10. 10.

1. 1.

IN IV SENTENT. DIST. XX, A, ART. 8. IN IV SENTENT. DIST. XX, A, ART. 8.

temporali ergo videtur, quod non sit temporali ergo videtur, quod non sit generale quod dicit. generale quod dicit.

RESPONSIO. Dicendum videtur, sicut RESPONSIO. Dicendum videtur, sicut dicit Littera simpliciter, quod poena pur- dicit Littera simpliciter, quod poena pur- gatorii etiam minima, major est in tristi- gatorii etiam minima, major est in tristi- tia quam aliqua poena corporalis hujus tia quam aliqua poena corporalis hujus mundi esse possit. Hoc autem qualiter mundi esse possit. Hoc autem qualiter sit, sic potest videri. Exuta enim anima sit, sic potest videri. Exuta enim anima a corpore, desiderat summum bonum, a corpore, desiderat summum bonum, sicut objectum beatitudinis per modum sicut objectum beatitudinis per modum illum quo desiderat res perfecta suum lo- illum quo desiderat res perfecta suum lo- cum, extra suum locum existens : et hoc cum, extra suum locum existens : et hoc videtur ex verbis Gregorii in quarto videtur ex verbis Gregorii in quarto Dialogorum, ubi dicit, quod « animæ Dialogorum, ubi dicit, quod « animæ propriis viribus post mortem elevantur, propriis viribus post mortem elevantur, vel meritis deprimuntur. » Unde si tristi- vel meritis deprimuntur. » Unde si tristi- tia causatur ex absentia delectabilis, ut tia causatur ex absentia delectabilis, ut dicit Philosophus, ex absentia summe dicit Philosophus, ex absentia summe desiderati causabitur maxima tristitia. Et desiderati causabitur maxima tristitia. Et cum sanitas vel vita vel jucunditas sensus cum sanitas vel vita vel jucunditas sensus in hac vita nullam habeant comparatio- in hac vita nullam habeant comparatio- nem ad summum bonum quod felicitat nem ad summum bonum quod felicitat beatos, nullam comparationem habebunt beatos, nullam comparationem habebunt auferentia delectantia in hac vita ad au- auferentia delectantia in hac vita ad au- ferentia vel differentia delectabile quod ferentia vel differentia delectabile quod est in altera vita. Et ideo tristitia alterius est in altera vita. Et ideo tristitia alterius vitæ incomparabiliter major est, quam vitæ incomparabiliter major est, quam sit aliqua tristitia in præsenti. sit aliqua tristitia in præsenti.

Si autem objicias, quod damnati non Si autem objicias, quod damnati non desiderant summum bonum, dicendum desiderant summum bonum, dicendum quod hoc falsum est: imo etiam dæmo- quod hoc falsum est: imo etiam dæmo- nes desiderant summum bonum et opti- nes desiderant summum bonum et opti- mum, ut dicit Dionysius. Sed qualiter mum, ut dicit Dionysius. Sed qualiter desiderent, alterius est negotii. desiderent, alterius est negotii.

Sed hæc dicta sufficiunt ad ostenden- Sed hæc dicta sufficiunt ad ostenden- dum, quod tristitia sit incomparabilis tri- dum, quod tristitia sit incomparabilis tri- stitiæ. Et quod consequentia valeat, ex- stitiæ. Et quod consequentia valeat, ex- presse colligitur ex libro X Ethicorum, ubi presse colligitur ex libro X Ethicorum, ubi simili consequentia probat Philosophus simili consequentia probat Philosophus delectationes intellectuales esse in infi- delectationes intellectuales esse in infi- nitum magis delectabiles, quam corpo- nitum magis delectabiles, quam corpo- rales quæ sunt in sensu. rales quæ sunt in sensu.

HOC AUTEM habito respondeatur ad pri- HOC AUTEM habito respondeatur ad pri- mum, dicendo quod prima propositio mum, dicendo quod prima propositio simpliciter et universaliter est vera. Se- simpliciter et universaliter est vera. Se- cunda autem habet instantiam : quia cunda autem habet instantiam : quia magis passibile dupliciter dicitur, scilicet magis passibile dupliciter dicitur, scilicet extra, et sic illa propositio est vera. Di- extra, et sic illa propositio est vera. Di-

839 839

citur etiam magis passibile ex ordine di- citur etiam magis passibile ex ordine di- vinæ justitiæ corripientis errata per pœ- vinæ justitiæ corripientis errata per pœ- nas et sic magis passibile est, quod se nas et sic magis passibile est, quod se peccatis magis passibile fecit: et sic ha- peccatis magis passibile fecit: et sic ha- bet instantiam in animabus et Angelis bet instantiam in animabus et Angelis per peccatum obstinatis. per peccatum obstinatis.

Ad aliud dicendum, quod major passio Ad aliud dicendum, quod major passio dicitur dupliciter, scilicet magis affligens, dicitur dupliciter, scilicet magis affligens, et magis de specie agentis recipiens. Pri- et magis de specie agentis recipiens. Pri- mo modo non est vera propositio prima, mo modo non est vera propositio prima, si etiam in vita ponatur aliquis sic pati, si etiam in vita ponatur aliquis sic pati, quod maneat in complexione et compo- quod maneat in complexione et compo- sitione membrorum, quod jaceat in igne, sitione membrorum, quod jaceat in igne, ille plus affligitur, quam alius cui abji- ille plus affligitur, quam alius cui abji- citur de substantia: quia in primo sen- citur de substantia: quia in primo sen- sus manet vivus et integer, et excellenter sus manet vivus et integer, et excellenter sentit immutans ipsum. In secundo au- sentit immutans ipsum. In secundo au- tem post modicum mortificatur sensus, tem post modicum mortificatur sensus, et tunc minus dolet, et post parvum tem- et tunc minus dolet, et post parvum tem- pus moritur et nihil dolet. Unde illo mo- pus moritur et nihil dolet. Unde illo mo- do falsa est propositio: sed secundo mo- do falsa est propositio: sed secundo mo- do vera est: quia quanto plus recipit de do vera est: quia quanto plus recipit de specie et proprietatibus agentis, tanto specie et proprietatibus agentis, tanto magis abjicitur de specie et proprietati- magis abjicitur de specie et proprietati- bus suis propriis. bus suis propriis.

AD ALIUD dicendum, quod animæ et AD ALIUD dicendum, quod animæ et ignis est contrarietas hoc modo quo con- ignis est contrarietas hoc modo quo con- trarietates sunt in moralibus: sicut ini- trarietates sunt in moralibus: sicut ini- quitati vel latrocinio contrariatur recti- quitati vel latrocinio contrariatur recti- tudo suspendii vel decollationis poena tudo suspendii vel decollationis poena enim corrigens habet effectum contra- enim corrigens habet effectum contra- rium culpæ deordinanti naturam: unde rium culpæ deordinanti naturam: unde anima rationalis quæ prætergressa est anima rationalis quæ prætergressa est ordinem suæ dignitatis, ab omnipotente ordinem suæ dignitatis, ab omnipotente judice subditur naturæ inferiori se, sci- judice subditur naturæ inferiori se, sci- licet igni non habenti vim ignis tantum, licet igni non habenti vim ignis tantum, sed etiam vim sui motoris qui est justitia sed etiam vim sui motoris qui est justitia vindicans quod per peccata admissum vindicans quod per peccata admissum estet hæc contrarietas fortior est quam estet hæc contrarietas fortior est quam contrarietas naturalis : et ideo magis contrarietas naturalis : et ideo magis præsumitur, et major est actio in ani- præsumitur, et major est actio in ani- mam secundum quantitatem afflictionis, mam secundum quantitatem afflictionis, quam sit aliquod corpus animatum ante quam sit aliquod corpus animatum ante mortem. mortem.

AD ALIUD dicendum, quod species ignis AD ALIUD dicendum, quod species ignis agentis est duplex, sicut etiam species ca- agentis est duplex, sicut etiam species ca- loris naturalis. Secundum enim quod est loris naturalis. Secundum enim quod est calor ignis, igneitas est species ejus. Se- calor ignis, igneitas est species ejus. Se- cundum autem quod motus est derivatus cundum autem quod motus est derivatus

Ad 2, Ad 2,

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

840 840

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ab anima, caro est species ejus, et nervi, ab anima, caro est species ejus, et nervi, et forma, et hujusmodi. Ita dico de igne et forma, et hujusmodi. Ita dico de igne inferni, quod secundum suam naturam inferni, quod secundum suam naturam habet speciem quam non imprimit ani- habet speciem quam non imprimit ani- mæ et ideo anima non dicitur calida. mæ et ideo anima non dicitur calida. Sed secundum quod est instrumentum Sed secundum quod est instrumentum justitiæ vindicantis, habet aliam speciem, justitiæ vindicantis, habet aliam speciem, quam puto esse afflictionem ex calore quam puto esse afflictionem ex calore ejus qui deliquit et hanc imprimit ani- ejus qui deliquit et hanc imprimit ani- mæ delinquenti : et ideo non puto ani- mæ delinquenti : et ideo non puto ani- .mam esse calidam, sed inestimabiliter .mam esse calidam, sed inestimabiliter affligi ex calido et hujus speciei anima affligi ex calido et hujus speciei anima exuta magis susceptibilis est, quam ali- exuta magis susceptibilis est, quam ali- quod animatum in vita ista. quod animatum in vita ista.

