utio. utio.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 26. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 26.

transgreditur præceptum unum, injuste transgreditur præceptum unum, injuste agitur secum, si reputatur reus esse om- agitur secum, si reputatur reus esse om-

nium. nium.

19. Ulterius autem objicitur hic, quod 19. Ulterius autem objicitur hic, quod Tullius multo plures circumstantias in Tullius multo plures circumstantias in primo Rhetoricæ ponit: dicit enim in primo Rhetoricæ ponit: dicit enim in communi quidem esse septem, scilicet communi quidem esse septem, scilicet quis, quid, cur, quando, ubi, quomodo, quis, quid, cur, quando, ubi, quomodo, quibus auxiliis. Attribuuntur autem ho- quibus auxiliis. Attribuuntur autem ho- rum septem secundum Tullium et Boe- rum septem secundum Tullium et Boe- tium quædam personæ, et quædam ne- tium quædam personæ, et quædam ne- gotio personæ quidem una quæ est quis, gotio personæ quidem una quæ est quis, negotio autem sex reliquæ. Et ipse Tul- negotio autem sex reliquæ. Et ipse Tul- lius dividit illam quæ est quis in unde- lius dividit illam quæ est quis in unde- cim circumstantias, scilicet nomen, na- cim circumstantias, scilicet nomen, na- turam, convictum, fortunam, habitum, turam, convictum, fortunam, habitum, affectionem, studia, consilia, facta, casus, affectionem, studia, consilia, facta, casus, orationes. Et iterum horum quædam sub- orationes. Et iterum horum quædam sub- dividit, ut naturam in sexum, nationem, dividit, ut naturam in sexum, nationem, patriam, cognationem, ætatem : et convi- patriam, cognationem, ætatem : et convi- ctum dividit in novem, scilicet societatem, ctum dividit in novem, scilicet societatem, amorem sive arbitrium conversandi, pæ- amorem sive arbitrium conversandi, pæ- dagogos sive præceptores, quibus cunctis dagogos sive præceptores, quibus cunctis usus est, quo negotio occupatus, quo in usus est, quo negotio occupatus, quo in quæstu negotietur, cujus sit artificii, quo- quæstu negotietur, cujus sit artificii, quo- modo res familiares administret, qua ju- modo res familiares administret, qua ju- stitia, qua consuetudine domestica. Simi- stitia, qua consuetudine domestica. Simi- liter alia dividit, ut patet inspicienti pri- liter alia dividit, ut patet inspicienti pri- mum Rhetoricorum. Ergo videtur, quod mum Rhetoricorum. Ergo videtur, quod etiam iste plures ponere debuit. etiam iste plures ponere debuit.

SOLUTIO. Dicendum primo ad hoc ulti- SOLUTIO. Dicendum primo ad hoc ulti-

19. mum, quod non est præsentis instru- 19. mum, quod non est præsentis instru-

ctionis tractare de circumstantiis, nisi ctionis tractare de circumstantiis, nisi prout aggravant peccati actum, et faciunt prout aggravant peccati actum, et faciunt sibi aliquam quantitatem, vel secundum sibi aliquam quantitatem, vel secundum reatum, vel secundum turpitudinem reatum, vel secundum turpitudinem et ideo Augustinus non tangit, nisi et ideo Augustinus non tangit, nisi circumstantias ex quibus notabiliter circumstantias ex quibus notabiliter efficitur hujusmodi quantitas in pec- efficitur hujusmodi quantitas in pec- cato. Sed Tullius agit de circumstan- cato. Sed Tullius agit de circumstan- tiis prout sunt locus rhetoricus. Locus tiis prout sunt locus rhetoricus. Locus autem rhetoricus est, ex quo per enthy- autem rhetoricus est, ex quo per enthy- mema (quod est syllogismus rhetoricus) mema (quod est syllogismus rhetoricus) arguit accusatum coram judice duo, sci- arguit accusatum coram judice duo, sci-

1 Versus est notus : 1 Versus est notus :

Quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quomodo, Quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quomodo, [quando. [quando.

599 599

licet notitiam rei, et notitiam reatus ejus. licet notitiam rei, et notitiam reatus ejus. Et ideo non omnes suæ circumstantiæ ag- Et ideo non omnes suæ circumstantiæ ag- gravant, sed omnes faciunt notitiam judi- gravant, sed omnes faciunt notitiam judi- ci de reo vel reatu ejus. In poenitentia ci de reo vel reatu ejus. In poenitentia autem nulla fit judici notitia de his: sed autem nulla fit judici notitia de his: sed potius reo ostenditur quantitas sui rea- potius reo ostenditur quantitas sui rea- tus, ut inclinet ad lamentum majus. Et tus, ut inclinet ad lamentum majus. Et ideo non ponuntur hic nisi circumstantiæ ideo non ponuntur hic nisi circumstantiæ tantum reatum aggravantes: et hoc suf- tantum reatum aggravantes: et hoc suf- ficit præsenti lectioni. Tamen nos alibi. ficit præsenti lectioni. Tamen nos alibi. late disputavimus de circumstantiis 2: et late disputavimus de circumstantiis 2: et hoc poterit qui voluerit inspicere: sed hoc poterit qui voluerit inspicere: sed hic omnia dicemus quæ pertinent ad præ- hic omnia dicemus quæ pertinent ad præ- sentem passum, et non alia. sentem passum, et non alia.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod qua- AD PRIMUM ergo dicendum, quod qua- litas vitii intelligitur meo judicio qualitas litas vitii intelligitur meo judicio qualitas essentialis, quæ constituit speciem ipsius : essentialis, quæ constituit speciem ipsius : distat enim vitium a vitio ex quantitate distat enim vitium a vitio ex quantitate quam affert specifica differentia. Per quem quam affert specifica differentia. Per quem modum, omnibus allis paribus, dicimus modum, omnibus allis paribus, dicimus unum vitium in specie majus, et aliud unum vitium in specie majus, et aliud minus, ut adulterium quam furtum, et minus, ut adulterium quam furtum, et homicidium quam mendacium, et sic de homicidium quam mendacium, et sic de aliis. aliis.

Ad id autem quod contra objicitur, di- Ad id autem quod contra objicitur, di- cendum quod circumstantia dupliciter cendum quod circumstantia dupliciter dicitur, scilicet circumstans actum, et dicitur, scilicet circumstans actum, et circumstans agentem, sicut expresse col- circumstans agentem, sicut expresse col- ligitur in circumstantiis quas ponit Tul- ligitur in circumstantiis quas ponit Tul- lius et hoc modo quid fecit reducitur ad lius et hoc modo quid fecit reducitur ad circumstantiam acceptam ex parte actus circumstantiam acceptam ex parte actus vel negotii licet enim quid dicat essen- vel negotii licet enim quid dicat essen- tiam actus, tamen in quantum affert se- tiam actus, tamen in quantum affert se- cum quantitatem turpitudinis, concipit cum quantitatem turpitudinis, concipit etiam id quod circumstat, et sic dicitur etiam id quod circumstat, et sic dicitur circumstantia. circumstantia.

AD ID quod objicitur de loco, dicen- AD ID quod objicitur de loco, dicen- dum quod locus in quantum hujusmodi dum quod locus in quantum hujusmodi non trahit in genus aliud, etiamsi sit sa- non trahit in genus aliud, etiamsi sit sa- cer, nisi adveniat actus alius violans lo- cer, nisi adveniat actus alius violans lo- cum. Unde Jurisperiti dicunt, quod clam cum. Unde Jurisperiti dicunt, quod clam accipiens in loco, non incurrit excommu- accipiens in loco, non incurrit excommu- nicationem quam fert Episcopus conse- nicationem quam fert Episcopus conse- crans locum in violatores loci: sed illam crans locum in violatores loci: sed illam incurrit accipiens in loco sacro violentus : incurrit accipiens in loco sacro violentus :

2 Cf. præcipue libros de Logica, et præser- 2 Cf. præcipue libros de Logica, et præser- tim illum cui titulus Liber de sex principiis. tim illum cui titulus Liber de sex principiis. Tom. I hujusce novæ editionis. Tom. I hujusce novæ editionis.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2 et 3. Ad 2 et 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

600 600

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

eo quod alio actu, quam contractatione eo quod alio actu, quam contractatione rei alienæ lædit immunitatem loci: et rei alienæ lædit immunitatem loci: et sic patet, quod quando nihil additur sic patet, quod quando nihil additur actui peccati nisi locus sacer, non erit actui peccati nisi locus sacer, non erit locus trahens in aliud genus peccati, sed locus trahens in aliud genus peccati, sed circumstantia aggravans. circumstantia aggravans.

Per eumdem modum patet solutio ad Per eumdem modum patet solutio ad sequens quod objicitur de tempore: quia sequens quod objicitur de tempore: quia dupliciter potest se habere ad actum, sic- dupliciter potest se habere ad actum, sic- ut et locus. ut et locus.

