Sed contra. Sed contra.

164 164

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nifestum est juvenem agnovisse propin- nifestum est juvenem agnovisse propin- quam prædictæ puellæ vel si non est quam prædictæ puellæ vel si non est manifestum, fama tamen loci hoc habet, manifestum, fama tamen loci hoc habet, cum esset sponsa tantummodo de futu- cum esset sponsa tantummodo de futu- ro, idem ab ejus impeditione debet ab- ro, idem ab ejus impeditione debet ab- solvi. » solvi. »

ULTERIUS de quinto quæritur. ULTERIUS de quinto quæritur.

Quia ille omnino non videtur esse re- Quia ille omnino non videtur esse re- cipiendus: quia cipiendus: quia

1. Quod semel juste factum est, pro 1. Quod semel juste factum est, pro non facto haberi non potest : ergo vide- non facto haberi non potest : ergo vide- tur, quod nulla sit absolutio qua se invi- tur, quod nulla sit absolutio qua se invi- cem absolvunt. cem absolvunt.

2. Item, Quod levitatis est, non debet 2. Item, Quod levitatis est, non debet admittere Ecclesia: sed maxime levita- admittere Ecclesia: sed maxime levita- tis est modo contrahere, et modo mutuo tis est modo contrahere, et modo mutuo se absolvere ergo iste casus ab Eccle- se absolvere ergo iste casus ab Eccle- sia non debet recipi. sia non debet recipi.

IN CONTRARIUM est decretalis supra in- IN CONTRARIUM est decretalis supra in- ducta, Extra, de sponsalibus, Præterea, ducta, Extra, de sponsalibus, Præterea, ubi dicit Innocentius secundus, quod ubi dicit Innocentius secundus, quod « ad instar eorum qui societatem fidei « ad instar eorum qui societatem fidei contrahunt, et post eamdem sibi remit- contrahunt, et post eamdem sibi remit- tunt, potest in patientia tolerari si se tunt, potest in patientia tolerari si se mutuo absolvunt: ita et illi qui sponsa- mutuo absolvunt: ita et illi qui sponsa- lia contraxerunt. » lia contraxerunt. »

Ulterius quæritur de sexto, si alter eo- Ulterius quæritur de sexto, si alter eo- rum fuerit fornicatus. rum fuerit fornicatus.

Ex hoc enim non videntur solvi spon- Ex hoc enim non videntur solvi spon- salia simpliciter, sed tantum ad thori salia simpliciter, sed tantum ad thori separationem vinculum tamen videtur separationem vinculum tamen videtur debere manere quia Dominus dicit, debere manere quia Dominus dicit, quod qui dimissam duxerit, fornicatur'. quod qui dimissam duxerit, fornicatur'.

Adhuc quæritur, utrum sit monendus Adhuc quæritur, utrum sit monendus ut recipiat eam? ut recipiat eam?

Videtur autem, quod sic : quia Videtur autem, quod sic : quia

: :

1. Infra habebitur, quod misericordia 1. Infra habebitur, quod misericordia est recipere poenitentem sed omnis ho- est recipere poenitentem sed omnis ho- mo monendus est ad misericordiam : mo monendus est ad misericordiam : ergo et iste est monendus, ut recipiat ergo et iste est monendus, ut recipiat illam quæ fornicata est: vel e converso illam quæ fornicata est: vel e converso sponsa sponsum. sponsa sponsum.

2. Item, Tota die videmus hoc, quod 2. Item, Tota die videmus hoc, quod sponsi fornicantur : et tamen sponsæ re- sponsi fornicantur : et tamen sponsæ re-

1 Matth. xix, 9: Quicumque dimiserit uxorem 1 Matth. xix, 9: Quicumque dimiserit uxorem suam, nisi ob fornicationem, et aliam duxerit, suam, nisi ob fornicationem, et aliam duxerit,

cipiunt eos jure sponsalium contracto- cipiunt eos jure sponsalium contracto- rum ergo videtur, quod iste casus nul- rum ergo videtur, quod iste casus nul- lus sit. lus sit.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Etiam in matrimonio consummato 1. Etiam in matrimonio consummato uxor separatur a thoro propter fornica- uxor separatur a thoro propter fornica- tionem ergo multo magis per eam tionem ergo multo magis per eam sponsalia annullari debent. sponsalia annullari debent.

2. Item, Sponsos nihil adeo reddit 2. Item, Sponsos nihil adeo reddit odiosos sicut fornicatio: sed periculum odiosos sicut fornicatio: sed periculum est si odiosi sibi invicem contrahunt: est si odiosi sibi invicem contrahunt: ergo videtur, quod talis casus debet se- ergo videtur, quod talis casus debet se- parare sive solvere sponsalia. parare sive solvere sponsalia.

Ulterius objicitur de septimo. Ulterius objicitur de septimo. Videtur enim, quod non teneat ille: Videtur enim, quod non teneat ille: quia quia

1. Posterius non debet infringere id 1. Posterius non debet infringere id quod prius factum est: sed prius facta quod prius factum est: sed prius facta sunt sponsalia juste: ergo non deroga- sunt sponsalia juste: ergo non deroga- tur eis superveniente matrimonio. tur eis superveniente matrimonio.

Sed cordes Sed cordes

2. Item, Si quis vendat alii rem quam 2. Item, Si quis vendat alii rem quam mihi prius vendidit si ego probavero mihi prius vendidit si ego probavero rem illam prius mihi venditam, resti- rem illam prius mihi venditam, resti- tuetur mihi ergo a simili sic est in tuetur mihi ergo a simili sic est in sponsalibus, et matrimonio supervenien- sponsalibus, et matrimonio supervenien- te ergo in tali casu recedendum est a te ergo in tali casu recedendum est a matrimonio, et redeundum ad sponsalia. matrimonio, et redeundum ad sponsalia. IN CONTRARIUM autem hujus est decre- Sed conte IN CONTRARIUM autem hujus est decre- Sed conte talis Gregorii IX, quarto lib. de sponsa- talis Gregorii IX, quarto lib. de sponsa- libus, Si inter virum et mulierem, etc.: libus, Si inter virum et mulierem, etc.: « Verum si inter ipsos accessit tantum « Verum si inter ipsos accessit tantum promissio de futuro, utroque dicente al- promissio de futuro, utroque dicente al- teri, Ego recipiam te in meam et, Ego teri, Ego recipiam te in meam et, Ego te in meum seu verba similia: si alius te in meum seu verba similia: si alius mulierem illam per verba de præsenti mulierem illam per verba de præsenti desponsaverit, etiamsi inter ipsam et desponsaverit, etiamsi inter ipsam et primum juramentum intervenerit (sicut primum juramentum intervenerit (sicut diximus) de futuro, hujusmodi despon- diximus) de futuro, hujusmodi despon- sationis intuitu secundum matrimonium sationis intuitu secundum matrimonium non poterit separari: sed eis est de vio- non poterit separari: sed eis est de vio- latione fidei poenitentia injungenda. » latione fidei poenitentia injungenda. »

Ulterius quæritur de octavo et ultimo. Ulterius quæritur de octavo et ultimo. Quia illud nihil ad propositum vide- Quia illud nihil ad propositum vide- tur: quia, tur: quia,

machatur : et qui dimissam duxerit, machatur. machatur : et qui dimissam duxerit, machatur.

Bei contra. Bei contra.

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 16. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 16.

1. Sicut supra habitum est, minor æta- 1. Sicut supra habitum est, minor æta- te debita non potest contrahere sponsa- te debita non potest contrahere sponsa- lia ergo nullus est casus iste. lia ergo nullus est casus iste.

2. Item, Ab eo quod nihil ligat, non 2. Item, Ab eo quod nihil ligat, non est petenda absolutio: sed ante ætatem est petenda absolutio: sed ante ætatem debitam sponsalia nihil ligant: ergo ab debitam sponsalia nihil ligant: ergo ab eis non est petenda absolutio. eis non est petenda absolutio.

IN CONTRARIUM hujus est decretalis IN CONTRARIUM hujus est decretalis Alexandri tertii, quarto libro de Sponsa- Alexandri tertii, quarto libro de Sponsa- libus «De illis qui infra annos aptos libus «De illis qui infra annos aptos matrimoniis sponsalia contrahunt, sive matrimoniis sponsalia contrahunt, sive uterque, sive alter reclamet, antequam uterque, sive alter reclamet, antequam ad annos matrimonio aptos pervenerint, ad annos matrimonio aptos pervenerint, et postulent separari, non sunt ullatenus et postulent separari, non sunt ullatenus audiendi. Si vero alteruter istorum ad audiendi. Si vero alteruter istorum ad annos pubertatis pervenerit, infra cos- annos pubertatis pervenerit, infra cos- dem annos altero existente cum sponsa- dem annos altero existente cum sponsa- lia contrahuntur, si is qui minoris ætatis lia contrahuntur, si is qui minoris ætatis est, cum ad annos illos pervenerit recla- est, cum ad annos illos pervenerit recla- maverit, nec in alterum voluerit con- maverit, nec in alterum voluerit con- sentire, judicio Ecclesiæ poterunt ab in- sentire, judicio Ecclesiæ poterunt ab in- vicem separari. « vicem separari. «

SOLUTIO. Dicendum, quod in sponsali- SOLUTIO. Dicendum, quod in sponsali- bus contrahendis attenduntur plura : bus contrahendis attenduntur plura : quando enim promittitur in futurum de quando enim promittitur in futurum de matrimonio contrahendo, illa promissio matrimonio contrahendo, illa promissio est ad solutionem matrimonii in deter- est ad solutionem matrimonii in deter- minato tempore pubertatis ad bonum minato tempore pubertatis ad bonum prolis in individua vita suscepta cum prolis in individua vita suscepta cum persona legitima ad contrahendum. persona legitima ad contrahendum.

