Sed contra. Sed contra.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 12. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 12.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

149 149

detur, quod propter vitæ incertitudinem detur, quod propter vitæ incertitudinem sponsio talis non sit simpliciter facienda. sponsio talis non sit simpliciter facienda.

3. Item, In aliis rebus sponsio facta et 3. Item, In aliis rebus sponsio facta et firmata obligat ad solvendum, ita quod firmata obligat ad solvendum, ita quod compellitur ad solutionem, etsi alii postea compellitur ad solutionem, etsi alii postea oppositam fecerit sponsionem : ergo oppositam fecerit sponsionem : ergo

An diffinitio sponsalium bene sit assi- multo magis in ista sic etiam est facien- An diffinitio sponsalium bene sit assi- multo magis in ista sic etiam est facien-

gnata? gnata?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, 1, « His autem ita respondemus, etc. » 1, « His autem ita respondemus, etc. » Quæritur enim hic primo, Quæ sint Quæritur enim hic primo, Quæ sint sponsalia? sponsalia?

Secundo, Quorum sint ? Secundo, Quorum sint ? Tertio, Cujus sint effectus ? Tertio, Cujus sint effectus ?

Quarto, Quibus modis contrahantur ? Quarto, Quibus modis contrahantur ? Et quinto, Quibus modis dirimantur ? Et quinto, Quibus modis dirimantur ?

AD PRIMUM: AD PRIMUM:

1. Accipiatur diffinitio sponsalium a 1. Accipiatur diffinitio sponsalium a Jurisperitis quæ est hæc : « Sponsalia Jurisperitis quæ est hæc : « Sponsalia sunt futurarum nuptiarum promissio. » sunt futurarum nuptiarum promissio. » Et hæc diffinitio trahitur a verbis Nicolai Et hæc diffinitio trahitur a verbis Nicolai Papæ. Et infra: « Sed post sponsalia Papæ. Et infra: « Sed post sponsalia quæ futurarum nuptiarum sunt promis- quæ futurarum nuptiarum sunt promis- sio, foedera quoque consensu eorum qui sio, foedera quoque consensu eorum qui hoc contrahunt, et horum in quorum hoc contrahunt, et horum in quorum potestate sunt, celebrantur, etc. » potestate sunt, celebrantur, etc. »

2. Item, Ratione probatur: quia spon- 2. Item, Ratione probatur: quia spon- salia a verbo spondendi derivantur: sed salia a verbo spondendi derivantur: sed spondere respicit futurum ergo sponsa- spondere respicit futurum ergo sponsa- lia sunt nuptiæ promissæ in futurum. lia sunt nuptiæ promissæ in futurum. IN CONTRARIUM hujus objicitur : IN CONTRARIUM hujus objicitur : 1. Quod incertum est, certitudinaliter 1. Quod incertum est, certitudinaliter promitti non potest: copula autem futu- promitti non potest: copula autem futu- ra est incerta ergo videtur, quod pro- ra est incerta ergo videtur, quod pro- mitti non potest sine conditione: ergo mitti non potest sine conditione: ergo sponsalia numquam absolute contrahun- sponsalia numquam absolute contrahun- tur, quod falsum est: ergo et hoc fal- tur, quod falsum est: ergo et hoc fal- sum est, quod sponsalia sunt futurarum sum est, quod sponsalia sunt futurarum nuptiarum promissio. nuptiarum promissio.

2. Item, Jacobi, IV, 15: Quæ est vita 2. Item, Jacobi, IV, 15: Quæ est vita nostra? Vapor est ad modicum parens, nostra? Vapor est ad modicum parens, et deinceps exterminabitur. Pro eo ut di- et deinceps exterminabitur. Pro eo ut di- catis: Si Dominus voluerit, et : Si vixe- catis: Si Dominus voluerit, et : Si vixe- rimus, faciemus hoc aut illud. Ergo vi- rimus, faciemus hoc aut illud. Ergo vi-

1 30, quæst. 5, cap. Nostrates. 1 30, quæst. 5, cap. Nostrates.

dum dum

ergo quidquid promittatur post ergo quidquid promittatur post sponsalia alii viro, videtur quod com- sponsalia alii viro, videtur quod com- pellitur ad hoc quod contrahat matrimo- pellitur ad hoc quod contrahat matrimo- nium cum illo primo: ergo etiamsi con- nium cum illo primo: ergo etiamsi con- trahat cum alio per verba de præsenti, trahat cum alio per verba de præsenti, videtur quod tenetur redire ad eum qui videtur quod tenetur redire ad eum qui primo spopondit. primo spopondit.

4. Item, Aut ei cui promittuntur spon- 4. Item, Aut ei cui promittuntur spon- salia aliquid juris acquiritur in puella, salia aliquid juris acquiritur in puella, aut nihil. Si sic: ergo cum ipse nullo aut nihil. Si sic: ergo cum ipse nullo suo peccato id perdit, debet in omni sta- suo peccato id perdit, debet in omni sta- tu puella compelli ut hoc solvat : ergo tu puella compelli ut hoc solvat : ergo etiamsi contrahat cum alio, adhuc debet etiamsi contrahat cum alio, adhuc debet compelli ut solvat primo, quod falsum compelli ut solvat primo, quod falsum est: ergo sponsalia non sunt promis- est: ergo sponsalia non sunt promis- sio, etc. Si autem nihil juris ei acquiri- sio, etc. Si autem nihil juris ei acquiri- tur ergo sibi nullo modo conjungitur tur ergo sibi nullo modo conjungitur vel unitur: ergo nulla ratione prohibe- vel unitur: ergo nulla ratione prohibe- tur ab acceptione suæ consanguineæ, tur ab acceptione suæ consanguineæ, quod iterum falsum est: ergo diffinitio quod iterum falsum est: ergo diffinitio nulla, ex qua sequitur istud. nulla, ex qua sequitur istud.

5. Item, Nuptiæ futuræ, aut ad deter- 5. Item, Nuptiæ futuræ, aut ad deter- minatum tempus sunt futuræ, aut ad in- minatum tempus sunt futuræ, aut ad in- determinatum. Si ad determinatum, determinatum. Si ad determinatum, tunc videtur, quod tempus esset appo- tunc videtur, quod tempus esset appo- nendum in diffinitione, sicut solet fieri in nendum in diffinitione, sicut solet fieri in aliis contractibus venditionis et emptio- aliis contractibus venditionis et emptio- nis: et non apponitur: ergo diffinitio nis: et non apponitur: ergo diffinitio diminuta est. Si autem promissio fit ad diminuta est. Si autem promissio fit ad tempus indeterminatum : ergo videtur, tempus indeterminatum : ergo videtur, quod numquam aliquo tempore determi- quod numquam aliquo tempore determi- nato solvere tenetur et ita si ad annos nato solvere tenetur et ita si ad annos

pubertatis venerit, non potest compelli pubertatis venerit, non potest compelli ad solutionem promissi, quod falsum est: ad solutionem promissi, quod falsum est: ego videtur, quod diffinitio sit inconve- ego videtur, quod diffinitio sit inconve- niens. niens.

RESPONSIO. Dicendum, quod diffinitio Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod diffinitio Solutio. Nicolai Papæ conveniens est : hoc enim Nicolai Papæ conveniens est : hoc enim quod dicit, Promissio, est ut genus. Hoc quod dicit, Promissio, est ut genus. Hoc

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

150 150

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

autem quod dicit, Futurarum, excludit autem quod dicit, Futurarum, excludit matrimonium quod contrahitur per ver- matrimonium quod contrahitur per ver- ba de præsenti. Hoc autem quod dicit, ba de præsenti. Hoc autem quod dicit, Nuptiarum, facit differre ab aliis pro- Nuptiarum, facit differre ab aliis pro- missionibus, in quibus sibi homines com- missionibus, in quibus sibi homines com- municant. municant.

DICENDUM ergo ad primum, quod in DICENDUM ergo ad primum, quod in promissione intelligitur id quod facit ne- promissione intelligitur id quod facit ne- cessitas quia dicit Hieronymus, quod cessitas quia dicit Hieronymus, quod maledictus est, qui dicit Deum requirere maledictus est, qui dicit Deum requirere impossibilia. Et Deus si impossibilia non impossibilia. Et Deus si impossibilia non requirit, etiam homo non debet ea requi- requirit, etiam homo non debet ea requi- rere quia si moriatur, tune per ipsam rere quia si moriatur, tune per ipsam impossibilitatem solvendi absolvitur. impossibilitatem solvendi absolvitur.

AD ALIUD dicendum, quod Jacobus in AD ALIUD dicendum, quod Jacobus in communi sermone docet caute loqui: communi sermone docet caute loqui: sed in contractibus ipso jure intelligitur, sed in contractibus ipso jure intelligitur, quod legitimum impedimentum solvit quod legitimum impedimentum solvit contractum de futuro, sicut etiam mors, contractum de futuro, sicut etiam mors, vel hujusmodi. vel hujusmodi.

AD ALIUD dicendum, quod ista sponsio AD ALIUD dicendum, quod ista sponsio ligat, sicut et alia: sed ligat ad contra- ligat, sicut et alia: sed ligat ad contra- hendum matrimonium: et compellitur hendum matrimonium: et compellitur solvere nisi legitimum habeat impedi- solvere nisi legitimum habeat impedi- mentum. Legitima enim impedimenta mentum. Legitima enim impedimenta sunt, si aliquid post factum primo præ- sunt, si aliquid post factum primo præ- judicat: tunc enim non cogitur: et hoc judicat: tunc enim non cogitur: et hoc ideo, quia conjugia invita malos sor- ideo, quia conjugia invita malos sor- tiuntur eventus: propter quod etiam in tiuntur eventus: propter quod etiam in Veteri Testamento Dominus dari libel- Veteri Testamento Dominus dari libel- lum repudii permisit, lum repudii permisit,

AD ALIUD dicendum, quod aliquid juris AD ALIUD dicendum, quod aliquid juris in ea acquisivit quam desponsavit: sed in ea acquisivit quam desponsavit: sed hoc non est jus debiti in corpore, sed hoc non est jus debiti in corpore, sed potius dispositio ad debitum illud et potius dispositio ad debitum illud et propter parvitatem illius in quo damnifi- propter parvitatem illius in quo damnifi- catur, et quia in alia recuperare potest, catur, et quia in alia recuperare potest, deobligatur puella in aliquibus casibus deobligatur puella in aliquibus casibus propter sequens factum, etiam sine aliquo propter sequens factum, etiam sine aliquo peccato alterius sponsi qui secum spon- peccato alterius sponsi qui secum spon- salia contraxerat. salia contraxerat.

