Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

584 584

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum quod satisfactio sacramentalis est et vim quod satisfactio sacramentalis est et vim habens a passione Christi, habet a Deo habens a passione Christi, habet a Deo institutionem sed non oportet ut alia et institutionem sed non oportet ut alia et alia institutione: quia una institutione alia institutione: quia una institutione instituuntur totum et partes: unde ipsa instituuntur totum et partes: unde ipsa institutionem habet in suo toto quod est institutionem habet in suo toto quod est poenitentia. Dicunt tamen quidam, quod poenitentia. Dicunt tamen quidam, quod ibi instituit, ubi dixit leproso, quod ibi instituit, ubi dixit leproso, quod offerret pro emundatione sua quod in- offerret pro emundatione sua quod in- stituit Moyses ' : sed hoc non est ve- stituit Moyses ' : sed hoc non est ve- rum, nisi de figurativa institutione. rum, nisi de figurativa institutione.

AD ALIUD dicendum, quod satisfactio AD ALIUD dicendum, quod satisfactio secundum se abstrahens ab hoc modo et secundum se abstrahens ab hoc modo et ab illo, semper fuit, etiam ante Joan- ab illo, semper fuit, etiam ante Joan- nem : sed prout accepta consideratur nem : sed prout accepta consideratur cum modo significationis vel imitatione cum modo significationis vel imitatione veritatis, non fuit semper et quantum veritatis, non fuit semper et quantum ad hunc modum promulgatur a Joanne, ad hunc modum promulgatur a Joanne, et confirmatur a Christo, ut dicit Magi- et confirmatur a Christo, ut dicit Magi- ster in Littera. ster in Littera.

AD ALIUD dicendum, quod illa objectio AD ALIUD dicendum, quod illa objectio non concludit, nisi quod semper oportuit non concludit, nisi quod semper oportuit satisfacere ex parte satisfacientis, et ex satisfacere ex parte satisfacientis, et ex parte ejus cui satisfit: et hoc bene con- parte ejus cui satisfit: et hoc bene con- cedendum videtur, quia non variatur nisi cedendum videtur, quia non variatur nisi in modo, ut dictum est, quia ad Chri- in modo, ut dictum est, quia ad Chri- stum satisfacientem a quo nostra satisfa- stum satisfacientem a quo nostra satisfa- ctio vim trahit, illi respicere non pote- ctio vim trahit, illi respicere non pote- rant, nisi præsignando eam in signis. Hi rant, nisi præsignando eam in signis. Hi autem qui a diebus Joannis fuerunt, re- autem qui a diebus Joannis fuerunt, re- spicere ad ipsum non potuerunt, nisi imi- spicere ad ipsum non potuerunt, nisi imi- tando formam veritatis quæ manifestata tando formam veritatis quæ manifestata est in ipso. est in ipso.

AD ALIUD dicendum, quod satisfactio AD ALIUD dicendum, quod satisfactio secundum se est de jure naturali, quod secundum se est de jure naturali, quod non opinio genuit, sed innata vis inse- non opinio genuit, sed innata vis inse- ruit sed modus satisfaciendi qui dictus ruit sed modus satisfaciendi qui dictus est, totus est sacramentalis, et divinus, est, totus est sacramentalis, et divinus, et ideo ille variatus est secundum tem- et ideo ille variatus est secundum tem- pora diversorum sacramentorum. pora diversorum sacramentorum.

: :

ARTICULUS XX. ARTICULUS XX.

An satisfatio sit in præcepto ? An satisfatio sit in præcepto ?

Secundo quæritur. An sit in præcepto ? Secundo quæritur. An sit in præcepto ? Videtur autem, quod non : quia Videtur autem, quod non : quia

1. Dicit Hieronymus : << Anathema 1. Dicit Hieronymus : << Anathema sit, qui dicit Deum aliquid impossibile sit, qui dicit Deum aliquid impossibile præcepisse » sed impossibile est satis- præcepisse » sed impossibile est satis- facere ergo satisfactio non est in præ- facere ergo satisfactio non est in præ- cepto. PROBATIO mediæ. Offensa crescit cepto. PROBATIO mediæ. Offensa crescit secundum eum in quem peccatur: sed secundum eum in quem peccatur: sed Deus est infinitus in omnibus suis attri. Deus est infinitus in omnibus suis attri. butis ergo offensa sui est infinita : ergo butis ergo offensa sui est infinita : ergo non contingit satisfacere pro aliquo pec- non contingit satisfacere pro aliquo pec- cato, quia pro infinito nihil possumus cato, quia pro infinito nihil possumus rependere. rependere.

2. Item, Dicit Philosophus in quinto 2. Item, Dicit Philosophus in quinto Ethicorum, quod percutiens principem, Ethicorum, quod percutiens principem, non contrapatitur tantum, sed morte non contrapatitur tantum, sed morte condemnatur: ergo multo magis si offen- condemnatur: ergo multo magis si offen- dit in infinitum majorem, quam sit ali- dit in infinitum majorem, quam sit ali- quis princeps: Deus autem in infinitum quis princeps: Deus autem in infinitum major est : ergo offendens Deum plus major est : ergo offendens Deum plus debet solvere in infinitum sed hoc non debet solvere in infinitum sed hoc non contingit solvere ergo non præcipitur contingit solvere ergo non præcipitur solvere, quia incassum præciperetur. solvere, quia incassum præciperetur.

3. Item, Ipsum nomen satisfactionis 3. Item, Ipsum nomen satisfactionis videtur hoc ostendere : quia satisfacere videtur hoc ostendere : quia satisfacere dicitur facere satis: sed numquam est dicitur facere satis: sed numquam est satis, nisi sit secundum æstimationem satis, nisi sit secundum æstimationem peccati et offense: sed hoc in infinitum peccati et offense: sed hoc in infinitum est, ut jam probatum est: ergo non est est, ut jam probatum est: ergo non est satisfactio nisi solvatur in infinitum: satisfactio nisi solvatur in infinitum: hoc autem solvere non contingit : ergo hoc autem solvere non contingit : ergo videtur, quod præcipi non debeat. videtur, quod præcipi non debeat.

4. Item, Alia via probatur hoc idem : 4. Item, Alia via probatur hoc idem : Ponamus enim, quod aliquis pluribus de Ponamus enim, quod aliquis pluribus de causis sit debitor alicujus, scilicet quod causis sit debitor alicujus, scilicet quod debeat ei ex jure servitutis, quod est ut debeat ei ex jure servitutis, quod est ut nihil possideat nisi titulo domini, et cor- nihil possideat nisi titulo domini, et cor- poraliter sit servus glebæ, et tunc tenea- poraliter sit servus glebæ, et tunc tenea-

1 Cf. Luc, v, 14. 1 Cf. Luc, v, 14.

Quæst. Quæst.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 20. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 20.

tur ei ex mutuo : quia nihil habet, nis tur ei ex mutuo : quia nihil habet, nis quod mutuo ab ipso accepit: et non plus quod mutuo ab ipso accepit: et non plus accepit mutuo, quam habet in ipsis bo- accepit mutuo, quam habet in ipsis bo- nis et iterum tertio debeat ei ex offen- nis et iterum tertio debeat ei ex offen- sa, quia de rebus domini offendit eum sa, quia de rebus domini offendit eum gravissime constat, quod ille satisfacere gravissime constat, quod ille satisfacere non potest. Quia si dicas, quod satisfa- non potest. Quia si dicas, quod satisfa- ciet de bonis suis contra hoc est, quia ciet de bonis suis contra hoc est, quia illa domini sunt. Si de persona : contra illa domini sunt. Si de persona : contra hoc est, quod servus est de persona, et hoc est, quod servus est de persona, et totum debet domino etiam præter ratio- totum debet domino etiam præter ratio- nem offense. Sed constat, quod similis nem offense. Sed constat, quod similis casus est in homine in comparatione ad casus est in homine in comparatione ad Deum ergo videtur, quod homo de Deum ergo videtur, quod homo de peccato Deo satisfacere non possit : ergo peccato Deo satisfacere non possit : ergo non præcipitur ei. non præcipitur ei.

PRÆTEREA. Si præcipitur, quæratur, PRÆTEREA. Si præcipitur, quæratur, ubi præcipitur, in Novo vel in Veteri ubi præcipitur, in Novo vel in Veteri Testamento? Testamento?

Si dicatur quod ibi, Pænitentiam agi- Si dicatur quod ibi, Pænitentiam agi- gite 1. CONTRA: Pœnitere non est satis- gite 1. CONTRA: Pœnitere non est satis- facere quia aliquis poenitet de eo de facere quia aliquis poenitet de eo de quo tamen numquam cogitat satisfacere. quo tamen numquam cogitat satisfacere.

Si dicas, quod ibi ubi Dominus præ- Si dicas, quod ibi ubi Dominus præ- cepit leproso, ut pro emundatione sua cepit leproso, ut pro emundatione sua offerret quod Moyses constituit 2. CON- offerret quod Moyses constituit 2. CON- TRA: Quod constituit Moyses non re- TRA: Quod constituit Moyses non re- spondebat quantitati peccati : ergo non spondebat quantitati peccati : ergo non erat satisfactivum. erat satisfactivum.

Si dicas, quod a Joanne præcipitur, Si dicas, quod a Joanne præcipitur, Matth. II, 8, ubi dicitur: Facite fru- Matth. II, 8, ubi dicitur: Facite fru- ctum dignum pœnitentiæ, etc., sicut Ma- ctum dignum pœnitentiæ, etc., sicut Ma- gister videtur dicere in Littera. CON- gister videtur dicere in Littera. CON- TRA: Digni fructus pœnitentiæ in eadem TRA: Digni fructus pœnitentiæ in eadem impossibilitate sunt, in qua est satisfa- impossibilitate sunt, in qua est satisfa- ctio ergo nec illos contingit facere : ctio ergo nec illos contingit facere : ergo non præcipitur. ergo non præcipitur.

