Enntra. Enntra.

Ad2. Ad2.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 41. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 41.

unum vitium voluntatis sed hypocrisis unum vitium voluntatis sed hypocrisis et inanis gloriæ est unus finis: ergo sunt et inanis gloriæ est unus finis: ergo sunt unum vitium voluntatis. Quod autem unum vitium voluntatis. Quod autem idem sit finis, probatur, Job, vш, 16, idem sit finis, probatur, Job, vш, 16, super illud In ortu suo germen ejus super illud In ortu suo germen ejus egredietur, ubi dicit Gregorius : « Hypo- egredietur, ubi dicit Gregorius : « Hypo-

ARTICULUS XLI. ARTICULUS XLI.

629 629

crita cum bene agit, ab omnibus vult An hypocrisis sit semper peccatum mor- crita cum bene agit, ab omnibus vult An hypocrisis sit semper peccatum mor-

videri per omnia enim quæ agit, occulta videri per omnia enim quæ agit, occulta cogitatione laudes quærit : » laus autem cogitatione laudes quærit : » laus autem est finis inanis gloriæ : ergo constat pro- est finis inanis gloriæ : ergo constat pro- positum. positum.

2. Item, Filia a matre in nulla genera- 2. Item, Filia a matre in nulla genera- tione differt specie: sed hypocrisis est tione differt specie: sed hypocrisis est filia inanis gloriæ : ergo non differt specie filia inanis gloriæ : ergo non differt specie ab inani gloria. PROBATUR autem media ab inani gloria. PROBATUR autem media ex hoc quod dicitur in Glossa in fine ex hoc quod dicitur in Glossa in fine Job, sic « De inani gloria nascuntur Job, sic « De inani gloria nascuntur inobedientia, jactantia, et hypocrisis. >> inobedientia, jactantia, et hypocrisis. >> IN CONTRARIUM hujus est, quod sicut IN CONTRARIUM hujus est, quod sicut differt una filiarum a matre, ita differt differt una filiarum a matre, ita differt reliquased inobedientia differt ab inani reliquased inobedientia differt ab inani gloria ergo et hypocrisis. gloria ergo et hypocrisis.

: :

RESPONSIO. Dicendum, quod diversa RESPONSIO. Dicendum, quod diversa sunt vitia. sunt vitia.

Ad primum autem dicendum, quod Ad primum autem dicendum, quod non est idem finis substantialis inanis non est idem finis substantialis inanis gloriæ et hypocrisis: quia inanis gloria gloriæ et hypocrisis: quia inanis gloria requiescit in laude, sed hypocrisis in opi- requiescit in laude, sed hypocrisis in opi- nione bonitatis, vel non petit laudem nisi nione bonitatis, vel non petit laudem nisi per accidens, scilicet in quantum inanis per accidens, scilicet in quantum inanis gloria conjungitur cum ipsa : et quia gloria conjungitur cum ipsa : et quia hoc frequenter est et quasi semper, pro- hoc frequenter est et quasi semper, pro- pter hoc dicit Gregorius, quod quærit pter hoc dicit Gregorius, quod quærit laudem hypocrita. laudem hypocrita.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum est de generatione univoca: sed Grego- est de generatione univoca: sed Grego- rius in Glossa illa vocat generationem, rius in Glossa illa vocat generationem, exitum effectus a causa: unde filia vitii exitum effectus a causa: unde filia vitii capitalis ab eo vocatur, mediante quo capitalis ab eo vocatur, mediante quo vitium capitale sæpius obtinet finem vitium capitale sæpius obtinet finem quem intendit et non est univoca gene- quem intendit et non est univoca gene- ratio, sicut optime probatur per obje- ratio, sicut optime probatur per obje- ctionem quæ facta est in oppositum. ctionem quæ facta est in oppositum.

tale vel veniale? tale vel veniale?

Quinto et ultimo quæritur, Utrum sem- Quinto et ultimo quæritur, Utrum sem- per sit peccatum mortale vel veniale? per sit peccatum mortale vel veniale? Videtur autem, quod mortale, Videtur autem, quod mortale,

1. Per hoc quod dicitur, Isa. xvi, 13, 1. Per hoc quod dicitur, Isa. xvi, 13, super illud In tribus annis, quasi anni super illud In tribus annis, quasi anni mercenarii, auferetur gloria Moab super mercenarii, auferetur gloria Moab super omni populo multo, Glossa Hieronymi : omni populo multo, Glossa Hieronymi : « In comparatione duorum malorum le- « In comparatione duorum malorum le- vius est aperte peccare, quam sanctita- vius est aperte peccare, quam sanctita- tem simulare: » sed aperte peccare prout tem simulare: » sed aperte peccare prout ibi sumitur, mortale est : ergo multo ibi sumitur, mortale est : ergo multo magis est mortale hypocrisis. magis est mortale hypocrisis.

2. Item, Ad Ephes. vi, 7, super illud: 2. Item, Ad Ephes. vi, 7, super illud: Sicut Domino, et non hominibus, Augu- Sicut Domino, et non hominibus, Augu- stinus: « Simulata æquitas, non est stinus: « Simulata æquitas, non est æquitas, sed duplex iniquitas : » sed sim- æquitas, sed duplex iniquitas : » sed sim- plex iniquitas mortale est : ergo et simu- plex iniquitas mortale est : ergo et simu- lata æquitas : sed hoc est hypocrisis : lata æquitas : sed hoc est hypocrisis : ergo, etc. ergo, etc.

3. Item, Thren. iv, 6 : Major effecta 3. Item, Thren. iv, 6 : Major effecta est iniquitas filiæ populi mei, etc., dicit est iniquitas filiæ populi mei, etc., dicit Glossa: « Scelera animæ planguntur, Glossa: « Scelera animæ planguntur, quæ in hypocrisi labitur, cujus major quæ in hypocrisi labitur, cujus major est iniquitas quam Sodomorum pecca- est iniquitas quam Sodomorum pecca- tum. » Constat autem, quod Sodomo- tum. » Constat autem, quod Sodomo- rum peccatum fuit grave et mortale : rum peccatum fuit grave et mortale : ergo et hypocrisis. ergo et hypocrisis.

4. Item, Super illud: Assumit septem 4. Item, Super illud: Assumit septem alios spiritus nequiores se³, dicit Glossa, alios spiritus nequiores se³, dicit Glossa, quod «nequiores sunt spiritus simulatio- quod «nequiores sunt spiritus simulatio- nis, quam apertæ iniquitatis. » Dicit nis, quam apertæ iniquitatis. » Dicit enim, quod malus est spiritus superbiæ, enim, quod malus est spiritus superbiæ, sed pejor illo simulator humilitatis, et sic sed pejor illo simulator humilitatis, et sic de aliis capitalibus: ergo, etc. de aliis capitalibus: ergo, etc.

5. Ex illis elicitur ulterius, quod gra- 5. Ex illis elicitur ulterius, quod gra- vius est occulte peccare, quam manifeste, vius est occulte peccare, quam manifeste, aliis paribus. aliis paribus.

1 Matth. XII, 45. 1 Matth. XII, 45.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4, Ad 4,

Ad 5. Ad 5.

630 630

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SED CONTRA hoc est, quod aperte pec- SED CONTRA hoc est, quod aperte pec- cans scandalizat occulte autem peccans cans scandalizat occulte autem peccans non scandalizat: ergo cæteris paribus, non scandalizat: ergo cæteris paribus, gravius peccat aperte peccans, quam pec- gravius peccat aperte peccans, quam pec- cans occulte. cans occulte.

RESPONSIO. Dicendum, quod non sem- RESPONSIO. Dicendum, quod non sem- per hypocrisis est peccatum mortale, sed per hypocrisis est peccatum mortale, sed quandoque veniale, et quandoque majus, quandoque veniale, et quandoque majus, et quandoque minus, secundum quod di- et quandoque minus, secundum quod di- versis circumstantiis vestitur. versis circumstantiis vestitur.

DICENDUM ergo ad primum, quod Hie- DICENDUM ergo ad primum, quod Hie- ronymus loquitur secundum quid, et non ronymus loquitur secundum quid, et non simpliciter, gravius enim est aperte pec- simpliciter, gravius enim est aperte pec- care simpliciter: sed tamen quoad hoc care simpliciter: sed tamen quoad hoc dicitur illud gravius quod magis potest dicitur illud gravius quod magis potest decipere, et quoad hoc loquitur Glossa decipere, et quoad hoc loquitur Glossa

ibi. ibi.

AD ALIUD dicendum, quod dictum Au- AD ALIUD dicendum, quod dictum Au- gustini non intelligitur de omni modo gustini non intelligitur de omni modo hypocrisis, sed tantum de illo in quo si- hypocrisis, sed tantum de illo in quo si- mulatio cumulatur peccato: quia tunc mulatio cumulatur peccato: quia tunc propter duplicem deformitatem dicitur propter duplicem deformitatem dicitur duplex iniquitas. Si autem esset tantum duplex iniquitas. Si autem esset tantum simulatio sanctitatis, non esset duplex simulatio sanctitatis, non esset duplex iniquitas. iniquitas.

AD ALIUD dicendum, quod non intelli- AD ALIUD dicendum, quod non intelli- gitur simpliciter, sed tantum quoad effi- gitur simpliciter, sed tantum quoad effi- caciam deceptionis : quia qui peccatum caciam deceptionis : quia qui peccatum ut Sodoma prædicat, non potest decipe- ut Sodoma prædicat, non potest decipe- re sed simulator ore decipit amicum re sed simulator ore decipit amicum

suum. suum.

AD ALIUD dicendum, quod nequior di- AD ALIUD dicendum, quod nequior di- citur ratione cumulationis, et non ratio- citur ratione cumulationis, et non ratio- ne simulationis per se acceptæ. ne simulationis per se acceptæ.

AD ID quod ulterius quæritur, jam pa- AD ID quod ulterius quæritur, jam pa- tet solutio per tet solutio per antedicta. antedicta.