Ad Id quod ulterius objicitur de perse- Ad Id quod ulterius objicitur de perse- verantia, dicendum quod non dicitur hic verantia, dicendum quod non dicitur hic perseverantia permansio in actu criminis perseverantia permansio in actu criminis solummodo, nec etiam actuale perseve- solummodo, nec etiam actuale perseve- randi propositum, quia hoc esset actuale randi propositum, quia hoc esset actuale peccatum divisum ab aliis: nec etiam do- peccatum divisum ab aliis: nec etiam do- num perseverantiæ quod est virtus vel num perseverantiæ quod est virtus vel aliquid conjunctum virtuti: sed dicitur aliquid conjunctum virtuti: sed dicitur hic perseverantia id quod relinquitur ex hic perseverantia id quod relinquitur ex actus vitiosi iteratione. Et est duplex, actus vitiosi iteratione. Et est duplex, scilicet mala dispositio, per quam fit homo scilicet mala dispositio, per quam fit homo habilis ad peccandum: et minoratio na- habilis ad peccandum: et minoratio na- turalis boni, per quod elongatur a bono turalis boni, per quod elongatur a bono incommutabili. Et quanto plus sic dispo- incommutabili. Et quanto plus sic dispo- nitur, tanto efficitur pronior ad peccan- nitur, tanto efficitur pronior ad peccan- dum: et ex tali pronitate efficitur quæ- dum: et ex tali pronitate efficitur quæ- dam peccati quantitas præcipue in hoc dam peccati quantitas præcipue in hoc quod magis voluntarie et magis libere quod magis voluntarie et magis libere peccat, et quantum ad hoc ponitur inter peccat, et quantum ad hoc ponitur inter aggravantia peccatum. aggravantia peccatum.

AD ID autem quod objicitur de varieta- AD ID autem quod objicitur de varieta- te personæ, dicendum quod non omnia te personæ, dicendum quod non omnia attendit quæ in persona considerari pos- attendit quæ in persona considerari pos- sunt, sed illa tantum quæ faciunt turpitu- sunt, sed illa tantum quæ faciunt turpitu- dinem in actu majorem ex comparatione dinem in actu majorem ex comparatione ad agentem. Et per hoc patet solutio ad ad agentem. Et per hoc patet solutio ad primum. primum.

Præterea, Persona accipitur prout est Præterea, Persona accipitur prout est nomen dignitatis, tam secundum scien- nomen dignitatis, tam secundum scien- tiam juris, quam secundum dignitatem tiam juris, quam secundum dignitatem naturæ secundum quem modum deca- naturæ secundum quem modum deca- num dicimus esse personam, et non dici- num dicimus esse personam, et non dici- mus, quod clericus simplex sit persona. mus, quod clericus simplex sit persona.

AD ALIUD dicendum, quod illud argu- AD ALIUD dicendum, quod illud argu- mentum non valet: hoc non auget meri- mentum non valet: hoc non auget meri- tum: ergo non auget peccatum: quia tum: ergo non auget peccatum: quia meritum et augens meritum, est ex solo meritum et augens meritum, est ex solo Deo, et non ex homine: sed peccatum et Deo, et non ex homine: sed peccatum et augens peccatum est ex homine, et non augens peccatum est ex homine, et non

ex Deo et ideo aliquid circa personam ex Deo et ideo aliquid circa personam positum, sicut dignitas, facit majorem positum, sicut dignitas, facit majorem actus congruitatem in bono, et majorem actus congruitatem in bono, et majorem incongruitatem in malo : et in bono incongruitatem in malo : et in bono quidem non auget meritum, quidem non auget meritum, sed auget sed auget debitum congruentiæ: sed in malo auget debitum congruentiæ: sed in malo auget peccatum propter causam prius assigna- peccatum propter causam prius assigna-

tam. tam.

AD ALIUD dicendum, quod auget de- AD ALIUD dicendum, quod auget de- formitatem, non ex parte radicis, nec ex formitatem, non ex parte radicis, nec ex parte actus absolute considerati, sed ex parte actus absolute considerati, sed ex comparatione actus ad statum agentis: comparatione actus ad statum agentis: talis enim status retrahere deberet a pec- talis enim status retrahere deberet a pec- cato, et majorem habet incongruentiam cato, et majorem habet incongruentiam ad peccatum et ideo aggravatur peccati ad peccatum et ideo aggravatur peccati turpitudo ex statu personæ. Unde illa ra- turpitudo ex statu personæ. Unde illa ra- tio ab insufficienti procedit. tio ab insufficienti procedit.

: :

AD ALIUD dicendum, quod Philoso- AD ALIUD dicendum, quod Philoso- phus loquitur de his quæ conferunt po- phus loquitur de his quæ conferunt po- testatem ex arte in agendo hunc actum testatem ex arte in agendo hunc actum vel illum sed Augustinus loquitur hic vel illum sed Augustinus loquitur hic de his quæ ex congruitate vel incongrui- de his quæ ex congruitate vel incongrui- tate augent vel minuunt turpitudinem tate augent vel minuunt turpitudinem vitii, quæ est ex consideratione peccati vitii, quæ est ex consideratione peccati ad peccantem: et ideo non est ad propo- ad peccantem: et ideo non est ad propo- situm quod dicit Philosophus. situm quod dicit Philosophus.

AD ID quod objicitur de ætate, dicen- AD ID quod objicitur de ætate, dicen- dum quod Augustinus non tangit hic ni- dum quod Augustinus non tangit hic ni- si genera aggravantium, et bene consen- si genera aggravantium, et bene consen- tit in hoc, quod si genus distrahatur per tit in hoc, quod si genus distrahatur per species, quod erit tunc comparatio di- species, quod erit tunc comparatio di-

versa. versa.

AD ALIUD dicendum, quod apud.com- AD ALIUD dicendum, quod apud.com- muniter loquentes, ætas intelligitur se- muniter loquentes, ætas intelligitur se- cundum id quod ætas relinquit in sub- cundum id quod ætas relinquit in sub- jecto, tam ex parte corporis, quam ex jecto, tam ex parte corporis, quam ex parte animæ in corpore enim relinquit parte animæ in corpore enim relinquit augmentum, et canitiem, et hujusmodi: augmentum, et canitiem, et hujusmodi: in anima autem confirmationem ratio- in anima autem confirmationem ratio- nis, et consilii, et hujusmodi: et secun- nis, et consilii, et hujusmodi: et secun- dum hunc modum dispositio habentis dum hunc modum dispositio habentis ætatem intelligitur in ætate. ætatem intelligitur in ætate.

AD ID quod objicitur de tentatione, di- AD ID quod objicitur de tentatione, di- cendum quod tentatio et ætas non sunt cendum quod tentatio et ætas non sunt idem, licet quædam causæ idem, licet quædam causæ tentationis tentationis magis aggravent in quadam ætate, et magis aggravent in quadam ætate, et quædam in alia: quia ætas dicit disposi- quædam in alia: quia ætas dicit disposi- tionem ex tempore relictam in subjecto: tionem ex tempore relictam in subjecto: sed tentatio non dicit nisi impulsum ad sed tentatio non dicit nisi impulsum ad

A A

Ad 12. Ad 12.

Ad 13. Ad 13.

Ad 14. Ad 14.

Ad 15 Ad 15

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 26. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 26.

illicitum, sive impulsus sit ex carne, sive illicitum, sive impulsus sit ex carne, sive ex dæmone, sive ex mundo: et non dicit ex dæmone, sive ex mundo: et non dicit illum impulsum secundum quod relin- illum impulsum secundum quod relin- quitur ex tempore. quitur ex tempore.

AD ALIUD dicendum, quod tentatio AD ALIUD dicendum, quod tentatio non auget meritum per se, sed meritum non auget meritum per se, sed meritum quod est dimissivum poenæ : sed quando quod est dimissivum poenæ : sed quando ponitur circumstantia aggravans, hoc ponitur circumstantia aggravans, hoc non est per eumdem modum quo auget non est per eumdem modum quo auget meritum meritum enim auget ex hoc meritum meritum enim auget ex hoc quod retrahit a bono, et tamen vincitur: quod retrahit a bono, et tamen vincitur: propter majorem enim difficultatem in propter majorem enim difficultatem in opere habetur majus meritum dimissio- opere habetur majus meritum dimissio- nis poenæ sed per oppositum modum nis poenæ sed per oppositum modum auget peccatum, scilicet quia quanto mi- auget peccatum, scilicet quia quanto mi- nor est tentatio, tanto majus est pecca- nor est tentatio, tanto majus est pecca- tum quia minus resistit, et ita minus tum quia minus resistit, et ita minus pugnavit et per consequens magis vo- pugnavit et per consequens magis vo- luntarius in peccato fuit. luntarius in peccato fuit.

AD ALIUD dicendum, quod ea quæ sunt AD ALIUD dicendum, quod ea quæ sunt ante essentiam peccati per modum incli- ante essentiam peccati per modum incli- nantium et causarum peccati, bene pos- nantium et causarum peccati, bene pos- sunt augere et diminuere peccatum: quia sunt augere et diminuere peccatum: quia tunc reducuntur ad circumstantias agen- tunc reducuntur ad circumstantias agen- tis, sive personæ, sicut dicit Tullius. tis, sive personæ, sicut dicit Tullius.

