A4 1. A4 1.

V-wel. V-wel.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 21. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 21.

rium, dicendum quod non est pœna di- rium, dicendum quod non est pœna di- recte inflicta, sed potius consequens sa- recte inflicta, sed potius consequens sa- cramenti defectum et hoc frequenter cramenti defectum et hoc frequenter innascitur alicui sine peccato. innascitur alicui sine peccato.

AD ALIUD dicendum, quod hoc bene AD ALIUD dicendum, quod hoc bene excusat peccatum et præjudicium quod excusat peccatum et præjudicium quod sibi generaretur in eam quam accusat sibi generaretur in eam quam accusat modo sed hic de sacramento quæritur: modo sed hic de sacramento quæritur: et quia illud deficit, puto quod bigamus et quia illud deficit, puto quod bigamus est reputandus. est reputandus.

: :

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XXI. ARTICULUS XXI.

An bigamiæ adjungatur iregularitas? An bigamiæ adjungatur iregularitas?

179 179

num et ponitur in Glossa super episto- num et ponitur in Glossa super episto- lam ad Titum. 1, 6. Dicit enim Hierony- lam ad Titum. 1, 6. Dicit enim Hierony- mus quod si quis ante baptismum plures mus quod si quis ante baptismum plures habuit, sive unam ante baptismum, et habuit, sive unam ante baptismum, et aliam post, non sit bigamus. Augustinus aliam post, non sit bigamus. Augustinus autem dicit totum contrarium, quod sive autem dicit totum contrarium, quod sive ante, sive post habuit, bigamus debet ante, sive post habuit, bigamus debet reputari. reputari.

Videtur autem objici pro Hieronymo Videtur autem objici pro Hieronymo sic, sic,

1. Quidquid sordidum est, deletur in 1. Quidquid sordidum est, deletur in baptismo sed bigamia est aliquid sor- baptismo sed bigamia est aliquid sor- didum ergo et deletur in baptismo : didum ergo et deletur in baptismo : ergo videtur, quod post baptismum non ergo videtur, quod post baptismum non debeat bigamus reputari. debeat bigamus reputari.

2. Item, Quod facit quod majus est, 2. Item, Quod facit quod majus est, videtur etiam posse facere quod minus videtur etiam posse facere quod minus est sed majus est expellere omne pecca- est sed majus est expellere omne pecca- tum, quam purgare bigamiam, et pri- tum, quam purgare bigamiam, et pri- mum facit baptismus : ergo et secun- mum facit baptismus : ergo et secun-

Tertio quæritur, Qua ratione bigamiæ dum. Tertio quæritur, Qua ratione bigamiæ dum. irregularitas adjungitur? irregularitas adjungitur?

3. Item, In baptismate configuratur 3. Item, In baptismate configuratur

Aut enim hoc fit ratione concupiscen- homo Trinitati increatæ, ut supra nota- Aut enim hoc fit ratione concupiscen- homo Trinitati increatæ, ut supra nota- tiæ, aut ratione peccati. tiæ, aut ratione peccati.

Non ratione concupiscentiæ: quia Non ratione concupiscentiæ: quia 1. In fornicatione cum pluribus ma- 1. In fornicatione cum pluribus ma- jus est signum concupiscentiæ : et ta- jus est signum concupiscentiæ : et ta- men non adjungitur ei irregularitas. men non adjungitur ei irregularitas.

2. Item, In sodomia et mollitie fervet 2. Item, In sodomia et mollitie fervet concupiscentia contra gratiam et ratio- concupiscentia contra gratiam et ratio- nem et naturam in fornicatione autem nem et naturam in fornicatione autem contra gratiam, et non contra naturam, contra gratiam, et non contra naturam, nec contra rationem : sed in bigamia nec contra rationem : sed in bigamia aliqua nec contra gratiam, nec contra aliqua nec contra gratiam, nec contra rationem, nec contra naturam: cum rationem, nec contra naturam: cum igitur sodomiæ non adjungitur irregula- igitur sodomiæ non adjungitur irregula- ritas, videtur quod nec bigamiæ debeat ritas, videtur quod nec bigamiæ debeat adjungi. Si autem est ratione peccati: adjungi. Si autem est ratione peccati: adhuc videtur, quod fornicationi potius adhuc videtur, quod fornicationi potius debeat adjungi et non fit : ergo nec debeat adjungi et non fit : ergo nec bigamiæ, ut videtur. bigamiæ, ut videtur.

: :

3. Item, Ut dicit Gregorius, peccata 3. Item, Ut dicit Gregorius, peccata spiritualia majoris sunt culpæ, quam spiritualia majoris sunt culpæ, quam carnalia, licet minoris sint infamiæ : et carnalia, licet minoris sint infamiæ : et illis non adjungitur irregularitas : ergo illis non adjungitur irregularitas : ergo nec isti. nec isti.

ULTERIUS quæritur hic de controversia ULTERIUS quæritur hic de controversia quæ est inter Hieronymum, et Augusti- quæ est inter Hieronymum, et Augusti-

tum est in quæstione de baptismo : ergo tum est in quæstione de baptismo : ergo videtur, quod quidquid deformat con- videtur, quod quidquid deformat con- figurationem illam, totum tollitur: sed figurationem illam, totum tollitur: sed bigamia deformat: ergo tollitur, ut vi- bigamia deformat: ergo tollitur, ut vi- detur. detur.

4. Item, Videtur quod etiam bigamia 4. Item, Videtur quod etiam bigamia manens non impedit: quia dicit Augu- manens non impedit: quia dicit Augu- stinus super epistolam ad Titum, et po- stinus super epistolam ad Titum, et po- nitur in Decretalibus, dist. XXI: « Unius nitur in Decretalibus, dist. XXI: « Unius uxoris vir Episcopus signat ex omnibus uxoris vir Episcopus signat ex omnibus gentibus unitatem uni viro subditam: » gentibus unitatem uni viro subditam: » constat autem, quod in collatione om- constat autem, quod in collatione om- nium gentium multæ sunt divisiones: nium gentium multæ sunt divisiones: ergo melius significatur per divisum, ergo melius significatur per divisum, quam per unicum: sed bigamia dividit : quam per unicum: sed bigamia dividit : ergo melius significatur per bigamum, ergo melius significatur per bigamum, quam per non bigamum. quam per non bigamum.

5. Item, In Ecclesia quæ secundum 5. Item, In Ecclesia quæ secundum prius habita verba per Episcopum signi- prius habita verba per Episcopum signi- ficatur sive per sacerdotem, perfectio est ficatur sive per sacerdotem, perfectio est activæ et contemplativæ vitæ, quæ in activæ et contemplativæ vitæ, quæ in duabus uxoribus Jacob, scilicet Lia et duabus uxoribus Jacob, scilicet Lia et Rachel significantur et non possunt in Rachel significantur et non possunt in una significari ergo videtur, quod per- una significari ergo videtur, quod per- fectio Ecclesiæ melius significatur per fectio Ecclesiæ melius significatur per bigamum, quam per non bigamum: ad bigamum, quam per non bigamum: ad

Sed contra. Sed contra.

Squ'ic. Squ'ic.

180 180

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

minus igitur post baptismum videtur, minus igitur post baptismum videtur, quod possit ordinari bigamus, ut dicit quod possit ordinari bigamus, ut dicit Hieronymus. Hieronymus.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Dicit Augustinus in Glossa super 1. Dicit Augustinus in Glossa super epistolam ad Titum, 11, 3, et dist. XXVI, epistolam ad Titum, 11, 3, et dist. XXVI, sic, «Acutius intelligunt, qui nec eum sic, «Acutius intelligunt, qui nec eum qui catechumenus vel paganus habuit qui catechumenus vel paganus habuit adulteram, ordinandum esse censuerunt: adulteram, ordinandum esse censuerunt: quia de sacramento agitur, non de pec- quia de sacramento agitur, non de pec- cato, propter sanctitatem sacramenti : cato, propter sanctitatem sacramenti : sicut si foemina catechumena vitiata est, sicut si foemina catechumena vitiata est, non potest post baptisma inter Dei virgi- non potest post baptisma inter Dei virgi- nes consecrari: ita non absurde visum nes consecrari: ita non absurde visum est bigamum non peccasse, sed normam est bigamum non peccasse, sed normam sacramenti amisisse, non ad vitæ meri- sacramenti amisisse, non ad vitæ meri- tum, sed ad ordinationis signaculum. tum, sed ad ordinationis signaculum.

» »

2. Ad idem, ibidem, Ambrosius : 2. Ad idem, ibidem, Ambrosius : « Una tantum nec repetita nobis copula « Una tantum nec repetita nobis copula permittitur et in ipso conjugio lex est permittitur et in ipso conjugio lex est non iterare conjugium, nec secundæ non iterare conjugium, nec secundæ conjugis sortiri conjunctionem, quod ple- conjugis sortiri conjunctionem, quod ple- risque mirum videtur, cum etiam ante risque mirum videtur, cum etiam ante baptisma iterata conjugia electioni mu- baptisma iterata conjugia electioni mu- neris et prærogativæ ordinationis impe- neris et prærogativæ ordinationis impe- dimenta generent : cum etiam delicta dimenta generent : cum etiam delicta obesse non soleant, si lavacri remissa obesse non soleant, si lavacri remissa fuerint sacramento. Sed intelligere de- fuerint sacramento. Sed intelligere de- bemus, quod in baptismo culpa remitti bemus, quod in baptismo culpa remitti potest, lex conjugii aboleri non potest : potest, lex conjugii aboleri non potest : in conjugio non culpa, sed lex est. Quod in conjugio non culpa, sed lex est. Quod culpæ est igitur, in baptismo relaxatur: culpæ est igitur, in baptismo relaxatur: quod legis est, in conjugio non solvitur. quod legis est, in conjugio non solvitur. Quomodo autem potest esse hortator vi- Quomodo autem potest esse hortator vi- duitatis, qui et ipse conjugia frequenta- duitatis, qui et ipse conjugia frequenta- verit? » verit? »