Nota autem, quod quidam hic alias ra- Nota autem, quod quidam hic alias ra- tiones istius assignant quod dicit Augusti- tiones istius assignant quod dicit Augusti- nus, sicut verbi gratia, quod anima plus nus, sicut verbi gratia, quod anima plus patiatur post mortem quam ante: quia illa patiatur post mortem quam ante: quia illa passio est animæ, et ita tota venit super passio est animæ, et ita tota venit super eam. Item, plus est pati per se, quam eam. Item, plus est pati per se, quam compati. In corpore autem compatitur compati. In corpore autem compatitur tantum, sed post mortem patitur. Item, tantum, sed post mortem patitur. Item, quia hic aliquo modo voluntarie : ibi au- quia hic aliquo modo voluntarie : ibi au- tem omnino involuntarie. Et hujusmodi tem omnino involuntarie. Et hujusmodi tangunt rationes quæ magis ridiculosæ tangunt rationes quæ magis ridiculosæ et vulgares sunt, quam veræ : quia ista et vulgares sunt, quam veræ : quia ista quæ inducunt, non sunt rationes veræ, quæ inducunt, non sunt rationes veræ, et majoris passionis in spirituali substan- et majoris passionis in spirituali substan- tia, sed potius minoris, vel etiam nullius: tia, sed potius minoris, vel etiam nullius: et ideo ad supra dicta recurrendum est. et ideo ad supra dicta recurrendum est. AD ID autem quod objicitur ex ordine AD ID autem quod objicitur ex ordine justitiæ, dicendum quod veniale est du- justitiæ, dicendum quod veniale est du- plex, scilicet veniale ex genere, et ve- plex, scilicet veniale ex genere, et ve-

niale ex eventu. Secundum Gregorium in. niale ex eventu. Secundum Gregorium in. quarto Dialogorum, ubi loquitur de pur- quarto Dialogorum, ubi loquitur de pur- gatorio, exemplificat de otioso: non ta- gatorio, exemplificat de otioso: non ta- men Deus punit ultra condignum : quia men Deus punit ultra condignum : quia veniale ex eventu mutatum est per mise- veniale ex eventu mutatum est per mise- ricordiam in tale, quod poena sit dele- ricordiam in tale, quod poena sit dele- bile et hæc semper est misericordia et bile et hæc semper est misericordia et citra condignum puniens, ubicumque pu- citra condignum puniens, ubicumque pu- niatur. Sed quod ibi fortius et hic minus, niatur. Sed quod ibi fortius et hic minus, puto esse ex mutatione status : et hoc puto esse ex mutatione status : et hoc per accidens. Est autem acrior pœna ibi per accidens. Est autem acrior pœna ibi illis rationibus quæ innuuntur in solvendo illis rationibus quæ innuuntur in solvendo et in principio solutionis. In qualibet et in principio solutionis. In qualibet enim solutione una ratio acrioris pœnæ enim solutione una ratio acrioris pœnæ innuitur. Veniale autem ex genere est dis- innuitur. Veniale autem ex genere est dis- positio ad mortale et ad aversionem: positio ad mortale et ad aversionem: et ideo etiam sibi debetur poena minor et ideo etiam sibi debetur poena minor hic, et major ibi ratione dicta. hic, et major ibi ratione dicta.

AD ALIUD dicimus, quod mortale ma- AD ALIUD dicimus, quod mortale ma- nens mortale non expiatur poena aliqua : nens mortale non expiatur poena aliqua : et ideo si intelligitur objectio de illo, et ideo si intelligitur objectio de illo, tunc prima propositio est falsa: sed mor- tunc prima propositio est falsa: sed mor- tale per eventum factum veniale expiatur tale per eventum factum veniale expiatur poena aliqua: sed tunc fit proportionabile poena aliqua: sed tunc fit proportionabile veniali ex genere, et tunc non sequitur veniali ex genere, et tunc non sequitur conclusio. conclusio.

AD ID quod objicitur de dictis beati AD ID quod objicitur de dictis beati Gregorii, dicendum quod illa pœna in Gregorii, dicendum quod illa pœna in quantum est dilativa gloriæ summe desi- quantum est dilativa gloriæ summe desi- deratæ, ipsa fert majorem tristitiam quam deratæ, ipsa fert majorem tristitiam quam illud quod aufert sanitatem et vitam in illud quod aufert sanitatem et vitam in corpore isto et ratio hujus in principio corpore isto et ratio hujus in principio solutionis patuit. solutionis patuit.

4 4

B. De his qui hic pænitentiam non complent. B. De his qui hic pænitentiam non complent.

Si vero quæritur de illis qui in hac vita pœnitentiam non complent, Si vero quæritur de illis qui in hac vita pœnitentiam non complent, utrum transituri sint per ignem purgatorii, ut ibi compleant quod hic utrum transituri sint per ignem purgatorii, ut ibi compleant quod hic minus fecerunt? idem dicimus et de istis esse sentiendum, et de his qui in minus fecerunt? idem dicimus et de istis esse sentiendum, et de his qui in extremis poenitent. Si enim tanta fuerit cordis contritio et delicti exprobra- extremis poenitent. Si enim tanta fuerit cordis contritio et delicti exprobra- tio, ut sufficiat ad puniendum peccatum, liberi ab aliis poenis transeunt ad tio, ut sufficiat ad puniendum peccatum, liberi ab aliis poenis transeunt ad

IN IV SENTENT. DIST. XX, B, ART. 9. IN IV SENTENT. DIST. XX, B, ART. 9.

1 1

841 841

vitam, etsi inexpleta fuerit pœnitentia: qui perfecte poenituerunt, et vitam, etsi inexpleta fuerit pœnitentia: qui perfecte poenituerunt, et ingemuerunt corde. Qui vero non adeo conteruntur corde et ingemiscunt ingemuerunt corde. Qui vero non adeo conteruntur corde et ingemiscunt pro peccato, si ante expletionem pœnitentiæ discesserint, ignem purgato- pro peccato, si ante expletionem pœnitentiæ discesserint, ignem purgato- rium sentient, et gravius punientur quam si hîc implessent pœnitentiam. rium sentient, et gravius punientur quam si hîc implessent pœnitentiam. Horrendum est enim incidere in manus Dei viventis 2. Deus enim cum sit Horrendum est enim incidere in manus Dei viventis 2. Deus enim cum sit misericors et justus, ex misericordia pœnitenti ignoscit, non reservans misericors et justus, ex misericordia pœnitenti ignoscit, non reservans peccatum ad pœnam æternam. Ex justitia vero impunitum non dimittit peccatum ad pœnam æternam. Ex justitia vero impunitum non dimittit delictum. Aut enim punit homo, aut Deus. Homo autem punit pœnitendo, delictum. Aut enim punit homo, aut Deus. Homo autem punit pœnitendo, Deus autem poenam exigendo. Et est poenitentia interior, et exterior. Si Deus autem poenam exigendo. Et est poenitentia interior, et exterior. Si ergo interior pœnitudo fuerit tanta, ut sit sufficiens ultio peccati, Deus qui ergo interior pœnitudo fuerit tanta, ut sit sufficiens ultio peccati, Deus qui hoc novit, ab illo qui taliter pœnitet, ulterius pœnam non exigit. Si vero hoc novit, ab illo qui taliter pœnitet, ulterius pœnam non exigit. Si vero interior poenitudo non sufficit in vindictam peccati, nec exterior pœniten- interior poenitudo non sufficit in vindictam peccati, nec exterior pœniten- tia impletur, Deus qui modos et mensuras peccatorum et poenarum novit, tia impletur, Deus qui modos et mensuras peccatorum et poenarum novit, addit pœnam sufficientem. Studeat ergo quisque sic delicta corrigere, ut addit pœnam sufficientem. Studeat ergo quisque sic delicta corrigere, ut post mortem non oporteat pœnam tolerare. Quædam enim peccata morta- post mortem non oporteat pœnam tolerare. Quædam enim peccata morta- lia, in pœnitentia fiunt venialia, non tamen mox sanantur. Sæpe enim lia, in pœnitentia fiunt venialia, non tamen mox sanantur. Sæpe enim infirmus moreretur, si non medicaretur : non tamen statim medicatus infirmus moreretur, si non medicaretur : non tamen statim medicatus sanatur. Languet post victurus, qui prius erat moriturus. Qui autem sanatur. Languet post victurus, qui prius erat moriturus. Qui autem impœnitens moritur, omnino moritur, et æternaliter cruciatur. Si enim impœnitens moritur, omnino moritur, et æternaliter cruciatur. Si enim semper viveret, semper peccaret 3. semper viveret, semper peccaret 3.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An horrendum fit incidere in manus An horrendum fit incidere in manus Dei? Dei?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, circa medium : << Horrendum est ibi, B, circa medium : << Horrendum est incidere, etc. >> incidere, etc. >>

CONTRA: CONTRA:

Deus in infinitum est magis est mise- Deus in infinitum est magis est mise- ricors, quam aliquis homo: ergo minus ricors, quam aliquis homo: ergo minus horrendum est incidere in manus Dei, horrendum est incidere in manus Dei, quam in manus hominum : quia multæ quam in manus hominum : quia multæ

1 Edit. J. Alleaume, quia, 1 Edit. J. Alleaume, quia,

2 Ad Hebr. x, 31. 2 Ad Hebr. x, 31.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. de Vera et falsa pœni- 3 S. AUGUSTINUS, Lib. de Vera et falsa pœni-

4 4

sunt miserationes ejus : ergo videtur, sunt miserationes ejus : ergo videtur, quod falsum dicat in Littera. quod falsum dicat in Littera.

SOLUTIO. Dicendum quod, in opere mi- SOLUTIO. Dicendum quod, in opere mi- sericordiæ superexaltantis judicium, le- sericordiæ superexaltantis judicium, le- vius est incidere in manus Dei, quam in vius est incidere in manus Dei, quam in manus hominis, hoc est, dum tempus manus hominis, hoc est, dum tempus est miserendi et pœnitentiæ: dum au- est miserendi et pœnitentiæ: dum au- tem justitias judicabit in futuro, horren- tem justitias judicabit in futuro, horren- dum est incidere in manus Dei magis dum est incidere in manus Dei magis quam in manus hominis: quia tunc sic- quam in manus hominis: quia tunc sic- ut dicitur, Proverb. v1, 34 et 35 Zelus ut dicitur, Proverb. v1, 34 et 35 Zelus et furor viri non parcet in die vindictæ : et furor viri non parcet in die vindictæ : nec acquiescet cujusquam precibus, nec nec acquiescet cujusquam precibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima. suscipiet pro redemptione dona plurima. Et per hoc patet solutio. Et per hoc patet solutio.

tentia, cap. 8. tentia, cap. 8.