AD ID quod ulterius quæritur de illa AD ID quod ulterius quæritur de illa quæ dicitur multiplex vitii exsecutio, quæ dicitur multiplex vitii exsecutio, dicendum quod intelligitur in modo: dicendum quod intelligitur in modo: modus autem est hic accidentalis et hoc modus autem est hic accidentalis et hoc modo præcipue apparet in coitu, qui modo præcipue apparet in coitu, qui alium modum turpitudinis habet jacen- alium modum turpitudinis habet jacen-

do, alium stando, et alium sedendo, se- do, alium stando, et alium sedendo, se- cundum quod percipitur a confitentibus. cundum quod percipitur a confitentibus. Et jacendo habet modos secundum dis- Et jacendo habet modos secundum dis- positionem jacentis in dorso, vel in late- positionem jacentis in dorso, vel in late- re, vel aliter, secundum quod concupi- re, vel aliter, secundum quod concupi- scentia instigante multos modos promul- scentia instigante multos modos promul- gant confitentes. Et per hoc patet re- gant confitentes. Et per hoc patet re- sponsio ad primum: quia hoc non est sponsio ad primum: quia hoc non est qualitas vitii, ut dictum est supra. qualitas vitii, ut dictum est supra.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus monet plangere virtutem qua interim monet plangere virtutem qua interim caruit, non tamquam circumstantiam caruit, non tamquam circumstantiam peccati simpliciter, sed tamquam quod- peccati simpliciter, sed tamquam quod- dam aggravans ex nocumento: quia per dam aggravans ex nocumento: quia per

601 601

hoc turpius est peccatum et majus, quo hoc turpius est peccatum et majus, quo privatio est majoris boni et majoris vir- privatio est majoris boni et majoris vir- tutis. Nec intelligitur de privatione quæ tutis. Nec intelligitur de privatione quæ sequitur omne peccatum, sed de illa quæ sequitur omne peccatum, sed de illa quæ sequitur peccatum secundum se, secun- sequitur peccatum secundum se, secun- dum quod dicimus, quod majus est pec- dum quod dicimus, quod majus est pec- catum quod majori virtuti est contrarium, catum quod majori virtuti est contrarium, sicut odium quod charitati contrariatur, sicut odium quod charitati contrariatur, et hujusmodi. Et sic patet solutio ad ar- et hujusmodi. Et sic patet solutio ad ar- gumentum. gumentum.

AD ALIUD dicendum, quod nullum ma- AD ALIUD dicendum, quod nullum ma- jorum bonorum contrariatur directe pec- jorum bonorum contrariatur directe pec- cato, nisi virtus: quia virtus perficit po- cato, nisi virtus: quia virtus perficit po- tentiam ad actum, sed non gratia, vel tentiam ad actum, sed non gratia, vel meritum vitium autem sive peccatum meritum vitium autem sive peccatum infirmat potentiam ad actum, et ideo non infirmat potentiam ad actum, et ideo non nominat alia bona quibus peccator caret, nominat alia bona quibus peccator caret, sicut illud. sicut illud.

AD ID quod objicitur de ingratitudine, AD ID quod objicitur de ingratitudine, dicendum quod Deus non est ingratus: dicendum quod Deus non est ingratus: quia quodlibet peccatum cum sit contra quia quodlibet peccatum cum sit contra infinitum bonum, omnis boni meretur infinitum bonum, omnis boni meretur amissionem. Secus autem est de judicio amissionem. Secus autem est de judicio humano : quia contra hominem non pec- humano : quia contra hominem non pec- catur, nisi in quantum nocetur ei: et catur, nisi in quantum nocetur ei: et cum non noceat nisi in uno, injustum cum non noceat nisi in uno, injustum esset ut devolveret in peccantem alia esset ut devolveret in peccantem alia nocumenta: et ideo non est simile quod nocumenta: et ideo non est simile quod inducitur pro simili. inducitur pro simili.

AD ALIUD dicendum, quod non intelli- AD ALIUD dicendum, quod non intelli- gitur sic sicut procedit objectio, quod gitur sic sicut procedit objectio, quod

offendens in uno sitomnium reus 1: sed offendens in uno sitomnium reus 1: sed potius, sicut Magister dicit in Littera, potius, sicut Magister dicit in Littera, scilicet quia privatur bono quod acquisi- scilicet quia privatur bono quod acquisi- tum est obedientia omnium præcepto- tum est obedientia omnium præcepto- rum et hoc ideo, quia quodlibet pecca- rum et hoc ideo, quia quodlibet pecca- tum opponitur fini omnium mandato- tum opponitur fini omnium mandato- rum gratia autem sine fine gratiæ non rum gratia autem sine fine gratiæ non datur, quia Deus dans gratiam non per datur, quia Deus dans gratiam non per se venit ad hominem. Et ideo illa objec- se venit ad hominem. Et ideo illa objec- tio fundatur super falsum Litteræ intelle- tio fundatur super falsum Litteræ intelle-

ctum. ctum.

AD OMNIA autem alia est solutio per ea AD OMNIA autem alia est solutio per ea quæ dicuntur in principio solutionum quæ dicuntur in principio solutionum istarum. istarum.

Ad 16. Ad 16.

Ad 17. Ad 17.

Ad 18. Ad 18.

Ad 19. Ad 19.

1 Jacob. 11 10 Quicumque autem totam legem 1 Jacob. 11 10 Quicumque autem totam legem servaverit, offendat autem in uno, factus est om- servaverit, offendat autem in uno, factus est om-

nium reus. nium reus.

602 602

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS XXVII. ARTICULUS XXVII.

Quæ circumstantiarum vitium magis Quæ circumstantiarum vitium magis aggravat ? aggravat ?

Sexto quæritur, Quæ istarum circum- Sexto quæritur, Quæ istarum circum- stantiarum vitium magis aggravet? stantiarum vitium magis aggravet?

Videtur autem, quod Videtur autem, quod

1. Varietas personæ, et modus qui im- 1. Varietas personæ, et modus qui im- mutatur in multiplici vitii exsecutione: mutatur in multiplici vitii exsecutione: quia illæ duæ circumstantiæ præcipue re- quia illæ duæ circumstantiæ præcipue re- quiruntur a confesso, aliæ autem non ita : quiruntur a confesso, aliæ autem non ita : ergo videtur, quod istæ sint potentiores. ergo videtur, quod istæ sint potentiores.

2. Item, Istæ duæ circumstantiæ sunt, 2. Item, Istæ duæ circumstantiæ sunt, quæ magis incongruitatem faciunt actus: quæ magis incongruitatem faciunt actus: et ex incongruitate aggravant peccatum : et ex incongruitate aggravant peccatum : quia quanta est incongruitas, tanta est quia quanta est incongruitas, tanta est turpitudo: ergo videtur, quod istæ duæ turpitudo: ergo videtur, quod istæ duæ magis aggravent. magis aggravent.

3. Item, Locus et tempus extrinseca 3. Item, Locus et tempus extrinseca sunt, modus autem intrinsecus est, per- sunt, modus autem intrinsecus est, per- sonæ etiam ordo vel dignitas intrinseca sonæ etiam ordo vel dignitas intrinseca sunt agenti intrinsecum autem magis sunt agenti intrinsecum autem magis aggravat, quam extrinsecum: ergo di- aggravat, quam extrinsecum: ergo di- gnitas et modus plus aggravant, quam gnitas et modus plus aggravant, quam aliæ circumstantiæ, ut videtur. aliæ circumstantiæ, ut videtur.

SED VIDETUR, quod illa quæ est de SED VIDETUR, quod illa quæ est de qualitate vitii plus aggravet: quia qualitate vitii plus aggravet: quia

1. Illa dicit vitii quantitatem, quæ de- 1. Illa dicit vitii quantitatem, quæ de- terminat ipsam speciem vitii: hæc autem terminat ipsam speciem vitii: hæc autem major est, quam illa quæ est ab acciden- major est, quam illa quæ est ab acciden- tibus aliis ergo videtur, quod illa plus tibus aliis ergo videtur, quod illa plus aggravet. aggravet.

2. Item, In rebus naturalibus sic est, 2. Item, In rebus naturalibus sic est, quod omnis species corporeæ substantiæ quod omnis species corporeæ substantiæ habet quantitatem naturaliter consequen- habet quantitatem naturaliter consequen- tem speciem suam, in qua completur tem speciem suam, in qua completur virtus ipsius speciei: sicut dicit Philoso- virtus ipsius speciei: sicut dicit Philoso- phus in secundo de Anima, quod om- phus in secundo de Anima, quod om- nium natura constantium certus est ter- nium natura constantium certus est ter- minus et ratio magnitudinis et augmenti: minus et ratio magnitudinis et augmenti: ergo proportionabiliter erit illud in ha- ergo proportionabiliter erit illud in ha- bentibus quantitatem spiritualem: hæc bentibus quantitatem spiritualem: hæc

autem est quantitas consequens ipsam autem est quantitas consequens ipsam speciem vitii vel virtutis. Cum igitur hæc speciem vitii vel virtutis. Cum igitur hæc sit essentialis vitio, magis videtur aggra- sit essentialis vitio, magis videtur aggra- vare vitium: sed hæc attenditur in qua- vare vitium: sed hæc attenditur in qua- litate vitii, sive in circumstantia quæ di- litate vitii, sive in circumstantia quæ di- citur quid ergo illa magis aggravat. citur quid ergo illa magis aggravat.

: :

VIDETUR autem, quod tentatio inter VIDETUR autem, quod tentatio inter omnia plus aggravet: omnia plus aggravet:

1. Dicit enim Augustinus, quod omne 1. Dicit enim Augustinus, quod omne peccatum est voluntarium: quod si non peccatum est voluntarium: quod si non est voluntarium, non est peccatum : ergo est voluntarium, non est peccatum : ergo videtur, quod voluntas det esse peccato videtur, quod voluntas det esse peccato in quantum peccatum est: ergo quantitas in quantum peccatum est: ergo quantitas voluntatis dabit quantitatem peccato: voluntatis dabit quantitatem peccato: sed quantitas voluntatis major vel minor sed quantitas voluntatis major vel minor est ex hoc quod tentatio major vel mi- est ex hoc quod tentatio major vel mi- nor est, quia in majori tentatione minor nor est, quia in majori tentatione minor voluntas, et in minori [minor: ergo ex voluntas, et in minori [minor: ergo ex quantitate tentationis maxime attendi- quantitate tentationis maxime attendi- tur quantitas peccati: ergo maxime ag- tur quantitas peccati: ergo maxime ag- gravat, ut videtur. gravat, ut videtur.