Si dicas, quod invenitur, Matth. x11, Si dicas, quod invenitur, Matth. x11, 36, ubi dicitur : Quoniam omne verbum 36, ubi dicitur : Quoniam omne verbum otiosum quod locuti fuerint homines, otiosum quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die judicii. reddent rationem de eo in die judicii. CONTRA: Sicut habitum est, non contin- CONTRA: Sicut habitum est, non contin- git rationem reddere de infinito : et pec- git rationem reddere de infinito : et pec- catum mortale est infinitæ offensæ : ergo catum mortale est infinitæ offensæ : ergo non contingit rationem reddere de illo. non contingit rationem reddere de illo.

1 Matth. 111, 2. 1 Matth. 111, 2.

SED CONTRA: SED CONTRA:

585 585

1. Cujuscumque debiti contingit sol- 1. Cujuscumque debiti contingit sol- vere tantum et decuplum, ipsius contin- vere tantum et decuplum, ipsius contin- git esse solutionem sufficientem: pecca- git esse solutionem sufficientem: pecca- ti autem contingit solvere tantum et de- ti autem contingit solvere tantum et de- cuplum : ergo peccati contingit esse cuplum : ergo peccati contingit esse solutionem sufficientem : ergo potest solutionem sufficientem : ergo potest præcipi, et debet præcipi satisfactio. præcipi, et debet præcipi satisfactio. PROBATIO mediæ. Baruch, IV, 28: Sic- PROBATIO mediæ. Baruch, IV, 28: Sic- ut enim fuit sensus vester ut erraretis ut enim fuit sensus vester ut erraretis a Deo, decies tantum iterum converten- a Deo, decies tantum iterum converten- tes requiretis eum. tes requiretis eum.

2. Item, Matth. xv, 24 et 26: Obla- 2. Item, Matth. xv, 24 et 26: Obla- tus est ei unus qui debebat ei decem tus est ei unus qui debebat ei decem millia talenta... Providens autem ser- millia talenta... Providens autem ser- vus ille, orabat eum, dicens : Patien- vus ille, orabat eum, dicens : Patien- tiam habe in me, et omnia reddam tibi. tiam habe in me, et omnia reddam tibi. Ergo contingit reddere: ergo et satisfa- Ergo contingit reddere: ergo et satisfa-

cere. cere.

Sed contra. Sed contra.

SOLUTIO. Dicendum, quod licet qui- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod licet qui- Solutio. dam constituant hic magnam vim, ta- dam constituant hic magnam vim, ta- men in veritate parva vis est in quæstio- men in veritate parva vis est in quæstio- ne et ex habitis in præcedenti de facili ne et ex habitis in præcedenti de facili est determinabilis, distinguendo quod est determinabilis, distinguendo quod duplex est modus satisfactionis, scilicet duplex est modus satisfactionis, scilicet ad æstimationem offensæ, et ad volunta- ad æstimationem offensæ, et ad volunta- tem et arbitrium ejus cui satisfit: et pri- tem et arbitrium ejus cui satisfit: et pri- mo modo non contingit satisfacere, nec mo modo non contingit satisfacere, nec præcipitur sed secundo, sicut dicitur, præcipitur sed secundo, sicut dicitur, Michææ, v1, 8 : Indicabo tibi, o homo, Michææ, v1, 8 : Indicabo tibi, o homo, quid sit bonum, et quid Dominus requi- quid sit bonum, et quid Dominus requi- rat a te. Quasi diceret : Non quod ju- rat a te. Quasi diceret : Non quod ju- stum est, sed quod requirit quod sufficit stum est, sed quod requirit quod sufficit sibi. Et hoc confirmatur ex hoc quod ha- sibi. Et hoc confirmatur ex hoc quod ha- betur, Luc. VII, 41 et 42 Duo debitores betur, Luc. VII, 41 et 42 Duo debitores erant cuidam fœneratori: unus debebat erant cuidam fœneratori: unus debebat denarios quingentos, et alius quinqua- denarios quingentos, et alius quinqua- ginta. Non habentibus autem illis unde ginta. Non habentibus autem illis unde redderent, donavit utrisque. Et, Matth. redderent, donavit utrisque. Et, Matth. xvш, 27, ubi dicitur, quod misertus est xvш, 27, ubi dicitur, quod misertus est dominus servi illius, et dimisit ei univer- dominus servi illius, et dimisit ei univer- sum debitum. sum debitum.

Ad omnia igitur quæ post inducta Ad omnia igitur quæ post inducta sunt, patet solutio: quia illa non pro- sunt, patet solutio: quia illa non pro- bant, nisi quod non contingit satisfacere. bant, nisi quod non contingit satisfacere. secundum peccati perpetrati æstimatio- secundum peccati perpetrati æstimatio-

2 Luc. v, 14. 2 Luc. v, 14.

Ad omnia. Ad omnia.

Ad quæst. Ad quæst.

Ad object. Ad object.

A lobject. 2. A lobject. 2.

586 586

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nem et hoc quidem est verum : et pro- nem et hoc quidem est verum : et pro- pter hoc totum est gratiæ quod sumus, pter hoc totum est gratiæ quod sumus, sicut dicitur, I ad Corinth. xv, 10: Gra- sicut dicitur, I ad Corinth. xv, 10: Gra- tia Dei sum id quod sum. tia Dei sum id quod sum.

AD ID autem quod quæritur, Ubi præ- AD ID autem quod quæritur, Ubi præ- cipitur? cipitur?

Dicendum, quod in multis locis : ta- Dicendum, quod in multis locis : ta- men secundum quod est sacramentalis men secundum quod est sacramentalis modus satisfactionis, sicut dicit hic Ma- modus satisfactionis, sicut dicit hic Ma- gister, dico quod promulgatur a Joanne, gister, dico quod promulgatur a Joanne, et confirmatur per præceptum a Christo, et confirmatur per præceptum a Christo, Matth. v, 17, ubi dicit Jesus prædicans: Matth. v, 17, ubi dicit Jesus prædicans: Pænitentiam agite, etc. Pænitentiam agite, etc.

AD HOC autem quod contra objicitur, AD HOC autem quod contra objicitur, dicendum quod poenitere dicitur duplici- dicendum quod poenitere dicitur duplici- ter, vel etiam tripliciter. Uno enim mo- ter, vel etiam tripliciter. Uno enim mo- do poenitudo in actu perpetrato signum do poenitudo in actu perpetrato signum est involuntarii per ignorantiam, quod est involuntarii per ignorantiam, quod meretur misericordiam et veniam, ut meretur misericordiam et veniam, ut dicitur in libro II Ethicorum. Secundo dicitur in libro II Ethicorum. Secundo modo est pœnitudo alicujus perpetrati modo est pœnitudo alicujus perpetrati non satisfaciens propter injuriam, quan- non satisfaciens propter injuriam, quan- do non vult satisfacere læso, vel propter do non vult satisfacere læso, vel propter desperationem, ut Judas pœnituit. Tertio desperationem, ut Judas pœnituit. Tertio modo est poenitentia afflictio sui cum modo est poenitentia afflictio sui cum proposito confitendi, et satisfaciendi pro proposito confitendi, et satisfaciendi pro malo commisso. Et hæc solummodo pœ- malo commisso. Et hæc solummodo pœ- nitentia sacramentum et virtus est: et nitentia sacramentum et virtus est: et hanc præcepit Christus, quia hæc sola hanc præcepit Christus, quia hæc sola fructum invenit salutis et in illa præci- fructum invenit salutis et in illa præci- pitur totum quod exigitur ad ipsam, sci- pitur totum quod exigitur ad ipsam, sci- licet confessio, et satisfactio. Posset ta- licet confessio, et satisfactio. Posset ta- men dici, quod, Luc. x, 24, præcipitur, men dici, quod, Luc. x, 24, præcipitur, ubi dicitur Contendite intrare per an- ubi dicitur Contendite intrare per an- gustam portam, etc., et, Matth. xxv, 19, gustam portam, etc., et, Matth. xxv, 19, ubi dicit, quod rationem posuit cum ser- ubi dicit, quod rationem posuit cum ser- vis suis, qui acceperant bona sua. vis suis, qui acceperant bona sua.

AD ID autem quod contra objicitur, di- AD ID autem quod contra objicitur, di- cendum quod non contingit solvere de- cendum quod non contingit solvere de- cuplum peccati intensive, sed quasi ex- cuplum peccati intensive, sed quasi ex- tensive per discretionem vel distinctio- tensive per discretionem vel distinctio- nem, quia in decem præceptorum obe- nem, quia in decem præceptorum obe- dientia et iste est sensus Baruch. dientia et iste est sensus Baruch.

: :

AD ALIUD dicendum, quod servus ille AD ALIUD dicendum, quod servus ille non intendit, quod redderet secundum non intendit, quod redderet secundum damni illati æstimationem, sed potius damni illati æstimationem, sed potius

1 Matth. XVIII, 26. 1 Matth. XVIII, 26.

secundum æstimationem misericordiæ secundum æstimationem misericordiæ requirentis debitum et ideo præmișit requirentis debitum et ideo præmișit dicens Patientiam habe in me, et om- dicens Patientiam habe in me, et om- nia reddam tibi ¹. nia reddam tibi ¹.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XXI. ARTICULUS XXI.

An idem sit satisfacere, et dignos fru- An idem sit satisfacere, et dignos fru- ctus poenitentiæ facere ? et, Qui sunt ctus poenitentiæ facere ? et, Qui sunt fructus digni pœnitentiæ ? fructus digni pœnitentiæ ?

