881 881

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

qui divini beneficii oblitus, suas vult vindicare injurias, non solum de qui divini beneficii oblitus, suas vult vindicare injurias, non solum de futuris peccatis veniam non mèrebitur: sed etiam præterita quæ jam sibi futuris peccatis veniam non mèrebitur: sed etiam præterita quæ jam sibi dimissa credebat, ad vindictam ei replicabuntur. Item, Beda: Revertar in dimissa credebat, ad vindictam ei replicabuntur. Item, Beda: Revertar in domum meam, etc. . Timendus est ille versiculus, non exponendus: ne domum meam, etc. . Timendus est ille versiculus, non exponendus: ne culpa quam in nobis exstinctam credebamus, per incuriam nos vacantes culpa quam in nobis exstinctam credebamus, per incuriam nos vacantes opprimat. Item, Quæcumque enim post baptisma sive pravitas hæretica, opprimat. Item, Quæcumque enim post baptisma sive pravitas hæretica, seu cupiditas mundana arripuerit, mox omnium prosternet in ima vitio- seu cupiditas mundana arripuerit, mox omnium prosternet in ima vitio- rum. Item, Augustinus: Redire dimissa peccata, ubi fraterna charitas non rum. Item, Augustinus: Redire dimissa peccata, ubi fraterna charitas non est, apertissime Dominus in Evangelio docet in illo servo, a quo dimissum est, apertissime Dominus in Evangelio docet in illo servo, a quo dimissum dominus debitum petiit eo quod ille conservo suo debitum nollet dimit- dominus debitum petiit eo quod ille conservo suo debitum nollet dimit- tere *. His auctoritatibus innituntur, qui dicunt peccata dimissa, si repli- tere *. His auctoritatibus innituntur, qui dicunt peccata dimissa, si repli- cantur, redire simpliciter ". cantur, redire simpliciter ".

7 7

Quibus opponitur, Si quis pro peccato de quo poenituit, et indulgentiam Quibus opponitur, Si quis pro peccato de quo poenituit, et indulgentiam accepit, iterum punitur, non videtur justum. Si punitur pro eo quod accepit, iterum punitur, non videtur justum. Si punitur pro eo quod peccavit, et non emendavit, justitia est aperta. Si vero requiritur quod peccavit, et non emendavit, justitia est aperta. Si vero requiritur quod fuerat condonatum, vel injustitia est, vel justitia occulta. Videtur etiam fuerat condonatum, vel injustitia est, vel justitia occulta. Videtur etiam Deus bis in idipsum judicare, et duplex tribulatio consurgere quod Scrip- Deus bis in idipsum judicare, et duplex tribulatio consurgere quod Scrip- tura negat. Sed ad hoc potest dici, quod neque duplex tribulatio consur- tura negat. Sed ad hoc potest dici, quod neque duplex tribulatio consur- git, neque judicat Deus bis in idipsum. Hoc enim fieret, si post condi- git, neque judicat Deus bis in idipsum. Hoc enim fieret, si post condi- gnam satisfactionem et sufficientem poenam iterum puniret; sed non- gnam satisfactionem et sufficientem poenam iterum puniret; sed non- satisfecit digne et sufficienter, qui non perseveravit. Debuit enim jugem satisfecit digne et sufficienter, qui non perseveravit. Debuit enim jugem peccati habere memoriam, non ad faciendum, sed ad cavendum. Debuit peccati habere memoriam, non ad faciendum, sed ad cavendum. Debuit non oblivisci omnes retributiones Dei: quæ tot sunt, quot sunt peccato- non oblivisci omnes retributiones Dei: quæ tot sunt, quot sunt peccato- rum remissiones. Tot ergo debuit cogitare dona Dei, quot mala sua: ac rum remissiones. Tot ergo debuit cogitare dona Dei, quot mala sua: ac pro illis usque in finem gratias agere. Sed quia ingratus ad vomitum, sicut pro illis usque in finem gratias agere. Sed quia ingratus ad vomitum, sicut canis rediit, ante acta bona mortificavit, et peccatum dimissum revoca- canis rediit, ante acta bona mortificavit, et peccatum dimissum revoca- vit ; ut cui humiliato ante Deus peccatum dimiserat, eidem postea elato et vit ; ut cui humiliato ante Deus peccatum dimiserat, eidem postea elato et ingrato imputet. ingrato imputet.

1 Matth. XII, 44 et Luc. x1, 24. 1 Matth. XII, 44 et Luc. x1, 24.

VENERAB. BEDA, Lib. IV super Lucam, cap. 47. VENERAB. BEDA, Lib. IV super Lucam, cap. 47.

3 IDEM, Ibidem. 3 IDEM, Ibidem.

4 Matth. xvII, 23 et seq. 4 Matth. xvII, 23 et seq.

5 S. AUGUSTINUS, In lib. de Baptismo. Et habetur, de poenit. dist. IV, 5 S. AUGUSTINUS, In lib. de Baptismo. Et habetur, de poenit. dist. IV,

6 Nahum, 1, 9: Non consurget duplex tribulatio. 6 Nahum, 1, 9: Non consurget duplex tribulatio.

7 In edit. J. Alleaume deest in. 7 In edit. J. Alleaume deest in.

8 II Petr. 11, 22: Contigit eis illud veri proverbii: Canis reversus ad suum vomitum et, Sus lota in 8 II Petr. 11, 22: Contigit eis illud veri proverbii: Canis reversus ad suum vomitum et, Sus lota in volutabro luti. Cf. Proverb. xxvi, 11. volutabro luti. Cf. Proverb. xxvi, 11.

IN IV SENTENT. DIST. XXII, B, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XXII, B, ART. 1.

885 885

B. Aliorum sententia, B. Aliorum sententia,

Sed quia absonum videtur ut peccata dimissa iterum imputentur, placet Sed quia absonum videtur ut peccata dimissa iterum imputentur, placet quibusdam neminem pro peccatis semel dimissis iterum a Deo puniri. Sed quibusdam neminem pro peccatis semel dimissis iterum a Deo puniri. Sed ideo dicuntur dimissa redire et imputari, quia propter ingratitudinem ita ideo dicuntur dimissa redire et imputari, quia propter ingratitudinem ita reus et peccator constituitur, ut ante fuerat. Sic enim quod dimissum reus et peccator constituitur, ut ante fuerat. Sic enim quod dimissum fuerat, dicitur exigi, quia remissionis perceptæ ingratus, ita reus fit ut ante fuerat, dicitur exigi, quia remissionis perceptæ ingratus, ita reus fit ut ante fuerat. Utrique parti quæstionis probati favent Doctores. Ideoque alicui fuerat. Utrique parti quæstionis probati favent Doctores. Ideoque alicui parti non præjudicans, studioso lectori judicium relinquo, addens mihi parti non præjudicans, studioso lectori judicium relinquo, addens mihi tutum fore ac saluti propinquum, sub mensa dominorum micas edere ¹. tutum fore ac saluti propinquum, sub mensa dominorum micas edere ¹.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An peccata dimissa redeant per quodli- An peccata dimissa redeant per quodli- bet recidivum ? bet recidivum ?

« Cumque multis « Cumque multis

etc. » etc. »

auctoritatibus, auctoritatibus,

In ista ultima distinctione de pœni- In ista ultima distinctione de pœni- tentia, agitur de reditu peccatorum, et tentia, agitur de reditu peccatorum, et per consequens de pœnitentiæ itera- per consequens de pœnitentiæ itera-

tione. tione.

Et quæruntur duo in Littera, quorum Et quæruntur duo in Littera, quorum primum est quod dictum est: alterum primum est quod dictum est: alterum autem de signo et re sacramenti hujus, autem de signo et re sacramenti hujus, et incipit, ibi, C, « Post prædicta restat et incipit, ibi, C, « Post prædicta restat investigare, etc. » investigare, etc. »

1 Cf. Matth. xv, 1 Cf. Matth. xv,

27. 27.

Incidit autem hic quæstio, Si peccata Incidit autem hic quæstio, Si peccata dimissa redeant per quodlibet sequens dimissa redeant per quodlibet sequens recidivum mortalis peccati? recidivum mortalis peccati?

Videtur autem, quod sic: Videtur autem, quod sic:

1. Per illud Ezechiel. xv, 24: Omnes 1. Per illud Ezechiel. xv, 24: Omnes justitiæ ejus, quas fecerat, non recorda- justitiæ ejus, quas fecerat, non recorda- buntur. Ergo si nullam justitiam fecisset, buntur. Ergo si nullam justitiam fecisset, pro omnibus peccatis puniretur: sed non pro omnibus peccatis puniretur: sed non punitur nisi pro peccato quod habet : punitur nisi pro peccato quod habet : ergo omne peccatum præcedens redit ergo omne peccatum præcedens redit super eum per recidivum sequens. super eum per recidivum sequens.

· ·

2. Adhuc, Justitia æqualis est ad red- 2. Adhuc, Justitia æqualis est ad red- dendum æqualia pro bonis et malis: sed dendum æqualia pro bonis et malis: sed conversis restituuntur bona præterita per conversis restituuntur bona præterita per peccatum intermedium mortificata: ergo peccatum intermedium mortificata: ergo

Sed contra. Sed contra.

886 886

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et perversis mala præterita per poeniten- et perversis mala præterita per poeniten- tiam intermediam mortificata: ergo pec- tiam intermediam mortificata: ergo pec- cata revertuntur. cata revertuntur.

3. Adhuc, In humanis legibus manu- 3. Adhuc, In humanis legibus manu- missus propter delictum sequens in pri- missus propter delictum sequens in pri- stinam revocatur servitutem, et pœnam stinam revocatur servitutem, et pœnam servitutis cum igitur illæ exemplate servitutis cum igitur illæ exemplate sint a divinis, videtur etiam quod illud sint a divinis, videtur etiam quod illud justum sit per divinas : ergo propter de- justum sit per divinas : ergo propter de- lictum revocanda est pristina servitus lictum revocanda est pristina servitus peccatorum dimissorum. peccatorum dimissorum.