Primus igitur casus dirimit sponsalia, Primus igitur casus dirimit sponsalia, eo quod intercidit mors spiritualis im- eo quod intercidit mors spiritualis im- potens ad solvendum quod promisit : et potens ad solvendum quod promisit : et ideo etiam alter solvitur a promisso. ideo etiam alter solvitur a promisso.

Secundus autem casus peccat contra Secundus autem casus peccat contra determinatum sponsionis tempus quia determinatum sponsionis tempus quia tempore condicto solutionis promissi non tempore condicto solutionis promissi non comparet. comparet.

Tertius vero peccaret in bonum prolis Tertius vero peccaret in bonum prolis ex parte corporis: quia ex infirmis infir- ex parte corporis: quia ex infirmis infir- mi nascuntur. Peccat etiam contra finem mi nascuntur. Peccat etiam contra finem quemdam matrimonii qui est collatio quemdam matrimonii qui est collatio operum, eo quod unus homo sibi est operum, eo quod unus homo sibi est insufficiens in opere: et hunc finem ma- insufficiens in opere: et hunc finem ma- trimonii ponunt tres Philosophi, scilicet trimonii ponunt tres Philosophi, scilicet Tullius, Aristoteles, et Aspasius: spon- Tullius, Aristoteles, et Aspasius: spon- sus enim infirmus chronica infirmitate sus enim infirmus chronica infirmitate non potest conferre aliquid de operibus non potest conferre aliquid de operibus

165 165

suis, ut leviora sint onera matrimo- suis, ut leviora sint onera matrimo- nii. nii.

Quartus autem peccat contra legitimi- Quartus autem peccat contra legitimi- tatem personarum conjungendarum. tatem personarum conjungendarum.

Quintus autem contra individuitatem Quintus autem contra individuitatem hoc modo quo solvit sponsalia, quia non hoc modo quo solvit sponsalia, quia non omni modo solvit, ut infra patebit. omni modo solvit, ut infra patebit.

Sextus autem contra bonum fidei pec- Sextus autem contra bonum fidei pec- cat. cat.

Septimus, quia in oppositum stringit Septimus, quia in oppositum stringit majori vinculo: et ideo contrarium est majori vinculo: et ideo contrarium est individuitati futuræ in matrimonio pro- individuitati futuræ in matrimonio pro- misso. misso.

Octavus autem est, eo quod in contra- Octavus autem est, eo quod in contra- hentibus non fuit dispositio debita : sicut hentibus non fuit dispositio debita : sicut enim omnis forma debitam dispositio- enim omnis forma debitam dispositio- nem requirit in materia, ita etiam fa- nem requirit in materia, ita etiam fa- ciunt sponsalia: et una illarum disposi- ciunt sponsalia: et una illarum disposi- tionum est ætas debita, ut patet ex prius tionum est ætas debita, ut patet ex prius habitis. habitis.

Et per hoc patet ratio juris, si quis Et per hoc patet ratio juris, si quis ipsum ad universale et ad artem redu- ipsum ad universale et ad artem redu- cere voluerit licet enim sit positivum, cere voluerit licet enim sit positivum, tamen secundum Tullium nullum est tamen secundum Tullium nullum est jus positivum, quod non sit ex ratione jus positivum, quod non sit ex ratione profectum : quod autem ex ratione pro- profectum : quod autem ex ratione pro- fectum est, ad rationem et universale fectum est, ad rationem et universale potest resolvi. potest resolvi.

sus. sus.

Ad 1. Ad 1.

AD PRIMUM igitur dicendum, quod ille Primus ca- AD PRIMUM igitur dicendum, quod ille Primus ca- non immolat ex iniquo: quia solvuntur non immolat ex iniquo: quia solvuntur sponsalia per melius et majus vinculum: sponsalia per melius et majus vinculum: sed si manentibus sponsalibus faceret, sed si manentibus sponsalibus faceret, tunc valeret objectio. tunc valeret objectio.

Si autem quæritur, Quomodo solvun- Si autem quæritur, Quomodo solvun- tur? Dicendum, quod ipso jure : sicut tur? Dicendum, quod ipso jure : sicut lumine majore superveniente offuscatur lumine majore superveniente offuscatur lumen minus. lumen minus.

AD ALIUD dicendum, quod secus est de AD ALIUD dicendum, quod secus est de pecunia et ratio illa in præcedenti ar- pecunia et ratio illa in præcedenti ar- ticulo expedita est : et ideo non valet ticulo expedita est : et ideo non valet illa objectio.. illa objectio..

Præterea, Inter sponsos uterque alteri Præterea, Inter sponsos uterque alteri æqualiter debet, et ideo quantum iste æqualiter debet, et ideo quantum iste subtrahit qui intrat religionem, tantum subtrahit qui intrat religionem, tantum recompensatur alteri per retentionem recompensatur alteri per retentionem sui debiti qui manet in sæculo. Decreta- sui debiti qui manet in sæculo. Decreta- lis autem adducta in oppositum, est con- lis autem adducta in oppositum, est con- cedenda et probat casum. Et eodem cedenda et probat casum. Et eodem

Ad 2. Ad 2.

Secundus Secundus

casus casus Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Tertius Tertius casus. casus. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Qaurtus Qaurtus

casus. casus.

166 166

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

modo de omnibus juribus est dicendum, modo de omnibus juribus est dicendum, quæ in ista quæstione sunt inducta. quæ in ista quæstione sunt inducta.

AD ID quod ulterius quæritur de secun- AD ID quod ulterius quæritur de secun- do, dicendum quod dubium determina- do, dicendum quod dubium determina- tur ex modo promissionis: quia tempus tur ex modo promissionis: quia tempus certificatur in annis pubertatis. Unde, Ex- certificatur in annis pubertatis. Unde, Ex- tra, libro quarto de sponsalibus, præci- tra, libro quarto de sponsalibus, præci- pitur, quod tempore pubertatis, vel infra pitur, quod tempore pubertatis, vel infra duos menses, debitum reddat sponso, duos menses, debitum reddat sponso, vel intret religionem et ideo quando vel intret religionem et ideo quando tempore illo non invenitur sponsus, ab- tempore illo non invenitur sponsus, ab- solvitur alter qui remanet in terra. solvitur alter qui remanet in terra.

AD ALIUD dicendum, quod absentia AD ALIUD dicendum, quod absentia repugnat effectui matrimoniali qui est repugnat effectui matrimoniali qui est copula carnalis, et ideo etiam vinculo copula carnalis, et ideo etiam vinculo repugnat et ideo solvuntur sponsalia. repugnat et ideo solvuntur sponsalia.

AD ID quod ulterius quæritur de tertio, AD ID quod ulterius quæritur de tertio, dicendum quod quando est ante matri- dicendum quod quando est ante matri- monium hujusmodi defectus corporis, monium hujusmodi defectus corporis, sponsos sibi facit abominabiles, et illo- sponsos sibi facit abominabiles, et illo- rum individuitas vitæ est amara: et rum individuitas vitæ est amara: et ideo melius est ut non conjungantur, ideo melius est ut non conjungantur, quia malos exitus talia connubia sortiun- quia malos exitus talia connubia sortiun- tur, et quia proles ex parte corporis tur, et quia proles ex parte corporis destrueretur: sed si supervenerit matri- destrueretur: sed si supervenerit matri- monio, tune tenet illud quod objectum monio, tune tenet illud quod objectum est. Cum enim sponsalia non sint nisi est. Cum enim sponsalia non sint nisi dispositio ad matrimonium, facilius sol- dispositio ad matrimonium, facilius sol- vuntur, quam matrimonium. vuntur, quam matrimonium.

AD ALIUD dicendum, quod necessarium AD ALIUD dicendum, quod necessarium tale sive involuntarium in actu, meretur tale sive involuntarium in actu, meretur veniam et ignoscentiam: sed in contra- veniam et ignoscentiam: sed in contra- etibus secus est, quia ibi attendit homo etibus secus est, quia ibi attendit homo utilitatem propriam, et ideo cavet sibi utilitatem propriam, et ideo cavet sibi a contractu indelectabili et nocivo. a contractu indelectabili et nocivo.

AD ALIUD dicendum, quod chronica AD ALIUD dicendum, quod chronica ægritudines, et generantes horrorem et ægritudines, et generantes horrorem et impotentiam cooperandi ad onera matri- impotentiam cooperandi ad onera matri- monii sublevanda, solvunt sponsalia : monii sublevanda, solvunt sponsalia : sed febres et hujusmodi, temporales sunt, sed febres et hujusmodi, temporales sunt, et ideo non solvunt: quia non semper et ideo non solvunt: quia non semper reddunt impotentes, sed ad tempus bre- reddunt impotentes, sed ad tempus bre- ve et modicum. ve et modicum.

AD ID quod objicitur de quarto, dicen- AD ID quod objicitur de quarto, dicen- Ad 1. dum quod qui fornicatur, perdit jus Ad 1. dum quod qui fornicatur, perdit jus suum, et alteri efficitur abominabilis et suum, et alteri efficitur abominabilis et

ideo datur ei licentia, quod non tenea- ideo datur ei licentia, quod non tenea- tur sponsalibus nisi velit: unde nihil de tur sponsalibus nisi velit: unde nihil de suo jure perdit, sed potius lucratur li- suo jure perdit, sed potius lucratur li- bertatem ab eo qui se Deo et sibi reddi- bertatem ab eo qui se Deo et sibi reddi- dit abominabilem. dit abominabilem.