ARTICULUS XLII. ARTICULUS XLII.

An bonæ conscientiæ confortatio requiri- An bonæ conscientiæ confortatio requiri- tur in eo qui debet communicare? tur in eo qui debet communicare?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A,§ 2, post initium : « Caveat etiam ibi, A,§ 2, post initium : « Caveat etiam

ne prius ad Dominicum corpus accedat, ne prius ad Dominicum corpus accedat, quam confortetur bona conscientia, etc.) quam confortetur bona conscientia, etc.) Videtur enim hoc esse falsum : Videtur enim hoc esse falsum : :quia :quia 1. Confortatio bonæ conscientiæ dicit 1. Confortatio bonæ conscientiæ dicit plus quam bonam conscientiam : ergo plus quam bonam conscientiam : ergo plus quam habere gratiam exigitur ad plus quam habere gratiam exigitur ad communionem, quod fere omnes negant. communionem, quod fere omnes negant.

2. Adhuc autem ad communionem non 2. Adhuc autem ad communionem non exigitur, nisi quod communicans non sit exigitur, nisi quod communicans non sit indignus: sed indignitas non est nisi ex indignus: sed indignitas non est nisi ex mortali peccato : ergo non habens mor- mortali peccato : ergo non habens mor- tale peccatum, potest communicare: non tale peccatum, potest communicare: non omnis autem talis est confortatus bona omnis autem talis est confortatus bona conscientia ergo aliquis non conforta- conscientia ergo aliquis non conforta- tus bona conscientia potest communi- tus bona conscientia potest communi-

care. care.

3. Item, In naturis videmus, quod 3. Item, In naturis videmus, quod prius est esse et vivere, quam confortari prius est esse et vivere, quam confortari in esse et vita: ergo similiter est in spi- in esse et vita: ergo similiter est in spi- ritualibus : sed esse spirituale est per ritualibus : sed esse spirituale est per gratiam, et vivere per virtutem perfi- gratiam, et vivere per virtutem perfi- cientem ad opus : ergo confortatio se- cientem ad opus : ergo confortatio se- quitur utrumque istorum. Si ergo hoc quitur utrumque istorum. Si ergo hoc exigitur ad communionem, plus exigitur exigitur ad communionem, plus exigitur ad communionem quam habere gratiam ad communionem quam habere gratiam et virtutes, quod omnes negant. et virtutes, quod omnes negant.

4. Item, In Littera dicit, quod plan- 4. Item, In Littera dicit, quod plan- gat, quod nondum audeat sumere quem gat, quod nondum audeat sumere quem multum desiderat, salutarem cibum. Con- multum desiderat, salutarem cibum. Con- stat autem, quod hoc desiderium cibi stat autem, quod hoc desiderium cibi salutaris est ex amore charitatis : ergo salutaris est ex amore charitatis : ergo habens charitatem non debet adhuc su- habens charitatem non debet adhuc su- mere cibum salutarem, quod omnes ha- mere cibum salutarem, quod omnes ha- bent pro inconvenienti. bent pro inconvenienti.

SED CONTRA hoc est quod SED CONTRA hoc est quod

1. Dicit Hugo de sancto Victore in 1. Dicit Hugo de sancto Victore in epistola ad Bernardum de epiphania pa- epistola ad Bernardum de epiphania pa- schali sic: «< Audacter dico, quod etsi schali sic: «< Audacter dico, quod etsi fuerit contritus, non tamen communi- fuerit contritus, non tamen communi- care debet, antequam confessus fuerit. » care debet, antequam confessus fuerit. » Constat autem, quod contritus habet Constat autem, quod contritus habet charitatem et gratiam : ergo sicut hie charitatem et gratiam : ergo sicut hie dicit, adhuc tenetur confortationem bonæ dicit, adhuc tenetur confortationem bonæ conscientiæ exspectare per opera meri- conscientiæ exspectare per opera meri-

toria. toria.

Sed Sed

2. Item, In primitiva Ecclesia de novo 2. Item, In primitiva Ecclesia de novo pœnitentes non tantum sequestrabantur pœnitentes non tantum sequestrabantur a communione corporis et sanguinis Do- a communione corporis et sanguinis Do- mini, sed etiam a loco in quo consecra- mini, sed etiam a loco in quo consecra-

rest 1. rest 1.

west. 2. west. 2.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 42. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 42.

bantur, sicut ab Ecclesia: de novo au- bantur, sicut ab Ecclesia: de novo au- tem pœnitentes habebant gratiam et vir- tem pœnitentes habebant gratiam et vir- tutes ergo, sicut hic dicitur, ad com- tutes ergo, sicut hic dicitur, ad com- munionem exigitur confortatio per opera munionem exigitur confortatio per opera meritoria, etiam postquam habetur gra- meritoria, etiam postquam habetur gra- tia. tia.

SED SI HOC dicatur, quæratur de casi- SED SI HOC dicatur, quæratur de casi- bus. bus.

Ponamus enim, quod aliquis in acce- Ponamus enim, quod aliquis in acce- dendo ad corpus Christi, recolat de uno dendo ad corpus Christi, recolat de uno vel duobus, quæ numquam fuit confes- vel duobus, quæ numquam fuit confes- sus videtur enim, quod secundum di- sus videtur enim, quod secundum di- ctum Hugonis non debet accedere. ctum Hugonis non debet accedere.

SED CONTRA hoc est, quod communio SED CONTRA hoc est, quod communio corporis dat sumenti majorem gratiam : corporis dat sumenti majorem gratiam : ergo si se subtrahit, ipse se elongat a ergo si se subtrahit, ipse se elongat a gratia vel ab augmento gratiæ: et neu- gratia vel ab augmento gratiæ: et neu- trum horum debet facere : ergo debet trum horum debet facere : ergo debet accedere et sumere. accedere et sumere.

ITEM, Ponamus de sacerdote qui habet ITEM, Ponamus de sacerdote qui habet plebem, et non est alius qui celebret, et plebem, et non est alius qui celebret, et non sit confessus, et non sit sacerdos non sit confessus, et non sit sacerdos præsens cui possit confiteri : et tamen sit præsens cui possit confiteri : et tamen sit contritus, quæratur quid faciendum est contritus, quæratur quid faciendum est ei? Aut enim accedendum est ei, et tunc ei? Aut enim accedendum est ei, et tunc videtur facere contra supra inductam au- videtur facere contra supra inductam au- ctoritatem, et contra id quod dicitur in ctoritatem, et contra id quod dicitur in textu aut non accedet, et tunc scandali- textu aut non accedet, et tunc scandali- zat populum ergo videtur esse perple- zat populum ergo videtur esse perple-

xus. xus.

RESPONSIO. Dicendum, quod homo ha- RESPONSIO. Dicendum, quod homo ha- bens gratiam vel præsumens ex proba- bens gratiam vel præsumens ex proba- bili signo se habere gratiam, potest ac- bili signo se habere gratiam, potest ac- cedere ad corpus Christi. Signum autem cedere ad corpus Christi. Signum autem probabile est si confessus est, et dictat probabile est si confessus est, et dictat sibi conscientia, quod pro nulla re vult sibi conscientia, quod pro nulla re vult amplius peccare, et poenitentiam libenter amplius peccare, et poenitentiam libenter debito tempore suscipere. debito tempore suscipere.

AD ID autem quod primo objicitur, di- AD ID autem quod primo objicitur, di- cendum quod in veritate si quis diligenter cendum quod in veritate si quis diligenter Litteram consideret, tunc Augustinus in- Litteram consideret, tunc Augustinus in- tendit, quod de novo pœnitens non debet tendit, quod de novo pœnitens non debet communicare: sed ipse dixit hoc consu- communicare: sed ipse dixit hoc consu- lendo, vel de solemniter pœnitente ad lendo, vel de solemniter pœnitente ad terrorem aliorum. Si autem aliquis vult, terrorem aliorum. Si autem aliquis vult, potest sic solvere, quod omnis conscien- potest sic solvere, quod omnis conscien-

631 631

tia adulti habens gratiam est confortata: tia adulti habens gratiam est confortata: quia actus contritionis detestans pecca- quia actus contritionis detestans pecca- tum, est actus meritorius: similiter actus tum, est actus meritorius: similiter actus fidei in Deum, et hujusmodi, et illis fidei in Deum, et hujusmodi, et illis actibus movetur quando justificatur: et actibus movetur quando justificatur: et sic statim post primum momentum con- sic statim post primum momentum con- tritionis confortata est conscientia per tritionis confortata est conscientia per opus interius meritorium, licet non exte- opus interius meritorium, licet non exte- rius. rius.

AD ALIUD dicendum, quod ad commu- AD ALIUD dicendum, quod ad commu- nionem quantum ad idoneitatem non nionem quantum ad idoneitatem non exigitur plus quam quod dicit objectio : exigitur plus quam quod dicit objectio : sed quia emendatio fieri non potest, nisi sed quia emendatio fieri non potest, nisi per detestationem et dolorem peccati, per detestationem et dolorem peccati, ideo actus meritorius confortans con- ideo actus meritorius confortans con- scientiam concomitatur idoneitatem il- scientiam concomitatur idoneitatem il- lam et sic confortatus est jam quando lam et sic confortatus est jam quando accedit. accedit.

