IN IV SENTENT. DIST. XXIV, E, ART. 22. IN IV SENTENT. DIST. XXIV, E, ART. 22.

59 59

« et habete potestatem imponendi manus super energumenos, sive baptiza- « et habete potestatem imponendi manus super energumenos, sive baptiza- << tos, sive catechumenos ¹. » Hoc officio usus est Dominus, quando saliva << tos, sive catechumenos ¹. » Hoc officio usus est Dominus, quando saliva sua tetigit aures et linguam surdi et muti, dicens: Ephphetha, quod est, sua tetigit aures et linguam surdi et muti, dicens: Ephphetha, quod est, Adaperire per hoc docens nos spiritualiter debere aperire aures præcor- Adaperire per hoc docens nos spiritualiter debere aperire aures præcor- diorum hominum ad intelligendum, et ora ad confitendum : ut pulso diorum hominum ad intelligendum, et ora ad confitendum : ut pulso dæmone, Spiritus sanctus vas suum recipiat. Hoc etiam officio usus est dæmone, Spiritus sanctus vas suum recipiat. Hoc etiam officio usus est Christus, cum dæmoniacos multos sanavit 3. Ilic ordo a Salomone videtur Christus, cum dæmoniacos multos sanavit 3. Ilic ordo a Salomone videtur descendisse qui quemdam modum exorcizandi invenit, quo dæmones descendisse qui quemdam modum exorcizandi invenit, quo dæmones adjurati ex obsessis corporibus pellebantur. Huic officio mancipati exor- adjurati ex obsessis corporibus pellebantur. Huic officio mancipati exor- cistæ vocati sunt. De quibus Christus in Evangelio: Si ego in Beelzebub cistæ vocati sunt. De quibus Christus in Evangelio: Si ego in Beelzebub ejicio dæmones, filii vestri, scilicet exorcistæ, in quo ejiciunt * ? ejicio dæmones, filii vestri, scilicet exorcistæ, in quo ejiciunt * ?

ARTICULUS XXII. ARTICULUS XXII.

Quis sit actus exorcistarum? Quis sit actus exorcistarum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, «Tertius est ordo exorcistarum, ibi, E, «Tertius est ordo exorcistarum,

etc. » etc. »

Et quæruntur de hoc ordine duo, Et quæruntur de hoc ordine duo, scilicet de actu ad quem est, et utrum in scilicet de actu ad quem est, et utrum in seipso omnes colligat præcedentes se- seipso omnes colligat præcedentes se- cundum naturam totius potestativi ? cundum naturam totius potestativi ?

AD PRIMUM Sic objicitur : AD PRIMUM Sic objicitur :

1. Exorcismi vim habent a verbis 1. Exorcismi vim habent a verbis exorcismorum ea ergo verba quicum- exorcismorum ea ergo verba quicum- que pronuntiet, semper vim suam con- que pronuntiet, semper vim suam con- sequuntur ergo æqualiter valent pro- sequuntur ergo æqualiter valent pro- nuntiata ab ordinato, et non ordinato : nuntiata ab ordinato, et non ordinato : ergo non exigitur ordo ad istum actum, ergo non exigitur ordo ad istum actum, ut videtur. ut videtur.

2. Adhuc, Salomon invenit exorcis- 2. Adhuc, Salomon invenit exorcis- mos et constat, quod effectum habue- mos et constat, quod effectum habue- runt et tamen nullum habuit ordi- runt et tamen nullum habuit ordi-

nem nem

ergo videtur, quod non exigitur ergo videtur, quod non exigitur ad hoc ordo. ad hoc ordo.

3. Adhuc, Actus sacramenti Novi Te- 3. Adhuc, Actus sacramenti Novi Te- stamenti numquam eumdem habent effe- stamenti numquam eumdem habent effe- ctum in Novo et Veteri Testamento: ctum in Novo et Veteri Testamento: sed iste actus habet eumdem effectum in sed iste actus habet eumdem effectum in Novo et Veteri Testamento, ut patet Novo et Veteri Testamento, ut patet ex Littera: ergo non videtur actus esse ex Littera: ergo non videtur actus esse sacramenti Novi Testamenti. sacramenti Novi Testamenti.

: :

4. Adhuc, Ad eumdem effectum non 4. Adhuc, Ad eumdem effectum non est facultas mali spiritus et sacramenti est facultas mali spiritus et sacramenti Ecclesiæ sed ad expellendos dæmones Ecclesiæ sed ad expellendos dæmones per exorcismos est facultas mali spiri- per exorcismos est facultas mali spiri- tus ergo ad hoc non est sacramentum tus ergo ad hoc non est sacramentum Ecclesiæ. PRIMA patet ex se. SECUNDA Ecclesiæ. PRIMA patet ex se. SECUNDA probatur per artem nigromantiæ : et sic probatur per artem nigromantiæ : et sic constat propositum. constat propositum.

5. Adhuc, Exorcismi Salomonis qui 5. Adhuc, Exorcismi Salomonis qui habentur, omnes nigromantici sunt, sic- habentur, omnes nigromantici sunt, sic- ut patet in libro qui dicitur Alman Dei, ut patet in libro qui dicitur Alman Dei, qui inscribitur Salomoni regi Israel : qui inscribitur Salomoni regi Israel : ergo videtur, quod actus illi a nigro- ergo videtur, quod actus illi a nigro- mantia principium habuerunt : ergo et mantia principium habuerunt : ergo et actus tales non debent esse sacramenti actus tales non debent esse sacramenti Ecclesiæ. Ecclesiæ.

ULTERIUS quæritur de actibus in Litte- ULTERIUS quæritur de actibus in Litte- ra dictis quia tres videtur ponere in ra dictis quia tres videtur ponere in

1 Verba Pontificalis in ordinatione Exorci- 1 Verba Pontificalis in ordinatione Exorci-

starum. Cf. Dist. XIII, cap. Exorcista. starum. Cf. Dist. XIII, cap. Exorcista.

2 Marc. VII, 34. 2 Marc. VII, 34.

3 Cf. Matth. vII, 28 et seq.; Luc. VIII, 26 et 3 Cf. Matth. vII, 28 et seq.; Luc. VIII, 26 et

seq. seq.

4 Cf. Dist. XXI, cap. Cleros (Nota edit. Lugd.) 4 Cf. Dist. XXI, cap. Cleros (Nota edit. Lugd.)

5 Matth. x, 27. Cf. Luc. xi, 17 et seq. 5 Matth. x, 27. Cf. Luc. xi, 17 et seq.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

60 60

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in Veteri autem Testamento non in Veteri autem Testamento non valuit nisi in corpore. valuit nisi in corpore.

Littera, scilicet dæmones pellere, mutos nem, Littera, scilicet dæmones pellere, mutos nem, et surdos miraculose curare, et homi- et surdos miraculose curare, et homi- num ora ad confitendum et corda ad in- num ora ad confitendum et corda ad in- telligendum aperire. telligendum aperire.

Et videtur, quod isti actus non sunt Et videtur, quod isti actus non sunt reducibiles in potestatem unam : quia reducibiles in potestatem unam : quia pulsio dæmonum est exorcismorum, et pulsio dæmonum est exorcismorum, et curatio infirmorum est gratiæ miracu- curatio infirmorum est gratiæ miracu- lorum, et apertio orum ad intelligendum lorum, et apertio orum ad intelligendum est doctrinæ prædicatorum vel magi- est doctrinæ prædicatorum vel magi- strorum ergo videtur, quod non de- strorum ergo videtur, quod non de- beant assignari uni ordini sacro. beant assignari uni ordini sacro.

RESPONSIO. Dicendum, quod potestas RESPONSIO. Dicendum, quod potestas exorcistarum est pellere vel diminuere exorcistarum est pellere vel diminuere vim dæmonis in fomite impedientis sa- vim dæmonis in fomite impedientis sa- cramentorum perceptionem et alia, sci- cramentorum perceptionem et alia, sci- licet liberationem dæmoniacorum, et licet liberationem dæmoniacorum, et curationem infirmorum, habet adjuncta, curationem infirmorum, habet adjuncta, quando expedit, et non semper. quando expedit, et non semper.

AD AD PRIMUM ergo dicendum, quod PRIMUM ergo dicendum, quod exorcismi non habent totam vim a ver- exorcismi non habent totam vim a ver- bis, imo exigunt proprium agentem et bis, imo exigunt proprium agentem et ministrum, prout sunt ad talem actum ministrum, prout sunt ad talem actum qui dictus est sicut et confectio Eucha- qui dictus est sicut et confectio Eucha- ristiæ non totum habet a forma, sed ristiæ non totum habet a forma, sed etiam quærit agentem proprium, quia etiam quærit agentem proprium, quia sacerdos hoc agere non pos- sacerdos hoc agere non pos-

non non

set. set.

AD ALIUD dicendum, quod Salomon AD ALIUD dicendum, quod Salomon invenit exorcismos imperfectæ curatio- invenit exorcismos imperfectæ curatio- nis, sicut Veteri Testamento compete- nis, sicut Veteri Testamento compete- bant. Et puto, quod non valuerunt nisi bant. Et puto, quod non valuerunt nisi ad curationem corporum isti autem ad curationem corporum isti autem valent ad animas: et si ad corpora refe- valent ad animas: et si ad corpora refe- runtur, tunc hoc fit in quantum infirmi- runtur, tunc hoc fit in quantum infirmi- tas corporis pendet ex mente: et si valet tas corporis pendet ex mente: et si valet curatio infirmitatis corporis ad mentis curatio infirmitatis corporis ad mentis curationem, tunc quandoque valet etiam curationem, tunc quandoque valet etiam ad corpus. Et licet Salomon invenerit, ad corpus. Et licet Salomon invenerit, tamen ipse non fuit proprius agens, sed tamen ipse non fuit proprius agens, sed Levitæ sicut etiam David invenit Psal- Levitæ sicut etiam David invenit Psal- mos, et tamen Levitis committebantur mos, et tamen Levitis committebantur cantandi. cantandi.