3. Ad idem, infra, « Bigamus vero in 3. Ad idem, infra, « Bigamus vero in sacerdotem promoveri non debet: non sacerdotem promoveri non debet: non quia deliquerit secundam accipiendo uxo- quia deliquerit secundam accipiendo uxo- rem, rem, sed quia prærogativa exutus est sed quia prærogativa exutus est sacerdotis. » sacerdotis. »

RESPONSIO, quod plures sunt causæ RESPONSIO, quod plures sunt causæ quare bigamiæ adjuncta est irregulari- quare bigamiæ adjuncta est irregulari- tas. Una tamen est vera, et causa alia- tas. Una tamen est vera, et causa alia- rum, scilicet qaia deficit in eo sacramen- rum, scilicet qaia deficit in eo sacramen- tum, id est, sigaam individuæ conjun- tum, id est, sigaam individuæ conjun- ctionis unici ad unicam : et hoe satis ctionis unici ad unicam : et hoe satis habitum est in præcedentibus et expla- habitum est in præcedentibus et expla-

natum. Hoc autem trahitur ex decreto natum. Hoc autem trahitur ex decreto Augustini inducto, « Acutius : » et ex Augustini inducto, « Acutius : » et ex decreto Ambrosii, « Una tantum : » et decreto Ambrosii, « Una tantum : » et ex decretali supra inducta de bigamis, ex decretali supra inducta de bigamis, << Debitum. » << Debitum. »

Aliæ autem secundariæ causæ ad hoc Aliæ autem secundariæ causæ ad hoc assignantur, quarum una est propter assignantur, quarum una est propter irregularitatem adjunctam : sed illa cau- irregularitatem adjunctam : sed illa cau- satur ab ista et hic non est ad proposi- satur ab ista et hic non est ad proposi- tum, quia hoc est in quæstione quare fit. tum, quia hoc est in quæstione quare fit. Tamen quidam assignant hoc pro causa, Tamen quidam assignant hoc pro causa, sicut Jurisperiti, non satis advertentes in sicut Jurisperiti, non satis advertentes in solutione sua petitum esse principium. solutione sua petitum esse principium.

Unde pro alia causa assignatur signum Unde pro alia causa assignatur signum incontinentiæ quia nec refrigerata in incontinentiæ quia nec refrigerata in eo concupiscentia per primam cessavit eo concupiscentia per primam cessavit uxorem, sed exarsit in secundam. Et uxorem, sed exarsit in secundam. Et hoc trahitur ex verbis Ambrosii inductis hoc trahitur ex verbis Ambrosii inductis in fine capituli, ubi dicit : « Quomodo in fine capituli, ubi dicit : « Quomodo potest esse hortator viduitatis, qui nu- potest esse hortator viduitatis, qui nu- ptias frequentaverit ? » ptias frequentaverit ? »

Alia causa est excellentia ordinum, Alia causa est excellentia ordinum, quod ad tam excellentem gradum, scili- quod ad tam excellentem gradum, scili- cet ut sit in gradu ministri Christi, non cet ut sit in gradu ministri Christi, non decet admittere eos qui divisi sunt, et decet admittere eos qui divisi sunt, et cogitare coguntur quæ sunt uxoris, et cogitare coguntur quæ sunt uxoris, et quomodo placeant uxori. Et hoc etiam quomodo placeant uxori. Et hoc etiam trahitur ex verbis beati Ambrosii, etc. trahitur ex verbis beati Ambrosii, etc. Medium auctoritatis inductæ trahitur Medium auctoritatis inductæ trahitur etiam ex verbis Apostoli, I ad Corinth. etiam ex verbis Apostoli, I ad Corinth. Ix, 25, ubi de sacerdote dicit, quod omnis Ix, 25, ubi de sacerdote dicit, quod omnis qui in agone contendit, ab omnibus se qui in agone contendit, ab omnibus se abstinet, etc. abstinet, etc.

Alia causa potest esse: quia licet coi- Alia causa potest esse: quia licet coi- tus matrimonialis non sit peccatum, ha- tus matrimonialis non sit peccatum, ha- bet tamen concupiscentiæ immunditiam bet tamen concupiscentiæ immunditiam adjunctam sed in officio ordinis maxi- adjunctam sed in officio ordinis maxi- ma est munditia et congruitas: ergo ma est munditia et congruitas: ergo munditiæ maximæ et immunditiæ itera- munditiæ maximæ et immunditiæ itera- tæ cum secunda, causa est quod prohi- tæ cum secunda, causa est quod prohi- betur promoveri. Et hoc trahitur de hoc betur promoveri. Et hoc trahitur de hoc quod habetur, Isa. Lu, 11: Mundamini, quod habetur, Isa. Lu, 11: Mundamini, qui fertis vasa Domini. Et, Exod. xix, qui fertis vasa Domini. Et, Exod. xix, 15, præcepit Moyses, quod non appro- 15, præcepit Moyses, quod non appro- pinquarent uxoribus, qui Deum videre pinquarent uxoribus, qui Deum videre voluerunt. Et, I Reg. xx1, 4, ubi Abime- voluerunt. Et, I Reg. xx1, 4, ubi Abime- lech sacerdos quæsivit a David cum da lech sacerdos quæsivit a David cum da ret ei edere panes propositionis: si mun- ret ei edere panes propositionis: si mun- di sunt pueri, maxime a murieribus. di sunt pueri, maxime a murieribus.

Al I. Al I.

A 1 2. A 1 2. Ad 3. Ad 3.

A4 quent. A4 quent.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 21. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 21.

Alia iterum potest esse causa: quia Alia iterum potest esse causa: quia exercitium spiritualium officiorum et exercitium spiritualium officiorum et præcipue psalmorum, gratiam dat pro- præcipue psalmorum, gratiam dat pro- phetiæ, ut dicit Gregorius, ad illumina- phetiæ, ut dicit Gregorius, ad illumina- tionem intellectus: sed exagitatio con- tionem intellectus: sed exagitatio con- cupiscentiæ impedit: et ideo cum exagi- cupiscentiæ impedit: et ideo cum exagi- tatio concupiscentiæ denotetur in biga- tatio concupiscentiæ denotetur in biga- mo, prohibetur ne ordinetur ad divina mo, prohibetur ne ordinetur ad divina officia. officia.

Alia iterum et melior omnibus aliis Alia iterum et melior omnibus aliis trahitur ex verbis in Ecclesiastica hierar- trahitur ex verbis in Ecclesiastica hierar- chia Dionysii, in theoria sanctæ syna- chia Dionysii, in theoria sanctæ syna- xeos, id est, communionis ubi dicit, xeos, id est, communionis ubi dicit, quod « sacerdos est procedens in popu- quod « sacerdos est procedens in popu- lum, et rediens ad sanctum altare, sicut lum, et rediens ad sanctum altare, sicut Deus procedit in omnem creaturam, et Deus procedit in omnem creaturam, et redit in seipsum, non detentus, nec pol- redit in seipsum, non detentus, nec pol- lutus aliquo. » Et ideo sacerdoti prohi- lutus aliquo. » Et ideo sacerdoti prohi- betur signum incontinentiæ quod signat betur signum incontinentiæ quod signat detentionem cordis ejus in eis quos san- detentionem cordis ejus in eis quos san- ctificare habet, et redire in se per contem- ctificare habet, et redire in se per contem- plationem divinorum et si signum affe- plationem divinorum et si signum affe- ctatæ et perseverantis concupiscentiæ in- ctatæ et perseverantis concupiscentiæ in- veniatur in eo, irregularis reputatur. veniatur in eo, irregularis reputatur.

Aliæ etiam plurimæ hujus causæ pos- Aliæ etiam plurimæ hujus causæ pos- sunt inveniri: sed istæ sufficiunt ad sunt inveniri: sed istæ sufficiunt ad præsens. præsens.

Dicatur ergo ad primum, quod hoc Dicatur ergo ad primum, quod hoc principaliter fit ratione sacramenti, scili- principaliter fit ratione sacramenti, scili- cet signi violati, et secundario propter cet signi violati, et secundario propter signum infirmitatis incontinentiæ adhæ- signum infirmitatis incontinentiæ adhæ- rentis sibi ex longo tempore, quod in- rentis sibi ex longo tempore, quod in- stigat ut contrahat cum secunda. stigat ut contrahat cum secunda.

AD OBJECTUM contra, dicendum quod AD OBJECTUM contra, dicendum quod in fornicatione et sodomia non est viola- in fornicatione et sodomia non est viola- tio sacramenti et licet significetur ibi tio sacramenti et licet significetur ibi major fervor incontinentiæ, non tamen major fervor incontinentiæ, non tamen ita adhærens de una in aliam se ligans ita adhærens de una in aliam se ligans propter continentiæ infirmitatem. propter continentiæ infirmitatem. AD ALIUD patet solutio per idem. AD ALIUD patet solutio per idem. AD ALIUD patet solutio per ante dicta: AD ALIUD patet solutio per ante dicta: quia non est propter peccatum, sed pro- quia non est propter peccatum, sed pro- pter causam dictam. pter causam dictam.

AD ID quod ulterius quæritur de dictis AD ID quod ulterius quæritur de dictis Hieronymi, dicendum quod in hoc Hie- Hieronymi, dicendum quod in hoc Hie- ronymo contradicitur. Si quis autem ronymo contradicitur. Si quis autem eum salvare velit, dicendum quod ipse eum salvare velit, dicendum quod ipse loquitur quoad faciliorem dispensationem loquitur quoad faciliorem dispensationem

181 181

cum illo faciendam, quam cum alio: cum illo faciendam, quam cum alio: præcipue si ignorans fuerit, quod talis præcipue si ignorans fuerit, quod talis esset adjuncta irregularitas. esset adjuncta irregularitas.

