Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

10% 10%

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

leat matrimonium ad hoc tamen dicen- leat matrimonium ad hoc tamen dicen-

: :

dum, quod hoc non fuit congruum': quia dum, quod hoc non fuit congruum': quia sic revelasset homini suam corruptionem sic revelasset homini suam corruptionem futuram. futuram.

Præterea, Cum successu temporis de- Præterea, Cum successu temporis de- buit innotescere morbus et medicina, buit innotescere morbus et medicina, sicut dicitur, Matth. v, 31 et 32: et hujus sicut dicitur, Matth. v, 31 et 32: et hujus causæ sunt supra assignatæ. causæ sunt supra assignatæ.

AD ALIUD dicendum, quod quædam de AD ALIUD dicendum, quod quædam de aliis sunt magis efficacia: sed major effi- aliis sunt magis efficacia: sed major effi- cacia vel minor non est causa unius vel cacia vel minor non est causa unius vel plurium institutionum, sed potius plura- plurium institutionum, sed potius plura- litas effectuum, ut dictum est. Et si ar- litas effectuum, ut dictum est. Et si ar- guat quis, quod si istud habet plures ef- guat quis, quod si istud habet plures ef- fectus ergo est magis efficax : dicendum fectus ergo est magis efficax : dicendum quod fallit secundum fallaciam figuræ di- quod fallit secundum fallaciam figuræ di- ctionis mutando speciem prædicamenti, ctionis mutando speciem prædicamenti, scilicet discretum in continuum vel quasi scilicet discretum in continuum vel quasi

continuum. continuum.

AD ALIUD dicendum, quod non multi- AD ALIUD dicendum, quod non multi- plicatur secundum causalitatem eamdem. plicatur secundum causalitatem eamdem. Ad probationem autem dicendum, quod Ad probationem autem dicendum, quod licet repetatur idem actus, non tamen licet repetatur idem actus, non tamen sub eisdem dispositionibus: quia enim sub eisdem dispositionibus: quia enim propter ipsum æstum concupiscentiæ propter ipsum æstum concupiscentiæ inundaverat diluvium, et divisim jussi inundaverat diluvium, et divisim jussi sunt intrare in arcam Noe, et filii ejus, sunt intrare in arcam Noe, et filii ejus, et uxores eorum, poterant timore concu- et uxores eorum, poterant timore concu- piscentiæ timere ne esset multiplicandum piscentiæ timere ne esset multiplicandum iterum genus humanum : et ideo iterum iterum genus humanum : et ideo iterum præcipue excepta concupiscentia per præcipue excepta concupiscentia per fidem thori et bonum sacramenti, ne fidem thori et bonum sacramenti, ne rueret in præceps. rueret in præceps.

AD ULTIMUM dicendum, quod illa ratio AD ULTIMUM dicendum, quod illa ratio procedit ac si virtus instituentis esset procedit ac si virtus instituentis esset causa unius vel plurium institutionum. causa unius vel plurium institutionum. Et hoc non est verum, ut patet ex præ- Et hoc non est verum, ut patet ex præ- dictis. dictis.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An in paradiso fuissent nuptiæ et ma- An in paradiso fuissent nuptiæ et ma- trimonium? trimonium?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, paulo post initium : « Ubi esset thorus B, paulo post initium : « Ubi esset thorus

immaculatus, et nuptiæ honorabiles, immaculatus, et nuptiæ honorabiles, etc. » etc. »

1. Dicit enim Augustinus in libro de 1. Dicit enim Augustinus in libro de Bono conjugii, quod nuptiæ bonum sunt Bono conjugii, quod nuptiæ bonum sunt mortalium sed in paradiso erant homi- mortalium sed in paradiso erant homi- nes immortales: ergo non fuissent nup- nes immortales: ergo non fuissent nup- tiæ in paradiso. tiæ in paradiso.

2. Item, Joannes Damascenus dicit 2. Item, Joannes Damascenus dicit quod si homo non peccasset, immortalis quod si homo non peccasset, immortalis remansisset: ergo non per nuptias, sed remansisset: ergo non per nuptias, sed aliter fuisset propagata natura humana : aliter fuisset propagata natura humana : ergo falsum est quod dicit Augustinus in ergo falsum est quod dicit Augustinus in

Littera. Littera.

3. Item, Secundum omnem naturam, 3. Item, Secundum omnem naturam, habens salutem in se perpetuam, num- habens salutem in se perpetuam, num- quam quærit perpetuari in altero ejusdem quam quærit perpetuari in altero ejusdem speciei: sed si homo immortalis reman- speciei: sed si homo immortalis reman- sisset, ipse haberet esse perpetuum sal- sisset, ipse haberet esse perpetuum sal- vatum in seipso: ergo non quæreret per- vatum in seipso: ergo non quæreret per- petuari in alio ergo non fuissent nup- petuari in alio ergo non fuissent nup- tiæ, quia nuptiæ in paradiso non fuissent tiæ, quia nuptiæ in paradiso non fuissent nisi propter illud. nisi propter illud.

4. Item, Nihil quærit in alio, quod ha- 4. Item, Nihil quærit in alio, quod ha- bet nobilius in seipso: sed hanc perma- bet nobilius in seipso: sed hanc perma- nentiam habens in seipso, nobilius habet, nentiam habens in seipso, nobilius habet, quam qui habet eam in alio ergo ha- quam qui habet eam in alio ergo ha- bens cam in seipso non quærit eam in bens cam in seipso non quærit eam in alio sed homo si non peccasset, habuis- alio sed homo si non peccasset, habuis- set eam in seipso ergo non quæsivisset set eam in seipso ergo non quæsivisset eam in alio, scilicet in filiis per fœcundi- eam in alio, scilicet in filiis per fœcundi-

tatem. tatem.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Secundam naturam omne illud cu- 1. Secundam naturam omne illud cu- jus tota materia non est intra, multipli- jus tota materia non est intra, multipli- cat se per individua, ut materiam inducat cat se per individua, ut materiam inducat sub formam suam sed hominis materia sub formam suam sed hominis materia non tota fuit intra: ergo multiplicasset non tota fuit intra: ergo multiplicasset se per generationem individuorum. se per generationem individuorum. PRIMA constat ex disputatis ab Aristotele PRIMA constat ex disputatis ab Aristotele in primo libro de Cælo et mundo. SE- in primo libro de Cælo et mundo. SE- CUNDA probatur per hoc, quod id quod CUNDA probatur per hoc, quod id quod totam materiam habet intra, impossibile totam materiam habet intra, impossibile est multiplicari per individua: homo au- est multiplicari per individua: homo au- tem est multiplicatus. tem est multiplicatus.

Si forte dicatur, sicut Damascenus vi- Si forte dicatur, sicut Damascenus vi- detur sentire, quod aliter quam per com- detur sentire, quod aliter quam per com- mixtionem sexus fuisset facta propaga- mixtionem sexus fuisset facta propaga- tio. CONTRA: Sexus a Domino in para- tio. CONTRA: Sexus a Domino in para- diso discretus creatus est. Cum igitur diso discretus creatus est. Cum igitur

Sed contra Sed contra

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN IV SENTENT. DIST. XXVI, B, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. XXVI, B, ART. 7.

omnis sapiens finem determinatum inten- omnis sapiens finem determinatum inten- dat in opere suo, ipse finem discreti se- dat in opere suo, ipse finem discreti se- xus intendit non est autem nisi com- xus intendit non est autem nisi com- mixtio masculus enim est qui generat mixtio masculus enim est qui generat in alio ex se semine proprio, fœmina au- in alio ex se semine proprio, fœmina au- tem in se ex alio, ut dicit Philosophus : tem in se ex alio, ut dicit Philosophus : ideo videtur, quod tunc commixti fuis- ideo videtur, quod tunc commixti fuis-

sent. sent.

2. Item, Per litteram Genes. 11, 20 et 2. Item, Per litteram Genes. 11, 20 et seq., patet quod Heva Adæ facta est in seq., patet quod Heva Adæ facta est in adjutorium constat autem, quod non in adjutorium constat autem, quod non in adjutorium vitæ, aut operationum : quia adjutorium vitæ, aut operationum : quia non habuit indigentiam tunc homo, præ- non habuit indigentiam tunc homo, præ- cipue cum vir viro magis cooperaretur cipue cum vir viro magis cooperaretur ad vitam et operationes, quam mulier ad vitam et operationes, quam mulier viro ergo relinquitur, quod facta fuerit viro ergo relinquitur, quod facta fuerit in adjutorium generationis : sed in di- in adjutorium generationis : sed in di- verso sexu juvare non potuit, nisi per se- verso sexu juvare non potuit, nisi per se- xus commixtionem : ergo videtur, quod xus commixtionem : ergo videtur, quod tunc ut nunc quoad hoc fuisset propaga- tunc ut nunc quoad hoc fuisset propaga- tio. tio.

RESPONSIO. Dicendum, quod quoad RESPONSIO. Dicendum, quod quoad commixtionem sexus idem fuisset modus commixtionem sexus idem fuisset modus propagationis tunc, ut nunc. propagationis tunc, ut nunc.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod di- AD PRIMUM ergo dicendum, quod di- ctum Augustini intelligitur secundum na- ctum Augustini intelligitur secundum na- turam mortalium in statu animali: ho- turam mortalium in statu animali: ho- mo enim secundum naturam quidem mo enim secundum naturam quidem semper fuit mortalis etiam in paradiso, semper fuit mortalis etiam in paradiso, sed per gratiam innocentiæ habuit im- sed per gratiam innocentiæ habuit im- mortalitatem, ut disputatum invenire mortalitatem, ut disputatum invenire quis potest in fine secundi Sententia- quis potest in fine secundi Sententia-

rum. rum.