AD ALIUD dicendum, quod non habuit AD ALIUD dicendum, quod non habuit ita plenum effectum in Veteri Testa- ita plenum effectum in Veteri Testa- mento, sicut dictum est: quia in Novo mento, sicut dictum est: quia in Novo Testamento debilitat vim ejus in fomite Testamento debilitat vim ejus in fomite qui impedit sacramentorum perceptio- qui impedit sacramentorum perceptio-

AD ALIUD dicendum, quod absit hoc, AD ALIUD dicendum, quod absit hoc, quod facultas mali spiritus sit ad hoc : quod facultas mali spiritus sit ad hoc : sed, sicut dicitur in vita beati Bartholo- sed, sicut dicitur in vita beati Bartholo- mæi, quandoque nocent dæmones, et vi- mæi, quandoque nocent dæmones, et vi- dentur curare quando cessant a læsio- dentur curare quando cessant a læsio- ne et ita operatur nigromantia, quia ne et ita operatur nigromantia, quia unus dæmon lædit, et alter arcet læden- unus dæmon lædit, et alter arcet læden- tem vel facit cessare a læsione: sed sa- tem vel facit cessare a læsione: sed sa- cramentum operatur per gratiam con- cramentum operatur per gratiam con- trariam omnibus dæmonum operationi- trariam omnibus dæmonum operationi- bus. bus.

AD ALIUD dicendum, quod falsa in- AD ALIUD dicendum, quod falsa in- scriptio est: quia non creditur, quod Sa- scriptio est: quia non creditur, quod Sa- lomon fecerit sed si fecit, absque dubio lomon fecerit sed si fecit, absque dubio tunc fecit, quando idola coluit, et femora tunc fecit, quando idola coluit, et femora mulieribus inclinavit. mulieribus inclinavit.

Ad 1. Ad 1.

Ad 5. Ad 5.

AD ULTIMUM dicendum, quod illi tres Ad quart AD ULTIMUM dicendum, quod illi tres Ad quart actus ad unum referuntur, scilicet pellere actus ad unum referuntur, scilicet pellere vim dæmonis in quantum est impeditiva vim dæmonis in quantum est impeditiva perceptionis sacramentorum: cum enim perceptionis sacramentorum: cum enim operatur in corpore sive obsesso sive operatur in corpore sive obsesso sive surdo sive muto vel alias infirmo, non surdo sive muto vel alias infirmo, non operatur circa hoc nisi prout curatur per operatur circa hoc nisi prout curatur per corpus a dæmone impediente mentem: corpus a dæmone impediente mentem: et ultimum istius ordinis et virtus ejus et ultimum istius ordinis et virtus ejus est aperire intellectum et os ad confiten- est aperire intellectum et os ad confiten- dum, sed aperire removendo virtutem dum, sed aperire removendo virtutem dæmonis claudentis sed lector aperit dæmonis claudentis sed lector aperit ingerendo habitum illuminativum ad ingerendo habitum illuminativum ad actum. Et hoc diverso modo nihil pro- actum. Et hoc diverso modo nihil pro- hibet diversos ordines esse ad idem. hibet diversos ordines esse ad idem. Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XXIII. ARTICULUS XXIII.

An ordo exorcistarum colligat duos An ordo exorcistarum colligat duos præcedentes secundum naturam totius præcedentes secundum naturam totius potestativi ? potestativi ?

Secundo quæritur, Utrum colligat iste Secundo quæritur, Utrum colligat iste ordo duos præcedentes secundum natu- ordo duos præcedentes secundum natu- ram totius potestativi? ram totius potestativi?

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XXIV, F. IN IV SENTENT. DIST. XXIV, F.

Videtur autem, quod non quia Videtur autem, quod non quia

1. Ea quæ sunt ejusdem potestatis, 1. Ea quæ sunt ejusdem potestatis, ordinem habent, ita quod præcedens ne- ordinem habent, ita quod præcedens ne- cessario supponitur in potestate sequen- cessario supponitur in potestate sequen- tis, sicut in sensibili supponitur vegeta- tis, sicut in sensibili supponitur vegeta- bile, ut trigonum in tetragono: sed non bile, ut trigonum in tetragono: sed non necessario supponitur in operatione necessario supponitur in operatione exorcismorum operatio lectorum: ergo exorcismorum operatio lectorum: ergo videtur, quod non uniat in se præceden- videtur, quod non uniat in se præceden- tium actus ordinum. tium actus ordinum.

2. Adhuc, In toto potestativo sequens 2. Adhuc, In toto potestativo sequens nullo modo est sine præcedenti : sed nullo modo est sine præcedenti : sed exorcistatus potest esse sine lectoratu, exorcistatus potest esse sine lectoratu, sicut patet in facientibus saltum : ergo sicut patet in facientibus saltum : ergo videtur, quod non uniat in se præceden- videtur, quod non uniat in se præceden- tes ordines. PROBATIO mediæ: si aliquis tes ordines. PROBATIO mediæ: si aliquis facit saltum, habet quidem ordinem facit saltum, habet quidem ordinem sequentem, licet non habeat exsecutio- sequentem, licet non habeat exsecutio- nem ergo constat propositum. nem ergo constat propositum.

RESPONSIO. Ad hoc dicendum, quod RESPONSIO. Ad hoc dicendum, quod iste ordo unit in se præcedentes, et cha- iste ordo unit in se præcedentes, et cha- racteres præcedentium uniuntur in suo racteres præcedentium uniuntur in suo charactere, cum character sit habitus se- charactere, cum character sit habitus se- cundum substantiam, et accidat si aliquid cundum substantiam, et accidat si aliquid sit ratione cujus distinguat, habitus præ- sit ratione cujus distinguat, habitus præ- cedentium actuum uniuntur in habitu cedentium actuum uniuntur in habitu istius, sicut illi qui ordinati sunt ad finem istius, sicut illi qui ordinati sunt ad finem

61 61

unum et tamen manent facultates ad unum et tamen manent facultates ad actus singulorum, sicut fit in omni toto actus singulorum, sicut fit in omni toto potestativo hoc enim habet partes divi- potestativo hoc enim habet partes divi- sim relatas ad actus, et unitas in pote- sim relatas ad actus, et unitas in pote- state ultimi actus, qui est a potestate per- state ultimi actus, qui est a potestate per- fecta. fecta.

DICENDUM ergo ad primum, quod in DICENDUM ergo ad primum, quod in partibus animæ unio est per naturam. partibus animæ unio est per naturam. Hæc autem unio per Ecclesiæ et Christi Hæc autem unio per Ecclesiæ et Christi institutionem perficitur. Cuicumque institutionem perficitur. Cuicumque enim conceditur arcere dæmones, in illo enim conceditur arcere dæmones, in illo præsupponitur potestas ostiariorum et præsupponitur potestas ostiariorum et lectorum, quia sunt inferiorum actuum lectorum, quia sunt inferiorum actuum ad dæmonum expulsionem ordinatorum ad dæmonum expulsionem ordinatorum potestates: et cum unio minor est quam potestates: et cum unio minor est quam naturæ, tamen talis est quæ sufficit offi- naturæ, tamen talis est quæ sufficit offi- ciis Ecclesiæ. ciis Ecclesiæ.

AD ALIUD dicendum, quod hoc modo AD ALIUD dicendum, quod hoc modo in sequenti supponitur præcedens, scili- in sequenti supponitur præcedens, scili- cet quia est ad idem ordinatum, licet sit cet quia est ad idem ordinatum, licet sit gradus inferioris officii præcedens: et gradus inferioris officii præcedens: et ideo faciens saltum cum habet characte- ideo faciens saltum cum habet characte- rem, non habet tamen exsecutionem, rem, non habet tamen exsecutionem, quia oportet potestatem inferioris concur- quia oportet potestatem inferioris concur- rere. Et est simile sicut si sensibile non rere. Et est simile sicut si sensibile non haberet vegetabile, non posset agere, haberet vegetabile, non posset agere, quia omnis actus sensibilis in vegetabili quia omnis actus sensibilis in vegetabili fundatur. fundatur.

Ad 1. Ad 1.

F. De acolythis. F. De acolythis.

Quarto loco succedunt acolythi. Acolythi vero Græce, Latine ceroferarii Quarto loco succedunt acolythi. Acolythi vero Græce, Latine ceroferarii dicuntur, a deportandis cereis quando legendum est Evangelium vel sacri- dicuntur, a deportandis cereis quando legendum est Evangelium vel sacri- ficium offerendum '. Tunc enim accenduntur luminaria, et deportantur ab ficium offerendum '. Tunc enim accenduntur luminaria, et deportantur ab eis non ad effugandas aeris tenebras, cum sol eo tempore rutilet, sed ad eis non ad effugandas aeris tenebras, cum sol eo tempore rutilet, sed ad signum lætitiæ demonstrandum : ut sub typo luminis corporalis, illa lux signum lætitiæ demonstrandum : ut sub typo luminis corporalis, illa lux ostendatur de qua legitur: Erat lux vera, quæ illuminat omnem hominem ostendatur de qua legitur: Erat lux vera, quæ illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum 2. Ad acolythum pertinet præparatio lumina- venientem in hunc mundum 2. Ad acolythum pertinet præparatio lumina-

4 ISIDORUS, Ibidem, dist. XXI, cap. Cleros (Nota edit. Lugd.) 4 ISIDORUS, Ibidem, dist. XXI, cap. Cleros (Nota edit. Lugd.)