AD ALIUD dicendum, quod sicut est in AD ALIUD dicendum, quod sicut est in naturis, sic et in gratia, quia « nescit naturis, sic et in gratia, quia « nescit tarda molimina Spiritus sancti gratia, » tarda molimina Spiritus sancti gratia, » sicut dicit Glossa Ambrosii super Act. sicut dicit Glossa Ambrosii super Act. II, 1 et seq. et ideo licet habitus gratiæ II, 1 et seq. et ideo licet habitus gratiæ sit naturaliter ante actum meritorium, sit naturaliter ante actum meritorium, tamen tempore possunt esse simul. tamen tempore possunt esse simul.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus, AD ALIUD dicendum, quod Augustinus, ut dictum est, dicit hoc consulendo, vel ut dictum est, dicit hoc consulendo, vel de solemniter pœnitente. Et bene puto, de solemniter pœnitente. Et bene puto, quod cautum est, quod homo ex recentibus quod cautum est, quod homo ex recentibus peccatorum vulneribus, non communicet peccatorum vulneribus, non communicet usque ad aliquod tempus: sed tamen usque ad aliquod tempus: sed tamen non est necessarium. non est necessarium.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

AD ID quod dicit Hugo, dicendum quod Ad object.1, AD ID quod dicit Hugo, dicendum quod Ad object.1, loquitur de illo qui sine gravamine pa- loquitur de illo qui sine gravamine pa- ratum habet confessorem : quia ille ne- ratum habet confessorem : quia ille ne- gligens est, si non confiteatur : et hæc gligens est, si non confiteatur : et hæc negligentia impedit eum a communione. negligentia impedit eum a communione.

AD ALIUD dicendum, quod hoc in pri- Ad object.2. AD ALIUD dicendum, quod hoc in pri- Ad object.2. mitiva Ecclesia aut fiebat ad terrorem, mitiva Ecclesia aut fiebat ad terrorem, aut fiebat tantum de solemniter poeniten- aut fiebat tantum de solemniter poeniten- tibus, ut dictum est. tibus, ut dictum est.

AD ID quod ulterius quæritur de casi- Ad quæst.1. AD ID quod ulterius quæritur de casi- Ad quæst.1. bus, dico quod accedens qui confessio- bus, dico quod accedens qui confessio- nem generalem prius fecit, non debet nem generalem prius fecit, non debet retrocedere propter recordationem ali- retrocedere propter recordationem ali- quorum peccatorum quæ in speciali non quorum peccatorum quæ in speciali non est confessus : quia in generali confes- est confessus : quia in generali confes- sione illa dimissa sunt: quinimo potest sione illa dimissa sunt: quinimo potest

Ad quæst. 2 Ad quæst. 2

632 632

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

exspectare tempus opportunum, donec exspectare tempus opportunum, donec confiteatur, sicut supra dictum est in confiteatur, sicut supra dictum est in quæstione de confessione. quæstione de confessione.

AD ID quod quæritur de sacerdote, di- AD ID quod quæritur de sacerdote, di- cendum quod talis sacerdos cum dolore cendum quod talis sacerdos cum dolore celebrare potest, et habeat firmum pro- celebrare potest, et habeat firmum pro- positum confitendi tempore opportuno. positum confitendi tempore opportuno.

Et quod objicitur contra, solutum est Et quod objicitur contra, solutum est per ante dicta: quia jam per aliquem per ante dicta: quia jam per aliquem modum confortata est bona conscientia. modum confortata est bona conscientia.

ARTICULUS XLIII. ARTICULUS XLIII.

An ludi sint peccatum mortale, et qui, et An ludi sint peccatum mortale, et qui, et qui non ? qui non ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, § 2, circa medium : « Cohibeat ibi, A, § 2, circa medium : « Cohibeat etiam se a ludis, spectaculis, etc. » etiam se a ludis, spectaculis, etc. »

Secundum hoc enim videtur, quod lu- Secundum hoc enim videtur, quod lu- di sint peccatum mortale et tunc quæ- di sint peccatum mortale et tunc quæ- ratur, de quibus ludis intelligitur? ratur, de quibus ludis intelligitur?

1. Dicitur enim, I ad Corinth. x, 7, 1. Dicitur enim, I ad Corinth. x, 7, quod ludus est gesticulatio libidinosa in quod ludus est gesticulatio libidinosa in choreis, ubi dicitur: Neque idololatræ choreis, ubi dicitur: Neque idololatræ efficiamini, sicut quidam ex ipsis, quem- efficiamini, sicut quidam ex ipsis, quem- admodum scriptum est: Sedit populus admodum scriptum est: Sedit populus manducare et bibere, et surrexerunt lude- manducare et bibere, et surrexerunt lude- re. Et secundum hoc videtur, quod cho- re. Et secundum hoc videtur, quod cho- reæ sint mortale peccatum. reæ sint mortale peccatum.

ADHUC, Videtur hoc per rationes qua- ADHUC, Videtur hoc per rationes qua- tuor quarum prima est ista: quia in tali tuor quarum prima est ista: quia in tali ludo ostenduntur gesticulationes impudi- ludo ostenduntur gesticulationes impudi- cæ sed signa impudicitiæ peccata mor- cæ sed signa impudicitiæ peccata mor- talia sunt, quia in illis est concupiscen- talia sunt, quia in illis est concupiscen- tia progressiva : ergo talis ludus est pec- tia progressiva : ergo talis ludus est pec-

catum mortale. catum mortale.

2. Secunda est: quia primo coram 2. Secunda est: quia primo coram idolo legitur fuisse facta chorea': et idolo legitur fuisse facta chorea': et constat, quod idololatria non invenit hoc constat, quod idololatria non invenit hoc nisi ut magis moverentur homines ad nisi ut magis moverentur homines ad libidinem ergo videtur, quod sit mor- libidinem ergo videtur, quod sit mor- tale peccatum. tale peccatum.

1 Cf. Exod. xxx11, 6. 1 Cf. Exod. xxx11, 6.

3. Tertia est, quia, Isa. 111, 16 et 17, 3. Tertia est, quia, Isa. 111, 16 et 17, Dominus specialiter huic ludo commi- Dominus specialiter huic ludo commi- natus est dicens: Pro eo quod elevatæ natus est dicens: Pro eo quod elevatæ sunt filiæ Sion, et ambulaverunt extento sunt filiæ Sion, et ambulaverunt extento collo, et nutibus oculorum ibant, et plau- collo, et nutibus oculorum ibant, et plau- debant, ambulabant pedibus suis, et com- debant, ambulabant pedibus suis, et com- posito gradu incedebant: decalvabit posito gradu incedebant: decalvabit Dominus verticem filiarum Sion, et Do- Dominus verticem filiarum Sion, et Do- minus crinem earum nudabit. Hæc au- minus crinem earum nudabit. Hæc au- tem omnia fiunt in choreis et tripudiis. tem omnia fiunt in choreis et tripudiis. Ergo videtur, quod sit mortale peccatum. Ergo videtur, quod sit mortale peccatum.

4. Quarta ratio sumitur de verbo Apo- 4. Quarta ratio sumitur de verbo Apo- stoli, I ad Thessal. v, 22, quod dicit : Ab stoli, I ad Thessal. v, 22, quod dicit : Ab omni specie mala abstinete vos. Constat omni specie mala abstinete vos. Constat autem omnibus, quod est species mali, autem omnibus, quod est species mali, qua libidinosi suas concupiscentias sibi qua libidinosi suas concupiscentias sibi invicem produnt: et hoc præcipue fit in invicem produnt: et hoc præcipue fit in choreis. choreis.

ULTERIUS quæritur, Utrum spectacula ULTERIUS quæritur, Utrum spectacula dicantur venationes, et citharæ, et hujus- dicantur venationes, et citharæ, et hujus- modi? modi?

Et hoc videtur: quia Et hoc videtur: quia

1. Ad Roman. xm, 10, super illud: 1. Ad Roman. xm, 10, super illud: Plenitudo ergo legis est dilectio: dicit Plenitudo ergo legis est dilectio: dicit Augustinus in Glossa, quod in << specta- Augustinus in Glossa, quod in << specta- culis hominum aliud venator est, et culis hominum aliud venator est, et aliud cithara: » ergo videtur, quod fa- aliud cithara: » ergo videtur, quod fa- ciens pœnitentiam, etiam ab hujusmodi ciens pœnitentiam, etiam ab hujusmodi debet abstinere, ut dicitur in Littera. debet abstinere, ut dicitur in Littera.

2. Adhuc, Illa vana dicuntur et otiosa, 2. Adhuc, Illa vana dicuntur et otiosa, quæ non fiunt ratione justæ necessitatis, quæ non fiunt ratione justæ necessitatis, aut intentione piæ utilitatis omnes au- aut intentione piæ utilitatis omnes au- tem ludi hominum et spectacula sunt tem ludi hominum et spectacula sunt hujusmodi: ergo sunt vana et otiosa: hujusmodi: ergo sunt vana et otiosa: sed de talibus reddetur ratio in die judi- sed de talibus reddetur ratio in die judi- cii, sicut dicitur, Matth. XII, 36: ergo cii, sicut dicitur, Matth. XII, 36: ergo talia sunt peccata: ergo pœnitens debet talia sunt peccata: ergo pœnitens debet abstinere ab istis : hoc autem multo abstinere ab istis : hoc autem multo plus videtur esse de scacis et aleis in qui- plus videtur esse de scacis et aleis in qui- bus nulla est bonitas vel utilitas. bus nulla est bonitas vel utilitas.

3. Item, Prius in Littera habitum est, 3. Item, Prius in Littera habitum est, quod etiam a licitis temperare se debet quod etiam a licitis temperare se debet pœnitens, ut facilius inveniat gratiam: pœnitens, ut facilius inveniat gratiam: ergo multo magis a superfluis: constat ergo multo magis a superfluis: constat autem, quod ludi et spectacula superflua autem, quod ludi et spectacula superflua sunt igitur debet abstinere ab illis. sunt igitur debet abstinere ab illis.

Qu Qu

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 43. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 43.

633 633

contra. contra.

Solutio. Solutio.

4. Item, Quæcumque proximum ad 4. Item, Quæcumque proximum ad vanitatem pertrahunt, vitari debent : sed vanitatem pertrahunt, vitari debent : sed talia pertrahunt ad vanitatem : ergo ca- talia pertrahunt ad vanitatem : ergo ca- veri debent. veri debent.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Exod. xv, 20 et 21: Sumpsit ergo 1. Exod. xv, 20 et 21: Sumpsit ergo Maria prophetissa, soror Aaron, tympa- Maria prophetissa, soror Aaron, tympa- num in manu sua: egressæque sunt omnes num in manu sua: egressæque sunt omnes mulieres post eam cum tympanis et cho- mulieres post eam cum tympanis et cho- ris, quibus præcinebat, scilicet choreas ris, quibus præcinebat, scilicet choreas ducendo et in hoc meruit: ergo actus ducendo et in hoc meruit: ergo actus ille secundum se non est malus. ille secundum se non est malus.