AD ALIUD dicendum, quod nulla spon- AD ALIUD dicendum, quod nulla spon- sio fit ad tempus infinitum: sed tempus sio fit ad tempus infinitum: sed tempus aliquando verbo, aliquando rebus deter aliquando verbo, aliquando rebus deter minatur. Tempus dico reddendi quod minatur. Tempus dico reddendi quod promissum est. Rebus autem determina- promissum est. Rebus autem determina- tur, scilicet quando discretione et quan- tur, scilicet quando discretione et quan- titate corporis puberes efficiuntur: et titate corporis puberes efficiuntur: et tunc compellendi sunt solvere quod spo- tunc compellendi sunt solvere quod spo-

ponderunt, nisi legitimum prætendant ponderunt, nisi legitimum prætendant impedimentum. impedimentum.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

Quorum sunt sponsalia? Quorum sunt sponsalia?

Secundo quæritur, Quorum sunt spon- Secundo quæritur, Quorum sunt spon- salia? salia?

1. Videtur, quod omnium qui possunt 1. Videtur, quod omnium qui possunt in futurum conjungi matrimonialiter: in futurum conjungi matrimonialiter: taliter autem conjungi possunt pueri ab taliter autem conjungi possunt pueri ab incunabulis ergo pueri recenter nati incunabulis ergo pueri recenter nati possunt contrahere sponsalia. possunt contrahere sponsalia.

2. Item, Contractus qui per alium et 2. Item, Contractus qui per alium et per me potest fieri, potest fieri, sive ego per me potest fieri, potest fieri, sive ego possum discernere, sive non: sed ta- possum discernere, sive non: sed ta- lis est contractus sponsalium: ergo vi- lis est contractus sponsalium: ergo vi- detur, quod in omni ætate contrahi detur, quod in omni ætate contrahi possunt. possunt.

3. Item, Videtur quod septennium 3. Item, Videtur quod septennium non sit tempus in quo debeant contrahi non sit tempus in quo debeant contrahi sponsalia: quia aliqui pueri in septen- sponsalia: quia aliqui pueri in septen- nio minus sunt discernentes nuptias, nio minus sunt discernentes nuptias, quam alii in quinto anno ergo videtur, quam alii in quinto anno ergo videtur, quod non generaliter omnibus sit præfi- quod non generaliter omnibus sit præfi- gendum septennium. gendum septennium.

4. Item, Narrat beatus Gregorius in 4. Item, Narrat beatus Gregorius in libro quarto Dialogorum, quod quidam libro quarto Dialogorum, quod quidam in quinto fuit tantillus puer, et tantus in quinto fuit tantillus puer, et tantus peccator, ita quod etiam propter pecca- peccator, ita quod etiam propter pecca- tum blasphemiæ diabolus ipsum interfe- tum blasphemiæ diabolus ipsum interfe- cit cum igitur nulli indiscreto pecca- cit cum igitur nulli indiscreto pecca- tum imputetur, videtur quod ille puer tum imputetur, videtur quod ille puer quinquennis discrectionem habuit: ergo quinquennis discrectionem habuit: ergo ipse contrahere potuit ad minus sponsa- ipse contrahere potuit ad minus sponsa-

lia. lia.

5. Item, Videtur nulla esse causa illa 5. Item, Videtur nulla esse causa illa quæ assignatur: quia sponsalia tunc quæ assignatur: quia sponsalia tunc placent. Aut enim hoc accipitur a signis, placent. Aut enim hoc accipitur a signis, aut a complexionis incitatione. Si a si- aut a complexionis incitatione. Si a si- gnis, videtur nihil esse quia pueri gnis, videtur nihil esse quia pueri etiam ante hanc ætatem turpes ad invi- etiam ante hanc ætatem turpes ad invi- cem ludos exercere videntur frequenter : cem ludos exercere videntur frequenter : ergo etiam ante hanc ætatem placent eis ergo etiam ante hanc ætatem placent eis

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 13. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 13.

sponsalia, ut videtur. Si autem ab inci- sponsalia, ut videtur. Si autem ab inci- tatione complexionis. CONTRA: Semen tatione complexionis. CONTRA: Semen non distillat ante secundum septennium, non distillat ante secundum septennium, ut dicit Philosophus : ergo videtur, quod ut dicit Philosophus : ergo videtur, quod ex parte qualitatis passivæ in concubitu, ex parte qualitatis passivæ in concubitu, scilicet ex parte humoris, ante secundum scilicet ex parte humoris, ante secundum septennium non incitetur: ergo ratione septennium non incitetur: ergo ratione hujus non debet poni ætas in septen- hujus non debet poni ætas in septen- nio primo. nio primo.

: :

Si forte dicatur, quod hoc fit ratione Si forte dicatur, quod hoc fit ratione incitantis ex parte qualitatis active. incitantis ex parte qualitatis active. CONTRA Activa qualitas quæ est calor, CONTRA Activa qualitas quæ est calor, etiam ante septennium extendit mem- etiam ante septennium extendit mem- bra: ergo incitatio ex parte qualitatis bra: ergo incitatio ex parte qualitatis activæ est ante septennium: ergo irra- activæ est ante septennium: ergo irra- tionabiliter ponitur primum septennium tionabiliter ponitur primum septennium ætas contrahentium. ætas contrahentium.

6. Item, tas contractus matrimonia- 6. Item, tas contractus matrimonia- lis in puero et puella non est una: quia lis in puero et puella non est una: quia puella duodennis potest contrahere, et puella duodennis potest contrahere, et puer quartuordecim annorum: cum ergo puer quartuordecim annorum: cum ergo puer et puella ita se habeant ad matrimo- puer et puella ita se habeant ad matrimo- nium contrahendum sicut ad sponsalia nium contrahendum sicut ad sponsalia contrahenda, videtur quod ætas spon- contrahenda, videtur quod ætas spon- salium contrahendorum in puero et puel- salium contrahendorum in puero et puel- la non debet esse una. la non debet esse una.

7. Item, Natura non format uno tem- 7. Item, Natura non format uno tem- pore puerum et puellam, sed puellam pore puerum et puellam, sed puellam tardius ergo etiam major ætas debet tardius ergo etiam major ætas debet dari puellæ ad contrahendum sponsalia, dari puellæ ad contrahendum sponsalia, quam puero ergo si puero septem anni quam puero ergo si puero septem anni assignantur, puellæ debent plures assi- assignantur, puellæ debent plures assi- gnari ad contrahenda sponsalia. gnari ad contrahenda sponsalia.

8. Item, Ponamus, quod adultus cum 8. Item, Ponamus, quod adultus cum juniore annis septem contrahat sponsa- juniore annis septem contrahat sponsa- lia: et quæratur, quid dicatur ? Si di- lia: et quæratur, quid dicatur ? Si di- cas, quod sic. CONTRA: Sponsalia non cas, quod sic. CONTRA: Sponsalia non possunt contrahi ante septennium. Si possunt contrahi ante septennium. Si autem nihil. CONTRA: Sponsalia sunt autem nihil. CONTRA: Sponsalia sunt promissiones futurarum nuptiarum. promissiones futurarum nuptiarum.

9. Item, Pro una parte est ibi plus 9. Item, Pro una parte est ibi plus quam legitima ætas ad contrahenda quam legitima ætas ad contrahenda sponsalia: ergo quoad illum ad minus sponsalia: ergo quoad illum ad minus aliquid potest fieri. aliquid potest fieri.

10. Item, Ponamus, quod talis con- 10. Item, Ponamus, quod talis con- trahat per verba de præsenti, cum ipse trahat per verba de præsenti, cum ipse sit plenæ ætatis, quia ipse facit quod in sit plenæ ætatis, quia ipse facit quod in se est ergo ligat se isti, licet ista non se est ergo ligat se isti, licet ista non ligetur ipsi ergo quoad hunc est matri- ligetur ipsi ergo quoad hunc est matri-

151 151

monium. CONTRA: Matrimonium non monium. CONTRA: Matrimonium non est in uno, sed in duobus, ut supra ha- est in uno, sed in duobus, ut supra ha- bitum est: ergo nisi agatur matrimo- bitum est: ergo nisi agatur matrimo- nium ab utroque conjuge, nihil agitur : nium ab utroque conjuge, nihil agitur : sed hic non agitur ex utroque : ergo ni- sed hic non agitur ex utroque : ergo ni- hil agitur. hil agitur.

11. Item, Pono si adultus contrahit 11. Item, Pono si adultus contrahit per verba de præsenti cum septenni vel per verba de præsenti cum septenni vel minore septem annis, videtur quod ad minore septem annis, videtur quod ad minus ibi efficiantur sponsalia: quia minus ibi efficiantur sponsalia: quia natura quando non potest facere majus natura quando non potest facere majus intentum ab ipsa, facit tamen quod fieri intentum ab ipsa, facit tamen quod fieri potest ergo etiam hoc est in operibus potest ergo etiam hoc est in operibus hominum: possunt autem inter tales hominum: possunt autem inter tales contrahi sponsalia: ergo sponsalia tali contrahi sponsalia: ergo sponsalia tali contractu efficiuntur. SED CONTRA : In contractu efficiuntur. SED CONTRA : In voluntariis dicitur ab Ambrosio, quod voluntariis dicitur ab Ambrosio, quod intentio nomen operi imponit: sed iste intentio nomen operi imponit: sed iste per verba de præsenti intendit contra- per verba de præsenti intendit contra- here matrimonium, et non sponsalia: here matrimonium, et non sponsalia: ergo non efficiuntur ibi sponsalia, nec ergo non efficiuntur ibi sponsalia, nec matrimonium inter tales effici potest : matrimonium inter tales effici potest : ergo nihil efficitur inter eos. ergo nihil efficitur inter eos.