4 I Paralip. xxI, 13. 4 I Paralip. xxI, 13.

Solutio. Solutio.

842 842

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

An veniale peccatum potest mutari in An si peccator semper viveret, semper An veniale peccatum potest mutari in An si peccator semper viveret, semper mortale peccatum ? mortale peccatum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, sub finem: « Quædam enim pec- ibi, B, sub finem: « Quædam enim pec- cata mortalia, etc. » cata mortalia, etc. »

CONTRA: CONTRA:

Sciunt artifices alchimia species trans- Sciunt artifices alchimia species trans- mutari non posse: sed diversæ sunt spe- mutari non posse: sed diversæ sunt spe- cies peccati, veniale et mortale: ergo cies peccati, veniale et mortale: ergo unum non transmutatur in aliud. unum non transmutatur in aliud.

1 1

SOLUTIO. Dicendum, quod veniale ex SOLUTIO. Dicendum, quod veniale ex genere, numquam fit mortale nisi per genere, numquam fit mortale nisi per modum supra dictum : nec mortale fit modum supra dictum : nec mortale fit hoc modo veniale, sed mortale fit veniale hoc modo veniale, sed mortale fit veniale ex eventu, id est venia in poena expia- ex eventu, id est venia in poena expia- bile, eo quod Deus delet culpam per bile, eo quod Deus delet culpam per suam gratiam, quæ facit postea solubi- suam gratiam, quæ facit postea solubi- lem reatum. lem reatum.

peccaret ? peccaret ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, in fine: « Si enim semper vive- ibi, B, in fine: « Si enim semper vive- ret, semper peccaret. » ret, semper peccaret. »

Ista conditionalis videtur esse impos- Ista conditionalis videtur esse impos- sibilis: quia consequentia nulla esse vi- sibilis: quia consequentia nulla esse vi- detur, Iste qui peccavit, semper vivit : detur, Iste qui peccavit, semper vivit : ergo semper peccat: potest enim non ergo semper peccat: potest enim non peccare, et tamen semper vivere. peccare, et tamen semper vivere.

RESPONSIO. Dicendum, quod homo est RESPONSIO. Dicendum, quod homo est spiritus vadens, et non rediens': unde spiritus vadens, et non rediens': unde de se habet homo, quod peccet: sed de de se habet homo, quod peccet: sed de se non habet homo, quod resurgat. se non habet homo, quod resurgat.

Dicendum ergo ad Litteram, quod sic- Dicendum ergo ad Litteram, quod sic- ut videre secundum Philosophum dupli- ut videre secundum Philosophum dupli- citer dicitur, scilicet habere visum, et vi- citer dicitur, scilicet habere visum, et vi- su uti ita et peccare dicitur ad habere su uti ita et peccare dicitur ad habere peccatum, et uti peccato. Et hoc intelli- peccatum, et uti peccato. Et hoc intelli- gitur ad habere peccatum: quia qui se- gitur ad habere peccatum: quia qui se- mel peccat, quantum est de se, semper mel peccat, quantum est de se, semper est in peccato et erit: et secundum hoc est in peccato et erit: et secundum hoc consequentia est bona et ita intelligitur consequentia est bona et ita intelligitur Littera. Littera.

Solutin Solutin

C. De illo cui sacerdos indiscretus injungit parvam pœnitentiam. C. De illo cui sacerdos indiscretus injungit parvam pœnitentiam.

Si vero de illo quæritur, qui satisfactionem injunctam impleverit, quæ Si vero de illo quæritur, qui satisfactionem injunctam impleverit, quæ ignorantia vel negligentia sacerdotis, peccato condigna non fuit, utrum de ignorantia vel negligentia sacerdotis, peccato condigna non fuit, utrum de vita migrans ab omni poena liber sit ? Idem respondeo, quod supra de illo vita migrans ab omni poena liber sit ? Idem respondeo, quod supra de illo

1 Cf. Supra, Dist. XVI. 1 Cf. Supra, Dist. XVI.

2 Psal. LXXVII, 39. 2 Psal. LXXVII, 39.

IN IV SENTENT. DIST. XX, E. IN IV SENTENT. DIST. XX, E.

843 843

qui pœnitentiam non complevit, dixi. Quod si tantum est lamentum inte- qui pœnitentiam non complevit, dixi. Quod si tantum est lamentum inte- rioris doloris, ut sufficiat in vindictam peccati, omnino liberans' est : si rioris doloris, ut sufficiat in vindictam peccati, omnino liberans' est : si vero non sufficit dolor interior simul cum pœna injuncta, addet Deus vero non sufficit dolor interior simul cum pœna injuncta, addet Deus pœnam. Quod autem interdum sufficiat dolor interior ad vindictam pec- pœnam. Quod autem interdum sufficiat dolor interior ad vindictam pec- cati, certum documentum habemus in illo latrone, qui sola mentis con- cati, certum documentum habemus in illo latrone, qui sola mentis con- tritione et confessione statim ut conversus fuit, paradisum ingredi meruit 2. tritione et confessione statim ut conversus fuit, paradisum ingredi meruit 2. Sed quia dispensatores Ecclesiæ, contritionis quantitatem non perpen- Sed quia dispensatores Ecclesiæ, contritionis quantitatem non perpen- dunt, quibus non est datum intelligere occulta cordium, omnibus leges dunt, quibus non est datum intelligere occulta cordium, omnibus leges pœnitentiæ constituunt, tam magis quam minus de peccato dolentibus. pœnitentiæ constituunt, tam magis quam minus de peccato dolentibus. Quorum studium ad hoc præcipue tendere debet, ut cordis dolorem (quan- Quorum studium ad hoc præcipue tendere debet, ut cordis dolorem (quan- tum fas est) cognoscant, et secundum ipsius modum satisfactionem injun- tum fas est) cognoscant, et secundum ipsius modum satisfactionem injun- gant. Unde Augustinus 3 : In actione pœnitentiæ, ubi tale commissum gant. Unde Augustinus 3 : In actione pœnitentiæ, ubi tale commissum est, ut is qui commisit, a Christi etiam corpore separetur, non tam consi- est, ut is qui commisit, a Christi etiam corpore separetur, non tam consi- deranda est mensura temporis, quam doloris. Cor enim contritum et deranda est mensura temporis, quam doloris. Cor enim contritum et humiliatum Deus non despicit *. Verum quia plerumque dolor alterius humiliatum Deus non despicit *. Verum quia plerumque dolor alterius cordis occultus est alteri, nec in aliorum notitiam nisi per verba vel alia cordis occultus est alteri, nec in aliorum notitiam nisi per verba vel alia quæcumque signa procedit: cum sit coram illo cui dicitur,Gemitus meus a quæcumque signa procedit: cum sit coram illo cui dicitur,Gemitus meus a te non est absconditus 5 : recte constituuntur ab his qui Ecclesiis præsunt, te non est absconditus 5 : recte constituuntur ab his qui Ecclesiis præsunt, tempora pœnitentiæ, ut satisfaciat etiam Ecclesiæ, in qua peccata ipsa tempora pœnitentiæ, ut satisfaciat etiam Ecclesiæ, in qua peccata ipsa remittuntur extra eam quippe non remittuntur. Ipsa enim Spiritum remittuntur extra eam quippe non remittuntur. Ipsa enim Spiritum sanctum pignus accepit, sine quo non remittuntur ulla peccata. Item, sanctum pignus accepit, sine quo non remittuntur ulla peccata. Item, Hieronymus Mensuram temporis in agenda pœnitentia ideo non satis Hieronymus Mensuram temporis in agenda pœnitentia ideo non satis aperte præfigunt canones pro unoquoque crimine, ut de singulis dicant aperte præfigunt canones pro unoquoque crimine, ut de singulis dicant qualiter unumquodque emendandum sit: sed magis in arbitrio sacerdotis qualiter unumquodque emendandum sit: sed magis in arbitrio sacerdotis intelligentis relinquendum statuerunt : quia apud Deum non tantum valet intelligentis relinquendum statuerunt : quia apud Deum non tantum valet mensura temporis, quantum doloris: nec abstinentia tantum ciborum, mensura temporis, quantum doloris: nec abstinentia tantum ciborum, quantum mortificatio vitiorum. Ideoque tempora pœnitentiæ pro fide et quantum mortificatio vitiorum. Ideoque tempora pœnitentiæ pro fide et conversatione fidelium pœnitentium abbrevianda præcipiunt, et pro ne- conversatione fidelium pœnitentium abbrevianda præcipiunt, et pro ne- gligentia protelanda pro quibusdam tamen culpis modi poenitentiæ gligentia protelanda pro quibusdam tamen culpis modi poenitentiæ sunt impositi *. sunt impositi *.

7 7

1 Edit. J. Alleaume, liberatus. 1 Edit. J. Alleaume, liberatus.

2 Luc. XXIII, 43. 2 Luc. XXIII, 43.

3 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 65. 3 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 65.

4 Psal. L, 19 Cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies. 4 Psal. L, 19 Cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies.

5 Psal. xxxvII, 10. 5 Psal. xxxvII, 10.

6 Cf. II ad Corinth. 1, 22. 6 Cf. II ad Corinth. 1, 22.

7 Edit. J. Alleaume protrahenda. 7 Edit. J. Alleaume protrahenda.

8 Cf. De poenit. dist. I, cap. Mensuram (Nota edit. Lugd.) 8 Cf. De poenit. dist. I, cap. Mensuram (Nota edit. Lugd.)

844 844

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quæst. Quæst.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An qui injunctam pænitentiam non per- An qui injunctam pænitentiam non per- fecerit, tenebitur illam in purgatorio fecerit, tenebitur illam in purgatorio perficere? perficere?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C,« Si vero de illo quæritur, qui satis- C,« Si vero de illo quæritur, qui satis- factionem injunctam impleverit, etc. »> factionem injunctam impleverit, etc. »> Videtur enim, quod Videtur enim, quod

Sed contra. Sed contra.