AD ALIUD dicendum, quod dolus ei AD ALIUD dicendum, quod dolus ei non patrocinatur, sed nocet quando jus non patrocinatur, sed nocet quando jus suum perdit et hoc in favorem alterius suum perdit et hoc in favorem alterius qui non peccat est inductum, ut dictum qui non peccat est inductum, ut dictum

est. est.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum in tali casu sufficit probare per solam fa- in tali casu sufficit probare per solam fa- mam? Dicendum quod sic: quia hoc mam? Dicendum quod sic: quia hoc crimen præcipue conturbat sponsos, et crimen præcipue conturbat sponsos, et facit eos odiosos sibi: et ideo de facili facit eos odiosos sibi: et ideo de facili permittitur separatio propter crimen il- permittitur separatio propter crimen il-

lud. lud.

Ad hoc autem quod in contrarium ob- Ad hoc autem quod in contrarium ob- jicitur, dicendum quod hoc est verum jicitur, dicendum quod hoc est verum de matrimonio: sed sponsalia non sunt de matrimonio: sed sponsalia non sunt matrimonium, ut supra patuit et ideo matrimonium, ut supra patuit et ideo propter periculum futurum quod ex odio propter periculum futurum quod ex odio generari consuevit, etiam propter solam generari consuevit, etiam propter solam famam admittitur separatio sponsalium. famam admittitur separatio sponsalium.

AD ALIUD dicendum, quod ille casus a AD ALIUD dicendum, quod ille casus a quibusdam non ponitur et respondent quibusdam non ponitur et respondent ad decretalem inductam, quod non est ad decretalem inductam, quod non est decretalis, nec continet jus, sed loquitur decretalis, nec continet jus, sed loquitur de permissione comparativa, hoc est, de permissione comparativa, hoc est, quod sicut permittitur violatio societatis, quod sicut permittitur violatio societatis, ne majus malum fiat, ita etiam solutio ne majus malum fiat, ita etiam solutio sponsalium per hoc quod uterque alium sponsalium per hoc quod uterque alium absolvit, ne in odio convenientes se ad absolvit, ne in odio convenientes se ad invicem interficiant. Posset tamen dici, invicem interficiant. Posset tamen dici, quod casus iste tenet cum pecunia mo- quod casus iste tenet cum pecunia mo- ventur de promisso: tunc enim signum ventur de promisso: tunc enim signum est, quod non bene conveniunt: et ideo est, quod non bene conveniunt: et ideo tunc Ecclesia patitur magis quam agat tunc Ecclesia patitur magis quam agat separationem ipsorum. separationem ipsorum.

Ad id autem quod contra objicitur, Ad id autem quod contra objicitur, dicendum quod sponsalia non dicunt ali- dicendum quod sponsalia non dicunt ali- quid perfecte factum, sed potius facien- quid perfecte factum, sed potius facien- dum et ideo possunt revocari: quia dum et ideo possunt revocari: quia quantum ad principale quod est in eis, quantum ad principale quod est in eis, dependent in futurum. dependent in futurum.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate taliter se absolventes non cavent voto : taliter se absolventes non cavent voto : tamen Ecclesia patitur prædicta ex causa. tamen Ecclesia patitur prædicta ex causa.

Ad Ad

Ad qua Ad qua

Quintus co Quintus co

sus. sus.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Reptimus Reptimus

AJ 1. AJ 1.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, L. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, L.

AD ID quod objicitur de sexto dicen- AD ID quod objicitur de sexto dicen- dum, quod secus est in matrimonio et dum, quod secus est in matrimonio et sponsalibus quia in matrimonio non sponsalibus quia in matrimonio non potest fieri conjunctio ad alium: et ideo potest fieri conjunctio ad alium: et ideo monetur ut redeat ad suum, ne in peri- monetur ut redeat ad suum, ne in peri- culo sit castitas sua: sed in sponsalibus culo sit castitas sua: sed in sponsalibus potest fieri conjunctio ad alium, et ideo potest fieri conjunctio ad alium, et ideo solvuntur et non monetur, quia tales solvuntur et non monetur, quia tales sibi invicem sunt odiosi et per hoc pa- sibi invicem sunt odiosi et per hoc pa- tet etiam solutio ad secundum. tet etiam solutio ad secundum.

AD ALIUD dicendum, quod aliter est in AD ALIUD dicendum, quod aliter est in masculis, et aliter in fœminis: quia mas- masculis, et aliter in fœminis: quia mas- culus habet ad libidinem impellens ma- culus habet ad libidinem impellens ma- gis quam fœmina: et ideo minus turpe gis quam fœmina: et ideo minus turpe est de masculo si fornicetur : et ideo de est de masculo si fornicetur : et ideo de gratia masculi a fœminis facilius reci- gratia masculi a fœminis facilius reci- piuntur, sed non de jure. piuntur, sed non de jure.

AD ID quod ulterius objicitur de septi- AD ID quod ulterius objicitur de septi- dicendum quod matrimonium est dicendum quod matrimonium est majus vinculum superveniens: et ideo majus vinculum superveniens: et ideo

mo, mo,

167 167

quando stringit in oppositum, vinculum quando stringit in oppositum, vinculum sponsalium rumpitur. sponsalium rumpitur.

Ad objectum autem dicendum, quod Ad objectum autem dicendum, quod si in omnibus essent æqualia, tunc tene- si in omnibus essent æqualia, tunc tene- ret objectio: sed inæqualia sunt, ut jam ret objectio: sed inæqualia sunt, ut jam dictum est. dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod non est si- AD ALIUD dicendum, quod non est si- mile, sicut supra expeditum est. mile, sicut supra expeditum est.

Ad 2. Ad 2.

sus. sus.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius objicitur de octa- Octavus ca- AD ID quod ulterius objicitur de octa- Octavus ca- vo, dicendum quod ibi est modus spon- vo, dicendum quod ibi est modus spon- salium, licet non materia pro toto, sed salium, licet non materia pro toto, sed pro altera parte tantum et ideo in tra- pro altera parte tantum et ideo in tra- ctatu de solutione sponsalium ponitur ctatu de solutione sponsalium ponitur iste casus. iste casus.

AD ALIUD dicendum, quod quia videba- AD ALIUD dicendum, quod quia videba- tur approbare in annis deputatis ad spon- tur approbare in annis deputatis ad spon- salia contrahenda, et propter bonum salia contrahenda, et propter bonum exemplum, petit absolvi et non ideo exemplum, petit absolvi et non ideo quod sciat se esse ligatum personæ tali. quod sciat se esse ligatum personæ tali.

Ad 2. Ad 2.

L. Quod aliter accipitur in his aliis capitulis sponsa. L. Quod aliter accipitur in his aliis capitulis sponsa.

1 1

Hæc etiam sponsa est, quæ sic viro desponsata est, ut non intercesserit Hæc etiam sponsa est, quæ sic viro desponsata est, ut non intercesserit consensus de præsenti, sed sponsio futuri. Secundum quem modum illud consensus de præsenti, sed sponsio futuri. Secundum quem modum illud decretum intelligitur: Si quis sponsam filii oppresserit, et post filius ejus decretum intelligitur: Si quis sponsam filii oppresserit, et post filius ejus eam duxerit, pater postea non habeat uxorem, nec mulier virum filius eam duxerit, pater postea non habeat uxorem, nec mulier virum filius qui patris facinus ignoravit, aliam ducat. Si conjunx illa fuisset (quod uti- qui patris facinus ignoravit, aliam ducat. Si conjunx illa fuisset (quod uti- que foret, si in sponsalibus pactio conjugalis intercessisset) non permitte- que foret, si in sponsalibus pactio conjugalis intercessisset) non permitte- retur sponso aliam ducere. Moechis autem poena non nubendi ex rigore retur sponso aliam ducere. Moechis autem poena non nubendi ex rigore infligitur, ut alii terreantur. Idem, ex eodem 2: Quidam desponsavit uxo- infligitur, ut alii terreantur. Idem, ex eodem 2: Quidam desponsavit uxo- rem et dotavit, et cum ea coire non potuit, quam clanculo frater ejus cor- rem et dotavit, et cum ea coire non potuit, quam clanculo frater ejus cor- rupit et gravidam reddidit, decretum est, ut quamvis nupta non potuerit rupit et gravidam reddidit, decretum est, ut quamvis nupta non potuerit esse legitimo viro, desponsatam tamen fratri frater habere non possit: sed esse legitimo viro, desponsatam tamen fratri frater habere non possit: sed mochus et moecha fornicationis quidem vindictam sustineant, licita vero mochus et moecha fornicationis quidem vindictam sustineant, licita vero eis conjugia non negentur. De illa desponsatione hoc intelligi debet, ubi eis conjugia non negentur. De illa desponsatione hoc intelligi debet, ubi

1 Ex concil. Tiburicensi, et habetur, 27, quæst. 2, cap. Si quis (Nota edit. Lugd.) 1 Ex concil. Tiburicensi, et habetur, 27, quæst. 2, cap. Si quis (Nota edit. Lugd.) Ibidem, cap. Quidam desponsavit. (Nota edit. Lugd.) Ibidem, cap. Quidam desponsavit. (Nota edit. Lugd.)