12. Ulterius pono casum alium: po- 12. Ulterius pono casum alium: po- namus enim, quod pueri ante septennium namus enim, quod pueri ante septennium contrahant sponsalia quantum possunt, contrahant sponsalia quantum possunt, et post septennium contrahant per ver- et post septennium contrahant per ver- ba de præsenti ante tempus pubertatis, ba de præsenti ante tempus pubertatis, videtur quod inter eos nihil efficiatur : videtur quod inter eos nihil efficiatur : quia sponsalia ante septennium contra- quia sponsalia ante septennium contra- hi non possunt: et quæ non sunt con- hi non possunt: et quæ non sunt con- tracta, numquam possunt esse consum- tracta, numquam possunt esse consum- mata ergo per sequentem contractum mata ergo per sequentem contractum sponsalia non consummantur. sponsalia non consummantur.

Item, Per verba de præsenti non in- Item, Per verba de præsenti non in- tendunt sponsalia efficere, sed matrimo- tendunt sponsalia efficere, sed matrimo- nium et hoc inter eos ante annos pu- nium et hoc inter eos ante annos pu- bertatis esse non potest: ergo nec spon- bertatis esse non potest: ergo nec spon- salia, nec matrimonium efficiunt: ergo salia, nec matrimonium efficiunt: ergo nihil efficiunt. nihil efficiunt.

IN CONTRARIUM hujus est, quod sponsa- IN CONTRARIUM hujus est, quod sponsa- lia ante septennium contracta, et post lia ante septennium contracta, et post approbata certo signo placentiæ, tenent, approbata certo signo placentiæ, tenent, ut dicunt jura sed sequens contractus ut dicunt jura sed sequens contractus per verba de præsenti est certum signum per verba de præsenti est certum signum placentiæ sponsalium ante annos con- placentiæ sponsalium ante annos con- tractorum ergo videtur, quod perfi- tractorum ergo videtur, quod perfi- ciant sponsalia. ciant sponsalia.

13. Ulterius pono, quod adultus vel- 13. Ulterius pono, quod adultus vel-

Solutio. Solutio.

152 152

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

juxta adultam ætatem existens, contra- juxta adultam ætatem existens, contra- hat cum puella minore ætate pubertatis, hat cum puella minore ætate pubertatis, vel fere juxta pubertetam, et contrahat vel fere juxta pubertetam, et contrahat per verba de præsenti, et quæratur, per verba de præsenti, et quæratur, utrum iste efficiat matrimonium vel utrum iste efficiat matrimonium vel sponsalia? Videtur, quod non matrimo- sponsalia? Videtur, quod non matrimo- nium quia non sunt ambo in ætate legi- nium quia non sunt ambo in ætate legi- tima ergo matrimonium non efficiunt. tima ergo matrimonium non efficiunt. Econtra videtur, quod nec sponsalia : Econtra videtur, quod nec sponsalia : quia nec forma verborum quæ est in quia nec forma verborum quæ est in sponsalibus servatur, nec etiam sponsa- sponsalibus servatur, nec etiam sponsa- lia intendunt perficere: ergo neutrum lia intendunt perficere: ergo neutrum perficiunt ergo nihil agunt. SED CONTRA : perficiunt ergo nihil agunt. SED CONTRA : Extra, de sponsalibus, sicut dixit Ale- Extra, de sponsalibus, sicut dixit Ale- xander tertius de istis qui in minori xander tertius de istis qui in minori ætate desponsantur : « Si ita fuerint ætate desponsantur : « Si ita fuerint ætati proximi, quod potuerunt copula ætati proximi, quod potuerunt copula carnali conjungi, minoris ætatis intuitu carnali conjungi, minoris ætatis intuitu non debent separari, si unus in alium non debent separari, si unus in alium visus fuerit consentire, etc. :» ergo vide- visus fuerit consentire, etc. :» ergo vide- tur, quod tales inter se matrimonium tur, quod tales inter se matrimonium efficiant. efficiant.

: :

: :

RESPONSIO. Dicendum, quod septen- RESPONSIO. Dicendum, quod septen- nium ponitur tempus in quo placent con- nium ponitur tempus in quo placent con- nubia licet ætas impotens sit ad carna- nubia licet ætas impotens sit ad carna- lem commixtionem. Hæc autem suffi- lem commixtionem. Hæc autem suffi- ciens est auctoritas, quia sic placuit Pa- ciens est auctoritas, quia sic placuit Pa- tribus Spiritu sancto inspiratis: tamen tribus Spiritu sancto inspiratis: tamen quia hoc in naturis fundatur, ratio a quia hoc in naturis fundatur, ratio a philosophia est trahenda. philosophia est trahenda.

Dicit autem Aristoteles in libro XVIII Dicit autem Aristoteles in libro XVIII de Animalibus, quod omnes imprægna- de Animalibus, quod omnes imprægna- tiones et maturationes partium sunt se- tiones et maturationes partium sunt se- cundum orbis revolutiones. Scribunt au- cundum orbis revolutiones. Scribunt au- tem hi qui de naturalibus loquuntur, tem hi qui de naturalibus loquuntur, scilicet Ptolemæus et Albumasar, quod scilicet Ptolemæus et Albumasar, quod revolutio circuli in nato pro quolibet si- revolutio circuli in nato pro quolibet si- gno dat annum. Prima autem computa- gno dat annum. Prima autem computa- tio circuli est in signum ascendenti op- tio circuli est in signum ascendenti op- positum, et hoc est ab ascendente sep- positum, et hoc est ab ascendente sep- tennium. Et secunda computatio est in tennium. Et secunda computatio est in septennium ab illo, et hoc est ascendens. septennium ab illo, et hoc est ascendens.

Et tertia iterum in septennium quod est Et tertia iterum in septennium quod est oppositum. Et quarta iterum in ascen- oppositum. Et quarta iterum in ascen- dens secundum circulum iteratum. Et dens secundum circulum iteratum. Et secundum hoc est mutatio complexionis secundum hoc est mutatio complexionis in nato. Unde post primos septem annos in nato. Unde post primos septem annos in pluribus residet fluens humidum, in pluribus residet fluens humidum,

quod in pueris propter vicinitatem sper- quod in pueris propter vicinitatem sper- matis dominatur: ita quod tunc capaces matis dominatur: ita quod tunc capaces sunt eorum quæ audiunt, præcipue ad sunt eorum quæ audiunt, præcipue ad corpus pertinentium. Unde ex tunc in- corpus pertinentium. Unde ex tunc in- cipiunt subdi disciplinis, et cipiunt subdi disciplinis, et ex tunc ex tunc tradi litteralibus studiis: et ideo tunc tradi litteralibus studiis: et ideo tunc dicuntur esse capaces placentiæ nuptia- dicuntur esse capaces placentiæ nuptia- rum vel displicentiæ, et ideo sponsalia rum vel displicentiæ, et ideo sponsalia promittere possunt. In secundo autem· promittere possunt. In secundo autem· septennio incipinnt jam vaporare genita- septennio incipinnt jam vaporare genita- lia, et lanugines ibi contrahunt pro- lia, et lanugines ibi contrahunt pro- pter tractum seminis ad loca illa: et pter tractum seminis ad loca illa: et ideo tunc potest esse matrimonium ideo tunc potest esse matrimonium inter cos. inter cos. In tertio autem septen- In tertio autem septen- nio quando circulus dimidius est jam nio quando circulus dimidius est jam completus, secundum Philosophos se- completus, secundum Philosophos se- men tendit ad maturitatem quæ comple- men tendit ad maturitatem quæ comple- tur in secundo circulo perfecto, et tunc tur in secundo circulo perfecto, et tunc est in statu usque ad tertium circulum, est in statu usque ad tertium circulum, et postea incipit esse in declinatione: et postea incipit esse in declinatione: hoc tamen variatur secundum dominium hoc tamen variatur secundum dominium planetarum qui præsunt figuris nativita- planetarum qui præsunt figuris nativita- tis quia sicut dicit Augustinus in libro tis quia sicut dicit Augustinus in libro quinto de Civitate Dei : « Non est in- quinto de Civitate Dei : « Non est in- conveniens, quod afflatus siderum ad conveniens, quod afflatus siderum ad immutationem corporum valeant, licet immutationem corporum valeant, licet non possint super liberum arbitrium nisi non possint super liberum arbitrium nisi eatenus quatenus trahitur a corpore. » eatenus quatenus trahitur a corpore. »

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ante AD PRIMUM ergo dicendum, quod ante septennium ut in pluribus non sunt ca- septennium ut in pluribus non sunt ca- paces disciplinæ, nec boni nuptiarum : paces disciplinæ, nec boni nuptiarum : et ideo tunc nihil promittere possunt, et ideo tunc nihil promittere possunt, quia promissio est actus rationis, et quia promissio est actus rationis, et oportet quod sit ratio in aliquando oportet quod sit ratio in aliquando statu, quando promittere potest. « Sc- statu, quando promittere potest. « Sc- dendo autem et quiescendo, ut vult dendo autem et quiescendo, ut vult Philosophus in VII Physicorum, ani- Philosophus in VII Physicorum, ani- ma fit sciens et prudens, et dum resi- ma fit sciens et prudens, et dum resi- det fluens humidum, et incipit quie- det fluens humidum, et incipit quie- scere virtus animalis » quia tunc for- scere virtus animalis » quia tunc for- tificatur conversio animæ super appre- tificatur conversio animæ super appre- hensum et hoc incipit post primum hensum et hoc incipit post primum septennium, ut jam habitum est. septennium, ut jam habitum est.