AD ALIUD dicendum, quod Damascenus AD ALIUD dicendum, quod Damascenus non refert dissimilitudinem ad actum non refert dissimilitudinem ad actum commixtionis, sed ad conjunctum quod commixtionis, sed ad conjunctum quod est corruptio in conceptu, gravitas in est corruptio in conceptu, gravitas in imprægnatione, et dolor in partu. imprægnatione, et dolor in partu.

Ad 3 et 4. AD ALIUD dicendum, quod Philosophus Ad 3 et 4. AD ALIUD dicendum, quod Philosophus loquitur de incorruptibilibus secundum loquitur de incorruptibilibus secundum naturam et hæc non sunt nisi ea quæ naturam et hæc non sunt nisi ea quæ natura elongavit a contrarietate et muta- natura elongavit a contrarietate et muta- tione et talis per naturam non fuit ho- tione et talis per naturam non fuit ho- mo in primo statu, sed ex gratia, ut di- mo in primo statu, sed ex gratia, ut di-

ctum est. ctum est.

Per idem patet solutio ad sequens : Per idem patet solutio ad sequens : verum est enim, quod talia naturaliter verum est enim, quod talia naturaliter incorruptibilia, non quærunt salvari vel incorruptibilia, non quærunt salvari vel

105 105

multiplicari secundum speciem, nisi in multiplicari secundum speciem, nisi in individuis. individuis.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An in paradiso fuisset conceptus sine An in paradiso fuisset conceptus sine ardore libidinis? ardore libidinis?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, paulo post initium : « Ex quibus ibi, B, paulo post initium : « Ex quibus sine ardore conciperent, et sine dolore sine ardore conciperent, et sine dolore parerent. » parerent. »

Videtur enim hoc esse falsum : Videtur enim hoc esse falsum :

rare, rare,

1. Aut enim ardor ibi intelligitur ca- 1. Aut enim ardor ibi intelligitur ca- lor membrorum in coitu, aut illa vehe- lor membrorum in coitu, aut illa vehe- mens delectatio quæ in coitu sentitur. mens delectatio quæ in coitu sentitur. Sed primo modo falsum est: quia etiam Sed primo modo falsum est: quia etiam in primo statu magis quam nunc calorem in primo statu magis quam nunc calorem habuisset homo obsequentem operibus habuisset homo obsequentem operibus naturæ: ergo cum opus naturæ sit gene- naturæ: ergo cum opus naturæ sit gene- calor tunc fuisset obsecutus ad calor tunc fuisset obsecutus ad opus illud sed obsequi est extendere opus illud sed obsequi est extendere membra, ut dicunt Philosophi : ergo et membra, ut dicunt Philosophi : ergo et tunc ut nunc vel plus membra extendis- tunc ut nunc vel plus membra extendis- set: ergo tunc fuisset ardor. Si autem set: ergo tunc fuisset ardor. Si autem dicit delectationem. CONTRA: Naturale dicit delectationem. CONTRA: Naturale est in natura bene disposita delectari in est in natura bene disposita delectari in propria operatione, ut vult Aristoteles in propria operatione, ut vult Aristoteles in X Ethicorum: sed optime disposita fuis- X Ethicorum: sed optime disposita fuis- set natura in statu innocentiæ si stetisset set natura in statu innocentiæ si stetisset homo ergo in propria operatione magis homo ergo in propria operatione magis quam nunc fuisset delectatus: propria quam nunc fuisset delectatus: propria autem operatio est generatio: ergo in autem operatio est generatio: ergo in actu generationis tunc plus quam nunc actu generationis tunc plus quam nunc fuisset delectatus. fuisset delectatus.

Si forte quis dicat, quod usum mem- Si forte quis dicat, quod usum mem- brorum habuisset ad imperium rationis, brorum habuisset ad imperium rationis, et non virtute caloris. CONTRA: Hoc stul- et non virtute caloris. CONTRA: Hoc stul- tum est dicere: quia ratio non movet, tum est dicere: quia ratio non movet, sicut vis affixa organo, sed per imperium sicut vis affixa organo, sed per imperium tantum ergo oportet aliquam esse affi- tantum ergo oportet aliquam esse affi- xam organo cui imperet: hæc autem xam organo cui imperet: hæc autem quæcumque est, non movet sine instru- quæcumque est, non movet sine instru- mento et cum hoc non sit nisi calor, mento et cum hoc non sit nisi calor, sequitur ut prius. sequitur ut prius.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad quæst. Ad quæst.

106 106

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Item, In omni natura complexio- 2. Item, In omni natura complexio- nata bene disposita dolor gravissimus nata bene disposita dolor gravissimus surgit ex excellenti tactu nervorum, et surgit ex excellenti tactu nervorum, et delectatio vehemens ex tangenti conve- delectatio vehemens ex tangenti conve- nienter et suaviter: sed in resolutione nienter et suaviter: sed in resolutione seminis convenientissimus fit nervorum seminis convenientissimus fit nervorum tactus, et similiter tunc ut nunc fuisset : tactus, et similiter tunc ut nunc fuisset : ergo tunc ut nunc vel plus fuisset homo ergo tunc ut nunc vel plus fuisset homo delectatus ergo ardorem delectationis delectatus ergo ardorem delectationis sensisset. sensisset.

ULTERIUS, Videtur quod cum majori ULTERIUS, Videtur quod cum majori dolore peperisset quam nunc: quia dolor dolore peperisset quam nunc: quia dolor est sensus divisionis continui: ergo sen- est sensus divisionis continui: ergo sen- sus divisionis continui nobilius conjuncti sus divisionis continui nobilius conjuncti magis facit dolorem sed mulier tunc magis facit dolorem sed mulier tunc fuisset nobilius conjuncta, quam modo fuisset nobilius conjuncta, quam modo sit aliqua ergo in divisione magis do- sit aliqua ergo in divisione magis do- luisset sed impossibile est nasci infan- luisset sed impossibile est nasci infan- tem debitæ quantitatis sine divisione et tem debitæ quantitatis sine divisione et extensione membri genitalis : ergo extensione membri genitalis : ergo tunc impossibile fuisset parere sine do- tunc impossibile fuisset parere sine do- lore. lore.

: :

RESPONSIO. Dicendum, quod conceptus RESPONSIO. Dicendum, quod conceptus fuisset tune sine ardore, et partus sine fuisset tune sine ardore, et partus sine dolore. Ardor autem dicit delectationem dolore. Ardor autem dicit delectationem quæ rationem secundum actum suffocat. quæ rationem secundum actum suffocat. Et bene concedo quod tunc fuisset major Et bene concedo quod tunc fuisset major et sincerior delectatio in opere: et tamen et sincerior delectatio in opere: et tamen sub imperio rationis, quia ratio tunc sub imperio rationis, quia ratio tunc fuisset confortata gratia innocentiæ, ita fuisset confortata gratia innocentiæ, ita quod nihil existens sub ipsa quantum- quod nihil existens sub ipsa quantum- cumque vehemens fuisset, avertisset cumque vehemens fuisset, avertisset cam a contuitu immutabilis boni primi. cam a contuitu immutabilis boni primi. Et per hoc patet solutio ad totum quod Et per hoc patet solutio ad totum quod objicitur de ardore. objicitur de ardore.

AD ALIUD quod objicitur de dolore, di- AD ALIUD quod objicitur de dolore, di- cendum quod dolor nullus fuisset nec cendum quod dolor nullus fuisset nec divisio quia nimia extensio mulierum et divisio quia nimia extensio mulierum et arctatio provenit ex peccato: sed tunc arctatio provenit ex peccato: sed tunc fuissent membra proportionata nascenti- fuissent membra proportionata nascenti- bus, ita ut per extensionem non dividen- bus, ita ut per extensionem non dividen- tem corpus mulieris infantes potuissent tem corpus mulieris infantes potuissent profundi si tamen etiam tunc corpus profundi si tamen etiam tunc corpus fuisset ferro percussum, non fuisset divi- fuisset ferro percussum, non fuisset divi- sum, ut dicit Isidorus et ideo etiam non sum, ut dicit Isidorus et ideo etiam non fuisset doloris susceptibile. fuisset doloris susceptibile.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An matrimonium sit remedium et medi- An matrimonium sit remedium et medi- cina contra morbum concupiscentiæ ? cina contra morbum concupiscentiæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, circa medium : « Quod sanis est ad B, circa medium : « Quod sanis est ad officium, ægrotis est ad remedium, officium, ægrotis est ad remedium,

etc. » etc. »

Videtur enim hoc esse falsum: Videtur enim hoc esse falsum:

1. Nulla enim infirmitas accipit medi- 1. Nulla enim infirmitas accipit medi- camentum ab eodem a quo accipit inten- camentum ab eodem a quo accipit inten- sionem: sed concupiscentia coeundi est sionem: sed concupiscentia coeundi est infirmitas ergo, etc. Constat autem, infirmitas ergo, etc. Constat autem, quod ex materia ad facultatem exhibita quod ex materia ad facultatem exhibita et licentia coeundi satisfit concupiscentiæ et licentia coeundi satisfit concupiscentiæ carnali et hoc fit per matrimonium : carnali et hoc fit per matrimonium : ergo matrimonium intendit concupiscen- ergo matrimonium intendit concupiscen- tiam ergo non est remedium contra tiam ergo non est remedium contra morbum concupiscentiæ. morbum concupiscentiæ.