168 168

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non fuit consensus conjugalis de præsenti, alioquin non liceret eis talia non fuit consensus conjugalis de præsenti, alioquin non liceret eis talia sortiri conjugia. Secundum hoc etiam illud intelligi debet: Statutum est a sortiri conjugia. Secundum hoc etiam illud intelligi debet: Statutum est a sacro conventu, ut si quis sponsam alterius rapuerit, publica pœnitentia sacro conventu, ut si quis sponsam alterius rapuerit, publica pœnitentia mulctetur, et sine spe conjugii maneat. Et si ipsa eidem crimini consen- mulctetur, et sine spe conjugii maneat. Et si ipsa eidem crimini consen- tiens non fuerit, licentia nubendi alteri non negetur . Apparet hanc fuisse tiens non fuerit, licentia nubendi alteri non negetur . Apparet hanc fuisse desponsatam sine pactione conjugali de præsenti, et ideo non fuisse conju- desponsatam sine pactione conjugali de præsenti, et ideo non fuisse conju- gem: cui vivente sponso, alteri nubendi licentia non negatur. Sunt enim gem: cui vivente sponso, alteri nubendi licentia non negatur. Sunt enim quædam nuptialia pacta de futuro, ex quibus sponsi et sponsæ vocantur, quædam nuptialia pacta de futuro, ex quibus sponsi et sponsæ vocantur, nec exinde conjuges sunt. Et est pactio quædam conjugalis de præsenti, nec exinde conjuges sunt. Et est pactio quædam conjugalis de præsenti, quæ sponsum et sponsam etiam conjuges facit. Et utraque pactio despon- quæ sponsum et sponsam etiam conjuges facit. Et utraque pactio despon- satio vel sponsalia interdum dicuntur, proprie tamen sponsalia dicuntur satio vel sponsalia interdum dicuntur, proprie tamen sponsalia dicuntur quædam solemnia pacta nuptialia. quædam solemnia pacta nuptialia.

M. Quare non statim tradantur sponsæ ? M. Quare non statim tradantur sponsæ ?

De nuptialibus pactis, ubi est tantum sponsio futuri, ait Augustinus : De nuptialibus pactis, ubi est tantum sponsio futuri, ait Augustinus : Institutum est ut jam pactæ sponsæ non statim tradantur, ne vilem ha- Institutum est ut jam pactæ sponsæ non statim tradantur, ne vilem ha- beat maritus datam, quam suspiravit sponsus dilatam. beat maritus datam, quam suspiravit sponsus dilatam.

ARTICULUS XVII. ARTICULUS XVII.

An dicantur sponsalia a sponsa de fu- An dicantur sponsalia a sponsa de fu- turo, vel de præsenti, vel de solemni- turo, vel de præsenti, vel de solemni- tate nuptiarum? tate nuptiarum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, L, sub finem: « Sunt enim quædam ibi, L, sub finem: « Sunt enim quædam nuptialia pacta, etc. » nuptialia pacta, etc. »

Hic enim colligitur, quod tripliciter Hic enim colligitur, quod tripliciter dicitur sponsa, scilicet de futuro, et de dicitur sponsa, scilicet de futuro, et de præsenti, et solemnitas nuptiarum. Et di- præsenti, et solemnitas nuptiarum. Et di-

1 Ex concil. Toletano, ubi supra, cap. Statu- 1 Ex concil. Toletano, ubi supra, cap. Statu- tum (Nota edit. Lugd.) tum (Nota edit. Lugd.)

cit Magister, quod ultimo modo proprie cit Magister, quod ultimo modo proprie sponsalia dicuntur. sponsalia dicuntur.

Videtur autem falsum. Videtur autem falsum.

1. Ex decreto Nicolai Papæ supra in- 1. Ex decreto Nicolai Papæ supra in- ducto, ubi dicit, quod sponsalia sunt fu- ducto, ubi dicit, quod sponsalia sunt fu- turarum promissiones nuptiarum: ergo turarum promissiones nuptiarum: ergo primo modo proprie dicuntur sponsalia primo modo proprie dicuntur sponsalia et sponsa, ut videtur. et sponsa, ut videtur.

2. Item, Hoc videtur sonare nomen, ut 2. Item, Hoc videtur sonare nomen, ut supra habitum est: ergo mentitur in Lit- supra habitum est: ergo mentitur in Lit-

tera. tera.

ULTERIUS quæritur hic, Utrum æqui- ULTERIUS quæritur hic, Utrum æqui- voce vel univoce dicitur de his tribus ? voce vel univoce dicitur de his tribus ? Videtur autem, quod æquivoce: quia Videtur autem, quod æquivoce: quia 1. Distinguit in Littera vocem sponsa- 1. Distinguit in Littera vocem sponsa- lium in suas significationes: talis autem lium in suas significationes: talis autem

2 2

27, quæst. 2, cap. Institutum. (Nota edit. 27, quæst. 2, cap. Institutum. (Nota edit. Lugd.) Lugd.)

Quæst. Quæst.

statio statio 1018. 1018.

jumal, jumal,

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, M, ART. 18. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, M, ART. 18.

distinctio non convenit nisi æquivoco : distinctio non convenit nisi æquivoco : ergo est æquivocum. ergo est æquivocum.

2. Præterea, Nullus distinguit sic, 2. Præterea, Nullus distinguit sic, quod homo aliter significet Socratem, et quod homo aliter significet Socratem, et aliter Platonem : sed Magister dicit, quod aliter Platonem : sed Magister dicit, quod aliter unum significet, et aliter aliud: aliter unum significet, et aliter aliud: ergo est æquivocum. ergo est æquivocum.

IN CONTRARIUM hujus objicitur: IN CONTRARIUM hujus objicitur:

Ab una enim sponsione dicitur quo- Ab una enim sponsione dicitur quo- cumque modo dicatur: ergo unam habet cumque modo dicatur: ergo unam habet rationem ergo est univocum. rationem ergo est univocum.

RESPONSIO, quod sponsalia proprie di- RESPONSIO, quod sponsalia proprie di- cuntur pacta futurarum nuptiarum cum cuntur pacta futurarum nuptiarum cum solemnitate facta et ideo quod dicit Ma- solemnitate facta et ideo quod dicit Ma- gister, non intelligitur de solemnitate gister, non intelligitur de solemnitate sola, sed potius concretive de sponsione sola, sed potius concretive de sponsione solemni futurarum nuptiarum et per solemni futurarum nuptiarum et per hoc patet, quod non est contrarium præ- hoc patet, quod non est contrarium præ- habitis et per hoc solvuntur duo prima. habitis et per hoc solvuntur duo prima.

AD ALIUD dicendum, quod nec univoce AD ALIUD dicendum, quod nec univoce dicitur de his, nec etiam æquivoce, sed dicitur de his, nec etiam æquivoce, sed potius per analogiam ad unum, ut probat potius per analogiam ad unum, ut probat ultima objectio. Analogum enim dicitur ultima objectio. Analogum enim dicitur de pluribus diversis modis respicientibus de pluribus diversis modis respicientibus ad unum: et ideo distinguit Magister in ad unum: et ideo distinguit Magister in Littera modos diversorum sponsalium. Littera modos diversorum sponsalium. Et hæc est solutio omnium quæsito- Et hæc est solutio omnium quæsito-

rum. rum.

ARTICULUS XVIII. ARTICULUS XVIII.

An in sponsalibus debeat esse terminus An in sponsalibus debeat esse terminus ad solemnizandum matrimonium ? ad solemnizandum matrimonium ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, M, «De nuptialibus pactis, ubi est ibi, M, «De nuptialibus pactis, ubi est tantum sponsio futuri, etc. » tantum sponsio futuri, etc. »

169 169

Videtur enim, quod nulla sit causa Videtur enim, quod nulla sit causa quam assignat in Littera : quia quam assignat in Littera : quia

1. Istud, ut dicit Auctor, intelligitur 1. Istud, ut dicit Auctor, intelligitur de sponsalibus in futurum promissis : de sponsalibus in futurum promissis : sponsalia autem non contrahuntur in fu- sponsalia autem non contrahuntur in fu- turum, quia non est sufficiens ætas con- turum, quia non est sufficiens ætas con- trahentium non ergo causa est, quod trahentium non ergo causa est, quod non exhibeatur statim, ut desideret dila- non exhibeatur statim, ut desideret dila- tam, sed quia non est sufficiens ætas et tam, sed quia non est sufficiens ætas et habitus corporis ad matrimonium con- habitus corporis ad matrimonium con- summandum. summandum.

2. Item, Videtur esse contra Aposto- 2. Item, Videtur esse contra Aposto- lum, I ad Corinth. vu, 9: Melius est nu- lum, I ad Corinth. vu, 9: Melius est nu- bere, quam uri. Cum igitur in dilatione bere, quam uri. Cum igitur in dilatione alter conjugum uratur, vel ambo, melius alter conjugum uratur, vel ambo, melius esset quod statim exhiberetur. esset quod statim exhiberetur.

3. Item, Omnis dilatio est ad termi- 3. Item, Omnis dilatio est ad termi- num aliquem qui est in contractibus hu- num aliquem qui est in contractibus hu- manis videtur ergo, quod huic dilationi manis videtur ergo, quod huic dilationi deberet terminus assignari. deberet terminus assignari.

RESPONSIO. Dicendum, quod sancti RESPONSIO. Dicendum, quod sancti Patres a principio ita constituerunt, ut Patres a principio ita constituerunt, ut Littera continet, et propter causam quæ Littera continet, et propter causam quæ in Littera assignatur. in Littera assignatur.

AD PRIMUM autem dicendum, quod fre- AD PRIMUM autem dicendum, quod fre- quenter etiam habentes ætatem contra- quenter etiam habentes ætatem contra- hunt sponsalia de futuro : et de illis puto, hunt sponsalia de futuro : et de illis puto, quod loquatur: et hoc patet per hoc quia quod loquatur: et hoc patet per hoc quia parvuli ante ætatem contrahentes, non parvuli ante ætatem contrahentes, non suspirarent ad dilationem nuptiarum. suspirarent ad dilationem nuptiarum.