AD ALIUD dicendum, quod si per alium AD ALIUD dicendum, quod si per alium fiat contractus, pueri ambo vel alter ante fiat contractus, pueri ambo vel alter ante annos pubertatis potest reclamare, et ni- annos pubertatis potest reclamare, et ni- hil actum est ita etiam quod alter pue- hil actum est ita etiam quod alter pue- rorum non vetatur accipere consangui- rorum non vetatur accipere consangui- neam alterius, eo quod nihil factum est neam alterius, eo quod nihil factum est

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

A4 4 A4 4

Ad 5. Ad 5.

A 6. A 6.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 13. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 13.

inter eos sed hoc quod dicitur, quod inter eos sed hoc quod dicitur, quod parentes promittunt quandoque pro pue- parentes promittunt quandoque pro pue- ris, sic intelligitur, si pueri ætatem ve- ris, sic intelligitur, si pueri ætatem ve- nientes ratam habent parentum promis- nientes ratam habent parentum promis-

sionem. sionem.

AD ALIUD dicendum, quod licet quidam AD ALIUD dicendum, quod licet quidam in quibus humidum minus est naturale, in quibus humidum minus est naturale, in septennio minus sunt discreti, et ca- in septennio minus sunt discreti, et ca- paces boni nuptiarum, tamen ut in plu- paces boni nuptiarum, tamen ut in plu- ribus in septennio efficiuntur capaces ribus in septennio efficiuntur capaces disciplinæ, et eorum quæ audiunt et vi- disciplinæ, et eorum quæ audiunt et vi- dent et ideo id quod accidit in pluri- dent et ideo id quod accidit in pluri- bus considerat lex: cum enim particu- bus considerat lex: cum enim particu- laria accidentia quæ sunt secundum laria accidentia quæ sunt secundum unumquemque sint infinita, lex non unumquemque sint infinita, lex non potuit dari secundum unumquemque potuit dari secundum unumquemque singulariter, sed secundum hoc quod ac- singulariter, sed secundum hoc quod ac- cidit ut in pluribus. cidit ut in pluribus.

AD ALIUD dicendum, quod ego sine AD ALIUD dicendum, quod ego sine præjudicio magis hoc puto fuisse factum præjudicio magis hoc puto fuisse factum ad terrorem parentum et puerum non ad terrorem parentum et puerum non nisi hoc punitum in corpore, qui sicut nisi hoc punitum in corpore, qui sicut brutum animal loquebatur ea quæ a brutum animal loquebatur ea quæ a parentibus audivit, cum in illa ætate parentibus audivit, cum in illa ætate quasi nihil adhuc appareat rationis. quasi nihil adhuc appareat rationis.

AD ALIUD dicendum, quod placentia AD ALIUD dicendum, quod placentia illa accipitur a signis discernendi inter illa accipitur a signis discernendi inter ea quæ audiunt pueri, ut prius dictum est ea quæ audiunt pueri, ut prius dictum est quod primo incipit in ætate septennii. quod primo incipit in ætate septennii.

Ad hoc autem quod objicitur, dicen- Ad hoc autem quod objicitur, dicen- dum quod sicut dicit Aristoteles, mem- dum quod sicut dicit Aristoteles, mem- bra genitalia multorum sunt vaporum, bra genitalia multorum sunt vaporum, et ideo pruritum excitantia et ideo pu- et ideo pruritum excitantia et ideo pu- to, quod motus minorum ætate puero- to, quod motus minorum ætate puero- rum quam septem annorum, procedit a rum quam septem annorum, procedit a natura corrupta: sed post septem annos natura corrupta: sed post septem annos incipit admisceri ratio, ut prius est incipit admisceri ratio, ut prius est ostensum. Unde signum proprium hujus ostensum. Unde signum proprium hujus est, quia tunc actibus humanis ratio in- est, quia tunc actibus humanis ratio in- cipit admisceri. cipit admisceri.

AD ALIUD dicendum, quod ætas contra- AD ALIUD dicendum, quod ætas contra- ctus matrimonii non est una quia in ctus matrimonii non est una quia in puella caro est mollis et extensibilis et puella caro est mollis et extensibilis et ideo humidum facile digestibile ad matu- ideo humidum facile digestibile ad matu- ritatem et ideo citius maturatur ad ritatem et ideo citius maturatur ad recipiendum, quia recipere causatur ex recipiendum, quia recipere causatur ex humido frigido, ut humidum sit recipiens humido frigido, ut humidum sit recipiens et frigidum tenens. Sed humidum pue- et frigidum tenens. Sed humidum pue- ri digeritur ad imprimere et sigillare: ri digeritur ad imprimere et sigillare:

153 153

et hoc causatur ex calido sicco, quia et hoc causatur ex calido sicco, quia contingit ex calido vincente super humi- contingit ex calido vincente super humi- do. Et ideo plus temporis requiritur ad do. Et ideo plus temporis requiritur ad maturationem masculi quam fœminæ : maturationem masculi quam fœminæ : sicut plus exigitur temporis ad hoc quod sicut plus exigitur temporis ad hoc quod calidum vincat humidum exsiccando, calidum vincat humidum exsiccando, quam quod dirigat ipsum tantum et ex- quam quod dirigat ipsum tantum et ex- tendat ad recipiendum. Et ideo alia est tendat ad recipiendum. Et ideo alia est ætas coeundi masculi, et alia fœminæ. ætas coeundi masculi, et alia fœminæ. Sed in admixtione rationis ad actus non Sed in admixtione rationis ad actus non est sic quia hæc causatur ex hoc, quod est sic quia hæc causatur ex hoc, quod incipit residere humidum, et non impe- incipit residere humidum, et non impe- dire conversionem rationis super audita dire conversionem rationis super audita et visa et hoc contingit æqualiter in et visa et hoc contingit æqualiter in masculo et fœmina. masculo et fœmina.

AD ALIUD dicendum, quod animatio AD ALIUD dicendum, quod animatio puellæ est longioris temporis, quam puellæ est longioris temporis, quam pueri sed tamen quia humidum nati pueri sed tamen quia humidum nati jam pueri æqualiter incipit residere, vel jam pueri æqualiter incipit residere, vel non residere, æqualiter datur eis tempus non residere, æqualiter datur eis tempus sponsalium : sed inæquale tempus sponsalium : sed inæquale tempus contrahendi, quia frigiditas in fœmina contrahendi, quia frigiditas in fœmina quando est cum humido, operatur ad quando est cum humido, operatur ad bonam fœminæ dispositionem, ut dictum bonam fœminæ dispositionem, ut dictum estet hoc est quando calidum non estet hoc est quando calidum non plene vincit humidum. plene vincit humidum.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum multos et magnos in tali casu potest multos et magnos in tali casu potest quis duplicibus uti verbis: si enim dicat, quis duplicibus uti verbis: si enim dicat, Ego accipio te in meam : et illa respon- Ego accipio te in meam : et illa respon- deat, Et ego te in meum, vel verba æqui- deat, Et ego te in meum, vel verba æqui- pollentia, nihil agitur: quia matrimo- pollentia, nihil agitur: quia matrimo- nium agi non potest, et sponsalia con- nium agi non potest, et sponsalia con- trahere non intendunt. Si autem quis trahere non intendunt. Si autem quis dicat, Verba mea etsi matrimonium con- dicat, Verba mea etsi matrimonium con- trahere non possint, valeant quod valere trahere non possint, valeant quod valere possunt tune sponsalia contrahuntur, possunt tune sponsalia contrahuntur, quia hæc contrahi inter tales possunt, et quia hæc contrahi inter tales possunt, et bene potest esse, quod verum dicant. bene potest esse, quod verum dicant.

Ad hoc autem quod objicitur, quod Ad hoc autem quod objicitur, quod ante septennium non contrahuntur, di- ante septennium non contrahuntur, di- cendum quod hoc verum est nisi post se- cendum quod hoc verum est nisi post se- ptennium placeant. Si autem puella est ptennium placeant. Si autem puella est septennis et alius pubes, sponsalia con- septennis et alius pubes, sponsalia con- trahuntur, et tenetur eam sponsus ex- trahuntur, et tenetur eam sponsus ex- spectare, donec veniat ad annos puberta- spectare, donec veniat ad annos puberta- tis. tis.

AD ALIUD dicendum, quod quoad unum AD ALIUD dicendum, quod quoad unum nihil potest ibi fieri: quia oportet, quod nihil potest ibi fieri: quia oportet, quod

Ad 7. Ad 7.

A.d 8. A.d 8.

Ad 9. Ad 9.

Ad 10. Ad 10.

Ad 11, Ad 11,

Ad 12. Ad 12.

Ad 13. Ad 13.

154 154

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

omne id quod fit in matrimonio, de omne id quod fit in matrimonio, de communi utriusque fiat consensu : unde communi utriusque fiat consensu : unde nihil ibi efficitur. nihil ibi efficitur.

AD ADIUD dicendum, quod ille qui ita AD ADIUD dicendum, quod ille qui ita contrahit, etiam nihil efficit, ratione contrahit, etiam nihil efficit, ratione prius dicta. Et objectio in contrarium prius dicta. Et objectio in contrarium facta, tenet et solvit. facta, tenet et solvit.

AD ALIUD dicendum, quod secus est de AD ALIUD dicendum, quod secus est de natura, et de isto opere: quia natura natura, et de isto opere: quia natura operatur ad intentum, iste autem nec operatur ad intentum, iste autem nec intendit sponsalia, nec operatur ad ea : intendit sponsalia, nec operatur ad ea : et ideo non est simile. et ideo non est simile.

AD ALIUM casum dicendum, quod talia AD ALIUM casum dicendum, quod talia sponsalia tenent, quia nihil ante fece- sponsalia tenent, quia nihil ante fece- runt tamen per factum post intelligun- runt tamen per factum post intelligun-

cum complere inciperet decimum an- cum complere inciperet decimum an- num. Et Philosophi dicunt, quod qui- num. Et Philosophi dicunt, quod qui- dam dentati nascuntur et lanuginosi et dam dentati nascuntur et lanuginosi et pilosi in locis genitalibus, et citius ma- pilosi in locis genitalibus, et citius ma- turantur ad coitum quam alii. Et puto, turantur ad coitum quam alii. Et puto, quod hoc etiam variatur in regionibus quod hoc etiam variatur in regionibus calidis et siccis: sicut et ipsa imprægna- calidis et siccis: sicut et ipsa imprægna- tio et corporis incrementum. tio et corporis incrementum.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

tur approbasse factum quod præcessit: Quis sit effectus sponsalium? et, An tur approbasse factum quod præcessit: Quis sit effectus sponsalium? et, An et hæc approbatio facit inter eos spon- et hæc approbatio facit inter eos spon- salia. salia.