2. Item, Nulla infirmitas curatur per 2. Item, Nulla infirmitas curatur per id quod appetit: sed concupiscentia est id quod appetit: sed concupiscentia est infirmitas destitutæ naturæ : ergo non infirmitas destitutæ naturæ : ergo non curatur per idem quod appetit appetit curatur per idem quod appetit appetit autem coitum ergo non curatur per il- autem coitum ergo non curatur per il- lum cum igitur matrimonium consum- lum cum igitur matrimonium consum- metur per coitum, videtur quod matri- metur per coitum, videtur quod matri- monium non curet concupiscentiam. monium non curet concupiscentiam. PRIMA probatur per dictum Galeni et PRIMA probatur per dictum Galeni et Aristotelis, qui dicunt, quod appetitus Aristotelis, qui dicunt, quod appetitus infirmorum sunt corrupti per ægritudi- infirmorum sunt corrupti per ægritudi- nalem habitum : et ideo eis non est sa- nalem habitum : et ideo eis non est sa- tisfaciendum. tisfaciendum.

3. Item, Nulla infirmitas manet post 3. Item, Nulla infirmitas manet post suam curam si cura est efficax : sed con- suam curam si cura est efficax : sed con- cupiscentia coeundi adhuc manet et agit cupiscentia coeundi adhuc manet et agit post matrimonium : ergo matrimonium post matrimonium : ergo matrimonium non est curans concupiscentiam coeundi. non est curans concupiscentiam coeundi.

3. Item, In omnibus corporalibus et 3. Item, In omnibus corporalibus et spiritualibus medicinæ sunt per contra- spiritualibus medicinæ sunt per contra- rium ergo videtur, quod etiam in isto : rium ergo videtur, quod etiam in isto : videtur ergo cum matrimonium non ha- videtur ergo cum matrimonium non ha- beat contrarietatem ad concupiscentiam beat contrarietatem ad concupiscentiam coitus, quod non sit cura ipsius. coitus, quod non sit cura ipsius.

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XXVI, B, ART. 8. IN IV SENTENT. DIST. XXVI, B, ART. 8.

5. Si forte dicas, quod matrimonium est 5. Si forte dicas, quod matrimonium est medicina hoc modo: quia concupiscentia medicina hoc modo: quia concupiscentia coitus quæ rueret in præceps per coitum coitus quæ rueret in præceps per coitum absolutum, ligatur ad unam : et quia fide absolutum, ligatur ad unam : et quia fide thori restringit, ideo efficitur non illici- thori restringit, ideo efficitur non illici- tus, et sic accipit medicinam. CONTRA: tus, et sic accipit medicinam. CONTRA: Nullus morbus sic medicatur, quod re- Nullus morbus sic medicatur, quod re- stringatur ad partem materiæ in qua dif- stringatur ad partem materiæ in qua dif- funditur quia quanto magis restringi- funditur quia quanto magis restringi- tur, tanto acerbior efficitur circa id in tur, tanto acerbior efficitur circa id in quo est ergo nec concupiscentia sic de- quo est ergo nec concupiscentia sic de- bet medicamentum accipere. bet medicamentum accipere.

Item, Quod secundum se est illicitum, Item, Quod secundum se est illicitum, numquam efficitur licitum ex hoc quod numquam efficitur licitum ex hoc quod est circa unum et non circa plura sed est circa unum et non circa plura sed concupiscentiæ concubitus secundum se concupiscentiæ concubitus secundum se est illicitus ergo non efficitur licitus ex est illicitus ergo non efficitur licitus ex hoc quod per matrimonium restringitur hoc quod per matrimonium restringitur ad unum conjugium. PRIMA probatur in ad unum conjugium. PRIMA probatur in omnibus moralibus. Avaritia enim et omnibus moralibus. Avaritia enim et prodigalitas et sic de aliis, quæ secundum prodigalitas et sic de aliis, quæ secundum se sunt illicita, numquam licita efficiun- se sunt illicita, numquam licita efficiun- tur ex hoc, quod sint circa unum. SECUN- tur ex hoc, quod sint circa unum. SECUN- DA probatur per hoc, quod nihil secun- DA probatur per hoc, quod nihil secun- dum se ruit in vitium et præceps, nisi dum se ruit in vitium et præceps, nisi quod secundum se est illicitum concu- quod secundum se est illicitum concu- piscentiæ autem concubitus secundum piscentiæ autem concubitus secundum se ruit in præceps, ut sæpe dicitur in ver- se ruit in præceps, ut sæpe dicitur in ver- bis Augustini in Littera: et sic constat bis Augustini in Littera: et sic constat propositum. propositum.

Item, In naturis sic est, quod virtus Item, In naturis sic est, quod virtus naturalis restricta ad unum, magis inten- naturalis restricta ad unum, magis inten- ditur in illo, sicut patet in calido, frigido, ditur in illo, sicut patet in calido, frigido, et omnibus aliis: cum igitur concupi- et omnibus aliis: cum igitur concupi- scentia agit per modum naturæ, videtur scentia agit per modum naturæ, videtur quod nec ipsa hoc modo potest capere quod nec ipsa hoc modo potest capere medicinam. medicinam.

SOLUTIO. Ad hoc autem dicendum vide- SOLUTIO. Ad hoc autem dicendum vide- tur, quod matrimonium duplex est me- tur, quod matrimonium duplex est me- dicina concupiscentiæ coeundi. Uno mo- dicina concupiscentiæ coeundi. Uno mo- do ex gratia quam dat in fide mediatoris do ex gratia quam dat in fide mediatoris contrahentibus quæ sibi est gratia sacra- contrahentibus quæ sibi est gratia sacra- mentalis et hæc mitigat concupiscen- mentalis et hæc mitigat concupiscen- tiam, sicut patet, Tob. VI, 16 et 17: Au- tiam, sicut patet, Tob. VI, 16 et 17: Au- di me, et ostendam tibi qui sunt, quibus di me, et ostendam tibi qui sunt, quibus prævalere potest dæmonium. Hi namque prævalere potest dæmonium. Hi namque qui conjugium ita suscipiunt, ut Deum qui conjugium ita suscipiunt, ut Deum a se et a sua mente excludant, et suæ li- a se et a sua mente excludant, et suæ li-

. .

107 107

bidini ita vacent, sicut equus et mulus bidini ita vacent, sicut equus et mulus quibus non est intellectus, habet potesta- quibus non est intellectus, habet potesta- tem dæmonium super eos. Et subjungit, tem dæmonium super eos. Et subjungit,

. 18 et seq., quod alii timore Dei acci- . 18 et seq., quod alii timore Dei acci- piunt, in quos non habet potestatem. piunt, in quos non habet potestatem. Potestas autem dæmonis ibi vocatur po- Potestas autem dæmonis ibi vocatur po- testas in fomite quoad concupiscentiam testas in fomite quoad concupiscentiam coeundi. coeundi.

Alio autem modo medicatur restrin- Alio autem modo medicatur restrin- gendo legibus divinis et humanis, quibus gendo legibus divinis et humanis, quibus excluditur turpitudo quæ conjuncta est excluditur turpitudo quæ conjuncta est concupiscentiæ et hoc modo excipitur concupiscentiæ et hoc modo excipitur ne ruat in præceps, sicut dicitur in Lit- ne ruat in præceps, sicut dicitur in Lit-

tera. tera.

AD OBJECTUM ergo primum dicendum, AD OBJECTUM ergo primum dicendum, quod non ab eodem accipit intensionem quod non ab eodem accipit intensionem et medicamentum : quia matrimonium et medicamentum : quia matrimonium per gratiam interiorem ignem fomitis per gratiam interiorem ignem fomitis remittit, et per honestatem legum exte- remittit, et per honestatem legum exte- riorum divinarum et humanarum turpi- riorum divinarum et humanarum turpi- tudinem tollit vitii: ita quod non manet tudinem tollit vitii: ita quod non manet nisi poenæ turpitudo quæ est actui inse- nisi poenæ turpitudo quæ est actui inse- parabiliter conjuncta. Et hoc falsum est, parabiliter conjuncta. Et hoc falsum est, quod per matrimonium detur facultas et quod per matrimonium detur facultas et licentia concumbendi: licet enim hoc sit licentia concumbendi: licet enim hoc sit in matrimonio, non tamen est ad hoc, in matrimonio, non tamen est ad hoc, sed potius ad ea de quibus dictum est. sed potius ad ea de quibus dictum est. AD ALIUD dicendum, quod infirmitas AD ALIUD dicendum, quod infirmitas hæc non appetit hanc duplicem sui restri- hæc non appetit hanc duplicem sui restri- ctionem, sed potius licentiosum concubi- ctionem, sed potius licentiosum concubi- tum et ita patet, quod illa ratio non pro- tum et ita patet, quod illa ratio non pro-

cedit. cedit.

AD ALIUD dicendum, quod infirmi- AD ALIUD dicendum, quod infirmi- tas vitii concupiscentiæ non manet post tas vitii concupiscentiæ non manet post matrimonium, sed infirmitas pœnæ est matrimonium, sed infirmitas pœnæ est minorata duabus de causis supra di- minorata duabus de causis supra di- ctis. ctis.

AD ALIUD dicendum, quod non omni- AD ALIUD dicendum, quod non omni- no per contrarium potest fieri medicina, no per contrarium potest fieri medicina, quando infirmitas radicata est in mem- quando infirmitas radicata est in mem- bris radicalibus et chronica: quia talem bris radicalibus et chronica: quia talem medicinam natura sustinere non posset : medicinam natura sustinere non posset : et sic est hic quia concupiscentia radi- et sic est hic quia concupiscentia radi- cata est in natura corrupta, et ideo fit cata est in natura corrupta, et ideo fit per contrarium quantum potest, ut sal- per contrarium quantum potest, ut sal- vetur bonum naturæ et gratiæ, ne morbi vetur bonum naturæ et gratiæ, ne morbi violentia subvertatur. violentia subvertatur.