AD ALIUD dicendum, quod non diu dif- AD ALIUD dicendum, quod non diu dif- fertur et ideo non potest multum exar- fertur et ideo non potest multum exar- descere concupiscentia non differtur descere concupiscentia non differtur enim nisi ad duos menses, ut patet ex enim nisi ad duos menses, ut patet ex superius inducta decretali si tamen ni- superius inducta decretali si tamen ni- mis periculose cresceret tentatio, melius mis periculose cresceret tentatio, melius putarem ego salvo judicio majoris, quod putarem ego salvo judicio majoris, quod statim matrimonium consummaretur. statim matrimonium consummaretur.

: :

AD ULTIMUM dicendum, quod tempus AD ULTIMUM dicendum, quod tempus contrahentium habentium ætatem præ- contrahentium habentium ætatem præ- fixum est a jure, scilicet ad plus duo fixum est a jure, scilicet ad plus duo menses vel unus, ut supra patuit. menses vel unus, ut supra patuit.

Solutio, Solutio,

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

170 170

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

N. Quæ sponsa sit vidua mortuo sponso, et quæ non ? N. Quæ sponsa sit vidua mortuo sponso, et quæ non ?

Et est sciendum, quod illa sponsa quæ tantum in futuro est pacta, mor- Et est sciendum, quod illa sponsa quæ tantum in futuro est pacta, mor- tuo sponso non remanet vidua, quia non fuerat vir ejus. Unde si quis cam tuo sponso non remanet vidua, quia non fuerat vir ejus. Unde si quis cam duxerit, ad sacros ordines conscendere non prohibetur, quia non duxit vi- duxerit, ad sacros ordines conscendere non prohibetur, quia non duxit vi- duam. Viduæ enim maritus æque sicut bigamus, sacerdos fieri prohibetur. duam. Viduæ enim maritus æque sicut bigamus, sacerdos fieri prohibetur. Ex tali autem copula nullus arcetur a sacris ordinibus. Ex tali autem copula nullus arcetur a sacris ordinibus.

0. Qui alterius sponsam eo mortuo ducit, ad sacros ordines accedere potest. 0. Qui alterius sponsam eo mortuo ducit, ad sacros ordines accedere potest.

Secundum hoc intelligendum est quod ait Pelagius Papa, de illo qui Secundum hoc intelligendum est quod ait Pelagius Papa, de illo qui mortuo sponso ejus sponsam ducit in uxorem : Nihil est, inquit ³, quantum mortuo sponso ejus sponsam ducit in uxorem : Nihil est, inquit ³, quantum ad hunc articulum attinet, quod ci obviet de canonicis institutis, quin ad ad hunc articulum attinet, quod ci obviet de canonicis institutis, quin ad sacros ordines promoveri valeat. Si vero talis sponsa fuisset, inter quam sacros ordines promoveri valeat. Si vero talis sponsa fuisset, inter quam et sponsum ejus consensus de præsenti intercessisset, eo mortuo vidua et sponsum ejus consensus de præsenti intercessisset, eo mortuo vidua remansisset: cui copulatus in conjugio, ulterius ad sacros ordines non ac- remansisset: cui copulatus in conjugio, ulterius ad sacros ordines non ac- cederet, cum viduam duxerit. Non est ergo ambigendum, quin solus de cederet, cum viduam duxerit. Non est ergo ambigendum, quin solus de præsenti consensus conjugium efficiat, et exinde veri conjuges appellentur. præsenti consensus conjugium efficiat, et exinde veri conjuges appellentur. Ideo post talem consensum si quis alii se copulaverit, etiamsi carnis com- Ideo post talem consensum si quis alii se copulaverit, etiamsi carnis com- mixtio illic sequatur, ad priorem copulam revocandus est. mixtio illic sequatur, ad priorem copulam revocandus est.

1 Cf. S. AUGUSTINUM in libro Confessionum, et habetur, 27, quæst. 2 (Nota edit. Lugd.) 1 Cf. S. AUGUSTINUM in libro Confessionum, et habetur, 27, quæst. 2 (Nota edit. Lugd.)

2 PELAGIUS Papa, Dist. 34, cap. ultimo. (Nota edit. Lugd.) 2 PELAGIUS Papa, Dist. 34, cap. ultimo. (Nota edit. Lugd.)

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 19. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 19.

ARTICULUS XIX. ARTICULUS XIX.

An diffinitio bigamiæ sit bene assi- An diffinitio bigamiæ sit bene assi- gnata? gnata?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, N, sub finem: « Viduæ enim mari- ibi, N, sub finem: « Viduæ enim mari- tus æque sicut bigamus, sacerdos fieri tus æque sicut bigamus, sacerdos fieri prohibetur, etc. » prohibetur, etc. »

Quæruntur autem hic quatuor de bi- Quæruntur autem hic quatuor de bi- gamia. gamia.

Primo, Quid sit, et unde dicatur? Primo, Quid sit, et unde dicatur? Secundo, Quot modis fiat? Secundo, Quot modis fiat?

Tertio, Qua ratione ei irregularitas Tertio, Qua ratione ei irregularitas adjungatur ? adjungatur ?

Quarto, Utrum illa irregularitas ad- Quarto, Utrum illa irregularitas ad- mittat aliquam dispensationem? mittat aliquam dispensationem?

AD PRIMUM horum proceditur sic: AD PRIMUM horum proceditur sic: Dictum aliquorum est, quod « biga- Dictum aliquorum est, quod « biga- mia est divisio unius in non unam uxo- mia est divisio unius in non unam uxo- rem vel uxores. » rem vel uxores. »

Videtur autem, quod hæc diffinitio non Videtur autem, quod hæc diffinitio non valet: quia valet: quia

1. Bigamia opponitur monogamiæ: et 1. Bigamia opponitur monogamiæ: et monogamus dividitur: ergo bigamia monogamus dividitur: ergo bigamia non est divisio unius, etc. PROBATIO non est divisio unius, etc. PROBATIO mediæ. Omne id quod unitur alteri a se, mediæ. Omne id quod unitur alteri a se, oportet quod in se dividatur: sed omnis oportet quod in se dividatur: sed omnis homo adhærens uxori, unitur alteri a homo adhærens uxori, unitur alteri a No ergo dividitur in seipso. No ergo dividitur in seipso.

2. Si forte dicas, quod dividitur in 2. Si forte dicas, quod dividitur in unam. CONTRA: Probatur, quod non : unam. CONTRA: Probatur, quod non : quia ipsa etiam divisa est a se, et unita quia ipsa etiam divisa est a se, et unita viro qui commiscetur ei: ergo dividitur viro qui commiscetur ei: ergo dividitur

in non unam. in non unam.

3. Item, Nihil videtur dictum, in non 3. Item, Nihil videtur dictum, in non unam quia dicit Boetius, quod omnis unam quia dicit Boetius, quod omnis res est una: ergo omnis uxor est una res est una: ergo omnis uxor est una uxor nullus ergo dividitur in non uxor nullus ergo dividitur in non

unam. unam.

4. Item, Omne quod est (ut probat 4. Item, Omne quod est (ut probat Philosophus) est unum, vel multa: ergo Philosophus) est unum, vel multa: ergo

Ad Roman. VII, 2: Nam quæ sub viro est Ad Roman. VII, 2: Nam quæ sub viro est

171 171

et uxor vel fœmina in quam dividitur et uxor vel fœmina in quam dividitur iste, est una, vel multæ constat autem, iste, est una, vel multæ constat autem, quod non multæ : ergo una falsum ergo quod non multæ : ergo una falsum ergo est, quod aliquis dividatur in non unam. est, quod aliquis dividatur in non unam.

5. Item, Numquam dicimus aliquid 5. Item, Numquam dicimus aliquid dividi in plura quæ non sunt, sed in plura dividi in plura quæ non sunt, sed in plura quæ sunt si ergo nullus dividatur in quæ sunt si ergo nullus dividatur in plures uxores quæ sunt, nullus divide- plures uxores quæ sunt, nullus divide- tur in plures uxores: sed quæ non si- tur in plures uxores: sed quæ non si- mul in eodem tempore sunt, sed una mul in eodem tempore sunt, sed una decessit, et alia superest, illæ uxores decessit, et alia superest, illæ uxores plures non sunt: ergo qui primo habet plures non sunt: ergo qui primo habet unam, et post mortem illius aliam, vi- unam, et post mortem illius aliam, vi- detur quod ipse non sit divisus in plu- detur quod ipse non sit divisus in plu-

res. res.

6. Item, Hoc videtur ex verbis Apo- 6. Item, Hoc videtur ex verbis Apo- stoli, I ad Corinth. v, 39: Mulier alli- stoli, I ad Corinth. v, 39: Mulier alli- gata est legi quanto tempore vir ejus vi- gata est legi quanto tempore vir ejus vi- vit sed divisio est ex lege: ergo cum vit sed divisio est ex lege: ergo cum absolvitur a lege, absolvitur a divisione : absolvitur a lege, absolvitur a divisione : ergo post mortem ejus non est divisus ergo post mortem ejus non est divisus in eam si ergo tunc in unam postea in eam si ergo tunc in unam postea ductam dividatur, non videtur esse di- ductam dividatur, non videtur esse di- visus in plures. visus in plures.

