in omni sacrificio sal offerretur: quia nullum votum debuit fieri, nisi dis- quia nullum votum debuit fieri, nisi dis- cernendo voluntatem Dei circa bonum cernendo voluntatem Dei circa bonum quod tunc magis voluit. quod tunc magis voluit.

AD ALIUD dicendum, quod quarta ge- AD ALIUD dicendum, quod quarta ge- neratione revertuntur, sicut dicit obje- neratione revertuntur, sicut dicit obje- ctio sed non oportet, quod per omnia ctio sed non oportet, quod per omnia sit similis secundæ et hoc ideo, quia sit similis secundæ et hoc ideo, quia status temporis non fuit idem : solus status temporis non fuit idem : solus enim existens uxorem habere non pot- enim existens uxorem habere non pot- est, sed formabatur ei uxor, et beatæ est, sed formabatur ei uxor, et beatæ Virgini non nascebatur maritus, sed Virgini non nascebatur maritus, sed dulcissimus filius, qui sua generatione dulcissimus filius, qui sua generatione omnes genuit filios, ut reduceret ad pa- omnes genuit filios, ut reduceret ad pa- triam æternæ salutis. triam æternæ salutis.

AD ALIUD dicendum, quod quia meri- AD ALIUD dicendum, quod quia meri- tum est in voluntate, et indiscretio est tum est in voluntate, et indiscretio est

carere solatio necessitatis, procuravit carere solatio necessitatis, procuravit Deus matri solatium necessitatis, et so- Deus matri solatium necessitatis, et so- latium voluptatis exclusit: et ideo illa latium voluptatis exclusit: et ideo illa objectio supponit falsum, quod scilicet objectio supponit falsum, quod scilicet majoris meriti sit carere solatio neces- majoris meriti sit carere solatio neces- sitatis, quam ipsum habere: sed si dicat sitatis, quam ipsum habere: sed si dicat de solatio voluptatis, tunc non est ad de solatio voluptatis, tunc non est ad propositum. propositum.

AD ALIUD quod objicitur de causis quas ^ AD ALIUD quod objicitur de causis quas ^ assignat Origenes, dicendum quod bonæ assignat Origenes, dicendum quod bonæ sunt. sunt.

Ad id quod objicitur contra primam, Ad id quod objicitur contra primam, potest responderi dupliciter. Uno qui- potest responderi dupliciter. Uno qui- dem modo quia licet dæmones natura- dem modo quia licet dæmones natura- lem cognitionem habeant divinitatis, ta- lem cognitionem habeant divinitatis, ta- men non unionis et ideo non sequitur, men non unionis et ideo non sequitur, quod noverunt deitatem ut unitam: et quod noverunt deitatem ut unitam: et sic celatum fuit eis, quia si filius fuisset sic celatum fuit eis, quia si filius fuisset non conjugate virginis, habuissent cer- non conjugate virginis, habuissent cer- tiores conjecturas. Alio modo potest tiores conjecturas. Alio modo potest dici, quod de diabolo loquitur Origenes dici, quod de diabolo loquitur Origenes in membris suis, et non in se. Sed pri- in membris suis, et non in se. Sed pri- mum melius est: quia Glossa super mum melius est: quia Glossa super epist. I ad Corinth. 11, 8, super illud: epist. I ad Corinth. 11, 8, super illud: Quem nemo principum hujus sæculi Quem nemo principum hujus sæculi cognovit si enim cognovissent, num- cognovit si enim cognovissent, num- quam Dominum gloriæ crucifixissent: quam Dominum gloriæ crucifixissent: exponitur de dæmonibus qui nescierunt exponitur de dæmonibus qui nescierunt sacramentum Incarnationis: quia sacramentum Incarnationis: quia vissent, numquam persuasissent cruci- vissent, numquam persuasissent cruci- fixionem scivissent enim se per hoc fixionem scivissent enim se per hoc amissuros potestatem. amissuros potestatem.

sci- sci-

Et si objicitur contra illud, quod di- Et si objicitur contra illud, quod di- citur, Matth. VIII, 29: Quid nobis et tibi, citur, Matth. VIII, 29: Quid nobis et tibi, Jesu, Fili Dei? Venisti huc ante tempus Jesu, Fili Dei? Venisti huc ante tempus torquere nos ? Dicendum, quod hoc torquere nos ? Dicendum, quod hoc dixerunt dæmones per conjecturas mira- dixerunt dæmones per conjecturas mira- culorum et sanctitatis vitæ, et non ex culorum et sanctitatis vitæ, et non ex certa scientia. certa scientia.

AD ALIUD dicendum, quod bene pot- AD ALIUD dicendum, quod bene pot- est esse, quod voluntate divina impediti est esse, quod voluntate divina impediti non considerare audebant aliquid circa non considerare audebant aliquid circa matrem Dei: et ideo scientia eorum de matrem Dei: et ideo scientia eorum de naturalibus ejus fuit quasi in habitu et naturalibus ejus fuit quasi in habitu et sopita, sicut aliquis scit aliquid in uni- sopita, sicut aliquis scit aliquid in uni- versali, quod tamen in particulari non versali, quod tamen in particulari non considerat. considerat.