Ad id quod pro hoć objicitur, dicen- Ad id quod pro hoć objicitur, dicen- dum quod irregularitas non est aliquid dum quod irregularitas non est aliquid sordium: quia est poena, non poena sen- sordium: quia est poena, non poena sen- sus, sed damni est enim defectus qui- sus, sed damni est enim defectus qui- dam consequens ex violatione sacramenti dam consequens ex violatione sacramenti individuitatis matrimonii, ut patet ex individuitatis matrimonii, ut patet ex habitis et ideo non oportet, quod sol- habitis et ideo non oportet, quod sol- vatur in baptismo: quia baptismus con- vatur in baptismo: quia baptismus con- tra hujusmodi poenas non ordinatur. tra hujusmodi poenas non ordinatur.

AD ALIUD dicendum, quod illa propo- AD ALIUD dicendum, quod illa propo- sitio generaliter intellecta falsa est, nisi sitio generaliter intellecta falsa est, nisi magis et minus sint ejusdem generis : magis et minus sint ejusdem generis : sicut expugnatio centum hominum et sicut expugnatio centum hominum et unius, et comedere centum uvas et unam, unius, et comedere centum uvas et unam, et hujusmodi: non enim oportet hæc ita et hujusmodi: non enim oportet hæc ita se habere quando non sunt ejusdem ge- se habere quando non sunt ejusdem ge- neris quia tunc etiam non habent pro- neris quia tunc etiam non habent pro- prie dictam comparationem: non enim prie dictam comparationem: non enim majus est proprie vincere decem homi- majus est proprie vincere decem homi- nes, quam comedere bucellam panis. Et nes, quam comedere bucellam panis. Et simile est hic quia expellere peccatum simile est hic quia expellere peccatum et expelleré poenam non sunt ejusdem et expelleré poenam non sunt ejusdem potestatis, nec ejusdem generis: et ideo potestatis, nec ejusdem generis: et ideo etiam non proprie unum dicitur majus etiam non proprie unum dicitur majus quam alterum: nec oportet si baptismus quam alterum: nec oportet si baptismus faciat unum, quod etiam faciat reli- faciat unum, quod etiam faciat reli- quum. quum.

AD ALIUD dicendum, quod homo con- AD ALIUD dicendum, quod homo con- figuratur Deo in baptismate, secundum figuratur Deo in baptismate, secundum quod ipse est trinus et unus in se, sed quod ipse est trinus et unus in se, sed non secundum quod ipse sibi nostram non secundum quod ipse sibi nostram univit naturam et talis configuratio univit naturam et talis configuratio exigitur in eo qui non est irregularis. exigitur in eo qui non est irregularis. Unde nihil est ad propositum quod indu- Unde nihil est ad propositum quod indu- citur. citur.

AD ALIUD dicendum, quod illa objectio AD ALIUD dicendum, quod illa objectio procedit secundum falsum intellectum procedit secundum falsum intellectum litteræ quia quidam decretistæ ita ex- litteræ quia quidam decretistæ ita ex- posuerunt. Verus autem sensus est iste, posuerunt. Verus autem sensus est iste, quod factum comparatur ad factum : sic quod factum comparatur ad factum : sic quod unitas Ecclesiæ collectæ habet re- quod unitas Ecclesiæ collectæ habet re- lationem ad Christum, sicut unica ad uni- lationem ad Christum, sicut unica ad uni- cum virum qui est Episcopus, quando cum virum qui est Episcopus, quando matrimoniatus Episcopus efficitur et matrimoniatus Episcopus efficitur et tunc non valet objectio nisi ex parte uxo- tunc non valet objectio nisi ex parte uxo- ris facta et tunc dicendum, quod licet ris facta et tunc dicendum, quod licet

A 1. A 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

182 182

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in Ecclesia modo multæ sint varietates in Ecclesia modo multæ sint varietates personarum et operum, et multæ impu- personarum et operum, et multæ impu- ritates admixtæ, tamen signum Ecclesiæ ritates admixtæ, tamen signum Ecclesiæ non debet esse impuritatis, sed perfectio- non debet esse impuritatis, sed perfectio- nis quæ erit in futuro, quando tota unita nis quæ erit in futuro, quando tota unita erit Ecclesia non habens maculam ne- erit Ecclesia non habens maculam ne- que rugam, sicut dicitur, ad Ephes. v, que rugam, sicut dicitur, ad Ephes. v,

27. 27.

Contingit autem illa expositio quibus- Contingit autem illa expositio quibus- dam decretistis: quia nesciunt solvere dam decretistis: quia nesciunt solvere unam objectionem quam faciunt, hanc unam objectionem quam faciunt, hanc scilicet, foemina si corrumpitur per for- scilicet, foemina si corrumpitur per for- nicarium concubitum, vel etiam violen- nicarium concubitum, vel etiam violen- ter, ut videtur velle Leo Papa, non pot- ter, ut videtur velle Leo Papa, non pot- est inter sacras virgines consecrari: cum est inter sacras virgines consecrari: cum igitur majoris perfectionis debeat esse igitur majoris perfectionis debeat esse Episcopus, quam velata fœmina, videtur Episcopus, quam velata fœmina, videtur quod etiam Episcopus non debeat ordi- quod etiam Episcopus non debeat ordi- nari qui est fornicatus. nari qui est fornicatus.

Ad solvendam illam objectionem di- Ad solvendam illam objectionem di- cunt, quod velata significat Ecclesiam cunt, quod velata significat Ecclesiam triumphantem in qua est omnimoda pu- triumphantem in qua est omnimoda pu- ritas et ideo oportet eam esse omnino ritas et ideo oportet eam esse omnino puram. Sed Episcopus militantem signi- puram. Sed Episcopus militantem signi- ficat, in qua sunt multæ impuritates : et ficat, in qua sunt multæ impuritates : et ideo Episcopus potest esse impurus, ideo Episcopus potest esse impurus, dummodo non sit bigamus: unde dici- dummodo non sit bigamus: unde dici- tur, Matth. xIII, 47 et 48 Simile est re- tur, Matth. xIII, 47 et 48 Simile est re- gnum cælorum sagenæ missæ in mare, gnum cælorum sagenæ missæ in mare, et ex omni genere piscium congreganti. et ex omni genere piscium congreganti. Quam cum impleta esset educentes, et Quam cum impleta esset educentes, et secus littus sedentes, elegerunt bonos in secus littus sedentes, elegerunt bonos in vasa, malos autem foras miserunt. Sed vasa, malos autem foras miserunt. Sed ut mihi videtur, tantum valet solutio eo- ut mihi videtur, tantum valet solutio eo- rum, quantum et objectio: quia dicen- rum, quantum et objectio: quia dicen- dum videtur, quod idem significatur di- dum videtur, quod idem significatur di- versis modis unde virgo velata signi- versis modis unde virgo velata signi- ficat Ecclesiam in custodia amoris et ficat Ecclesiam in custodia amoris et conformitate mentium et illius est nul- conformitate mentium et illius est nul- lum præter eum amatorem admittere lum præter eum amatorem admittere vel admisisse quia aliter non dicitur vel admisisse quia aliter non dicitur inter virgines, sed post virgines proxi- inter virgines, sed post virgines proxi- mæ sicut dicit Augustinus in Glossa mæ sicut dicit Augustinus in Glossa super illud Psalmi XLIV, 13: Adducentur super illud Psalmi XLIV, 13: Adducentur regi virgines. Sed Episcopus sponsam si- regi virgines. Sed Episcopus sponsam si- gnificat purgantem et illuminantem et gnificat purgantem et illuminantem et perficientem sponsam sibi unitam, ut di- perficientem sponsam sibi unitam, ut di-

I ad Timoth. 1, 1: Oportet Episcopum irre- I ad Timoth. 1, 1: Oportet Episcopum irre-

cit Dionysius in Ecclesiastica hierar- cit Dionysius in Ecclesiastica hierar- chia: et quia typum non est necesse in chia: et quia typum non est necesse in omnibus implere prototypum, ideo, ut omnibus implere prototypum, ideo, ut dicit Apostolus, ad Hebr. v, 2: Et ipse dicit Apostolus, ad Hebr. v, 2: Et ipse circumdatus est infirmitate: et ideo pot- circumdatus est infirmitate: et ideo pot- est habere multas imperfectiones, dum- est habere multas imperfectiones, dum- modo non habeat illam quæ tollit sacra- modo non habeat illam quæ tollit sacra- mentum sicut et velata potest habere mentum sicut et velata potest habere multas imperfectiones invidiæ, gulæ, multas imperfectiones invidiæ, gulæ, et hujusmodi, dummodo careat illa quæ et hujusmodi, dummodo careat illa quæ aufert signum conjunctionis in casto aufert signum conjunctionis in casto amore. Sed secundum eos si virgo de- amore. Sed secundum eos si virgo de- bet omnino esse pura, eo quod signifi- bet omnino esse pura, eo quod signifi- cat triumphantem, non debet tunc velari cat triumphantem, non debet tunc velari invidia maculata, vel superbia, vel ira, invidia maculata, vel superbia, vel ira, vel avaritia, vel gula quoniam nihil vel avaritia, vel gula quoniam nihil horum est in Ecclesia triumphante, sicut horum est in Ecclesia triumphante, sicut nec fornicatio. nec fornicatio.

AD ALIUD dicendum, quod Lia et Ra- AD ALIUD dicendum, quod Lia et Ra- chel concordant in integritate puritatis: chel concordant in integritate puritatis: et ideo licet fuerint duæ mulieres, non et ideo licet fuerint duæ mulieres, non tamen quantum ad hoc significant duos tamen quantum ad hoc significant duos actus Ecclesiæ, sed potius secundum actus Ecclesiæ, sed potius secundum quod in communi ex integro ædificabant quod in communi ex integro ædificabant domum Jacob, scilicet agendo et con- domum Jacob, scilicet agendo et con- templando et licet sit dissimilitudo in templando et licet sit dissimilitudo in typo quoad aliquid, non oportet quod ab typo quoad aliquid, non oportet quod ab illo similitudo sumatur: quia non in illo similitudo sumatur: quia non in omnibus oportet esse simile, quia sic non omnibus oportet esse simile, quia sic non esset simile, sed idem esset et ideo hic esset simile, sed idem esset et ideo hic uxorem unam decet esse operantem, et uxorem unam decet esse operantem, et contemplantem, et non carere sacra- contemplantem, et non carere sacra-

mento unitatis. mento unitatis.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XXII. ARTICULUS XXII.