AD ALIUD quod contra solutionem in- AD ALIUD quod contra solutionem in- ductam objicitur, dicendum quod istæ ductam objicitur, dicendum quod istæ

Ad 1. Ad 1.

A 1 2, A 1 2,

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

108 108

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

duæ rationes procedunt ac si fiat restri- duæ rationes procedunt ac si fiat restri- ctio illa tantum per diminutionem mate- ctio illa tantum per diminutionem mate- riæ, et non per diminutionem concupi- riæ, et non per diminutionem concupi- scentiæ et hoc jam ex dictis patet esse scentiæ et hoc jam ex dictis patet esse falsum. Et hoc confirmatur ex hoc, quod falsum. Et hoc confirmatur ex hoc, quod etiam ille qui æquali concupiscentia ar- etiam ille qui æquali concupiscentia ar- det in conjugem et meretricem vel adul- det in conjugem et meretricem vel adul- teram, adulter dicitur in sententiis Sexti teram, adulter dicitur in sententiis Sexti Pythagorici, ut infra dicet Ilieronymus Pythagorici, ut infra dicet Ilieronymus

in Littera. in Littera.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An concupiscentia sit mortalis vel letha- An concupiscentia sit mortalis vel letha- lis? et, Cum concupiscentia inhæreat lis? et, Cum concupiscentia inhæreat coitui, an ille sit semper mortalis ? coitui, an ille sit semper mortalis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, sub finem: « Lethalis concupi- ibi, B, sub finem: « Lethalis concupi- scentiæ lex membris inhæsit, etc. » scentiæ lex membris inhæsit, etc. »

Ex hoc videtur, quod Ex hoc videtur, quod

dem speciei, et concupiscentia movens dem speciei, et concupiscentia movens in conjugem et meretricem est ejusdem in conjugem et meretricem est ejusdem speciei: quæ est forma delectabilis ap- speciei: quæ est forma delectabilis ap- prehensi in conjuge et meretrice. prehensi in conjuge et meretrice.

4. Item, In Littera parum infra dicet, 4. Item, In Littera parum infra dicet, quod malus est coitus nisi excusetur per quod malus est coitus nisi excusetur per bona conjugii si igitur excusari non bona conjugii si igitur excusari non potest, semper erit malus. Probemus potest, semper erit malus. Probemus igitur, quod excusari non possit. Bo- igitur, quod excusari non possit. Bo- num enim prolis comitatur coitum utro- num enim prolis comitatur coitum utro- bique, scilicet in conjugata et soluta. bique, scilicet in conjugata et soluta. Bonum autem fidei videtur non operari, Bonum autem fidei videtur non operari, quia fides nihil facit nisi ut alteri, ea quia fides nihil facit nisi ut alteri, ea viva, non conjungatur: sed hæc fides viva, non conjungatur: sed hæc fides potest dari amasiæ solutæ : ergo nec potest dari amasiæ solutæ : ergo nec videtur facere excusationem: sed sacra- videtur facere excusationem: sed sacra- mentum causatur ex individuitate car- mentum causatur ex individuitate car- nis: cum autem conjungitur meretrici, nis: cum autem conjungitur meretrici, efficitur una caro: ergo videtur, quod efficitur una caro: ergo videtur, quod omnino æqualiter sit in meretrice et omnino æqualiter sit in meretrice et conjuge et ideo cum non excusent in conjuge et ideo cum non excusent in una, non videntur excusare in alia: et una, non videntur excusare in alia: et ita habetur propositum. ita habetur propositum.

5. Item, Omne quod excusatur, ma- 5. Item, Omne quod excusatur, ma- lum est: sed omnis coitus matrimonia- lum est: sed omnis coitus matrimonia- lis excusatur, ut dicitur in Littera : ergo lis excusatur, ut dicitur in Littera : ergo

1. Concupiscentia est lethalis: quia est malus. 1. Concupiscentia est lethalis: quia est malus. idem est lethale et mortale. idem est lethale et mortale.

2. Item, Si aliquid vituperatur propter 2. Item, Si aliquid vituperatur propter aliquid ei inevitabiliter conjunctum, aliquid ei inevitabiliter conjunctum, semper vituperabitur: sed, sicut in Lit- semper vituperabitur: sed, sicut in Lit- tera dicitur, concubitus vituperatur pro- tera dicitur, concubitus vituperatur pro- pter concupiscentiam: sed hæc inevi- pter concupiscentiam: sed hæc inevi- tabiliter inhæret coitui : ergo semper tabiliter inhæret coitui : ergo semper vituperatur ergo semper est mortalis. vituperatur ergo semper est mortalis.

3. Item, Unus actus specie in mori- 3. Item, Unus actus specie in mori- bus vocatur, qui est circa idem volitum bus vocatur, qui est circa idem volitum specie, et eodem movente formaliter: specie, et eodem movente formaliter: sed iste actus sic idem est specie in me- sed iste actus sic idem est specie in me- retrice et conjuge: ergo est idem specie: retrice et conjuge: ergo est idem specie: sed de similibus specie idem est judi- sed de similibus specie idem est judi- cium: ergo si in meretrice est mortalis, cium: ergo si in meretrice est mortalis, et in conjuge erit mortalis. PROBATUR et in conjuge erit mortalis. PROBATUR prima per inductionem: quia in omni- prima per inductionem: quia in omni- bus actio ideo dicitur actio, quia est ab bus actio ideo dicitur actio, quia est ab actu facientis, id est, a forma, sicut di- actu facientis, id est, a forma, sicut di- cit Commentator super primum primæ cit Commentator super primum primæ Philosophiæ. SECUNDA autem probatur : Philosophiæ. SECUNDA autem probatur : quia meretrix et conjugata sunt ejus- quia meretrix et conjugata sunt ejus-

6. Item, Si forte velis dicere, quod 6. Item, Si forte velis dicere, quod cum excusationem habet, efficitur non cum excusationem habet, efficitur non malus. Hoc primo est contra disciplinam malus. Hoc primo est contra disciplinam rhetoricam, in qua ad nihil retrahuntur rhetoricam, in qua ad nihil retrahuntur argumenta excusationis nisi ad malum. argumenta excusationis nisi ad malum. Secundo autem videtur, quod non possit Secundo autem videtur, quod non possit excusari: quia non sunt facienda mala excusari: quia non sunt facienda mala ut veniant quæcumque bona, ut habe- ut veniant quæcumque bona, ut habe- tur, ad Roman. 111, 8: sed coitus est ma- tur, ad Roman. 111, 8: sed coitus est ma- lus, ut dicitur in Littera: igitur non est lus, ut dicitur in Littera: igitur non est faciendus ut eveniant quæcumque bona: faciendus ut eveniant quæcumque bona: ergo nec ut eveniant bona matrimonii. ergo nec ut eveniant bona matrimonii.

Hæ autem sunt, vel esse possunt ra- Hæ autem sunt, vel esse possunt ra- tiones hæreticorum damnantium omnem tiones hæreticorum damnantium omnem concubitum matrimonialem. concubitum matrimonialem.

IN CONTRARIUM hujus objiciatur sie: IN CONTRARIUM hujus objiciatur sie: 1. Luc. 1, 6, de parentibus Joannis 1. Luc. 1, 6, de parentibus Joannis Baptista charitate se mutuo cognoscen- Baptista charitate se mutuo cognoscen- tibus dicitur Erant ambo justi ante tibus dicitur Erant ambo justi ante Deum, incedentes in omnibus mandalis Deum, incedentes in omnibus mandalis et justificationibus Domini sine quere- et justificationibus Domini sine quere- la, etc. hoc autem non posset esse la, etc. hoc autem non posset esse

Sed co Sed co

IN IV SENTENT. DIST. XXVI, B, ART. 9. IN IV SENTENT. DIST. XXVI, B, ART. 9.

verum si coitus esset peccatum: ergo verum si coitus esset peccatum: ergo coitus non est peccatum. coitus non est peccatum.

2. Item, I ad Corinth. VII, 3: Uxori 2. Item, I ad Corinth. VII, 3: Uxori vir debitum reddat, similiter autem et vir debitum reddat, similiter autem et uxor viro. Constat, quod non loquitur uxor viro. Constat, quod non loquitur de debito pecuniæ, sed corporis sed de debito pecuniæ, sed corporis sed nulli debetur peccatum: ergo commu- nulli debetur peccatum: ergo commu- nicare corpus ad concubitum, non est nicare corpus ad concubitum, non est peccatum conjugum. peccatum conjugum.

3. Item etiam per rationem objicitur 3. Item etiam per rationem objicitur sic: Omnis actus voluntarius radicatus sic: Omnis actus voluntarius radicatus in natura, vel hominum communica- in natura, vel hominum communica- tione, medium accipit virtutis: sed coi- tione, medium accipit virtutis: sed coi- tus est hujusmodi actus: ergo accipit tus est hujusmodi actus: ergo accipit medium virtutis: ergo aliquando non medium virtutis: ergo aliquando non solum non est peccatum, sed etiam vir- solum non est peccatum, sed etiam vir- tus et hoc non est nisi in matrimo- tus et hoc non est nisi in matrimo- nio ergo matrimonialis concubitus non nio ergo matrimonialis concubitus non semper est peccatum. PROBATUR prima semper est peccatum. PROBATUR prima ex inductione in operibus castitatis, for- ex inductione in operibus castitatis, for- titudinis, et justitiæ. SECUNDA autem titudinis, et justitiæ. SECUNDA autem patet ex hoc, quod virtus generativa est patet ex hoc, quod virtus generativa est virtus naturalis: et ideo necessarius est virtus naturalis: et ideo necessarius est actus ejus. actus ejus.