Tertio quæritur, Qui sunt digni fructus Tertio quæritur, Qui sunt digni fructus pœnitentiæ ? et, Utrum idem sit satis- pœnitentiæ ? et, Utrum idem sit satis- facere, quod dignos pœnitentiæ fructus facere, quod dignos pœnitentiæ fructus facere ? facere ?

Dicit autem Auctor in Littera, et est in Dicit autem Auctor in Littera, et est in Glossa super Matthæum, 111, 8, quod di- Glossa super Matthæum, 111, 8, quod di- gni fructus poenitentiæ sunt, ut secun- gni fructus poenitentiæ sunt, ut secun- dum qualitatem et quantitatem culpæ sit dum qualitatem et quantitatem culpæ sit qualitas et quantitas pœnæ. qualitas et quantitas pœnæ.

Sed videtur, quod hoc non possit Sed videtur, quod hoc non possit

esse: esse:

: :

1. Aut enim intelligitur hæc qualitas 1. Aut enim intelligitur hæc qualitas libidinis delectantis in peccato, aut qua- libidinis delectantis in peccato, aut qua- litas actus peccati. Si primo modo. Con- litas actus peccati. Si primo modo. Con- TRA: Sensibilis delectatio est, quæ est in TRA: Sensibilis delectatio est, quæ est in peccato numquam autem sensibilis est peccato numquam autem sensibilis est in virtute et operibus misericordiæ: er- in virtute et operibus misericordiæ: er- go non est similitudo in qualitate. Si go non est similitudo in qualitate. Si secundo modo. CONTRA: Actus illi con- secundo modo. CONTRA: Actus illi con- trarii sunt ergo similitudinem in quali- trarii sunt ergo similitudinem in quali- tate non habent, quia dicit Philosophus tate non habent, quia dicit Philosophus in V primæ Philosophiæ, quod «< similia in V primæ Philosophiæ, quod «< similia sunt quorum qualitas est una. » sunt quorum qualitas est una. »

2. Item, Videtur impossibile quod se- 2. Item, Videtur impossibile quod se- cundum qualitatem peccati șit qualitas cundum qualitatem peccati șit qualitas pœnæ, hoc modo quia culpæ qualitas pœnæ, hoc modo quia culpæ qualitas non potest esse nisi secundum actum, quia non potest esse nisi secundum actum, quia culpa in quantum malum nihil est : in culpa in quantum malum nihil est : in actu autem non est qualitas nisi secun- actu autem non est qualitas nisi secun- dum relationem ad agentem: hoc autem dum relationem ad agentem: hoc autem aut est secundum libidinem, aut secun- aut est secundum libidinem, aut secun-

Quæst. 1. Quæst. 1.

Quæst 2. Quæst 2.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 21. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 21.

dum contemptum dum contemptum autem non potest esse qualitas pœnæ, autem non potest esse qualitas pœnæ, quia poena amara est in sensu, et libido quia poena amara est in sensu, et libido dulcis secundum contemptum autem se dulcis secundum contemptum autem se habet etiam per oppositum : quia sicut habet etiam per oppositum : quia sicut peccans contemnit Deum et præceptum peccans contemnit Deum et præceptum ejus, ita per oppositum pœnitens in poe- ejus, ita per oppositum pœnitens in poe- na se subjicit Deo et præcepto ejus : er- na se subjicit Deo et præcepto ejus : er- go videtur, quod numquam sint secun- go videtur, quod numquam sint secun- dum eamdem qualitatem poena pœniten- dum eamdem qualitatem poena pœniten- tis, et culpa transgredientis. tis, et culpa transgredientis.

secundum libidinem secundum libidinem

3. Si forte tu dicas, quod vocatur si- 3. Si forte tu dicas, quod vocatur si- militudo in genere, per contrarium, scili- militudo in genere, per contrarium, scili- cet ut sicut placuit culpa in delectando, cet ut sicut placuit culpa in delectando, ita placeat poena in sustinendo: hoc non ita placeat poena in sustinendo: hoc non competit Litteræ: quia hoc æqualiter competit Litteræ: quia hoc æqualiter est in parum peccante et multum pec- est in parum peccante et multum pec- cante sed ista similitudo qualitatis non cante sed ista similitudo qualitatis non æqualiter est in parum et multum pec- æqualiter est in parum et multum pec- cante ergo non notatur similitudo in cante ergo non notatur similitudo in genere, ut videtur. genere, ut videtur.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit, ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit, « Ut secundum quantitatem culpæ sit « Ut secundum quantitatem culpæ sit quantitas pœnæ. » quantitas pœnæ. »

et et

Aut enim æqualitas est in genere, aut Aut enim æqualitas est in genere, aut in specie. Si in genere. CONTRA: Secun- in specie. Si in genere. CONTRA: Secun- dum hoc æqualiter est in parum peccan- dum hoc æqualiter est in parum peccan- te quia magnæ culpæ magna poena, et te quia magnæ culpæ magna poena, et minori minor debetur: digni autem fru- minori minor debetur: digni autem fru- ctus non æqualiter sunt in parum ctus non æqualiter sunt in parum multum peccante, ut dicitur in Littera: multum peccante, ut dicitur in Littera: ergo non intelligitur de quantitate in ergo non intelligitur de quantitate in genere. Si autem intelligitur de quanti- genere. Si autem intelligitur de quanti- tate in specie. CONTRA: Quantitas culpæ tate in specie. CONTRA: Quantitas culpæ est infinita, et quantitas pœnæ finita : est infinita, et quantitas pœnæ finita : ergo videtur, quod numquam contingit ergo videtur, quod numquam contingit satisfacere per dignos fructus poeniten- satisfacere per dignos fructus poeniten-

tiæ. tiæ.

PRÆTEREA quæritur, Quæ est differen- PRÆTEREA quæritur, Quæ est differen- tia hic inter qualitatem, et quantitatem ? tia hic inter qualitatem, et quantitatem ? Constat enim, quod non est hic per se Constat enim, quod non est hic per se quantitas continua, sed per accidens: quantitas continua, sed per accidens: hoc autem videtur esse intensio qualita- hoc autem videtur esse intensio qualita- tis, quæ facit vigorem peccati et magnum tis, quæ facit vigorem peccati et magnum peccatum, et vigorem pœnæ et magnam peccatum, et vigorem pœnæ et magnam

1 1

Jacob. v, Jacob. v,

7. 7.

587 587

poenam sed penes idem videtur esse si- poenam sed penes idem videtur esse si- militudo vel proportio in qualitate : ergo militudo vel proportio in qualitate : ergo in idem redeunt hic qualitas et quanti- in idem redeunt hic qualitas et quanti-

tas. tas.

PRÆTEREA quæritur, Quare dicuntur PRÆTEREA quæritur, Quare dicuntur digni fructus poenitentiæ, cum non sint digni fructus poenitentiæ, cum non sint fructus nisi in futuro ? fructus nisi in futuro ?

Hæc autem opera facta potius assimi- Hæc autem opera facta potius assimi- lantur culturæ vel labori ad fructus per- lantur culturæ vel labori ad fructus per- cipiendos ordinato : sicut etiam Jacobus cipiendos ordinato : sicut etiam Jacobus dicit Ecce agricola patienter exspectat dicit Ecce agricola patienter exspectat pretiosum fructum, scilicet fructum la- pretiosum fructum, scilicet fructum la-

boris sui '. boris sui '.

RESPONSIO. Sicut etiam supra habitum RESPONSIO. Sicut etiam supra habitum est in antecedenti distinctione, non sumi- est in antecedenti distinctione, non sumi- tur hic fructus proprie, sed sumitur pro tur hic fructus proprie, sed sumitur pro causa fructus quæ est causa fruitionis in causa fructus quæ est causa fruitionis in futuro. Dicuntur enim opera pœnitentiæ futuro. Dicuntur enim opera pœnitentiæ fructus, non quod eis fruamur proprie fructus, non quod eis fruamur proprie hic, vel in futuro: sed quia cum gaudio hic, vel in futuro: sed quia cum gaudio spei utimur eis ad obtinendum id quo spei utimur eis ad obtinendum id quo fruendum est. Nec idem est esse bonos fruendum est. Nec idem est esse bonos fructus, et dignos fructus pœnitentiæ : fructus, et dignos fructus pœnitentiæ : quia omnis arbor, id est, homo, tenetur quia omnis arbor, id est, homo, tenetur ad bonos fructus, et dignos fructus : qui ad bonos fructus, et dignos fructus : qui boni dicuntur a radice, quæ bona est, boni dicuntur a radice, quæ bona est, quando liberum arbitrium virtute et gra- quando liberum arbitrium virtute et gra- tia est informatum. Digni autem fructus tia est informatum. Digni autem fructus sunt a proportione fructus ad statum ar- sunt a proportione fructus ad statum ar- boris fructificantis: quia alii clerico, alii boris fructificantis: quia alii clerico, alii prælato, alii subdito, et sic secundum prælato, alii subdito, et sic secundum differentias alias fructificantium. Et hoc differentias alias fructificantium. Et hoc modo specialis status proportione habi- modo specialis status proportione habi- ta ad opera pœnitentiæ dicuntur digni ta ad opera pœnitentiæ dicuntur digni fructus, quando secundum qualitatem fructus, quando secundum qualitatem et quantitatem peccati est etiam qualitas et quantitatem peccati est etiam qualitas et quantitas pœnæ. et quantitas pœnæ.