2 Joan. 1, 9. 2 Joan. 1, 9.

62 62

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rium in sacrario. Ipse cereum portat, ipse urceolum cum vino et aqua rium in sacrario. Ipse cereum portat, ipse urceolum cum vino et aqua suggesta pro Eucharistia subdiaconis præparat'. Ili cum ordinantur, cum suggesta pro Eucharistia subdiaconis præparat'. Ili cum ordinantur, cum edocti fuerint ab Episcopo qualiter in officio suo agere debeant, ab archi- edocti fuerint ab Episcopo qualiter in officio suo agere debeant, ab archi- diacono accipiunt candelabrum cum cereo, et urceolum vacuum. Hoc diacono accipiunt candelabrum cum cereo, et urceolum vacuum. Hoc officium Dominus se habere testatur, dicens: Ego sum lux mundi: qui officium Dominus se habere testatur, dicens: Ego sum lux mundi: qui sequitur me, non ambulat in tenebris 2. Hujus officii formam illi gerebant sequitur me, non ambulat in tenebris 2. Hujus officii formam illi gerebant in Veteri Testamento, qui lucernas candelabri componebant, et accende- in Veteri Testamento, qui lucernas candelabri componebant, et accende- bant igne coelesti, ad illuminandas tenebras aquilonares ³. bant igne coelesti, ad illuminandas tenebras aquilonares ³.

ARTICULUS XXIV. ARTICULUS XXIV.

An acolythatus sit ordo ? An acolythatus sit ordo ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, F, Quarto loco succedunt acolythi, » F, Quarto loco succedunt acolythi, » Et quæruntur hic duo, scilicet utrum Et quæruntur hic duo, scilicet utrum acolythatus sit ordo ? acolythatus sit ordo ?

Et secundo, Quando imprimitur eis Et secundo, Quando imprimitur eis character? character?

AD PRIMUM objicitur sic : AD PRIMUM objicitur sic :

: :

1. Ad actum corporalem non exigitur 1. Ad actum corporalem non exigitur ordo aliquis ferre candelas et cereos, est ordo aliquis ferre candelas et cereos, est actus corporalis: ergo ad hoc non exigi- actus corporalis: ergo ad hoc non exigi- tur ordo aliquis. tur ordo aliquis.

2. Adhuc, Præparatio luminarium in 2. Adhuc, Præparatio luminarium in sanctuario est ædituorum et custodum, sanctuario est ædituorum et custodum, qui supra ostiarii dicti sunt: ergo vide- qui supra ostiarii dicti sunt: ergo vide- tur, quod ad hoc non instituendus sit spe- tur, quod ad hoc non instituendus sit spe- cialis ordo. cialis ordo.

3. Adhuc, Liber sanctior est quam 3. Adhuc, Liber sanctior est quam candelabrum et ad præparationem libri candelabrum et ad præparationem libri et portationem non exigitur ordo ali- et portationem non exigitur ordo ali- quis ergo nec ad præparationem cande- quis ergo nec ad præparationem cande- labrorum et candelarum. labrorum et candelarum.

4. Adhuc, Si ordo est ad hunc actum 4. Adhuc, Si ordo est ad hunc actum qui est præparare et portare cercos et qui est præparare et portare cercos et candelabra, videtur quod ille sit multo candelabra, videtur quod ille sit multo

1 Dist. XXV, cap. Perlectis (Nota edit. Lugd.) 1 Dist. XXV, cap. Perlectis (Nota edit. Lugd.) 2 Joan. VIII, 12. 2 Joan. VIII, 12.

inferioris gradus, quam lectorum ordo vel inferioris gradus, quam lectorum ordo vel exorcistarum. Cum igitur hic ordinentur exorcistarum. Cum igitur hic ordinentur ordines secundum quod sunt remotiores ordines secundum quod sunt remotiores ab ultimo qui est sacerdotium, videtur, ab ultimo qui est sacerdotium, videtur, quod iste debet esse secundus vel primus quod iste debet esse secundus vel primus et non quartus. et non quartus.

5. Adhuc, Qualiter est verum divisim, 5. Adhuc, Qualiter est verum divisim, quod præexigantur ad ejus actum tres quod præexigantur ad ejus actum tres præcedentes, cum nos videamus, quod præcedentes, cum nos videamus, quod candelas ferre potest æque doctus et in- candelas ferre potest æque doctus et in- doctus et ad lectoris officium pertinet doctus et ad lectoris officium pertinet esse doctum ? esse doctum ?

RESPONSIO. Dicendum, quod secundum RESPONSIO. Dicendum, quod secundum meum judicium ferre candelas non est meum judicium ferre candelas non est actus hujus ordinis, nisi sicut signum actus hujus ordinis, nisi sicut signum ostendit illud cujus est signum : sed ostendit illud cujus est signum : sed actus ejus est ignito eloquio et exem- actus ejus est ignito eloquio et exem- plo operari ad accensionem affectus. plo operari ad accensionem affectus.

Et per hoc patet solutio ad primum et Et per hoc patet solutio ad primum et secundum. secundum.

AD TERTIUM autem dicendum, quod AD TERTIUM autem dicendum, quod lectorum ordo magis est ad hoc quod da- lectorum ordo magis est ad hoc quod da- tur eis liber intellectus enim perfectio tur eis liber intellectus enim perfectio magis est per scientiam, et affectus per- magis est per scientiam, et affectus per- fectio est per gratiam exemplorum non fectio est per gratiam exemplorum non verborum : unde videtur istius ordo verborum : unde videtur istius ordo continuatio esse ad sacros ordines, qui continuatio esse ad sacros ordines, qui operantur supra materiam corporis operantur supra materiam corporis

Christi. Christi.

AD SEQUENS patet solutio per antece- AD SEQUENS patet solutio per antece- dens. dens.

AD ULTIMUM dicendum, quod patet hoc AD ULTIMUM dicendum, quod patet hoc modo intelligendo ut dictum est: quia modo intelligendo ut dictum est: quia

3 Cf. Exod. xxvII, 20; Levit. VI, 12 et Exod. 3 Cf. Exod. xxvII, 20; Levit. VI, 12 et Exod. XL, 22 et 23. XL, 22 et 23.

Solutio Solutio Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 1. Ad 1.

Ad 5. Ad 5.

IN IV SENTENT. DIST. XXIV, G. IN IV SENTENT. DIST. XXIV, G.

tunc altissimum est inter quatuor officia. tunc altissimum est inter quatuor officia. Et quod ita sit, patet per hoc quod dicit Et quod ita sit, patet per hoc quod dicit Magister in illo loco : « Non ad effugan- Magister in illo loco : « Non ad effugan- das aeris tenebras, cum sol eo tempore das aeris tenebras, cum sol eo tempore rutilet, sed, etc. »> rutilet, sed, etc. »>

Item, Per illud quod dicit, quod Chri- Item, Per illud quod dicit, quod Chri- stus hunc ordinem exhibuit cum dixit : stus hunc ordinem exhibuit cum dixit : Ego sum lux mundi 1. Ego sum lux mundi 1.

ARTICULUS XXV. ARTICULUS XXV.

Quando acolythis imprimitur character ? Quando acolythis imprimitur character ?

63 63

delabrum primo edocetur qualiter in of- delabrum primo edocetur qualiter in of- ficio ministrare debet et tunc ab archi- ficio ministrare debet et tunc ab archi- diacono accipit urceolum constat autem diacono accipit urceolum constat autem quod archidiaconus non dat ordinem, sed quod archidiaconus non dat ordinem, sed Episcopus ergo videtur, quod det eis Episcopus ergo videtur, quod det eis ordinem in hoc quod dat eis candelabrum, ordinem in hoc quod dat eis candelabrum, et non actum urceoli. et non actum urceoli.

RESPONSIO. Dicendum, quod mihi vi- RESPONSIO. Dicendum, quod mihi vi- detur, quod imprimatur character cum detur, quod imprimatur character cum datur candelabrum cum instructione si- datur candelabrum cum instructione si- gnificationis ad fugandas tenebras aqui- gnificationis ad fugandas tenebras aqui- lonares, id est, diaboli sic enim respon- lonares, id est, diaboli sic enim respon- det ei figura in Veteri Testamento, ut pa- det ei figura in Veteri Testamento, ut pa- tet in Littera : et sic ordinem exhibuit tet in Littera : et sic ordinem exhibuit Christus. Quod autem archidiaconus fa- Christus. Quod autem archidiaconus fa-

Secundo quæritur, Quando imprimitur cit, hoc est ad excellentiam ordinis deno- Secundo quæritur, Quando imprimitur cit, hoc est ad excellentiam ordinis deno- character in ordine isto? character in ordine isto?

Duo enim hic dicuntur, scilicet quod Duo enim hic dicuntur, scilicet quod cereum portat, et ipse urceolum portat cereum portat, et ipse urceolum portat cum vino et aqua suggesta pro Euchari- cum vino et aqua suggesta pro Euchari- stia. Constat autem, quod vicinius est stia. Constat autem, quod vicinius est Eucharistiæ opus quod habet cum portat Eucharistiæ opus quod habet cum portat urceolum cum aqua, quam portatio ce- urceolum cum aqua, quam portatio ce- reorum sed in digniori parte imprimi- reorum sed in digniori parte imprimi- tur facilitas ad operandum: ergo videtur, tur facilitas ad operandum: ergo videtur, quod character tunc imprimitur cum ur- quod character tunc imprimitur cum ur- ceolus ille sibi datur. ceolus ille sibi datur.

In contrarium hujus est, quod In contrarium hujus est, quod

1. A portatione cereorum denomina- 1. A portatione cereorum denomina- tur ergo videtur, quod quando candela- tur ergo videtur, quod quando candela- brum accipit, tunc character sibi impri- brum accipit, tunc character sibi impri-

matur. matur.

2. Adhuc, Ab Episcopo accipiendo can- 2. Adhuc, Ab Episcopo accipiendo can-

tandam, ut ostendatur continuatio in isto tandam, ut ostendatur continuatio in isto esse ad ordines sacros. esse ad ordines sacros.