" "

4. Adhuc arguitur per illud Jacobi, 4. Adhuc arguitur per illud Jacobi, II, 10 Quicumque totam legem servave- II, 10 Quicumque totam legem servave- rit, offendat autem in uno, factus est rit, offendat autem in uno, factus est omnium reus. Non autem potest esse omnium reus. Non autem potest esse omnium reus, nisi per omnia revertentia omnium reus, nisi per omnia revertentia super eum : ergo videtur, quod omnia super eum : ergo videtur, quod omnia peccata redeant propter unum delictum peccata redeant propter unum delictum sequens. sequens.

Adhuc objicitur fortius: Ponamus, Adhuc objicitur fortius: Ponamus, quod aliquis contritus sit sufficienter ad quod aliquis contritus sit sufficienter ad deletionem culpæ, sed non ad deletio- deletionem culpæ, sed non ad deletio- nem pœnæ et postea contemnat pœni- nem pœnæ et postea contemnat pœni- tere et confiteri, et ita decedat: constat, tere et confiteri, et ita decedat: constat, quod Deus peccatum puniet quod non quod Deus peccatum puniet quod non punivit homo: sed nullum punivit ho- punivit homo: sed nullum punivit ho- mo de peractis : ergo puniet omnia mo de peractis : ergo puniet omnia Deus non autem potest punire nisi ubi Deus non autem potest punire nisi ubi est est autem in inferno: ergo punit in est est autem in inferno: ergo punit in inferno omnia peccata sua : et non pu- inferno omnia peccata sua : et non pu- niuntur nisi niuntur nisi habet per habet per reditum : reditum : quæ quæ ergo omnia peccata dimissa in contri- ergo omnia peccata dimissa in contri- tione reversa sunt per sequens pecca- tione reversa sunt per sequens pecca- tum.. tum..

Eadem prorsus objectio est de eo qui Eadem prorsus objectio est de eo qui contritus et confessus est, et pœniten- contritus et confessus est, et pœniten- tiam condignam non explevit, et cadit in tiam condignam non explevit, et cadit in unum mortale, et ita decedit. unum mortale, et ita decedit.

ل ل

CONTRA: Si manet: aut ergo secundum CONTRA: Si manet: aut ergo secundum quod est culpa, aut secundum quod ma- quod est culpa, aut secundum quod ma- cula, aut secundum quod reatus pœnæ cula, aut secundum quod reatus pœnæ æternæ hæc enim tria sunt in mortali æternæ hæc enim tria sunt in mortali peccato. Non primo vel secundo modo peccato. Non primo vel secundo modo quia secundum hoc culpa et gratia es- quia secundum hoc culpa et gratia es- sent in eodem, et gratia et macula pec- sent in eodem, et gratia et macula pec- cati mortalis, quod esse non potest. Si- cati mortalis, quod esse non potest. Si- militer nec tertio modo manere potest militer nec tertio modo manere potest

quia reatus pœnæ æternæ conjunctus est quia reatus pœnæ æternæ conjunctus est culpæ, et soluta ipsa solvitur : ergo vi- culpæ, et soluta ipsa solvitur : ergo vi- detur, quod non maneat aliquid de pec- detur, quod non maneat aliquid de pec- cato mortali et sic constat propositum. cato mortali et sic constat propositum.

Si forte dicas, quod maneat aliqua Si forte dicas, quod maneat aliqua circumstantia peccati: hoc ridiculum circumstantia peccati: hoc ridiculum est quia circumstantia est proprietas et est quia circumstantia est proprietas et forma quædam peccati: forma autem forma quædam peccati: forma autem non manet nisi maneat formatum secun- non manet nisi maneat formatum secun- dum esse. dum esse.

2. Adhuc objiciunt antiqui, quod si 2. Adhuc objiciunt antiqui, quod si quodlibet præteritorum revertitur per quodlibet præteritorum revertitur per quodlibet peccatum posterius admissum : quodlibet peccatum posterius admissum : ponamus, quod aliquis peccat per avari- ponamus, quod aliquis peccat per avari- tiam, et postea cadat in mortalem prodi- tiam, et postea cadat in mortalem prodi- galitatem videtur, quod prodigalitas galitatem videtur, quod prodigalitas reducat avaritiam in esse et sic contra- reducat avaritiam in esse et sic contra- rium conducit contrarium ad esse, quod rium conducit contrarium ad esse, quod est impossibile. est impossibile.

3. Adhuc, Videtur hoc esse contra Dei 3. Adhuc, Videtur hoc esse contra Dei justitiam : quia nullum bonum manet ab justitiam : quia nullum bonum manet ab eo irremuneratum, imo etiam plus quam eo irremuneratum, imo etiam plus quam valet sed poenitentia intermedia valuit valet sed poenitentia intermedia valuit æternum bonum, et fuit perfectum re- æternum bonum, et fuit perfectum re- medium contra peccatum : ergo vide- medium contra peccatum : ergo vide- tur, quod injuste agatur cum tali, si tur, quod injuste agatur cum tali, si omnia peccata revertantur super eum. omnia peccata revertantur super eum.

Sunt autem quidam qui ad ista di- Sunt autem quidam qui ad ista di-

IN CONTRARIUM, hujus autem objici- cunt, quod non redit præcedens in ma- IN CONTRARIUM, hujus autem objici- cunt, quod non redit præcedens in ma-

tur: tur:

1. Quia dicit Philosophus : « Quod om- 1. Quia dicit Philosophus : « Quod om- nino cedit in non esse, non reiteratur nino cedit in non esse, non reiteratur idem numero : idem numero : » sed peccatum dimis- » sed peccatum dimis- sum cessit omnino in non esse : ergo sum cessit omnino in non esse : ergo non reiteratur idem numero: ergo non non reiteratur idem numero: ergo non reiteratur idem peccatum quod dimissum reiteratur idem peccatum quod dimissum erat. erat.

Si autem dicatur, quod peccatum non Si autem dicatur, quod peccatum non in nihil redigitur quando dimittitur. in nihil redigitur quando dimittitur.

cula vel reatu: sed propter sequens pec- cula vel reatu: sed propter sequens pec- catum innascitur reatus ita magnus, catum innascitur reatus ita magnus, quod æquivalet omnibus præcedentibus quod æquivalet omnibus præcedentibus peccatis quæ dimissa erant. Sed hoc peccatis quæ dimissa erant. Sed hoc videtur falsum: peccatum enim non videtur falsum: peccatum enim non attenditur nisi ex specie vel radice quæ attenditur nisi ex specie vel radice quæ est contemptus : sed sequens peceatum est contemptus : sed sequens peceatum in specie non æquivalet quantitati om- in specie non æquivalet quantitati om- nium peccatorum nec etiam in radice nium peccatorum nec etiam in radice ut frequenter: sed potius potest esse ex ut frequenter: sed potius potest esse ex

Tertia Tertia pinio. pinio.

IN IV SENTENT. DIST. XXII, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XXII, A, ART. 1.

minori contemptu : ergo videtur, quod minori contemptu : ergo videtur, quod sit falsum, quod ex ipso tantus sicut ex sit falsum, quod ex ipso tantus sicut ex omnibus dimissis innascitur reatus. omnibus dimissis innascitur reatus.

Adhuc, Iste reatus aut innascitur ex Adhuc, Iste reatus aut innascitur ex peccato illo, secundum quod est quod- peccato illo, secundum quod est quod- dam peccatum secundum se, aut secun- dam peccatum secundum se, aut secun- dum ordinem ad præcedentia peccata, dum ordinem ad præcedentia peccata, aut secundum ordinem ad præcedentem aut secundum ordinem ad præcedentem pœnitentiam, aut simul secundum ordi- pœnitentiam, aut simul secundum ordi- nem ad præcedentia peccata et ad præ- nem ad præcedentia peccata et ad præ- cedentem pœnitentiam. Si primo modo: cedentem pœnitentiam. Si primo modo: ergo ex quolibet peccato mortali inna- ergo ex quolibet peccato mortali inna- scitur talis reatus: quia eadem ratio est scitur talis reatus: quia eadem ratio est de uno, et de omnibus aliis, quod falsum de uno, et de omnibus aliis, quod falsum est. Si secundo modo: ergo ex quolibet est. Si secundo modo: ergo ex quolibet secundo innasceretur reatus tantus, secundo innasceretur reatus tantus, quantus est duorum peccatorum, et ex quantus est duorum peccatorum, et ex tertio quantus est trium, et ex quarto tertio quantus est trium, et ex quarto quantus est quatuor, et sic de aliis: et quantus est quatuor, et sic de aliis: et hoc absit, quia sic numquam peccator hoc absit, quia sic numquam peccator posset satisfacere. Si tertio modo: tunc posset satisfacere. Si tertio modo: tunc bonum conjunctum malo facit majus ma- bonum conjunctum malo facit majus ma- Jum, quod est impossibile. Idem sequi- Jum, quod est impossibile. Idem sequi- tur si quarto modo dicatur esse : ergo tur si quarto modo dicatur esse : ergo hæc opinio est impossibilis. hæc opinio est impossibilis.