2. Adhuc, In Psalmo LXVII, 26 et 28: 2. Adhuc, In Psalmo LXVII, 26 et 28: In medio juvencularum tympanistria- In medio juvencularum tympanistria- rum,... ibi Benjamin adolescentulus, etc. rum,... ibi Benjamin adolescentulus, etc. Et constat, quod ipse secundum Litteram Et constat, quod ipse secundum Litteram loquitur ibi de choreis, et non reprehen- loquitur ibi de choreis, et non reprehen- dit talia signa gaudii. dit talia signa gaudii.

3. Adhuc, Jerem. xxxi, 4: Adhuc or- 3. Adhuc, Jerem. xxxi, 4: Adhuc or- naberis tympanis tuis, et egredieris in naberis tympanis tuis, et egredieris in choro ludentium. Et constat, quod ibi choro ludentium. Et constat, quod ibi secundum litteram Dominus promittit secundum litteram Dominus promittit revertentibus de Chaldæa hujusmodi revertentibus de Chaldæa hujusmodi signa gaudiorum. Ergo non sunt mala signa gaudiorum. Ergo non sunt mala secundum se: ergo a talibus non oportet secundum se: ergo a talibus non oportet temperare poenitentem. temperare poenitentem.

RESPONSIO. Dicendum, quod choreæ et RESPONSIO. Dicendum, quod choreæ et hujusmodi ludi, sive fiant cantu, sive hujusmodi ludi, sive fiant cantu, sive instrumentis musicis, secundum se non instrumentis musicis, secundum se non sunt mali, sicut ultimo per auctoritates sunt mali, sicut ultimo per auctoritates probatum est: sed triplici de causa pos- probatum est: sed triplici de causa pos- sunt fieri mali ex circumstantiis: quarum sunt fieri mali ex circumstantiis: quarum una est et præcipua, mala intentio, ut una est et præcipua, mala intentio, ut quando fiunt ad ostendendam vel provo- quando fiunt ad ostendendam vel provo- candam libidinem, sicut fere omnes modo candam libidinem, sicut fere omnes modo exercent et ideo etiam Ecclesiastica exercent et ideo etiam Ecclesiastica personæ talia deposuerunt, quia etiam personæ talia deposuerunt, quia etiam in signis gaudii non est communicandum in signis gaudii non est communicandum cum peccatoribus. Alia causa est, quan- cum peccatoribus. Alia causa est, quan- do non fiunt suo tempore, ut tempore do non fiunt suo tempore, ut tempore tristitiæ: quia sicut dicitur, Eccli. xx11, 6: tristitiæ: quia sicut dicitur, Eccli. xx11, 6: Musica in luctu, importuna narratio : et Musica in luctu, importuna narratio : et hoc modo interdicitur pœnitenti ne sit in hoc modo interdicitur pœnitenti ne sit in ludis quia dum pœnitet, tempus est ludis quia dum pœnitet, tempus est flendi, non tempus ridendi et vacandi flendi, non tempus ridendi et vacandi spectaculis. Tertia causa est ex officio spectaculis. Tertia causa est ex officio personæ sumpta, sicut clericis interdici- personæ sumpta, sicut clericis interdici- tur venatio et alii ludi: quia in sortem tur venatio et alii ludi: quia in sortem

Domini electi, aliis exercitiis debent oc- Domini electi, aliis exercitiis debent oc- cupari. cupari.

QUOD ERGO primo objicitur de choreis, QUOD ERGO primo objicitur de choreis, dicendum quod secundum se chorea non dicendum quod secundum se chorea non est mala: sed fit mala per circumstantias est mala: sed fit mala per circumstantias tales, ut dictum est. tales, ut dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod chorea etiam AD ALIUD dicendum, quod chorea etiam ante fuit, et forte sapius, et ad minus, ante fuit, et forte sapius, et ad minus, Exod. xv, 20, exercita a Maria, sorore Exod. xv, 20, exercita a Maria, sorore Moysi, et aliis mulieribus in signum Moysi, et aliis mulieribus in signum gaudii, aut victoriæ de cœlo datæ super gaudii, aut victoriæ de cœlo datæ super inimicos. inimicos.

AD ALIUD dicendum, quod Isaias loqui- AD ALIUD dicendum, quod Isaias loqui- tur de his qui signum gaudii vertunt in tur de his qui signum gaudii vertunt in gesticulationes meretricum et bene di-. gesticulationes meretricum et bene di-. citur, quod illis est peccatum. citur, quod illis est peccatum.

AD ALIUD dicendum, quod hoc intelli- AD ALIUD dicendum, quod hoc intelli- gitur de specie mali, quod secundum se gitur de specie mali, quod secundum se malum est, et non de his quæ ex circum- malum est, et non de his quæ ex circum- stantia mala fieri possunt, et etiam bona stantia mala fieri possunt, et etiam bona ex aliis circumstantiis. ex aliis circumstantiis.

Puto autem, quod quinque concurren- Puto autem, quod quinque concurren- tibus ad choream, non sit reprehensibi- tibus ad choream, non sit reprehensibi- lis. Primum scilicet, quod sit in debito lis. Primum scilicet, quod sit in debito tempore gaudii, sicut in nuptiis, vel tem- tempore gaudii, sicut in nuptiis, vel tem- pore victoriæ, vel liberationis hominis pore victoriæ, vel liberationis hominis vel patriæ, vel in adventu amici de terra vel patriæ, vel in adventu amici de terra longinqua. Secundum est, quod sit cum longinqua. Secundum est, quod sit cum honestis, de quibus non oriatur præsum- honestis, de quibus non oriatur præsum- ptio mali, non cum leccatoribus et lec- ptio mali, non cum leccatoribus et lec- catricibus. Tertium est, quod fiat a per- catricibus. Tertium est, quod fiat a per- sonis sæcularibus: quia monialibus, mo- sonis sæcularibus: quia monialibus, mo- nachis, et clericis, propter hoc quod in nachis, et clericis, propter hoc quod in aliis occupari debent, omnem choream aliis occupari debent, omnem choream puto illicitam esse. Quartum est, quod puto illicitam esse. Quartum est, quod honesto modo fiat, non gesticulationibus honesto modo fiat, non gesticulationibus nimis inordinatis vel inhonestis. Quin- nimis inordinatis vel inhonestis. Quin- tum est, quod cantus excitans in talibus tum est, quod cantus excitans in talibus et musica, non sint de illicitis, sed de et musica, non sint de illicitis, sed de moribus. De melodia autem non est cu- moribus. De melodia autem non est cu- randum, ut puto, quia in talibus puto randum, ut puto, quia in talibus puto quod necesse est fieri melodiam levem, quod necesse est fieri melodiam levem, quæ aliqualiter exprimat modum chorei- quæ aliqualiter exprimat modum chorei- zandi. zandi.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

AD ID quod ulterius quæritur de aliis Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur de aliis Ad quæst. spectaculis, videtur sub distinctione esse spectaculis, videtur sub distinctione esse respondendum: aut enim annexam habent respondendum: aut enim annexam habent utilitatem, aut tantum sunt inventa ad utilitatem, aut tantum sunt inventa ad

634 634

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tædium removendum in solatium moro- tædium removendum in solatium moro- sitatis hujus vitæ. Si primo modo: aut sitatis hujus vitæ. Si primo modo: aut exercentur a personis sæcularibus, aut exercentur a personis sæcularibus, aut spiritualibus. Si a personis sæcularibus spiritualibus. Si a personis sæcularibus quocumque modo fiant tempore et loco quocumque modo fiant tempore et loco non interdicto puto quod tolerandæ non interdicto puto quod tolerandæ sint, sicut venationes, et aucupia, et hu- sint, sicut venationes, et aucupia, et hu- jusmodi. Si autem a personis spirituali- jusmodi. Si autem a personis spirituali- bus exercentur, distinguendum est: cum bus exercentur, distinguendum est: cum enim in spectaculo sit et utilitas et vani- enim in spectaculo sit et utilitas et vani- tas, aut ad opus movet utilitas, et vanitas tas, aut ad opus movet utilitas, et vanitas non est ibi nisi miscens se et tunc in non est ibi nisi miscens se et tunc in casu conceditur religiosis venatio et cle- casu conceditur religiosis venatio et cle- ricis, in casu scilicet si reditus eorum ricis, in casu scilicet si reditus eorum sint in talibus, et inde necessaria habeant, sint in talibus, et inde necessaria habeant, sic quod in terris silvosis sint, ut reditus sic quod in terris silvosis sint, ut reditus quorumdam monasteriorum in ferinis et quorumdam monasteriorum in ferinis et aucupiis et hujusmodi. Aut ita est quod aucupiis et hujusmodi. Aut ita est quod movet vanitas et tunc puto esse pecca- movet vanitas et tunc puto esse pecca- tum grave viris spiritualibus et maxime tum grave viris spiritualibus et maxime religiosis: quia nimis distrahunt ani- religiosis: quia nimis distrahunt ani- mum, et quasi avertunt ne revertantur ad mum, et quasi avertunt ne revertantur ad studium spirituale. In ludis autem troci, studium spirituale. In ludis autem troci, asticularum, scaci, et aleæ, non nocivis, asticularum, scaci, et aleæ, non nocivis, credo quod non sunt péccatum : quia ta- credo quod non sunt péccatum : quia ta- lia non fiunt nisi ad removendum tædium, lia non fiunt nisi ad removendum tædium, et non nimis avertunt animum a studio et non nimis avertunt animum a studio spirituali. spirituali.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XLIV. ARTICULUS XLIV.