4. Item, In unaquaque natura maxime 4. Item, In unaquaque natura maxime est divinum, quod maxime attingit per- est divinum, quod maxime attingit per- petuitatem ergo et in homine similiter petuitatem ergo et in homine similiter est: sed quod maxime attingit perpetui- est: sed quod maxime attingit perpetui- tatem, est actus salvans speciem: ergo tatem, est actus salvans speciem: ergo iste maxime est divinus: ergo licet lege iste maxime est divinus: ergo licet lege divina vel humana formetur, ipse erit divina vel humana formetur, ipse erit honestus ergo tunc non tantum non honestus ergo tunc non tantum non erit peccatum, sed etiam actus virtutis. erit peccatum, sed etiam actus virtutis.

5. Item, Quod natura in quibusdam 5. Item, Quod natura in quibusdam facit in uno et in quibusdam per diversa, facit in uno et in quibusdam per diversa, æque naturale est in uno et in diversis æque naturale est in uno et in diversis factum sed imprægnare et imprægnari factum sed imprægnare et imprægnari natura in vegetabilibus facit in uno, et natura in vegetabilibus facit in uno, et in sensibilibus in diversitate sexus: ergo in sensibilibus in diversitate sexus: ergo æqualiter est naturale in utrisque: sed æqualiter est naturale in utrisque: sed quod est naturale in omnibus, si volun- quod est naturale in omnibus, si volun- tarium efficiatur, per hoc non efficietur tarium efficiatur, per hoc non efficietur vituperabile ergo imprægnare et impræ- vituperabile ergo imprægnare et impræ- gnari per rationalem voluntatem, adhuc gnari per rationalem voluntatem, adhuc non efficitur vituperabile: omne autem non efficitur vituperabile: omne autem voluntarium naturale per rationem ordi- voluntarium naturale per rationem ordi- nabile debitis circumstantiis naturæ, erit nabile debitis circumstantiis naturæ, erit actus virtutis ergo concubitus impræ- actus virtutis ergo concubitus impræ- gnans et imprægnatus, sive imprægnan- gnans et imprægnatus, sive imprægnan-

109 109

tis et imprægnati, potest esse actus virtu- tis et imprægnati, potest esse actus virtu- tis et inde ut prius. tis et inde ut prius.

RESPONSIO. Dicendum, quod profana Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod profana Solutio. sunt ea quæ probant rationes primæ: et sunt ea quæ probant rationes primæ: et sufficit ad vituperium illorum hæretico- sufficit ad vituperium illorum hæretico- rum dicere, quod ipsi sunt filii adultero- rum dicere, quod ipsi sunt filii adultero- rum et filii tenebrarum et diaboli secun- rum et filii tenebrarum et diaboli secun- dum suam propriam confessionem: et dum suam propriam confessionem: et ergo etiam hæreditatem patris sui dia- ergo etiam hæreditatem patris sui dia- boli percipient, id est, poenas æternas, nisi boli percipient, id est, poenas æternas, nisi resipiscant: et hoc certissime verum est. resipiscant: et hoc certissime verum est. AD HOC ergo quod primo objiciunt, di- AD HOC ergo quod primo objiciunt, di- cendum quod lethalis dicitur concupi- cendum quod lethalis dicitur concupi- scentia: quia a letho inducta, non quod scentia: quia a letho inducta, non quod semper lethum inducat dicitur etiam semper lethum inducat dicitur etiam lethalis, quia lethali corpori inhæret. lethalis, quia lethali corpori inhæret.

AD ALIUD dicendum, quod concupi- AD ALIUD dicendum, quod concupi- scentia pœnæ inevitabiliter est adjuncta scentia pœnæ inevitabiliter est adjuncta ad coitum, sed non culpæ. Et pœna non ad coitum, sed non culpæ. Et pœna non est vituperabilis nisi secundum quid, est vituperabilis nisi secundum quid, scilicet secundum quod est ex peccato. scilicet secundum quod est ex peccato. AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum speciem moris non est idem actus spe- speciem moris non est idem actus spe- cie concubitus matrimonialis, et solutus. cie concubitus matrimonialis, et solutus.

Ad probationem autem dicendum, Ad probationem autem dicendum, quod materialiter est idem objectum re- quod materialiter est idem objectum re- motum specie, sed non formaliter et motum specie, sed non formaliter et propinquum. Remotum enim est mate- propinquum. Remotum enim est mate- rialiter utrobique idem: sed propinquum rialiter utrobique idem: sed propinquum est materialiter sub circumstantiis, quæ est materialiter sub circumstantiis, quæ in uno sunt solutum indebitum in suæ in uno sunt solutum indebitum in suæ lasciviæ fomentum in alio autem legi- lasciviæ fomentum in alio autem legi- bus humanis et divinis adstrictum et bus humanis et divinis adstrictum et alligatum ex jure divino et humano, in alligatum ex jure divino et humano, in quo bonum prolis quæritur, vel medi- quo bonum prolis quæritur, vel medi- cinæ. Similiter habitus movens in uno cinæ. Similiter habitus movens in uno est concupiscentia fornicandi: in altero est concupiscentia fornicandi: in altero autem honestas nuptiarum. Et ideo pa- autem honestas nuptiarum. Et ideo pa- tet, quod non procedit ratio illa. tet, quod non procedit ratio illa.

AD ALIUD dicendum, quod nullum bo- AD ALIUD dicendum, quod nullum bo- norum matrimonii est in soluta: quia norum matrimonii est in soluta: quia non est bonum prolis: quod patet per non est bonum prolis: quod patet per hoc, quia de diffinitione boni prolis est, hoc, quia de diffinitione boni prolis est, quod honeste suscipiatur, quod non quod honeste suscipiatur, quod non quæritur in soluta. Nec fides est ibi: quæritur in soluta. Nec fides est ibi: quia non contingit fidem habere nisi ad quia non contingit fidem habere nisi ad suam et hæc non est sua: sed est ibi suam et hæc non est sua: sed est ibi quædam stabilita turpitudo. Nec sacra- quædam stabilita turpitudo. Nec sacra-

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

110 110

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mentum est ibi: quia hoc magis radica- mentum est ibi: quia hoc magis radica- tur in divisione spirituum, quam cor- tur in divisione spirituum, quam cor- porum. Unde patet, quod probatio illa porum. Unde patet, quod probatio illa nihil valet. nihil valet.

AD ALIUD dicendum, quod illud quod AD ALIUD dicendum, quod illud quod excusatur, dupliciter excusatur, scilicet excusatur, dupliciter excusatur, scilicet sicut id quod est essentialiter reatus, et sicut id quod est essentialiter reatus, et sicut id quod non est essentialiter reatus, sicut id quod non est essentialiter reatus, sed est conjunctum turpitudini propter sed est conjunctum turpitudini propter aliquid præcedens quod fuit reatus ejus- aliquid præcedens quod fuit reatus ejus- dem in specie non in numero, a quo est dem in specie non in numero, a quo est dependentia, ut ad patrem. Quod ergo dependentia, ut ad patrem. Quod ergo excusatur primo modo, hoc sine dubio excusatur primo modo, hoc sine dubio malum est culpæ et de hoc tenet ob- malum est culpæ et de hoc tenet ob- jectio. Quod autem secundo modo ex- jectio. Quod autem secundo modo ex- cusatur, non est malum secundum se, cusatur, non est malum secundum se, nec est culpa ejus in quo excusatur, sed nec est culpa ejus in quo excusatur, sed potius poena ex culpa patris procedens. potius poena ex culpa patris procedens. AD ALIUD dicendum, quod mala culpæ AD ALIUD dicendum, quod mala culpæ

non sunt facienda, nec minima, ut eve- non sunt facienda, nec minima, ut eve- niant quæcumque bona: sed coitus se- niant quæcumque bona: sed coitus se- cundum se non est hujusmodi culpa, ut cundum se non est hujusmodi culpa, ut patet ex præhabitis. patet ex præhabitis.

Tamen cum dicitur, quod coitus se- Tamen cum dicitur, quod coitus se- cundum se est malus vel peccatum, est cundum se est malus vel peccatum, est duplex æquivocatio ejus quod est secun- duplex æquivocatio ejus quod est secun- dum se. Si enim dicat proprietatem sive dum se. Si enim dicat proprietatem sive conditionem naturæ et essentiæ coitus, conditionem naturæ et essentiæ coitus, locutio est falsa: quia sic coitus in pa- locutio est falsa: quia sic coitus in pa- radiso etiam fuisset malus. Si autem di- radiso etiam fuisset malus. Si autem di- cat exclusionem eorum quæ ordinant cat exclusionem eorum quæ ordinant coitum legibus et bonis matrimonii, tunc coitum legibus et bonis matrimonii, tunc est vera et sic intelligitur coitus secun- est vera et sic intelligitur coitus secun- dum se, id est, per se solus non coarcta- dum se, id est, per se solus non coarcta- tus lege et bono matrimonii. tus lege et bono matrimonii.

Et hæc distinctio valet tam ad præce- Et hæc distinctio valet tam ad præce- dentia, quam ad sequentia. dentia, quam ad sequentia.

C. Quando secundum præceptum, et quando secundum indulgentiam contractum sit C. Quando secundum præceptum, et quando secundum indulgentiam contractum sit conjugium ? conjugium ?