Ad id autem quod objicitur in contra- Ad id autem quod objicitur in contra- rium, dicendum quod approbatio præte- rium, dicendum quod approbatio præte- riti quæ certissime supponitur in verbo riti quæ certissime supponitur in verbo præsentis temporis, facit sponsalia: et præsentis temporis, facit sponsalia: et falsum est, quod ante omnino nihil fa- falsum est, quod ante omnino nihil fa- ctum sed verum est, quod nihil spon- ctum sed verum est, quod nihil spon- salium fecerunt, sed fecerunt aliquid ad salium fecerunt, sed fecerunt aliquid ad sponsalia, quia dispositionem, quæ si sponsalia, quia dispositionem, quæ si etiam per alios ante facta fuisset, per etiam per alios ante facta fuisset, per approbationem eorum sequentem posset approbationem eorum sequentem posset consummari. consummari.

Ad id autem quod objicitur, quod ma- Ad id autem quod objicitur, quod ma- trimonium non efficiunt, de plano con- trimonium non efficiunt, de plano con- cedo, præcipue si multum distant ab cedo, præcipue si multum distant ab anno pubertatis. anno pubertatis.

AD ULTERIOREM casum dicendum vide- AD ULTERIOREM casum dicendum vide- tur, quod tales contrahere possunt, præ- tur, quod tales contrahere possunt, præ- cipue si dispositione corporis et sagaci- cipue si dispositione corporis et sagaci- tate ingenii ætas deficiens suppleatur. tate ingenii ætas deficiens suppleatur. Dispositionem autem corporis intelligo Dispositionem autem corporis intelligo præcipue in locis genitalibus, scilicet ut præcipue in locis genitalibus, scilicet ut agere et pati possint in opere carnali. agere et pati possint in opere carnali. Dicunt tamen quidam tempus distantiæ Dicunt tamen quidam tempus distantiæ ab ætate debita non debere protendi ab ætate debita non debere protendi ultra sex menses : sed mihi videtur ultra sex menses : sed mihi videtur potius, quod secundum plus et minus potius, quod secundum plus et minus determinandum est, etiam secundum determinandum est, etiam secundum diversam dispositionem membrorum et diversam dispositionem membrorum et sagacitatis quia ego vidi puellam de sagacitatis quia ego vidi puellam de qua perhibebatur, quod annorum exi- qua perhibebatur, quod annorum exi- stens novem, concepit et peperit puerum stens novem, concepit et peperit puerum

sponsalia possunt solvi? sponsalia possunt solvi?

Tertio, Quæritur de effectu sponsa- Tertio, Quæritur de effectu sponsa- lium. lium.

Videtur autem, quod effectus sit obli- Videtur autem, quod effectus sit obli- gare ad contrahendum matrimonium : gare ad contrahendum matrimonium : quia quia

1. Effectus generis salvatur in specie: 1. Effectus generis salvatur in specie: sed genus sponsalium est promissio : sed genus sponsalium est promissio : ergo videtur, quod sicut promissio obli- ergo videtur, quod sicut promissio obli- gat ad solvendum, quod ita sponsalia gat ad solvendum, quod ita sponsalia obligent ad solvendum. obligent ad solvendum.

2. Item, Extra, libro IV de sponsali- 2. Item, Extra, libro IV de sponsali- bus, Ex litteris, dicit Alexander tertius bus, Ex litteris, dicit Alexander tertius Pictaviensi Episcopo: « Eum admo- Pictaviensi Episcopo: « Eum admo- neas et si non monitis acquiescat, eccle- neas et si non monitis acquiescat, eccle- siastica eum siastica eum

censura compellas, ut censura compellas, ut ipsam in uxorem recipiat, et maritali ipsam in uxorem recipiat, et maritali affectione pertractet. » Et loquitur de affectione pertractet. » Et loquitur de quadam quam ante desponsavit : et quadam quam ante desponsavit : et loquitur, quod compellendus sit ducere loquitur, quod compellendus sit ducere eam quam desponsavit: ergo sponsalia eam quam desponsavit: ergo sponsalia obligant ad contrahendum. obligant ad contrahendum.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Obligatio quæ fit de jure, non solvi- 1. Obligatio quæ fit de jure, non solvi- tur nisi solutione facta: sed sponsalia in tur nisi solutione facta: sed sponsalia in multis casibus solvuntur solutione non multis casibus solvuntur solutione non facta ergo sponsalia non obligant. facta ergo sponsalia non obligant.

2. Item, Si sponsalia obligarent, tunc 2. Item, Si sponsalia obligarent, tunc peccatum mortale esset non solvere : peccatum mortale esset non solvere : sed pastor Ecclesiæ tenetur arcere a sed pastor Ecclesiæ tenetur arcere a peccato mortali : ergo per censuram peccato mortali : ergo per censuram

Sed contro Sed contro

Quest. Quest.

Mel contra. Mel contra.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 14. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 14.

ecclesiasticam tenetur compellere ad ecclesiasticam tenetur compellere ad contrahendum semper illos qui sponsa- contrahendum semper illos qui sponsa- lia contraxerunt : hoc autem falsum est, lia contraxerunt : hoc autem falsum est, ut patet, Extra, libro quarto de sponsali- ut patet, Extra, libro quarto de sponsali- bus, Præterea hi, ubi dicit Innocentius bus, Præterea hi, ubi dicit Innocentius secundus : « Si autem se ad invicem ad- secundus : « Si autem se ad invicem ad- mittere noluerint, ne forte deterius inde mittere noluerint, ne forte deterius inde contingat, ut talem scilicet ducat, quam contingat, ut talem scilicet ducat, quam odio habet videtur quod ad instar eo- odio habet videtur quod ad instar eo- rum qui societatem interpositione fidei rum qui societatem interpositione fidei contrahunt, et postea eamdem sibi remit- contrahunt, et postea eamdem sibi remit- tunt, hoc possit in patientia tolerari. » tunt, hoc possit in patientia tolerari. »

ULTERIUS quæritur de alio effectu spon- ULTERIUS quæritur de alio effectu spon- salium, qui est quædam affinitas. salium, qui est quædam affinitas.

Videtur enim quod istam non faciant Videtur enim quod istam non faciant sponsalia: quia sponsalia: quia

1. Quod spondetur in futurum, non 1. Quod spondetur in futurum, non est sed in sponsalibus nuptiæ sponden- est sed in sponsalibus nuptiæ sponden- tur in futurum ergo adhuc non sunt: tur in futurum ergo adhuc non sunt: sed quod non est, nihil facit: ergo sed quod non est, nihil facit: ergo tales nuptiæ nihil faciunt: ergo nec affi- tales nuptiæ nihil faciunt: ergo nec affi- nitatem. nitatem.

2. Item, Non potest fieri affinitas nisi 2. Item, Non potest fieri affinitas nisi unum sit genus, ut infra habebitur: sed unum sit genus, ut infra habebitur: sed sponsi non uniuntur generi : ergo inter sponsi non uniuntur generi : ergo inter eos non sit affinitas. PROBATIO minoris. eos non sit affinitas. PROBATIO minoris. Non unitur generi secundum carnem, Non unitur generi secundum carnem, qui carnaliter nulli de genere copulatur: qui carnaliter nulli de genere copulatur: sed sponsalia tantum contrahens, nulli sed sponsalia tantum contrahens, nulli de genere copulatur carnaliter: ergo de genere copulatur carnaliter: ergo generi non unitur : et sic habetur pro- generi non unitur : et sic habetur pro- positum. positum.

3. Item, In aliis contractibus ubi pro- 3. Item, In aliis contractibus ubi pro- mittitur aliquid de futuro, si rescindatur, mittitur aliquid de futuro, si rescindatur, non impedit quin cum alio ejusdem ge- non impedit quin cum alio ejusdem ge- neris possit facere contractum illum: neris possit facere contractum illum: ergo nec in isto debet impedire, ut vi- ergo nec in isto debet impedire, ut vi- detur, detur,

IN CONTRARIUM hujus est, quod dicitur, IN CONTRARIUM hujus est, quod dicitur, Extra, libro IV de sponsalibus, Ad au- Extra, libro IV de sponsalibus, Ad au- dientiam, etc., ita dicit Alexander ter- dientiam, etc., ita dicit Alexander ter- tius « Quoniam scriptum est, quod tius « Quoniam scriptum est, quod sponsam fratris frater habere non potest, sponsam fratris frater habere non potest, mandamus quatenus eum suum propo- mandamus quatenus eum suum propo- situm implere non permittas. » Et loqui- situm implere non permittas. » Et loqui- tur de quodam qui fratri illius suam tur de quodam qui fratri illius suam filiam dare voluit, qui ante eamdem, filiam dare voluit, qui ante eamdem, consentiente puella, desponsaverat. consentiente puella, desponsaverat.

155 155

RESPONSIO. Dicendum, quod effectus RESPONSIO. Dicendum, quod effectus sponsalium est ligare ad matrimonium sponsalium est ligare ad matrimonium contrahendum, quamdiu manent spon- contrahendum, quamdiu manent spon- salia, sicut probant primæ rationes: sed salia, sicut probant primæ rationes: sed verum est, quod quibusdam de causis verum est, quod quibusdam de causis solvuntur, ut infra patebit, et tunc non solvuntur, ut infra patebit, et tunc non ligant, quia soluta sunt: nec hoc est ligant, quia soluta sunt: nec hoc est mirum, quia non ligant quando soluta mirum, quia non ligant quando soluta

sunt. sunt.