An digni fructus virtutum dicantur di- An digni fructus virtutum dicantur di- gni fructus poenitentiæ ? gni fructus poenitentiæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, § 2, sub finem : « Sunt enim di- ibi, A, § 2, sub finem : « Sunt enim di- gni fructus virtutum, qui non sufficiunt gni fructus virtutum, qui non sufficiunt poenitentibus, etc. » poenitentibus, etc. »

Videtur enim hoc esse falsum: quia Videtur enim hoc esse falsum: quia 1. Etiam pœnitentia quædam virtus 1. Etiam pœnitentia quædam virtus est, ut supra habitum est : ergo fructus est, ut supra habitum est : ergo fructus pœnitentiæ sunt fructus virtutum : ergo pœnitentiæ sunt fructus virtutum : ergo et digni fructus pœnitentiæ sunt digni et digni fructus pœnitentiæ sunt digni

fructus virtutum : si enim aliquid sequi- fructus virtutum : si enim aliquid sequi- tur ad aliud, si idem additur utrobique, tur ad aliud, si idem additur utrobique, adhuc sequitur ad illud. adhuc sequitur ad illud.

2. Item, Circa difficile et bonum, ut 2. Item, Circa difficile et bonum, ut dicit Philosophus, est virtus: sed circa dicit Philosophus, est virtus: sed circa talia etiam est pœnitentia, nec potest se talia etiam est pœnitentia, nec potest se extendere ultra illa: ergo non potest se extendere ultra illa: ergo non potest se extendere ultra opus virtutis: ergo idem extendere ultra opus virtutis: ergo idem sunt virtutum fructus et poenitentiæ. sunt virtutum fructus et poenitentiæ.

3. Item, Nihil injungitur secundum le- 3. Item, Nihil injungitur secundum le- gem, nisi opus virtutis: sed id quod in- gem, nisi opus virtutis: sed id quod in- jungitur, est fructus pœnitentiæ, quando jungitur, est fructus pœnitentiæ, quando ponitur in opere: ergo virtutis opus est ponitur in opere: ergo virtutis opus est fructus poenitentiæ : et idem est fructus fructus poenitentiæ : et idem est fructus virtutis ergo idem est fructus virtutis virtutis ergo idem est fructus virtutis et pœnitentiæ. et pœnitentiæ.

RESPONDEO ad hoc, quod non idem sunt RESPONDEO ad hoc, quod non idem sunt fructus poenitentiæ et virtutis: quia vir- fructus poenitentiæ et virtutis: quia vir- tus est in omnibus bonis, et non pœni- tus est in omnibus bonis, et non pœni- tentia. tentia.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod pœ- AD PRIMUM ergo dicendum, quod pœ- nitentia est in multiplici genere, ut supra nitentia est in multiplici genere, ut supra dictum est, et hic accipitur prout est in dictum est, et hic accipitur prout est in genere sacramenti habens tres partes, genere sacramenti habens tres partes, scilicet contritionem, confessionem, et scilicet contritionem, confessionem, et satisfactionem. Hæc enim tria non exi- satisfactionem. Hæc enim tria non exi- guntur ab omni habente virtutes, sed guntur ab omni habente virtutes, sed tantum a pœnitente. tantum a pœnitente.

AD ALIUD dicendum, quod difficili est AD ALIUD dicendum, quod difficili est difficilius virtus autem est circa difficile difficilius virtus autem est circa difficile in actu, sed pœnitentia est circa difficile in actu, sed pœnitentia est circa difficile excellens, non potentiam facientis, sed excellens, non potentiam facientis, sed medium virtutis secundum communem medium virtutis secundum communem modum observandi: quia de licitis tem- modum observandi: quia de licitis tem- perat se pœnitens, et de necessariis dat, perat se pœnitens, et de necessariis dat, et hujusmodi, quod non exigitur ab ha- et hujusmodi, quod non exigitur ab ha- bente virtutem simpliciter. bente virtutem simpliciter.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum legem injungitur plus quam exigat mo- legem injungitur plus quam exigat mo- dus virtutis, licet semper reducatur ad dus virtutis, licet semper reducatur ad aliquam virtutem moventem ad actum aliquam virtutem moventem ad actum illum. Et hoc contingit propter spiritua- illum. Et hoc contingit propter spiritua- lem modum pœnitentis, qui tenetur ad lem modum pœnitentis, qui tenetur ad plus quam communiter ab omnibus exi- plus quam communiter ab omnibus exi- gatur secundum virtutem viventibus gatur secundum virtutem viventibus ita intelligitur id quod dicitur in Littera : ita intelligitur id quod dicitur in Littera : non enim est inconveniens, quod eadem non enim est inconveniens, quod eadem virtus specie, diversimode moveat se- virtus specie, diversimode moveat se-

et et

So So

Adl Adl

Ad Ad

Ad Ad

IN IV SENTENT. DIST. XVI, B, ART. 45. IN IV SENTENT. DIST. XVI, B, ART. 45.

cundum diversum statum hominis quem cundum diversum statum hominis quem movet, ut justitia aliter movet lædentem movet, ut justitia aliter movet lædentem

635 635

ad satisfaciendum, et aliter in communi ad satisfaciendum, et aliter in communi quemlibet ad opera justitiæ. quemlibet ad opera justitiæ.

B. Quæ sit falsa satisfactio ? B. Quæ sit falsa satisfactio ?

2 2

Et sicut sunt digni fructus pœnitentiæ, ac vera satisfactio: ita et indi- Et sicut sunt digni fructus pœnitentiæ, ac vera satisfactio: ita et indi- gni fructus, et falsa satisfactio, id est, falsa pœnitentia. Unde Gregorius : gni fructus, et falsa satisfactio, id est, falsa pœnitentia. Unde Gregorius : Falsas poenitentias dicimus, quæ non secundum auctoritates Sanctorum Falsas poenitentias dicimus, quæ non secundum auctoritates Sanctorum pro qualitate criminum imponuntur. Ideoque miles, vel negotiator, vel ali- pro qualitate criminum imponuntur. Ideoque miles, vel negotiator, vel ali- cui officio deditus, quod sine peccato exerceri non possit, si culpis gra- cui officio deditus, quod sine peccato exerceri non possit, si culpis gra- vioribus irretitus ad pœnitentiam venerit, vel qui bona alterius injuste de- vioribus irretitus ad pœnitentiam venerit, vel qui bona alterius injuste de- tinet, vel qui odium in corde gerit: recognoscat se veram pœnitentiam tinet, vel qui odium in corde gerit: recognoscat se veram pœnitentiam non posse peragere, nisi negotium relinquat, vel officium deserat, et odium non posse peragere, nisi negotium relinquat, vel officium deserat, et odium ex corde dimittat, et bona quæ injuste abstulit, restituat. Ne tamen despe- ex corde dimittat, et bona quæ injuste abstulit, restituat. Ne tamen despe- ret, interim quidquid boni facere potest, hortamur ut faciat, ut Deus cor ret, interim quidquid boni facere potest, hortamur ut faciat, ut Deus cor ejus illustret ad poenitentiam. ejus illustret ad poenitentiam.

Cum sit poenitentia interior et exterior, de utraque per præmissa satis Cum sit poenitentia interior et exterior, de utraque per præmissa satis apparet quæ sit vera, et quæ sit falsa. apparet quæ sit vera, et quæ sit falsa.

ARTICULUS XLV. ARTICULUS XLV.

An pænitentiæ quæ non imponuntur pro An pænitentiæ quæ non imponuntur pro qualitate criminum secundum auctori- qualitate criminum secundum auctori- tates canonum, debeant dici falsæ pœ- tates canonum, debeant dici falsæ pœ- nitentiæ ? nitentiæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit Gregorius, ibi, B, post initium : « Falsas Gregorius, ibi, B, post initium : « Falsas poenitentias dicimus, quæ non secundum poenitentias dicimus, quæ non secundum auctoritates canonum 3 auctoritates canonum 3 pro qualitate cri- pro qualitate cri- minum imponuntur, etc. » minum imponuntur, etc. »

1 Cf. de pœnit. Dist. V, cap. Falsas (Nota 1 Cf. de pœnit. Dist. V, cap. Falsas (Nota edit. Lugd) edit. Lugd)

2 Edit. J. Alleaume, exercere. 2 Edit. J. Alleaume, exercere.

Videtur enim hoc esse falsum : quia Videtur enim hoc esse falsum : quia

1. Canon dicit simpliciter fornicationem 1. Canon dicit simpliciter fornicationem esse septenni jejunio puniendam *. Ergo esse septenni jejunio puniendam *. Ergo secundum hoc qui mille vel centies est secundum hoc qui mille vel centies est fornicatus, per totam vitam non posset fornicatus, per totam vitam non posset satisfacere et hoc traheret hominem ad satisfacere et hoc traheret hominem ad desperationem: ergo falsum videtur quod desperationem: ergo falsum videtur quod dicitur in Littera. dicitur in Littera.

2. Adhuc, Pœnitentiæ sunt ad arbi- 2. Adhuc, Pœnitentiæ sunt ad arbi- trium sacerdotis. Ergo videtur, quod trium sacerdotis. Ergo videtur, quod possunt esse minores quant exigat quali- possunt esse minores quant exigat quali- tas criminum. tas criminum.

AD HOC autem dicendum, quod Littera AD HOC autem dicendum, quod Littera ista non intendit, quod nihil injungatur ista non intendit, quod nihil injungatur alicui pœnitenti, nisi quod dicit canon et alicui pœnitenti, nisi quod dicit canon et

3 Littera habet, Sanctorum. 3 Littera habet, Sanctorum.

* Cau. 33, q. 2, c. Hoc ipsum * Cau. 33, q. 2, c. Hoc ipsum

Solutio. Solutio.

Ad 1, Ad 1,

Ad 2. Ad 2.