2. Item, Glossa super Matthæum : 2. Item, Glossa super Matthæum : Quantum intendis, tantum facis: » et Quantum intendis, tantum facis: » et dicunt Magistri communiter, quod hoc dicunt Magistri communiter, quod hoc est verum in malo. Dicit autem Augus- est verum in malo. Dicit autem Augus- tinus, quod intentio est voluntas cum tinus, quod intentio est voluntas cum fine ergo voluntas finalis, vel conjun- fine ergo voluntas finalis, vel conjun- cta, vel in finem tendens, dat operi quan- cta, vel in finem tendens, dat operi quan- titatem ergo etiam gravamen dat ei: titatem ergo etiam gravamen dat ei: sed omnis peccans mortaliter, tendit in sed omnis peccans mortaliter, tendit in creaturam ut in finem: ergo habet vo- creaturam ut in finem: ergo habet vo- luntatem in quolibet peccato mortali luntatem in quolibet peccato mortali cum fine ergo penes illa attenditur cum fine ergo penes illa attenditur quantitas major vel minor. Constat au- quantitas major vel minor. Constat au- tem, quod voluntatis quantitas major tem, quod voluntatis quantitas major vel minor est ex tentatione majori vel vel minor est ex tentatione majori vel minori ergo videtur, quod penes tenta- minori ergo videtur, quod penes tenta- tionem præcipue peccati gravamen at- tionem præcipue peccati gravamen at- tendatur. tendatur.

SED ECONTRA videtur quod locus et SED ECONTRA videtur quod locus et tempus : quia tempus : quia

1. Illa duo præcipue quæruntur a con- 1. Illa duo præcipue quæruntur a con- fitente sed non quærerentur præcipue, fitente sed non quærerentur præcipue, nisi majores essent: ergo videtur, quod nisi majores essent: ergo videtur, quod illæ magis aggravent. illæ magis aggravent.

2. Item, II Machab. I, 38, de loco 2. Item, II Machab. I, 38, de loco dicitur, quod in loco est quædam divina dicitur, quod in loco est quædam divina

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 27. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 27.

virtus. Et in Genesi, xxvi, 16: Vere virtus. Et in Genesi, xxvi, 16: Vere Dominus est in loco isto, etc. De tem- Dominus est in loco isto, etc. De tem- pore autem, I ad Corinth. v11, 5: Nolite pore autem, I ad Corinth. v11, 5: Nolite fraudare invicem, nisi forte ex consensu fraudare invicem, nisi forte ex consensu ad tempus, ut vacetis orationi. Cum igi- ad tempus, ut vacetis orationi. Cum igi- tur istæ duæ specialiter in canone ex- tur istæ duæ specialiter in canone ex- primuntur, videtur quod istæ duæ inter primuntur, videtur quod istæ duæ inter cæteras magis ferant peccato notabilem cæteras magis ferant peccato notabilem quantitatem. quantitatem.

3. Item, Illæ quæ magis possunt pec- 3. Item, Illæ quæ magis possunt pec- catum in aliud genus trahere, videtur catum in aliud genus trahere, videtur etiam, quod manens idem possint magis etiam, quod manens idem possint magis aggravare sed hoc maxime possunt lo- aggravare sed hoc maxime possunt lo- cus et tempus: ergo videtur, quod ma- cus et tempus: ergo videtur, quod ma- xime aggravent peccatum. PROBATUR au- xime aggravent peccatum. PROBATUR au- tem prima ex hoc quod nisi illæ quæ tem prima ex hoc quod nisi illæ quæ trahunt in aliud genus secundum suam trahunt in aliud genus secundum suam propriam deformitatem, peccato aliquid propriam deformitatem, peccato aliquid afferunt, non possunt trahere in aliud ge- afferunt, non possunt trahere in aliud ge- nus. SECUNDA autem probatur ex hoc nus. SECUNDA autem probatur ex hoc quod sacrilegium fit in læsione sacri quod sacrilegium fit in læsione sacri loci, vel temporis. loci, vel temporis.

4. Item, Ad sacros actus explendos 4. Item, Ad sacros actus explendos non videmus in omnibus circumstantiis non videmus in omnibus circumstantiis aliquid determinatum a Deo et Ecclesia, aliquid determinatum a Deo et Ecclesia, nisi tantum locum et tempus: ergo per nisi tantum locum et tempus: ergo per oppositum ista maxime afferunt defor- oppositum ista maxime afferunt defor- mitatem operibus oppositis sanctitati: mitatem operibus oppositis sanctitati: sunt autem talia opera peccata: ergo sunt autem talia opera peccata: ergo videtur, quod peccatis maximam afferunt videtur, quod peccatis maximam afferunt quantitatem turpitudinis locus et tempus. quantitatem turpitudinis locus et tempus.

. 603 . 603

elongatio a bono: constat autem, quod elongatio a bono: constat autem, quod quanto quis diutius perseveravit in pec- quanto quis diutius perseveravit in pec- cato per frequentiam peccati, tanto ma- cato per frequentiam peccati, tanto ma- gis elongatur a bono : ergo tanto majus gis elongatur a bono : ergo tanto majus efficitur malum in ipso: sed hoc est ag- efficitur malum in ipso: sed hoc est ag- gravatio mali et peccati: ergo perseve- gravatio mali et peccati: ergo perseve- rantia in malo maxime aggravat pecca- rantia in malo maxime aggravat pecca- tum. tum.

VIDETUR autem, quod ingratitudo ma- VIDETUR autem, quod ingratitudo ma- xime aggravat: quia propter ingratitudi- xime aggravat: quia propter ingratitudi- nem, ut infra habetur, etiam dimissa nem, ut infra habetur, etiam dimissa peccata redeunt: sed nihil aliorum fert peccata redeunt: sed nihil aliorum fert ita grave pondus, sicut est reditus pec- ita grave pondus, sicut est reditus pec- catorum ergo videtur, quod ingratitu- catorum ergo videtur, quod ingratitu- do inter omnia quæ enumerat hic Au- do inter omnia quæ enumerat hic Au- gustinus in Littera, maxime aggravet gustinus in Littera, maxime aggravet peccata. peccata.

SOLUTIO. Dicendum, quod tripliciter Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod tripliciter Solutio. attenditur peccati gravitas, scilicet essen- attenditur peccati gravitas, scilicet essen- tialis, quæ debetur sibi secundum suam tialis, quæ debetur sibi secundum suam speciem, vel suum genus: et accidenta- speciem, vel suum genus: et accidenta- lis quæ debetur ei ex aliquo extrinseco lis quæ debetur ei ex aliquo extrinseco sibi, quod est aliquo modo mensurans sibi, quod est aliquo modo mensurans ipsum, vel agentem: vel media, quæ ipsum, vel agentem: vel media, quæ quasi per modum passionis se habent ad quasi per modum passionis se habent ad peccatum. peccatum.

Et prima quidem gravitas duplex est,. Et prima quidem gravitas duplex est,. scilicet ex natura generis, et ex natura scilicet ex natura generis, et ex natura specificæ differentiæ contrahentis genus. specificæ differentiæ contrahentis genus. Exemplum autem gravitatis in genere est Exemplum autem gravitatis in genere est

VIDETUR autem, quod perseverantia quod dicit Gregorius, quod spiritualia VIDETUR autem, quod perseverantia quod dicit Gregorius, quod spiritualia plus omnibus aggravet. plus omnibus aggravet.

1. Quidquid enim de se natum est 1. Quidquid enim de se natum est dare quantitatem habitui, quo disponitur dare quantitatem habitui, quo disponitur potentia ad agendum, illud per conse- potentia ad agendum, illud per conse- quens maxime dat actui quantitatem quens maxime dat actui quantitatem spiritualem sed hoc facit frequentia et spiritualem sed hoc facit frequentia et perseverantia : ergo maxime dat quanti- perseverantia : ergo maxime dat quanti- tatem peccato. PRIMA patet per hoc quod tatem peccato. PRIMA patet per hoc quod intensioris habitus intensior est actus. intensioris habitus intensior est actus. SECUNDA autem scribitur in II Ethico- SECUNDA autem scribitur in II Ethico- rum quia ex talibus operationibus si- rum quia ex talibus operationibus si- miles habitus generantur. miles habitus generantur.

2. Item, Quantitas mali nulla est nisi 2. Item, Quantitas mali nulla est nisi

1 Cf. Infra, Dist. XXII, Art. 2 et 3. 1 Cf. Infra, Dist. XXII, Art. 2 et 3.

2 Proverb. VI, 20 et seq. 2 Proverb. VI, 20 et seq.

peccata majoris sunt culpæ, quam cor- peccata majoris sunt culpæ, quam cor- poralia: licet corporalia majoris sint in- poralia: licet corporalia majoris sint in- famiæ, quam spiritualia. Exemplum au- famiæ, quam spiritualia. Exemplum au- tem gravitatis ex specifica differentia est, tem gravitatis ex specifica differentia est, quod cupiditas sive avaritia in genere quod cupiditas sive avaritia in genere major est, quam coitus: et tamen adul- major est, quam coitus: et tamen adul- terium secundum Salomonem in Pro- terium secundum Salomonem in Pro- verbiis 2, est majus quam furtum. Unde verbiis 2, est majus quam furtum. Unde dicit, quod non grandis est culpa cum dicit, quod non grandis est culpa cum quis furatus fuerit, etc. ³ Et hæc duplex quis furatus fuerit, etc. ³ Et hæc duplex quantitas manifestatur in ipso nomine quantitas manifestatur in ipso nomine peccati quia statim in ipso nomine in- peccati quia statim in ipso nomine in- notescit genus et differentia specifica notescit genus et differentia specifica

3 Proverb. VI, 30. 3 Proverb. VI, 30.

3 3

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

604 604

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

peccati. Hanc autem quantitatem peccati peccati. Hanc autem quantitatem peccati dico omni alii quantitati plus esse pon- dico omni alii quantitati plus esse pon- derandam, licet in confessione non quæ- derandam, licet in confessione non quæ- ratur quia per seipsam innotescit mox ratur quia per seipsam innotescit mox nominato peccato: sicut si nominatur nominato peccato: sicut si nominatur cetus et polypus, ipso nomine innotescit cetus et polypus, ipso nomine innotescit majorem esse cetum, quam polypum, majorem esse cetum, quam polypum, dummodo audiens cognoscat utrumque dummodo audiens cognoscat utrumque horum piscium. horum piscium.