Prima institutio habuit præceptum, secunda indulgentiam. Didicimus Prima institutio habuit præceptum, secunda indulgentiam. Didicimus enim ab Apostolo, humano generi propter vitandam fornicationem indul- enim ab Apostolo, humano generi propter vitandam fornicationem indul- tum esse conjugium. Indulgentia vero quia meliora non eligit, remedium tum esse conjugium. Indulgentia vero quia meliora non eligit, remedium habet, non præmium: a qua si quis declinaverit, meretur exitiale judi- habet, non præmium: a qua si quis declinaverit, meretur exitiale judi- cium. Quod secundum indulgentiam conceditur, voluntarium est, non cium. Quod secundum indulgentiam conceditur, voluntarium est, non necessarium, alioquin transgressor esset, quod 2 illud non faceret. Et pot- necessarium, alioquin transgressor esset, quod 2 illud non faceret. Et pot- est sane intelligi illud sub præcepto dictum hominibus primis ante pecca- est sane intelligi illud sub præcepto dictum hominibus primis ante pecca- tum : Crescite, et multiplicamini 3. Quo etiam post peccatum tenebantur, tum : Crescite, et multiplicamini 3. Quo etiam post peccatum tenebantur, usquequo est facta multiplicatio: post quam secundum indulgentiam, usquequo est facta multiplicatio: post quam secundum indulgentiam, matrimonii contractus fuit. Ita etiam post diluvium, quo universum pene matrimonii contractus fuit. Ita etiam post diluvium, quo universum pene humanum genus deletum est, secundum præceptum dictum est filiis Noe: humanum genus deletum est, secundum præceptum dictum est filiis Noe: Crescite, et multiplicamini. Multiplicato vero homine, secundum indul- Crescite, et multiplicamini. Multiplicato vero homine, secundum indul- gentiam contractum est, non secundum imperium. gentiam contractum est, non secundum imperium.

1 I ad Corinth. vII, 2: Propter fornicationem unusquisque uxorem suam habeat, etc. 1 I ad Corinth. vII, 2: Propter fornicationem unusquisque uxorem suam habeat, etc.

2 Edit. J. Alleaume, qui. 2 Edit. J. Alleaume, qui.

3 Genes. 1, 28. 3 Genes. 1, 28.

4 Genes. IX, 1. 4 Genes. IX, 1.

IN IV SENTENT. DIST. XXVI, C, ART. 10. IN IV SENTENT. DIST. XXVI, C, ART. 10.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An prima institutio matrimonii habuit An prima institutio matrimonii habuit præceptum? præceptum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, « Prima institutio habuit præ- ibi, C, « Prima institutio habuit præ- ceptum, etc. » ceptum, etc. »

Hoc enim falsum videtur: Hoc enim falsum videtur:

1. Aut enim hoc fuit præceptum affir- 1. Aut enim hoc fuit præceptum affir- mativum, aut negativum. Si affirmati- mativum, aut negativum. Si affirmati- vum ergo semper tenetur ad illud om- vum ergo semper tenetur ad illud om- nis homo ergo nullus homo absolutus nis homo ergo nullus homo absolutus est ab illo quia non legitur fuisse retra- est ab illo quia non legitur fuisse retra- ctatum ergo aliquo tempore etiam mo- ctatum ergo aliquo tempore etiam mo- nachi et moniales tenentur ad actum nachi et moniales tenentur ad actum matrimonii quod falsum videtur, cum matrimonii quod falsum videtur, cum voveant continentiam perpetuam, et non voveant continentiam perpetuam, et non sit ponderatio condigna continentis ani- sit ponderatio condigna continentis ani- mæ. Si autem est negativum: tunc obli- mæ. Si autem est negativum: tunc obli- gat semper et ad semper: et tunc semper gat semper et ad semper: et tunc semper oportet hominem esse in actu matrimo- oportet hominem esse in actu matrimo- niali, quod est impossibile et frivolum. niali, quod est impossibile et frivolum.

2. Item, Si fuit tunc præceptum : aut 2. Item, Si fuit tunc præceptum : aut hoc præceptum fuit tunc pro nobis, aut hoc præceptum fuit tunc pro nobis, aut de per se faciendis. Si primo modo: tunc de per se faciendis. Si primo modo: tunc debuit esse in re indifferenti, et non obli- debuit esse in re indifferenti, et non obli- gare post statum peccati, sicut nec præ- gare post statum peccati, sicut nec præ- ceptum de non comedendo de ligno ceptum de non comedendo de ligno scientiæ boni et mali. Si autem est de per scientiæ boni et mali. Si autem est de per se faciendis, cum per se facienda sint se faciendis, cum per se facienda sint semper uno modo, præceptum obligabit semper uno modo, præceptum obligabit uno modo ergo adhuc obligat omnem uno modo ergo adhuc obligat omnem hominem, quod falsum est. hominem, quod falsum est.

3. Item, Videmus quod præceptum de 3. Item, Videmus quod præceptum de salute individui quod est de comedendo, salute individui quod est de comedendo, adhuc obligat omnem hominem: ergo a adhuc obligat omnem hominem: ergo a simili etiam præceptum de salute speciei simili etiam præceptum de salute speciei debet omnem hominem adhuc obligare. debet omnem hominem adhuc obligare.

4. Item, Dignior est species quam in- 4. Item, Dignior est species quam in- dividuum et magis necessaria: sed ad dividuum et magis necessaria: sed ad dignius et magis necessarium est major dignius et magis necessarium est major obligatio ergo major est obligatio ad obligatio ergo major est obligatio ad actum salvantem speciem, quam indivi- actum salvantem speciem, quam indivi-

111 111

duum sed ad actum salvantem indivi- duum sed ad actum salvantem indivi- duum adhuc obligamur: ergo et ad duum adhuc obligamur: ergo et ad illum ergo omnes voventes continen- illum ergo omnes voventes continen- tiam, mortaliter peccant vovendo conti- tiam, mortaliter peccant vovendo conti- nentiam. nentiam.

3. Si forte dicas, quod obligabat quan- 3. Si forte dicas, quod obligabat quan- do pauci erant homines, et adhuc obli- do pauci erant homines, et adhuc obli- garet in simili casu. CONTRA: Præcep- garet in simili casu. CONTRA: Præcep- tum morale obligat æqualiter, paucis tum morale obligat æqualiter, paucis existentibus et multis: ergo si istud est existentibus et multis: ergo si istud est morale, videtur quod nihil sit dictum, morale, videtur quod nihil sit dictum, quod paucis existentibus obligat, et mul- quod paucis existentibus obligat, et mul- tis existentibus non obligat. Si autem di- tis existentibus non obligat. Si autem di- catur esse cerimoniale, hoc frivolum esse catur esse cerimoniale, hoc frivolum esse patet cuilibet. patet cuilibet.

6. Item, Videtur quod omnibus modis 6. Item, Videtur quod omnibus modis adhuc obliget omnes: quia secundum de- adhuc obliget omnes: quia secundum de- siderium naturæ semper debet esse ordo siderium naturæ semper debet esse ordo naturalium sed desiderium naturæ est naturalium sed desiderium naturæ est ad omnimodam multiplicationem indivi- ad omnimodam multiplicationem indivi- duorum ergo præceptum et ordo natu- duorum ergo præceptum et ordo natu- ralium debet esse ad hoc. PROBATUR ralium debet esse ad hoc. PROBATUR prima per hoc quod natura numquam prima per hoc quod natura numquam errat, ut dicunt Philosophi, et sapientis- errat, ut dicunt Philosophi, et sapientis- sima est in suis effectibus et actibus. sima est in suis effectibus et actibus. SECUNDA autem patet per se. SECUNDA autem patet per se.

7. Item, Multis existentibus si quilibet 7. Item, Multis existentibus si quilibet bene faciat continendo, dissolveretur ge- bene faciat continendo, dissolveretur ge- neratio et hoc esset malum: ergo non neratio et hoc esset malum: ergo non bene faceret continendo: sed eadem est bene faceret continendo: sed eadem est ratio de uno et de alio: ergo aut omnes ratio de uno et de alio: ergo aut omnes benefacerent continendo, aut nullus : benefacerent continendo, aut nullus : non omnes ergo nullus: ergo omnes non omnes ergo nullus: ergo omnes peccant qui continent. peccant qui continent.

Et hæ sunt vel esse possunt rationes Et hæ sunt vel esse possunt rationes Judæorum dicentium, omnes debere con- Judæorum dicentium, omnes debere con- trahere matrimonium, et judaizantium trahere matrimonium, et judaizantium quorumdam hæreticorum. quorumdam hæreticorum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Eccli. xxvi, 20: Omnis ponderatio 1. Eccli. xxvi, 20: Omnis ponderatio non est digna continentis animæ: sed non est digna continentis animæ: sed continentia præcipue est in virginitate, continentia præcipue est in virginitate, scilicet in individuitate: ergo videtur, scilicet in individuitate: ergo videtur, quod melior est quam castitas matrimo- quod melior est quam castitas matrimo- nialis. nialis.

2. Item, Præcipuum bonum est quod 2. Item, Præcipuum bonum est quod præcipue præbet facultatem sine impedi- præcipue præbet facultatem sine impedi- mento se Domino observandi: sed hæc mento se Domino observandi: sed hæc est castitas virginalis et vidualis : ergo est castitas virginalis et vidualis : ergo

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

112 112

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

videtur, quod illa melior sit quam ma- videtur, quod illa melior sit quam ma- trimonialis. trimonialis.

3. Item, Virtus est circa difficile et bo- 3. Item, Virtus est circa difficile et bo- num, scilicet honestum: sed magis circa num, scilicet honestum: sed magis circa difficile et bonum sunt virginitas et vi- difficile et bonum sunt virginitas et vi- duitas ergo magis sunt bonæ quam duitas ergo magis sunt bonæ quam matrimonium. matrimonium.

4. Item, Viduitati debetur fructus 4. Item, Viduitati debetur fructus sexagesimus, et virginitati centesimus, sexagesimus, et virginitati centesimus, matrimonio autem trigesimus tantum : matrimonio autem trigesimus tantum : ergo videtur, quod virginitas et viduitas ergo videtur, quod virginitas et viduitas sint meliora quam matrimonium. sint meliora quam matrimonium.