Solutio. Solutio.

AD ID ergo quod contra objicitur, di- Ad object. 1. AD ID ergo quod contra objicitur, di- Ad object. 1. cendum quod quamdiu manent, tamdiu cendum quod quamdiu manent, tamdiu ligant sed solvuntur in casibus in qui- ligant sed solvuntur in casibus in qui- bus ligarent cum nocumento majori : bus ligarent cum nocumento majori : ideo secundum jus commune reputantur ideo secundum jus commune reputantur soluta quod enim pro utilitate contra- soluta quod enim pro utilitate contra- hentium et honestate Ecclesiæ constitu- hentium et honestate Ecclesiæ constitu- tum est, destituitur quando contra utili- tum est, destituitur quando contra utili- tatem contrahentium et Ecclesiæ hone- tatem contrahentium et Ecclesiæ hone- statem observatur. statem observatur.

Ad 2. Ad 2.

AD ALIUD dicendum, quod hoc dicit AD ALIUD dicendum, quod hoc dicit Alexander in casu in quo solvuntur spon- Alexander in casu in quo solvuntur spon- salia propter matrimonium superveniens salia propter matrimonium superveniens cum alio quia minus vinculum cedit cum alio quia minus vinculum cedit majori, et rumpitur illo superveniente. majori, et rumpitur illo superveniente. AD ID autem quod objicitur, quod Ad object. 2. AD ID autem quod objicitur, quod Ad object. 2. Ecclesia debet arcere a peccato mortali: Ecclesia debet arcere a peccato mortali: dicendum, quod sic facit: quia pro pec- dicendum, quod sic facit: quia pro pec- cato indicit et injungit poenitentiam, sed cato indicit et injungit poenitentiam, sed non compellit complere promissum : non compellit complere promissum : quia jam de jure communi sponsalia quia jam de jure communi sponsalia soluta sunt. soluta sunt.

AD ID quod quæritur de ulteriori effe- Ad quæst. AD ID quod quæritur de ulteriori effe- Ad quæst. ctu, dicendum quod faciunt affinitatem, ctu, dicendum quod faciunt affinitatem, ut dictum est secundum Patrum institu- ut dictum est secundum Patrum institu- tiones. tiones.

AD ID autem quod postea objicitur, di- AD ID autem quod postea objicitur, di- cendum quod id quod non est, non facit, cendum quod id quod non est, non facit, sed id quod est : sed sponsalia sunt, et sed id quod est : sed sponsalia sunt, et sunt aliquid matrimonii, scilicet disposi- sunt aliquid matrimonii, scilicet disposi- tio ad ipsum, ut supra dictum est. tio ad ipsum, ut supra dictum est.

Ad 1. Ad 1.

AD ALIUD dicendum, quod est in spon- Ad 2 et 3. AD ALIUD dicendum, quod est in spon- Ad 2 et 3. salibus conjunctio ad genus secundum salibus conjunctio ad genus secundum quid, licet non simpliciter: sicut enim quid, licet non simpliciter: sicut enim in naturis aliquid per dispositionem in naturis aliquid per dispositionem ignis efficitur igni affine, etiam ante- ignis efficitur igni affine, etiam ante- quam habeat speciem ita et in morali- quam habeat speciem ita et in morali- bus per dispositionem accedit aliquis ad bus per dispositionem accedit aliquis ad genus alterius, quando cum ipso contra- genus alterius, quando cum ipso contra-

156 156

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

hit sponsalia, licet cum ipso non efficia- hit sponsalia, licet cum ipso non efficia- tur una caro: et ideo sancti Patres sta- tur una caro: et ideo sancti Patres sta- tuerunt, quod inter tales affinitas contra- tuerunt, quod inter tales affinitas contra- heretur. heretur.

rescinde fidem, et in malis promissioni- rescinde fidem, et in malis promissioni- bus muta decretum. >> bus muta decretum. >>

Item, Quando absolute contrahuntur, Item, Quando absolute contrahuntur, si sine juramento contrahantur, monen- si sine juramento contrahantur, monen- di sunt ut consumment, sed non cogen- di sunt ut consumment, sed non cogen- di si nolunt. Si autem cum juramento di si nolunt. Si autem cum juramento contraxerunt, cogendi sunt propter jus- contraxerunt, cogendi sunt propter jus- jurandum per censuram ecclesiasticam : jurandum per censuram ecclesiasticam : et hoc intelligo de illis qui sunt ambo et hoc intelligo de illis qui sunt ambo septem annorum, quia minores ambo septem annorum, quia minores ambo Quibus modis sponsalia contrahantur? vel alter contrahere non possunt spon- Quibus modis sponsalia contrahantur? vel alter contrahere non possunt spon-

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

Quarto quæritur, Quibus modis spon- Quarto quæritur, Quibus modis spon- salia contrahantur? salia contrahantur?

Dicunt autem Jurisperiti, quod dupli- Dicunt autem Jurisperiti, quod dupli- citer sponsalia contrahuntur, scilicet citer sponsalia contrahuntur, scilicet absolute, et sub conditione. absolute, et sub conditione.

Absolute autem contrahuntur quatuor Absolute autem contrahuntur quatuor modis, scilicet nuda promissione, ut modis, scilicet nuda promissione, ut Accipiam te in meam, vel e contrario Accipiam te in meam, vel e contrario datis arrhis sponsalitiis, ut aliqua pecu- datis arrhis sponsalitiis, ut aliqua pecu- nia, vel aliis rebus, annuli subharra- nia, vel aliis rebus, annuli subharra- tione, et interveniente juramento. tione, et interveniente juramento.

Sub conditione dupliciter contrahun- Sub conditione dupliciter contrahun- tur, scilicet sub conditione honesta, vel tur, scilicet sub conditione honesta, vel sub conditione inhonesta. Honesta ut si sub conditione inhonesta. Honesta ut si sic dicat: Contraham tecum si placuerit sic dicat: Contraham tecum si placuerit parentibus et tunc dicunt, quod stante parentibus et tunc dicunt, quod stante conditione stat promissio, et non stante conditione stat promissio, et non stante non stat, nisi sequatur consensus per ver- non stat, nisi sequatur consensus per ver- ba de præsenti vel copula carnalis. Con- ba de præsenti vel copula carnalis. Con- ditio autem inhonesta duplex est, scilicet ditio autem inhonesta duplex est, scilicet contraria matrimonii bono et honestati, contraria matrimonii bono et honestati, et non contraria. Exemplum primi est, et non contraria. Exemplum primi est, ut sic dicat: Tecum contraham, si vene- ut sic dicat: Tecum contraham, si vene- na procures sterilitatis, vel procures na procures sterilitatis, vel procures aborsum, vel sodomitice mecum conjun- aborsum, vel sodomitice mecum conjun- garis, vel adulterando mihi victum garis, vel adulterando mihi victum

lucreris, vel aliquid hujusmodi et tunc lucreris, vel aliquid hujusmodi et tunc non stat promissio facta de matrimonio. non stat promissio facta de matrimonio. Exemplum conditionis secundæ est, ut si Exemplum conditionis secundæ est, ut si dicat Contraham tecum, si in futuro dicat Contraham tecum, si in futuro mihi lucreris, vel usuris, vel hujusmodi mihi lucreris, vel usuris, vel hujusmodi aliquo peccato involutis et tunc renun- aliquo peccato involutis et tunc renun- tiandum est conditioni, et tenent spon- tiandum est conditioni, et tenent spon- salia, juxta illud Bedæ : « In turpi voto salia, juxta illud Bedæ : « In turpi voto

1 Sapient. I, 11. 1 Sapient. I, 11.

salia, ut patet ex ante habita disputa- salia, ut patet ex ante habita disputa- tione. tione.

Et hoc est totum quod jura diffiniunt Et hoc est totum quod jura diffiniunt de sponsalium contractione. de sponsalium contractione.

IN CONTRARIUM autem hujus objicitur: Sed IN CONTRARIUM autem hujus objicitur: Sed 1. Et primo quidem de divisione quæ 1. Et primo quidem de divisione quæ dicit, quod quatuor modis sponsalia ab- dicit, quod quatuor modis sponsalia ab- solute contrahuntur. In promissione solute contrahuntur. In promissione enim non obligatur homo nisi ex seipso: enim non obligatur homo nisi ex seipso: sed dicunt sancti Patres, quod Deus pro- sed dicunt sancti Patres, quod Deus pro- mittens non obligatur ex nobis, sed ex mittens non obligatur ex nobis, sed ex se tantum, et non esset injustus, si non se tantum, et non esset injustus, si non solveret ergo a simili contrahens nuda solveret ergo a simili contrahens nuda promissione, non erit injustus si non promissione, non erit injustus si non solvat ergo videtur, quod alter agere solvat ergo videtur, quod alter agere non possit, quod falsum est: ergo spon- non possit, quod falsum est: ergo spon- salia non nuda contrahuntur promis- salia non nuda contrahuntur promis- sione. sione.

2. Item, Videtur falsum quod dicit 2. Item, Videtur falsum quod dicit jus, quod nuda promissione contrahens jus, quod nuda promissione contrahens non sit cogendus ad consummandum non sit cogendus ad consummandum matrimonium. Qui enim promittit et matrimonium. Qui enim promittit et non solvit promissum, mentitur: os non solvit promissum, mentitur: os autem quod mentitur, occidit animam': autem quod mentitur, occidit animam': ergo ille peccat mortaliter: sed arcen- ergo ille peccat mortaliter: sed arcen- dus est quilibet a mortali peccato : ergo dus est quilibet a mortali peccato : ergo quilibet arcendus est ad consummatio- quilibet arcendus est ad consummatio- nem promissi. nem promissi.

3. Item, In minori decipit qui decipit 3. Item, In minori decipit qui decipit alium in pecunia, quam qui decipit eum alium in pecunia, quam qui decipit eum in matrimonio et in seipso: sed deci- in matrimonio et in seipso: sed deci- piens in pecunia, cogitur a judice ad so- piens in pecunia, cogitur a judice ad so- lutionem: ergo multo magis debet com- lutionem: ergo multo magis debet com- pelli ad solutionem ille qui decipit alium pelli ad solutionem ille qui decipit alium in matrimonio et in seipso: ergo nihil in matrimonio et in seipso: ergo nihil videtur esse quod dicunt jura. videtur esse quod dicunt jura.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 15. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 15.