Quæst. 3 Quæst. 3

Solutio. Solutio.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod qua- Ad 1 et 2. AD PRIMUM ergo dicendum, quod qua- Ad 1 et 2. litas peccantis hic attenditur cum quali- litas peccantis hic attenditur cum quali- tate peccati. Qualitas peccantis est libera tate peccati. Qualitas peccantis est libera servitus peccati: quia scilicet non coa- servitus peccati: quia scilicet non coa- ctus, nec exactus, sed libere diabolo ser- ctus, nec exactus, sed libere diabolo ser- vivit in gaudio: et hoc modo libere et vivit in gaudio: et hoc modo libere et cum gaudio serviat Deo in pœnitentia. cum gaudio serviat Deo in pœnitentia. Qualitas autem peccati secundum for- Qualitas autem peccati secundum for-

Ad 3. Ad 3.

Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

588 588

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mam peccati in specie, secundum quod mam peccati in specie, secundum quod unum est carnale, et alterum spirituale, unum est carnale, et alterum spirituale, et aliud quasi medium, sicut ira, et ava- et aliud quasi medium, sicut ira, et ava- ritia et ita debet esse in pœna corpora- ritia et ita debet esse in pœna corpora- li et spirituali et media : sicut jejunium li et spirituali et media : sicut jejunium pœna est corporis, oratio humiliat spiri- pœna est corporis, oratio humiliat spiri- tum, et eleemosyna damnum infert re- tum, et eleemosyna damnum infert re- rum exteriorum. rum exteriorum.

AD ILLUD ergo quod contra objicitur, AD ILLUD ergo quod contra objicitur, dicendum, quod non respondet in specie dicendum, quod non respondet in specie delectationis sed potius in similitudine delectationis sed potius in similitudine subjecti delectationis, et pœnæ, scilicet subjecti delectationis, et pœnæ, scilicet quia utrumque est corporale, quandoque quia utrumque est corporale, quandoque et spirituale, et medium, ut dictum est. et spirituale, et medium, ut dictum est. AD ALIUD dicendum, quod similitudo AD ALIUD dicendum, quod similitudo potest attendi dupliciter, scilicet in affe- potest attendi dupliciter, scilicet in affe- ctu proximo, et in affectu qui est causa ctu proximo, et in affectu qui est causa proximi affectus et in proximo quidem proximi affectus et in proximo quidem non potest esse similitudo: quia unus non potest esse similitudo: quia unus est libido, et alter est charitas: sed in est libido, et alter est charitas: sed in remoto, hoc est, in voluntate, bene pot- remoto, hoc est, in voluntate, bene pot- est esse similitudo: et etiam plus est in est esse similitudo: et etiam plus est in bono, quia Augustinus dicit, quod « cha- bono, quia Augustinus dicit, quod « cha- ritas in infinitum plus diligit Deum, quam ritas in infinitum plus diligit Deum, quam cupiditas aurum. » cupiditas aurum. »

AD ID quod quæritur de quantitate, di- AD ID quod quæritur de quantitate, di- cendum quod quantitas est hic duplex, cendum quod quantitas est hic duplex, scilicet intensiva, et discreta. Una re- scilicet intensiva, et discreta. Una re- spondet magnitudini, et altera numerosi- spondet magnitudini, et altera numerosi- tati peccatorum: sed illa quæ est inten- tati peccatorum: sed illa quæ est inten- siva, attenditur ex multis, tamen præci- siva, attenditur ex multis, tamen præci- puum est species peccati vel genus: sicut puum est species peccati vel genus: sicut dicimus in genere homicidium esse ma- dicimus in genere homicidium esse ma- jus adulterio, et adulterium fornicatione, jus adulterio, et adulterium fornicatione, et in genere avaritiam majorem fornica- et in genere avaritiam majorem fornica- tione in specie autem adulterium majus tione in specie autem adulterium majus furto. Alia autem quantitas est ex cir- furto. Alia autem quantitas est ex cir- cumstantiis agentis et actus, ex quibus cumstantiis agentis et actus, ex quibus dicitur magnum peccatum, et illi debe- dicitur magnum peccatum, et illi debe- tur major poena quam minori: sicut plu- tur major poena quam minori: sicut plu- ries peccanti vel uno genere peccati, vel ries peccanti vel uno genere peccati, vel duobus, plures pœnæ, vel una diuturnior duobus, plures pœnæ, vel una diuturnior debetur. debetur.

AD ID ergo quod contra objicitur, di- AD ID ergo quod contra objicitur, di- cendum quod in genere vocatur quanti- cendum quod in genere vocatur quanti- tas, ut dictum est: et non sequitur quod tas, ut dictum est: et non sequitur quod infert: quia peccata etiam in genere non infert: quia peccata etiam in genere non sunt æqualia, sed unum majus, et alte- sunt æqualia, sed unum majus, et alte-

rum minus et ideo etiam pœnæ erunt rum minus et ideo etiam pœnæ erunt inæquales. inæquales.

AD ALIUD dicendum, quod quantitas AD ALIUD dicendum, quod quantitas et qualitas fundantur in eodem, sed non et qualitas fundantur in eodem, sed non sunt idem, ut patet ex prædictis : quia sunt idem, ut patet ex prædictis : quia qualitas vitium est ex illa parte qua tra- qualitas vitium est ex illa parte qua tra- hitur in speciem distinctam, ut carnale, hitur in speciem distinctam, ut carnale, spirituale, et hujusmodi vel specialius spirituale, et hujusmodi vel specialius adhuc ut fornicatio, delectatio secundum adhuc ut fornicatio, delectatio secundum actum in fornicatione: et gula, delecta- actum in fornicatione: et gula, delecta- tio secundum actum in gula: sed quan- tio secundum actum in gula: sed quan- titas accipitur ex quantitate ad totum. titas accipitur ex quantitate ad totum.

ARTICULUS XXII. ARTICULUS XXII.

An circumstantiæ aggravent peccatum ? An circumstantiæ aggravent peccatum ?

Ad que Ad que

Deinde quæritur de verbis Augustini Deinde quæritur de verbis Augustini quæ habentur, ibi, A, § 1, in medio : quæ habentur, ibi, A, § 1, in medio : « Consideret qualitatem criminis, in « Consideret qualitatem criminis, in loco, etc. » loco, etc. »

Quæruntur autem hic ad intelligentiam Quæruntur autem hic ad intelligentiam istius loci sex. istius loci sex.

Primum, Utrum ista aggravant pec- Primum, Utrum ista aggravant pec- caum quæ dicit ? caum quæ dicit ?

Secundum, Utrum aggravant relin- Secundum, Utrum aggravant relin- quendo actum in eadem specie, vel no- quendo actum in eadem specie, vel no- vam speciem peccati conferendo? vam speciem peccati conferendo?

Tertium, Utrum teneatur pœnitens om- Tertium, Utrum teneatur pœnitens om- nia ista confiteri prout in singulis actibus nia ista confiteri prout in singulis actibus fuerunt ? fuerunt ?

Quarto, Utrum teneatur ea revolvere Quarto, Utrum teneatur ea revolvere in contritione et satisfactione? in contritione et satisfactione?

Quinto, Quæ et quot sint istæ circum- Quinto, Quæ et quot sint istæ circum- stantiæ ? . stantiæ ? .

Sexto et ultimo, Quæ comparatio sit Sexto et ultimo, Quæ comparatio sit inter eas, scilicet utrum aliquæ aggra- inter eas, scilicet utrum aliquæ aggra- vent plus, et aliæ minus, vel omnes vent plus, et aliæ minus, vel omnes aggravent æqualiter ? aggravent æqualiter ?

AD PRIMUM horum objicitur sic : AD PRIMUM horum objicitur sic :

1. A quibuscumque trahitur argumen- 1. A quibuscumque trahitur argumen- tum accusationis rei vel defensionis in tum accusationis rei vel defensionis in judicio, illa aggravant vel accusant ac- judicio, illa aggravant vel accusant ac- tum propter quem reus vocatur ad judi- tum propter quem reus vocatur ad judi-

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 22. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 22.

cium sed a circumstantiis trahuntur ar- cium sed a circumstantiis trahuntur ar- gumenta hujusmodi: ergo circumstan- gumenta hujusmodi: ergo circumstan- tiæ aggravant vel excusant actum rei tiæ aggravant vel excusant actum rei propter quem judicatur: sed ille actus propter quem judicatur: sed ille actus peccatum est: ergo circumstantiæ ag- peccatum est: ergo circumstantiæ ag- gravant peccatum. PRIMA patet per se. gravant peccatum. PRIMA patet per se. SECUNDA Scribitur a Tullio in primo Rhe- SECUNDA Scribitur a Tullio in primo Rhe- toricæ, ubi dicit, quod « circumstantiæ toricæ, ubi dicit, quod « circumstantiæ sunt a quibus trahuntur argumenta accu- sunt a quibus trahuntur argumenta accu- sationis vel defensionis personæ in judi- sationis vel defensionis personæ in judi- cio. >> cio. >>

2. Item, Quæcumque sunt constituti- 2. Item, Quæcumque sunt constituti- væ particulæ, in quibus est actus, dant væ particulæ, in quibus est actus, dant actui formam mali vel boni, et majoris actui formam mali vel boni, et majoris mali et majoris boni: circumstantiæ sunt mali et majoris boni: circumstantiæ sunt hujusmodi ergo dant actui formam bo- hujusmodi ergo dant actui formam bo- ni vel mali, etc. PRIMA harum iterum ni vel mali, etc. PRIMA harum iterum patet per se. SECUNDA scribitur a Dama- patet per se. SECUNDA scribitur a Dama- sceno sic: « Singula sunt quæ dicuntur a sceno sic: « Singula sunt quæ dicuntur a rhetore constitutivæ particulæ : puta rhetore constitutivæ particulæ : puta quis sit qui fecit, quis est qui passus est, quis sit qui fecit, quis est qui passus est, quid fecit, quo, scilicet organo, ubi, sci- quid fecit, quo, scilicet organo, ubi, sci- licet quo loco, et hujusmodi. » licet quo loco, et hujusmodi. »