AD OBJECTUM ergo dicendum, quod AD OBJECTUM ergo dicendum, quod opus urceoli non est opus in ordinibus opus urceoli non est opus in ordinibus nisi accidentale et populare, præter quam nisi accidentale et populare, præter quam quando datur subdiacono : et ideo non quando datur subdiacono : et ideo non est nisi acolythi ministrare cum urceolo est nisi acolythi ministrare cum urceolo diacono immediate: sed potius prævide- diacono immediate: sed potius prævide- re ne sit impedimentum ex parte populi re ne sit impedimentum ex parte populi offerentis qui in sacratio sit materia pa- offerentis qui in sacratio sit materia pa- rata de qua conficiatur Eucharistia : sed rata de qua conficiatur Eucharistia : sed opus divinum quod facit circa sacramen- opus divinum quod facit circa sacramen- ta, est pellere tenebras spirituales lumine ta, est pellere tenebras spirituales lumine verbi et exempli : ipse enim quasi argu- verbi et exempli : ipse enim quasi argu- mentum est probationis ejus quod dicit mentum est probationis ejus quod dicit ad eloquium divinum. ad eloquium divinum.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

Solutio. Solutio.

G. De subdiaconis. G. De subdiaconis.

Quintus est ordo subdiaconorum. Græce indiánoves vocantur, quos nos Quintus est ordo subdiaconorum. Græce indiánoves vocantur, quos nos Subdiacones dicimus 2. Qui ideo sic appellantur, quia subjacent præceptis Subdiacones dicimus 2. Qui ideo sic appellantur, quia subjacent præceptis et officiis Levitarum. Oblationes enim in templo a fidelibus suscipiunt, et et officiis Levitarum. Oblationes enim in templo a fidelibus suscipiunt, et

1 Joan. VIII, 12. 1 Joan. VIII, 12.

2 Dist. XXI, cap. Cleros (Nota edit. Lugd.) 2 Dist. XXI, cap. Cleros (Nota edit. Lugd.)

61 61

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Levitis superponendas altaribus deferunt. Hi apud Hebræos nathinnei Levitis superponendas altaribus deferunt. Hi apud Hebræos nathinnei vocabantur, id est, in humilitate Domino servientes. Ad subdiaconum per- vocabantur, id est, in humilitate Domino servientes. Ad subdiaconum per- tinet calicem et patenam ad altare Christi deferre, et Levitis tradere, eisque tinet calicem et patenam ad altare Christi deferre, et Levitis tradere, eisque ministrare. Urceolum quoque et aquamanile et manutergium tenere: ministrare. Urceolum quoque et aquamanile et manutergium tenere: Episcopo et Presbyteris et Levitis, pro lavandis ante altare manibus Episcopo et Presbyteris et Levitis, pro lavandis ante altare manibus aquam præbere. His lex continentiæ imponitur: quia altari propinquan- aquam præbere. His lex continentiæ imponitur: quia altari propinquan- tes, vasa corporis et sanguinis Christi portant 2. Unde illud implere debent: tes, vasa corporis et sanguinis Christi portant 2. Unde illud implere debent: Mundamini, qui fertis vasa Domini³. Ad hos etiam pertinet tantum de Mundamini, qui fertis vasa Domini³. Ad hos etiam pertinet tantum de oblationibus ponere in altari, quantum sufficere possit populo : necnon oblationibus ponere in altari, quantum sufficere possit populo : necnon corporales et pallas et substratoria lavare. Ili cum ordinantur, accipiunt corporales et pallas et substratoria lavare. Ili cum ordinantur, accipiunt de manu Episcopi patenam et calicem vacuum. Ab archidiacono vero de manu Episcopi patenam et calicem vacuum. Ab archidiacono vero urceolum cum aquamanili et manutergium. Hoc officio usus est Dominus urceolum cum aquamanili et manutergium. Hoc officio usus est Dominus quando linteo se præcinxit, et mittens aquam in pelvim, pedes discipulo- quando linteo se præcinxit, et mittens aquam in pelvim, pedes discipulo- rum lavit et linteo tersit *. rum lavit et linteo tersit *.

ARTICULUS XXVI. ARTICULUS XXVI.

Quis sit actus subdiaconi, ad quem im- Quis sit actus subdiaconi, ad quem im- primitur character? primitur character?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur, Deinde quæritur de hoc quod dicitur, ibi, G, « Quintus ordo subdiaconorum, ibi, G, « Quintus ordo subdiaconorum,

etc. » etc. »

Quæruntur hic tria, scilicet, quid sit Quæruntur hic tria, scilicet, quid sit actus subdiaconi verus, ad quem impri- actus subdiaconi verus, ad quem impri- mitur character? mitur character?

Secundo, Utrum excellit quatuor an- Secundo, Utrum excellit quatuor an- tecedentes? tecedentes?

Tertio, Quare quidam ordines dicun- Tertio, Quare quidam ordines dicun- tur sacri, quidam autem non sacri? tur sacri, quidam autem non sacri?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Subdiaconus subjicitur diacono : 1. Subdiaconus subjicitur diacono : ergo inferiorem habet actum pro actu: ergo inferiorem habet actum pro actu: sed Novum Testamentum datur legen- sed Novum Testamentum datur legen- dum diacono, ut dicitur in sequenti ca- dum diacono, ut dicitur in sequenti ca-

Dist. XXV, cap. Perlectis (Nota edit. Lugd.) Dist. XXV, cap. Perlectis (Nota edit. Lugd.) 2 HUGO DE S. VICTORE, Lib. II de Sacramentis, 2 HUGO DE S. VICTORE, Lib. II de Sacramentis, parte 3, cap. 9. parte 3, cap. 9.

pitulo ergo Vetus datur legendum sub- pitulo ergo Vetus datur legendum sub- diacono sed hoc idem datur lectori: diacono sed hoc idem datur lectori: ergo videtur, quod unius et idem sit ergo videtur, quod unius et idem sit actus lectoris et subdiaconi. actus lectoris et subdiaconi.

2. Adhuc, In Littera dicit, quod cali- 2. Adhuc, In Littera dicit, quod cali- cem et patenam debent ad altare deferre cem et patenam debent ad altare deferre et Levitis tradere: hoc autem minus est et Levitis tradere: hoc autem minus est quam lectiones divinas exponere: ergo quam lectiones divinas exponere: ergo videtur, quod nobilior actus sit, quod le- videtur, quod nobilior actus sit, quod le- gant epistolas et prophetias: sed ordo gant epistolas et prophetias: sed ordo sicut et quodlibet aliud diffinitur ad ulti- sicut et quodlibet aliud diffinitur ad ulti- mum actum: ergo diffinitur ad legen- mum actum: ergo diffinitur ad legen- dum et inde ut prius. dum et inde ut prius.

3. Adhuc, Magis est ministrare Epi- 3. Adhuc, Magis est ministrare Epi- scopo et presbyteris, quam diacono : sed scopo et presbyteris, quam diacono : sed in urceolo et manutergio et manili ser- in urceolo et manutergio et manili ser- vit Episcopo et presbyteris, in calice et vit Episcopo et presbyteris, in calice et patena diacono tantum: ergo videtur, patena diacono tantum: ergo videtur, quod magis excellentis potestatis indi- quod magis excellentis potestatis indi- cium sit, quod suscipit manile et manu- cium sit, quod suscipit manile et manu- tergium, quam quod suscipiat. calicem : tergium, quam quod suscipiat. calicem : sed in potestate excellentiori datur cha- sed in potestate excellentiori datur cha- racter: ergo videtur, quod character ei racter: ergo videtur, quod character ei imprimitur quando suscipit manile et imprimitur quando suscipit manile et manutergium. manutergium.

3 Isa. LII, 11. 3 Isa. LII, 11.

* Cf. Joan. xi, 2 et seq. * Cf. Joan. xi, 2 et seq.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN IV SENTENT. DIST. XXIV, G, ART. 27. IN IV SENTENT. DIST. XXIV, G, ART. 27.

4. Adhuc, Ille est actus ad quem cha- 4. Adhuc, Ille est actus ad quem cha- racter imprimitur, quem exhibuit Chri- racter imprimitur, quem exhibuit Chri- stus ordinem hunc præfigurando: sed stus ordinem hunc præfigurando: sed actum ablutionis in manili et manuter- actum ablutionis in manili et manuter- gio exhibuit Christus ordinem istum gio exhibuit Christus ordinem istum præfigurando ergo ad illum imprimitur præfigurando ergo ad illum imprimitur character istius ordinis. PRIMA patet per character istius ordinis. PRIMA patet per hoc quod hic ordo sicut nec aliud sacra- hoc quod hic ordo sicut nec aliud sacra- mentum, vim aliquam habuit nisi ab mentum, vim aliquam habuit nisi ab institutione divina. SECUNDA autem scri- institutione divina. SECUNDA autem scri- bitur in Littera in fine hujus capituli. bitur in Littera in fine hujus capituli.

IN CONTRARIUM hujus objicitur: quia IN CONTRARIUM hujus objicitur: quia tanto est excellentior actus in ordinibus, tanto est excellentior actus in ordinibus, quanto est actui sacerdotis qui est confi- quanto est actui sacerdotis qui est confi- cere corpus Christi, vicinior: sed præ- cere corpus Christi, vicinior: sed præ- parare calicem et hostias super altare parare calicem et hostias super altare proportionate numero sumentium, præ proportionate numero sumentium, præ omnibus est actui sacerdotis qui est con- omnibus est actui sacerdotis qui est con- ficere Christi corpus, vicinior: ergo vi- ficere Christi corpus, vicinior: ergo vi- detur, quod ille actus sit excellentior: detur, quod ille actus sit excellentior: sed ad excellentiorem imprimitur chara- sed ad excellentiorem imprimitur chara- cter ergo character hujus ordinis tunc cter ergo character hujus ordinis tunc imprimitur, cum calicem a manu Epi- imprimitur, cum calicem a manu Epi- scopi suscipit cum verbis ad hoc pertinen- scopi suscipit cum verbis ad hoc pertinen- tibus. tibus.