ULTERIUS objicitur de secundo modo. ULTERIUS objicitur de secundo modo. Videtur enim, quod ille modus sit Videtur enim, quod ille modus sit illicitus : quia illicitus : quia

1. Matrimonia debent esse libera: 1. Matrimonia debent esse libera: sed non est liberum, quod est appretia- sed non est liberum, quod est appretia- tum ergo matrimonia non debent esse tum ergo matrimonia non debent esse appretiata sed arrha est pars pretii, ut appretiata sed arrha est pars pretii, ut dicit Glossa super Apocalypsim : ergo dicit Glossa super Apocalypsim : ergo non debent esse sponsalia subarrhata. non debent esse sponsalia subarrhata.

2. Item, Matrimonium, ut infra pro- 2. Item, Matrimonium, ut infra pro- babitur, est in genere honesti ratione babitur, est in genere honesti ratione duorum bonorum suorum, et in genere duorum bonorum suorum, et in genere utilis ratione tertii: honestum autem utilis ratione tertii: honestum autem omne spirituale est : ergo sub pretio omne spirituale est : ergo sub pretio poni non debet matrimonium: ergo nec poni non debet matrimonium: ergo nec datis arrhis contrahitur, quia arrha est datis arrhis contrahitur, quia arrha est pars pretii, ut jam habitum est. pars pretii, ut jam habitum est.

3. Item, Contingit solvi sponsalia illa 3. Item, Contingit solvi sponsalia illa aliquo de casu: aut ergo redduntur aliquo de casu: aut ergo redduntur arrhæ, aut non. Si non reddantur, CON- arrhæ, aut non. Si non reddantur, CON- TRA: quia secundum hoc injuste videtur TRA: quia secundum hoc injuste videtur agi cum illo cujus pars pretii retinetur : agi cum illo cujus pars pretii retinetur : et tamen contractus rescinditur. Si au- et tamen contractus rescinditur. Si au- tem reddantur tunc videtur, quod ma- tem reddantur tunc videtur, quod ma- trimonium positum fuit sub pretio : quia trimonium positum fuit sub pretio : quia non videtur esse causa redditionis, nisi non videtur esse causa redditionis, nisi quia contractus rescinditur quem pre- quia contractus rescinditur quem pre- tium efficiebat. tium efficiebat.

De tertio modo similiter objicitur : De tertio modo similiter objicitur : quia quia

1. Annulus significat fidem maritalem: 1. Annulus significat fidem maritalem: sed hæc est consequens matrimonium: sed hæc est consequens matrimonium: cum igitur in sponsalibus matrimonium cum igitur in sponsalibus matrimonium non contrahatur, videtur quod annuli non contrahatur, videtur quod annuli subarrhatio non pertineat ad sponsa- subarrhatio non pertineat ad sponsa- lium contractionem. lium contractionem.

2. Item, Monile, ut dicit Isidorus, di- 2. Item, Monile, ut dicit Isidorus, di- citur quasi munile, eo quod munit sinum citur quasi munile, eo quod munit sinum ne adulter inserat manum: ergo vide- ne adulter inserat manum: ergo vide- tur, cum sponsalia ligent ad unum po- tur, cum sponsalia ligent ad unum po- tius quam ad alium, quod potius debeant tius quam ad alium, quod potius debeant fieri fieri per monile quam per annulum. per monile quam per annulum.

3. Item, Genes. xxiv, 22 et 47, Eliezer 3. Item, Genes. xxiv, 22 et 47, Eliezer dedit Rebecca inaures, et annulos: quæ- dedit Rebecca inaures, et annulos: quæ- ratur ergo, Quid in sponsalibus signifi- ratur ergo, Quid in sponsalibus signifi- cent inaures, et quid monilia, et quid cent inaures, et quid monilia, et quid annuli, et quare his tribus frequentius annuli, et quare his tribus frequentius fiant quam aliis? fiant quam aliis?

157 157

Ulterius objicitur de quarto modo qui Ulterius objicitur de quarto modo qui fit interposito jurejurando. fit interposito jurejurando.

Videtur enim, quod ille modus sit Videtur enim, quod ille modus sit illicitus: quia illicitus: quia

1. Multis de causis potest juramentum 1. Multis de causis potest juramentum fieri illicitum nemo autem jurare pot- fieri illicitum nemo autem jurare pot- est id quod potest fieri illicitum: ergo ad est id quod potest fieri illicitum: ergo ad sponsalia non debet fieri juramentum. sponsalia non debet fieri juramentum. 2. Item, Videtur quod in aliquo casu 2. Item, Videtur quod in aliquo casu perplexitatem inducat juramentum. Ver- perplexitatem inducat juramentum. Ver- bi gratia: ponamus enim, quod odiat eam bi gratia: ponamus enim, quod odiat eam antequam contrahat per verba de præ- antequam contrahat per verba de præ- senti tunc periculum est complere ma- senti tunc periculum est complere ma- trimonium, quia matrimonia invita ma- trimonium, quia matrimonia invita ma- los exitus sortiuntur, et quod cum peri- los exitus sortiuntur, et quod cum peri- culo fit, non est faciendum: ergo istud culo fit, non est faciendum: ergo istud matrimonium non est consummandum. matrimonium non est consummandum.

E CONTRARIO autem juramentum lici- E CONTRARIO autem juramentum lici- tum est observandum et juramentum tum est observandum et juramentum est de matrimonio: ergo est consum- est de matrimonio: ergo est consum- mandum, et non consummandum, quod mandum, et non consummandum, quod est impossibile ergo videtur, quod ju- est impossibile ergo videtur, quod ju- ramentum non sit interponendum. ramentum non sit interponendum.

Ulterius objicitur de modis illis qui Ulterius objicitur de modis illis qui fiunt sub conditione. fiunt sub conditione. Et objiciatur primo de conditione ho- Et objiciatur primo de conditione ho- nesta hæc enim est duplex secundum nesta hæc enim est duplex secundum Jurisperitos, scilicet simpliciter honesta Jurisperitos, scilicet simpliciter honesta quæ spectat ad bonos mores, ut, Contra- quæ spectat ad bonos mores, ut, Contra- ham tecum si placet parentibus, aut pæ- ham tecum si placet parentibus, aut pæ- dagogis, aut sacerdotibus, aut Ecclesiæ, dagogis, aut sacerdotibus, aut Ecclesiæ, sive aliquid hujusmodi. Et conditio uti- sive aliquid hujusmodi. Et conditio uti- lis propter onera matrimonii, ut, Con- lis propter onera matrimonii, ut, Con- traham tecum si dederis marcas traham tecum si dederis marcas tum. tum.

cen- cen-

Objiciatur ergo de prima conditione Objiciatur ergo de prima conditione quæ simpliciter est honesta. quæ simpliciter est honesta.

Videtur enim, quod apponi non debet: Videtur enim, quod apponi non debet: quia quia

1. Matrimonium unus non potest con- 1. Matrimonium unus non potest con- trahere pro alio, nisi ipse consentiat : trahere pro alio, nisi ipse consentiat : ergo nihil est dicere, Contraho tecum si ergo nihil est dicere, Contraho tecum si placet illi, aut illi. placet illi, aut illi.

2. Item, Si placet parentibus et non 2. Item, Si placet parentibus et non filiæ non fit ibi matrimonium, nec etiam filiæ non fit ibi matrimonium, nec etiam sponsalia: si ergo in negando consensus sponsalia: si ergo in negando consensus filiæ non dependet ad parentes; ergo nec filiæ non dependet ad parentes; ergo nec in affirmando dependet: ergo nullo modo in affirmando dependet: ergo nullo modo

158 158

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dependet quia consensus est vel affir- dependet quia consensus est vel affir- mando, vel negando: ergo pro nihilo ap- mando, vel negando: ergo pro nihilo ap- ponitur conditio de consensu parentum, ponitur conditio de consensu parentum, vel etiam quorumlibet aliorum. vel etiam quorumlibet aliorum.

3. ULTERIUS objicitur de alia conditione 3. ULTERIUS objicitur de alia conditione quæ etiam non inhonesta reputatur, sci- quæ etiam non inhonesta reputatur, sci- licet quæ est cum adjunctione pecuniæ. licet quæ est cum adjunctione pecuniæ.

Videtur enim, quod illa non teneat : Videtur enim, quod illa non teneat : quia libera debent esse matrimonia. Di- quia libera debent esse matrimonia. Di- cit autem Philosophus, quod liberum cit autem Philosophus, quod liberum est quod causa sui est : ergo matrimo- est quod causa sui est : ergo matrimo- nium debet esse causa sui: ergo non de- nium debet esse causa sui: ergo non de- bet esse conditio pretii vel pecuniæ. bet esse conditio pretii vel pecuniæ.

4. Item, Aristoteles dicit, quod quædam 4. Item, Aristoteles dicit, quod quædam sunt mixta inter voluntaria et involunta- sunt mixta inter voluntaria et involunta- ria, scilicet quæ non volumus simplici- ria, scilicet quæ non volumus simplici- ter, sed tamen ne alia deteriora contin- ter, sed tamen ne alia deteriora contin- gant, eligimus ea, sicut projicere merces gant, eligimus ea, sicut projicere merces in tempore tempestatis ne navis submer- in tempore tempestatis ne navis submer- gatur et hæc in moribus non sunt lau- gatur et hæc in moribus non sunt lau- dabilia. Cum igitur in moribus secundum dabilia. Cum igitur in moribus secundum omnes Philosophos matrimonii honestas omnes Philosophos matrimonii honestas sit de numero laudabilium bonorum, vi- sit de numero laudabilium bonorum, vi- detur quod non debeat esse sic partim detur quod non debeat esse sic partim voluntarium et partim involuntarium. voluntarium et partim involuntarium. Est autem sic mixtum si additur poena Est autem sic mixtum si additur poena pecuniaria ergo non debet esse conditio pecuniaria ergo non debet esse conditio poenæ pecuniariæ. poenæ pecuniariæ.