Propter hoc venit opinio tertia, et Propter hoc venit opinio tertia, et dicit, quod propter quatuor peccata red- dicit, quod propter quatuor peccata red- eunt præcedentia peccata, et non prop- eunt præcedentia peccata, et non prop- ter alia et illa extrahuntur ex Littera. ter alia et illa extrahuntur ex Littera. Hæc autem sunt odium fraternum, apo- Hæc autem sunt odium fraternum, apo- stasia a fide per hæresim, et contemptus stasia a fide per hæresim, et contemptus confessionis propter objectionem supra confessionis propter objectionem supra inductam, et pigritia pœnitentiæ. Tunc inductam, et pigritia pœnitentiæ. Tunc enim dicunt, quod Deus facit ei non va- enim dicunt, quod Deus facit ei non va- lere pœnitentiam præteritam : et de hoc lere pœnitentiam præteritam : et de hoc antiqui fecerunt versum, quia fere om- antiqui fecerunt versum, quia fere om- nes in hac erant opinione. Versus autem nes in hac erant opinione. Versus autem est iste: est iste:

Fratres odit, apostata fit, spernitque fateri, Fratres odit, apostata fit, spernitque fateri, Poenituisse piget, pristina culpa redit. Poenituisse piget, pristina culpa redit.

Sed tunc quæritur, Quid sit speciali- Sed tunc quæritur, Quid sit speciali- ter in his peccatis, propter quod dicitur ter in his peccatis, propter quod dicitur redire prior culpa potius quam in aliis? redire prior culpa potius quam in aliis? Aut enim habent hoc ex parte speciei, Aut enim habent hoc ex parte speciei, aut ex deformitate radicis. Si primo mo- aut ex deformitate radicis. Si primo mo- do tunc per homicidium debet redire do tunc per homicidium debet redire

887 887

præcedens culpa, quia majus peccatum præcedens culpa, quia majus peccatum est quam odium fraternum : et hoc non est quam odium fraternum : et hoc non dicitur, nisi in odio fraterno supponatur dicitur, nisi in odio fraterno supponatur quodlibet peccatum contra proximum, quodlibet peccatum contra proximum, quod non est verum secundum eos. Si quod non est verum secundum eos. Si ex deformitate radicis habet hoc. CON- ex deformitate radicis habet hoc. CON- tra : quia tunc ex peccato in Spiritum tra : quia tunc ex peccato in Spiritum sanctum debuit redire præcedens culpa, sanctum debuit redire præcedens culpa, quia deformissimam habet radicem : et quia deformissimam habet radicem : et hoc iterum non est verum secundum hoc iterum non est verum secundum eos. eos.

Adhuc, Si aliquis inspiciat auctoritates Adhuc, Si aliquis inspiciat auctoritates quæ in Littera inducuntur, plura inve- quæ in Littera inducuntur, plura inve- niet, propter quæ Sancti dicunt redire niet, propter quæ Sancti dicunt redire peccata. In sexta quæ est Bedæ super peccata. In sexta quæ est Bedæ super Lucam, ponitur incuria negligentiæ, vel Lucam, ponitur incuria negligentiæ, vel otii et in septima quæ est ejusdem, otii et in septima quæ est ejusdem, adjungitur cupiditas humana. Ergo vi- adjungitur cupiditas humana. Ergo vi- detur, quod non tantum his quatuor de detur, quod non tantum his quatuor de causis revertantur peccata. causis revertantur peccata.

nio. nio.

Ideo fuerunt quidam de quarta opi- Quarta opi- Ideo fuerunt quidam de quarta opi- Quarta opi- nione, sequentes Magistrum in Littera, nione, sequentes Magistrum in Littera, dicentes quod propter solam ingratitu- dicentes quod propter solam ingratitu- dinem peccata revertuntur. dinem peccata revertuntur.

SED CONTRA hos opponitur: quia in- SED CONTRA hos opponitur: quia in- gratitudo non invenitur nisi uno trium gratitudo non invenitur nisi uno trium modorum aut enim dicit actualem red- modorum aut enim dicit actualem red- ditionem mali pro bono, corde, ore, vel ditionem mali pro bono, corde, ore, vel opere factam aut dicit non curationem opere factam aut dicit non curationem beneficii suscepti actualem, scilicet aut beneficii suscepti actualem, scilicet aut quod beneficium non reputetur, vel minus quod beneficium non reputetur, vel minus reputetur quam sit aut dicit habitualem reputetur quam sit aut dicit habitualem quamdam immemorationem beneficio- quamdam immemorationem beneficio- rum, per hoc quod agit aliquid contra be- rum, per hoc quod agit aliquid contra be- neficium. Primis autem duobus modis in- neficium. Primis autem duobus modis in- gratitudo est speciale peccatum, divisum gratitudo est speciale peccatum, divisum ab aliis, non conjunctum cuilibet peccato ab aliis, non conjunctum cuilibet peccato sequenti : ergo per ingratitudinem illis sequenti : ergo per ingratitudinem illis duobus modis sumptam non ponitur red- duobus modis sumptam non ponitur red- ire peccatum propter quodlibet sequens ire peccatum propter quodlibet sequens peccatum. Si ergo tertio modo sumatur peccatum. Si ergo tertio modo sumatur ingratitudo, quæratur quid ipsa sit, quod ingratitudo, quæratur quid ipsa sit, quod tantæ est efficacia? Videtur autem, quod tantæ est efficacia? Videtur autem, quod non sit actus peccati: quia unus actus non sit actus peccati: quia unus actus peccati distinguitur ab actu alterius pec- peccati distinguitur ab actu alterius pec- cati in specie: et ingratitudo conjuncta cati in specie: et ingratitudo conjuncta est cuilibet peccato sequenti: ergo ipsa est cuilibet peccato sequenti: ergo ipsa non est actus peccati. Eodem modo vi- non est actus peccati. Eodem modo vi-

Solutio. Solutio.

888 888

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

detur, quod nec sit circumstantia: quia detur, quod nec sit circumstantia: quia circumstantia unius non est circumstan- circumstantia unius non est circumstan- tia alterius et ingratitudo una est cu- tia alterius et ingratitudo una est cu- juslibet peccati sequentis. Adhuc vide- juslibet peccati sequentis. Adhuc vide- tur, quod nec sit effectus peccati sequen- tur, quod nec sit effectus peccati sequen- tis quia diversarum causarum diversi tis quia diversarum causarum diversi sunt effectus sed ingratitudo est unius sunt effectus sed ingratitudo est unius rationis consequens diversa peccata con- rationis consequens diversa peccata con- sequentia pœnitentiam : ergo nec actus sequentia pœnitentiam : ergo nec actus est, nec circumstantia, nec effectus pec- est, nec circumstantia, nec effectus pec- cati cati

ergo videtur, quod nihil peccati ergo videtur, quod nihil peccati sit ergo per ipsam non potest reverti sit ergo per ipsam non potest reverti peccatum præcedens. peccatum præcedens.

RESPONSIO. Dicendum videtur mihi in RESPONSIO. Dicendum videtur mihi in ista quæstione, quod peccatum nec idem ista quæstione, quod peccatum nec idem numero, nec idem specie, nec æquali numero, nec idem specie, nec æquali reatu, umquam revertitur: sed ex ingra- reatu, umquam revertitur: sed ex ingra- titudine peccati sequentis dicitur reverti titudine peccati sequentis dicitur reverti quantum ad improperationem et defor- quantum ad improperationem et defor- mitatem peccantis, quæ est ingratitudo mitatem peccantis, quæ est ingratitudo major, quam si ei peccatum dimissum major, quam si ei peccatum dimissum non esset : et ideo ampliores meretur non esset : et ideo ampliores meretur increpationes, et condemnationem ju- increpationes, et condemnationem ju- stiorem et aliter non potest intelligi stiorem et aliter non potest intelligi qualiter peccata revertantur. qualiter peccata revertantur.

Ad hoc autem intelligendum quidam Ad hoc autem intelligendum quidam invenerunt distinctionem eorum quæ sunt invenerunt distinctionem eorum quæ sunt ex peccato in pœnitente tenetur enim ex peccato in pœnitente tenetur enim pœnitens ad dolorem commissorum, et pœnitens ad dolorem commissorum, et detestationem admittendorum, et memo- detestationem admittendorum, et memo- riam accepti beneficii, quod tantum est, riam accepti beneficii, quod tantum est, ut infra patebit, quanta sunt ea quæ sunt ut infra patebit, quanta sunt ea quæ sunt dimissa constat autem, quod hæc tria dimissa constat autem, quod hæc tria omnia interrumpit péccatum sequens: omnia interrumpit péccatum sequens: et ideo innascitur ei quædam deformitas et ideo innascitur ei quædam deformitas ingratitudinis ex comparatione ad di- ingratitudinis ex comparatione ad di- missionem præcedentium peccatorum: missionem præcedentium peccatorum: cui enim multa sunt dimissa, magis te- cui enim multa sunt dimissa, magis te- netur gratias agere, et turpius est ei con- netur gratias agere, et turpius est ei con- tra remittentem peccare: et sic præce- tra remittentem peccare: et sic præce- dentia peccata non ut peccata, sed ut dentia peccata non ut peccata, sed ut tanta dimissa, quantitatem dant ingrati- tanta dimissa, quantitatem dant ingrati- tudini sequenti: et quoad hanc redire di- tudini sequenti: et quoad hanc redire di- cuntur, quia quoad hanc quodammodo cuntur, quia quoad hanc quodammodo resultant in peccato sequenti. Si autem resultant in peccato sequenti. Si autem aliquo alio modo revertuntur, ad præ- aliquo alio modo revertuntur, ad præ- sens non intelligo præter objecta in- sens non intelligo præter objecta in- ducta. ducta.

nem nem

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Eze- Ad AD PRIMUM ergo dicendum, quod Eze- Ad chiel non intendit, quod non recordentur mam. chiel non intendit, quod non recordentur mam. justitiæ ad minorem punitionem, quia justitiæ ad minorem punitionem, quia hoc esset contra 'Dei misericordiam : sed hoc esset contra 'Dei misericordiam : sed intendit, quod non recordentur ad vitæ intendit, quod non recordentur ad vitæ æternæ consecutionem: et hoc verum æternæ consecutionem: et hoc verum est. est.