3. Item, Quæcumque sunt quæ quæ- 3. Item, Quæcumque sunt quæ quæ- stionem rhetoricam de laude vel vituperio stionem rhetoricam de laude vel vituperio personæ faciunt, augent bonum et ma- personæ faciunt, augent bonum et ma- lum in actu personæ : tales autem sunt lum in actu personæ : tales autem sunt circumstantiæ : ergo augent bonum et circumstantiæ : ergo augent bonum et malum in actu personæ. PRIMA patet per malum in actu personæ. PRIMA patet per se. SECUNDA autem scribitur a Boetio in se. SECUNDA autem scribitur a Boetio in

IV Topicorum suorum, ubi dicit, quod IV Topicorum suorum, ubi dicit, quod « circumstantiæ sunt quæ quæstionem « circumstantiæ sunt quæ quæstionem rhetoricam faciunt de laude vel vituperio rhetoricam faciunt de laude vel vituperio personæ. » personæ. »

4. Item, Eccle. III, 1: Omnia tempus 4. Item, Eccle. III, 1: Omnia tempus habent. Ergo suo tempore sunt meliora: habent. Ergo suo tempore sunt meliora: ergo contraria eorum illo tempore sunt ergo contraria eorum illo tempore sunt priora ergo tempus aggravat. Et idem priora ergo tempus aggravat. Et idem argumentum est de aliis. argumentum est de aliis.

ore ore

5. Item, Bernardus ad Eugenium : 5. Item, Bernardus ad Eugenium : « In ore sæcularis nugæ, nugæ sunt: in « In ore sæcularis nugæ, nugæ sunt: in vero sacerdotis nugæ sacrilegium vero sacerdotis nugæ sacrilegium sunt. » Ergo circumstantia personæ ag- sunt. » Ergo circumstantia personæ ag- gravat. Similiter est de aliis. gravat. Similiter est de aliis.

6. Item, Ezechiel. VIII, passim, aggra- 6. Item, Ezechiel. VIII, passim, aggra- vatur multum contra Judæos, quia idola vatur multum contra Judæos, quia idola in templo posuerant, in tantum quod in templo posuerant, in tantum quod

589 589

tunc gloria Domini scribitur recedere de tunc gloria Domini scribitur recedere de loco suo et non scribitur hoc quando loco suo et non scribitur hoc quando colebant ea alibi, quam in templo : ergo colebant ea alibi, quam in templo : ergo etiam locus aggravat.. etiam locus aggravat..

7. Item, Isa. LVIII, 8: Juxta me disco- 7. Item, Isa. LVIII, 8: Juxta me disco- operuisti, et suscepisti adulterum. Quasi operuisti, et suscepisti adulterum. Quasi diceret Alibi fuisset tolerabilius. Ergo diceret Alibi fuisset tolerabilius. Ergo videtur, quod similiter omnes aliæ aggra- videtur, quod similiter omnes aliæ aggra- vent circumstantiæ. vent circumstantiæ. SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Augustinus dicit in libro secundo de 1. Augustinus dicit in libro secundo de Libero arbitrio, quod « malum non est Libero arbitrio, quod « malum non est nisi aversio ab incommutabili bono: » nisi aversio ab incommutabili bono: » constat autem, quod privatio non inten- constat autem, quod privatio non inten- ditur nisi per recessum ab habitu: ergo ditur nisi per recessum ab habitu: ergo magis malum non est nisi quia magis magis malum non est nisi quia magis recedit: non ergo ex circumstantiis: sed recedit: non ergo ex circumstantiis: sed circumstantiæ non aggravant, nisi magis circumstantiæ non aggravant, nisi magis malum faciendo: ergo videtur, quod malum faciendo: ergo videtur, quod circumstantiæ non aggravent. circumstantiæ non aggravent.

2. Item, Constat, quod bonum com- 2. Item, Constat, quod bonum com- mutabile, bonum est: sed conversio ad mutabile, bonum est: sed conversio ad bonum non est nisi in bono : ergo con- bonum non est nisi in bono : ergo con- versio ad bonum commutabile, bonum versio ad bonum commutabile, bonum est. Constat autem, quod omnes illæ cir- est. Constat autem, quod omnes illæ cir- cumstantiæ ex illa parte circumstent cumstantiæ ex illa parte circumstent actum, qua fit conversio ad commutabile actum, qua fit conversio ad commutabile bonum ergo nulla earum facit majori- bonum ergo nulla earum facit majori- tatem in actu, vel auget, ut videtur: er- tatem in actu, vel auget, ut videtur: er- go nulla aggravat peccatum. go nulla aggravat peccatum.

3. Item, Constat, quod malitia in actu 3. Item, Constat, quod malitia in actu defectus est ergo non causatur vel au- defectus est ergo non causatur vel au- getur ab aliquo positive, sed potius defe- getur ab aliquo positive, sed potius defe- ctive, scilicet quia deficit ibi aliquid eo- ctive, scilicet quia deficit ibi aliquid eo- rum quæ bonum facere vel augere de- rum quæ bonum facere vel augere de- berent cum ergo circumstantiæ positive berent cum ergo circumstantiæ positive causent quod causant, sicut locus, tem- causent quod causant, sicut locus, tem- pus, et hujusmodi, videtur quod nulla pus, et hujusmodi, videtur quod nulla earum vel facit malum, vel auget ipsum. earum vel facit malum, vel auget ipsum. 4. Item, Sicut dictum est, malitia in 4. Item, Sicut dictum est, malitia in actu defectus est: si ergo causatur a cir- actu defectus est: si ergo causatur a cir- cumstantiis, constat quod plures et diffe- cumstantiis, constat quod plures et diffe- rentes causæ, plures et differentes effe- rentes causæ, plures et differentes effe- ctus relinquunt : sed in actu peccati sunt ctus relinquunt : sed in actu peccati sunt plures et differentes circumstantiæ : ergo plures et differentes circumstantiæ : ergo plures et differentes relinquunt malitias : plures et differentes relinquunt malitias : ergo quodlibet peccatum efficeretur tot ergo quodlibet peccatum efficeretur tot

1 S. BERNARDUS, Lib. de Consideratione ad Eu- genium Papam. 1 S. BERNARDUS, Lib. de Consideratione ad Eu- genium Papam.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad object.1. Ad object.1.

590 590

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

peccata, quot habet circumstantias, quod vitium, quod est corruptio boni naturæ peccata, quot habet circumstantias, quod vitium, quod est corruptio boni naturæ absurdum est dicere. absurdum est dicere.

5. Item, Videtur quod malum gravari 5. Item, Videtur quod malum gravari non possit nihil enim efficitur gravius, non possit nihil enim efficitur gravius, nisi quod recipit intensionem vel remis- nisi quod recipit intensionem vel remis- sionem nulla privatio recipit intensio- sionem nulla privatio recipit intensio- sionem vel remissionem: ergo non in- sionem vel remissionem: ergo non in- tenditur. PRIMA patet per se. SECUNDA Sic tenditur. PRIMA patet per se. SECUNDA Sic probatur Illud quod nihil est, non est probatur Illud quod nihil est, non est magis modo nihil, quam prius: privatio magis modo nihil, quam prius: privatio autem nihil est: ergo constat proposi- autem nihil est: ergo constat proposi- tum ergo circumstantiæ non gravant tum ergo circumstantiæ non gravant ipsum, ut videtur. ipsum, ut videtur.

SOLUTIO. Ad hoc est absque omni dubi- SOLUTIO. Ad hoc est absque omni dubi- tatione dicendum, quod circumstantiæ tatione dicendum, quod circumstantiæ aggravant peccatum: licet enim non fa- aggravant peccatum: licet enim non fa- ciant bonum in actu vel gratiæ vel virtu- ciant bonum in actu vel gratiæ vel virtu- tis politicæ, tamen faciunt et augent ma- tis politicæ, tamen faciunt et augent ma- lum in actu et faciunt etiam bonum ci- lum in actu et faciunt etiam bonum ci- vile legale quod considerat judex, qui vile legale quod considerat judex, qui non judicat de habitu, sed de actu. Quod non judicat de habitu, sed de actu. Quod enim bonum gratiæ non faciant, nemini enim bonum gratiæ non faciant, nemini dubium est, qui non est de Pelagii hære- dubium est, qui non est de Pelagii hære- si quia illud bonum et in habitu et in si quia illud bonum et in habitu et in actu a solo Deo est. Quod iterum non actu a solo Deo est. Quod iterum non faciant bonum virtutis politicæ, necessa- faciant bonum virtutis politicæ, necessa- rio patet ex hoc quod habetur in II Ethi- rio patet ex hoc quod habetur in II Ethi- corum, ubi dicitur, quod « non sunt ju- corum, ubi dicitur, quod « non sunt ju- sti et casti, qui operantur justa et casta: sti et casti, qui operantur justa et casta: sed qui ut justi et casti, operantur justa sed qui ut justi et casti, operantur justa et casta: » qui tamen considerant cir- et casta: » qui tamen considerant cir- cumstantias in quibus est actus. Quod cumstantias in quibus est actus. Quod autem faciunt malum, patet, quia vult autem faciunt malum, patet, quia vult Philosophus et beatus Dionysius, quod Philosophus et beatus Dionysius, quod malum causatur ab omnibus particulari- malum causatur ab omnibus particulari- bus defectibus, sive in circumstantiis ac- bus defectibus, sive in circumstantiis ac- tus, sive in habitibus. tus, sive in habitibus.