1. Injuste agitur cum illo si Deus eum 1. Injuste agitur cum illo si Deus eum punit fecit enim ille quod Dominus punit fecit enim ille quod Dominus imperavit, Matth. xxIII, 2: Omnia quæ- imperavit, Matth. xxIII, 2: Omnia quæ- cumque dixerint vobis, servate et facite : cumque dixerint vobis, servate et facite : sed iste fecit quidquid ei sedens super sed iste fecit quidquid ei sedens super cathedram Moysi præcepit: ergo vide- cathedram Moysi præcepit: ergo vide- tur, quod in toto sit absolutus. tur, quod in toto sit absolutus.

2. Adhuc, Iste non tenetur scire taxa- 2. Adhuc, Iste non tenetur scire taxa- tiones pœnitentiarum : ergo videtur, quod tiones pœnitentiarum : ergo videtur, quod si etiam minor injungitur, et ipse com- si etiam minor injungitur, et ipse com- plet eam, quod ignorantia absolvit a re- plet eam, quod ignorantia absolvit a re- siduo ergo ipse amplius non debet pu- siduo ergo ipse amplius non debet pu- niri in purgatorio. niri in purgatorio.

ADHUC, Sicut superius patuit, pœniten- ADHUC, Sicut superius patuit, pœniten- tia injungitur non tantum pro quantitate tia injungitur non tantum pro quantitate reatus, sed etiam ut sit medicina: unde reatus, sed etiam ut sit medicina: unde cum coitus sit majus peccatum in sene, cum coitus sit majus peccatum in sene, quam in juvene: tamen quandoque ma- quam in juvene: tamen quandoque ma- jor pœnitentia injungitur juveni, quam jor pœnitentia injungitur juveni, quam seni: quia majori indiget medicina mor- seni: quia majori indiget medicina mor- bus ille in juvene, quam in sene. Pona- bus ille in juvene, quam in sene. Pona- mus ergo, quod talis tantum expleat, mus ergo, quod talis tantum expleat, quantum competit pro reatu quem fecit, quantum competit pro reatu quem fecit, nec tamen in totum expleat quod injun- nec tamen in totum expleat quod injun- xit sacerdos. Et quæratur, utrum ille xit sacerdos. Et quæratur, utrum ille complebit in purgatorio ? complebit in purgatorio ?

Videtur, quod sic: quia non implevit Videtur, quod sic: quia non implevit totam poenitentiam sibi injunctam hic: totam poenitentiam sibi injunctam hic: ergo in purgatorio implebit residuum se- ergo in purgatorio implebit residuum se- cundum ea quæ dicuntur hic in Littera. cundum ea quæ dicuntur hic in Littera. CONTRA: Secundum quantitatem deli- CONTRA: Secundum quantitatem deli-

1 Deuter. 1 Deuter.

XXV, XXV,

2 Pro mensura delicti erit et 2 Pro mensura delicti erit et

cti sit et plagarum modus: sed recepit cti sit et plagarum modus: sed recepit jam pœnam secundum quantitatem deli- jam pœnam secundum quantitatem deli- cti : igitur injuste secum agitur, si cti : igitur injuste secum agitur, si amplius punitur. amplius punitur.

RESPONSIO. Ad primum quæsitum di- RESPONSIO. Ad primum quæsitum di- cendum, quod sicut ipse dicit in Littera, cendum, quod sicut ipse dicit in Littera, in purgatorio implebit. in purgatorio implebit.

AD PRIMUM contra objectum, dicendum AD PRIMUM contra objectum, dicendum quod sic intelligitur: omnia quæcumque quod sic intelligitur: omnia quæcumque dixerint vobis secundum discretionem dixerint vobis secundum discretionem divini juris et peccantis: hic autem non divini juris et peccantis: hic autem non servatur discretio juris divini. servatur discretio juris divini.

AD ALIUD dicendum, quod ignorantia AD ALIUD dicendum, quod ignorantia juris est, licet sit obscurum jus : quia te- juris est, licet sit obscurum jus : quia te- netur scire, quod satisfactio debet esse netur scire, quod satisfactio debet esse proportionata culpæ : et hæc talis igno- proportionata culpæ : et hæc talis igno- rantia, ut dicit Augustinus, nullum excu- rantia, ut dicit Augustinus, nullum excu- sat ut non ardeat: sed ut minus ardeat sat ut non ardeat: sed ut minus ardeat excusare potest. excusare potest.

Solutio Solutio

Ad 1 Ad 1

Ad 2. Ad 2.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst, AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst, dum quod statim talis evolat : quia am- dum quod statim talis evolat : quia am- plius non indiget medicina. plius non indiget medicina.

AD OBJECTUM Contra, dicendum quod Ad object. AD OBJECTUM Contra, dicendum quod Ad object. intelligitur de injunctis ad reatum delen- intelligitur de injunctis ad reatum delen- dum tantum. dum tantum.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An latro statim ut conversus fuit, pa- An latro statim ut conversus fuit, pa- radisum ingredi meruit? radisum ingredi meruit?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, post initium : « Statim ut conversus C, post initium : « Statim ut conversus fuit, scilicet latro, paradisum ingredi fuit, scilicet latro, paradisum ingredi meruit. » meruit. »

CONTRA: CONTRA:

Ante ascensionem nullus intravit cœ- Ante ascensionem nullus intravit cœ- lum nisi latro: quia dicitur, Mich. 11, 13: lum nisi latro: quia dicitur, Mich. 11, 13: Ascendet pandens iter ante eos. Ergo vi- Ascendet pandens iter ante eos. Ergo vi- detur, quod falsum dicit in Littera. detur, quod falsum dicit in Littera.

Si forte dicas, quod propositio quæ Si forte dicas, quod propositio quæ

plagarum modus. plagarum modus.

1 1

olutio. olutio.

IN IV SENTENT. DIST. XX, D. IN IV SENTENT. DIST. XX, D.

jacet in Littera, duplex est, ex eo quod jacet in Littera, duplex est, ex eo quod ly statim potest determinare illud ver- ly statim potest determinare illud ver- bum meruit, et sic est vera vel verbum bum meruit, et sic est vera vel verbum ingredi, et sic est falsa. CONTRA: Luc. ingredi, et sic est falsa. CONTRA: Luc. XXIII, 43 Amen dico tibi, hodie mecum XXIII, 43 Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso. Ergo videtur, quod de- eris in paradiso. Ergo videtur, quod de- terminat ingredi : et in hoc sensu falsa terminat ingredi : et in hoc sensu falsa fuit ergo falsa est simpliciter. fuit ergo falsa est simpliciter.

RESPONSIO. Dicendum, quod tres gene- RESPONSIO. Dicendum, quod tres gene- rales sententiæ sunt de paradiso, ut dicit rales sententiæ sunt de paradiso, ut dicit Augustinus in principio libri XII super Augustinus in principio libri XII super Genesim ad litteram, scilicet quod sit Genesim ad litteram, scilicet quod sit corporalis, quod sit spiritualis, et quod corporalis, quod sit spiritualis, et quod sit utrique locus. Dicendum ergo, quod sit utrique locus. Dicendum ergo, quod spiritualis paradisus est in quo Sancti spiritualis paradisus est in quo Sancti cum Deo conversantur : et ille habet cum Deo conversantur : et ille habet tria, scilicet requiem, et delicias in obje- tria, scilicet requiem, et delicias in obje- cto fruentium, et loci congruentiam quod cto fruentium, et loci congruentiam quod est cœlum empyreum. Et quantum ad duo est cœlum empyreum. Et quantum ad duo prima latro statim cum Christo ingressus prima latro statim cum Christo ingressus est paradisum post mortem, scilicet quoad est paradisum post mortem, scilicet quoad requiem, et delicias fruitionis. Quantum requiem, et delicias fruitionis. Quantum autem ad tertium, verum est quod nullus autem ad tertium, verum est quod nullus ingressus est nisi post Ascensionem. ingressus est nisi post Ascensionem.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

845 845

An mensura temporis satis aperte præfi- An mensura temporis satis aperte præfi- gitur pœnitentibus ? gitur pœnitentibus ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, paulo ante finem: « Mensuram ibi, C, paulo ante finem: « Mensuram temporis in agenda poenitentia ideo non temporis in agenda poenitentia ideo non satis aperte præfigunt canones, etc. » satis aperte præfigunt canones, etc. »

Videtur enim falsum quod dicit, quia Videtur enim falsum quod dicit, quia canones determinant poenitentias sep- canones determinant poenitentias sep- tennes et triennes, et quadraginta die- tennes et triennes, et quadraginta die- rum, et plus, et minus, ut patet in Decre- rum, et plus, et minus, ut patet in Decre- to ergo videtur, quod Hieronymus hic to ergo videtur, quod Hieronymus hic falsum dicit. falsum dicit.

RESPONSIO. Dicendum sicut supra no- RESPONSIO. Dicendum sicut supra no- tatum est, quod numquam aperte præ- tatum est, quod numquam aperte præ- scribitur regula pœnitentiæ: sed tamen scribitur regula pœnitentiæ: sed tamen tria ad minus attendenda sunt, scilicet tria ad minus attendenda sunt, scilicet peccati qualitas, contritionis quantitas, peccati qualitas, contritionis quantitas, et status pœnitentis. Canon autem non et status pœnitentis. Canon autem non attendit nisi unum: et ideo quod dicit, attendit nisi unum: et ideo quod dicit, non est nisi quasi exemplare ad dirigen- non est nisi quasi exemplare ad dirigen- dum in aliis ad minorandum ab illo, vel dum in aliis ad minorandum ab illo, vel illi addendum, secundum arbitrium dis- illi addendum, secundum arbitrium dis- creti sacerdotis hæc tria solemniter ob- creti sacerdotis hæc tria solemniter ob- servantis. servantis.