636 636

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod exigit qualitas criminum : sed po- quod exigit qualitas criminum : sed po- tius dicit, quod canon sit regula injun- tius dicit, quod canon sit regula injun- gendi poenitentiam: sed tamen proportio gendi poenitentiam: sed tamen proportio hujus regulæ ad hunc pœnitentem et hujus regulæ ad hunc pœnitentem et illum est secundum arbitrium discreti illum est secundum arbitrium discreti sacerdotis. Sicut enim auctores dant re- sacerdotis. Sicut enim auctores dant re- gulas medicinæ, sed tamen illas moderari gulas medicinæ, sed tamen illas moderari competit discreto medico, ita est in præ- competit discreto medico, ita est in præ- missis institutis a canone. missis institutis a canone.

QUOD ERGO Primo objicitur, solvendum QUOD ERGO Primo objicitur, solvendum est, quod canon non trahit proportionem est, quod canon non trahit proportionem adaptationis isti vel illi, sed tantum adaptationis isti vel illi, sed tantum exemplar regulæ in universali: et hoc exemplar regulæ in universali: et hoc non potuit fieri per omnem facultatem et non potuit fieri per omnem facultatem et statum pœnitentium : quia ille est se- statum pœnitentium : quia ille est se- cundum particularia quæ infinita sunt: cundum particularia quæ infinita sunt: et ideo canon nullum cogit desperare. et ideo canon nullum cogit desperare.

AD ALIUD dicendum, quod in arbitrio AD ALIUD dicendum, quod in arbitrio sacerdotis est proportio pœnitentiæ, ut sacerdotis est proportio pœnitentiæ, ut

dictum est. dictum est.

ARTICULUS XLVI. ARTICULUS XLVI.

An militia, negotiatio publica, vectiga- An militia, negotiatio publica, vectiga- lia, et pedagia, sint licita vel illi- lia, et pedagia, sint licita vel illi- cita? cita?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, post initium : « Ideoque miles, vel B, post initium : « Ideoque miles, vel negotiator, etc. »> negotiator, etc. »>

Et quæritur, Si ista quæ hic tangit, Et quæritur, Si ista quæ hic tangit, sint negotia illicita ? sint negotia illicita ?

Videtur quod non : quia Videtur quod non : quia

1. Luc. 1, 14, Joannes Baptista non 1. Luc. 1, 14, Joannes Baptista non interdicit militiam, sed tantum præcipit, interdicit militiam, sed tantum præcipit, quod contenti sint stipendiis suis : ergo quod contenti sint stipendiis suis : ergo videtur, quod militia secundum se non videtur, quod militia secundum se non sit illicita. sit illicita.

2. Item, Glossa super illud: Contenti 2. Item, Glossa super illud: Contenti estote stipendiis vestris, ita dicit : « Justo estote stipendiis vestris, ita dicit : « Justo moderamine prohibet ne ab eis calum- moderamine prohibet ne ab eis calum- niando prædam exquirant, quibus mili- niando prædam exquirant, quibus mili- tando prodesse debuerunt: docens idcir- tando prodesse debuerunt: docens idcir- co stipendia constituta militiæ, ne dum co stipendia constituta militiæ, ne dum sumptus quæritur, prædo grassetur. » sumptus quæritur, prædo grassetur. »

Ex hoc idem accipitur, quod militia se- Ex hoc idem accipitur, quod militia se- cundum se non est illicita, sed abusus cundum se non est illicita, sed abusus prædæ qui fit circa illam. prædæ qui fit circa illam.

: :

3. Item, Nihil ordinatum ad conserva- 3. Item, Nihil ordinatum ad conserva- tionem civilitatis et reipublicæ, est pec- tionem civilitatis et reipublicæ, est pec- catum militia potissimum ad conserva- catum militia potissimum ad conserva- tionem horum duorum ordinatur : ergo tionem horum duorum ordinatur : ergo non est peccatum. PRIMA patet per se. non est peccatum. PRIMA patet per se. SECUNDA Scribitur in ethicis. SECUNDA Scribitur in ethicis.

Ulterius quæritur de negotiatoribus. Ulterius quæritur de negotiatoribus. Videtur enim falsum quod dicit : Videtur enim falsum quod dicit : quia quia

1. Genes. XLIX, 13, dicitur: Zabulon in 1. Genes. XLIX, 13, dicitur: Zabulon in littore maris habitabit, et in statione littore maris habitabit, et in statione navium pertingens usque ad Sidonem. navium pertingens usque ad Sidonem. Et secundum litteralem expositionem Et secundum litteralem expositionem bene dicitur terra Zabulon a quæstu ne- bene dicitur terra Zabulon a quæstu ne- gotiationum per mare: ergo non sunt gotiationum per mare: ergo non sunt illicitæ. illicitæ.

2. Item, Proverb. xxxi, 14, dicitur de 2. Item, Proverb. xxxi, 14, dicitur de forti muliere : Facta est quasi navis forti muliere : Facta est quasi navis institoris, de longe portans panem suum. institoris, de longe portans panem suum. Ubi secundum litteralem sensum idem Ubi secundum litteralem sensum idem arguitur. arguitur.

3. Adhuc, Negotiationes utiles sunt 3. Adhuc, Negotiationes utiles sunt toti terræ, asportando abundantiam in toti terræ, asportando abundantiam in terra aliqua, et reportando deficientia: terra aliqua, et reportando deficientia: nihil autem utilitati communitatis deser- nihil autem utilitati communitatis deser- viens, est peccatum : ergo negotiationes viens, est peccatum : ergo negotiationes tales non sunt peccatum : non ergo ge- tales non sunt peccatum : non ergo ge- neraliter dicere debuit de negotiatione, neraliter dicere debuit de negotiatione, quod esset peccatum. quod esset peccatum.

4. Adhuc, Nihil eorum sine quibus 4. Adhuc, Nihil eorum sine quibus dissolvitur civilitas, et cum quibus op- dissolvitur civilitas, et cum quibus op- time conservatur, est peccatum : sed time conservatur, est peccatum : sed negotiatio est aliquid tale: ergo ipsa non negotiatio est aliquid tale: ergo ipsa non est peccatum. PRIMA patet ex hoc quod est peccatum. PRIMA patet ex hoc quod omnis moralitatis laudabile studium est omnis moralitatis laudabile studium est circa conservantia civilitatem. Secunda circa conservantia civilitatem. Secunda autem accipitur ex libro V Ethicorum, ubi autem accipitur ex libro V Ethicorum, ubi loquitur de justitia commutativa, prop- loquitur de justitia commutativa, prop- ter quam etiam ministeria dicit esse in- ter quam etiam ministeria dicit esse in- venta quia tota est in commutationibus venta quia tota est in commutationibus negotiationum. negotiationum.

5. Adhuc, Nullo modo potest esse 5. Adhuc, Nullo modo potest esse peccatum, quod jus commune judicat peccatum, quod jus commune judicat esse justum sed in multis negotiationi- esse justum sed in multis negotiationi- bus jus commune judicat contractum bus jus commune judicat contractum

Quæst.1 Quæst.1

ed contra. ed contra.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Sed contra. Sed contra.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, B. ART. 46. IN IV SENTENT. DIST. XVI, B. ART. 46.

esse justum ergo nullo modo est pec- esse justum ergo nullo modo est pec- catum non ergo generaliter negotiatio catum non ergo generaliter negotiatio est peccatum. est peccatum.

SED CONTRA hoc objicitur per illud SED CONTRA hoc objicitur per illud Ecclesiastici, xxvi, 28 Difficile exui- Ecclesiastici, xxvi, 28 Difficile exui- tur negotians a negligentia : et non tur negotians a negligentia : et non justificabitur caupo a peccatis labio- justificabitur caupo a peccatis labio- rum ergo qui negotiatur, committit se rum ergo qui negotiatur, committit se discrimini difficulter evadendi pecca- discrimini difficulter evadendi pecca- tum sed nullus debet tum sed nullus debet se committere se committere discrimini ergo nullus debet nego- discrimini ergo nullus debet nego- tiari. tiari.

ULTERIUS quæritur hic de publicanis, ULTERIUS quæritur hic de publicanis, qui qui

1. Sicut dicitur in Glossa super illud: 1. Sicut dicitur in Glossa super illud: Venerunt autem et publicani 1, dicit sic: Venerunt autem et publicani 1, dicit sic: << Publicani sunt qui vectigalia exigunt, << Publicani sunt qui vectigalia exigunt, sive qui conductores sunt vectigalium sive qui conductores sunt vectigalium fisci et rerum publicarum : nec non et fisci et rerum publicarum : nec non et hi qui hujus sæculi lucra per negotia hi qui hujus sæculi lucra per negotia sectantur quos pariter unumquemque sectantur quos pariter unumquemque in suo gradu ab agenda injuria coercet : in suo gradu ab agenda injuria coercet : ut dum primo ab alienorum se tempe- ut dum primo ab alienorum se tempe- rant appetitu, tandem ad propria cum rant appetitu, tandem ad propria cum proximis communicanda pertingant. proximis communicanda pertingant. Ex hac Glossa accipitur, quod etiam ve- Ex hac Glossa accipitur, quod etiam ve- ctigalia justa et telonea possunt accipi : ctigalia justa et telonea possunt accipi : et publicani qui præsunt talibus, non et publicani qui præsunt talibus, non sunt ab actu, sed ab injustitia restrin- sunt ab actu, sed ab injustitia restrin- gendi. gendi.

>> >>

2. Adhuc, Videtur etiam hoc per ra- 2. Adhuc, Videtur etiam hoc per ra- tionem Pedagia enim et telonea et tionem Pedagia enim et telonea et vectigalia principi solvuntur, ut terra vectigalia principi solvuntur, ut terra defendatur in pace: ut liceat habitatori- defendatur in pace: ut liceat habitatori- bus per eam discurrere, et proprias uti- bus per eam discurrere, et proprias uti- litates procurare: sed juste potest hoc litates procurare: sed juste potest hoc princeps accipere: quia in talibus agit princeps accipere: quia in talibus agit negotiationem omnium in labore et negotiationem omnium in labore et expensis ergo et illi debent dare: ergo expensis ergo et illi debent dare: ergo ex neutra parte peccatum est: sed pu- ex neutra parte peccatum est: sed pu- blicani sunt tantum ministri ejus datio- blicani sunt tantum ministri ejus datio- nis et acceptionis : ergo ipsi dant ope- nis et acceptionis : ergo ipsi dant ope- ram rei licitæ : ergo non peccant. ram rei licitæ : ergo non peccant.