Et sic constant tria quæ per ordinem Et sic constant tria quæ per ordinem præmissa sunt. præmissa sunt.

DICENDUM ergo ad primum, quod in DICENDUM ergo ad primum, quod in malo duo sunt, scilicet quia malum, et malo duo sunt, scilicet quia malum, et quia vitium et ratio mali tota est re- quia vitium et ratio mali tota est re- cessio a bono: sed quia bonum perfi- cessio a bono: sed quia bonum perfi- cit naturam, et sublata perfectione ne- cit naturam, et sublata perfectione ne- cesse est corrumpi id quod erat perfe- cesse est corrumpi id quod erat perfe- ctum, ideo ex consequenti quasi in ctum, ideo ex consequenti quasi in comparatione ad subjectum mali, incidit comparatione ad subjectum mali, incidit

et naturalium. Et hoc est quod dicit Au- et naturalium. Et hoc est quod dicit Au- gustinus,quod « malum est, quia nocet: » gustinus,quod « malum est, quia nocet: » nocet autem, quia adimit bonum: quia nocet autem, quia adimit bonum: quia nisi tolleretur bonum, nec vitiaret, ne- nisi tolleretur bonum, nec vitiaret, ne- que corrumperet. Et ideo aversionem que corrumperet. Et ideo aversionem boni sequitur necessario corruptio cir- boni sequitur necessario corruptio cir- cumstantiarum. Dico autem aversionem. cumstantiarum. Dico autem aversionem. boni in actu quia de illo loquimur : boni in actu quia de illo loquimur : et hoc modo aggravatur malum ex cir- et hoc modo aggravatur malum ex cir- cumstantiis corruptis, ut infra in solu- cumstantiis corruptis, ut infra in solu- tione magis patebit. tione magis patebit.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate Adobject AD ALIUD dicendum, quod in veritate Adobject conversio ad commutabile bonum in conversio ad commutabile bonum in quantum hujusmodi, non est mala, sic- quantum hujusmodi, non est mala, sic- ut probat Augustinus: sed talis conver- ut probat Augustinus: sed talis conver- sio quæ concipit aversionem ratione de- sio quæ concipit aversionem ratione de- fectus modi et harmoniæ debitæ ipsi fectus modi et harmoniæ debitæ ipsi conversioni, est mala: verbi gratia, conversioni, est mala: verbi gratia, conversio ut ad finem boni commutabi- conversio ut ad finem boni commutabi- lis cum enim non possunt esse duo lis cum enim non possunt esse duo fines, necesse est conceptam esse aver- fines, necesse est conceptam esse aver- sionem in tali conversione, et incidit. sionem in tali conversione, et incidit. necessario defectus debiti modi et har- necessario defectus debiti modi et har- moniæ sive commensurationis in tali moniæ sive commensurationis in tali conversione. Modus enim debitus hujus conversione. Modus enim debitus hujus conversionis est, quod relatione ad finem conversionis est, quod relatione ad finem fiat conversio, ad quem illud bonum or- fiat conversio, ad quem illud bonum or- dinatur et ille modus deest: harmonia dinatur et ille modus deest: harmonia autem, quod circa Deum, ut læva sit sub autem, quod circa Deum, ut læva sit sub capite, et dextera amplexetur : et illa capite, et dextera amplexetur : et illa iterum deest et ex hoc defectu conver- iterum deest et ex hoc defectu conver- sio est mala, et non ex hoc quod est ad sio est mala, et non ex hoc quod est ad bonum commutabile. Cum autem con- bonum commutabile. Cum autem con- versio illa concepta sit cum tali defectu versio illa concepta sit cum tali defectu qui est malus, hoc modo circumstant qui est malus, hoc modo circumstant ipsam circumstantiæ, et non in quantum ipsam circumstantiæ, et non in quantum est conversio solum : et ideo aggravant est conversio solum : et ideo aggravant ipsum malum. ipsum malum.

AD ALIUD dicendum, quod a nulla po- Ad object.3. AD ALIUD dicendum, quod a nulla po- Ad object.3. sitione causatur vel augetur malum per sitione causatur vel augetur malum per se, sed per accidens sicut etiam dicit se, sed per accidens sicut etiam dicit Dionysius, quod « malum repugnat bono Dionysius, quod « malum repugnat bono per bonum in quo est. » Dico autem per per bonum in quo est. » Dico autem per aliud quia talem conversionem quæ est aliud quia talem conversionem quæ est ad bonum conceptum cum malo, au- ad bonum conceptum cum malo, au- gent; et necessario ex hoc incidit defe- gent; et necessario ex hoc incidit defe- ctus turpior ex hoc quod privatur modus. ctus turpior ex hoc quod privatur modus. in loco, vel tempore, vel persona, vel in loco, vel tempore, vel persona, vel

lobject.4. lobject.4.

Id object 5. Id object 5.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 23. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 23.

aliquo alio, quod est circumstantia per- aliquo alio, quod est circumstantia per- sonæ, vel negotii sui actus. sonæ, vel negotii sui actus.

AD ALIUD dicendum, quod non sequi- AD ALIUD dicendum, quod non sequi- tur, si plures circumstantiæ sunt in actu, tur, si plures circumstantiæ sunt in actu, quod plura faciunt peccata vel mala: sed quod plura faciunt peccata vel mala: sed potius, quod ex defectibus plurium cir- potius, quod ex defectibus plurium cir- cumstantiarum in modo et harmonia, cumstantiarum in modo et harmonia, causabuntur plures deformitates in uno causabuntur plures deformitates in uno actu et hoc ego plane concedo : et tale actu et hoc ego plane concedo : et tale peccatum antiqui vocaverunt unum pec- peccatum antiqui vocaverunt unum pec- catum multiplex, vel duplex, vel triplex, catum multiplex, vel duplex, vel triplex, vel in alio numero deformitatum. vel in alio numero deformitatum.

AD ALIUD dicendum, quod privatio AD ALIUD dicendum, quod privatio non intenditur essentialiter, quia non non intenditur essentialiter, quia non est essentia aliqua: sed intenditur per est essentia aliqua: sed intenditur per recessum ab habitu : et sic malo pejus recessum ab habitu : et sic malo pejus est, quia pluribus vel plus elongatur a est, quia pluribus vel plus elongatur a bono. Quod autem ita sit, dicit Aristoteles bono. Quod autem ita sit, dicit Aristoteles in IV primæ philosophiæ loquens con- in IV primæ philosophiæ loquens con- tra Heraclitum : quia sic contendit falso tra Heraclitum : quia sic contendit falso esse falsius: sicut magis mentitur qui esse falsius: sicut magis mentitur qui dicit quinque esse mille, quam ille qui dicit quinque esse mille, quam ille qui dicit quinque esse sex. Tunc oporteret dicit quinque esse sex. Tunc oporteret concedere unum esse verum, per cujus concedere unum esse verum, per cujus recessum dicatur falsius et falsum. recessum dicatur falsius et falsum.

Tamen contra istam solutionem objici Tamen contra istam solutionem objici potest hoc quod dicit Anselmus, quod potest hoc quod dicit Anselmus, quod scilicet cæcitas non est magis aliquid in scilicet cæcitas non est magis aliquid in lapide, quam in homine non vidente, lapide, quam in homine non vidente, nec e converso. Constat autem, quod in nec e converso. Constat autem, quod in lapide magis recedat (quia non est natus lapide magis recedat (quia non est natus habere) quam in homine qui natus est habere) quam in homine qui natus est habere visum : ergo videtur, quod ma- habere visum : ergo videtur, quod ma- jor vel minor recessus non causat inten- jor vel minor recessus non causat inten- sionem et remissionem in malo. sionem et remissionem in malo.

Et ad hoc dicendum, quod privatio du- Et ad hoc dicendum, quod privatio du- pliciter consideratur, scilicet in se, et in pliciter consideratur, scilicet in se, et in comparatione ad causam suam quam comparatione ad causam suam quam habet per accidens et primo quidem habet per accidens et primo quidem modo non intenditur, neque remittitur : modo non intenditur, neque remittitur : secundo autem modo intenditur, et re- secundo autem modo intenditur, et re- mittitur. Causa autem per accidens pri- mittitur. Causa autem per accidens pri- vationis est id quod cum sit, necessario vationis est id quod cum sit, necessario coincidit privatio : et hoc videmus in coincidit privatio : et hoc videmus in corporalibus sicut si sit dividens venas corporalibus sicut si sit dividens venas quæ dicuntur varices, vel tibiam, neces- quæ dicuntur varices, vel tibiam, neces- sario coincidit claudicatio in gressu : sario coincidit claudicatio in gressu : ita si talis conversio sit ad bonum com- ita si talis conversio sit ad bonum com- mutabile, necessario coincidit defectus mutabile, necessario coincidit defectus

: :

591 591

modi et harmoniæ, tam in circumstanti- modi et harmoniæ, tam in circumstanti- bus actum, quam in ipso actu, ut prius bus actum, quam in ipso actu, ut prius dictum est et quanto plus de talibus dictum est et quanto plus de talibus est, tanto plures coincidunt deformita- est, tanto plures coincidunt deformita-

tes. tes.

ARTICULUS XXIII. ARTICULUS XXIII.

An circumstantiæ aggravent, relinquen- An circumstantiæ aggravent, relinquen- do actum in eadem specie ? do actum in eadem specie ?

Secundo quæritur, Utrum aggravant Secundo quæritur, Utrum aggravant relinquendo actum in eadem spécie, vel relinquendo actum in eadem spécie, vel speciem novam peccati conferendo ? speciem novam peccati conferendo ?