Solutio. Solutio.

D. Quod morientibus non sit imponenda satisfactio, sed innotescenda. D. Quod morientibus non sit imponenda satisfactio, sed innotescenda.

Solet etiam quæri, Utrum satisfactionis lex morituris sit imponenda? De Solet etiam quæri, Utrum satisfactionis lex morituris sit imponenda? De quo Theodorus Cantuariensis Episcopus in Pænitentiali suo sic ait: Ab quo Theodorus Cantuariensis Episcopus in Pænitentiali suo sic ait: Ab infirmis in periculo mortis positis, pura inquirenda est confessio peccato- infirmis in periculo mortis positis, pura inquirenda est confessio peccato- rum: non tamen est illis imponenda quantitas pœnitentiæ, sed innote- rum: non tamen est illis imponenda quantitas pœnitentiæ, sed innote- scenda et cum amicorum orationibus, et eleemosynarum largitionibus, scenda et cum amicorum orationibus, et eleemosynarum largitionibus, pondus poenitentiæ sublevandum, si forte migraverint. Si vero convalue- pondus poenitentiæ sublevandum, si forte migraverint. Si vero convalue- rint, pœnitentiæ modum a sacerdote impositum diligenter observent. Aliis rint, pœnitentiæ modum a sacerdote impositum diligenter observent. Aliis

846 846

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vero pro qualitate peccati, pœnitentia decernenda est præsidentium arbi- vero pro qualitate peccati, pœnitentia decernenda est præsidentium arbi- trio. Unde Leo Papa: Tempora pœnitudinis habita moderatione consti- trio. Unde Leo Papa: Tempora pœnitudinis habita moderatione consti- tuenda sunt tuo judicio, prout conversorum animos perspexeris esse tuenda sunt tuo judicio, prout conversorum animos perspexeris esse devotos. Pariter etiam habere debes ætatis senilis (alias, simul 2) in- devotos. Pariter etiam habere debes ætatis senilis (alias, simul 2) in- tuitum, et respicere periculorum quorumcumque vel ægritudinum ne- tuitum, et respicere periculorum quorumcumque vel ægritudinum ne- cessitates ³. cessitates ³.

E. In necessitate non est neganda pœnitentia vel reconciliatio. E. In necessitate non est neganda pœnitentia vel reconciliatio.

Sciendum etiam, quod tempore necessitatis non est neganda pœnitentia Sciendum etiam, quod tempore necessitatis non est neganda pœnitentia vel reconciliatio petentibus. Unde Leo Papa: His qui tempore necessitatis vel reconciliatio petentibus. Unde Leo Papa: His qui tempore necessitatis et periculi urgentis instantia præsidium pœnitentiæ, et mox reconciliatio- et periculi urgentis instantia præsidium pœnitentiæ, et mox reconciliatio- nis implorant, nec satisfactio interdicenda est, nec reconciliatio dene- nis implorant, nec satisfactio interdicenda est, nec reconciliatio dene- ganda quia misericordiæ Dei nec mensuras possumus ponere, nec ganda quia misericordiæ Dei nec mensuras possumus ponere, nec tempora diffinire. Quod si ita aliqua ægritudine aggravati sunt, ut quod tempora diffinire. Quod si ita aliqua ægritudine aggravati sunt, ut quod paulo ante poscebant sub præsenti significare non valeant, testimonia ei paulo ante poscebant sub præsenti significare non valeant, testimonia ei fidelium circumstantium prodesse debebunt simulque pœnitentiæ et fidelium circumstantium prodesse debebunt simulque pœnitentiæ et reconciliationis consequantur beneficium 5. Item, Julius Papa: Si pre- reconciliationis consequantur beneficium 5. Item, Julius Papa: Si pre- sbyter pœnitentiam abnegaverit morientibus, reus erit animarum : quia sbyter pœnitentiam abnegaverit morientibus, reus erit animarum : quia Dominus ait: Cum conversus fuerit, tunc salvus erit. Vera enim confessio Dominus ait: Cum conversus fuerit, tunc salvus erit. Vera enim confessio ultimo tempore potest esse: quia non modo temporis, sed etiam cordis, ultimo tempore potest esse: quia non modo temporis, sed etiam cordis, Deus inspector est, sicut latro probat ³. Deus inspector est, sicut latro probat ³.

1 Cf. 26, q. 7, cap. Ab infirmis (Nota edit. Lugd.) 1 Cf. 26, q. 7, cap. Ab infirmis (Nota edit. Lugd.)

2 In editione J. Alleaume desunt hæc verba (alias, simul). 2 In editione J. Alleaume desunt hæc verba (alias, simul).

3 Cf. 26, q. 7, cap. Tempora (Nota edit. Lugd.) 3 Cf. 26, q. 7, cap. Tempora (Nota edit. Lugd.)

4 Edit. J. Alleaume, qui. 4 Edit. J. Alleaume, qui.

5 Cf. 26, q. 6, cap. His qui (Nota edit. Lugd.) 5 Cf. 26, q. 6, cap. His qui (Nota edit. Lugd.)

6 Ibidem, cap. Si presbyter (Nota edit. Lugd.) 6 Ibidem, cap. Si presbyter (Nota edit. Lugd.)

7 Cf. Ezechiel. XVIII, 21. 7 Cf. Ezechiel. XVIII, 21.

8 Cf. 26, q. 9, cap. Cognovimus ad fin. (Nota edit. Lugd.) 8 Cf. 26, q. 9, cap. Cognovimus ad fin. (Nota edit. Lugd.)

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XX, E, ART. 15 ET 16. IN IV SENTENT. DIST. XX, E, ART. 15 ET 16.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

An notificari debeat confitenti quantum An notificari debeat confitenti quantum oporteat facere secundum canonem, oporteat facere secundum canonem, non tamen injungere ? non tamen injungere ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, post initium : « Non tamen illis ibi, D, post initium : « Non tamen illis imponenda est quantitas pœnitentiæ, imponenda est quantitas pœnitentiæ,

etc. » etc. »

Videtur enim, quod periculum sit eis Videtur enim, quod periculum sit eis innotescere poenitentiam: quia gravis innotescere poenitentiam: quia gravis poenitentia indicat grave peccatum : et poenitentia indicat grave peccatum : et cognitum inducit in desperationem: cum cognitum inducit in desperationem: cum ergo summe cavendum sit ne infirmus ergo summe cavendum sit ne infirmus pœnitens cadat in desperationem, vide- pœnitens cadat in desperationem, vide- tur quod pœnitentia non sit innotescen- tur quod pœnitentia non sit innotescen- da. da.

AD HOC dicendum, quod in veritate AD HOC dicendum, quod in veritate innotescenda est: quia bonum est infir- innotescenda est: quia bonum est infir- mo ut suæ culpæ quantitatem cogno- mo ut suæ culpæ quantitatem cogno- scat, ut amplius conteratur: tamen sa- scat, ut amplius conteratur: tamen sa- cerdos indicare debet infirmo misericor- cerdos indicare debet infirmo misericor- diam Dei, cui quasi nihil est multa diam Dei, cui quasi nihil est multa peccata relaxare, et æque multa ut pau- peccata relaxare, et æque multa ut pau- ca: et tunc non cadet in desperationem. ca: et tunc non cadet in desperationem. Et per hoc patet solutio objecti. Et per hoc patet solutio objecti.

ARTICULUS XVI. ARTICULUS XVI.

Indulgentia sive relaxatio quid sit ? Indulgentia sive relaxatio quid sit ?

Deinde quæritur de ratione hujus quod Deinde quæritur de ratione hujus quod dicit, ibi, D, paulo post : « Et cum ami- dicit, ibi, D, paulo post : « Et cum ami- corum orationibus, et eleemosynarum corum orationibus, et eleemosynarum largitionibus, pondus pœnitentiæ suble- largitionibus, pondus pœnitentiæ suble- vandum, etc. » vandum, etc. »

Quæritur de relaxationibus sive pœni- Quæritur de relaxationibus sive pœni- tentiis. tentiis.

847 847

Et quæruntur septem, scilicet quid Et quæruntur septem, scilicet quid sit relaxatio sive indulgentia ? sit relaxatio sive indulgentia ? Secundo, An valeat, et effectum ha- Secundo, An valeat, et effectum ha- beat, vel non ? beat, vel non ?

Tertio, Cui valeat ? Tertio, Cui valeat ?

Quarto, Utrum valeat non danti et ha- Quarto, Utrum valeat non danti et ha- benti dandi voluntatem? benti dandi voluntatem?

Quinto, Utrum Papa potest facere in- Quinto, Utrum Papa potest facere in- dulgentias in mortali peccato existens, dulgentias in mortali peccato existens, et ei qui est in mortali ? et ei qui est in mortali ?

Sexto, Utrum Episcopus potest facere Sexto, Utrum Episcopus potest facere indulgentias ? indulgentias ?

Septimo el ultimo, Utrum plebanus Septimo el ultimo, Utrum plebanus potest eas facere, vel abbas suis mona- potest eas facere, vel abbas suis mona-

chis? chis?

AD PRIMUM horum sic objicitur: AD PRIMUM horum sic objicitur:

Magistri diffiniunt relaxationem sic: Magistri diffiniunt relaxationem sic: << Relaxatio est satisfactionis majoris in << Relaxatio est satisfactionis majoris in minorem competens et discreta commu- minorem competens et discreta commu- tatio. » Alii sic: « Relaxatio est pœnæ tatio. » Alii sic: « Relaxatio est pœnæ temporalis debitæ promissa diminutio. » temporalis debitæ promissa diminutio. »

Videtur autem neutra harum compe- Videtur autem neutra harum compe- tere : quia tere : quia

: :

1. Relaxatio dicit remissionem 1. Relaxatio dicit remissionem commutatio autem non est remissio, sed commutatio autem non est remissio, sed exactio alterius pro illo æqualis in quan- exactio alterius pro illo æqualis in quan- titate, vel valore, vel utroque: ergo re- titate, vel valore, vel utroque: ergo re- laxatio non est commutatio: ergo mala laxatio non est commutatio: ergo mala diffinitio prima. diffinitio prima.