5. Item, Non est præceptum de facili 5. Item, Non est præceptum de facili ad quod natura per se inclinat, etiamsi ad quod natura per se inclinat, etiamsi sit de faciendis sed ad actum concum- sit de faciendis sed ad actum concum- bendi matrimonialiter inclinat natura, et bendi matrimonialiter inclinat natura, et est facile ergo non debet esse præceptum est facile ergo non debet esse præceptum de illo. PROBATUR prima per hoc, quod de illo. PROBATUR prima per hoc, quod omnes dicunt, quod ideo non est præcep- omnes dicunt, quod ideo non est præcep- tum de diligendo seipsum, quia hoc est tum de diligendo seipsum, quia hoc est facile, et natura inclinat se ad illud. SE- facile, et natura inclinat se ad illud. SE- CUNDA autem patet per se. CUNDA autem patet per se.

6. Item, Omne quod præcipitur aliqua 6. Item, Omne quod præcipitur aliqua de causa, videtur quod non obliget causa de causa, videtur quod non obliget causa illa non existente: sed cum dicitur: illa non existente: sed cum dicitur: Crescite, et multiplicamini 1, si sit incre- Crescite, et multiplicamini 1, si sit incre- mentum et multitudo, non habet causam mentum et multitudo, non habet causam et rationem præceptum: ergo videtur, et rationem præceptum: ergo videtur, quod tunc non obliget. quod tunc non obliget.

RESPONSIO. Dicendum, quod hoc præ- RESPONSIO. Dicendum, quod hoc præ- ceptum est naturæ ex causa defectus ceptum est naturæ ex causa defectus multitudinis et ideo bene concedo, quod multitudinis et ideo bene concedo, quod non obligat multitudine existente. non obligat multitudine existente.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod fuit AD PRIMUM ergo dicendum, quod fuit præceptum affirmativum ex causa deter- præceptum affirmativum ex causa deter- minata factum, et omnem hominum obli- minata factum, et omnem hominum obli- gat quando est eadem causa, quia tunc gat quando est eadem causa, quia tunc est tempus necessitatis: et tunc bene est tempus necessitatis: et tunc bene concedo, quod nullo voto obstante omnis concedo, quod nullo voto obstante omnis homo teneretur si similis esset casus. homo teneretur si similis esset casus.

AD ID autem quod probatur, dicendum AD ID autem quod probatur, dicendum est quod ponderatio personalis boni non est quod ponderatio personalis boni non est condigna continentis animæ: sed ta- est condigna continentis animæ: sed ta- men ponderatio boni communis præpon- men ponderatio boni communis præpon- derat quantumcumque bono personali, derat quantumcumque bono personali, præcipue tale bonum quale est salus spe- præcipue tale bonum quale est salus spe-

1 Genes. 1, 28; 1x, 1. 1 Genes. 1, 28; 1x, 1.

ciei humanæ. Et hoc est quod dicit Ari- ciei humanæ. Et hoc est quod dicit Ari- stoteles quod si bonum est bonum homi- stoteles quod si bonum est bonum homi- nis, melius erit quod civitatis, et maxi- nis, melius erit quod civitatis, et maxi- mum bonum quod gentis. mum bonum quod gentis.

AD ALIUD dicendum, quod est de per AD ALIUD dicendum, quod est de per se faciendis ex causa quæ est defectus ha- se faciendis ex causa quæ est defectus ha- bitatorum mundi et servientium Deo et bitatorum mundi et servientium Deo et ideo non obligat nisi illa causa existente. ideo non obligat nisi illa causa existente.

AD ALIUD dicendum quod non est si- AD ALIUD dicendum quod non est si- mile quia salus individui non procura- mile quia salus individui non procura- tur nisi per idem individuum: sed sa- tur nisi per idem individuum: sed sa- lus speciei potest procurari per alium. lus speciei potest procurari per alium.

AD ALIUD dicendum, quod verum est AD ALIUD dicendum, quod verum est digniorem esse speciem quam indivi- digniorem esse speciem quam indivi- duum, et melius esse quod salvetur spe- duum, et melius esse quod salvetur spe- cies quam individuum, si alterum sine cies quam individuum, si alterum sine altero salvari non possit: sed salus spe- altero salvari non possit: sed salus spe- ciei nullo modo est in periculo multis ciei nullo modo est in periculo multis existentibus hominibus, eo quod ad existentibus hominibus, eo quod ad actum generationis inclinant natura ot actum generationis inclinant natura ot concupiscentia et amor prolis: et ideo concupiscentia et amor prolis: et ideo abstinens propter Deum meretur. abstinens propter Deum meretur.

AD ALIUD dicendum, quod non est sim- AD ALIUD dicendum, quod non est sim- pliciter datum hoc præceptum, Crescite, pliciter datum hoc præceptum, Crescite, et multiplicamini : quia non contingit et multiplicamini : quia non contingit crescere post perfectum incrementum, crescere post perfectum incrementum, nec multiplicari post perfectam multipli- nec multiplicari post perfectam multipli- cationem sed datum est ex causa, ut di- cationem sed datum est ex causa, ut di- ctum est et ideo obligat illa causa exi- ctum est et ideo obligat illa causa exi- stente, et non aliter. stente, et non aliter.

AD ALIUD dicendum, quod est natura AD ALIUD dicendum, quod est natura integra et natura corrupta et secundum integra et natura corrupta et secundum hoc habet duplex desiderium: et quia hoc habet duplex desiderium: et quia desiderium naturæ corruptæ est permix- desiderium naturæ corruptæ est permix- tum corruptioni, ideo oportet resistere tum corruptioni, ideo oportet resistere desideriis naturæ et maxime Veneris: desideriis naturæ et maxime Veneris: ratio autem procedit de desiderio naturæ ratio autem procedit de desiderio naturæ integræ tantum. integræ tantum.

AD ALIUD dicendum, quod multis exi- AD ALIUD dicendum, quod multis exi- stentibus, quilibet bene facit continendo: stentibus, quilibet bene facit continendo: et si quilibet voveat continentiam, cer- et si quilibet voveat continentiam, cer- tum est, quod tunc Deus suam volunta- tum est, quod tunc Deus suam volunta- tem de dispositione mundi revelaret vel tem de dispositione mundi revelaret vel per se, vel per fideles Ecclesiæ dispensa- per se, vel per fideles Ecclesiæ dispensa- tores et tunc illis obediendum esset in tores et tunc illis obediendum esset in omnibus quæ præciperent, aut de ser- omnibus quæ præciperent, aut de ser- vando voto, si forte ex præsentibus nu- vando voto, si forte ex præsentibus nu-

2 Ibidem. 2 Ibidem.

Ad Ad

Ad Ad

Ad Ad

Ad Ad

Ad Ad

Ad 7 Ad 7

IN IV SENTENT. DIST. XXVI, C, ART. 11. IN IV SENTENT. DIST. XXVI, C, ART. 11.

merus electorum impleretur: vel de fran- merus electorum impleretur: vel de fran- gendo voto et recompensando per mate- gendo voto et recompensando per mate- rialem fidelium multiplicationem, ne rialem fidelium multiplicationem, ne mundus dissolveretur. mundus dissolveretur.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

An actus matrimonialis habet indulgen- An actus matrimonialis habet indulgen- tiam, vel præmium ? tiam, vel præmium ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, post initium: « Indulgentia vero ibi, C, post initium: « Indulgentia vero quia meliora non eligit, remedium ha- quia meliora non eligit, remedium ha- bet, non præmium, etc. » bet, non præmium, etc. »

1. Videtur enim primo, quod hæc con- 1. Videtur enim primo, quod hæc con- sequentia nulla sit et est instantia, quia sequentia nulla sit et est instantia, quia præceptum Domini quodcumque meliora præceptum Domini quodcumque meliora non eligit, sed potius consilium: ergo non eligit, sed potius consilium: ergo indulgentiam tantum habet, non præ- indulgentiam tantum habet, non præ- mium et hoc falsum est. mium et hoc falsum est.

2. Adhuc, Videtur esse falsum: quod 2. Adhuc, Videtur esse falsum: quod enim faciendum nuntiatur ab Angelo, enim faciendum nuntiatur ab Angelo, præmium habet, non indulgentiam: sed præmium habet, non indulgentiam: sed actus matrimonii quandoque faciendus actus matrimonii quandoque faciendus nuntiatur ab Angelo ergo præmium nuntiatur ab Angelo ergo præmium habet, non indulgentiam. PROBATUR pri- habet, non indulgentiam. PROBATUR pri- ma ex hoc, quod Deus per Angelos nec ma ex hoc, quod Deus per Angelos nec mala magna nuntiat nec parva sed mala magna nuntiat nec parva sed omne quod habet indulgentiam, pecca- omne quod habet indulgentiam, pecca- tum est, ut dicitur in Littera ex verbis tum est, ut dicitur in Littera ex verbis Augustini. SECUNDA autem probatur per Augustini. SECUNDA autem probatur per conceptum Joannis Baptistæ et Samso- conceptum Joannis Baptistæ et Samso- nis, et aliorum quorumdam. nis, et aliorum quorumdam.

3. Item, Omnis actus ad quem movet 3. Item, Omnis actus ad quem movet virtus formata, meritorius est, et habet virtus formata, meritorius est, et habet præmium sed talis multoties est actus præmium sed talis multoties est actus matrimonii ergo multoties habet præ- matrimonii ergo multoties habet præ- mium. PROBATUR prima: quia actus acci- mium. PROBATUR prima: quia actus acci- pit rationem meriti a forma virtutis for- pit rationem meriti a forma virtutis for- matæ. SECUNDA autem probatur: quia matæ. SECUNDA autem probatur: quia fides thori est virtus formata in habenti- fides thori est virtus formata in habenti- bus charitatem, et sæpe movet ad actum bus charitatem, et sæpe movet ad actum matrimonii. matrimonii.