An bigamia admittat dispensationem ? An bigamia admittat dispensationem ?

Quarto quæritur, Utrum bigamia ad- Quarto quæritur, Utrum bigamia ad- mittat dispensationem ? mittat dispensationem ?

Videtur autem, quod non quia Videtur autem, quod non quia

1. Apostolus dicit, quod oportet Epi- 1. Apostolus dicit, quod oportet Epi- scopum non esse bigamum': sed in his scopum non esse bigamum': sed in his

prehensibilem esse, unius uxoris virum, etc. prehensibilem esse, unius uxoris virum, etc.

Ads Ads

4 contra. 4 contra.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 22. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 22.

quæ oportet non esse, non admittitur quæ oportet non esse, non admittitur dispensatio quæ ipsa esse faciat : ergo dispensatio quæ ipsa esse faciat : ergo videtur, quod in bigamia non admittatur videtur, quod in bigamia non admittatur dispensatio. dispensatio.

2. Ad idem, Extra, de Bigamis non 2. Ad idem, Extra, de Bigamis non ordinandis, et infra : « Nos autem in ordinandis, et infra : « Nos autem in hac quæstione taliter respondemus, quod hac quæstione taliter respondemus, quod cum hujusmodi clericis qui quantum in cum hujusmodi clericis qui quantum in ipsis fuit, secundas mulieres sibi matri- ipsis fuit, secundas mulieres sibi matri- monialiter conjunxerunt, tamquam cum monialiter conjunxerunt, tamquam cum bigamis non liceat dispensari. » bigamis non liceat dispensari. »

: :

3. Ad idem objicitur per rationem : 3. Ad idem objicitur per rationem : Facta enim Ecclesiæ debent esse rationa- Facta enim Ecclesiæ debent esse rationa- bilia sed irrationabile factum est, quod bilia sed irrationabile factum est, quod non habet convenientiam cum eo quod non habet convenientiam cum eo quod significat ergo tale non debet esse fa- significat ergo tale non debet esse fa- ctum Ecclesiæ: sed si bigamus ordinare- ctum Ecclesiæ: sed si bigamus ordinare- tur, careret convenientia: ergo videtur, tur, careret convenientia: ergo videtur, quod non sit dispensandum cum eis. quod non sit dispensandum cum eis.

4. Item, Dionysius dicit in Ecclesiasti- 4. Item, Dionysius dicit in Ecclesiasti- ca hierarchia, quod « in omnibus thele- ca hierarchia, quod « in omnibus thele- tis Ecclesiæ invisibilia theoremata consi- tis Ecclesiæ invisibilia theoremata consi- derantur: » ergo et in hoc quod est Epi- derantur: » ergo et in hoc quod est Epi- scopum vel sacerdotem ordinari. Dicit scopum vel sacerdotem ordinari. Dicit autem Dionysius in Ecclesiastica hierar- autem Dionysius in Ecclesiastica hierar- chia, quod « invisibilia sunt principia chia, quod « invisibilia sunt principia et scientiæ visibilium: » ergo si invisi- et scientiæ visibilium: » ergo si invisi- bilia sunt unica et individua, oportet bilia sunt unica et individua, oportet quod etiam ipsa visibilia sint hujusmo- quod etiam ipsa visibilia sint hujusmo- di, vel non erunt principiata ab illis : di, vel non erunt principiata ab illis : sed si dispensetur cum bigamo, erit indi- sed si dispensetur cum bigamo, erit indi- viduum principium divisi et scientia: er- viduum principium divisi et scientia: er- go videtur, quod ritus Ecclesiæ evacue- go videtur, quod ritus Ecclesiæ evacue- tur: sed quia hoc est impossibile: ergo tur: sed quia hoc est impossibile: ergo non potest dispensari cum talibus. non potest dispensari cum talibus. IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Legitur, dist. 34, ubi dicit Martinus 1. Legitur, dist. 34, ubi dicit Martinus Papa: « Lector si viduam alterius uxorem Papa: « Lector si viduam alterius uxorem acceperit, in lectoratu permaneat: aut si acceperit, in lectoratu permaneat: aut si necessitas fuerit, subdiaconus fiat: nihil necessitas fuerit, subdiaconus fiat: nihil autem supra si bigamus fuerit. » Ergo autem supra si bigamus fuerit. » Ergo ad minus ad minorem ordinem sacrum ad minus ad minorem ordinem sacrum suscipiendum potest fieri dispensatio. suscipiendum potest fieri dispensatio.

2. Item, Communiter dicitur, quod Lu- 2. Item, Communiter dicitur, quod Lu- cius Papa dispensavit cum Panormitano cius Papa dispensavit cum Panormitano Episcopo qui fuit bigamus ergo vide- Episcopo qui fuit bigamus ergo vide- tur, quod potest dispensari. tur, quod potest dispensari.

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Ecclesiastica hierar- 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Ecclesiastica hierar-

183 183

3. Item, II ad Corinth. II, 10: Cui ali- 3. Item, II ad Corinth. II, 10: Cui ali- quid donastis, et ego : nam et ego quod quid donastis, et ego : nam et ego quod donavi, si quid donavi, propter vos in donavi, si quid donavi, propter vos in persona Christi. Glossa dicit: << Ac si persona Christi. Glossa dicit: << Ac si Christus donaret. » Sed constat, quod si Christus donaret. » Sed constat, quod si Christus dispensaret cum bigamo, dis- Christus dispensaret cum bigamo, dis- pensatum esset cum igitur Apostolica pensatum esset cum igitur Apostolica auctoritas sit in terris, potest adhuc dis- auctoritas sit in terris, potest adhuc dis- pensari per eos qui habent auctoritatem pensari per eos qui habent auctoritatem Apostolorum. Apostolorum.

SED TUNC ulterius quæritur, Per quem SED TUNC ulterius quæritur, Per quem posset dispensari, Utrum per Episco- posset dispensari, Utrum per Episco- pum suum, vel tantum per Dominum pum suum, vel tantum per Dominum Papam? Papam?

Et videtur, quod per Episcopum : Et videtur, quod per Episcopum : quia quia

1. Illud decretum Martini Papæ supra 1. Illud decretum Martini Papæ supra inductum, non potest intelligi de Papa: inductum, non potest intelligi de Papa: quia par in parem non habet potesta- quia par in parem non habet potesta- tem ergo intelligitur de inferiori, scili- tem ergo intelligitur de inferiori, scili- cet de Episcopo dioecesano: ergo ille in cet de Episcopo dioecesano: ergo ille in necessitate potest dispensare. necessitate potest dispensare.

2. Item, Extra, Qui clerici vel voven- 2. Item, Extra, Qui clerici vel voven- tes matrimonium contrahere possunt, tes matrimonium contrahere possunt, ubi Alexander tertius sic scribit Remensi ubi Alexander tertius sic scribit Remensi Archiepiscopo: « De diacono, qui in Archiepiscopo: « De diacono, qui in sabbato sancto alium diaconum vulnera- sabbato sancto alium diaconum vulnera- vit, et uxorem accepit. Taliter responde- vit, et uxorem accepit. Taliter responde- mus, quod si contrito et humiliato corde mus, quod si contrito et humiliato corde ad Ecclesiam redire voluerit, dimissa ad Ecclesiam redire voluerit, dimissa illa quam accepit in uxorem, et absolu- illa quam accepit in uxorem, et absolu- tione obtenta, injunctaque sibi pœniten- tione obtenta, injunctaque sibi pœniten- tia de utroque excessu, post eam pera- tia de utroque excessu, post eam pera- ctam, dispensative poteris ei diaconatus ctam, dispensative poteris ei diaconatus officium reddere et si perfectæ vitæ et officium reddere et si perfectæ vitæ et bonæ conversationis fuerit, eum in pre- bonæ conversationis fuerit, eum in pre- sbyterum ordinare. Subdiaconum autem sbyterum ordinare. Subdiaconum autem sive hominem interfecerit sive non, ma- sive hominem interfecerit sive non, ma- trimonium non posse contrahere sacro- trimonium non posse contrahere sacro- rum canonum censura demonstrat. » Ex rum canonum censura demonstrat. » Ex hoc accipitur, quod Episcopus et potest hoc accipitur, quod Episcopus et potest dispensare et reddere exsecutionem or- dispensare et reddere exsecutionem or- dinis prius suscepti, et ad ulteriorem or- dinis prius suscepti, et ad ulteriorem or- dinem suscipiendum dispensare. dinem suscipiendum dispensare.

3. Item, Ibidem, Alexander sic dicit: 3. Item, Ibidem, Alexander sic dicit: « Ex litterarum tuarum tenore accepi- « Ex litterarum tuarum tenore accepi-

chia, cap. 1. chia, cap. 1.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio. Ad quaest. Ad quaest.

184 184

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mus, quod lator præsentium in subdia- mus, quod lator præsentium in subdia- conatus officio constitutus, quamdam si- conatus officio constitutus, quamdam si- bi in conjugium copulavit, quam eum- bi in conjugium copulavit, quam eum- dem abjurare fecisti. Super quo pruden- dem abjurare fecisti. Super quo pruden- tiam tuam in Domino commendamus tiam tuam in Domino commendamus mandantes, quod si ad monasticum or- mandantes, quod si ad monasticum or- dinem transire voluerit, et tibi post lau- dinem transire voluerit, et tibi post lau- dabilem ipsius conversationem visum dabilem ipsius conversationem visum fuerit, cum ad majores ordines promo- fuerit, cum ad majores ordines promo- veri concedas. Quod si ad religionem se veri concedas. Quod si ad religionem se transferre noluerit, eum neque in sub- transferre noluerit, eum neque in sub- diaconatu ministrare, neque ad ulterio- diaconatu ministrare, neque ad ulterio- res permittas ordines promoveri. res permittas ordines promoveri.