ÁD ALIUD ÁD ALIUD dicendum, quod justitia dicendum, quod justitia numquam est ita æqualis, quin plus sit numquam est ita æqualis, quin plus sit ad indulgentiam, quam ad condemnatio- ad indulgentiam, quam ad condemnatio- nem, quia aliter crudelis esset. Si tamen nem, quia aliter crudelis esset. Si tamen detur æqualis esse: tunc dicendum, quod detur æqualis esse: tunc dicendum, quod non sequitur: quia non est simile quod non sequitur: quia non est simile quod pro simili inducitur: bonum enim opus pro simili inducitur: bonum enim opus de se habuit spiritum vivificativum, de se habuit spiritum vivificativum, quod postea potest valere ad meritum : quod postea potest valere ad meritum : sed malum opus non habet aliquid sus- sed malum opus non habet aliquid sus- tinens ipsum, quo revertente postea tinens ipsum, quo revertente postea possit redire: unde multo deficientius possit redire: unde multo deficientius est malum, quam bonum. Similiter bona est malum, quam bonum. Similiter bona opera omnia in gratia habent unionem, opera omnia in gratia habent unionem, et ideo revertente gratia possunt redire : et ideo revertente gratia possunt redire : sed mala opera nullam habent unionem sed mala opera nullam habent unionem omnino nisi aggregationis, quæ simpli- omnino nisi aggregationis, quæ simpli- citer pluralitas est, sicut unio acervi: et citer pluralitas est, sicut unio acervi: et ideo cum nihil habeant unionis, quo re- ideo cum nihil habeant unionis, quo re- vertente redire possint, non possunt red- vertente redire possint, non possunt red- ire ut bona. Qualiter autem bona re- ire ut bona. Qualiter autem bona re- vertantur, supra inquisitum est. vertantur, supra inquisitum est.

hoc hoc

AD ALIUD dicendum, quod in humanis AD ALIUD dicendum, quod in humanis multa fiunt ad cautelam et timorem fu- multa fiunt ad cautelam et timorem fu- turorum sicut ipsa lex quæ peccantem turorum sicut ipsa lex quæ peccantem manumissum revocat in servitutem manumissum revocat in servitutem enim reddit cautiores, et infert aliis ti- enim reddit cautiores, et infert aliis ti- morem, et sine talibus cautelis vivere morem, et sine talibus cautelis vivere non posset homo civiliter: sed in divinis non posset homo civiliter: sed in divinis non est ita, sed directe sunt ad normam non est ita, sed directe sunt ad normam justitiæ, et præcipue in condemnatione justitiæ, et præcipue in condemnatione et punitione peccatorum: quia non pu̟- et punitione peccatorum: quia non pu̟- nit Deus umquam ultra condignum. nit Deus umquam ultra condignum.

AD ALIUD dicendum, quod numquam AD ALIUD dicendum, quod numquam punitur pro illa parte quæ ei dimissa punitur pro illa parte quæ ei dimissa est sed talis punitur in inferno in per- est sed talis punitur in inferno in per- petuum pro peccato præterito, sicut ve- petuum pro peccato præterito, sicut ve- niale conjunctum mortali punitur in niale conjunctum mortali punitur in æternum sed tamen in inferno minus æternum sed tamen in inferno minus punitur, quam puniretur si numquam punitur, quam puniretur si numquam poenituisset. poenituisset.

AD OMNIA autem AD OMNIA autem

. .

Ad Ad

Ad 3 Ad 3

Ad 4. Ad 4.

quæ in contrarium Ad object quæ in contrarium Ad object

opinio- opinio-

secun- secun-

lam. lam.

opinio- opinio- tertiam. tertiam.

IN IV SENTENT. DIST. XXII, B, ART. 2. IN IV SENTENT. DIST. XXII, B, ART. 2.

sunt usque ad secundam opinionem, sunt usque ad secundam opinionem, concedi possunt de plano. concedi possunt de plano.

SED DE secunda opinione puto dicen- SED DE secunda opinione puto dicen- dum, quod falsa est, nisi hoc modo di- dum, quod falsa est, nisi hoc modo di- catur, quod reatus sequentis peccati ha- catur, quod reatus sequentis peccati ha- bet majorem deformitatem ex compara- bet majorem deformitatem ex compara- tione ad præcedenti admissa. tione ad præcedenti admissa.

Et omnia quæ circa hanc opinionem Et omnia quæ circa hanc opinionem objiciuntur, puto concedenda. objiciuntur, puto concedenda.

AD TERTIAM opinionem puto iterum AD TERTIAM opinionem puto iterum dicendum, quod falsa est: tamen ad hoc dicendum, quod falsa est: tamen ad hoc quod quærit, quæ fuit ratio quare posue- quod quærit, quæ fuit ratio quare posue- runt illa quatuor peccata? Dicendum, runt illa quatuor peccata? Dicendum, quod ideo potuit esse, quod præcedentia quod ideo potuit esse, quod præcedentia peccata quærunt remissionem ex parte peccata quærunt remissionem ex parte Dei et proximi et ipsius poenitentis. Et Dei et proximi et ipsius poenitentis. Et ex parte Dei quidem magis in genere est ex parte Dei quidem magis in genere est apostasia a primo eorum quæ sunt in apostasia a primo eorum quæ sunt in justificatione et hæc est fides : et ideo justificatione et hæc est fides : et ideo quia peccat contra primum in justifica- quia peccat contra primum in justifica- tione, quoad Deum redit peccatum: quoad tione, quoad Deum redit peccatum: quoad proximum autem charitas communicans proximum autem charitas communicans bene facit ad remissionem peccati, quia bene facit ad remissionem peccati, quia meretur charitas Ecclesiæ justificationem meretur charitas Ecclesiæ justificationem impiorum et ideo iterum peccans contra impiorum et ideo iterum peccans contra hoc, peccat contra justificationem: et hoc, peccat contra justificationem: et tunc redit peccatum pro eo scilicet. Ex tunc redit peccatum pro eo scilicet. Ex parte autem pœnitentis sunt duo operan- parte autem pœnitentis sunt duo operan- tia unum contra culpam, dolor scilicet tia unum contra culpam, dolor scilicet informatus gratia et contritione: et con- informatus gratia et contritione: et con- trarium hujus est pœnitentia pœnitentiæ. trarium hujus est pœnitentia pœnitentiæ. Aliud autem operatur contra pœnam ex Aliud autem operatur contra pœnam ex vi clavium et contra hoc est contemptus vi clavium et contra hoc est contemptus confessionis injungentis satisfactionem. confessionis injungentis satisfactionem. Alia autem non sunt ita directe contra Alia autem non sunt ita directe contra justificationem et ideo per ea non redit. justificationem et ideo per ea non redit. Et per hoc patet solutio ad objectum Et per hoc patet solutio ad objectum circa hanc opinionem, si aliquis vellet circa hanc opinionem, si aliquis vellet eam sustinere: posset enim dici, quod eam sustinere: posset enim dici, quod peccatum non ex quantitate deformitatis peccatum non ex quantitate deformitatis in actu habet, quod faciat redire pecca- in actu habet, quod faciat redire pecca- tum, nec ex quantitate deformitatis in tum, nec ex quantitate deformitatis in radice, sed ex hoc quod peccat contra radice, sed ex hoc quod peccat contra facientia justificationem. Tamen ego puto, facientia justificationem. Tamen ego puto, quod etiam ista opinio falsa sit, sicut di- quod etiam ista opinio falsa sit, sicut di- ctum est prius. ctum est prius.

889 889

nem quar- nem quar-

tam. tam.

AD ULTIMAM opinionem dicendum, Ad opinio- AD ULTIMAM opinionem dicendum, Ad opinio- quod nec propter ingratitudinem peccati quod nec propter ingratitudinem peccati revertitur, nisi sicut dictum est in prin- revertitur, nisi sicut dictum est in prin- cipio solutionis: et tunc ingratitudo se- cipio solutionis: et tunc ingratitudo se- cundo modo accipitur pro habituali im- cundo modo accipitur pro habituali im- memoratione beneficiorum, et præcipue memoratione beneficiorum, et præcipue illius beneficii, quod dimissa sunt pec- illius beneficii, quod dimissa sunt pec-

cata. cata.

Ad objectum contra, dicendum quod Ad objectum contra, dicendum quod nec actus, nec circumstantia, nec effectus nec actus, nec circumstantia, nec effectus est peccati sequentis, sed quædam defor- est peccati sequentis, sed quædam defor- mitas consequens peccatum per hoc quod mitas consequens peccatum per hoc quod interrumpit habitualem gratiarum actio- interrumpit habitualem gratiarum actio- nem et sic est aliquid peccati, eo modo nem et sic est aliquid peccati, eo modo quo defectus aliquid dicitur esse defectus: quo defectus aliquid dicitur esse defectus: nec tamen sequitur, quod sit actus vel nec tamen sequitur, quod sit actus vel circumstantia vel effectus proprius : quia circumstantia vel effectus proprius : quia defectus non habet nisi defectum pro defectus non habet nisi defectum pro

causa. causa.

Si autem quæratur, Quare Sancti in Si autem quæratur, Quare Sancti in Littera tangunt illa peccata quæ tangunt ? Littera tangunt illa peccata quæ tangunt ? Dicendum, quod de quatuor jam patet: Dicendum, quod de quatuor jam patet: quia directius in illis peccatur contra ju- quia directius in illis peccatur contra ju- stificationem duo autem quæ sunt incu- stificationem duo autem quæ sunt incu- ria et amor mundi, generalia sunt, et ria et amor mundi, generalia sunt, et potius ponuntur pro radicibus peccato- potius ponuntur pro radicibus peccato- rum, quam pro peccatis: quia ex ipsis rum, quam pro peccatis: quia ex ipsis frequentius incidunt frequentia peccata, frequentius incidunt frequentia peccata, quæ ingratitudinem inducunt. quæ ingratitudinem inducunt.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An peccatum veniale etiam redeat An peccatum veniale etiam redeat gratitudinem sicut alia? gratitudinem sicut alia?

per in- per in-

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, post initium: « Quoadusque red- ibi, A, post initium: « Quoadusque red- deret universum debitum, etc. » deret universum debitum, etc. »

Utrum ex hoc habeatur, quod veniale Utrum ex hoc habeatur, quod veniale redit per illum modum, quo conceden- redit per illum modum, quo conceden- dum per ingratitudinem redire alia? dum per ingratitudinem redire alia?