RESPONSIO. Quod hic ultimo proba- RESPONSIO. Quod hic ultimo proba- tum est, videtur mihi concedendum tum est, videtur mihi concedendum

esse. esse.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod sub- AD PRIMUM ergo dicendum, quod sub- diaconus dicitur, eo quod ministrat dia- diaconus dicitur, eo quod ministrat dia- cono in actu principali qui est, quod cono in actu principali qui est, quod diaconus ministrat super altare sacerdoti diaconus ministrat super altare sacerdoti materiam corporis Christi, sicut patuit materiam corporis Christi, sicut patuit in divisione ordinum supra posita. in divisione ordinum supra posita.

AD ALIUD dicendum, quod hoc multo AD ALIUD dicendum, quod hoc multo magis est quam lectiones legere: quia magis est quam lectiones legere: quia hoc est ministrare ad corpus Christi ve- hoc est ministrare ad corpus Christi ve- rum, aliud autem ad mysticum tantum : rum, aliud autem ad mysticum tantum : et tamen lectio subdiaconi altior est et tamen lectio subdiaconi altior est quam lectoris, sicut explanatio Evange- quam lectoris, sicut explanatio Evange- lii lii quæ est in epistolis, major est expla- quæ est in epistolis, major est expla- natione legis quæ est in prophetiis. natione legis quæ est in prophetiis.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum est in quantum Episcopus est: sed non est in quantum Episcopus est: sed non facit sibi hoc ministerium nisi in commu- facit sibi hoc ministerium nisi in commu- ni, prout exigitur munditia quædam lu- ni, prout exigitur munditia quædam lu-

1 Cf. Matth. xxvI, 26 et seq. 1 Cf. Matth. xxvI, 26 et seq.

XXX XXX

65 65

cere in omnibus ministris. Unde in eo- cere in omnibus ministris. Unde in eo- dem ministerio servit etiam Levitis, ut dem ministerio servit etiam Levitis, ut dicit in Littera. Unde actus illius mini- dicit in Littera. Unde actus illius mini- stri non fit Episcopo ut Episcopus est, stri non fit Episcopo ut Episcopus est, vel presbytero ut presbyter est: sed hoc vel presbytero ut presbyter est: sed hoc est commune ministerium servientium est commune ministerium servientium juxta altare, et hoc est adjunctum dia- juxta altare, et hoc est adjunctum dia- cono qui inter ministros inferiores magis cono qui inter ministros inferiores magis ad sancta potest accedere. ad sancta potest accedere.

AD ALIUD dicendum, quod Christus AD ALIUD dicendum, quod Christus utrumque in coena exhibuit: necessarium utrumque in coena exhibuit: necessarium enim fuit vasa parare in quibus corpus enim fuit vasa parare in quibus corpus et sanguinem illum conficeret: unde et sanguinem illum conficeret: unde etiam dixit « Accipite, hic calix Novi etiam dixit « Accipite, hic calix Novi Testamenti est : » sed Magister hic ex Testamenti est : » sed Magister hic ex posteriori actu priorem demonstrat esse posteriori actu priorem demonstrat esse suppositum quia nemo dubitat si infe- suppositum quia nemo dubitat si infe- riorem et adjunctum actum qui humili- riorem et adjunctum actum qui humili- tatis est fecit Christus per seipsum, quin tatis est fecit Christus per seipsum, quin etiam per seipsum fecit actum excellen- etiam per seipsum fecit actum excellen- tiorem qui vicinior est sacramento Eu- tiorem qui vicinior est sacramento Eu- charistiæ. charistiæ.

ARTICULUS XXVII. ARTICULUS XXVII.

An ordo subdiaconatus præcellat quatuor An ordo subdiaconatus præcellat quatuor

alios ordines ? alios ordines ?

Secundo quæritur, Utrum iste ordo Secundo quæritur, Utrum iste ordo excellat quatuor antecedentes ordines ? excellat quatuor antecedentes ordines ? Et videtur, quod non : quia Et videtur, quod non : quia

1. Sicut dicit Aristoteles in X Ethico- 1. Sicut dicit Aristoteles in X Ethico- rum: «Operatio intellectus dignior est rum: «Operatio intellectus dignior est omni operatione hominis: » sed lectoris omni operatione hominis: » sed lectoris actus circa operationem intellectus est, actus circa operationem intellectus est, et subdiaconi circa vasa quædam irratio- et subdiaconi circa vasa quædam irratio- nalia et inanimata : ergo videtur, quod nalia et inanimata : ergo videtur, quod operatio lectoris dignior sit, quam ope- operatio lectoris dignior sit, quam ope- ratio subdiaconorum: sed sicut se habet ratio subdiaconorum: sed sicut se habet operatio ad operationem, sic se habet operatio ad operationem, sic se habet ordo ad ordinem: ergo ordo lectorum ordo ad ordinem: ergo ordo lectorum dignior est quam ordo subdiaconorum. dignior est quam ordo subdiaconorum.

2. Adhuc, Arcere dæmones potestatis 2. Adhuc, Arcere dæmones potestatis

5 5

Ad 4. Ad 4.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

66 66

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est supermundanæ, sed præparare vasa est supermundanæ, sed præparare vasa Ecclesiæ est operatio mundana: sed su- Ecclesiæ est operatio mundana: sed su- permundana operatio est dignior quam permundana operatio est dignior quam mundana sive humana: ergo videtur, mundana sive humana: ergo videtur, quod operatio exorcistarum sit dignior quod operatio exorcistarum sit dignior operatione subdiaconorum : operatione subdiaconorum : ergo ut ergo ut prius. prius.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Subdiaconus intrat ad sancta, ad 1. Subdiaconus intrat ad sancta, ad quæ non licet accedere inferioris ordinis quæ non licet accedere inferioris ordinis gradibus sed qui sanctis est vicinior, gradibus sed qui sanctis est vicinior, est dignior ergo ordo subdiaconorum est dignior ergo ordo subdiaconorum dignior est omnibus inferioribus ordini- dignior est omnibus inferioribus ordini- bus. bus.

2. Adhuc, Ordo qui in sua operatione 2. Adhuc, Ordo qui in sua operatione vicinior est primo actui sacerdotum, est vicinior est primo actui sacerdotum, est nobilior: sed inter omnes plus appro- nobilior: sed inter omnes plus appro- pinquat in operatione subdiaconus præ- pinquat in operatione subdiaconus præ- ter diaconum solum ergo ipse ordo di- ter diaconum solum ergo ipse ordo di- gnior est præter ordinem diaconatus. gnior est præter ordinem diaconatus.

RESPONSIO. Dicendum, quod duabus RESPONSIO. Dicendum, quod duabus ultimis rationibus consentiendum est. ultimis rationibus consentiendum est.

AD PRIMUM ergo dicendum est, quod AD PRIMUM ergo dicendum est, quod licet sit circa vasa irrationalia et inani- licet sit circa vasa irrationalia et inani- mata, non tamen est circa ea prout hu- mata, non tamen est circa ea prout hu- jusmodi sunt, sed potius prout referun- jusmodi sunt, sed potius prout referun- tur ad continentiam corporis Christi, tur ad continentiam corporis Christi, quod dignius est quam totus mundus, quod dignius est quam totus mundus, etiamsi millies multiplicaretur mundus. etiamsi millies multiplicaretur mundus. Ad dictum autem Philosophi dicen- Ad dictum autem Philosophi dicen- dum, quod intelligitur de operationibus dum, quod intelligitur de operationibus hominis in quantum homo est: sed istæ hominis in quantum homo est: sed istæ operationes quæ sunt ministrorum in sa- operationes quæ sunt ministrorum in sa- cramentis, sunt divinæ potius quam hu- cramentis, sunt divinæ potius quam hu-

manæ. manæ.

Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod arcere dæ- Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod arcere dæ- mones nullo modo est ita dignum sicut mones nullo modo est ita dignum sicut operari circa vasa corporis Domini prout operari circa vasa corporis Domini prout sunt contentiva corporis Christi: et licet sunt contentiva corporis Christi: et licet illa sit supermundana potestas, tamen illa sit supermundana potestas, tamen ista est etiam supermundana, quia a Deo ista est etiam supermundana, quia a Deo datur homini potestas ista. datur homini potestas ista.

ARTICULUS XXVIII. ARTICULUS XXVIII.

Quare isti tres ordines dicuntur sacri? Quare isti tres ordines dicuntur sacri?

Tertio quæritur de ordinibus sacris, Tertio quæritur de ordinibus sacris, quare tres isti dicuntur sacri? quare tres isti dicuntur sacri? Et objicitur sic: Et objicitur sic:

1. Omnis operatio sacra est, quæ est cir- 1. Omnis operatio sacra est, quæ est cir- ca sacra sed omnis operatio ordinis est ca sacra sed omnis operatio ordinis est circa sacra: ergo omnis ordo est sacer. circa sacra: ergo omnis ordo est sacer.

2. Adhuc, Operatio dupliciter dicitur 2. Adhuc, Operatio dupliciter dicitur sacra, scilicet a sanctitate operantis, sicut sacra, scilicet a sanctitate operantis, sicut actus meritorius sanctus est: vel a san- actus meritorius sanctus est: vel a san- ctitate materiæ circa quam est. Et con- ctitate materiæ circa quam est. Et con- stat, quod primo modo non dicitur ordo stat, quod primo modo non dicitur ordo sacer quia multi non habentes ordines, sacer quia multi non habentes ordines, habent taliter sacras operationes. Si au- habent taliter sacras operationes. Si au- tem secundo dicitur ordo sacer, tunc se- tem secundo dicitur ordo sacer, tunc se- quitur ut prius, quod omnis ordo est sa- quitur ut prius, quod omnis ordo est sa-

cer. cer.