7. Item, Objicitur de hoc quod dicit, 7. Item, Objicitur de hoc quod dicit, Uxorem, vel uxores. Divisio enim se- Uxorem, vel uxores. Divisio enim se- quitur unius separationem: quia ita dicit quitur unius separationem: quia ita dicit Aristoteles, quod numerum cognosci- Aristoteles, quod numerum cognosci- mus divisione continui: sed hujusmodi mus divisione continui: sed hujusmodi unio est etiam ad meretricem, ut dicitur, unio est etiam ad meretricem, ut dicitur, I ad Corinth. vi, 16: An nescitis quo- I ad Corinth. vi, 16: An nescitis quo- niam qui adhæret meretrici, unum cor- niam qui adhæret meretrici, unum cor- pus efficitur? Ergo consequitur talis pus efficitur? Ergo consequitur talis divisio, si pluribus fornicario concubitu divisio, si pluribus fornicario concubitu conjungatur ergo qui cum pluribus conjungatur ergo qui cum pluribus fornicatur, est bigamus, quod falsum fornicatur, est bigamus, quod falsum

est. est.

RESPONSIO. Dicendum, quod superius Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod superius Solutio. inducta diffinitio est satis bona. Dicitur inducta diffinitio est satis bona. Dicitur enim bigamus a bis, et yáμos quod est enim bigamus a bis, et yáμos quod est mulier in Græco, quasi divisus bis ite- mulier in Græco, quasi divisus bis ite- ratus in mulierem: sicut etiam mona- ratus in mulierem: sicut etiam mona- gamus non sic iteratus, et trigamus ter gamus non sic iteratus, et trigamus ter iteratus, et quadrigamus, et pentagamus, iteratus, et quadrigamus, et pentagamus, et exagamus, et heptagamus, et polyga- et exagamus, et heptagamus, et polyga-

mus. mus.

mulier, vivente viro, alligata est legi, etc. mulier, vivente viro, alligata est legi, etc.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

172 172

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod se- AD PRIMUM ergo dicendum, quod se- paratio quæ inest bigamiæ, unitati sa- paratio quæ inest bigamiæ, unitati sa- cramenti opponitur: unitas autem sacra- cramenti opponitur: unitas autem sacra- menti est individuitas signi et hæc menti est individuitas signi et hæc numquam melius quam ex signato co- numquam melius quam ex signato co- gnoscitur signatum autem est duplex, gnoscitur signatum autem est duplex, scilicet unio spiritus fidelis cum spiritu scilicet unio spiritus fidelis cum spiritu increato, et unio divinæ naturæ cum hu- increato, et unio divinæ naturæ cum hu- mana in una persona Christi. Et prima mana in una persona Christi. Et prima quidem significatur per individuitatem quidem significatur per individuitatem consensus secunda autem per indivi- consensus secunda autem per indivi- duitatem carnis, ut supra patuit in dis- duitatem carnis, ut supra patuit in dis- tinctione præhabita. Dicendum est igitur tinctione præhabita. Dicendum est igitur individuitatem signi nihil aliud esse, individuitatem signi nihil aliud esse, quam individuitatem consensus, et con- quam individuitatem consensus, et con- junctionis carnalis. Est autem individui- junctionis carnalis. Est autem individui- tas consensus a duobus, scilicet quod tas consensus a duobus, scilicet quod sit ab individuo, et individuum: et ab sit ab individuo, et individuum: et ab eisdem duobus causatur individua con- eisdem duobus causatur individua con- junctio carnis individuus autem nullus junctio carnis individuus autem nullus est, nisi qui in se est indivisus: et simi- est, nisi qui in se est indivisus: et simi- liter individua nulla est mulier, nisi quæ liter individua nulla est mulier, nisi quæ est in se indivisa: et hæc sola est quæ est in se indivisa: et hæc sola est quæ nullam umquam in alium habuit con- nullam umquam in alium habuit con- junctionem per copulam individualem. junctionem per copulam individualem. Et sic patet, quod bigamia est privatio Et sic patet, quod bigamia est privatio hujus copulæ individualis, eo quod bi- hujus copulæ individualis, eo quod bi- gamia sit privatio individuitatis, sicut gamia sit privatio individuitatis, sicut cæcitas est privatio visus. Unde patet, cæcitas est privatio visus. Unde patet, quod monogamus non habet privatio- quod monogamus non habet privatio- nem individuatis: quia cum unica non nem individuatis: quia cum unica non est nisi una individuitas, non separata. est nisi una individuitas, non separata.

Ad probationem dicendum, quod ipsa Ad probationem dicendum, quod ipsa est unica in hujusmodi individuitate si est unica in hujusmodi individuitate si virgo fuit quando traducta est: eo quod virgo fuit quando traducta est: eo quod individuitas est matrimonii, ut dictum individuitas est matrimonii, ut dictum est, potius quam unius in se personæ, est, potius quam unius in se personæ, quia est sacramenti et signi. quia est sacramenti et signi.

AD ALIUD dicendum, quod unum quan- AD ALIUD dicendum, quod unum quan- doque dicit unitatem suppositi, et quan- doque dicit unitatem suppositi, et quan- doque unitatem accidentis et similiter doque unitatem accidentis et similiter fit negatio sive privatio in non uno. Di- fit negatio sive privatio in non uno. Di- cendum igitur, quod hic negat accidens cendum igitur, quod hic negat accidens secundum quod una in tali signi indivi- secundum quod una in tali signi indivi- duitate et unitate dicitur, quæ unius fuit duitate et unitate dicitur, quæ unius fuit vel est et non una quæ plurium fuit vel est et non una quæ plurium fuit vel est, licet semper sit una secundum vel est, licet semper sit una secundum suppositum. suppositum.

AD AEIUD dicendum, quod si ly unum AD AEIUD dicendum, quod si ly unum

dicat unitatem suppositi, tunc verum dicat unitatem suppositi, tunc verum est, quod nihil est quod non sit unum : est, quod nihil est quod non sit unum : quia omne quod est, tantum unum est. quia omne quod est, tantum unum est. Si autem dicat unitatem accidentis op- Si autem dicat unitatem accidentis op- positi divisioni prædictæ, tunc multæ positi divisioni prædictæ, tunc multæ sunt mulieres quæ non sunt unæ: quia sunt mulieres quæ non sunt unæ: quia non sunt unicæ unius, sicut accipitur, non sunt unicæ unius, sicut accipitur, Cantic. VI, 8 Una est columba mea, Cantic. VI, 8 Una est columba mea, perfecta mea, una est matris suæ, electa perfecta mea, una est matris suæ, electa genetrici suæ, hoc est, unica. genetrici suæ, hoc est, unica.

AD ALIUD dicendum eodem modo, AD ALIUD dicendum eodem modo, quod de unitate suppositi intelligitur. quod de unitate suppositi intelligitur.

: :

AD ALIUD dicendum, quod bene divi- AD ALIUD dicendum, quod bene divi- viditur aliquid in ea quæ non sunt, sed viditur aliquid in ea quæ non sunt, sed quæ fuerunt licet enim non maneat quæ fuerunt licet enim non maneat mulier in quam divisus est vir prius, ta- mulier in quam divisus est vir prius, ta- men divisio manet in ipso quando con- men divisio manet in ipso quando con- junctus et sequenti: et hoc patet respi- junctus et sequenti: et hoc patet respi- ciendo in signato per indivisionem ma- ciendo in signato per indivisionem ma- trimonii quia unitas naturarum in trimonii quia unitas naturarum in Christo non est nisi inter duo extrema et Christo non est nisi inter duo extrema et semel. Potest igitur tripliciter signum semel. Potest igitur tripliciter signum non respondere signato, scilicet si sit non respondere signato, scilicet si sit quasi unus, sed non una vel si una, quasi unus, sed non una vel si una, sed non unus vel si non semel, sed iste sed non unus vel si non semel, sed iste tertius modus non potest esse inter eum- tertius modus non potest esse inter eum- dem virum et eamdem mulierem: quia dem virum et eamdem mulierem: quia sacramenta non iterantur super eamdem sacramenta non iterantur super eamdem numero materiam et ita patet, quod sit numero materiam et ita patet, quod sit duobus primis modis. Forma autem ar- duobus primis modis. Forma autem ar- gumentandi non valet quia instantia gumentandi non valet quia instantia est, quia si aliquid primo dividatur, ut est, quia si aliquid primo dividatur, ut lignum in ignem igne enim non exi- lignum in ignem igne enim non exi- stente, divisio adhuc manet in ligno: et si stente, divisio adhuc manet in ligno: et si postea dividatur, erit bis divisum et non postea dividatur, erit bis divisum et non erit ibi divisio unius in unicum, quia li- erit ibi divisio unius in unicum, quia li- cet primum cum secundo non sit secun- cet primum cum secundo non sit secun- dum rem, est tamen quoad effectum dum rem, est tamen quoad effectum quem relinquit in eo in quod ipsum di- quem relinquit in eo in quod ipsum di-

visum est. visum est.

AD ALIUD dicendum, quod Apostolus AD ALIUD dicendum, quod Apostolus intelligit de lege redditionis debiti et intelligit de lege redditionis debiti et obedientiæ, et non de effectu qui relin- obedientiæ, et non de effectu qui relin- quitur in viro etiam post mortem mu- quitur in viro etiam post mortem mu- lieris. lieris.