Videtur autem, quod nullam novam Videtur autem, quod nullam novam speciem conferant : speciem conferant :

1. Constat enim, quod privatio non 1. Constat enim, quod privatio non specificatur nisi per subjectum et habi- specificatur nisi per subjectum et habi- tum cujus est: sed omnes circumstantiæ tum cujus est: sed omnes circumstantiæ sunt ejusdem habitus et subjecti : ergo sunt ejusdem habitus et subjecti : ergo omnes illæ non conferunt nisi speciem omnes illæ non conferunt nisi speciem

unam. unam.

2. Item, Potentius est bonum, quam 2. Item, Potentius est bonum, quam malum et bonum ex omnibus circum- malum et bonum ex omnibus circum- stantiis suis non confert nisi speciem stantiis suis non confert nisi speciem unam ergo nec malum ex circumstan- unam ergo nec malum ex circumstan- tiis suis confert nisi speciem unam. tiis suis confert nisi speciem unam.

3. Item, Intensio et remissio non va- 3. Item, Intensio et remissio non va- riant speciem : sed circumstantia non riant speciem : sed circumstantia non nisi intendit malum vel bonum in actu: nisi intendit malum vel bonum in actu: ergo non variat speciem, sed relinquit ergo non variat speciem, sed relinquit eamdem. eamdem.

4. Item, Extrinsecum essentiæ ut est 4. Item, Extrinsecum essentiæ ut est extrinsecum, nullam confert speciem : extrinsecum, nullam confert speciem : locus autem et tempus et hujusmodi sunt locus autem et tempus et hujusmodi sunt extrinseca ergo nullam speciem confe- extrinseca ergo nullam speciem confe- runt ergo nec aliæ circumstantiæ, ut runt ergo nec aliæ circumstantiæ, ut videtur. videtur.

5. Item, Accidentia non variant spe- 5. Item, Accidentia non variant spe- ciem circumstantiæ sunt accidentia ciem circumstantiæ sunt accidentia actus ergo speciem ipsius non variant. actus ergo speciem ipsius non variant.

PROBATUR autem secunda ex hoc quod PROBATUR autem secunda ex hoc quod circumstantiæ loci, temporis, personæ, circumstantiæ loci, temporis, personæ, et auxilii, et omnium aliorum, sunt di- et auxilii, et omnium aliorum, sunt di- versarum actionum ejusdem speciei, di- versarum actionum ejusdem speciei, di-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

592 592

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

versæ et eædem et tamen non propter versæ et eædem et tamen non propter hoc actiones in specie variantur. hoc actiones in specie variantur.

SED CONTRA hoc, SED CONTRA hoc,

1. Dicit Dionysius, quod « malum cau- 1. Dicit Dionysius, quod « malum cau- satur omnifariam: » ergo ex corruptione satur omnifariam: » ergo ex corruptione cujuslibet circumstantiarum : ergo cu- cujuslibet circumstantiarum : ergo cu- juslibet circumstantiæ corruptio causat juslibet circumstantiæ corruptio causat speciem mali singularem. speciem mali singularem.

2. Item, Aliud esse conferunt circum- 2. Item, Aliud esse conferunt circum- stantiæ actui: constat autem, quod non stantiæ actui: constat autem, quod non esse naturæ: ergo moris: ergo secundum esse naturæ: ergo moris: ergo secundum esse moris conferunt speciem: ergo ad- esse moris conferunt speciem: ergo ad- dita aliqua corruptione circumstantiæ dita aliqua corruptione circumstantiæ specialis, erit novum esse moris : ergo et specialis, erit novum esse moris : ergo et nova species peccati, ut videtur. nova species peccati, ut videtur.

3. Item, Constat, quod unus specie 3. Item, Constat, quod unus specie actus est in natura et in specie naturæ, actus est in natura et in specie naturæ, coire cum muliere : sed ego video, quod coire cum muliere : sed ego video, quod coire cum soluta facit unam speciem pec- coire cum soluta facit unam speciem pec- cati, et coire cum conjugata aliam, et cati, et coire cum conjugata aliam, et aliam iterum cum consanguinea, aliam aliam iterum cum consanguinea, aliam cum velata: et illi actus non differunt cum velata: et illi actus non differunt nisi per circumstantias, ut videtur : ergo nisi per circumstantias, ut videtur : ergo circumstantia aggravat, speciem aliam circumstantia aggravat, speciem aliam actui conferendo. actui conferendo.

4. Item, Rapere quoddam peccatum 4. Item, Rapere quoddam peccatum est simplex rapere autem sacrum, vel est simplex rapere autem sacrum, vel a loco sacro, sacrilegium est. Cum igitur a loco sacro, sacrilegium est. Cum igitur rapere hinc inde non differat nisi per rapere hinc inde non differat nisi per circumstantiam, videtur, quod circum- circumstantiam, videtur, quod circum- stantia aggravat extra genus, aliam spe- stantia aggravat extra genus, aliam spe- ciem actui conferendo, quia hoc vocatur ciem actui conferendo, quia hoc vocatur aggravare extra genus, aliam speciem aggravare extra genus, aliam speciem actui conferre. actui conferre.

SOLUTIO. Dicendum, quod nulla cir- SOLUTIO. Dicendum, quod nulla cir- cumstantia proprie aggravat, aliam spe-. cumstantia proprie aggravat, aliam spe-. ciem conferendo: esse enim substantiale ciem conferendo: esse enim substantiale actus moralis secundum speciem est a actus moralis secundum speciem est a fine voluntatis: sicut enim dicit Philoso- fine voluntatis: sicut enim dicit Philoso- phus, «Actus diffiniuntur per opposita, >> phus, «Actus diffiniuntur per opposita, >> iḍ est, objecta: et hoc intelligitur de ob- iḍ est, objecta: et hoc intelligitur de ob- jectis quæ sunt fines: licet enim illud jectis quæ sunt fines: licet enim illud idem sit materia circa quam est actus, idem sit materia circa quam est actus, tamen quia actus qui est circa objectum tamen quia actus qui est circa objectum illud, non est potentiæ nisi formatæ a illud, non est potentiæ nisi formatæ a specie objecti, ideo accipit esse actus ipse specie objecti, ideo accipit esse actus ipse a ratione subjecti secundum quod est a ratione subjecti secundum quod est movens in intentione finis propter quem movens in intentione finis propter quem

est actus. Hoc autem ex ipsa nomina- est actus. Hoc autem ex ipsa nomina- tione peccatorum patet: Fornicatio est tione peccatorum patet: Fornicatio est delectatio secundum actum in fornica- delectatio secundum actum in fornica- trice, et adulterium in adultera vel con- trice, et adulterium in adultera vel con- jugata, et avaritia in pecunia, et cæteris jugata, et avaritia in pecunia, et cæteris hujusmodi. Circumstantiæ autem sunt hujusmodi. Circumstantiæ autem sunt conferentes bene esse vel male esse per conferentes bene esse vel male esse per modum passionis ipsi actui, sive sint modum passionis ipsi actui, sive sint circumstantiæ personæ, sive negotii. Et circumstantiæ personæ, sive negotii. Et ideo nulla confert proprie loquendo spe- ideo nulla confert proprie loquendo spe- ciem, vel variat eamdem. ciem, vel variat eamdem.

DICENDUM ergo ad primum, quod Dio- Ad object DICENDUM ergo ad primum, quod Dio- Ad object nysius nysius non intelligit hoc de corruptione non intelligit hoc de corruptione circumstantiarum vel omissione: quia circumstantiarum vel omissione: quia bene quidem contingit, quod bonum mi- bene quidem contingit, quod bonum mi- nus est laudabile, quando non est in nus est laudabile, quando non est in suo tempore, vel loco: sed tamen ex suo tempore, vel loco: sed tamen ex hoc non efficitur malum per se, vel spe- hoc non efficitur malum per se, vel spe- cies vitii, vel peccati mortalis: sed Dio- cies vitii, vel peccati mortalis: sed Dio- nysius intelligit hoc, sicut Philosophus, nysius intelligit hoc, sicut Philosophus, quantum ad materiam circa quam est quantum ad materiam circa quam est virtus. Est autem circa tria, scilicet eli- virtus. Est autem circa tria, scilicet eli- gibilia ad opus, et ipsum opus, et circa gibilia ad opus, et ipsum opus, et circa passiones sicut prudentia est circa eli- passiones sicut prudentia est circa eli- gibilia ad opus operabilia per nos, ut di- gibilia ad opus operabilia per nos, ut di- cit Philosophus in VI Ethicorum: justi- cit Philosophus in VI Ethicorum: justi- tia autem circa operationes, ut dicit, in tia autem circa operationes, ut dicit, in quinto: et temperantia et fortitudo circa quinto: et temperantia et fortitudo circa passiones, ut docetur in tertio. Cum igi- passiones, ut docetur in tertio. Cum igi- tur circa tot sit virtus, semper ipsa sub- tur circa tot sit virtus, semper ipsa sub- stantialiter est medium in eo circa quod stantialiter est medium in eo circa quod est, licet differenter: sed vitium non est. est, licet differenter: sed vitium non est. medium, sed extremum. Et quia omni- medium, sed extremum. Et quia omni- fariam contingit declinare a medio in fariam contingit declinare a medio in quacumque materia, et non esse in me- quacumque materia, et non esse in me- dio nisi uno modo, ideo dicit quod vir- dio nisi uno modo, ideo dicit quod vir- tus est ex una tota et sola causa: et vi- tus est ex una tota et sola causa: et vi- tium omnifariam : quia medium cor- tium omnifariam : quia medium cor- rumpitur quacumque declinatione ad rumpitur quacumque declinatione ad extremum tamen quod sit medium, non extremum tamen quod sit medium, non habet a circumstantiis: imo potius cir- habet a circumstantiis: imo potius cir- cumstantiæ causantur ab eo quod sub- cumstantiæ causantur ab eo quod sub- stantialiter medium est, et ideo non con- stantialiter medium est, et ideo non con- ferunt aliud esse. ferunt aliud esse.