RESPONSIO. Dicendum, quod sacri di- RESPONSIO. Dicendum, quod sacri di- cuntur isti ordines propter sanctitatem cuntur isti ordines propter sanctitatem quæ indicitur ministrantibus in eis: quæ indicitur ministrantibus in eis: oportet enim habere votum continentiæ oportet enim habere votum continentiæ vel simpliciter vel secundum tempus. vel simpliciter vel secundum tempus. Simpliciter ut in Occidentali Ecclesia, Simpliciter ut in Occidentali Ecclesia, quia non dantur isti ultimi tres ordines quia non dantur isti ultimi tres ordines

nisi voventibus et servantibus castitatem nisi voventibus et servantibus castitatem

perfectam. Secundum tempus autem in perfectam. Secundum tempus autem in primitiva Ecclesia, et in Ecclesia Orien- primitiva Ecclesia, et in Ecclesia Orien- tali, si qui in matrimonio ordinem susci- tali, si qui in matrimonio ordinem susci- piunt, permanent in matrimonio: sed ta- piunt, permanent in matrimonio: sed ta- men quamdiu ministrant, separantur ab men quamdiu ministrant, separantur ab uxoribus et iterum illa mortua aliam uxoribus et iterum illa mortua aliam ducere non possunt. ducere non possunt.

Et per hoc patet solutio ad ambo ob- Et per hoc patet solutio ad ambo ob- jecta. jecta.

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XXIV, H. IN IV SENTENT. DIST. XXIV, H.

II. De diaconis. II. De diaconis.

4 4

Diaconorum ordo sextum tenet locum, propter senarii perfectionem '. Diaconorum ordo sextum tenet locum, propter senarii perfectionem '. lic ordo in Veteri Testamento a tribu Levi nomen accepit vel traxit. Di- lic ordo in Veteri Testamento a tribu Levi nomen accepit vel traxit. Di- cuntur enim et levitæ 2. Præcepit quippe Dominus Moysi ³, ut post ordina- cuntur enim et levitæ 2. Præcepit quippe Dominus Moysi ³, ut post ordina- tionem Aaron et filiorum ejus, prorsus tribus Levi ad divini cultus mini- tionem Aaron et filiorum ejus, prorsus tribus Levi ad divini cultus mini- steria ordinaretur et consecraretur Domino: et servirent pro Israel coram steria ordinaretur et consecraretur Domino: et servirent pro Israel coram Aaron et filiis ejus in tabernaculo *: ipsique gestarent arcam et tabernacu- Aaron et filiis ejus in tabernaculo *: ipsique gestarent arcam et tabernacu- lum, et omnia vasa ejus : et in circuitu tabernaculi excubarent, et in trans- lum, et omnia vasa ejus : et in circuitu tabernaculi excubarent, et in trans- portando tabernaculo ipsi deponerent, rursumque componerent *. A vigin- portando tabernaculo ipsi deponerent, rursumque componerent *. A vigin- tiquinque annis et supra jussi sunt servire in tabernaculo : quam regulam tiquinque annis et supra jussi sunt servire in tabernaculo : quam regulam in Novo Testamento sancti Patres constituerunt, quia hæc ætas ad ferenda in Novo Testamento sancti Patres constituerunt, quia hæc ætas ad ferenda onera est robusta. Levitæ ergo ex nomine Auctoris vocati sunt 7. De Levi onera est robusta. Levitæ ergo ex nomine Auctoris vocati sunt 7. De Levi enim levitæ exorti sunt, a quibus in templo mystici sacramenti mysteria enim levitæ exorti sunt, a quibus in templo mystici sacramenti mysteria explebantur. Hi Græce, dixoves, Latine ministri dicuntur: quia sicut in explebantur. Hi Græce, dixoves, Latine ministri dicuntur: quia sicut in sacerdote consecratio, ita et in diacono ministerii dispensatio habetur. Ad sacerdote consecratio, ita et in diacono ministerii dispensatio habetur. Ad diaconum pertinet assistere sacerdotibus, et ministrare in omnibus quæ diaconum pertinet assistere sacerdotibus, et ministrare in omnibus quæ aguntur in sacramentis Christi, scilicet in baptismo, in chrismate, in aguntur in sacramentis Christi, scilicet in baptismo, in chrismate, in patena, et calice: oblationes quoque inferre, et disponere in altari. Com- patena, et calice: oblationes quoque inferre, et disponere in altari. Com- ponere etiam mensam Domini et vestire, crucem ferre, et prædicare Evan- ponere etiam mensam Domini et vestire, crucem ferre, et prædicare Evan- gelium et epistolam ad populum. Nam sicut lectoribus Vetus Testamen- gelium et epistolam ad populum. Nam sicut lectoribus Vetus Testamen- tum, ita diaconibus Novum prædicare præceptum est. Ad ipsum etiam tum, ita diaconibus Novum prædicare præceptum est. Ad ipsum etiam pertinet officium precum, et recitatio catechumenorum nominum. Ipse pertinet officium precum, et recitatio catechumenorum nominum. Ipse præmonet aures habere ad Dominum ipse donat pacem, et ipse annun- præmonet aures habere ad Dominum ipse donat pacem, et ipse annun- tiat. Quod autem huic ordini a Moyse statutum est ", hoc etiam in Novo tiat. Quod autem huic ordini a Moyse statutum est ", hoc etiam in Novo Testamento repræsentatur, cum diacono super lævum humerum stola Testamento repræsentatur, cum diacono super lævum humerum stola

1 HUGO DE S. VICTORE, Lib. II de Sacramentis, parte 3, cap. 16. 1 HUGO DE S. VICTORE, Lib. II de Sacramentis, parte 3, cap. 16.

2 Cf. Numer. 111, 1 et seq. 2 Cf. Numer. 111, 1 et seq.

8 Cf. Levit. viII, 2 et seq. 8 Cf. Levit. viII, 2 et seq.

* Cf. Numer. IV, 1 et seq. * Cf. Numer. IV, 1 et seq.

5 Cf. Numer. XVIII, 1 et seq. 5 Cf. Numer. XVIII, 1 et seq.

Ibidem. Ibidem.

ISIDORUS, Lib. VII Etymologiarum. ISIDORUS, Lib. VII Etymologiarum.

8 Dist. XXI, cap. Cleros (Nota edit. Lugd.) 8 Dist. XXI, cap. Cleros (Nota edit. Lugd.)

9 Dist. XXV, cap. Perlectis (Nota edit. Lugd.) 9 Dist. XXV, cap. Perlectis (Nota edit. Lugd.)

10 Cf. Numer. IV, 1 et seq. 10 Cf. Numer. IV, 1 et seq.

20 20

67 67

68 68

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ponitur, et casula in diebus jejunii complicatur: quia quidquid laboris et ponitur, et casula in diebus jejunii complicatur: quia quidquid laboris et sustinentiæ in hac vita toleratur, quasi in læva portatur, donec in dexte- sustinentiæ in hac vita toleratur, quasi in læva portatur, donec in dexte- ra, id est, in æternitate, requies habeatur. Hic ordo ab Apostolis celebra- ra, id est, in æternitate, requies habeatur. Hic ordo ab Apostolis celebra- tus est, quando (ut legitur in Actibus Apostolorum 2) septem viros plenos tus est, quando (ut legitur in Actibus Apostolorum 2) septem viros plenos Spiritu sancto ad hoc officium elegerunt, et oratione præmissa manus eis Spiritu sancto ad hoc officium elegerunt, et oratione præmissa manus eis imposuerunt. Unde et consuetudo inolevit, ut in omni matrice Ecclesia imposuerunt. Unde et consuetudo inolevit, ut in omni matrice Ecclesia septem diacones circa Christi aram, quasi septem columnæ, assistant ³. Hi septem diacones circa Christi aram, quasi septem columnæ, assistant ³. Hi sunt septem Angeli tuba canentes in Apocalypsi *, qui quales esse debeant, sunt septem Angeli tuba canentes in Apocalypsi *, qui quales esse debeant, Apostolus docet Timotheo scribens ". Ili cum ordinantur, solus Episcopus Apostolus docet Timotheo scribens ". Ili cum ordinantur, solus Episcopus eis manum imponit: quia ad ministerium applicantur. Ponit eis orarium, eis manum imponit: quia ad ministerium applicantur. Ponit eis orarium, id est, stolam, super lævum humerum, ut per hoc intelligant se accepisse id est, stolam, super lævum humerum, ut per hoc intelligant se accepisse jugum Domini suave 6, quo ad sinistram pertinentia, divino timori subji- jugum Domini suave 6, quo ad sinistram pertinentia, divino timori subji- ciant. Accipiunt et textum Evangelii, ut intelligant se esse præcones Evan- ciant. Accipiunt et textum Evangelii, ut intelligant se esse præcones Evan- gilii Christi. Hi autem antequam ordinentur, probentur, ut docet Aposto- gilii Christi. Hi autem antequam ordinentur, probentur, ut docet Aposto- lus et sic ministrent, nullum crimen habentes. Hoc officio usus est lus et sic ministrent, nullum crimen habentes. Hoc officio usus est Christus, quando post cœnam sacramentum carnis et sanguinis discipulis Christus, quando post cœnam sacramentum carnis et sanguinis discipulis dispensavit, et quando Apostolos dormientes ad orationem excitavit, di- dispensavit, et quando Apostolos dormientes ad orationem excitavit, di- cens Vigilate et orale, ut non intretis in tentationem 8. cens Vigilate et orale, ut non intretis in tentationem 8.

7 7

ARTICULUS XXIX. ARTICULUS XXIX.

Quis sit actus principalis ordinis Quis sit actus principalis ordinis diaconatus ? diaconatus ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, II, «Diaconorum ordo sextum tenet ibi, II, «Diaconorum ordo sextum tenet locum, etc. » locum, etc. »

Tria autem quæruntur de diaconibus, Tria autem quæruntur de diaconibus, scilicet de actu principali hujus ordinis. scilicet de actu principali hujus ordinis.

Secundo, Utrum ille ordo ut alii præ- Secundo, Utrum ille ordo ut alii præ- exigat alia sacramenta, vel sine his sus- exigat alia sacramenta, vel sine his sus- cipi potest? cipi potest?