SED CONTRA hoc objicitur per Grego- SED CONTRA hoc objicitur per Grego- rium super illud Joannis, xxI, 3: Vado rium super illud Joannis, xxI, 3: Vado piscari qui in quadam homilia quærit, piscari qui in quadam homilia quærit,

1 Luc. III, 12. 1 Luc. III, 12.

637 637

quare licuit Petro ad piscationem redire quare licuit Petro ad piscationem redire post conversionem, et non Matthæo ad post conversionem, et non Matthæo ad telonium et solvit, sic dicens : « Sunt telonium et solvit, sic dicens : « Sunt pleraque negotia quæ sine peccatis exer- pleraque negotia quæ sine peccatis exer- ceri vix aut nullatenus possunt : quæ ceri vix aut nullatenus possunt : quæ ergo ad aliquod peccatum implicant, ad ergo ad aliquod peccatum implicant, ad hæc necesse est ut post conversionem hæc necesse est ut post conversionem animus non recurrat. » Ergo cum de animus non recurrat. » Ergo cum de telonio ibi agatur, videtur quod telonea telonio ibi agatur, videtur quod telonea et vectigalia aliquod peccatum implicent: et vectigalia aliquod peccatum implicent: ergo sunt illicita. ergo sunt illicita.

SOLUTIO. Dicendum, quod militia se- SOLUTIO. Dicendum, quod militia se- cundum quod militia, secundum se non cundum quod militia, secundum se non est illicita, sed abusus qui licet multiplex est illicita, sed abusus qui licet multiplex sit, tamen in tribus præcipue est, scili- sit, tamen in tribus præcipue est, scili- cet, in concussionne innocentium, et cet, in concussionne innocentium, et exactione salarii amplioris quod deser- exactione salarii amplioris quod deser- viri possit militando, et in exercitiis ad viri possit militando, et in exercitiis ad ostentationem virium cum nocumento ostentationem virium cum nocumento hominum et rerum, sicut inventa sunt hominum et rerum, sicut inventa sunt torneamenta, et ictus lancearum, et hu- torneamenta, et ictus lancearum, et hu- jusmodi. Sunt tamen quædam exercitia jusmodi. Sunt tamen quædam exercitia militia militiæ necessaria: sicut cursio- militia militiæ necessaria: sicut cursio- nes et versiones dextrariorum, et ars nes et versiones dextrariorum, et ars percutiendi et defendendi et projiciendi percutiendi et defendendi et projiciendi tela, quæ non prohibentur. Et hoc acci- tela, quæ non prohibentur. Et hoc acci- pitur ex libro II Regum, passim, ubi Da- pitur ex libro II Regum, passim, ubi Da- vid præcepit populo, quod filios suos do- vid præcepit populo, quod filios suos do- cerent arcum, id est, artem sagittandi. cerent arcum, id est, artem sagittandi.

Quod autem Magister dicit in Littera, Quod autem Magister dicit in Littera, dictum est ideo, quia secundum usum dictum est ideo, quia secundum usum consuetum difficulter exercetur sine pec- consuetum difficulter exercetur sine pec- cato. Et per hoc peccatum solutio ad cato. Et per hoc peccatum solutio ad omnia illa quæ objecta sunt de militia. omnia illa quæ objecta sunt de militia.

AD EA autem quæ objecta sunt de ne- AD EA autem quæ objecta sunt de ne- gotiatione, dicendum secundum quam- gotiatione, dicendum secundum quam- dam Glossam quæ est super illud Eccle- dam Glossam quæ est super illud Eccle- siastici, xxvI, 28 : Difficile exuitur siastici, xxvI, 28 : Difficile exuitur negotians a negligentia, etc., quæ dicit negotians a negligentia, etc., quæ dicit sic « Actus pessimus, non res honesta sic « Actus pessimus, non res honesta damnatur, qui per immoderatam ambi- damnatur, qui per immoderatam ambi- tionem mentem suam onerat plus perju- tionem mentem suam onerat plus perju- rio quam pretio. » Ex hoc accipitur, rio quam pretio. » Ex hoc accipitur, quod licitæ negotiationes non sunt pro- quod licitæ negotiationes non sunt pro-

hibitæ. hibitæ.

Solutio. Solutio.

Ad quæst. 1 Ad quæst. 1

638 638

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Efficiuntur autem illicitæ pluribus mo- Efficiuntur autem illicitæ pluribus mo- dis sed temporibus modernis tria esse dis sed temporibus modernis tria esse præcipua videntur quæ faciunt negotia- præcipua videntur quæ faciunt negotia- tionem esse illicitam, scilicet persona, tionem esse illicitam, scilicet persona, tempus, et modus. tempus, et modus.

Persona sicut est persona divinis offi- Persona sicut est persona divinis offi- ciis consecrata, ut clericus, et monachus: ciis consecrata, ut clericus, et monachus: quia isti emere et vendere non debent, quia isti emere et vendere non debent, sed suas res sibi datas ex fructibus an- sed suas res sibi datas ex fructibus an- nualibus sibi provenientes vendere pos- nualibus sibi provenientes vendere pos- sunt et tamen non credo, quod illas sunt et tamen non credo, quod illas malo modo vendere debeant, sicut vi- malo modo vendere debeant, sicut vi- num venditur in taberna, nisi alias simul num venditur in taberna, nisi alias simul vendere non possent. Et hujus ratio est, vendere non possent. Et hujus ratio est, quia in taberna conciliabula fiunt malo- quia in taberna conciliabula fiunt malo- rum, et immoderata consumptio vini : rum, et immoderata consumptio vini : cujus patrocinium præstat tabernarius : cujus patrocinium præstat tabernarius : et ideo non licet, ut mihi videtur, re- et ideo non licet, ut mihi videtur, re- ligioso vel clerico hujusmodi exercere ligioso vel clerico hujusmodi exercere officium. officium.

Tempus autem facit illicitam negotia- Tempus autem facit illicitam negotia- tionem dupliciter, scilicet ratione feriæ, tionem dupliciter, scilicet ratione feriæ, scilicet quando feria est, et in casu quan- scilicet quando feria est, et in casu quan- do negotiatio caristiam inducere proba- do negotiatio caristiam inducere proba- biliter potest, sicut si nimium frumen- biliter potest, sicut si nimium frumen- tum ematur in novo, vel nimium vinum tum ematur in novo, vel nimium vinum in vindemia, ut quando apud alios non in vindemia, ut quando apud alios non habetur, iste vendat quantum voluerit. habetur, iste vendat quantum voluerit.

Modus autem circa contractum est, Modus autem circa contractum est, sicut si vitiosus est contractus, scilicet sicut si vitiosus est contractus, scilicet cum deceptione et fraude pretii. Justum cum deceptione et fraude pretii. Justum autem pretium est, quod secundum æsti- autem pretium est, quod secundum æsti- mationem fori illius temporis potest va- mationem fori illius temporis potest va- lere res vendita. lere res vendita.

Et per hoc patet solutio ad omnia Et per hoc patet solutio ad omnia quæ quæsita sunt de negotiatione. quæ quæsita sunt de negotiatione.

Per hoc etiam patet solutio dubii ca- Per hoc etiam patet solutio dubii ca- sus: sicut si aliquis fraudat aliquem sus: sicut si aliquis fraudat aliquem re sua, cum plus in foro communi re sua, cum plus in foro communi valet, sive sit frumentum, sive vinum, valet, sive sit frumentum, sive vinum, sive aliud et vult ei restituere eamdem sive aliud et vult ei restituere eamdem

numero vel specie, quando minus valet numero vel specie, quando minus valet secundum forum commune: patet enim, secundum forum commune: patet enim, quod non satisfecit, nisi lucrum tempo- quod non satisfecit, nisi lucrum tempo- ris in quo plus valuit, apponat : quia ris in quo plus valuit, apponat : quia damnificat eum in tanto, scilicet in ma- damnificat eum in tanto, scilicet in ma- jori pretio quod tunc pro re illa poterat jori pretio quod tunc pro re illa poterat haberi secundum forum commune. haberi secundum forum commune.

AD ID quod quæritur de publicanis et Ad que AD ID quod quæritur de publicanis et Ad que vectigalibus et pedagiis, sine præjudicio vectigalibus et pedagiis, sine præjudicio videtur dicendum, quod quatuor exigun- videtur dicendum, quod quatuor exigun- tur ad hoc quod talia lucra justa sint. tur ad hoc quod talia lucra justa sint. Unum est, quod de consensu eorum Unum est, quod de consensu eorum quorum regere terram interest, et ex quorum regere terram interest, et ex consensu principis ponantur. Secundum, consensu principis ponantur. Secundum, quod non nisi causa necessitatis vel uti- quod non nisi causa necessitatis vel uti- litatis communis ponantur, scilicet quia litatis communis ponantur, scilicet quia sine talibus expensis terra pacificari non sine talibus expensis terra pacificari non potest. Tertium est, quod defensio terræ potest. Tertium est, quod defensio terræ ab accipientibus impendatur. Quartum ab accipientibus impendatur. Quartum est, quod non sint immoderata, sed ad est, quod non sint immoderata, sed ad æstimationem expensarum et operæ quæ æstimationem expensarum et operæ quæ impenduntur a defendentibus terram : et impenduntur a defendentibus terram : et sic loquitur Glossa super Lucam, quæ sic loquitur Glossa super Lucam, quæ innuit talia licere. Et hoc est quod dici- innuit talia licere. Et hoc est quod dici- tur, ad Roman. XIII, 7 : Reddite omni- tur, ad Roman. XIII, 7 : Reddite omni- bus debita : cui tributum, tributum : bus debita : cui tributum, tributum : cui vectigat, vectigal: cui honorem, ho- cui vectigat, vectigal: cui honorem, ho-

norem. norem.