AD ALIUD dicendum, quod dupliciter AD ALIUD dicendum, quod dupliciter est unio inter virum et mulierem, scili- est unio inter virum et mulierem, scili- cet carnalis operis, et individuitatis si- cet carnalis operis, et individuitatis si- gni. Prima est cum qualibet muliere gni. Prima est cum qualibet muliere

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 20. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 20.

quæ carnaliter cognoscitur. Secunda au- quæ carnaliter cognoscitur. Secunda au- tem est cum legitime conjuncta tantum : tem est cum legitime conjuncta tantum : et ideo sola illa potest facere bigamiam: et ideo sola illa potest facere bigamiam: alia enim non facit nisi per conjunctio- alia enim non facit nisi per conjunctio- nem ad istam de jure vel de facto con- nem ad istam de jure vel de facto con- summato, ut infra patebit. summato, ut infra patebit.

ARTICULUS XX. ARTICULUS XX.

Quot modis fiat bigamia? Quot modis fiat bigamia?

Secundo quæritur, Quot modis fiat Secundo quæritur, Quot modis fiat bigamia? bigamia?

Sunt autem super hoc a jure notati Sunt autem super hoc a jure notati quatuor modi: et illi primum accipian- quatuor modi: et illi primum accipian- tur, et postea objiciatur contra illos. tur, et postea objiciatur contra illos.

Primus est qui et proprius est, quando Primus est qui et proprius est, quando aliquis successive duas uxores habet, aliquis successive duas uxores habet, quas ambas carnaliter cognovit. quas ambas carnaliter cognovit.

Secundus autem improprius modus Secundus autem improprius modus est, quando duas simul habuit, unam de est, quando duas simul habuit, unam de facto, et alteram de jure. facto, et alteram de jure.

Tertius est, quando unam habuit de Tertius est, quando unam habuit de jure, et illa mortua, aliam duxit de fa- jure, et illa mortua, aliam duxit de fa- cto, et non de jure. cto, et non de jure.

173 173

sive cum igitur bigamia non fiat nisi a sive cum igitur bigamia non fiat nisi a violatione hujus individuitatis, videtur violatione hujus individuitatis, videtur quod talis non efficiatur bigamus. quod talis non efficiatur bigamus.

3. Item, Qui numquam est nisi unius, 3. Item, Qui numquam est nisi unius, numquam efficitur bigamus: sed ille numquam efficitur bigamus: sed ille numquam est nisi unius solius: ergo, numquam est nisi unius solius: ergo, etc. PROBATIO: quia non est dare tem- etc. PROBATIO: quia non est dare tem- pus in quo ille sit duarum: ergo habe- pus in quo ille sit duarum: ergo habe- tur propositum, tur propositum,

IN CONTRARIUM hujus est quod habetur Sed contra. IN CONTRARIUM hujus est quod habetur Sed contra. in Decretis, ubi sic dicit Hieronymus : in Decretis, ubi sic dicit Hieronymus : « Aperiant, quæso, aures obtrectatores « Aperiant, quæso, aures obtrectatores mei, et videant secundas et tertias nu- mei, et videant secundas et tertias nu- ptias in Domino concessisse, etc. Et ita ptias in Domino concessisse, etc. Et ita non damno bigamos, imo nec trigamos: non damno bigamos, imo nec trigamos: sed si dici potest, nec octogamos. » Ex sed si dici potest, nec octogamos. » Ex hoc accipitur, quod est bigamus, qui hoc accipitur, quod est bigamus, qui secundas vel deinceps nuptias consum- secundas vel deinceps nuptias consum- mat: ergo ille est unus et proprius mo- mat: ergo ille est unus et proprius mo- dus bigamiæ. dus bigamiæ.

ULTERIUS quæritur de casibus qui sæpe Quæst. 1. ULTERIUS quæritur de casibus qui sæpe Quæst. 1. sumuntur juxta hunc modum. Pono sumuntur juxta hunc modum. Pono enim, quod aliquis ducit unam per verba enim, quod aliquis ducit unam per verba de præsenti, et antequam consummet de præsenti, et antequam consummet matrimonium illa moritur: et postea du- matrimonium illa moritur: et postea du- cit aliam, et illam cognoscit carnaliter. cit aliam, et illam cognoscit carnaliter. Videtur enim, quod ille sit bigamus per Videtur enim, quod ille sit bigamus per ea quæ expresse dicuntur in Littera ex ea quæ expresse dicuntur in Littera ex verbis Magistri et distinctione Nicolai verbis Magistri et distinctione Nicolai

Quartus est, quando aliquis contrahit Papæ, quæ fit in Littera inter contra- Quartus est, quando aliquis contrahit Papæ, quæ fit in Littera inter contra- cum corrupta. cum corrupta.

ОBJICITUR autem primo contra primum ОBJICITUR autem primo contra primum

modum. modum.

1. Numquam enim duabus conjun- 1. Numquam enim duabus conjun- gitur, qui conjungitur uni, et non con- gitur, qui conjungitur uni, et non con- jungitur alii, nisi solutus ab illa: sed jungitur alii, nisi solutus ab illa: sed aliter conjungitur ille qui accipit duas aliter conjungitur ille qui accipit duas successive ergo videtur, quod num- successive ergo videtur, quod num- quam conjungitur duabus: ergo num- quam conjungitur duabus: ergo num- quam efficitur bigamus. quam efficitur bigamus.

2. Item, In antiquis temporibus simul 2. Item, In antiquis temporibus simul uni plures conjungi poterant in uno uni plures conjungi poterant in uno uxorio affectu: ergo multo magis plures uxorio affectu: ergo multo magis plures successive possunt conjungi uni in uno successive possunt conjungi uni in uno uxorio affectu sed uni affectui uxorio uxorio affectu sed uni affectui uxorio respondet una individuitas sacramenti: respondet una individuitas sacramenti: ergo in una individuitate sacramenti ergo in una individuitate sacramenti potest aliquis conjungi pluribus succes- potest aliquis conjungi pluribus succes-

: :

hentem cum sponsa alicujus defuncti hentem cum sponsa alicujus defuncti quæ fuit per verba de præsenti. quæ fuit per verba de præsenti.

IN CONTRARIUM autem hujus objicitur id Sed contra. IN CONTRARIUM autem hujus objicitur id Sed contra. quod Innocentius tertius scribit Meten. quod Innocentius tertius scribit Meten. Episcopo, lib. 1, Extra, de Bigamis, Episcopo, lib. 1, Extra, de Bigamis, Debitum pastoralis officii, etc., et in- Debitum pastoralis officii, etc., et in- fra : « Cum ergo propter sacramenti fra : « Cum ergo propter sacramenti defectum inhibitum sit, ne bigamus aut defectum inhibitum sit, ne bigamus aut maritus viduæ præsumat ad sacros or- maritus viduæ præsumat ad sacros or- dines promoveri: quoniam nec illa est dines promoveri: quoniam nec illa est unica unici, nec iste unus unius, profe- unica unici, nec iste unus unius, profe- cto ubi deficit inter hujusmodi conjuges cto ubi deficit inter hujusmodi conjuges corporis commixtio, non deest hujusmodi corporis commixtio, non deest hujusmodi signaculum sacramenti. Unde is qui mu- signaculum sacramenti. Unde is qui mu- lierem ab alio viro ductam, sed minime lierem ab alio viro ductam, sed minime cognitam duxit uxorem (quia nec illa, cognitam duxit uxorem (quia nec illa, nec ipse carnem suam divisit in plures) nec ipse carnem suam divisit in plures) propter hoc impediri non debet quin propter hoc impediri non debet quin possit ad sacerdotium promoveri. » Hæc possit ad sacerdotium promoveri. » Hæc

Sed contra. Sed contra.

174 174

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

decretalis valde est notabilis: quia abro- decretalis valde est notabilis: quia abro- gatur per eam quod dicit Magister in gatur per eam quod dicit Magister in isto capitulo. isto capitulo.

ULTERIUS quæritur de secundo modo. ULTERIUS quæritur de secundo modo. 1. Ille enim non videtur esse casus: 1. Ille enim non videtur esse casus: quia non est defectus sacramenti, ubi quia non est defectus sacramenti, ubi nullum est sacramentum: sed cum ea nullum est sacramentum: sed cum ea cum qua contraxit, de facto nullum est cum qua contraxit, de facto nullum est sacramentum: ergo non videtur, quod sacramentum: ergo non videtur, quod propter hoc fiat defectus sacramenti. propter hoc fiat defectus sacramenti.

2. Item, Absurdum esset dicere, quod 2. Item, Absurdum esset dicere, quod commixtio ad meretricem haberet si- commixtio ad meretricem haberet si- gnificare copulationem naturarum in gnificare copulationem naturarum in una persona Christi: ergo illa adhæsio una persona Christi: ergo illa adhæsio qua adhæret mulieri de facto, non habet qua adhæret mulieri de facto, non habet individuitatem aliquam cujus signum individuitatem aliquam cujus signum est, quia separatur ab ea quando volue- est, quia separatur ab ea quando volue- rit ergo videtur, quod ille numquam rit ergo videtur, quod ille numquam habet nisi unam individuitatem cum uni- habet nisi unam individuitatem cum uni- ca: ergo ipse non debet reputari bigamus. ca: ergo ipse non debet reputari bigamus. IN CONTRARIUM hujus est quod IN CONTRARIUM hujus est quod

1. Dicit Hieronymus, 31, quæst. 1, 1. Dicit Hieronymus, 31, quæst. 1, Quomodo virginibus. Et infra : « Primus Quomodo virginibus. Et infra : « Primus Lamech sanguinarius atque homicida Lamech sanguinarius atque homicida unam carnem in duas divisit uxores': unam carnem in duas divisit uxores': fratricidium et bigamiam eadem cataclys- fratricidium et bigamiam eadem cataclys- mi poena delevit, etc. » Ex hoc accipi- mi poena delevit, etc. » Ex hoc accipi- tur, quod qui habet duas simul non de tur, quod qui habet duas simul non de jure, sicut Lamech qui non habuit de jure, sicut Lamech qui non habuit de jure, nec de divina inspiratione, bigamus jure, nec de divina inspiratione, bigamus dicitur a Hieronymo. dicitur a Hieronymo.