1 Cantic. 11, 6 et VIII, 3: Læva ejus sub capite 1 Cantic. 11, 6 et VIII, 3: Læva ejus sub capite mco, etc. mco, etc.

2 Cf. Act. vi, 2 et seq. 2 Cf. Act. vi, 2 et seq.

3 De consec. dist. I, cap. Episcopus (Nota edit. 3 De consec. dist. I, cap. Episcopus (Nota edit. Lugd.) Lugd.)

Tertio, Quæritur de vestibus sacris hu- Tertio, Quæritur de vestibus sacris hu- jus ordinis et præcedentium. jus ordinis et præcedentium.

AD PRIMUM objicitur per ea quæ dicun- AD PRIMUM objicitur per ea quæ dicun- tur in Littera, ubi dicit : « Ad diaconum tur in Littera, ubi dicit : « Ad diaconum pertinet assistere sacerdotibus, etc. » Ibi pertinet assistere sacerdotibus, etc. » Ibi enim enumerat novem ad diaconum per- enim enumerat novem ad diaconum per- tinentia, scilicet, assistere sacerdotibus tinentia, scilicet, assistere sacerdotibus in ministrando in sacramentis. Secundo, in ministrando in sacramentis. Secundo, oblationes fidelium inferre, et disponere oblationes fidelium inferre, et disponere in altari. Tertio, componere missam. in altari. Tertio, componere missam. Quarto, crucem ferre. Quinto, prædicare Quarto, crucem ferre. Quinto, prædicare Evangelium et cæteras Scripturas. Sexto, Evangelium et cæteras Scripturas. Sexto, frequentatio precum. Septimo, recitatio frequentatio precum. Septimo, recitatio catechumenorum. Octavo, quod præmo- catechumenorum. Octavo, quod præmo- net aures habere ad Dominum. Et nono, net aures habere ad Dominum. Et nono, quod pacem donat, et annuntiat. quod pacem donat, et annuntiat. Quæritur ergo, Quis istorum sit actus" Quæritur ergo, Quis istorum sit actus"

4 Cf. Apocal. VIII, 2. 4 Cf. Apocal. VIII, 2.

5 Cf. I ad Timoth. II, 8 et seq. 5 Cf. I ad Timoth. II, 8 et seq.

6 Matth. x1, 30 Jugum meum suave est, etc. 6 Matth. x1, 30 Jugum meum suave est, etc.

7I ad Timoth. 111, 13. 7I ad Timoth. 111, 13.

8 Matth. xxvi, 41. Cf. Luc. XXII, 46. 8 Matth. xxvi, 41. Cf. Luc. XXII, 46.

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XXIV, H, ART. 29. IN IV SENTENT. DIST. XXIV, H, ART. 29.

principalis? Unius enim potestatis est principalis? Unius enim potestatis est unicus actus et ordo diaconi est una unicus actus et ordo diaconi est una potestas tantum : ergo non habet nisi potestas tantum : ergo non habet nisi

unum actum. unum actum.

69 69

hoc officio usus est Dominus cum post hoc officio usus est Dominus cum post cœnam corpus et sanguinem suum disci- cœnam corpus et sanguinem suum disci- pulis dispensavit. Ad hunc autem actum pulis dispensavit. Ad hunc autem actum omnes alii referuntur: quod enim sacer- omnes alii referuntur: quod enim sacer-

Videtur autem, quod ille sit prædicare doti ministrat, totum refertur ad compo- Videtur autem, quod ille sit prædicare doti ministrat, totum refertur ad compo- Evangelium quia Evangelium quia

1. Prædicatio Evangelii fuit officium 1. Prædicatio Evangelii fuit officium Christi constat autem, quod officium Christi constat autem, quod officium Christi fuit dignissimum et divinissi- Christi fuit dignissimum et divinissi- mum ergo nullum actum etiam diaco- mum ergo nullum actum etiam diaco- nus potest habere digniorem. nus potest habere digniorem.

2. Adhuc, In Littera dicit circa hunc 2. Adhuc, In Littera dicit circa hunc actum, quia diaconibus conceditur præ- actum, quia diaconibus conceditur præ- dicatio Novi Testamenti sicut lectoribus dicatio Novi Testamenti sicut lectoribus Veteris sed Vetus et Novum prædicare Veteris sed Vetus et Novum prædicare non differunt nisi per materiam: ergo non differunt nisi per materiam: ergo ordo lectoris et diaconi non differunt nisi ordo lectoris et diaconi non differunt nisi per materiam, quod falsum est. per materiam, quod falsum est.

3. Adhuc falsum videtur: quia etiam 3. Adhuc falsum videtur: quia etiam subdiaconis conceditur recitatio epistola- subdiaconis conceditur recitatio epistola- rum Novi Testamenti et cum recitant, rum Novi Testamenti et cum recitant, quasi choro prædicant: unde etiam cho- quasi choro prædicant: unde etiam cho- rus respondet eis cantando gradualia rus respondet eis cantando gradualia per quæ significatur profectus de virtute per quæ significatur profectus de virtute in virtutem, et tractus per quos signifi- in virtutem, et tractus per quos signifi- catur longanimitas in tribulatione præ- catur longanimitas in tribulatione præ- sentis vitæ, et alleluia per quod signi- sentis vitæ, et alleluia per quod signi- ficatur gaudium in spe futurorum et hoc ficatur gaudium in spe futurorum et hoc est totum quod prædicatur. Per hoc etiam est totum quod prædicatur. Per hoc etiam videtur, quod non sit verum, quod pro- videtur, quod non sit verum, quod pro- prium sit diaconorum prædicare Novum prium sit diaconorum prædicare Novum Testamentum. Testamentum.

4. Adhuc, Ministrare vestiendo men- 4. Adhuc, Ministrare vestiendo men- sam et crucem ferendo non videtur esse sam et crucem ferendo non videtur esse diaconorum, sed potius acolythorum diaconorum, sed potius acolythorum quia secundum usum Ecclesiarum hoc quia secundum usum Ecclesiarum hoc videmus facere acolythos. videmus facere acolythos.

RESPONSIO. Ad hæc et similia dicen- RESPONSIO. Ad hæc et similia dicen- dum, quod actus summus et principalis dum, quod actus summus et principalis diaconi est ministrare sacerdoti in con- diaconi est ministrare sacerdoti in con- secratione corporis Christi immediate su- secratione corporis Christi immediate su- per altare. Dat enim ei calicem cum ho- per altare. Dat enim ei calicem cum ho- stia et vino, et osculando manum repor- stia et vino, et osculando manum repor- tat patenam subdiacono, corporale com- tat patenam subdiacono, corporale com- ponit, et super ipsum hostias consecran- ponit, et super ipsum hostias consecran- das componit. Ipse etiam si necesse est, das componit. Ipse etiam si necesse est, sacramentum ipsum jam confectum po- sacramentum ipsum jam confectum po- pulo dispensat, ut patet ubi dicit, quod pulo dispensat, ut patet ubi dicit, quod

sitionem hostiarum in altari. Quod au- sitionem hostiarum in altari. Quod au- tem populum præmonet dicendo: << Fle- tem populum præmonet dicendo: << Fle- ctamus genua. Levate, » et hujusmodi. ctamus genua. Levate, » et hujusmodi. Quod pacem dat immediate sumens Quod pacem dat immediate sumens eam a sacerdote, quod recitat catechu- eam a sacerdote, quod recitat catechu- menos, quod prædicat, etc., hoc totum menos, quod prædicat, etc., hoc totum ordinatur ad hoc, quod digne communi- ordinatur ad hoc, quod digne communi- cet de manibus ejus Eucharistiam dis- cet de manibus ejus Eucharistiam dis- pensantis. Unde patet, quod iste est actus pensantis. Unde patet, quod iste est actus primus. primus.

AD ID ergo quod objicitur, dicendum AD ID ergo quod objicitur, dicendum quod annuntiare Evangelium est actus quod annuntiare Evangelium est actus dignissimus qui potest fieri circa corpus dignissimus qui potest fieri circa corpus mysticum et hoc modo operabatur mysticum et hoc modo operabatur Christus salutem nostram sed dignio- Christus salutem nostram sed dignio- rem habuit actum circa corpus suum ve- rem habuit actum circa corpus suum ve- rum, quando de pane et vino nobis sa- rum, quando de pane et vino nobis sa- cramentum suiipsius effecit, et ad illum cramentum suiipsius effecit, et ad illum actum accedit diaconus ministrando in actum accedit diaconus ministrando in altari sacerdoti, ut dictum est. altari sacerdoti, ut dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod sicut dicit AD ALIUD dicendum, quod sicut dicit Dionysius, ea quæ sunt inferiorum ordi- Dionysius, ea quæ sunt inferiorum ordi- num, superiores habent præpotenter et num, superiores habent præpotenter et eminenter. Unde prædicatio lectoris est eminenter. Unde prædicatio lectoris est secundum obscuram resonantiam Vete- secundum obscuram resonantiam Vete- ris Testamenti: sed subdiaconi clarior, ris Testamenti: sed subdiaconi clarior, et clarissima diaconi. Et hoc modo non et clarissima diaconi. Et hoc modo non potest sensibiliter distingui, nisi quod potest sensibiliter distingui, nisi quod uni Vetus, alii Epistolæ, et tertio Evan- uni Vetus, alii Epistolæ, et tertio Evan- gelium committitur: ut sciatur, quod in gelium committitur: ut sciatur, quod in plena claritate convenit diacono, quod plena claritate convenit diacono, quod modo proportionato sibi convenit lecto- modo proportionato sibi convenit lecto- ri, et subdiacono. Et ideo hæc differentia ri, et subdiacono. Et ideo hæc differentia non est materialis tantum, sed potesta- non est materialis tantum, sed potesta- tis: sicut dico, quod candela lucet, et tis: sicut dico, quod candela lucet, et sol, non differt materialiter tantum, sci- sol, non differt materialiter tantum, sci- licet per exile et eminens, sed secundum licet per exile et eminens, sed secundum potestatem lucendi et hujus potestatis potestatem lucendi et hujus potestatis causæ sunt formæ diversæ. causæ sunt formæ diversæ.