Quantitas autem accidentalis est a Quantitas autem accidentalis est a duobus extrinsecis, quorum unum est duobus extrinsecis, quorum unum est mensura actus, et alterum agentis, quæ mensura actus, et alterum agentis, quæ sunt locus et tempus. Et quia quandoque sunt locus et tempus. Et quia quandoque accidens non innotescit cum nomine rei, accidens non innotescit cum nomine rei, ideo oportet exprimere illa non tamen ideo oportet exprimere illa non tamen faciunt tantam gravitatem, ut prima duo. faciunt tantam gravitatem, ut prima duo.

Sed quia modus actus, et varietates Sed quia modus actus, et varietates personæ, quasi media sunt inter illa, personæ, quasi media sunt inter illa, ideo conferunt quantitatem magis es- ideo conferunt quantitatem magis es- sentialem quam secunda, et minus es- sentialem quam secunda, et minus es- sentialem quam prima, quia non sunt de sentialem quam prima, quia non sunt de ratione peccati, et ideo peccato nominato ratione peccati, et ideo peccato nominato non mox innotescunt illa, sed oportet non mox innotescunt illa, sed oportet exprimi ut sciatur quantitas quæ est ex exprimi ut sciatur quantitas quæ est ex ipsis et in hoc conveniunt cum acciden- ipsis et in hoc conveniunt cum acciden- talibus. Quia autem modus quædam talibus. Quia autem modus quædam forma actus est, et varietas persona forma actus est, et varietas persona forma agentis, et utrumque inseparabile forma agentis, et utrumque inseparabile a turpitudine peccati cujus augent quan- a turpitudine peccati cujus augent quan- titatem, ideo in aliquo conveniunt cum titatem, ideo in aliquo conveniunt cum essentialibus: et ita sunt media minora essentialibus: et ita sunt media minora quidem quam prima, et majora, ut vide- quidem quam prima, et majora, ut vide- tur mihi, quam secunda, si omnia illa tur mihi, quam secunda, si omnia illa paria intelligantur. paria intelligantur.

DICENDUM ergo ad primum, quod pro- DICENDUM ergo ad primum, quod pro- bat esse majorem quantitatem ex istis, bat esse majorem quantitatem ex istis, quia magis requiruntur istæ duæ a con- quia magis requiruntur istæ duæ a con- fesso et inquisitio fit ideo quod in no- fesso et inquisitio fit ideo quod in no- mine peccati istæ duæ per se non inno- mine peccati istæ duæ per se non inno- tescunt tamen aliæ duæ majorem dant tescunt tamen aliæ duæ majorem dant peccato gravitatem. peccato gravitatem.

AD ALIUD dicendum, quod loquendo AD ALIUD dicendum, quod loquendo de incongruitate accidentali peccati ve- de incongruitate accidentali peccati ve- rum concludit: sed falsum est loquendo rum concludit: sed falsum est loquendo de incongruitate essentiali. de incongruitate essentiali.

AD ALIUD dicendum, quod ut patet ex AD ALIUD dicendum, quod ut patet ex prædictis, bene conceditur quod aliis prædictis, bene conceditur quod aliis paribus, illæ duæ plus aggravant, quam paribus, illæ duæ plus aggravant, quam locus et tempus. locus et tempus.

AD DUAS sequentes objectiones ubi agi- Adı AD DUAS sequentes objectiones ubi agi- Adı tur de qualitate vitii, puto simpliciter tur de qualitate vitii, puto simpliciter esse concedendum. esse concedendum.

Ad id quod ulterius quæritur de tenta- Ad id quod ulterius quæritur de tenta- tione, dicendum quod voluntas tentati tione, dicendum quod voluntas tentati absque dubio major et minor est etiam absque dubio major et minor est etiam secundum Ethicum, ut innuit Aristoteles secundum Ethicum, ut innuit Aristoteles in VIII Ethicorum, secundum quod in VIII Ethicorum, secundum quod major vel minor est tentatio, ideo dicit major vel minor est tentatio, ideo dicit vituperabiliorem esse fornicatorem in- vituperabiliorem esse fornicatorem in- continente : « Vocamus fornicatorem continente : « Vocamus fornicatorem illum qui prævenit voluntatem: inconti- illum qui prævenit voluntatem: inconti- nentem autem eum qui trahitur vi dele- nentem autem eum qui trahitur vi dele- ctationis. » Tamen quia voluntas est ctationis. » Tamen quia voluntas est causa efficiens actus, non dat ei quantita- causa efficiens actus, non dat ei quantita- tem accidentalem tantum, sicut modus tem accidentalem tantum, sicut modus vel personæ dignitas, quia illa addunt vel personæ dignitas, quia illa addunt turpitudinem quasi novam, quæ alias in turpitudinem quasi novam, quæ alias in actu non esset: sed voluntas tracta non actu non esset: sed voluntas tracta non addit nisi majorem vel minorem vitupe- addit nisi majorem vel minorem vitupe- rationem turpitudinis essentialis, quæ ta- rationem turpitudinis essentialis, quæ ta- men esset in actu et ideo etiam illa cir- men esset in actu et ideo etiam illa cir- cumstantia raro quæritur a confitente, cumstantia raro quæritur a confitente, nisi ultimo vellet eam dicere per se- nisi ultimo vellet eam dicere per se- ipsum. ipsum.

Ad objectum autem dicendum, quod Ad objectum autem dicendum, quod hic non dicitur voluntas, quæ est radix hic non dicitur voluntas, quæ est radix peccati sed potius quædam qualitas af- peccati sed potius quædam qualitas af- fectionis dicitur voluntas, quando dici- fectionis dicitur voluntas, quando dici- tur quod tentatio auget vel minuit vo- tur quod tentatio auget vel minuit vo- luntatem. luntatem.

A- A-

AD ALIUD dicendum, quod Glossa illa Ad! AD ALIUD dicendum, quod Glossa illa Ad! bene dicit, et Magistri bene exponunt: bene dicit, et Magistri bene exponunt: sed tamen illa est voluntas, quæ est actus sed tamen illa est voluntas, quæ est actus interior, et a concepto fine est causa interior, et a concepto fine est causa actus exterioris, vel potentia ipsa quæ con- actus exterioris, vel potentia ipsa quæ con- cipiendo finem est causa actus interioris: cipiendo finem est causa actus interioris: sed voluntas quæ crescit tentatione de- sed voluntas quæ crescit tentatione de- crescente, et decrescit ea crescente, est crescente, et decrescit ea crescente, est qualitas et affectio quædam illius volun- qualitas et affectio quædam illius volun- tatis: et ideo non oportet, quod ferat tatis: et ideo non oportet, quod ferat majorem quantitatem peccato. majorem quantitatem peccato.

AD ID quod ulterius objicitur de loco et AD ID quod ulterius objicitur de loco et tempore, patet solutio per antedicta: tempore, patet solutio per antedicta: quia quod perquiruntur in confessione quia quod perquiruntur in confessione hujusmodi circumstantiæ, hoc non est hujusmodi circumstantiæ, hoc non est ideo, quia majorem afferunt peccato ideo, quia majorem afferunt peccato

Ad Ad

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 28. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 28.

quantitatem: sed potius ideo, quia non quantitatem: sed potius ideo, quia non innotescunt cum nominatione peccati. innotescunt cum nominatione peccati.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate ex illa ratione non probatur, nisi quod ex illa ratione non probatur, nisi quod hæc duo aggravant: quia falsum suppo- hæc duo aggravant: quia falsum suppo- nitur, quod modus et personæ sacrorum nitur, quod modus et personæ sacrorum ac'uum et officium horum non determi- ac'uum et officium horum non determi- nentur. Ordo enim est quo datur pote- nentur. Ordo enim est quo datur pote- stas ad sacrum actum et officium et mo- stas ad sacrum actum et officium et mo- dus eorum est in ritu, qui tota die doce- dus eorum est in ritu, qui tota die doce- tur in Scriptura. tur in Scriptura.

AD ALIUD dicendum, quod in canone AD ALIUD dicendum, quod in canone ita determinatur propter dubium: du- ita determinatur propter dubium: du- bium enim poterat esse, utrum ista ag- bium enim poterat esse, utrum ista ag- gravarent peccatum, eo quod sint ex- gravarent peccatum, eo quod sint ex- trinseca modus autem et personæ di- trinseca modus autem et personæ di- gnitas etiam secundum dictamen propriæ gnitas etiam secundum dictamen propriæ rationis aggravant. rationis aggravant.

AD ALIUD dicendum, quod ista non AD ALIUD dicendum, quod ista non trahunt peccatum in aliud genus ex se trahunt peccatum in aliud genus ex se tantum, ut supra dictum est: sed ex tantum, ut supra dictum est: sed ex hoc quod peccatum non est simpliciter, hoc quod peccatum non est simpliciter, sed quasi componitur ex actu peccati, et sed quasi componitur ex actu peccati, et actu læsivo loci: sicut est illatio vindi- actu læsivo loci: sicut est illatio vindi- ctæ, et hujusmodi: et ideo etiam sacrile- ctæ, et hujusmodi: et ideo etiam sacrile- gium magis committitur circa locum, gium magis committitur circa locum, quam circa tempus: quia tempori non quam circa tempus: quia tempori non potest fieri injuria. potest fieri injuria.