2. Ad idem facit in quod habetur, dist. 2. Ad idem facit in quod habetur, dist. 34, ex concilio Toletano : « Christiano 34, ex concilio Toletano : « Christiano non dicam plurimas, sed nec duas simul non dicam plurimas, sed nec duas simul habere licitum est, nisi unam tantum, habere licitum est, nisi unam tantum, aut uxorem, aut certe loco uxoris (si aut uxorem, aut certe loco uxoris (si conjunx deest) concubinam. Cæterum si conjunx deest) concubinam. Cæterum si non talis concubina fuerit, et ætas illius non talis concubina fuerit, et ætas illius de quo agitur, futuræ incontinentiæ su- de quo agitur, futuræ incontinentiæ su- spicionem auferre dignoscitur, Apostoli- spicionem auferre dignoscitur, Apostoli- ca concessione ad ordinem diaconatus ca concessione ad ordinem diaconatus provehi potest. » Ex hoc accipitur a con- provehi potest. » Ex hoc accipitur a con- trario sensu, quod si contraxit de facto trario sensu, quod si contraxit de facto cum secunda, prohibetur ad ordine, et cum secunda, prohibetur ad ordine, et non nisi propter bigamiam : ergo iste ta- non nisi propter bigamiam : ergo iste ta- lis est bigamus. lis est bigamus.

Cf. Genes. IV, 19, Cf. Genes. IV, 19,

3. Ad idem est quod habetur, Extra, de 3. Ad idem est quod habetur, Extra, de divortio, Gaudemus, et est longa decre- divortio, Gaudemus, et est longa decre- talis sed ibi dicitur, quod nulli licet talis sed ibi dicitur, quod nulli licet duas simul habere: ergo multo minus duas simul habere: ergo multo minus unam de jure, et aliam de facto, quin unam de jure, et aliam de facto, quin ipse bigamus reputetur. ipse bigamus reputetur.

ULTERIUS quæritur de casibus qui re- ULTERIUS quæritur de casibus qui re- ducuntur ad illum. ducuntur ad illum.

1. Ponamus ergo, quod habeat unam 1. Ponamus ergo, quod habeat unam de jure, sed non consummavit cum illa de jure, sed non consummavit cum illa matrimonium, sed tantum cum ea con- matrimonium, sed tantum cum ea con- traxit matrimonium per verba de præ- traxit matrimonium per verba de præ- senti, et cum alia contraxit de facto, et senti, et cum alia contraxit de facto, et cognoscit eam videtur enim, quod iste cognoscit eam videtur enim, quod iste sit bigamus, quia ipse aut de jure aut de sit bigamus, quia ipse aut de jure aut de facto habet duas et qui duas habet, est facto habet duas et qui duas habet, est bigamus: ergo iste est bigamus. bigamus: ergo iste est bigamus.

2. Item, Individuitas consensus signi- 2. Item, Individuitas consensus signi- ficans individuitatem animæ fidelis cum ficans individuitatem animæ fidelis cum Deo, salvatur in illa quam habet de ju- Deo, salvatur in illa quam habet de ju- re: sed cum alia est etiam quædam in- re: sed cum alia est etiam quædam in- dividuitas carnis: ergo ipse non est uni- dividuitas carnis: ergo ipse non est uni- cus unius, sed potius duplex duarum : cus unius, sed potius duplex duarum : ergo non salvatur in eo ratio sacramen- ergo non salvatur in eo ratio sacramen- ti ergo ipse est bigamus. ti ergo ipse est bigamus.

3. Adhuc, Ponamus, quod ipse reverta- 3. Adhuc, Ponamus, quod ipse reverta- tur ad primam quam habet de jure : tur ad primam quam habet de jure : constat, quod ipse tunc est bigamus: constat, quod ipse tunc est bigamus: cum igitur ante reditum plus peccet con- cum igitur ante reditum plus peccet con- tra Deum et contra matrimonium, vide- tra Deum et contra matrimonium, vide- tur quod tunc magis debeat bigamus re- tur quod tunc magis debeat bigamus re- putari. putari.

IN CONTRARIUM est, quod iste actu car- Sed m IN CONTRARIUM est, quod iste actu car- Sed m nem suam in plures non divisit : ergo nem suam in plures non divisit : ergo secundum decretalem Innocentii supra secundum decretalem Innocentii supra inductam, non debet dici bigamus. inductam, non debet dici bigamus.

ULTERIUS quæritur de tertio modo. ULTERIUS quæritur de tertio modo. Videtur enim, quod ille nullus sit om- Videtur enim, quod ille nullus sit om- nino: quia nino: quia

1. Magis est dividi cum peccato quam si- 1. Magis est dividi cum peccato quam si- ne peccato: sed si quis dividatur in plures ne peccato: sed si quis dividatur in plures fornicarias, non efficitur bigamus: ergo fornicarias, non efficitur bigamus: ergo videtur, quod nec ille qui unam habuit de videtur, quod nec ille qui unam habuit de jure, qua mortua, aliam ducit de facto. jure, qua mortua, aliam ducit de facto.

2. Adhuc, Ponamus, quod post mor- 2. Adhuc, Ponamus, quod post mor- tem suæ uxoris multas cognoscat forni- tem suæ uxoris multas cognoscat forni-

contra. contra.

ied contra. ied contra.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 20. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, O, ART. 20.

cario concubitu, et non contrahat cum cario concubitu, et non contrahat cum aliqua videtur, quod ille sit magis bi- aliqua videtur, quod ille sit magis bi- gamus, quia nec forma honestatis in illo gamus, quia nec forma honestatis in illo salvatur ergo videtur, quod etiam talis salvatur ergo videtur, quod etiam talis sit bigamus plus quam primus. sit bigamus plus quam primus.

IN CONTRARIUM autem hujus est, quod IN CONTRARIUM autem hujus est, quod dicitur, Extra, de bigamis non ordinatis, dicitur, Extra, de bigamis non ordinatis, etc. Et infra: « Nos autem in hac quæ- etc. Et infra: « Nos autem in hac quæ- stione taliter respondemus, quod cum stione taliter respondemus, quod cum hujuscemodi clericis qui quantum in ipsis hujuscemodi clericis qui quantum in ipsis fuit secundas mulieres sibi matrimoniali- fuit secundas mulieres sibi matrimoniali- ter conjunxerunt, tamquam cum bigamis ter conjunxerunt, tamquam cum bigamis non liceat dispensari, licet in veritate bi- non liceat dispensari, licet in veritate bi- gami non existant, non propter sacra- gami non existant, non propter sacra- menti defectum, sed propter affectum menti defectum, sed propter affectum intentionis cum opere subsecuto. » intentionis cum opere subsecuto. »

ULTERIUS quæritur de quarto modo. ULTERIUS quæritur de quarto modo. Quia de illo nulla ratio esse videtur: Quia de illo nulla ratio esse videtur:

1. Non enim propter divisionem alte- 1. Non enim propter divisionem alte- rius ego dividor: ergo nec propter mu- rius ego dividor: ergo nec propter mu- lieris divisionem dividitur vir: ergo ipse lieris divisionem dividitur vir: ergo ipse manet unicus unius ergo ipse non est manet unicus unius ergo ipse non est bigamus. bigamus.

2. Item, Filius non portabit iniquita- 2. Item, Filius non portabit iniquita- tem patris, et pater non portabit iniqui- tem patris, et pater non portabit iniqui- tatem filii, ut dicitur, Ezechiel. xvi, tatem filii, ut dicitur, Ezechiel. xvi, 20 ergo nec vir portabit iniquitatem 20 ergo nec vir portabit iniquitatem uxoris, nec e converso: ergo nec poenam uxoris, nec e converso: ergo nec poenam bigamiæ ergo videtur, quod ille non sit bigamiæ ergo videtur, quod ille non sit bigamus, qui contrahit cum corrupta. bigamus, qui contrahit cum corrupta. IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Dicitur, distinctione 32, ubi Leo 1. Dicitur, distinctione 32, ubi Leo Papa contra epistolam Nicetæ Abbatis : Papa contra epistolam Nicetæ Abbatis : « Seriatim et aperte prosequamur, quod « Seriatim et aperte prosequamur, quod sancta Romana Ecclesia de gradibus cle- sancta Romana Ecclesia de gradibus cle- ricorum ait Clericos, ostiarios, lectores, ricorum ait Clericos, ostiarios, lectores, exorcitas, acolythos, si extra votum et exorcitas, acolythos, si extra votum et habitum monachi inveniantur, et conti- habitum monachi inveniantur, et conti- nentiam profiteri noluerint, uxorem du- nentiam profiteri noluerint, uxorem du- cere virginem cum benedictione sacerdo- cere virginem cum benedictione sacerdo- tali permittuntur, non autem viduam aut tali permittuntur, non autem viduam aut repudiatam quia propter hoc deinceps repudiatam quia propter hoc deinceps nec ad subdiaconatum provehi poterunt : nec ad subdiaconatum provehi poterunt : quia nec laicus nisi virginem sortitus quia nec laicus nisi virginem sortitus uxorem. » Ex hoc accipitur, quod sive uxorem. » Ex hoc accipitur, quod sive acceperit viduam sive repudiatam, ipse acceperit viduam sive repudiatam, ipse reputatur ut bigamus irregularis ad or- reputatur ut bigamus irregularis ad or- dines sacros. dines sacros.