Videtur, quod non : quia Videtur, quod non : quia

1. Quod non est contrarium charitati, 1. Quod non est contrarium charitati, nec etiam est contrarium ingratitudini : nec etiam est contrarium ingratitudini :

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

890 890

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed veniale non est contrarium charitati : sed veniale non est contrarium charitati : ergo, etc. ergo non debet redire prop- ergo, etc. ergo non debet redire prop- ter ejus oppositum, scilicet ingratitudi- ter ejus oppositum, scilicet ingratitudi-

nem. nem.

2. Item, Non dicitur redire propter 2. Item, Non dicitur redire propter ingratitudinem, nisi quod ingratitudinem ingratitudinem, nisi quod ingratitudinem facit majorem: sed venialia non faciunt facit majorem: sed venialia non faciunt majorem ingratitudinem ergo non re- majorem ingratitudinem ergo non re- vertuntur in ipsa. PRIMUM patet ex præ- vertuntur in ipsa. PRIMUM patet ex præ- habitis. SECUNDUM autem patet ex hoc, habitis. SECUNDUM autem patet ex hoc, quod quæcumque non auferunt nec di- quod quæcumque non auferunt nec di- minuunt charitatem, illa non augent in- minuunt charitatem, illa non augent in- gratitudinem et sic constat proposi- gratitudinem et sic constat proposi- tum. tum.

IN CONTRARIUM autem est Littera : IN CONTRARIUM autem est Littera : quiai. quiai.

4. Dicitur hic universum debitum, et in 4. Dicitur hic universum debitum, et in illo includuntur peccata venialia. illo includuntur peccata venialia.

2. Item, Cum oratio Dominica sit pro 2. Item, Cum oratio Dominica sit pro quotidianis quæ sunt venialia, et in illa quotidianis quæ sunt venialia, et in illa dicitur, «Dimitte nobis debita nostra: » dicitur, «Dimitte nobis debita nostra: » ergo venialia includuntur sub debito. ergo venialia includuntur sub debito.

RESPONSIO. Dicendum, quod non re- RESPONSIO. Dicendum, quod non re- vertuntur debita venialia, nisi per illum vertuntur debita venialia, nisi per illum modum quo alia: et bene concedo, quod modum quo alia: et bene concedo, quod hoc modo revertuntur. hoc modo revertuntur.

AD OBJECTUM contra, dicendum quod AD OBJECTUM contra, dicendum quod est dispositio in contrarium disponens, et est dispositio in contrarium disponens, et sic contrariatur fervori charitatis. Et per sic contrariatur fervori charitatis. Et per hoc remissio ejus auget ingratitudinem. hoc remissio ejus auget ingratitudinem. Eodem modo patet solutio ad sequens. Eodem modo patet solutio ad sequens.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

videtur, quod non revertatur: quia si videtur, quod non revertatur: quia si reverteretur, cum non deleatur nisi per reverteretur, cum non deleatur nisi per baptismum, oporteret rebaptizari: et hoc baptismum, oporteret rebaptizari: et hoc hæreticum est dicere. hæreticum est dicere.

2. Præterea, Cum originale sit unum, 2. Præterea, Cum originale sit unum, qualiter pluraliter vocat originalia? qualiter pluraliter vocat originalia?

RESPONSIO. Dicendum, quod originale RESPONSIO. Dicendum, quod originale secundum suam essentiam numquam secundum suam essentiam numquam redit: sed redit modo prædicto: quia redit: sed redit modo prædicto: quia dimissio ejus auget debitum gratiarum dimissio ejus auget debitum gratiarum actionis, et auget ingratitudinem. actionis, et auget ingratitudinem.

AD SECUNDUM disputatum et respon- AD SECUNDUM disputatum et respon- sum est in libro II Sententiarum in tra- sum est in libro II Sententiarum in tra- ctatu de peccato originali¹. ctatu de peccato originali¹.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An ille cui plura dimissa sunt, magis An ille cui plura dimissa sunt, magis tenetur ad gratiarum actiones, quam tenetur ad gratiarum actiones, quam ille qui servavit innocentiam ? ille qui servavit innocentiam ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, paulo ante finem : ibi, A, paulo ante finem : « Tot ergo « Tot ergo debuit cogitare dona Dei, quot mala sua, debuit cogitare dona Dei, quot mala sua,

etc. » etc. »

Et quæruntur hic tria, scilicet quis Et quæruntur hic tria, scilicet quis tenetur magis ad gratiarum actiones, sci- tenetur magis ad gratiarum actiones, sci- licet cui plura dimissa sunt, vel ille qui licet cui plura dimissa sunt, vel ille qui servavit innocentiam ? servavit innocentiam ?

Secundo, Penes quid attendatur gra- Secundo, Penes quid attendatur gra- tiarum actio major vel minor? tiarum actio major vel minor?

Tertio, Utrum plurium donorum sit Tertio, Utrum plurium donorum sit una gratiarum actio, et una ingratitudo, una gratiarum actio, et una ingratitudo,

An originale etiam redeat per ingrati- vel plures? An originale etiam redeat per ingrati- vel plures?

tudinem ? tudinem ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, post initium: « Sed etiam origi- ibi, A, post initium: « Sed etiam origi- nalia, etc. ». nalia, etc. ».

1. Originale enim non est nisi unum, 1. Originale enim non est nisi unum, contra quod ordinatur baptisma : ergo contra quod ordinatur baptisma : ergo

1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXX et seq. Tom. 1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXX et seq. Tom.

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. In corporalibus magis valet continua 1. In corporalibus magis valet continua sanitas, quam interrupta et restituta: sanitas, quam interrupta et restituta: ergo similiter in spiritualibus plus valet ergo similiter in spiritualibus plus valet continuatio innocentiæ, quam a pœniten- continuatio innocentiæ, quam a pœniten- tia restitutio gratiæ: sed de majori bono tia restitutio gratiæ: sed de majori bono magis sunt gratiæ agendæ : ergo ad ma- magis sunt gratiæ agendæ : ergo ad ma-

XXVII hujusce novæ editionis. XXVII hujusce novæ editionis.

Soluti Soluti Ad Ad

Adi Adi

Quæst Quæst

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 3. Quæst. 3.

IN IV SENTENT. DIST. XXII, B, ART. 4. IN IV SENTENT. DIST. XXII, B, ART. 4.

jores gratiarum actiones tenetur inno- jores gratiarum actiones tenetur inno- cens, quam pœnitens in pristinum statum cens, quam pœnitens in pristinum statum restitutus. restitutus.

2. Adhuc, Dignior est status innocen- 2. Adhuc, Dignior est status innocen- tiæ et securior, quam pœnitentiæ: quia tiæ et securior, quam pœnitentiæ: quia poenitens nescit sibi peccatum dimissum poenitens nescit sibi peccatum dimissum esse, sed innocens certe scit, quia non esse, sed innocens certe scit, quia non est admissum: ergo ut prius. est admissum: ergo ut prius.

IN CONTRARIUM : IN CONTRARIUM :

1. Luc. vn, 42 et 43: Quis ergo eum 1. Luc. vn, 42 et 43: Quis ergo eum plus diligit ?….. Estimo quia is cui plus plus diligit ?….. Estimo quia is cui plus donavit. Et ille, scilicet Jesus, dicit ei: donavit. Et ille, scilicet Jesus, dicit ei: Recte judicasti: sed plus dimissum est Recte judicasti: sed plus dimissum est poenitenti ergo plus tenetur diligere poenitenti ergo plus tenetur diligere ergo et amplius gratias agere. ergo et amplius gratias agere.

2. Adhuc, Adjutus in periculo tenetur 2. Adhuc, Adjutus in periculo tenetur liberatori, cui non tenetur hic qui num- liberatori, cui non tenetur hic qui num- quam adjutus est: sed innocens num- quam adjutus est: sed innocens num- quam adjutus est, pœnitens autem est quam adjutus est, pœnitens autem est adjutus: ergo ad majores gratiarum adjutus: ergo ad majores gratiarum actiones tenetur pœnitens, quam inno- actiones tenetur pœnitens, quam inno-

cens. cens.

SECUNDO quæritur, Penes quid atten- SECUNDO quæritur, Penes quid atten- datur quantitas gratiarum actionis? datur quantitas gratiarum actionis?

Videtur autem, quod penes quantita- Videtur autem, quod penes quantita- tem donorum quia gratiarum actio est tem donorum quia gratiarum actio est de donis perceptis recognitio beneficii de donis perceptis recognitio beneficii cum laude et obsequio: ergo 'de majori cum laude et obsequio: ergo 'de majori dono major est gratiarum actio, et de dono major est gratiarum actio, et de minori minor. minori minor.

SED SI hoc concedatur, Evangelium vi- SED SI hoc concedatur, Evangelium vi- debitur esse contra: quia dicunt omnes, debitur esse contra: quia dicunt omnes, quod charitas maximum est donum: et quod charitas maximum est donum: et tamen Evangelium videtur velle, quod. tamen Evangelium videtur velle, quod. plus debet gratias agere cui plus est di- plus debet gratias agere cui plus est di- missum, ut patet ex prius inducta aucto- missum, ut patet ex prius inducta aucto- ritate. ritate.

TERTIO quæritur, Utrum de multis sit TERTIO quæritur, Utrum de multis sit una gratiarum actio, et una ingratitudo? una gratiarum actio, et una ingratitudo?