>> >>

RESPONSIO. Dicendum, quod cum bi- RESPONSIO. Dicendum, quod cum bi- gamo poterit dispensari: et sine præju- gamo poterit dispensari: et sine præju- dicio dico, quod per Episcopum potest dicio dico, quod per Episcopum potest dispensari ad minores ordines si necesse dispensari ad minores ordines si necesse fuerit, hoc est, usque ad subdiaconatum, fuerit, hoc est, usque ad subdiaconatum, et quod ministret in susceptis : et sic et quod ministret in susceptis : et sic intelligitur decretum Martini Papæ supra intelligitur decretum Martini Papæ supra inductum. Vel si bigamus intrat religio- inductum. Vel si bigamus intrat religio- nem propter favorem religionis et lau- nem propter favorem religionis et lau- dem conversationis et discursum vitan- dem conversationis et discursum vitan- dum, potest etiam Episcopus dispensare dum, potest etiam Episcopus dispensare ad majores ordines suscipiendos. Et in ad majores ordines suscipiendos. Et in tali casu loquuntur duæ ultimæ decreta- tali casu loquuntur duæ ultimæ decreta- les Alexandri inductæ. Si autem in sæ- les Alexandri inductæ. Si autem in sæ- culo mancat, ad minores ordines susci- culo mancat, ad minores ordines susci-

piendos dispensare non potest nisi solus piendos dispensare non potest nisi solus Papa. Papa.

Ex hoc patet solutio ad omnia inducta Ex hoc patet solutio ad omnia inducta præter rationes quæ sunt inductæ. præter rationes quæ sunt inductæ.

AD PRIMAM illarum dicendum, quod AD PRIMAM illarum dicendum, quod Papa in illa decretali restringit potesta- Papa in illa decretali restringit potesta- tem Episcopis, non sibi. tem Episcopis, non sibi.

AD ALIUD dicendum, quod Ecclesiæ A AD ALIUD dicendum, quod Ecclesiæ A factum semper est rationabile: sed ratio factum semper est rationabile: sed ratio variatur secundum statum, quia aliter variatur secundum statum, quia aliter ratiocinatur pro necessitate, et aliter ratiocinatur pro necessitate, et aliter quando abundant ministri et ideo cum quando abundant ministri et ideo cum minori signo accipit ministros tempore minori signo accipit ministros tempore necessitatis, dummodo sit idoneitas ex necessitatis, dummodo sit idoneitas ex parte vitæ. parte vitæ.

AD ALIUD dicendum, quod illa congrui- AD ALIUD dicendum, quod illa congrui- tas est de bene esse ordinis, et trahit vim tas est de bene esse ordinis, et trahit vim ab institutione Ecclesiæ, et non de esse: ab institutione Ecclesiæ, et non de esse: et ideo etiam ab Ecclesia cum talibus pot- et ideo etiam ab Ecclesia cum talibus pot- est dispensari. est dispensari.

AD ALIUD dicendum, quod beatus Dio- AD ALIUD dicendum, quod beatus Dio- nysius loquitur de theoriis theletarum nysius loquitur de theoriis theletarum secundum summum et optimum statum: secundum summum et optimum statum: unde multa ponit quæ sunt de bene esse, unde multa ponit quæ sunt de bene esse, et non de esse et ideo in talibus dispen- et non de esse et ideo in talibus dispen- sare potest vicarius Christi in Ecclesia. sare potest vicarius Christi in Ecclesia. Et sic patet solutio ad omnia quæsita Et sic patet solutio ad omnia quæsita de bigamia. de bigamia.

A 1 A 1

AK AK

IN IV SENTENT. DIST. XXVIII, A. IN IV SENTENT. DIST. XXVIII, A.

185 185

DISTINCTIO XXVIII. DISTINCTIO XXVIII.

Inquirit qualiter sit ille consensus qui est efficiens matrimonii Inquirit qualiter sit ille consensus qui est efficiens matrimonii causa, ostendens quod non debet esse defectivus ex aliquo ex- causa, ostendens quod non debet esse defectivus ex aliquo ex- teriori. teriori.

A. Si consensus de futuro cum juramento faciat conjugium ? A. Si consensus de futuro cum juramento faciat conjugium ?

Hic quæri debet, Utrum consensus de futuro, addito etiam juramento, Hic quæri debet, Utrum consensus de futuro, addito etiam juramento, conjugium efficiat? ut si quis promittat, vel etiam juret alicui se usque ad conjugium efficiat? ut si quis promittat, vel etiam juret alicui se usque ad tempus placitum illam ducturum, et illa promittat vel juret se illi nuptu- tempus placitum illam ducturum, et illa promittat vel juret se illi nuptu- ram numquid talis sponsio eos conjuges facit ? Si mutato proposito alter ram numquid talis sponsio eos conjuges facit ? Si mutato proposito alter vel uterque ad alienam copulam transit, numquid ob priorem sponsionem vel uterque ad alienam copulam transit, numquid ob priorem sponsionem juramento subnixam, secundæ fœderationis pactum scindetur? Considera juramento subnixam, secundæ fœderationis pactum scindetur? Considera quia longe aliud est promittere, et aliud facere. Qui promittit, nondum fa- quia longe aliud est promittere, et aliud facere. Qui promittit, nondum fa- cit. Qui ergo promisit se in uxorem ducturum aliquam, nondum eam duxit cit. Qui ergo promisit se in uxorem ducturum aliquam, nondum eam duxit in uxorem et quæ spopondit se nupturam, nondum nupsit. Quomodo in uxorem et quæ spopondit se nupturam, nondum nupsit. Quomodo ergo conjuges appellari possunt, qui nondum contrahunt, sed in futuro ergo conjuges appellari possunt, qui nondum contrahunt, sed in futuro se contracturos jurando promittunt ? Item, Si ex vi juramenti ad futurum se contracturos jurando promittunt ? Item, Si ex vi juramenti ad futurum pertinentis mox efficiuntur conjuges, cur jurant in futuro se facturos quod pertinentis mox efficiuntur conjuges, cur jurant in futuro se facturos quod in præsenti efficiunt ? Item, Si ex quo jurant, mox efficiuntur conjuges, in præsenti efficiunt ? Item, Si ex quo jurant, mox efficiuntur conjuges, tunc rem hanc efficiunt, quam jurant se facturos. Ideo dico, quia ² tunc rem hanc efficiunt, quam jurant se facturos. Ideo dico, quia ² conjugium tunc non fuit, sed futurum promittitur. Si vero ille post uxorem conjugium tunc non fuit, sed futurum promittitur. Si vero ille post uxorem duxit, et illa marito nupsit, conjugium utrimque fuit, et non potest dissolvi. duxit, et illa marito nupsit, conjugium utrimque fuit, et non potest dissolvi. Præcedens ergo mendacium vel perjurium, pœnitentia est corrigendum, Præcedens ergo mendacium vel perjurium, pœnitentia est corrigendum, sed conjugium sequens non est dissolvendum. Non autem sic est, quando sed conjugium sequens non est dissolvendum. Non autem sic est, quando juramentum conjugii præsentis consensus attestatione firmatur, quia post juramentum conjugii præsentis consensus attestatione firmatur, quia post talem consensum si quis alii se copulaverit, etiam prolem procreaverit, talem consensum si quis alii se copulaverit, etiam prolem procreaverit, et irritum debet fieri, et ipse ad priorem copulam revocari. et irritum debet fieri, et ipse ad priorem copulam revocari.

1 1

2 2

1 Edit. J. Alleaume, quando. 1 Edit. J. Alleaume, quando.

2 Ibidem, quod. 2 Ibidem, quod.

186 186

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hic quæri debet, Utrum consensus de « Hic quæri debet, Utrum consensus de futuro, etc. » futuro, etc. »

Habito de consensu qui facit matrimo- Habito de consensu qui facit matrimo- nium, hic agit de consensu confirmato, nium, hic agit de consensu confirmato, utrum perficiat matrimonium si sit de utrum perficiat matrimonium si sit de

futuro? futuro?

Dividitur autem distinctio hæc in duas Dividitur autem distinctio hæc in duas partes et in prima agit de quæstione partes et in prima agit de quæstione ista, Utrum consensus de futuro faciat ista, Utrum consensus de futuro faciat matrimonium? In secunda, agit de qua matrimonium? In secunda, agit de qua re sit consensus. re sit consensus.

In prima quæstione tangit primo ve- In prima quæstione tangit primo ve- ritatem. Secundo, Objicitur in contra- ritatem. Secundo, Objicitur in contra- rium, ibi B, « Præmissæ autem senten- rium, ibi B, « Præmissæ autem senten- tiæ, etc. tiæ, etc.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

ciendam, et simplex verbum debilius est, ciendam, et simplex verbum debilius est, quam juramentum: cum igitur simplex quam juramentum: cum igitur simplex verbum efficiat matrimonium, juramen- verbum efficiat matrimonium, juramen- tum multo magis faciet ipsum: ergo vi- tum multo magis faciet ipsum: ergo vi- detur, quod juramentum cum verbo de detur, quod juramentum cum verbo de futuro faciat matrimonium. futuro faciat matrimonium.

2. Item, Major est Deus homine: sed 2. Item, Major est Deus homine: sed in juramento operatur veritas divina, in in juramento operatur veritas divina, in simplici verbo veritas humana tantum : simplici verbo veritas humana tantum : ergo juramentum potius potest quam ergo juramentum potius potest quam simplex verbum: ergo juramentum de simplex verbum: ergo juramentum de futuro facit matrimonium. futuro facit matrimonium.