AD ALIUD patet solutio per dicta : quia AD ALIUD patet solutio per dicta : quia eminens modus proprius est diacono, et eminens modus proprius est diacono, et inferior subdiacono. Et si quis objiciat, inferior subdiacono. Et si quis objiciat, quod magis et minus non diversificat spe- quod magis et minus non diversificat spe- ciem : nihil est : quia dicit Aristoteles, ciem : nihil est : quia dicit Aristoteles,

Ad 1, Ad 1,

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

70 70

10 10

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod qui credunt, quod id quod secun- quod qui credunt, quod id quod secun- dum magis et minus dicitur, sit univo- dum magis et minus dicitur, sit univo- cum, non sufficienti crediderunt signo : cum, non sufficienti crediderunt signo : quia magis et minus quandoque causan- quia magis et minus quandoque causan- tur a potestatibus diversarum formarum tur a potestatibus diversarum formarum magis et minus nobilium, et tunc non magis et minus nobilium, et tunc non sunt unius speciei: et ita est hic. Quan- sunt unius speciei: et ita est hic. Quan- doque autem causantur per motum ad doque autem causantur per motum ad terminum ab eadem forma, et tunc sunt terminum ab eadem forma, et tunc sunt ejusdem speciei et ita non est hic. Hoc ejusdem speciei et ita non est hic. Hoc autem etiam notatum est in secundo li- autem etiam notatum est in secundo li- bro Sententiarum, quæstione, Utrum bro Sententiarum, quæstione, Utrum anima et Angelus differant specie ? anima et Angelus differant specie ?

AD ALIUD palet solutio, quod in festis AD ALIUD palet solutio, quod in festis magnis in celebratione Episcoporum dia- magnis in celebratione Episcoporum dia- conus portat crucem, præcipue ante Ar- conus portat crucem, præcipue ante Ar- chiepiscopum et præparatio altaris hic chiepiscopum et præparatio altaris hic intelligitur compositio corporalis in al- intelligitur compositio corporalis in al- tari: hoc enim non debet facere nisi dia- tari: hoc enim non debet facere nisi dia-

conus. conus.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XXX. ARTICULUS XXX.

An tam diaconatus quam alii priores An tam diaconatus quam alii priores præexigant alia sacramenta ? præexigant alia sacramenta ?

Secundo quæritur, Utrum tam iste Secundo quæritur, Utrum tam iste quam alii præexigant alia sacramenta in quam alii præexigant alia sacramenta in suscipiente? suscipiente?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia 1. Essentialius conjungitur ordo or- 1. Essentialius conjungitur ordo or- dini, quam dini, quam aliis sacramentis et ordo aliis sacramentis et ordo sequens potest suscipi non susceptis præ- sequens potest suscipi non susceptis præ- cedentibus ergo etiam potest suscipi cedentibus ergo etiam potest suscipi non susceptis aliis sacramentis. non susceptis aliis sacramentis.

2. Adhuc, Ponamus, quod aliquis non 2. Adhuc, Ponamus, quod aliquis non sit baptizatus, tamen firmiter credat sit baptizatus, tamen firmiter credat pro- pro- babilibus signis quod sit baptizatus, et babilibus signis quod sit baptizatus, et suscipiat diaconatum vel alium ordinem suscipiat diaconatum vel alium ordinem sacrum, et ministret aut ipse perficit sacrum, et ministret aut ipse perficit actum sacramenti, aut non ? Si non per- actum sacramenti, aut non ? Si non per- ficit tunc Ecclesia esset decepta. Sit ficit tunc Ecclesia esset decepta. Sit enim talis sacerdos: tunc nec essent ab- enim talis sacerdos: tunc nec essent ab- soluti quos audivit in confessione, nec soluti quos audivit in confessione, nec

esset verum corpus Christi quod conficit, esset verum corpus Christi quod conficit, et multa abominabilia sequerentur. Si et multa abominabilia sequerentur. Si autem conficit et perficit actum ordinis: autem conficit et perficit actum ordinis: cum actus non procedat nisi a potestate cum actus non procedat nisi a potestate characteris, videtur quod ipse characte- characteris, videtur quod ipse characte- rem ordinis habere potest sine charactere rem ordinis habere potest sine charactere baptismi, quod fere omnes negant. baptismi, quod fere omnes negant.

Si forte dicas, quod talis baptizatus re- Si forte dicas, quod talis baptizatus re- putatur ab Ecclesia. CONTRA: Constat, putatur ab Ecclesia. CONTRA: Constat, quod characterem baptismi non habet, quod characterem baptismi non habet, licet forte habeat gratiam et effectum licet forte habeat gratiam et effectum quemdam baptismi: ergo sine characte- quemdam baptismi: ergo sine characte- re baptismi potest haberi character re baptismi potest haberi character ordinis et hoc proposuimus ostendere. ordinis et hoc proposuimus ostendere.

IN CONTRARIUM hujus est, quod chara- IN CONTRARIUM hujus est, quod chara- eter baptismi fundamentum est aliorum eter baptismi fundamentum est aliorum sacramentorum et characterum et sine sacramentorum et characterum et sine fundamento nihil stabile ædificatur: ergo fundamento nihil stabile ædificatur: ergo ipse sine charactere baptismi nullum re- ipse sine charactere baptismi nullum re- cipit ordinem. cipit ordinem.

Adhuc, Contingat quod talis sciatur Adhuc, Contingat quod talis sciatur non esse baptizatus, vel per revelatio- non esse baptizatus, vel per revelatio- nem, vel alio modo: constat, quod ipse nem, vel alio modo: constat, quod ipse reordinabitur: non autem reordinaretur reordinabitur: non autem reordinaretur si prius habuisset characterem ordinis: si prius habuisset characterem ordinis: ergo videtur, quod prius characterem ergo videtur, quod prius characterem ordinis non habuit. Si forte dicas, quod ordinis non habuit. Si forte dicas, quod habuit prius, tamen ignoravit, sed amisit habuit prius, tamen ignoravit, sed amisit cum seivit: hoc ridiculum est, quod cha- cum seivit: hoc ridiculum est, quod cha- racter indelebilis per scientiam alicujus racter indelebilis per scientiam alicujus rei destruatur. rei destruatur.

Sed contra. Sed contra.

RESPONSIO. Absque dubio dicendum, Solutio. RESPONSIO. Absque dubio dicendum, Solutio. quod non habens baptisma non percipit quod non habens baptisma non percipit aliquem ordinem, sed sine aliis sacra- aliquem ordinem, sed sine aliis sacra- mentis percipere potest: quia licet actua- mentis percipere potest: quia licet actua- le peccatum majus sit quam originale, le peccatum majus sit quam originale, non tamen ita exigitur poenitentia ut bap- non tamen ita exigitur poenitentia ut bap- tismus, quia pœnitentia non est janua tismus, quia pœnitentia non est janua sacramentorum et fundamentum per sacramentorum et fundamentum per quod fundemur in Christo sicut baptis- quod fundemur in Christo sicut baptis-

mus. mus.

AD PRIMUM ergo quod objicitur, dicen- AD PRIMUM ergo quod objicitur, dicen- dum quod licet ordo ordini sit substan- dum quod licet ordo ordini sit substan- tialior quoad formam sacramenti, tamen tialior quoad formam sacramenti, tamen non ita habet ordinem ad ipsum funda- non ita habet ordinem ad ipsum funda- mentum, quia actus habet diversos: sed mentum, quia actus habet diversos: sed nullum actum habet ordo diversum a nullum actum habet ordo diversum a fide et ideo sacramentum fidei quod est fide et ideo sacramentum fidei quod est

Ad 1. Ad 1.

A4 2. A4 2.

IN IV SENTENT. DIST. XXIV, I. IN IV SENTENT. DIST. XXIV, I.

baptismus, est fundamentum. Et est si- baptismus, est fundamentum. Et est si- mile in sensibus etiam in natura: quia mile in sensibus etiam in natura: quia auditus similior est visui quantum ad auditus similior est visui quantum ad formam sentiendi, quam tactus: et ta- formam sentiendi, quam tactus: et ta- men sine auditu potest esse visus, sed men sine auditu potest esse visus, sed nullo modo sine tactu, quia tactus non nullo modo sine tactu, quia tactus non tam est sensus quam fundamentum sen- tam est sensus quam fundamentum sen-

suum. suum.

AD ALIUD dicendum sine præjudicio, AD ALIUD dicendum sine præjudicio, quod ille talis nullum habet ordinis cha- quod ille talis nullum habet ordinis cha- racterem tamen puto, quod conficiat racterem tamen puto, quod conficiat sacramenta, non in potestate sua, sed in sacramenta, non in potestate sua, sed in potestate Ecclesiæ et ideo reordinatur potestate Ecclesiæ et ideo reordinatur cum scitur per aliquem modum, quod cum scitur per aliquem modum, quod non fuit baptizatus: descendit enim tunc non fuit baptizatus: descendit enim tunc a virtute Spiritus sancti vegetantis Ec- a virtute Spiritus sancti vegetantis Ec- clesiam potestas in illum, ne Ecclesia clesiam potestas in illum, ne Ecclesia decipiatur, et istum excusat ignorantia decipiatur, et istum excusat ignorantia invincibilis. invincibilis.

ARTICULUS XXXI. ARTICULUS XXXI.

71 71

Domino institutæ, sicut patet, Levit. ix, Domino institutæ, sicut patet, Levit. ix, 2 et seq. sed nulla vis est in sacramen- 2 et seq. sed nulla vis est in sacramen- tis ad conferendum effectum, nisi ab in- tis ad conferendum effectum, nisi ab in- stitutione divina: ergo si prætermittatur stitutione divina: ergo si prætermittatur quod a Deo institutum est, non erit sa- quod a Deo institutum est, non erit sa- cramentum sed vestes institutæ sunt : cramentum sed vestes institutæ sunt : ergo si prætermittantur, non erit sacra- ergo si prætermittantur, non erit sacra-