AD ID quod ulterius quæritur de per- AD ID quod ulterius quæritur de per- severantia, dicendum, quod perseveran- severantia, dicendum, quod perseveran- tia licet aggravet aliquo modo damnum tia licet aggravet aliquo modo damnum quod est ex peccato, tamen non aggra- quod est ex peccato, tamen non aggra- vat proprie peccatum: quia non dicitur vat proprie peccatum: quia non dicitur proprie aggravare peccatum, nisi quod proprie aggravare peccatum, nisi quod ipsi actui affert rationem turpitudinis ipsi actui affert rationem turpitudinis aliquam, quam sine illo non haberet: aliquam, quam sine illo non haberet: et hoc non facit perseverantia confor- et hoc non facit perseverantia confor- tando vel generando habitum: sed ta- tando vel generando habitum: sed ta- men prave disponit peccatorem, et ideo men prave disponit peccatorem, et ideo plangenda est frequentia : non tamen plangenda est frequentia : non tamen proprie quantitatem facit peccati: et ex proprie quantitatem facit peccati: et ex prima ratione non probatur amplius, prima ratione non probatur amplius, nisi quod prave disponatur peccans ex nisi quod prave disponatur peccans ex frequentia peccati. frequentia peccati.

AD ALIUD dicendum, quod elongatio AD ALIUD dicendum, quod elongatio illa non est in uno actu peccati quocum- illa non est in uno actu peccati quocum- que, sicut exigeretur si peccatum aggra- que, sicut exigeretur si peccatum aggra- varet sed potius est in possibilitate per varet sed potius est in possibilitate per

605 605

diminutionem boni naturalis: et ideo illa diminutionem boni naturalis: et ideo illa objectio non concludit directam peccati objectio non concludit directam peccati aggravationem, sed potius quoddam aggravationem, sed potius quoddam damnum peccantis, quod plangendum damnum peccantis, quod plangendum est ex hoc quod diu fuit in peccatis. est ex hoc quod diu fuit in peccatis.

AD ULTIMUM quod objicitur, scilicet de AD ULTIMUM quod objicitur, scilicet de ingratitudine, dicendum quod ingrati- ingratitudine, dicendum quod ingrati- tudo non aggravat peccatum aliquod, tudo non aggravat peccatum aliquod, sed potius est effectus peccati conse- sed potius est effectus peccati conse- quens ipsum ex statu peccantis: nec quens ipsum ex statu peccantis: nec peccata propter ipsam simpliciter rever- peccata propter ipsam simpliciter rever- tuntur, sed quodammodo, ut infra pate- tuntur, sed quodammodo, ut infra pate- bit. bit.

ARTICULUS XXVIII. ARTICULUS XXVIII.

An pœnitens debet se ponere omnino in An pœnitens debet se ponere omnino in judicio et potestate sacerdotis, nihil judicio et potestate sacerdotis, nihil sui juris sibi reservans ? et, An tenea- sui juris sibi reservans ? et, An tenea- tur ingredi religionem si sacerdos in- tur ingredi religionem si sacerdos in- jungat? jungat?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, § 1, circa finem: « Ponat se om- ibi, A, § 1, circa finem: « Ponat se om- nino in judicio et potestate sacerdotis, nino in judicio et potestate sacerdotis,

etc. » etc. »

Hoc enim non videtur exigi a pœni- Hoc enim non videtur exigi a pœni- tente quia sacerdotis judicium potest tente quia sacerdotis judicium potest esse erroneum vel malitiosum : et tunc esse erroneum vel malitiosum : et tunc periculosum esset, ut omnino se poneret periculosum esset, ut omnino se poneret in judicio sacerdotis. in judicio sacerdotis.

ULTERIUS autem gratia hujus hic quæ- ULTERIUS autem gratia hujus hic quæ- ritur utilis quæstio, Utrum poenitens te- ritur utilis quæstio, Utrum poenitens te- netur obedire sacerdoti si injungat re- netur obedire sacerdoti si injungat re- ligionem ingredi ? ligionem ingredi ?

Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Canones talem injungunt pœniten- 1. Canones talem injungunt pœniten- tiam ergo cum sacerdos sequatur cano- tiam ergo cum sacerdos sequatur cano- nem, ita est obediendum sacerdoti, sicut nem, ita est obediendum sacerdoti, sicut canoni. canoni.

2. Item, Genes. xix, 17, Angelus in- 2. Item, Genes. xix, 17, Angelus in- junxit Lot, ut exiret de Sodomis, et non junxit Lot, ut exiret de Sodomis, et non staret in omni circa regione. Sodoma staret in omni circa regione. Sodoma

Quæst. Quæst.

€06 €06

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

autem significat peccatum : et omnis autem significat peccatum : et omnis circa regio significat mundi conversatio- circa regio significat mundi conversatio- nem cum igitur sacerdos Angelus Do- nem cum igitur sacerdos Angelus Do- mini sit, videtur quod et ipse possit in- mini sit, videtur quod et ipse possit in- jungere. jungere.

3. Item, Multoties contingit, quod ali- 3. Item, Multoties contingit, quod ali- quis sæpe patitur recidivum ex eo quod quis sæpe patitur recidivum ex eo quod est proprii juris: quod facere non posset, est proprii juris: quod facere non posset, si esset in custodia alterius: cum igitur si esset in custodia alterius: cum igitur sacerdos debeat cavere pœnitenti de re- sacerdos debeat cavere pœnitenti de re- cidivo quasi præ omnibus aliis, videtur cidivo quasi præ omnibus aliis, videtur quod potest sibi injungere, quod det se quod potest sibi injungere, quod det se in custodia et potestate alterius: hoc au- in custodia et potestate alterius: hoc au- tem esse non potest nisi per introitum tem esse non potest nisi per introitum religionis ergo videtur, quod potest ex religionis ergo videtur, quod potest ex officio suo injungere introitum in religio- officio suo injungere introitum in religio-

nem. nem.

4. Item, Peccata quædam exigunt se- 4. Item, Peccata quædam exigunt se- ptennem poenitentiam, secundum quod ptennem poenitentiam, secundum quod dicunt canones; si igitur illa iterantur, dicunt canones; si igitur illa iterantur, videtur quod posset extendi poenitentia videtur quod posset extendi poenitentia per totam vitam: et hoc in jejuniis et per totam vitam: et hoc in jejuniis et vigiliis et orationibus: sed talibus quasi vigiliis et orationibus: sed talibus quasi nihil superaddere videtur observantia nihil superaddere videtur observantia quæ est in religione: ergo videtur, quod quæ est in religione: ergo videtur, quod sacerdos religionis observantiam injun- sacerdos religionis observantiam injun- gere possit. gere possit.

5. Si forte tu dicas, quod religio tene- 5. Si forte tu dicas, quod religio tene- tur ad consilia, sed non poenitens et tur ad consilia, sed non poenitens et ideo non potest injungi religio. CONTRA: ideo non potest injungi religio. CONTRA: Ad septennem pœnitentiam non tene- Ad septennem pœnitentiam non tene- mur ex præcepto, nisi meruerimus eam mur ex præcepto, nisi meruerimus eam per peccatum: et tamen consilium est per peccatum: et tamen consilium est eam facere, et laudatur qui facit: ergo eam facere, et laudatur qui facit: ergo id quod est simpliciter in consilio, pot- id quod est simpliciter in consilio, pot- est pro aliquo peccato injungi ex præ- est pro aliquo peccato injungi ex præ- cepto ergo a simili et religio. cepto ergo a simili et religio.

6. Item, Pro aliquo peccato video, 6. Item, Pro aliquo peccato video, quod aliquis addicitur a judice spirituali quod aliquis addicitur a judice spirituali carceri perpetuo, et etiam tenui victui, carceri perpetuo, et etiam tenui victui, sicut aquæ et pani: constat autem, quod sicut aquæ et pani: constat autem, quod hoc multo gravius est quam religio ali- hoc multo gravius est quam religio ali- qua ergo multo magis potest aliquis in qua ergo multo magis potest aliquis in pœnitentia condemnari ad observantiam pœnitentia condemnari ad observantiam religionis. religionis.

7. Item, In Littera dicitur, « Nihil sui 7. Item, In Littera dicitur, « Nihil sui juris reservans sibi : » sed quamdiu juris reservans sibi : » sed quamdiu homo non habet professionem religionis, homo non habet professionem religionis, semper est sui juris: sed pœnitens nihil semper est sui juris: sed pœnitens nihil

sui juris reservare sibi debet: ergo debet sui juris reservare sibi debet: ergo debet facere professionem obedientiæ et reli- facere professionem obedientiæ et reli- gionis, ut videtur. gionis, ut videtur.