3. Si forte dicas, quod hoc est verum 3. Si forte dicas, quod hoc est verum de juramento de præsenti. CONTRA: Quod de juramento de præsenti. CONTRA: Quod præsens est, sub oculis est: ergo hoc præsens est, sub oculis est: ergo hoc non oportet jurare: cum igitur faciat non oportet jurare: cum igitur faciat matrimonium, de futuro erit: et sic pro- matrimonium, de futuro erit: et sic pro- cedunt rationes præhabitæ. Constat au- cedunt rationes præhabitæ. Constat au- tem, quod simplex promissio de futuro tem, quod simplex promissio de futuro facit sponsalia: cum ergo juramentum facit sponsalia: cum ergo juramentum majoris sit obligationis, aliquid addit majoris sit obligationis, aliquid addit juramentum ultra hoc quam faciunt pro- juramentum ultra hoc quam faciunt pro- missiones simplices: sed nihil est quod missiones simplices: sed nihil est quod adjici possit sponsalibus, nisi matrimo- adjici possit sponsalibus, nisi matrimo- nium, quia nihil est medium inter spon- nium, quia nihil est medium inter spon- salia et matrimonium: ergo videtur, salia et matrimonium: ergo videtur, quod juramentum adjicit ad ipsum ma- quod juramentum adjicit ad ipsum ma-

An juramentum cum sponsalibus faciat trimonium, et facit matrimonium. An juramentum cum sponsalibus faciat trimonium, et facit matrimonium.

matrimonium ? matrimonium ?

Incidit autem hic quæstio circa prin- Incidit autem hic quæstio circa prin- cipale quæsitum: et quæruntur tria. cipale quæsitum: et quæruntur tria.

Primum est, Utrum juramentum cum Primum est, Utrum juramentum cum sponsalibus faciat matrimonium ? sponsalibus faciat matrimonium ?

Secundum, Si non faciunt matrimo- Secundum, Si non faciunt matrimo- nium, utrum sponsalia et] juramentum nium, utrum sponsalia et] juramentum de futuro cum concubitu subsecuto fa- de futuro cum concubitu subsecuto fa- ciant matrimonium ? ciant matrimonium ?

Tertium, Si non faciunt aliquando, Tertium, Si non faciunt aliquando, quæ pœnitentia sit injungenda ei qui de- quæ pœnitentia sit injungenda ei qui de- cipit? cipit?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Si duo sint ordinata ad idem facien- 1. Si duo sint ordinata ad idem facien- dum, si debilius ipsum potest efficere, dum, si debilius ipsum potest efficere, tunc etiam fortius ipsum potest efficere: tunc etiam fortius ipsum potest efficere: sed simplex verbum et juramentum or- sed simplex verbum et juramentum or- dinatur ad obligationem matrimonii fa- dinatur ad obligationem matrimonii fa-

4. Item, Matthæi, v, 33: Reddes au- 4. Item, Matthæi, v, 33: Reddes au- tem Domino juramenta tua: et hoc est tem Domino juramenta tua: et hoc est in lege divina ergo est omnibus modis in lege divina ergo est omnibus modis observandum et si quis veniat in con- observandum et si quis veniat in con- trarium, revocandum est in irritum: trarium, revocandum est in irritum: ergo si quis jurat alicui se eam ductu- ergo si quis jurat alicui se eam ductu- rum in matrimonium, et eam non du- rum in matrimonium, et eam non du- cat, sed ducat aliam, sequens revocan- cat, sed ducat aliam, sequens revocan- dum est in irritum : ergo juramentum di- dum est in irritum : ergo juramentum di- rimit matrimonium contractum, non ideo rimit matrimonium contractum, non ideo nisi quia prius fecit matrimonium : ergo nisi quia prius fecit matrimonium : ergo juramentum cum sponsione futuri facit juramentum cum sponsione futuri facit matrimonium. matrimonium.

5. Item, Juramentum quod in deterio- 5. Item, Juramentum quod in deterio- rem non vergit exitum, ut dicit Beda, rem non vergit exitum, ut dicit Beda, servandum est: sed istud juramentum servandum est: sed istud juramentum est licitum, et non vergit in exitum ma- est licitum, et non vergit in exitum ma- li: ergo omnino servandum est: ergo si li: ergo omnino servandum est: ergo si etiam postea contrahit cum alia per verba etiam postea contrahit cum alia per verba de præsenti, videtur quod debet redire de præsenti, videtur quod debet redire ad primam. ad primam.

bentra, bentra,

441 • 2. 441 • 2.

IN IV SENTENT. DIST. XXVIII, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XXVIII, A, ART. 1.

6. Item, Major est obligatio divina, 6. Item, Major est obligatio divina, quam humana: sed in humana obliga- quam humana: sed in humana obliga- tione si me obligarem uni, non possem tione si me obligarem uni, non possem me obligage alteri in præjudicium prio- me obligage alteri in præjudicium prio- ris ergo multo magis hoc est in divina: ris ergo multo magis hoc est in divina: ergo videtur, quod si etiam postea se ergo videtur, quod si etiam postea se obliget alteri per verba de præsenti, red- obliget alteri per verba de præsenti, red- cundum sit ei ad primam. cundum sit ei ad primam.

IN CONTRARIUM hujus ponit Magister in IN CONTRARIUM hujus ponit Magister in Littera tres rationes. Littera tres rationes.

1. Una est: quia quod in futuro promit- 1. Una est: quia quod in futuro promit- titur, nondum agitur: sed nuptiæ in futu- titur, nondum agitur: sed nuptiæ in futu- rum cum juramento promittuntur: ergo rum cum juramento promittuntur: ergo nondum aguntur: sed res fit, quando nondum aguntur: sed res fit, quando agitur per causam efficientem: ergo nup- agitur per causam efficientem: ergo nup- tiæ nondum fuerunt per causam efficien- tiæ nondum fuerunt per causam efficien- tem ergo sponsio cum juramento non tem ergo sponsio cum juramento non est causa efficiens matrimonii. est causa efficiens matrimonii.

2. Item, Si ex vi juramenti mox effi- 2. Item, Si ex vi juramenti mox effi- ciuntur conjuges, non oportet aliquid ciuntur conjuges, non oportet aliquid addere in futurum illi matrimonio: sed addere in futurum illi matrimonio: sed quando nihil agendum est in futurum, quando nihil agendum est in futurum, frustra juratur aliquid faciendum in fu- frustra juratur aliquid faciendum in fu- turo ergo tale juramentum quod facit turo ergo tale juramentum quod facit matrimonium, frustra juratur, quod est matrimonium, frustra juratur, quod est inconveniens ergo et illud est falsum inconveniens ergo et illud est falsum ex quo sequitur, scilicet juramentum de ex quo sequitur, scilicet juramentum de futuro facere matrimonium. futuro facere matrimonium.

3. Item, Si juramentum facit matri- 3. Item, Si juramentum facit matri- monium: ergo effectum est quod jurant monium: ergo effectum est quod jurant se facturos sed quod jurant se facturos, se facturos sed quod jurant se facturos, adhuc restat faciendum: ergo jam effe- adhuc restat faciendum: ergo jam effe- ctum est quod adhuc restat faciendum, ctum est quod adhuc restat faciendum, quod est impossibile. quod est impossibile.

Magistro, Magistro,

IDEO dicendum est cum IDEO dicendum est cum quod juramentum cum sponsione de fu- quod juramentum cum sponsione de fu- turo non facit matrimonium. turo non facit matrimonium.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod prima AD PRIMUM ergo dicendum, quod prima vera est sed secunda habet calumniam, vera est sed secunda habet calumniam, eo quod sponsio simplex absolute non eo quod sponsio simplex absolute non facit matrimonium, sed sponsio simplex facit matrimonium, sed sponsio simplex de præsenti et bene verum est, quod si de præsenti et bene verum est, quod si juramentum etiam fiat de præsenti, for- juramentum etiam fiat de præsenti, for- tius obligabit sed sponsio simplex de tius obligabit sed sponsio simplex de futuro et juramentum non sunt ordinata futuro et juramentum non sunt ordinata ad matrimonium faciendum, sed sponsa- ad matrimonium faciendum, sed sponsa-

1 Matth. xix, 6; Marc. x, 8 et 9. 1 Matth. xix, 6; Marc. x, 8 et 9.

187 187

lia solum et ibi iterum juramentum lia solum et ibi iterum juramentum fortiorem facit obligationem. fortiorem facit obligationem.

AD ALIUD dicendum, quod si esset de AD ALIUD dicendum, quod si esset de præsenti, tunc teneret juramentum. præsenti, tunc teneret juramentum.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod de eo quod est sub oculis secun- quod de eo quod est sub oculis secun- dum quod est sub oculis, non oportet dum quod est sub oculis, non oportet jurare, sed secundum quod non est sub jurare, sed secundum quod non est sub oculis licet enim vera dicat, dubium ta- oculis licet enim vera dicat, dubium ta- men est utrum intendat et corde consen- men est utrum intendat et corde consen- tiat, et hoc potest confirmari per jura- tiat, et hoc potest confirmari per jura- mentum, ut firmior sit contractus et hoc mentum, ut firmior sit contractus et hoc modo juramentum cadit super verba de modo juramentum cadit super verba de præsenti. præsenti.

AD IDEM dicendum, quod juramentum AD IDEM dicendum, quod juramentum additum sponsioni de futuro, non facit additum sponsioni de futuro, non facit aliquid, sed idem magis confirmat : nul- aliquid, sed idem magis confirmat : nul- lum enim juramentum fit ad hoc quod ali- lum enim juramentum fit ad hoc quod ali- quid efficiat, quam id quod dicit verbum, quid efficiat, quam id quod dicit verbum, licet ad confirmationem est inventum, licet ad confirmationem est inventum, sicut dicit Apostolus, ad Hebr. vi, 16: sicut dicit Apostolus, ad Hebr. vi, 16: Homines per majorem sui jurant, et Homines per majorem sui jurant, et omnis controversiæ eorum finis, ad con- omnis controversiæ eorum finis, ad con- firmationem, est juramentum. firmationem, est juramentum.