AD ID autem quod beatus Gregorius Ad object. AD ID autem quod beatus Gregorius Ad object. dicit in contrarium, dicendum quod ipse dicit in contrarium, dicendum quod ipse non dicit, quod non possint exerceri sine non dicit, quod non possint exerceri sine peccato, sed vix aut nullatenus : vix peccato, sed vix aut nullatenus : vix enim possunt exerceri nisi juste ponan- enim possunt exerceri nisi juste ponan- tur et hoc propter ministros qui cogunt tur et hoc propter ministros qui cogunt invite dantes : et ideo difficile est ut invite dantes : et ideo difficile est ut debitum non excedant in exigendo. Nul- debitum non excedant in exigendo. Nul- latenus autem fieri possunt, ubi quatuor latenus autem fieri possunt, ubi quatuor prædicta non observantur. prædicta non observantur.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, C. IN IV SENTENT. DIST. XVI, C.

639 639

C. De tribus actionibus pænitentiæ. C. De tribus actionibus pænitentiæ.

Prædictis vero adjiciendum est, quod tribus modis agitur poenitentia, Prædictis vero adjiciendum est, quod tribus modis agitur poenitentia, ante baptismum, scilicet de prioribus peccatis: post baptismum, de gravio- ante baptismum, scilicet de prioribus peccatis: post baptismum, de gravio- ribus quæ post committuntur. Est etiam pœnitentia venialium quotidiana : ribus quæ post committuntur. Est etiam pœnitentia venialium quotidiana : quæ etiam humilium est, et perfectorum. Unde Augustinus 1 : Tres sunt quæ etiam humilium est, et perfectorum. Unde Augustinus 1 : Tres sunt actiones pœnitentiæ, quas mecum eruditio vestra recognoscit. Una est quæ actiones pœnitentiæ, quas mecum eruditio vestra recognoscit. Una est quæ novum hominem parturit, donec per baptismum omnium præteritorum novum hominem parturit, donec per baptismum omnium præteritorum ablutio fiat peccatorum: quia nullus suæ voluntatis arbiter, nisi poeniteat ablutio fiat peccatorum: quia nullus suæ voluntatis arbiter, nisi poeniteat eum veteris vitæ, novam inchoare potest: a qua parvuli sunt immunes eum veteris vitæ, novam inchoare potest: a qua parvuli sunt immunes cum baptizantur, quia nondum possunt uti libero arbitrio quibus tamen cum baptizantur, quia nondum possunt uti libero arbitrio quibus tamen ad remissionem originalis peccati prodest eorum fides, a quibus offeruntur. ad remissionem originalis peccati prodest eorum fides, a quibus offeruntur. Altera est actio pœnitentiæ post baptimum, quæ fit pro illis peccatis quæ Altera est actio pœnitentiæ post baptimum, quæ fit pro illis peccatis quæ legis decalogus continet. Agunt ergo homines poenitentiam ante baptismum legis decalogus continet. Agunt ergo homines poenitentiam ante baptismum de peccatis prioribus, ita tamen ut etiam baptizentur: sicut Petrus ait, de peccatis prioribus, ita tamen ut etiam baptizentur: sicut Petrus ait, Poenitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Jesu Poenitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Jesu Christi, etc.. Agunt etiam poenitentiam, si post baptismum ita peccave- Christi, etc.. Agunt etiam poenitentiam, si post baptismum ita peccave- runt, ut excommunicati* reconciliari postea mereantur. Est etiam pœni- runt, ut excommunicati* reconciliari postea mereantur. Est etiam pœni- tentia bonorum et humilium fidelium poena quotidiana, in qua pectora tentia bonorum et humilium fidelium poena quotidiana, in qua pectora tundimus dicentes: Dimitte nobis debita nostra, etc. *. Nequė ea nobis di- tundimus dicentes: Dimitte nobis debita nostra, etc. *. Nequė ea nobis di- mitti volumus, quæ dimissa nobis in baptismo non dubitamus: sed illa mitti volumus, quæ dimissa nobis in baptismo non dubitamus: sed illa quæ humanæ fragilitati, quamvis parva, tamen crebra subrepunt, quæ si quæ humanæ fragilitati, quamvis parva, tamen crebra subrepunt, quæ si collecta contra nos fuerint, ita nos gravabunt et oppriment, sicut unum collecta contra nos fuerint, ita nos gravabunt et oppriment, sicut unum aliquod grande peccatum. Quid enim interest ad naufragium, an uno aliquod grande peccatum. Quid enim interest ad naufragium, an uno grandi fluctu navis operiatur et obruatur, an paulatim subrepens aqua in grandi fluctu navis operiatur et obruatur, an paulatim subrepens aqua in sentinam per negligentium culpam impleat navem, et submergatur? Ideo sentinam per negligentium culpam impleat navem, et submergatur? Ideo jejunio et eleemosynæ et orationibus invigilent : in quibus cum dicimus, jejunio et eleemosynæ et orationibus invigilent : in quibus cum dicimus, Dimitte nobis debita nostra, etc. 7, manifestamus nos habere quod nobis Dimitte nobis debita nostra, etc. 7, manifestamus nos habere quod nobis dimittatur: et in his verbis humiliantes animas nostras, quotidianam dimittatur: et in his verbis humiliantes animas nostras, quotidianam agere poenitentiam non cessamus. agere poenitentiam non cessamus.

8 8

1 S. AUGUSTINUS, Homil. de utilitate et necessitate pœnitentiæ, quæ est quinquagesima: et, 1 S. AUGUSTINUS, Homil. de utilitate et necessitate pœnitentiæ, quæ est quinquagesima: et, Lib. de Medicina pœnitentiæ, cap. 2 (Nota edit. Lugd.) Lib. de Medicina pœnitentiæ, cap. 2 (Nota edit. Lugd.)

2 Exod. xx, 1 et seq. 2 Exod. xx, 1 et seq.

3 Act. 11, 38. 3 Act. 11, 38.

4 Edit J. Alleaume habet, Ut excommunicari et reconciliari postea mereantur. 4 Edit J. Alleaume habet, Ut excommunicari et reconciliari postea mereantur.

5 Matth. vi, 12. 5 Matth. vi, 12.

6 Habet editio J. Alleaume sic: Ideo jejunium, et eleemosynæ, et orationes invigilent. 6 Habet editio J. Alleaume sic: Ideo jejunium, et eleemosynæ, et orationes invigilent.

7 Matth. vi, 12. 7 Matth. vi, 12.

8 In edit. Joan. Alleaume deest in. 8 In edit. Joan. Alleaume deest in.

640 640

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

D. De satisfactione venialium. D. De satisfactione venialium.

: :

Quæ autem pro venialibus sit satisfactio sufficiens, Augustinus insinuat, Quæ autem pro venialibus sit satisfactio sufficiens, Augustinus insinuat, ita inquiens in Enchiridion De quotidianis et brevibus levibusque pec- ita inquiens in Enchiridion De quotidianis et brevibus levibusque pec- catis, sine quibus hæc vita non ducitur, quotidiana oratio fidelium satisfa- catis, sine quibus hæc vita non ducitur, quotidiana oratio fidelium satisfa- cit. Eorum enim est dicere, Pater noster, qui es in cœlis, etc. Delet om- cit. Eorum enim est dicere, Pater noster, qui es in cœlis, etc. Delet om- nino hæc oratio minima et quotidiana peccata. Delet et illa a quibus vita nino hæc oratio minima et quotidiana peccata. Delet et illa a quibus vita fidelium etiam scelerate gesta, sed pœnitendo in melius commutata disce- fidelium etiam scelerate gesta, sed pœnitendo in melius commutata disce- dit. Sicut veraciter dicitur, Dimitte nobis debita nostra. ita et veraciter dit. Sicut veraciter dicitur, Dimitte nobis debita nostra. ita et veraciter dicatur, Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris', id est, sic fiat quod dicatur, Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris', id est, sic fiat quod dicitur quia et ipsa eleemosyna est veniam petentibus omnino igno- dicitur quia et ipsa eleemosyna est veniam petentibus omnino igno- scere 2. Ex his aliisque præmissis jam facile est intelligere, quæ pro venia- scere 2. Ex his aliisque præmissis jam facile est intelligere, quæ pro venia- libus sit exhibenda satisfactio. Sufficit enim Dominica oratio cum jejunio libus sit exhibenda satisfactio. Sufficit enim Dominica oratio cum jejunio et eleemosynis: sic tamen, ut præcedat contritio aliquantula, et addatur et eleemosynis: sic tamen, ut præcedat contritio aliquantula, et addatur confessio, si adsit facultas: de qua confessione post tractabitur. Pro gra- confessio, si adsit facultas: de qua confessione post tractabitur. Pro gra- vioribus vero peccatis hæc etiam in satisfactione adhibenda sunt, sed vioribus vero peccatis hæc etiam in satisfactione adhibenda sunt, sed multo vehementius atque districtius: quia, ut ait Augustinus ³, ad agen- multo vehementius atque districtius: quia, ut ait Augustinus ³, ad agen- dam poenitentiam non sufficit mores in melius commutare, et a malis factis dam poenitentiam non sufficit mores in melius commutare, et a malis factis recedere, nisi de his quæ facta sunt satisfaciat Domino per pœnitentiæ do- recedere, nisi de his quæ facta sunt satisfaciat Domino per pœnitentiæ do- lorem, per humilitatis gemitum, per contriti cordis sacrificium, cooperan- lorem, per humilitatis gemitum, per contriti cordis sacrificium, cooperan- tibus eleemosynis. tibus eleemosynis.