8. Aliter etiam objicitur contra Lit- 8. Aliter etiam objicitur contra Lit- teram istam Quicumque enim se totum teram istam Quicumque enim se totum ponit in arbitrio sacerdotis, nihil sui ar- ponit in arbitrio sacerdotis, nihil sui ar- bitrii retinet sibi: ergo tenetur facere bitrii retinet sibi: ergo tenetur facere quidquid sacerdos injungit, clave non quidquid sacerdos injungit, clave non errante: sed si alius mutat pœnitentiam errante: sed si alius mutat pœnitentiam suam, non facit quod iste injungit: ergo suam, non facit quod iste injungit: ergo videtur, quod iste alius non possit sibi videtur, quod iste alius non possit sibi mutare pœnitentiam. mutare pœnitentiam.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum videtur SOLUTIO. Ad hoc dicendum videtur quantum ad primum objectum, quod quantum ad primum objectum, quod aliud est judicium et potestas sacerdotis, aliud est judicium et potestas sacerdotis, in quantum sacerdos est habens claves in quantum sacerdos est habens claves et auctoritatem judicis in foro poeniten- et auctoritatem judicis in foro poeniten- tiæ: et aliud judicium hominis: judi- tiæ: et aliud judicium hominis: judi- cium enim sacerdotis in quantum hu- cium enim sacerdotis in quantum hu- jusmodi, est secundum canones pensatis jusmodi, est secundum canones pensatis peccatis et statu pœnitentis, et hoc num- peccatis et statu pœnitentis, et hoc num- quam errat, nec est malitiosum judi- quam errat, nec est malitiosum judi- cium autem hominis quod sæpe erro- cium autem hominis quod sæpe erro- neum est et malitiosum, non tenetur sub- neum est et malitiosum, non tenetur sub- ire pœnitens. ire pœnitens.

Solutio. Solutio.

AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. dico sine præjudicio, quod quia religio- dico sine præjudicio, quod quia religio- nis observantia voluntatis est, et non ne- nis observantia voluntatis est, et non ne- cessitatis, ut dicit Augustinus, non pot- cessitatis, ut dicit Augustinus, non pot- est injungi in foro pœnitentiæ, nisi sub est injungi in foro pœnitentiæ, nisi sub conditione, si poenitens eam suscipere conditione, si poenitens eam suscipere voluerit: omnia enim quæ supereroga- voluerit: omnia enim quæ supereroga- tionis sunt, laudabilia quidem sunt si tionis sunt, laudabilia quidem sunt si fiant, sed nullus est ad ea cogendus. fiant, sed nullus est ad ea cogendus.

AD PRIMUM autem quod contra hoc AD PRIMUM autem quod contra hoc objicitur, dicendum quod canones non objicitur, dicendum quod canones non injungunt per modum necessitatis, sed injungunt per modum necessitatis, sed per modum consilii ad terrorem alicu- per modum consilii ad terrorem alicu- jus peccati, quod exigit pœnitentiam jus peccati, quod exigit pœnitentiam majorem quam alia, et per totam vitam. majorem quam alia, et per totam vitam.

AD ALIUD dicendum, quod regio circa AD ALIUD dicendum, quod regio circa Sodomam significat inclinantia in pec- Sodomam significat inclinantia in pec- catum, sicut societas, et alia: sed tamen catum, sicut societas, et alia: sed tamen permissum est Lot ibi habitare, nisi ex permissum est Lot ibi habitare, nisi ex voluntate declinasset ad montem : et voluntate declinasset ad montem : et ideo dictum Angeli reducitur ad consi- ideo dictum Angeli reducitur ad consi- lium, et non ad præceptum. lium, et non ad præceptum.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

d 3. d 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 29. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 29.

causa causa

AD ALIUD dicendum, quod aliter potest AD ALIUD dicendum, quod aliter potest caveri recidivum : quia multi sunt modi caveri recidivum : quia multi sunt modi vitandi peccatum, licet non ita bene vitandi peccatum, licet non ita bene possit vitare præcipua tamen possit vitare præcipua tamen quare religio injungi non potest, est, quare religio injungi non potest, est, quia in religione aufertur homini jus quia in religione aufertur homini jus suum de se et hoc non potest fieri in suum de se et hoc non potest fieri in pœnitentia, nisi quantum ad quædam, pœnitentia, nisi quantum ad quædam, et non quoad omnia. et non quoad omnia.

AD ALIUD dicendum, quod pœnitentia AD ALIUD dicendum, quod pœnitentia bene potest prolongari per totam vitam, bene potest prolongari per totam vitam, et etiam plus, si vita plus durare posset: et etiam plus, si vita plus durare posset: sed tamen non sequitur, quod religio sed tamen non sequitur, quod religio possit injungi: quia religio supra perpe- possit injungi: quia religio supra perpe- tuitatem ponit propriæ voluntatis in om- tuitatem ponit propriæ voluntatis in om- nibus abdicationem et carentiam proprii, nibus abdicationem et carentiam proprii, ad quæ nullus tenetur, nisi ex propria ad quæ nullus tenetur, nisi ex propria voluntate ea eligat: et ideo non potest voluntate ea eligat: et ideo non potest injungi. injungi.

AD ALIUD dicendum, quod bene con- AD ALIUD dicendum, quod bene con- tingit ex peccato aliquid fieri præce- tingit ex peccato aliquid fieri præce- ptum, quod alias non esset præceptum : ptum, quod alias non esset præceptum : quia aliud et aliud est præceptum pec- quia aliud et aliud est præceptum pec- canti, et non peccanti: poenitentia enim canti, et non peccanti: poenitentia enim est in præcepto quantum ad eum qui est in præcepto quantum ad eum qui peccavit, et etiam confessio: sed non est peccavit, et etiam confessio: sed non est ei in præcepto qui non peccavit. Sed ta- ei in præcepto qui non peccavit. Sed ta- men non omnia quæ non sunt in præ- men non omnia quæ non sunt in præ- cepto, fiunt in præcepto, sed tantum ea cepto, fiunt in præcepto, sed tantum ea sine quibus peccatum emendari juste sine quibus peccatum emendari juste non potest et ideo non alia quam illa non potest et ideo non alia quam illa possunt ei præcipi in foro pœnitentiæ. possunt ei præcipi in foro pœnitentiæ.

AD ALIUD dicendum, quod non sequi- AD ALIUD dicendum, quod non sequi- tur, si sacerdos potest præcipere quod tur, si sacerdos potest præcipere quod difficilius est, quod possit etiam præ- difficilius est, quod possit etiam præ- cipere quod est minus difficile: et hoc cipere quod est minus difficile: et hoc contingit quia non eumdem ordinem contingit quia non eumdem ordinem necessitatis habent ad peccati emen- necessitatis habent ad peccati emen- dam sine religione enim peccatum dam sine religione enim peccatum emendari potest, sine pœnitentia autem emendari potest, sine pœnitentia autem canonica non: et ideo pœnitentia cano- canonica non: et ideo pœnitentia cano- nica præcipi potest, et non religio: li- nica præcipi potest, et non religio: li- cet quandoque sit difficilior, quam re- cet quandoque sit difficilior, quam re- ligio. ligio.

AD ALIUD dicendum, quod hoc non in- AD ALIUD dicendum, quod hoc non in- telligitur in omnibus, sed tantum in his telligitur in omnibus, sed tantum in his quæ pertinent ad canonicam emendam quæ pertinent ad canonicam emendam de peccato. de peccato.

AD ID quod ulterius objicitur contra AD ID quod ulterius objicitur contra

607 607

Litteram, dicendum quod sine dubio Litteram, dicendum quod sine dubio poenitens stare debet arbitrio sacerdotis: poenitens stare debet arbitrio sacerdotis: sed arbitrium sacerdotis non salvatur sed arbitrium sacerdotis non salvatur tantum in illo quod injungit, sed in tantum in illo quod injungit, sed in æquivalente Ecclesiæ vel poenitenti: et æquivalente Ecclesiæ vel poenitenti: et ideo locum postea habent commutatio- ideo locum postea habent commutatio- nes et relaxationes. nes et relaxationes.

ARTICULUS XXIX. ARTICULUS XXIX.

An contritio potest intendi ? An contritio potest intendi ?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur, Deinde quæritur de hoc quod dicitur, ibi, A, § 1, circa finem: « Ut omnia eo. ibi, A, § 1, circa finem: « Ut omnia eo. jubente paratus sit facere pro recipienda jubente paratus sit facere pro recipienda vita animæ, etc. » vita animæ, etc. »

Quæramus hic sex circa quantitatem Quæramus hic sex circa quantitatem contritionis quorum primum erit, An contritionis quorum primum erit, An intenditur contritio ? intenditur contritio ?

Secundum, Penes quid attenditur in- Secundum, Penes quid attenditur in- tensio contritionis? tensio contritionis?

Tertio, De quantitate ejus, quanta Tertio, De quantitate ejus, quanta esse debeat? esse debeat?

Quarto, Utrum debeat esse æqualis de Quarto, Utrum debeat esse æqualis de omnibus peccatis, vel de quibusdam ma- omnibus peccatis, vel de quibusdam ma- jor et de quibusdam minor? jor et de quibusdam minor?

Quinto, De quantitate ejus respectu Quinto, De quantitate ejus respectu temporis, utrum debeat durare per totam temporis, utrum debeat durare per totam vitam, an non? vitam, an non?

Sexto et ultimo, De quantitate ejus Sexto et ultimo, De quantitate ejus respectu voluntatis peccandi, vel non respectu voluntatis peccandi, vel non peccandi. peccandi.

AD PRIMUM horum, scilicet an intenda- AD PRIMUM horum, scilicet an intenda- tur contritio, objicitur sic: tur contritio, objicitur sic:

: :

1. In nullo genere est aliquid minus 1. In nullo genere est aliquid minus minimo contritio dicit scissuram cordis minimo contritio dicit scissuram cordis per minima ergo videtur, quod non per minima ergo videtur, quod non possit plus et plus scindi: ergo nec in possit plus et plus scindi: ergo nec in contritione potest esse intensio. PROBA- contritione potest esse intensio. PROBA- TUR autem secunda ex hoc quod ratio TUR autem secunda ex hoc quod ratio contriti differt a ratione fracti : quia con- contriti differt a ratione fracti : quia con- tritum est divisum per minima, fractum tritum est divisum per minima, fractum autem non. PRIMA autem constat per autem non. PRIMA autem constat per seipsam. seipsam.