2. Adhuc, Quia non sic utuntur rela- 2. Adhuc, Quia non sic utuntur rela- xationibus illi, quorum interest dare re- xationibus illi, quorum interest dare re- laxationes. Dicunt enim: Misericorditer laxationes. Dicunt enim: Misericorditer relaxamus: et non ponunt aliquid in relaxamus: et non ponunt aliquid in quod commutent, nec utuntur verbo quod commutent, nec utuntur verbo commutationis: ergo videtur, quod re- commutationis: ergo videtur, quod re- laxatio non sit commutatio. laxatio non sit commutatio.

3. Adhuc, II ad Corinth. II, 10, rela- 3. Adhuc, II ad Corinth. II, 10, rela- xationem facit Apostolus dicens : « Cui xationem facit Apostolus dicens : « Cui autem aliquid donastis, et ego: nam et autem aliquid donastis, et ego: nam et ego quod donavi, si quid donavi, propter ego quod donavi, si quid donavi, propter vos in persona Christi. Et planum est hic vos in persona Christi. Et planum est hic nullam esse commutationem : ergo vide- nullam esse commutationem : ergo vide- tur, quod relaxatio non est commutatio. tur, quod relaxatio non est commutatio.

4. Adhuc, Commutatio magis est vo- 4. Adhuc, Commutatio magis est vo- luntatis quam potestatis: cujus probatio luntatis quam potestatis: cujus probatio est, quia voluntates commutant homines est, quia voluntates commutant homines etiam non habentes potestatem: sed re- etiam non habentes potestatem: sed re- laxatio magis respicit voluntatem : ergo laxatio magis respicit voluntatem : ergo

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

848 848

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

relaxatio non est diffinienda relaxatio non est diffinienda tationem. tationem.

per commu- per commu-

5. Adhuc, In corporalibus non fit com- 5. Adhuc, In corporalibus non fit com- mutatio per modum relaxationis, sed per mutatio per modum relaxationis, sed per modum remissionis : ergo videtur, quod modum remissionis : ergo videtur, quod nec in spiritualibus ita debeat fieri : ergo nec in spiritualibus ita debeat fieri : ergo male diffinitur. male diffinitur.

CONTRA SECUNDAM autem diffinitionem CONTRA SECUNDAM autem diffinitionem objicitur sic: objicitur sic:

Ponamus enim, quod aliquis sit suffi- Ponamus enim, quod aliquis sit suffi- cienter contritus ad culpæ et poenæ di- cienter contritus ad culpæ et poenæ di- missionem constat, quod ille nullius missionem constat, quod ille nullius poenæ est debitor: ergo non fit ei dimi- poenæ est debitor: ergo non fit ei dimi- nutio aliqua pœnæ et tamen sibi potest nutio aliqua pœnæ et tamen sibi potest fieri relaxatio: ergo videtur, quod rela- fieri relaxatio: ergo videtur, quod rela- xatio non sit diminutio pœnæ. xatio non sit diminutio pœnæ.

IN CONTRARIUM hujus objicitur: quia IN CONTRARIUM hujus objicitur: quia relaxatio divina exemplar est relaxatio- relaxatio divina exemplar est relaxatio- nis Ecclesiæ: sed omnis divina relaxatio nis Ecclesiæ: sed omnis divina relaxatio est cum commutatione majoris pœnæ in est cum commutatione majoris pœnæ in minorem: ergo et relaxatio Ecclesiæ de- minorem: ergo et relaxatio Ecclesiæ de- bet esse hujusmodi. PRIMA patet per se. bet esse hujusmodi. PRIMA patet per se. SECUNDA próbatur per Magistrum Hugo- SECUNDA próbatur per Magistrum Hugo- nem de sancto Victore qui dicit, quod nem de sancto Victore qui dicit, quod remissio culpæ et pœnæ æternæ obligat remissio culpæ et pœnæ æternæ obligat ad pœnam temporalem purgatoriam : et ad pœnam temporalem purgatoriam : et ita est commutatio majoris pœnæ in mi- ita est commutatio majoris pœnæ in mi- norem et sic constat propositum. norem et sic constat propositum.

SOLUTIO. Dicendum, quod diffinitiones SOLUTIO. Dicendum, quod diffinitiones datæ satis possunt sustineri. Si quis ta- datæ satis possunt sustineri. Si quis ta- men hanc dare vellet, scilicet quod << in- men hanc dare vellet, scilicet quod << in- dulgentia sive relaxatio est remissio pœ- dulgentia sive relaxatio est remissio pœ- næ injunctæ ex vi clavium, et thesauro næ injunctæ ex vi clavium, et thesauro supererogationis perfectorum proce- supererogationis perfectorum proce- dens» puto, quod melius diffiniret. Quia dens» puto, quod melius diffiniret. Quia tunc ibi est remissio ut genus. Sed quia tunc ibi est remissio ut genus. Sed quia est remissio culpæ quam solus facit Deus, est remissio culpæ quam solus facit Deus, et remissio pœnæ quam Deus et homo fa- et remissio pœnæ quam Deus et homo fa- ciunt, ideo additur, pænæ. Quia autem ciunt, ideo additur, pænæ. Quia autem iterum poena est æterna quam remittit iterum poena est æterna quam remittit Deus, et temporalis poena satisfactionis Deus, et temporalis poena satisfactionis injunctæ quam remittit homo, ideo addi- injunctæ quam remittit homo, ideo addi- tur, injunctæ. Quia vero hanc remissio- tur, injunctæ. Quia vero hanc remissio- nem tantum facere potest habens jurisdi- nem tantum facere potest habens jurisdi- ctionem et claves, ideo additur, ex vi ctionem et claves, ideo additur, ex vi clavium. Quia vero non potest remitti clavium. Quia vero non potest remitti

2 II ad Corinth. 11 6 Sufficit illi qui ejusmo- 2 II ad Corinth. 11 6 Sufficit illi qui ejusmo-

debite et discrete pro peccatis injunctum debite et discrete pro peccatis injunctum uni, nisi fiat recompensatio per alterum uni, nisi fiat recompensatio per alterum qui plus debito facit, ideo subjungit, ex qui plus debito facit, ideo subjungit, ex thesauro supererogationis perfectorum thesauro supererogationis perfectorum procedens. In hoc enim thesauro habet procedens. In hoc enim thesauro habet Ecclesia divitias meritorum et passionis Ecclesia divitias meritorum et passionis Christi, et gloriosæ Virginis Mariæ, et Christi, et gloriosæ Virginis Mariæ, et omnium Apostorum, et Martyrum, et omnium Apostorum, et Martyrum, et sanctorum Dei vivorum et mortuorum. sanctorum Dei vivorum et mortuorum. Et pro utilitate et necessitate Ecclesiæ Et pro utilitate et necessitate Ecclesiæ possunt impendi in suffragia eorum qui possunt impendi in suffragia eorum qui serviunt Ecclesiæ in sua necessitate. Et serviunt Ecclesiæ in sua necessitate. Et ideo hanc diffinitionem meliorem aliis ideo hanc diffinitionem meliorem aliis judico. judico.

Ad 1. Ad 1.

TAMEN SUSTINENDO primam, dico ad Ad diffin, TAMEN SUSTINENDO primam, dico ad Ad diffin, primum objectum, quod commutatio in. primum objectum, quod commutatio in. minus est cum remissione : et quia Ec- minus est cum remissione : et quia Ec- clesia exigit aliquid sibi proficuum in clesia exigit aliquid sibi proficuum in necessitate, ideo ponitur ibi commutatio. necessitate, ideo ponitur ibi commutatio.

AD ALIUD dicendum, quod modo illo AD ALIUD dicendum, quod modo illo in relaxationibus utuntur: quia acci- in relaxationibus utuntur: quia acci- piunt vel votum crucis, vel eleemosynæ piunt vel votum crucis, vel eleemosynæ collationem, vel verbi Dei auditum : et collationem, vel verbi Dei auditum : et hæ sunt quædam pœnæ minores: et tunc hæ sunt quædam pœnæ minores: et tunc faciunt relaxationem istis habitis. faciunt relaxationem istis habitis.

AD ALIUD dicendum, quod Apostolus AD ALIUD dicendum, quod Apostolus relaxavit poenam, eo quod ille multum relaxavit poenam, eo quod ille multum fuerat contritus : et sufficiebat sibi ob- fuerat contritus : et sufficiebat sibi ob- jurgatio quam sustinuerat a pluribus, ut jurgatio quam sustinuerat a pluribus, ut ibidem dicitur', et indigebat relaxatio- ibidem dicitur', et indigebat relaxatio- ne et non erat ibi commutatio: quia ne et non erat ibi commutatio: quia acrior erat in puniendo postea ad ædifica- acrior erat in puniendo postea ad ædifica- tionem Ecclesiæ quam scandalizaverat. tionem Ecclesiæ quam scandalizaverat.

AD ALIUD dicendum, quod commutatio AD ALIUD dicendum, quod commutatio contractuum est ad voluntatem : sed contractuum est ad voluntatem : sed commutatio quæ est majoris in minus, commutatio quæ est majoris in minus, respicit auctoritatem ejus qui habet gu- respicit auctoritatem ejus qui habet gu- bernare Ecclesiam quia sine illius po- bernare Ecclesiam quia sine illius po- testate fieri non potest: et talis est com- testate fieri non potest: et talis est com- mutatio indulgentiarum sive relaxatio- mutatio indulgentiarum sive relaxatio-

num. num.

AD ALIUD dicendum, quod in corpora- AD ALIUD dicendum, quod in corpora- libus etiam relaxationes fiunt duplices, libus etiam relaxationes fiunt duplices, scilicet totius, vel partis et indulgentia scilicet totius, vel partis et indulgentia Ecclesiæ assimilatur indulgentiæ in qua Ecclesiæ assimilatur indulgentiæ in qua indulġetur et relaxatur pars, et non to- indulġetur et relaxatur pars, et non to-

tum. tum.

di est objurgatio hæc quæ fit a pluribus, etc. di est objurgatio hæc quæ fit a pluribus, etc.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

¡ diffin. 2. ¡ diffin. 2.