AD ALIUD dicendum, quod illa ratio AD ALIUD dicendum, quod illa ratio nihil plus probat nisi quod juramentum nihil plus probat nisi quod juramentum tenendum est quamdiu est licitum et tenendum est quamdiu est licitum et hoc de plano est concedendum: sed di- hoc de plano est concedendum: sed di- cendum, quod statim quando cum alia cendum, quod statim quando cum alia contrahit per verba de præsenti, jura- contrahit per verba de præsenti, jura- mentum efficitur illicitum et ideo tunc mentum efficitur illicitum et ideo tunc non est servandum. Et præceptum quod non est servandum. Et præceptum quod dicit, Reddes Domino, etc., intelligendum dicit, Reddes Domino, etc., intelligendum est secundum quod possibile et licitum est secundum quod possibile et licitum est reddere et ideo fit hoc, quia matri- est reddere et ideo fit hoc, quia matri- monium contractum robur contrahit a monium contractum robur contrahit a sententia divina qua dixit: Quod Deus sententia divina qua dixit: Quod Deus conjunxit, homo non separet': omnes conjunxit, homo non separet': omnes enim personæ legitimæ per verba de præ- enim personæ legitimæ per verba de præ- senti contrahentes, conjunguntur a Deo: senti contrahentes, conjunguntur a Deo: et ideo juramentum primum perjurium et ideo juramentum primum perjurium factum est: et ideo injungenda est pœni- factum est: et ideo injungenda est pœni- tentia de perjurio, et matrimonium stat : tentia de perjurio, et matrimonium stat : et hoc modo etiam determinant jura, et hoc modo etiam determinant jura, quod longum esset hic interponere. quod longum esset hic interponere.

AD ALIUD dicendum, quod juramentum AD ALIUD dicendum, quod juramentum primo est licitum, sed posteriori facto primo est licitum, sed posteriori facto

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

188 188

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

illicitum efficitur: quia sententia Domini illicitum efficitur: quia sententia Domini violaretur, matrimonium enim sequens violaretur, matrimonium enim sequens ex firmitate sententiæ divinæ roboratum, ex firmitate sententiæ divinæ roboratum, majus vinculum est quam juramentum majus vinculum est quam juramentum primum et ideo vinculum juramenti primum et ideo vinculum juramenti rumpitur, et debet pœnitentia de perju- rumpitur, et debet pœnitentia de perju- rio suscipi. rio suscipi.

AD ALIUD dicendum, quod in omnibus AD ALIUD dicendum, quod in omnibus aliis paribus major est obligatio divina, aliis paribus major est obligatio divina, quam humana: sed hic sunt imparia, quam humana: sed hic sunt imparia, quia obligatio divina est in juramento de quia obligatio divina est in juramento de futuro tantum in matrimonio autem est futuro tantum in matrimonio autem est contractus de præsenti, firmitatem habens contractus de præsenti, firmitatem habens a sententia divina. a sententia divina.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An accedente copula carnali sponsio de An accedente copula carnali sponsio de futuro faciat matrimonium? futuro faciat matrimonium?

Secundo quæritur, Utrum accedente Secundo quæritur, Utrum accedente copula carnali sponsio de futuro cum ju- copula carnali sponsio de futuro cum ju- ramento faciat matrimonium ? ramento faciat matrimonium ?

Videtur autem, quod sic (De hoc pla- Videtur autem, quod sic (De hoc pla- nus textus est, Extra, de sponsalibus et nus textus est, Extra, de sponsalibus et matrimonio, cap. Qui fidem ¹) quia matrimonio, cap. Qui fidem ¹) quia

1. Unumquodque efficitur actu ipsum 1. Unumquodque efficitur actu ipsum consummante: sed copula carnalis est consummante: sed copula carnalis est actus consummans matrimonium: ergo actus consummans matrimonium: ergo videtur, quod in talibus matrimonium videtur, quod in talibus matrimonium efficitur. efficitur.

2. Item, Sponsio et juramentum de fu- 2. Item, Sponsio et juramentum de fu- turo sunt de copula carnali: ergo ve- turo sunt de copula carnali: ergo ve- niente copula carnali fit id quod sponsum niente copula carnali fit id quod sponsum fuit et juratum de futuro: hoc autem fuit et juratum de futuro: hoc autem fuit matrimonii perfectio: ergo acce- fuit matrimonii perfectio: ergo acce- dente copula carnali fit matrimonii per- dente copula carnali fit matrimonii per-

fectio. fectio.

3. Item, Aliter copulantur præmitten- 3. Item, Aliter copulantur præmitten- tes pacta sponsalia, et aliter non præmit- tes pacta sponsalia, et aliter non præmit- tentes: quia illi servant fidem quam pro- tentes: quia illi servant fidem quam pro- miserunt, alii vero non servare vero miserunt, alii vero non servare vero

1 Cf. Extra, De sponsalibus et matrimonio, 1 Cf. Extra, De sponsalibus et matrimonio,

fidem promissam honestatis est matrimo- fidem promissam honestatis est matrimo- nii ergo videtur, quod illi copulantur nii ergo videtur, quod illi copulantur matrimonialiter: sed copulari matrimo- matrimonialiter: sed copulari matrimo- nialiter non est nisi matrimonii perfe- nialiter non est nisi matrimonii perfe- ctio : ergo videtur, quod per copulam ctio : ergo videtur, quod per copulam hujusmodi perficiatur matrimonium. hujusmodi perficiatur matrimonium.

4. Item, Si in aliis rebus fiat contractus, 4. Item, Si in aliis rebus fiat contractus, et postea solvatur, perficitur quod prius et postea solvatur, perficitur quod prius promissum est : ergo similiter se habet promissum est : ergo similiter se habet in sponsalibus: ergo copula sequens per- in sponsalibus: ergo copula sequens per- ficit matrimonium prius promissum, ut ficit matrimonium prius promissum, ut videtur. videtur.

IN CONTRARIUM Supra habitum est, set IN CONTRARIUM Supra habitum est, set quod quod

1. Solus consensus per verba de præ- 1. Solus consensus per verba de præ- senti facit matrimonium, qui si defuerit, senti facit matrimonium, qui si defuerit, cætera etiam cum ipso coitu matrimo- cætera etiam cum ipso coitu matrimo- nium efficere non possunt: constat au- nium efficere non possunt: constat au- tem, quod iste consensus hic deficit: tem, quod iste consensus hic deficit: ergo videtur, quod matrimonium non ef- ergo videtur, quod matrimonium non ef- ficiatur. ficiatur.

2. Item, Ponamus, quod aliquis spon- 2. Item, Ponamus, quod aliquis spon- salia contraxerit, et non intendat con- salia contraxerit, et non intendat con- summare matrimonium constat, quod summare matrimonium constat, quod iste non consentit: sed solus consensus iste non consentit: sed solus consensus verus vel interpretatus facit matrimo- verus vel interpretatus facit matrimo- nium: ergo ille perficit vel consummat nium: ergo ille perficit vel consummat matrimonium. matrimonium.

3. Item, Præter sponsalia non est hic 3. Item, Præter sponsalia non est hic nisi coitus sed coitus est foedus non nisi coitus sed coitus est foedus non consummans matrimonium, quia san- consummans matrimonium, quia san- ctiora sunt conjugia pari voto conti- ctiora sunt conjugia pari voto conti- nentium ergo per coitum solum non nentium ergo per coitum solum non efficiuntur conjugia. efficiuntur conjugia.

4. Item, ldem non est consequens ali- 4. Item, ldem non est consequens ali- quid et faciens ipsum: sed coitus est con- quid et faciens ipsum: sed coitus est con- sequens matrimonium: ergo non est fa- sequens matrimonium: ergo non est fa- ciens ipsum. PROBATIO mediæ: quia pri- ciens ipsum. PROBATIO mediæ: quia pri- ma per se patet. Sicut dicit Augustinus, ma per se patet. Sicut dicit Augustinus, quod coitus excipitur ab honestate nup- quod coitus excipitur ab honestate nup- tiarum quidquid autem excipitur ab tiarum quidquid autem excipitur ab aliquo dum fit, est consequens id quod aliquo dum fit, est consequens id quod excipit ipsum, et sic constat propositum. excipit ipsum, et sic constat propositum. IN CONTRARIUM etiam hujus est pro so- Sed cons IN CONTRARIUM etiam hujus est pro so- Sed cons lutione, quod lutione, quod

1. Consensus interpretatus non solum 1. Consensus interpretatus non solum expressus facit matrimonium : nullus au- expressus facit matrimonium : nullus au-

cap. 16, Qui fidem. cap. 16, Qui fidem.

Balutio, Balutio,

ject.1. ject.1.

44 object, 2. 44 object, 2.

IN IV SENTENT. DIST. XXVIII, A, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XXVIII, A, ART. 3.

tem interpretabilior est illo quo post tem interpretabilior est illo quo post sponsalia carnaliter conveniunt: ergo sponsalia carnaliter conveniunt: ergo ille facit matrimonium, et hic est in coitu ille facit matrimonium, et hic est in coitu ipso ergo matrimonium aut perficit ipso ergo matrimonium aut perficit coitus cum sponsalibus, aut perficitur coitus cum sponsalibus, aut perficitur ipso coitu. ipso coitu.

2. Item, Augustinus dicit, quod plus 2. Item, Augustinus dicit, quod plus est dicere facto, quam verbo : ergo etiam est dicere facto, quam verbo : ergo etiam plus est consentire facto, quam verbo : plus est consentire facto, quam verbo : sed in coitu cum sponsalibus præcedenti- sed in coitu cum sponsalibus præcedenti- bus consentitur facto: ergo cum consen bus consentitur facto: ergo cum consen sus per verba expressus facit matrimo- sus per verba expressus facit matrimo- nium, multo magis facit matrimonium nium, multo magis facit matrimonium per factum expressus consensus. per factum expressus consensus.

RESPONSIO. Ad hoc dicendum videtur, RESPONSIO. Ad hoc dicendum videtur, quod interpretatus consensus est si post quod interpretatus consensus est si post sponsalia carnaliter conveniunt, haben- sponsalia carnaliter conveniunt, haben- tes ætatem et habitum corporis ad po- tes ætatem et habitum corporis ad po- tentiam coeundi et puto, quod facit tentiam coeundi et puto, quod facit matrimonium, nisi dissensus matrimonii matrimonium, nisi dissensus matrimonii ab utroque aut altero exprimatur. ab utroque aut altero exprimatur.