Videtur autem, quod non: quia sicut Videtur autem, quod non: quia sicut differunt causæ propriæ, ita differunt differunt causæ propriæ, ita differunt causata sed causa propria gratiarum causata sed causa propria gratiarum actionis est perceptio doni: ergo diverso- actionis est perceptio doni: ergo diverso- rum donorum diversæ sunt gratiarum rum donorum diversæ sunt gratiarum actiones et ingratitudines: et habetur pro- actiones et ingratitudines: et habetur pro- positum. positum.

891 891

RESPONSIO. Dicendum, quod primum RESPONSIO. Dicendum, quod primum articulum hujus quæstionis determinat articulum hujus quæstionis determinat Augustinus in libro de Virginitate, di- Augustinus in libro de Virginitate, di- cens quod « cæteris paribus, uterque ad cens quod « cæteris paribus, uterque ad æquales tenetur gratiarum actiones: quia æquales tenetur gratiarum actiones: quia a tot quot pœnitentem gratia Dei eripuit, a tot quot pœnitentem gratia Dei eripuit, a tot innocentem ne caderet præservavit: a tot innocentem ne caderet præservavit: nec stare potuit, nisi illo præservante : » nec stare potuit, nisi illo præservante : » si autem in cæteris pares non sint: tunc si autem in cæteris pares non sint: tunc magis tenetur qui majorem charitatem magis tenetur qui majorem charitatem habet, et cætera dona majora. Unde in habet, et cætera dona majora. Unde in illis nihil prohibet unum magis teneri in illis nihil prohibet unum magis teneri in ratione unius, et reliquum in ratione alia: ratione unius, et reliquum in ratione alia: quia in talibus operationes se habent sic- quia in talibus operationes se habent sic- ut excedentes et excessæ. ut excedentes et excessæ.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod est ut AD PRIMUM ergo dicendum, quod est ut sic, et est ut non quia si interrupta sa- sic, et est ut non quia si interrupta sa- nitas major est quam continua, non est nitas major est quam continua, non est verum quod dicit: si autem æqualis est, verum quod dicit: si autem æqualis est, et cætera sunt paria, tunc est verum. Et et cætera sunt paria, tunc est verum. Et ita est etiam in spiritualibus: quia tunc ita est etiam in spiritualibus: quia tunc vitatio periculi magnum bonum est, de vitatio periculi magnum bonum est, de quo non tenetur qui in periculum incidit. quo non tenetur qui in periculum incidit.

AD ALIUD dicendum, quod non conclu- AD ALIUD dicendum, quod non conclu- dit, nisi quantum ad hoc: in cæteris au- dit, nisi quantum ad hoc: in cæteris au- tem potest esse oppositum, ut dictum tem potest esse oppositum, ut dictum est. est.

Solutio. Solutio. Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

1 et 2. 1 et 2.

AD ALIUD dicendum, quod in contra- Ad object. AD ALIUD dicendum, quod in contra- Ad object. rium objectum probat ex pluribus teneri rium objectum probat ex pluribus teneri poenitentem, quia ex dimisso et commis- poenitentem, quia ex dimisso et commis- so, sed non plus et ita loquitur. Domi- so, sed non plus et ita loquitur. Domi- nus, Luc. vii, 42 et 43. nus, Luc. vii, 42 et 43.

Et per hoc patet solutio ad totum pri- Et per hoc patet solutio ad totum pri-

mum. mum.

AD ID quod secundo quæritur, dicen- Ad quæst. 2. AD ID quod secundo quæritur, dicen- Ad quæst. 2. dum quod duplex est quantitas, discreta, dum quod duplex est quantitas, discreta, et continua. Spiritualis autem discreta et continua. Spiritualis autem discreta quantitas gratiarum actionis attenditur quantitas gratiarum actionis attenditur penes numerum donorum, et spiritualis penes numerum donorum, et spiritualis quasi continua attenditur penes magni- quasi continua attenditur penes magni- tudinem, et præcipue penes magnitudi- tudinem, et præcipue penes magnitudi- nem charitatis, quia illa excellentior est nem charitatis, quia illa excellentior est omni dono alio. omni dono alio.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, jam patet solutio per antedicta. jam patet solutio per antedicta.

AD ID quod tertio quæritur, dicendum Ad quæst. 3. AD ID quod tertio quæritur, dicendum Ad quæst. 3. quod gratiarum actiones non [respiciunt quod gratiarum actiones non [respiciunt

-892 -892

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dona secundum speciem differentia, sed dona secundum speciem differentia, sed secundum quod sunt divinæ largitatis et secundum quod sunt divinæ largitatis et magnificentiæ indicativa: et quia hoc magnificentiæ indicativa: et quia hoc modo sunt in ratione una, ideo gratia- modo sunt in ratione una, ideo gratia- rum actio est una specie, et debent esse rum actio est una specie, et debent esse multæ numero per diversitatem recorda- multæ numero per diversitatem recorda- tionis donorum: et per consequens in- tionis donorum: et per consequens in- gratitudo est una per speciem potens di- gratitudo est una per speciem potens di- vidi in plures numero. vidi in plures numero.

Et per prædicta patet etiam solutio ad Et per prædicta patet etiam solutio ad objecta: quia non est verum, quod diver- objecta: quia non est verum, quod diver- sitati donorum in specie diversæ debean- sitati donorum in specie diversæ debean- tur gratiarum actiones specie: quia non tur gratiarum actiones specie: quia non hoc modo respicit dona gratiarum actio, hoc modo respicit dona gratiarum actio, sed modo prædicto. sed modo prædicto.

C. Quid sit hic sacramentum et res ? C. Quid sit hic sacramentum et res ?

Post prædicta restat investigare, quid in actione pœnitentiæ sit sacra- Post prædicta restat investigare, quid in actione pœnitentiæ sit sacra- mentum et res. Sacramentum enim signum est sacræ rei. Quid ergo hic mentum et res. Sacramentum enim signum est sacræ rei. Quid ergo hic signum est ? et quæ est res sacra hujus signi ? Quidam ' dicunt sacramen- signum est ? et quæ est res sacra hujus signi ? Quidam ' dicunt sacramen- tum hic esse quod exterius tantum geritur, scilicet exterior pœnitentia, quæ tum hic esse quod exterius tantum geritur, scilicet exterior pœnitentia, quæ est signum interioris pœnitentiæ, scilicet contritionis cordis, et humilitatis. est signum interioris pœnitentiæ, scilicet contritionis cordis, et humilitatis. Quod si est, non omne sacramentum Evangelicum id efficit quod figurat. Quod si est, non omne sacramentum Evangelicum id efficit quod figurat. Exterior enim pœnitentia non efficit interiorem, sed potius interior causa Exterior enim pœnitentia non efficit interiorem, sed potius interior causa est exterioris. Sed ad hoc inquiunt illi, hoc esse intelligendum de illis est exterioris. Sed ad hoc inquiunt illi, hoc esse intelligendum de illis sacramentis, quæ in Novo Testamento instituta sunt, ut est sacramentum sacramentis, quæ in Novo Testamento instituta sunt, ut est sacramentum baptismi, confirmationis, et corporis Christi. Sacramentum vero pœniten- baptismi, confirmationis, et corporis Christi. Sacramentum vero pœniten- tiæ, sicut et conjugii, ante tempus gratiæ, etiam a primordio humani tiæ, sicut et conjugii, ante tempus gratiæ, etiam a primordio humani generis fuit. Utrumque enim institutum fuit in primis parentibus. generis fuit. Utrumque enim institutum fuit in primis parentibus.

Item, Si exterior poenitentia sacramentum est, et interior res sacra- Item, Si exterior poenitentia sacramentum est, et interior res sacra- menti sæpius præcedit res sacramentum, quam sacramentum rem. Sed menti sæpius præcedit res sacramentum, quam sacramentum rem. Sed nec hoc inconveniens est. Nam et in aliis sacramentis quæ efficiunt quod nec hoc inconveniens est. Nam et in aliis sacramentis quæ efficiunt quod figurant, hoc sæpe contingit. figurant, hoc sæpe contingit.

Quidam autem dicunt exteriorem pœnitentiam et interiorem esse sacra- Quidam autem dicunt exteriorem pœnitentiam et interiorem esse sacra- mentum, nec duo sacramenta, sed unum: ut species panis et vini non duo mentum, nec duo sacramenta, sed unum: ut species panis et vini non duo sunt sacramenta, sed unum. Et sicut in sacramento corporis, ita etiam in sunt sacramenta, sed unum. Et sicut in sacramento corporis, ita etiam in hoc sacramento dicunt aliud esse tantum sacramentum, scilicet exteriorem hoc sacramento dicunt aliud esse tantum sacramentum, scilicet exteriorem poenitentiam, aliud sacramentum et rem, scilicet interiorem pœnitentiam, poenitentiam, aliud sacramentum et rem, scilicet interiorem pœnitentiam, aliud rem et non sacramentum, scilicet remissionem peccatorum. Interior aliud rem et non sacramentum, scilicet remissionem peccatorum. Interior

* Gandulphus (Nota edit. Lugd.) * Gandulphus (Nota edit. Lugd.)

IN IV SENTENT. DIST. XXII, C, ART. 5. IN IV SENTENT. DIST. XXII, C, ART. 5.

893 893

enim pœnitentia, et res est sacramenti, id est, exterioris pœnitentiæ: et enim pœnitentia, et res est sacramenti, id est, exterioris pœnitentiæ: et sacramentum remissionis peccati, quam signat et facit. Exterior quoque sacramentum remissionis peccati, quam signat et facit. Exterior quoque poenitentia et interioris signum est, et remissionis peccatorum. poenitentia et interioris signum est, et remissionis peccatorum.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An sacramentum poenitentiæ habeat tria An sacramentum poenitentiæ habeat tria sicuti cætera, scilicet rem tantum, si- sicuti cætera, scilicet rem tantum, si- gnum tantum, rem et signum simul? gnum tantum, rem et signum simul?