608 608

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Item, Nihil in infinitum potest in- 2. Item, Nihil in infinitum potest in- tendised contritio est infinita: ergo tendised contritio est infinita: ergo non potest intendi. PROBATUR prima ex non potest intendi. PROBATUR prima ex ratione infiniti. SECUNDA autem ex effe- ratione infiniti. SECUNDA autem ex effe- ctu quo delet peccatum, et conjungit ctu quo delet peccatum, et conjungit Deo quorum neutrum est nisi divinæ Deo quorum neutrum est nisi divinæ virtutis et infinitæ. virtutis et infinitæ.

3. Item, Omne quod intenditur, per 3. Item, Omne quod intenditur, per hoc intenditur quod magis accedit ad ve- hoc intenditur quod magis accedit ad ve- ram nominis impositionem, ut dicit Au- ram nominis impositionem, ut dicit Au- tor sexa principiorum si igitur contri- tor sexa principiorum si igitur contri- tio intenditur, per talem accessum inten- tio intenditur, per talem accessum inten- ditur sed omne quod accedit ad aliquid ditur sed omne quod accedit ad aliquid per motum, nondum est in illo: ergo per motum, nondum est in illo: ergo contritio quæ intenditur, non est in vera contritio quæ intenditur, non est in vera ratio ne contritio : sed quæ non est vere ratio ne contritio : sed quæ non est vere contritio, non delet peccatum : ergo talis contritio, non delet peccatum : ergo talis contritio quæ intendi potest, non delet contritio quæ intendi potest, non delet peccatum, quod falsum est: quia cum peccatum, quod falsum est: quia cum omnis contritio conservet gratiam, et omnis contritio conservet gratiam, et gratia cum peccato esse non possit, om- gratia cum peccato esse non possit, om- nis contritio delet peccatum : ergo et hoc nis contritio delet peccatum : ergo et hoc falsum, ex quo sequitur contritionem falsum, ex quo sequitur contritionem non posse intendi. non posse intendi.

4. Item, Dupliciter intenditur id quod 4. Item, Dupliciter intenditur id quod intenditur, scilicet per depurationem a intenditur, scilicet per depurationem a contrario sibi permixto : sicut dicit Phi- contrario sibi permixto : sicut dicit Phi- losophus, quod albius est nigro imper- losophus, quod albius est nigro imper- mixtius et per accessum vel recessum mixtius et per accessum vel recessum ad id, quod illam rem dicit in termino : ad id, quod illam rem dicit in termino : sicut bonum melius per accessum ad per sicut bonum melius per accessum ad per se, et substantialiter bonum, et malum se, et substantialiter bonum, et malum pejus per recessum ab illo. Si igitur con- pejus per recessum ab illo. Si igitur con- tritio intenditur, altero horum modorum tritio intenditur, altero horum modorum fiet aut igitur per depurationem a con- fiet aut igitur per depurationem a con- trario, aut per accessum et recessum ab trario, aut per accessum et recessum ab aliquo. Si primo modo: tunc illud con- aliquo. Si primo modo: tunc illud con- trarium, aut est ex parte gratiæ infor- trarium, aut est ex parte gratiæ infor- mantis dolorem contritionis, aut ex par- mantis dolorem contritionis, aut ex par- te doloris qui est de peccato. Si primo te doloris qui est de peccato. Si primo modo: cum gratia non habeat contra- modo: cum gratia non habeat contra- rium, nisi peccatum, esset contritio per- rium, nisi peccatum, esset contritio per- mixta peccato, quod falsum est: quia mixta peccato, quod falsum est: quia hoc esset contra rationem contritionis. hoc esset contra rationem contritionis. Si secundo modo constat autem, quod Si secundo modo constat autem, quod dolori de peccato non contrariatur in ge- dolori de peccato non contrariatur in ge- nere passionis, nisi gaudium de peccato, nere passionis, nisi gaudium de peccato, et non gaudium de dolore: ergo contri- et non gaudium de dolore: ergo contri- tus posset esse aliquis, et habere gau- tus posset esse aliquis, et habere gau-

dium de peccato: sed gaudium de pec- dium de peccato: sed gaudium de pec- cato non potest esse sine peccato : ergo cato non potest esse sine peccato : ergo esset aliquis contritus, et haberet pecca- esset aliquis contritus, et haberet pecca- tum, quod absurdum est. tum, quod absurdum est.

Item, Si dicatur intendi per accessum Item, Si dicatur intendi per accessum ad unum quod per se contritio est : tunc ad unum quod per se contritio est : tunc sequitur illud quod in præcedenti conclu- sequitur illud quod in præcedenti conclu- sum est, quod non sit vere contritio : sum est, quod non sit vere contritio : ergo non vere habet effectum contritio. ergo non vere habet effectum contritio. nis ergo non vere delet peccatum, quod nis ergo non vere delet peccatum, quod est inconveniens. est inconveniens.

SED CONTRA hoc objicitur sic : SED CONTRA hoc objicitur sic :

1. Omne id quod ex parte formalis et 1. Omne id quod ex parte formalis et materialis intendi potest, vere intendi materialis intendi potest, vere intendi potest contritio est hujusmodi : ergo potest contritio est hujusmodi : ergo vere potest intendi et remitti. PROBATIO vere potest intendi et remitti. PROBATIO secundæ est quia gratia in uno major secundæ est quia gratia in uno major est quam in alio, et in eodem potest esse est quam in alio, et in eodem potest esse major quam sit et hoc est formale in major quam sit et hoc est formale in contritione : dolor etiam potest esse contritione : dolor etiam potest esse major in eodem quam sit, et in uno est major in eodem quam sit, et in uno est major quam in alio, qui est materialis in major quam in alio, qui est materialis in contritione. PRIMA autem constat per contritione. PRIMA autem constat per seipsam. seipsam.

2. Item, Quod non potest intendi vel 2. Item, Quod non potest intendi vel remitti, in omnibus est æquale quibus remitti, in omnibus est æquale quibus inest si igitur contritio non potest in- inest si igitur contritio non potest in- tendi vel remitti, in omnibus est æqua- tendi vel remitti, in omnibus est æqua- lis quibus inest: sed contritione existen- lis quibus inest: sed contritione existen- te æquali, oportet quod gratia sit æqua- te æquali, oportet quod gratia sit æqua- lis et dolor ergo omnes contriti æqua- lis et dolor ergo omnes contriti æqua- lem suscipiunt gratiam, et æqualem lem suscipiunt gratiam, et æqualem habent dolorem de peccatis, quod absur- habent dolorem de peccatis, quod absur-

dum est. dum est.

3. Item, Constat quod contritio actus 3. Item, Constat quod contritio actus est ab aliqua virtute, sive sit illa pœni- est ab aliqua virtute, sive sit illa pœni- tentia, sive alia, quia de hoc non est vis tentia, sive alia, quia de hoc non est vis quantum ad præsentem quæstionem : quantum ad præsentem quæstionem : sed quælibet virtus potest intendi : ergo sed quælibet virtus potest intendi : ergo et illa intensa autem virtute, intenditur et illa intensa autem virtute, intenditur ejus actus ergo et contritio actualis in- ejus actus ergo et contritio actualis in- tendi potest. tendi potest.

RESPONDEO. Dicendum, quod sine du- RESPONDEO. Dicendum, quod sine du- bio contritio intendi potest absolute et bio contritio intendi potest absolute et simpliciter, tam ex parte formæ, quam simpliciter, tam ex parte formæ, quam ex parte materiæ, sicut probatum est: et ex parte materiæ, sicut probatum est: et videtur mihi esse insania potius, quam videtur mihi esse insania potius, quam opinio eorum qui aliter dicunt. opinio eorum qui aliter dicunt.

Sed cont Sed cont

Solutio Solutio

13. 13.

dl. dl.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 29. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 29.

DICENDUM ergo ad primum, quod tria DICENDUM ergo ad primum, quod tria sunt in contritione, scilicet dolor, gratia, sunt in contritione, scilicet dolor, gratia, et objectum doloris : et quantum ad et objectum doloris : et quantum ad prima duo intenditur : quoad tertium prima duo intenditur : quoad tertium autem, est in minimo sui generis: quia autem, est in minimo sui generis: quia omnes differentias mortalis peccati in omnes differentias mortalis peccati in mortario cordis inventas conterit unde mortario cordis inventas conterit unde sicut contingit in mortario, quod id quod sicut contingit in mortario, quod id quod conteritur, in pulverem redigitur: sed conteritur, in pulverem redigitur: sed potest fieri contritio illa pistillo majori potest fieri contritio illa pistillo majori vel minori, et ictibus fortioribus vel de- vel minori, et ictibus fortioribus vel de- bilioribus, ita tamen quod uterque in bilioribus, ita tamen quod uterque in pulverem redigant: ita est in contritione pulverem redigant: ita est in contritione in qua semper conteritur peccatum, licet in qua semper conteritur peccatum, licet dolore et gratia inæqualibus: unde non dolore et gratia inæqualibus: unde non sequitur, si pulvis contritionionis debi- sequitur, si pulvis contritionionis debi- lioris non est major quam pulvis ictuum lioris non est major quam pulvis ictuum fortioris, quod propter hoc contritio fortioris, quod propter hoc contritio actio, sive ictus pistilli non sit fortior in actio, sive ictus pistilli non sit fortior in una contritione, quam in alia: licet una contritione, quam in alia: licet enim minus in effectu deletionis peccati enim minus in effectu deletionis peccati non sit accipere, est tamen accipere mi- non sit accipere, est tamen accipere mi- nus et majus ex parte actionis conteren- nus et majus ex parte actionis conteren- tis, quæ est contritio actio: et etiam ex tis, quæ est contritio actio: et etiam ex parte passionis. parte passionis.