AD ID autem quod primo objicitur, di- AD ID autem quod primo objicitur, di- cendum quod vis est in hoc quod dicit, cendum quod vis est in hoc quod dicit, qui si defuerit, etc. hic enim non in- qui si defuerit, etc. hic enim non in- telligitur deesse nisi protestetur: imo ve- telligitur deesse nisi protestetur: imo ve- risimiliter intelligitur adesse: sufficit risimiliter intelligitur adesse: sufficit enim conjectura vehemens judici, sicut enim conjectura vehemens judici, sicut probatur in Rhetoricis. probatur in Rhetoricis.

AD ALIUD dicendum, quod si non in- AD ALIUD dicendum, quod si non in- tendit et exprimit: tunc planum est, tendit et exprimit: tunc planum est, quod non est matrimonium. Si autem quod non est matrimonium. Si autem non intendit et non exprimit: tunc quoad non intendit et non exprimit: tunc quoad eum non est matrimonium, et alter ex- eum non est matrimonium, et alter ex- cusatur propter ignorantiam facti. cusatur propter ignorantiam facti.

Atobject. 3. AD ALIUD dicendum, quod propter coi- Atobject. 3. AD ALIUD dicendum, quod propter coi- tum est consensus interpretatus qui fa- tum est consensus interpretatus qui fa- cit matrimonium. cit matrimonium.

Al object.4. Al object.4.

AD ULTIMUM dicendum, quod coitus in AD ULTIMUM dicendum, quod coitus in tali matrimonio est natura consequens tali matrimonio est natura consequens et tempore concomitans: et hoc sufficit, et tempore concomitans: et hoc sufficit, quia in multis etiam secundum naturam quia in multis etiam secundum naturam est ita. est ita.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

189 189

Quæ pœnitentia venit injungenda ei qui Quæ pœnitentia venit injungenda ei qui exprimit verba consensus et non in- exprimit verba consensus et non in- tendit et ita decipit eum cum quo vi- tendit et ita decipit eum cum quo vi- detur contrahere? detur contrahere?

Tertio quæritur, Quæ pœnitentia de- Tertio quæritur, Quæ pœnitentia de- beat injungi ei qui exprimit verba con- beat injungi ei qui exprimit verba con- sensus, et non intendit, et ita decipit sensus, et non intendit, et ita decipit eum cum quo contrahere videtur ? eum cum quo contrahere videtur ?

Videtur autem, quod nulla nisi ut ex Videtur autem, quod nulla nisi ut ex corde contrahat matrimonium : quia corde contrahat matrimonium : quia

1. Non dimittitur peccatum nisi resti- 1. Non dimittitur peccatum nisi resti- tuatur ablatum, ut supra in tractatu de tuatur ablatum, ut supra in tractatu de pœnitentia est habitum : sed iste abstu- pœnitentia est habitum : sed iste abstu- lit illi matrimonium ergo oportet ip- lit illi matrimonium ergo oportet ip- sum restituere. sum restituere.

Si dicas, quod non quia potest con- Si dicas, quod non quia potest con- trahere cum alia. CONTRA: Ipse forte de- trahere cum alia. CONTRA: Ipse forte de- floravit eam, et tunc non adeo bene pot- floravit eam, et tunc non adeo bene pot- est contrahere sicut quando fuit virgo: est contrahere sicut quando fuit virgo: cum igitur virginitatem restituere non cum igitur virginitatem restituere non possit, videtur quod tenetur eam ducere possit, videtur quod tenetur eam ducere in matrimonium. in matrimonium.

2. Item, Dolus nulli debet patrocina- 2. Item, Dolus nulli debet patrocina- ri sed iste commisit dolum: ergo non ri sed iste commisit dolum: ergo non debet sibi patrocinari: ergo debet con- debet sibi patrocinari: ergo debet con- demnari in poenitentiam, ut stet matri- demnari in poenitentiam, ut stet matri- monium. monium.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Dominus, Exod. xx, 16 et seq., 1. Dominus, Exod. xx, 16 et seq., non condemnat eum qui defloravit vir- non condemnat eum qui defloravit vir- ginem determinate ad hoc ut habeat cam ginem determinate ad hoc ut habeat cam uxorem, sed quod vel habeat eam, vel uxorem, sed quod vel habeat eam, vel provideat ei de nuptiis si libera est. Ergo provideat ei de nuptiis si libera est. Ergo cum Novi Testamenti minus sit condem- cum Novi Testamenti minus sit condem- nare quam Veteris, videtur quod nec nare quam Veteris, videtur quod nec Novum debet determinate condemnare Novum debet determinate condemnare ad hoc quod habeat eam uxorem. ad hoc quod habeat eam uxorem.

2. Item, Ponamus, quod ipse post de- 2. Item, Ponamus, quod ipse post de- ceptionem primæ secundum veritatem ceptionem primæ secundum veritatem contraxerit cum secunda: videtur tunc, contraxerit cum secunda: videtur tunc, quod non possit separari a secunda : er- quod non possit separari a secunda : er-

Sed contra. Sed contra.

190 190

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

go non semper condemnandus est ut du- go non semper condemnandus est ut du- cat primam quam defloravit. cat primam quam defloravit.

3. Item, Ex distantia conditionis vel 3. Item, Ex distantia conditionis vel fortunæ facile innotescit deceptio, sicut fortunæ facile innotescit deceptio, sicut si liber promittendo decipiat ancillam, et si liber promittendo decipiat ancillam, et dives pauperem facile est enim tunc ad- dives pauperem facile est enim tunc ad- vertere, quia non intendit corde quod dicit vertere, quia non intendit corde quod dicit ore ergo tunc videtur, quod non in toto ore ergo tunc videtur, quod non in toto decipitur quia per exteriora de interio- decipitur quia per exteriora de interio- ribus conjicere posset, si vellet, et con- ribus conjicere posset, si vellet, et con- cupiscentia cor suum non excæcaret: cupiscentia cor suum non excæcaret: ergo videtur, quod in tali causu non sit ergo videtur, quod in tali causu non sit condemnandus, nisi sicut pro simplici condemnandus, nisi sicut pro simplici fornicatione et mendacio verbi : neu- fornicatione et mendacio verbi : neu- trum autem illorum condemnatur, quod trum autem illorum condemnatur, quod vel ducat cam, vel provideat ei de nup- vel ducat cam, vel provideat ei de nup- tiis ergo videtur, quod dicens verba tiis ergo videtur, quod dicens verba cum deceptione, non semper tenetur du- cum deceptione, non semper tenetur du- cere illam vel de nuptiis providere. cere illam vel de nuptiis providere.

RESPONSIO. Dicendum sine præjudio, RESPONSIO. Dicendum sine præjudio, quod si sit æqualitas utrarumque persona- quod si sit æqualitas utrarumque persona- rum et conditione et fortuna, vel et ex rum et conditione et fortuna, vel et ex parte personæ deceptæ sit melior fortu- parte personæ deceptæ sit melior fortu- na, et decipiens non contraxit cum alia: na, et decipiens non contraxit cum alia: debet deceptori injungi, quod ex corde debet deceptori injungi, quod ex corde contrahat, vel de nuptiis provideat, sicut contrahat, vel de nuptiis provideat, sicut probant primæ objectiones. Quod si non probant primæ objectiones. Quod si non fecerit, puto quod peccet mortaliter. fecerit, puto quod peccet mortaliter. Decepta autem in tali coitu excusatur Decepta autem in tali coitu excusatur per ignorantiam facti, quia ut suum ad- per ignorantiam facti, quia ut suum ad- misit eum. Si autem sit distantia perso- misit eum. Si autem sit distantia perso- narum multa, videtur mihi, quod ad narum multa, videtur mihi, quod ad neutrum tenetur, sicut ultima probat neutrum tenetur, sicut ultima probat objectio. objectio.

Et ex hoc patet solutio ad omnia ob- Et ex hoc patet solutio ad omnia ob- jecta. jecta.

B. Quæ videntur obviare præmissis. B. Quæ videntur obviare præmissis.

Præmissæ autem sententiæ videtur obviare illud quod leges tradunt : Si Præmissæ autem sententiæ videtur obviare illud quod leges tradunt : Si quis tactis divinis Scripturis juraverit mulieri se eam legitimam uxorem quis tactis divinis Scripturis juraverit mulieri se eam legitimam uxorem habiturum, vel etiam si in oratorio tale sacramentum dederit, sit illi legi- habiturum, vel etiam si in oratorio tale sacramentum dederit, sit illi legi- tima uxor : quamvis nulla dos, nulla alia scriptura interposita sit 1. Sed hic tima uxor : quamvis nulla dos, nulla alia scriptura interposita sit 1. Sed hic ostenditur quid fieri vel esse debeat, non quid tunc fiat. Non enim per illud ostenditur quid fieri vel esse debeat, non quid tunc fiat. Non enim per illud juramentum tunc fit uxor, sed fieri debet, quia juratum est. Potest et de juramentum tunc fit uxor, sed fieri debet, quia juratum est. Potest et de illo juramento hoc dictum intelligi ubi de præsenti consentiunt ac se invi- illo juramento hoc dictum intelligi ubi de præsenti consentiunt ac se invi- cem suscipiunt. Illi etiam sententiæ qua dictum est, solum consensum fa- cem suscipiunt. Illi etiam sententiæ qua dictum est, solum consensum fa- cere conjugium, videtur obviare quod Evaristus Papa ait: Aliter legitimum cere conjugium, videtur obviare quod Evaristus Papa ait: Aliter legitimum non fit conjugium, nisi ab his qui super foeminam dominationem habere non fit conjugium, nisi ab his qui super foeminam dominationem habere videntur, et a quibus custoditur. Uxor petatur, et a parentibus sponsetur, videntur, et a quibus custoditur. Uxor petatur, et a parentibus sponsetur, et legibus dotetur, et a sacerdote (ut mos est) benedicatur, et a paranymphis et legibus dotetur, et a sacerdote (ut mos est) benedicatur, et a paranymphis custodiatur, ac solemniter accipiatur 2. Item, Ita legitima scitote esse con- custodiatur, ac solemniter accipiatur 2. Item, Ita legitima scitote esse con- nubia aliter vero præsumpta, non conjugia, sed adulteria vel fornicationes nubia aliter vero præsumpta, non conjugia, sed adulteria vel fornicationes