Deinde quæritur de secunda parte hu- Deinde quæritur de secunda parte hu- jus distinctionis quæ incipit ibi, C, « Post jus distinctionis quæ incipit ibi, C, « Post prædicta restat investigare, etc. » prædicta restat investigare, etc. »

Et in principio statim quæruntur quin- Et in principio statim quæruntur quin-

que. que.

Primum est, Utrum istud sacramen- Primum est, Utrum istud sacramen- tum sicut cætera habeat tria, scilicet rem tum sicut cætera habeat tria, scilicet rem tantum, signum tantum, rem et signum tantum, signum tantum, rem et signum simul? simul?

Secundum est. Quid sit in eo signum Secundum est. Quid sit in eo signum tantum, et quid res et signum, et quid tantum, et quid res et signum, et quid

res tantum ? res tantum ?

Tertium, Utrum sit unum signum, et Tertium, Utrum sit unum signum, et unicum signum et res, et una res vel unicum signum et res, et una res vel plures? plures?

Quartum, Utrum ipsum sit unum sa- Quartum, Utrum ipsum sit unum sa-

cramentum ? cramentum ?

Et quintum, Secundum quem modum Et quintum, Secundum quem modum sit unum? sit unum?

AD PRIMUM horum sic objicitur : AD PRIMUM horum sic objicitur :

1. Nihil eorum quæ totam rem suam 1. Nihil eorum quæ totam rem suam perficiunt interiori operatione, habet si- perficiunt interiori operatione, habet si- gnum sacramentale: pœnitentia totam gnum sacramentale: pœnitentia totam rem suam perficit operatione interiori rem suam perficit operatione interiori vel perficere potest: ergo nullum habet vel perficere potest: ergo nullum habet signum sacramentale. PROBATUR prima ex signum sacramentale. PROBATUR prima ex diffinitione signi sacramentalis in princi- diffinitione signi sacramentalis in princi- pio libri posita. SECUNDA autem probatur: pio libri posita. SECUNDA autem probatur: quia ex interiori contritione dimmittitur quia ex interiori contritione dimmittitur

4 Cf. Supra, Dist. XIV. 4 Cf. Supra, Dist. XIV.

frequenter totum peccatum, imo totum frequenter totum peccatum, imo totum peccatum cum tota sui poena potest dele- peccatum cum tota sui poena potest dele- ri, antequam umquam fiat aliquid exte- ri, antequam umquam fiat aliquid exte- rius. rius.

2. Adhuc, Omne illud quod nullam 2. Adhuc, Omne illud quod nullam habet materiam extrinsecus oculis sup- habet materiam extrinsecus oculis sup- positam per ministros Ecclesiæ ministran- positam per ministros Ecclesiæ ministran- dam, ipsum nullum habet signum sacra- dam, ipsum nullum habet signum sacra- mentale sed pœnitentia tale quid est, mentale sed pœnitentia tale quid est, vel potest esse: ergo nullum habet si- vel potest esse: ergo nullum habet si- gnum sacramentale. PROBATUR prima gnum sacramentale. PROBATUR prima per diffinitionem sacramenti, quam dat per diffinitionem sacramenti, quam dat Hugo, quod « sacramentum est visibile Hugo, quod « sacramentum est visibile et corporale elementum, extrinsecus ocu- et corporale elementum, extrinsecus ocu- lis suppositum, ex similitudine repræsen- lis suppositum, ex similitudine repræsen- tans, ex institutione significans, et ex tans, ex institutione significans, et ex sanctificatione invisibilem gratiam con- sanctificatione invisibilem gratiam con- ferens. » SECUNDA autem probatur, sicut ferens. » SECUNDA autem probatur, sicut ante habita præcedentis argumenti. ante habita præcedentis argumenti.

IN CONTRARIUM hujus objicitur per hoc sed contra. IN CONTRARIUM hujus objicitur per hoc sed contra. quod pœnitentia est sacramentum: sed quod pœnitentia est sacramentum: sed omne sacramentum est sacræ rei signum, omne sacramentum est sacræ rei signum, cujus imaginem gerit et similitudo exi- cujus imaginem gerit et similitudo exi- stit ergo et pœnitentia, stit ergo et pœnitentia,

RESPONSIO. Dicendum, quod aliud judi- Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod aliud judi- Solutio. cium est de poenitentia, secundum quod cium est de poenitentia, secundum quod est virtus movens liberum arbitrium in est virtus movens liberum arbitrium in peccati detestationem, ut supra dictum peccati detestationem, ut supra dictum est et aliud, secundum quod est sacra- est et aliud, secundum quod est sacra- mentum. Secundum enim quod est vir- mentum. Secundum enim quod est vir- tus, non habet ista tria, sed est movens tus, non habet ista tria, sed est movens liberum arbitrium in modum naturæ cu- liberum arbitrium in modum naturæ cu- jusdam ad detestandum peccatum perpe- jusdam ad detestandum peccatum perpe- tratum in quantum perpetratum est. Se- tratum in quantum perpetratum est. Se- cundum autem quod est sacramentum, cundum autem quod est sacramentum, dolorem habet pro materia, et gratiam dolorem habet pro materia, et gratiam pro forma, et exteriora signa habet, con- pro forma, et exteriora signa habet, con- sistens in tribus partibus, scilicet contri- sistens in tribus partibus, scilicet contri- tione, confessione, et satisfactione: et tione, confessione, et satisfactione: et hæc omnia supra sunt notata : sic enim hæc omnia supra sunt notata : sic enim

2 Cf. Supra, Dist. XV. 2 Cf. Supra, Dist. XV.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

894 894

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

illæ tres partes sunt omnes simul, non illæ tres partes sunt omnes simul, non actu, sed voto. Secundum autem quod actu, sed voto. Secundum autem quod est virtus, non habet conjunctum votum est virtus, non habet conjunctum votum confitendi ministro Ecclesiæ, nec satis- confitendi ministro Ecclesiæ, nec satis- faciendi satisfactione erogata sub clavium faciendi satisfactione erogata sub clavium potestate. potestate.

AD. PRIMUM ergo dicendum, quod pœni- AD. PRIMUM ergo dicendum, quod pœni- tentia secundum quod est sacramentum, tentia secundum quod est sacramentum, non perficit rem suam interius, imo ha- non perficit rem suam interius, imo ha- bet conjunctum votum ad exterius pro- bet conjunctum votum ad exterius pro- cedendum et hoc est signum ejus in quo cedendum et hoc est signum ejus in quo procedit ad manifestationem exteriorem. procedit ad manifestationem exteriorem. AD ALIUD dicendum penitus eodem AD ALIUD dicendum penitus eodem modo. modo.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Quid in sacramento pœnitentiæ sit si- Quid in sacramento pœnitentiæ sit si- gnum, et quid res et signum, et quid gnum, et quid res et signum, et quid res tantum ? res tantum ?

Secundo quæritur, Quid sit hic signum, Secundo quæritur, Quid sit hic signum, et quid res et signum, et quid res tan- et quid res et signum, et quid res tan- tum ? tum ?

Dicit autem Magister in Littera, quod Dicit autem Magister in Littera, quod exterior pœnitentia est siguum tantum, exterior pœnitentia est siguum tantum, interior autem res et signum, et dimissio interior autem res et signum, et dimissio peccati res tantum. peccati res tantum.

SED CONTRA hoc objicitur: quia SED CONTRA hoc objicitur: quia

1. Secundum hoc res præcedit signum 1. Secundum hoc res præcedit signum tempore, cum in aliis sacramentis tempore, cum in aliis sacramentis signum præcedat rem: remissio enim signum præcedat rem: remissio enim peccati præcedit exteriorem pœniten- peccati præcedit exteriorem pœniten- tiam. tiam.

2. Adhuc autem objicitur sic: Multa 2. Adhuc autem objicitur sic: Multa ante exteriorem poenitentiam in hoc sa- ante exteriorem poenitentiam in hoc sa- cramento exterius aguntur : ergo videtur, cramento exterius aguntur : ergo videtur, quod exterior pœnitentia non sit signum quod exterior pœnitentia non sit signum primum et principale pœnitentiæ: agitur primum et principale pœnitentiæ: agitur enim confessio et multa alia ante exte- enim confessio et multa alia ante exte- riorem pœnitentiam, quæ est injuncta riorem pœnitentiam, quæ est injuncta satisfactio. satisfactio.

3. Adhuc, Est signum futuri, quod 3. Adhuc, Est signum futuri, quod dicitur prognosticum a Medicis et Astro- dicitur prognosticum a Medicis et Astro- nomis et est signum præsentis quod di- nomis et est signum præsentis quod di-

citur hycos vel typus : et est signum citur hycos vel typus : et est signum præteriti quod dicitur a Tullio rememo- præteriti quod dicitur a Tullio rememo- rativum, in tertio Rhetorica: ergo sa- rativum, in tertio Rhetorica: ergo sa- cramentale est aliquod istorum signorum. cramentale est aliquod istorum signorum. Et constat, quod nullum nisi prognosti- Et constat, quod nullum nisi prognosti- cum: et illud semper præcedit signa- cum: et illud semper præcedit signa- tum ergo in pœnitentia cum sit sacra- tum ergo in pœnitentia cum sit sacra- mentum, nullum potest esse signum quod mentum, nullum potest esse signum quod non præcedat peccati remissionem : ergo non præcedat peccati remissionem : ergo videtur, quod exterior pœnitentia non sit videtur, quod exterior pœnitentia non sit signum. signum.