5. Item, Coactio excludit consensum 5. Item, Coactio excludit consensum qui est causa efficiens matrimonii: unde qui est causa efficiens matrimonii: unde dicit Prætor: « Quod vi vel metus causa dicit Prætor: « Quod vi vel metus causa fit, ratum non habeo. » Sed est metus fit, ratum non habeo. » Sed est metus duplex, scilicet personæ, et naturæ: et duplex, scilicet personæ, et naturæ: et uterque cadit in constantem virum, quem uterque cadit in constantem virum, quem civilis constantem reputat: ergo videtur, civilis constantem reputat: ergo videtur, quod excludat consensum matrimonii: quod excludat consensum matrimonii: cum igitur talis fit metus damni, quando cum igitur talis fit metus damni, quando fit pœnæ pecuniariæ adjectio, videtur fit pœnæ pecuniariæ adjectio, videtur quod consensus evacuatur: ergo non de- quod consensus evacuatur: ergo non de- bent tali modo contrahi sponsalia. bent tali modo contrahi sponsalia.

6. ULTERIUS objicitur de conditione 6. ULTERIUS objicitur de conditione turpi, non contraria matrimonio. turpi, non contraria matrimonio.

Videtur enim, quod illa matrimonium Videtur enim, quod illa matrimonium evacuet: quia sunt quædam, ut dicit evacuet: quia sunt quædam, ut dicit Augustinus, quæ non possunt fieri bono Augustinus, quæ non possunt fieri bono fine, eo quod essentialiter conjuncta sunt fine, eo quod essentialiter conjuncta sunt fini malo, ut furtum, adulterium, et hu- fini malo, ut furtum, adulterium, et hu- jusmodi sed matrimonium est bonum: jusmodi sed matrimonium est bonum: ergo si sumatur ut finis, ipsum erit finis ergo si sumatur ut finis, ipsum erit finis

bonus ergo non potest esse finis talis bonus ergo non potest esse finis talis mali ergo videtur, quod annihilatur mali ergo videtur, quod annihilatur matrimonium, quando tali fine contrahi- matrimonium, quando tali fine contrahi- tur, vel quando efficitur finis talis mali. tur, vel quando efficitur finis talis mali.

JUXTA hoc quæritur. Utrum pejus sit JUXTA hoc quæritur. Utrum pejus sit contrahere tali fine, sive conditione, vel contrahere tali fine, sive conditione, vel non contrahere, et uti muliere ad hoc non contrahere, et uti muliere ad hoc sine contractu more lenonum qui pro- sine contractu more lenonum qui pro- stituunt meretrices? stituunt meretrices?

Videtur enim, quod secundum sit pe- Videtur enim, quod secundum sit pe- jus, quam primum: quia ad minus excu- jus, quam primum: quia ad minus excu- satur in coitu suo qui cognoscit suam : satur in coitu suo qui cognoscit suam : sed cognoscens non suam et prostituens, sed cognoscens non suam et prostituens, nec in suo, nec in alieno excusatur: nec in suo, nec in alieno excusatur: ergo secundum pejus est, quem primum. ergo secundum pejus est, quem primum. CONTRA In priori est adulterium in quod CONTRA In priori est adulterium in quod consentit maritus: in secundo autem consentit maritus: in secundo autem tantum fornicatio: ergo primum pejus tantum fornicatio: ergo primum pejus est, quam secundum. est, quam secundum.

: :

ULTERIUS quæritur de conditione ulti- ULTERIUS quæritur de conditione ulti- ma, quæ turpis est et matrimonio con- ma, quæ turpis est et matrimonio con- traria. traria.

Videtur enim, quod illa non dirimat Videtur enim, quod illa non dirimat contractum, quia de quolibet tenendum contractum, quia de quolibet tenendum est bonum quod idem potest elici : sed est bonum quod idem potest elici : sed duo sunt contractus, et est conditio con- duo sunt contractus, et est conditio con- tractus bona, et conditio mala: ergo tenen- tractus bona, et conditio mala: ergo tenen- dus est contractus, et refutanda conditio. dus est contractus, et refutanda conditio. CONFIRMATUR autem prima ex hoc quod CONFIRMATUR autem prima ex hoc quod dicitur, I ad Thessal. v, 21 et 22: Omnia dicitur, I ad Thessal. v, 21 et 22: Omnia probate, quod bonum est tenete. Ab omni probate, quod bonum est tenete. Ab omni autem specie mala abstinete vos. autem specie mala abstinete vos.

SOLUTIO. Dicendum, quod supra dicti SOLUTIO. Dicendum, quod supra dicti modi sunt quibus sponsalia contrahun- modi sunt quibus sponsalia contrahun- tur, sicut dicunt docentes jura. Reducun- tur, sicut dicunt docentes jura. Reducun- tur autem ad duos, scilicet promissionis tur autem ad duos, scilicet promissionis simplicis, et promissionis confirmatæ. simplicis, et promissionis confirmatæ. Confirmata autem est duplex, per condi- Confirmata autem est duplex, per condi- tionem, sive per ulterius vinculum. Et tionem, sive per ulterius vinculum. Et conditio dicitur tunc eo modo quo supra conditio dicitur tunc eo modo quo supra dictum est. Vinculum autem amplius li- dictum est. Vinculum autem amplius li- gans, quam promissio: aut est signum gans, quam promissio: aut est signum approprians sponsam, aut confirmatio approprians sponsam, aut confirmatio promissionis. Signum autem aut est de promissionis. Signum autem aut est de pertinentibus ad datum propter nuptias, pertinentibus ad datum propter nuptias, aut ad ornatum sponsæ. Et primum vi- aut ad ornatum sponsæ. Et primum vi-

Solutio Solutio

A4 %. A4 %.

IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 15. IN IV SENTENT. DIST. XXVII, K, ART. 15.

detur arrha nuptialis: secundo autem detur arrha nuptialis: secundo autem modo annuli subarrhatio. Si autem est modo annuli subarrhatio. Si autem est confirmatio promissionis: tunc est jura- confirmatio promissionis: tunc est jura- mentum. De hac tamen reductione ad mentum. De hac tamen reductione ad artem non curant Jurisperiti: quia inten- artem non curant Jurisperiti: quia inten- dunt grossis pro vulgaribus, circa quæ dunt grossis pro vulgaribus, circa quæ sunt casus et particularia. sunt casus et particularia.

IS HABITIS, respondendum est ad id IS HABITIS, respondendum est ad id quod objicitur de primo modo, et di- quod objicitur de primo modo, et di- cendum, quod secus est de Deo, et ho- cendum, quod secus est de Deo, et ho- mine quia Deus promittens nec causam mine quia Deus promittens nec causam promissionis habet in nobis, nec utilita- promissionis habet in nobis, nec utilita- tem, nec finem, et ideo non obligatur tem, nec finem, et ideo non obligatur obligatione debiti: quia, ut dicunt sancti, obligatione debiti: quia, ut dicunt sancti, Deus nihil debet homini, sed homo om- Deus nihil debet homini, sed homo om- nia sua debet Deo. Sed quando homo nia sua debet Deo. Sed quando homo promittit, causam promissionis et utili- promittit, causam promissionis et utili- tatem habet in eo cui promittit : sicut tatem habet in eo cui promittit : sicut hic in contractu unus conjugum promit- hic in contractu unus conjugum promit- tit, et causa est in alio qui repromittit tit, et causa est in alio qui repromittit sibi, et utilitas quæ est debitum in cor- sibi, et utilitas quæ est debitum in cor- pore ejus cum qua contrahit, quod etiam pore ejus cum qua contrahit, quod etiam jure matrimonii exigere potest: et ideo jure matrimonii exigere potest: et ideo iste obligatur. iste obligatur.

AD ALIUD dicendum, quod promittens AD ALIUD dicendum, quod promittens tenetur solvere quantum in se est, nisi tenetur solvere quantum in se est, nisi stet per alium et bene concedo, quod stet per alium et bene concedo, quod peccat non solvens si solvere possit. peccat non solvens si solvere possit.

Ad hoc autem quod objicitur, quod Ad hoc autem quod objicitur, quod sit cogendus, dicendum quod non: quia sit cogendus, dicendum quod non: quia frequenter dissimulatur minus malum, frequenter dissimulatur minus malum, ne accidat majus. Dissimulatur, inquam, ne accidat majus. Dissimulatur, inquam, ita quod non deducitur in faciem Eccle- ita quod non deducitur in faciem Eccle- siæ ad judicium, licet non dissimuletur siæ ad judicium, licet non dissimuletur in confessione. Et hoc est quod dicitur, in confessione. Et hoc est quod dicitur, Extra, libro quarto de sponsalibus, Præ- Extra, libro quarto de sponsalibus, Præ- terea hi qui, etc., ubi dicit Innocentius terea hi qui, etc., ubi dicit Innocentius secundus « Si autem se ad invicem ad- secundus « Si autem se ad invicem ad- mittere noluerint, ne forte deterius inde mittere noluerint, ne forte deterius inde contingat, ut talem scilicet ducat quam contingat, ut talem scilicet ducat quam odio habet: videtur quod ad instar eo- odio habet: videtur quod ad instar eo- rum qui societatem interpositione fidei rum qui societatem interpositione fidei contrahunt, et postea eamdem sibi re- contrahunt, et postea eamdem sibi re- mittunt, hoc possit in patientia tolerari. » mittunt, hoc possit in patientia tolerari. » A 1. AD TERTIUM dicendum, quod licet in A 1. AD TERTIUM dicendum, quod licet in majori decipiat, tamen est damnum re- majori decipiat, tamen est damnum re- cuperabilius, quam pecuniæ: quia cum cuperabilius, quam pecuniæ: quia cum multis aliis potest contrahere: sed pecu- multis aliis potest contrahere: sed pecu-