4. Item, Omnis actus justitiæ formatæ 4. Item, Omnis actus justitiæ formatæ est meritorius, et habet præmium: sed est meritorius, et habet præmium: sed

XXX XXX

113 113

redditio debiti in actu matrimonii, est redditio debiti in actu matrimonii, est actus justitiæ formatæ: ergo est actus actus justitiæ formatæ: ergo est actus meritorius, et habet præmium. meritorius, et habet præmium.

5. Item, Actus, virtutis in quocumque 5. Item, Actus, virtutis in quocumque statu dum formata maneat charitate, est statu dum formata maneat charitate, est meritorius, et habet præmium: sed actus meritorius, et habet præmium: sed actus matrimonii est actus cujusdam status matrimonii est actus cujusdam status continentiæ habentis formam charitatis: continentiæ habentis formam charitatis: ergo habet præmium, et est meritorius. ergo habet præmium, et est meritorius. 6. Item, Omne id quod præcipit jus 6. Item, Omne id quod præcipit jus divinum et humanum, et punit si non divinum et humanum, et punit si non fiat, est meritorium si fiat in charitate: fiat, est meritorium si fiat in charitate: sed actum matrimonii præcipit jus divi- sed actum matrimonii præcipit jus divi- num et humanum, et punit si non fiat : num et humanum, et punit si non fiat : ergo est meritorius si fiat in charitate. ergo est meritorius si fiat in charitate.

7. Item, Omne id quod in solo timore 7. Item, Omne id quod in solo timore Dei fit, non cum libidine hominis, potest Dei fit, non cum libidine hominis, potest esse meritorium: talis autem est actus esse meritorium: talis autem est actus matrimonii ergo, etc. PROBATIO majoris matrimonii ergo, etc. PROBATIO majoris est, Tobiæ, III, 18, ubi dixit Sara: Vi- est, Tobiæ, III, 18, ubi dixit Sara: Vi- rum cum timore tuo, non cum libidine rum cum timore tuo, non cum libidine mea consensi suscipere. mea consensi suscipere.

8. Item, Apostolus, I ad Corinth. VII, 8. Item, Apostolus, I ad Corinth. VII, 5: Iterum revertimini in idipsum. Con- 5: Iterum revertimini in idipsum. Con- stat autem, quod nullo modo præciperet stat autem, quod nullo modo præciperet committi peccatum : ergo reverti ad committi peccatum : ergo reverti ad actum matrimonii non est peccatum : actum matrimonii non est peccatum : ergo non semper habet indulgentiam ergo non semper habet indulgentiam post peccatum, ut videtur sonare Littera. post peccatum, ut videtur sonare Littera.

9. Item, Regula est apud Doctores, 9. Item, Regula est apud Doctores, quod nullus debet facere peccatum mi- quod nullus debet facere peccatum mi- nus, ut alius evitet majus: sed si coitus nus, ut alius evitet majus: sed si coitus matrimonii semper haberet indulgen- matrimonii semper haberet indulgen- tiam, mulier consentiens viro ad coitum tiam, mulier consentiens viro ad coitum ne ipse incideret in adulterium, faceret ne ipse incideret in adulterium, faceret peccatum minus, ut alius evitaret majus : peccatum minus, ut alius evitaret majus : ergo hoc non est faciendum mulieri: ergo hoc non est faciendum mulieri: ergo consulendum est mulieribus, ut non ergo consulendum est mulieribus, ut non reddant debitum, quod absurdum est: reddant debitum, quod absurdum est: ergo non semper concubitus habet in- ergo non semper concubitus habet in- dulgentiam falsum est ergo, quod post dulgentiam falsum est ergo, quod post peccatum semper fuerit in remedium: peccatum semper fuerit in remedium: quod tamen videtur sonare Littera. quod tamen videtur sonare Littera.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Generaliter loquitur Apostolus cum 1. Generaliter loquitur Apostolus cum dicit, I ad Corinth. VII, 6: Hoc autem dicit, I ad Corinth. VII, 6: Hoc autem dico secundum indulgentiam quidquid dico secundum indulgentiam quidquid autem habet indulgentiam est peccatum, autem habet indulgentiam est peccatum, ut dicitur in Littera: ergo generaliter ut dicitur in Littera: ergo generaliter

8 8

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

114 114

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

omnis concubitus matrimonialis est pec- omnis concubitus matrimonialis est pec- catum. catum.

2. Item, Cujus causa est mala, et ip- 2. Item, Cujus causa est mala, et ip- sum est malum: sed causa concubitus sum est malum: sed causa concubitus est concupiscentia ipsi necessario ad- est concupiscentia ipsi necessario ad- juncta ergo concubitus matrimonii ge- juncta ergo concubitus matrimonii ge- neraliter est malus. neraliter est malus.

3. Item, In naturis dicitur malum et 3. Item, In naturis dicitur malum et corruptum, quod malo et corruptioni est corruptum, quod malo et corruptioni est permixtum ergo similiter et in moribus permixtum ergo similiter et in moribus malum dicitur quod corruptioni et malo malum dicitur quod corruptioni et malo moris est permixtum : sed coitus matri- moris est permixtum : sed coitus matri- monii malo moris quod est fœditas con- monii malo moris quod est fœditas con- cupiscentiæ, est inevitabiliter permixtus: cupiscentiæ, est inevitabiliter permixtus: ergo omnis coitus matrimonii est malus. ergo omnis coitus matrimonii est malus.

4. Item, Quod malum semper conse- 4. Item, Quod malum semper conse- quitur, quando causatur ab illo, videtur quitur, quando causatur ab illo, videtur esse malum sicut causa mali: sed con- esse malum sicut causa mali: sed con- cupiscentia coitus semper consequitur cupiscentia coitus semper consequitur malum originalis peccati, ut dicit Augu- malum originalis peccati, ut dicit Augu- stinus in libro de Nuptiis et concupiscen- stinus in libro de Nuptiis et concupiscen- tia contra Julianum Pelagianum: ergo tia contra Julianum Pelagianum: ergo coitus matrimonii generaliter est malus. coitus matrimonii generaliter est malus.

5. Item, Damascenus dicit, quod ve- 5. Item, Damascenus dicit, quod ve- recundia est in actu matrimonii: ergo recundia est in actu matrimonii: ergo est turpis sed omne turpe opponitur est turpis sed omne turpe opponitur honesto ergo coitus matrimonii est op- honesto ergo coitus matrimonii est op- positus honesto: sed nihil opponitur ho- positus honesto: sed nihil opponitur ho- nesto nisi vitium: ergo actus matrimo- nesto nisi vitium: ergo actus matrimo- nii est vitium ergo est peccatum. nii est vitium ergo est peccatum.

RESPONSIO. Dicendum, quod actus ma- RESPONSIO. Dicendum, quod actus ma- trimonii quatuor de causis potest fieri, et trimonii quatuor de causis potest fieri, et tribus moventibus. Prima causa est spes tribus moventibus. Prima causa est spes prolis. Secunda est fides reddendi debiti. prolis. Secunda est fides reddendi debiti. Tertia est in rememoratione boni sacra- Tertia est in rememoratione boni sacra- menti. Quarta est causa infirmitatis sa- menti. Quarta est causa infirmitatis sa- nandæ. Movens autem quandoque tantum nandæ. Movens autem quandoque tantum est virtus, et hoc tripliciter, scilicet amor est virtus, et hoc tripliciter, scilicet amor cultus Dei propagandi in prole, amor cultus Dei propagandi in prole, amor justitiæ in redditione debiti, et fides unio- justitiæ in redditione debiti, et fides unio- nis futuræ in uno spiritu ad Deum: nis futuræ in uno spiritu ad Deum: quandoque est movens natura cum vir- quandoque est movens natura cum vir- tute quandoque est movens natura cum tute quandoque est movens natura cum vitio, et hoc dupliciter, quandoque enim vitio, et hoc dupliciter, quandoque enim natura præcedit vitium, quandoque e natura præcedit vitium, quandoque e converso vitium præcedit naturam. converso vitium præcedit naturam.

Dicendum ergo, quod si fiat concubi- Dicendum ergo, quod si fiat concubi- tus tribus primis de causis, et primis tus tribus primis de causis, et primis

duobus moventibus, meo judicio actus duobus moventibus, meo judicio actus est meritorius, et habet præmium, et est meritorius, et habet præmium, et nullam habet indulgentiam. Si autem nullam habet indulgentiam. Si autem fiat quarta de causa, et tertio movente, fiat quarta de causa, et tertio movente, ita quod natura præcedat continendo ita quod natura præcedat continendo concupiscentiam ne moveat in uxorem ut concupiscentiam ne moveat in uxorem ut in adulteram, tunc est veniale peccatum, in adulteram, tunc est veniale peccatum, et habet indulgentiam. Si autem præce- et habet indulgentiam. Si autem præce- dat concupiscentia, et libido ponatur ul- dat concupiscentia, et libido ponatur ul- timus finis, est peccatum mortale non timus finis, est peccatum mortale non habens indulgentiam, nisi per pœniten- habens indulgentiam, nisi per pœniten- tiam sicut aliud mortale: quia hi... li- tiam sicut aliud mortale: quia hi... li- bidini suæ ita vacant, sicut equus et bidini suæ ita vacant, sicut equus et mulus in quibus non est intellectus et mulus in quibus non est intellectus et ideo habet potestatem dæmonium super ideo habet potestatem dæmonium super eos, ut dicitur, Tob. vi, 17. eos, ut dicitur, Tob. vi, 17.