IN IV SENTENT. DIST. XX, E, ART. 17. IN IV SENTENT. DIST. XX, E, ART. 17.

AD ALIUD quod objicitur contra secun- AD ALIUD quod objicitur contra secun- dam, dicendum quod bene potest esse, dam, dicendum quod bene potest esse, quod taliter contritus non sit debitor quod taliter contritus non sit debitor quoad Deum, sed tamen debitor est quoad Deum, sed tamen debitor est quoad Ecclesiam, sicut expresse ex Lit- quoad Ecclesiam, sicut expresse ex Lit- tera præcedentis capituli colligitur ex tera præcedentis capituli colligitur ex verbis Augustini et Hieronymi. Et ideo verbis Augustini et Hieronymi. Et ideo de illo potest sibi fieri diminutio et rela- de illo potest sibi fieri diminutio et rela- xatio. xatio.

Et Et

per hoc patet solutio ad totum. per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XVII. ARTICULUS XVII.

An relaxatio etiam habeat effectum, et An relaxatio etiam habeat effectum, et an valeat? an valeat?

Secundo quæritur, An valeat relaxa- Secundo quæritur, An valeat relaxa- tio? et, An effectum habeat, vel non? tio? et, An effectum habeat, vel non? Videtur autem, quod nihi valeat. Videtur autem, quod nihi valeat.

1. II ad Timoth. II, 13: Ille fidelis 1. II ad Timoth. II, 13: Ille fidelis permanet seipsum negare non potest. permanet seipsum negare non potest. Glossa « Quod faceret si sua dicta non Glossa « Quod faceret si sua dicta non impleret. Sed dixit, quod pro mensura impleret. Sed dixit, quod pro mensura peccati erit et plagarum modus ¹. » peccati erit et plagarum modus ¹. » Ergo nihil de illo potest relaxare : ergo Ergo nihil de illo potest relaxare : ergo videtur, quod nihil valeat relaxatio. videtur, quod nihil valeat relaxatio.

2. Adhuc, Augustinus: « Aut Deus 2. Adhuc, Augustinus: « Aut Deus punit, aut homo: » sed homo non punit punit, aut homo: » sed homo non punit digne quod relaxatur : ergo Deus pu- digne quod relaxatur : ergo Deus pu- niet ergo non valuit relaxatio. niet ergo non valuit relaxatio.

3. Adhuc, Isa. XL, 2: Dimissa est ini- 3. Adhuc, Isa. XL, 2: Dimissa est ini- quitas illius suscepit de manu Do- quitas illius suscepit de manu Do- mini duplicia pro omnibus peccatis suis. mini duplicia pro omnibus peccatis suis. Ergo videtur, quod poenæ sint potius Ergo videtur, quod poenæ sint potius duplicandæ, quam indulgendæ : ergo duplicandæ, quam indulgendæ : ergo indulgentia nihil valet, ut videtur. indulgentia nihil valet, ut videtur.

4. Adhuc, Glossa super illum locum 4. Adhuc, Glossa super illum locum Isaiæ «Suscepit tormentum in corpore Isaiæ «Suscepit tormentum in corpore et in anima pro omnibus peccatis suis. » et in anima pro omnibus peccatis suis. » Ergo nihil valuit ei relaxatio : ergo nec Ergo nihil valuit ei relaxatio : ergo nec alii valet, quia de similibus idem est ju- alii valet, quia de similibus idem est ju- dicium, ut dicit Boetius. dicium, ut dicit Boetius.

5. Adhuc, Morbus corporalis non pot- 5. Adhuc, Morbus corporalis non pot-

1 Deuter. xxv, 2. 1 Deuter. xxv, 2.

XXIX XXIX

849 849

est excidi et curari, nisi per antidotum : est excidi et curari, nisi per antidotum : et si relaxetur antidotum, remanet mor- et si relaxetur antidotum, remanet mor- bus sed morbus spiritualis magis est bus sed morbus spiritualis magis est difficilis, et poenitentia injuncta est ejus difficilis, et poenitentia injuncta est ejus antidotum ergo si relaxaretur aliquid antidotum ergo si relaxaretur aliquid de poena, remaneret morbus: ergo nihil de poena, remaneret morbus: ergo nihil valet, sed etiam obest relaxatio pœniten- valet, sed etiam obest relaxatio pœniten- tiæ injunctæ. tiæ injunctæ.

6. Adhuc, Videtur esse derisio emere 6. Adhuc, Videtur esse derisio emere pro obolo indulgentiam quadraginta die- pro obolo indulgentiam quadraginta die- rum, vel unius anni, vel quinque, vel rum, vel unius anni, vel quinque, vel plurium. plurium.

7. Ulterius, Videtur quod etiam simo- 7. Ulterius, Videtur quod etiam simo- nia committatur in talibus : constat nia committatur in talibus : constat enim, quod spirituale est quod remittitur enim, quod spirituale est quod remittitur ab Ecclesia, et temporale est quod pro ab Ecclesia, et temporale est quod pro illo exigitur et impenditur : ergo fit ibi illo exigitur et impenditur : ergo fit ibi emptio spiritualis pretio temporali et emptio spiritualis pretio temporali et hoc facit simoniam : ergo in talibus hoc facit simoniam : ergo in talibus committitur simonia. committitur simonia.

8. Adhuc, Ponamus alicui injunctos 8. Adhuc, Ponamus alicui injunctos esse septem annos jejunii, et veniat uno esse septem annos jejunii, et veniat uno die septies ad Ecclesiam quæ habet a die septies ad Ecclesiam quæ habet a Papa indulgentiam unius anni, et semper Papa indulgentiam unius anni, et semper offerat unum obolum : ergo iste in solo offerat unum obolum : ergo iste in solo die per septem obolos absolutus est a die per septem obolos absolutus est a septem annis pœnitentiæ juste sibi injun- septem annis pœnitentiæ juste sibi injun- ctæ sed hoc mirum si etiam infideles ctæ sed hoc mirum si etiam infideles non irridebunt. non irridebunt.

Si autem concedatur, quod nihil valet. Sed contra. Si autem concedatur, quod nihil valet. Sed contra. CONTRA: CONTRA:

1. II ad Corinth. 11, 10: Nam et ego 1. II ad Corinth. 11, 10: Nam et ego quod donavi, si quid donavi, propter vos quod donavi, si quid donavi, propter vos in persona Christi. Glossa, « Ac si Chri- in persona Christi. Glossa, « Ac si Chri- stus condonasset: » sed constat, quod stus condonasset: » sed constat, quod hoc quod Christus condonat, condona- hoc quod Christus condonat, condona- tum est: ergo et quod Apostolus condo- tum est: ergo et quod Apostolus condo- navit sed tantæ potentiæ est Papa, navit sed tantæ potentiæ est Papa, quantæ Paulus: ergo et quod Papa con- quantæ Paulus: ergo et quod Papa con- donat, condonatum est: ergo et quod donat, condonatum est: ergo et quod illi condonant, qui ut condonare possint illi condonant, qui ut condonare possint habent a Papa : ergo tantum valent in- habent a Papa : ergo tantum valent in- dulgentiæ, quantum ab his qui eas dant, dulgentiæ, quantum ab his qui eas dant, valere dicuntur. valere dicuntur.

2. Adhuc, Chrysostomus super Mat- 2. Adhuc, Chrysostomus super Mat- thæum, xvi, 19 super illud: Dabo tibi thæum, xvi, 19 super illud: Dabo tibi claves, etc. « Homini mortali et terreno claves, etc. « Homini mortali et terreno

54 54

Solutio. Solutio.

850 850

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

omnium quæ in cœlo sunt, potestatem omnium quæ in cœlo sunt, potestatem commisit Deus, et Ecclesiam cœlo vali- commisit Deus, et Ecclesiam cœlo vali- diorem monstravit. » Constat autem, quia diorem monstravit. » Constat autem, quia quod in cœlo indulgetur, omnino indul- quod in cœlo indulgetur, omnino indul- tum est ergo cum Ecclesia validior sit tum est ergo cum Ecclesia validior sit coelo, videtur quod indultum est illud, coelo, videtur quod indultum est illud, quod relaxatur in Ecclesia. quod relaxatur in Ecclesia.

3. Adhuc, Universalis gubernator Ec- 3. Adhuc, Universalis gubernator Ec- clesiæ præcipue in his quæ tota Ecclesia clesiæ præcipue in his quæ tota Ecclesia recipit et approbat, non est credendus recipit et approbat, non est credendus fallere velle aliquem : constat autem, fallere velle aliquem : constat autem, quod ipse indulgentias valere prædicat quod ipse indulgentias valere prædicat et prædicare facit : ergo ut videtur, et prædicare facit : ergo ut videtur, simpliciter valent, sicut valere prædi- simpliciter valent, sicut valere prædi-

cantur. cantur.

4. Adhuc, Luc. xx11, 32: Ego rogavi 4. Adhuc, Luc. xx11, 32: Ego rogavi pro te, Petre, ut non deficiat fides tua : pro te, Petre, ut non deficiat fides tua : hoc autem Petro dictum est in persona hoc autem Petro dictum est in persona Ecclesiæ ergo Ecclesia universalis non Ecclesiæ ergo Ecclesia universalis non errat ergo videtur, quod indulgentiæ errat ergo videtur, quod indulgentiæ valeant. valeant.