4. Adhuc, Si exterior pœnitentia dici- 4. Adhuc, Si exterior pœnitentia dici- tur satisfactio injuncta, sicut Magister tur satisfactio injuncta, sicut Magister videtur velle, videtur quod multi contriti videtur velle, videtur quod multi contriti et confessi decedant sine sacramento pœ- et confessi decedant sine sacramento pœ- nitentiæ qui tamen salvantur, quia mul- nitentiæ qui tamen salvantur, quia mul- ti decedunt sine exteriori satisfactione : ti decedunt sine exteriori satisfactione : et hoc videtur esse inconveniens. et hoc videtur esse inconveniens.

Adhuc, In præcedenti distinctione ha- Adhuc, In præcedenti distinctione ha- bitum est, quod secundum quantitatem bitum est, quod secundum quantitatem doloris et devotionis moderanda est sa- doloris et devotionis moderanda est sa- tisfactio: ergo quibusdam nihil impone- tisfactio: ergo quibusdam nihil impone- tur, scilicet quibus sufficit dolor interior tur, scilicet quibus sufficit dolor interior et devotio: et ita illi non haberent de et devotio: et ita illi non haberent de signo sacramenti pœnitentiæ, quod absur- signo sacramenti pœnitentiæ, quod absur-

dum est. dum est.

5. Aliter autem objicitur contra idem, 5. Aliter autem objicitur contra idem, scilicet quod nihil exteriorum potest esse scilicet quod nihil exteriorum potest esse signum sacramentale in pœnitentia: quia signum sacramentale in pœnitentia: quia in sacramento novæ legis signum est cau- in sacramento novæ legis signum est cau- sa, et efficit quod figurat: sed exteriora sa, et efficit quod figurat: sed exteriora in pœnitentia non efficiunt, sed interiora: in pœnitentia non efficiunt, sed interiora: ergo videtur, quod non sunt signa sacra- ergo videtur, quod non sunt signa sacra- mentalia. mentalia.

IN CONTRARIUM hujus objicitur, quod Sed contra. IN CONTRARIUM hujus objicitur, quod Sed contra. omne sacramentum habet signum sensui omne sacramentum habet signum sensui extra subjectum : sed in pœnitentia so- extra subjectum : sed in pœnitentia so- lum exterior poœnitentia est sensibus sub- lum exterior poœnitentia est sensibus sub- jecta ergo ipsa sola est signum, sicut jecta ergo ipsa sola est signum, sicut dicit Magister in Littera. dicit Magister in Littera.

RESPONSIO. Ad hoc dicendum cum Ma- RESPONSIO. Ad hoc dicendum cum Ma- gistro in Littera, quod exterior pœniten- gistro in Littera, quod exterior pœniten- tia est signum tantum, et interior signum tia est signum tantum, et interior signum et rés, et dimissio peccati in culpa et et rés, et dimissio peccati in culpa et poena est res tantum. Sed exterior pœni- poena est res tantum. Sed exterior pœni- tentia non dicitur meo judicio tantum sa- tentia non dicitur meo judicio tantum sa- tisfactio injuncta: sed potius in communi tisfactio injuncta: sed potius in communi ad tres partes pœnitentiæ accipiendum ad tres partes pœnitentiæ accipiendum

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN IV SENTENT. DIST. XXII, C, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. XXII, C, ART. 7.

est signum doloris exterius in gestu, voce est signum doloris exterius in gestu, voce confessionis, et opere satisfactionis injun- confessionis, et opere satisfactionis injun- ctæ et hoc secundum tres partes pœni- ctæ et hoc secundum tres partes pœni- tentiæ dividitur, scilicet quod signum do- tentiæ dividitur, scilicet quod signum do- loris extra est signum appropriatum con- loris extra est signum appropriatum con- tritioni, et confessioni extra enarratio, tritioni, et confessioni extra enarratio, scilicet appropriata confessioni, et accep- scilicet appropriata confessioni, et accep- tio exterior satisfactionis est signum satis- tio exterior satisfactionis est signum satis- factionis. Res autem et signum simul, factionis. Res autem et signum simul, sicut dicit Magister, est poenitentia inte- sicut dicit Magister, est poenitentia inte- rior et hæc similiter in communi acci- rior et hæc similiter in communi acci- pienda est, scilicet secundum quod est pienda est, scilicet secundum quod est dolor voluntarius cum voto confitendi et dolor voluntarius cum voto confitendi et satisfaciendi per claves. Res autem tan- satisfaciendi per claves. Res autem tan- tum est dimissio peccati in tota culpa et tum est dimissio peccati in tota culpa et totà poena et hæc duo divisibilia sunt, totà poena et hæc duo divisibilia sunt, quia contritioni respondet signum quod quia contritioni respondet signum quod est dolor interior gratia informatus: con- est dolor interior gratia informatus: con- fessioni autem votum confitendi quo jam fessioni autem votum confitendi quo jam confitetur intra, et satisfactioni votum confitetur intra, et satisfactioni votum satisfaciendi quo jam amplectitur injun- satisfaciendi quo jam amplectitur injun- ctam pœnitentiam intra. Similiter res di- ctam pœnitentiam intra. Similiter res di- viditur: quia in contritione est dimissio viditur: quia in contritione est dimissio culpæ et poenæ æternæ, et in confessione culpæ et poenæ æternæ, et in confessione dimissio pœnæ in purgatorio, et in satis- dimissio pœnæ in purgatorio, et in satis- factione dimissio pœnæ temporalis. factione dimissio pœnæ temporalis.

AD HOC autem quod primo objicitur, AD HOC autem quod primo objicitur, dicendum quod Magister solvit in Litte- dicendum quod Magister solvit in Litte- ra: quia quandoque non est inconveniens ra: quia quandoque non est inconveniens rem præcedere signum, ut in baptismo rem præcedere signum, ut in baptismo adultorum fit frequenter: sed quia hoc adultorum fit frequenter: sed quia hoc accidit, ideo aliter potest dici, scilicet accidit, ideo aliter potest dici, scilicet quod aliter est in sacramento tantum, et quod aliter est in sacramento tantum, et aliter in eo quod est virtus et sacramen- aliter in eo quod est virtus et sacramen- tum. In his autem quæ sunt sacramenta tum. In his autem quæ sunt sacramenta tantum, semper natura præcedit signum, tantum, semper natura præcedit signum, etsi tempore quandoque comitetur, quan- etsi tempore quandoque comitetur, quan- doque subsequatur: sed in pœnitentia doque subsequatur: sed in pœnitentia quæ est virtus et sacramentum, pœniten- quæ est virtus et sacramentum, pœniten- tia ut est virtus, est ante eamdem secun- tia ut est virtus, est ante eamdem secun- dum quod est sacramentum, hoc est, dum quod est sacramentum, hoc est, actus virtutis est ante actionem sacra- actus virtutis est ante actionem sacra- menti, et cum virtute non potest esse si- menti, et cum virtute non potest esse si- mul peccatum : et ideo res secundum mul peccatum : et ideo res secundum quod inducit totam in culpa et pœna quod inducit totam in culpa et pœna peccati dimissionem, signum præcedit peccati dimissionem, signum præcedit aliquod in natura, vel in tempore quan- aliquod in natura, vel in tempore quan- doque. doque.

AD ALIUD jam patet: quia comprehen- AD ALIUD jam patet: quia comprehen-

895 895

ditur sub satisfactione confessio, et quid- ditur sub satisfactione confessio, et quid- quid exterius apparet. quid exterius apparet.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est si- AD ALIUD dicendum, quod hoc est si- gnum præcedens rem secundum aliquam gnum præcedens rem secundum aliquam partem et hoc sufficit propter causam partem et hoc sufficit propter causam dictam. dictam.

AD ALIUD dicendum, quod non dece- AD ALIUD dicendum, quod non dece- dunt sine sacramento: quia non tantum dunt sine sacramento: quia non tantum dicitur exterior pœnitentia sacramentum, dicitur exterior pœnitentia sacramentum, sed verius interior: sed sequitur, quod sed verius interior: sed sequitur, quod sine quodam signo quod est in sacramen- sine quodam signo quod est in sacramen- to decedunt : et hoc non est inconve- to decedunt : et hoc non est inconve- niens imo etiam sine sacramento, sed : niens imo etiam sine sacramento, sed : tamen cum re sacramenti non est incon- tamen cum re sacramenti non est incon- veniens aliquos salvari, sicut habitum est veniens aliquos salvari, sicut habitum est in tractatu de baptismo. in tractatu de baptismo.

AD ALIUD dicendum, quod illa objectio AD ALIUD dicendum, quod illa objectio quorumdam in loco isto fundatur super quorumdam in loco isto fundatur super falsum : quia nullum sacramentorum falsum : quia nullum sacramentorum omnium habet signum rei causativum : omnium habet signum rei causativum : aqua enim non causat sanctificationem, aqua enim non causat sanctificationem, sed potius virtus verborum in aqua : et sed potius virtus verborum in aqua : et species panis et vini non causant corpus species panis et vini non causant corpus Christi, sed potius verba in tali materia, Christi, sed potius verba in tali materia, et sic de aliis. Et hoc est quod dicit et sic de aliis. Et hoc est quod dicit Magister Hugo, quod « ex sanctificatione Magister Hugo, quod « ex sanctificatione fit sacramentum invisibilem gratiam con- fit sacramentum invisibilem gratiam con- ferens. » Unde falsum est quod dicit : sed ferens. » Unde falsum est quod dicit : sed sufficit, quod illud quod est res et sacra- sufficit, quod illud quod est res et sacra- mentum, cum forma et materia sit si- mentum, cum forma et materia sit si- gnificativum et causativum : et hoc qui- gnificativum et causativum : et hoc qui- dem hic fit, quia dolor cum signis suis dem hic fit, quia dolor cum signis suis est materia et gratia formata: et hoc est materia et gratia formata: et hoc sanctificat, quia in tali dolore causat re- sanctificat, quia in tali dolore causat re- missionem peccatorum. missionem peccatorum.