5. Adhuc, Videmus, quod hujusmodi 5. Adhuc, Videmus, quod hujusmodi promittuntur Petro in persona Ecclesiæ promittuntur Petro in persona Ecclesiæ cum dicitur: Non dico tibi, Petre: Dimit- cum dicitur: Non dico tibi, Petre: Dimit- te usque septies, sed usque septuagies te usque septies, sed usque septuagies septies ergo videtur, quod quanto septies ergo videtur, quod quanto plures dat indulgentias Ecclesiasticus plures dat indulgentias Ecclesiasticus dispensator, tanto melius facit: sed non dispensator, tanto melius facit: sed non melius faceret si indulgentiæ nihil vale- melius faceret si indulgentiæ nihil vale- rent ergo indulgentiæ valent et effe- rent ergo indulgentiæ valent et effe-

ctum habent. ctum habent.

6. Adhuc, In corpore humano videmus 6. Adhuc, In corpore humano videmus quod pondus et infirmitatem unius men- quod pondus et infirmitatem unius men- bri recipit aliud membrum: facit enim bri recipit aliud membrum: facit enim fluere sapiens medicus super aliud minus fluere sapiens medicus super aliud minus periculosum ergo ita erit etiam in spi- periculosum ergo ita erit etiam in spi- ritualibus ergo unus potest facere pro ritualibus ergo unus potest facere pro alio ergo cum indulgentia fiat uni ex alio ergo cum indulgentia fiat uni ex hoc quod plus fecit alio, videtur effectum hoc quod plus fecit alio, videtur effectum habere indulgentia et esse vera. habere indulgentia et esse vera.

RESPONSIO. Dicendum, quod tres opi- RESPONSIO. Dicendum, quod tres opi- niones antiquitus fuerunt circa indul- niones antiquitus fuerunt circa indul- gentias. Quidam enim rationibus præ- gentias. Quidam enim rationibus præ- dictis plus moti, quam necesse esset, dictis plus moti, quam necesse esset, dixerunt indulgentias omnino nihil va- dixerunt indulgentias omnino nihil va- lere, et esse eas jam fraudem qua mater lere, et esse eas jam fraudem qua mater

1 Matth. xvii, 22. 1 Matth. xvii, 22.

decipiendo pueros suos provocat ad bo- decipiendo pueros suos provocat ad bo- num, scilicet peregrinationes, et ele- num, scilicet peregrinationes, et ele- emosynas, et auditum verbi Dei, et hu- emosynas, et auditum verbi Dei, et hu- jusmodi : et dederunt exemplum de jusmodi : et dederunt exemplum de matre provocante parvulos ad ambulan- matre provocante parvulos ad ambulan- dum quod utile est parvulis, et in fine dum quod utile est parvulis, et in fine viæ promittente ei pomum, et postea viæ promittente ei pomum, et postea subtrahente quæ deceptio etiam pia subtrahente quæ deceptio etiam pia est. Sed isti ad ludum puerorum distra- est. Sed isti ad ludum puerorum distra- hunt facta Ecclesiæ: et, hoc fere sapere hunt facta Ecclesiæ: et, hoc fere sapere hæresim puto in nullo enim credere- hæresim puto in nullo enim credere- tur Ecclesiæ, si in istis quæ prædicantur tur Ecclesiæ, si in istis quæ prædicantur populo et adhortantur ut faciant, inve- populo et adhortantur ut faciant, inve- niatur deceptio. Ideo alii plusquam opor- niatur deceptio. Ideo alii plusquam opor- tuit contradicentes, dixerunt quod sim- tuit contradicentes, dixerunt quod sim- pliciter sicut pronuntiantur indulgentiæ, pliciter sicut pronuntiantur indulgentiæ, ita valent sine omni alia conditione in- ita valent sine omni alia conditione in- tellecta vel dicta. Sed quia isti nimis tellecta vel dicta. Sed quia isti nimis bonum forum dant misericordiæ Dei, bonum forum dant misericordiæ Dei, ideo tertiæ opinioni consentiendum mihi ideo tertiæ opinioni consentiendum mihi videtur, quæ eligit viam mediam opinio- videtur, quæ eligit viam mediam opinio- num, scilicet quod indulgentiæ valent num, scilicet quod indulgentiæ valent sicut eas valere prædicat Ecclesia: sed sicut eas valere prædicat Ecclesia: sed sex exiguntur conditiones quæ supposi- sex exiguntur conditiones quæ supposi- tæ sunt vel dictæ ab Ecclesia. tæ sunt vel dictæ ab Ecclesia.

Duæ autem sunt ex parte dantis, qua- Duæ autem sunt ex parte dantis, qua- rum prima est dantis auctoritas ex ju- rum prima est dantis auctoritas ex ju- risdictione quam habet sicut Papa, Epi- risdictione quam habet sicut Papa, Epi- scopus, Legatus, et hujusmodi. Alia est scopus, Legatus, et hujusmodi. Alia est pia causa dantem movens, non privata, pia causa dantem movens, non privata, sed publica. Hæc autem causa tamquam sed publica. Hæc autem causa tamquam in duo dividitur, ut scilicet sit justa in duo dividitur, ut scilicet sit justa necessitas talia postulandi a fidelibus, necessitas talia postulandi a fidelibus, vel publica utilitas. Justa necessitas, sic- vel publica utilitas. Justa necessitas, sic- ut periculum patriæ, liberatio terræ ut periculum patriæ, liberatio terræ sanctæ, periclitata fides, periclitatio stu- sanctæ, periclitata fides, periclitatio stu- dii, et hujusmodi: utilitas autem, sicut dii, et hujusmodi: utilitas autem, sicut paupertas loci, auditus verbi Dei, fre- paupertas loci, auditus verbi Dei, fre- quentatio reliquiarum, et hujusmodi. quentatio reliquiarum, et hujusmodi. Alia duo supponuntur ex parte recipien- Alia duo supponuntur ex parte recipien- tis, scilicet quod sit contritus et confesus tis, scilicet quod sit contritus et confesus in voto seu in proposito, et quod habeat in voto seu in proposito, et quod habeat fidem, quod hoc sibi possit fieri per fidem, quod hoc sibi possit fieri per clavium potestatem. Et ideo semper in clavium potestatem. Et ideo semper in litteris indulgentiarum continetur: « Om- litteris indulgentiarum continetur: « Om- nibus contritis et confessis, etc. » quia nibus contritis et confessis, etc. » quia aliter non esset ab eo solubilis pœna, aliter non esset ab eo solubilis pœna,

IN IV SENTENT. DIST. XX, E, ART. 17. IN IV SENTENT. DIST. XX, E, ART. 17.

nisi jam præcessisset in eo remissio cul- nisi jam præcessisset in eo remissio cul- pæ. Alia duo exiguntur ex parte gratiæ pæ. Alia duo exiguntur ex parte gratiæ vel Ecclesiæ in qua fit remissio peccato- vel Ecclesiæ in qua fit remissio peccato- rum, scilicet abundantia thesauri meri- rum, scilicet abundantia thesauri meri- torum repositorum in thecis spiritualibus torum repositorum in thecis spiritualibus Ecclesiæ, de quibus meritis supra dictum Ecclesiæ, de quibus meritis supra dictum est et justa æstimatio solutionis ejus, est et justa æstimatio solutionis ejus, pro qua indulgentia est instituta. Justam pro qua indulgentia est instituta. Justam autem voco æstimationem, non quæ fit autem voco æstimationem, non quæ fit ad æstimationem recipientis indulgen- ad æstimationem recipientis indulgen- tiam, qui forte nimis parum æstimaret tiam, qui forte nimis parum æstimaret quod dat, sicut dixerunt quidam : nec quod dat, sicut dixerunt quidam : nec etiam ad æstimationem dantis indulgen- etiam ad æstimationem dantis indulgen- tiam qui nimis parum datum forte æsti- tiam qui nimis parum datum forte æsti- maret et hoc dixerunt alii. Sed voco maret et hoc dixerunt alii. Sed voco justam æstimationem bonorum virorum justam æstimationem bonorum virorum secundum Ecclesiæ necessitatem, consi- secundum Ecclesiæ necessitatem, consi- derato tempore et facultate personæ : quia derato tempore et facultate personæ : quia uno tempore plus valet parum adjutorii, uno tempore plus valet parum adjutorii, quam alio magnum et plus est uni dare quam alio magnum et plus est uni dare parum, quam alii multum. His autem parum, quam alii multum. His autem quidam addere volunt duo alia, scilicet quidam addere volunt duo alia, scilicet si sacerdos injungens poenitentiam pro- si sacerdos injungens poenitentiam pro- miserit, et si utile sit pœnitenti ut talem miserit, et si utile sit pœnitenti ut talem poenitentiam recipiat. Unde notant ver- poenitentiam recipiat. Unde notant ver- sus sic: sus sic:

Si tibi promittat confessor, si tibi forte Si tibi promittat confessor, si tibi forte Expedit atque loco devoto, cum sale præsul Expedit atque loco devoto, cum sale præsul Securum faciat, post hoc oblatio fiat. Securum faciat, post hoc oblatio fiat.

Sed puto, hæc duo ultima addere non Sed puto, hæc duo ultima addere non oportet quia indulgentia semper a su- oportet quia indulgentia semper a su- periore datur, qui non habet aliquid periore datur, qui non habet aliquid quærere a sacerdote qui satisfactionem quærere a sacerdote qui satisfactionem injunxit, sed potius etiam contra volun- injunxit, sed potius etiam contra volun- tatem sacerdotis circa subditum potest tatem sacerdotis circa subditum potest facere quod vult. De secundo constat, facere quod vult. De secundo constat, quod non est addendum : quia non puto quod non est addendum : quia non puto dubium esse alicui quin semper bona dubium esse alicui quin semper bona sit indulgentia. sit indulgentia.

DICENDUM ergo ad primum, quod Deus DICENDUM ergo ad primum, quod Deus se non negat confirmando indulgentiam se non negat confirmando indulgentiam Ecclesiæ, sed potius se veracem osten- Ecclesiæ, sed potius se veracem osten- dit in hoc quod dixit : Quorum remiseritis dit in hoc quod dixit : Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis ' : et verba ista peccata, remittuntur eis ' : et verba ista implet, quia secundum mensuram deli- implet, quia secundum mensuram deli-