AD ALIUD dicendum, quod circum- Ad object2. AD ALIUD dicendum, quod circum- Ad object2. stantiæ non conferunt esse primum, sed stantiæ non conferunt esse primum, sed nec secundum tamen conferunt esse ac- nec secundum tamen conferunt esse ac-

cidens, sed potius accidentis per se. Et cidens, sed potius accidentis per se. Et quia ab eo quod est frequenter, trahitur quia ab eo quod est frequenter, trahitur

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 24. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 24.

593 593

ext.3, ext.3,

bject. 4. bject. 4.

quæstio rhetorica, ideo faciunt quæstio- quæstio rhetorica, ideo faciunt quæstio- nem rhetoricam, et laudem, vel vitupe- nem rhetoricam, et laudem, vel vitupe- rium et hoc est esse moris. Primum rium et hoc est esse moris. Primum autem esse habet actus a specie objecti autem esse habet actus a specie objecti circa quod est: quæ, inquam, species circa quod est: quæ, inquam, species fints est operantis. fints est operantis.

AD ALIUD dicendum, quod coitus com- AD ALIUD dicendum, quod coitus com- paratur dupliciter ad potentiam, scilicet paratur dupliciter ad potentiam, scilicet generativam quæ naturalis est et sic generativam quæ naturalis est et sic ipse cum quacumque sit, est unius spe- ipse cum quacumque sit, est unius spe- ciei, quia actus generativæ discindentis ciei, quia actus generativæ discindentis semen ad salutem speciei. Comparatur semen ad salutem speciei. Comparatur etiam ad potentiam ordinabilem per ra- etiam ad potentiam ordinabilem per ra- tionem et hæc informatur multis spe- tionem et hæc informatur multis spe- ciebus diversorum subjectorum, sicut ciebus diversorum subjectorum, sicut delectabilitas in fornicatrice, vel in con- delectabilitas in fornicatrice, vel in con- jugata, vel in masculo, vel consangui- jugata, vel in masculo, vel consangui- neo et secundum hoc confert novum neo et secundum hoc confert novum esse actui suo: et sic actus ille diversifi- esse actui suo: et sic actus ille diversifi- catur in specie moris quantum ad pri- catur in specie moris quantum ad pri- mum esse moralium actum. mum esse moralium actum.

Et si tu objicias, quod non videtur Et si tu objicias, quod non videtur esse solutio: quia ille non delectatur in esse solutio: quia ille non delectatur in conjugata vel consanguinea ut consangui- conjugata vel consanguinea ut consangui- nea, sed in muliere ut mulier est. nea, sed in muliere ut mulier est.

Dicendum, quod hoc est falsum: quia Dicendum, quod hoc est falsum: quia si delectaretur in muliere ut mulier est, si delectaretur in muliere ut mulier est, in omni muliere delectaretur, quod fal- in omni muliere delectaretur, quod fal- sum est. Unde licet vellet non esse con- sum est. Unde licet vellet non esse con- sanguineam vel conjugatam, tamen vo- sanguineam vel conjugatam, tamen vo- luntas est delectandi in hac quam scit luntas est delectandi in hac quam scit esse conjugatam vel consanguineam: et esse conjugatam vel consanguineam: et ideo per consequens est voluntas dele- ideo per consequens est voluntas dele- ctandi in conjugata vel consanguinea: ctandi in conjugata vel consanguinea: quia aliter nullum peccatum erit volun- quia aliter nullum peccatum erit volun- tarium, et numquam esset voluntas tarium, et numquam esset voluntas mali, et nos non essemus causa mali per mali, et nos non essemus causa mali per voluntatem quæ omnia contra Sanctos voluntatem quæ omnia contra Sanctos sunt, et in III etiam Ethicorum optime sunt, et in III etiam Ethicorum optime improbata. improbata.

sacro, sacro,

AD ALIUD dicendum, quod rapere de AD ALIUD dicendum, quod rapere de vel sacra, habet voluntatem quæ vel sacra, habet voluntatem quæ est rapiendi de sacro, vel sacra, eodem est rapiendi de sacro, vel sacra, eodem modo quo dictum est de voluntate con- modo quo dictum est de voluntate con- cumbendi cum conjugata : et sic illa cumbendi cum conjugata : et sic illa species movens facit aliud peccatum : species movens facit aliud peccatum : quia non est ibi circumstantia tantum, quia non est ibi circumstantia tantum, sed finis et forma dans speciem et esse sed finis et forma dans speciem et esse actui. actui.

XXIX XXIX

ARTICULUS XXIV. ARTICULUS XXIV.

An poenitens tenetur confiteri omnia An poenitens tenetur confiteri omnia peccata sua, et circumstantias? peccata sua, et circumstantias?

Tertio quæritur, Utrum pœnitens om- Tertio quæritur, Utrum pœnitens om- nia ista confiteri teneatur, prout in sin- nia ista confiteri teneatur, prout in sin- gulis actibus sunt? gulis actibus sunt?

Videtur autem, quod sic: Videtur autem, quod sic:

1. Districtius enim est judicium divi- 1. Districtius enim est judicium divi- num, quam humanum: sed ex singulis num, quam humanum: sed ex singulis circumstantiis accusatur in judicio hu- circumstantiis accusatur in judicio hu- mano: ergo ex singulis circumstantiis mano: ergo ex singulis circumstantiis debet accusari in judicio divino : et ipse debet accusari in judicio divino : et ipse est accusator sui in confessione tamquam est accusator sui in confessione tamquam in judicio divino: ergo tenetur accusare in judicio divino: ergo tenetur accusare seipsum. seipsum.

2. Item, Quantitas mali et turpitudinis 2. Item, Quantitas mali et turpitudinis debet innotescere sacerdoti in confes- debet innotescere sacerdoti in confes- sione: sed non potest innotescere, nisi sione: sed non potest innotescere, nisi innotescant omnia aggravantia : ergo innotescant omnia aggravantia : ergo tenetur ea narrare confitens: sed omnes tenetur ea narrare confitens: sed omnes circumstantiæ aggravant, vel alleviant: circumstantiæ aggravant, vel alleviant: ergo omnes illas enarrare tenetur, ergo omnes illas enarrare tenetur,

3. Item, In Littera videtur hoc dici ab 3. Item, In Littera videtur hoc dici ab Augustino expresse hic ergo videtur, Augustino expresse hic ergo videtur, quod tenetur ea omnia confiteri. quod tenetur ea omnia confiteri.

4. Item, Genes. xix, 17, præcipitur 4. Item, Genes. xix, 17, præcipitur Lot, ut egrediatur a Sodomis : et adjun- Lot, ut egrediatur a Sodomis : et adjun- gitur, ut non stet in omni circa regione. gitur, ut non stet in omni circa regione. Exponitur autem communiter, quod So- Exponitur autem communiter, quod So- doma significat peccatum, et circa regio doma significat peccatum, et circa regio occasiones peccati et circumstantias. occasiones peccati et circumstantias. Cum igitur pœnitentia sit via exeundi Cum igitur pœnitentia sit via exeundi per confessionem, videtur quod debeat per confessionem, videtur quod debeat per confessionem exire a circumstantiis per confessionem exire a circumstantiis eas confitendo. eas confitendo.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Canon dicit non confiteri debere 1. Canon dicit non confiteri debere nisi peccatum : ergo circumstantias non nisi peccatum : ergo circumstantias non oportet confiteri. oportet confiteri.

2. Item, In Psalmo xxx1, 5: Dixi: 2. Item, In Psalmo xxx1, 5: Dixi: Confitebor adversum me injustitiam Confitebor adversum me injustitiam meam non dicit, circumstantias peccati. meam non dicit, circumstantias peccati.

38 38

Sed contra. Sed contra.

Solutio Solutio

Ad 1. Ad 1.

594 594

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Item, Sicut sunt circumstantiæ pec- 3. Item, Sicut sunt circumstantiæ pec- catum aggravantes, ita sunt alleviantes : catum aggravantes, ita sunt alleviantes : si ergo circumstantiæ confitendæ sunt ut si ergo circumstantiæ confitendæ sunt ut sciatur quantitas peccati, ita debent con- sciatur quantitas peccati, ita debent con- fiteri alleviantes sicut aggravantes, quod fiteri alleviantes sicut aggravantes, quod falsum est: ergo nec aggravantes solum falsum est: ergo nec aggravantes solum debent confiteri. debent confiteri.

4. Item, Aliud est in judicio hominum, 4. Item, Aliud est in judicio hominum, et aliud in judicio divino in hominum et aliud in judicio divino in hominum enim judicio circumstantiæ non quærun- enim judicio circumstantiæ non quærun- tur nisi ut præsumptio fiat judici: quod tur nisi ut præsumptio fiat judici: quod non est necessarium in divino, quoniam non est necessarium in divino, quoniam testis est conscientia apud eum qui loco testis est conscientia apud eum qui loco Dei est, scilicet sacerdotem: cum ergo Dei est, scilicet sacerdotem: cum ergo conscientia ad convincendum confitentem conscientia ad convincendum confitentem sufficiat, videtur quod non oportet cir- sufficiat, videtur quod non oportet cir- cumstantias dicere in confessione. cumstantias dicere in confessione.

RESPONDEO sine præjudicio secundum RESPONDEO sine præjudicio secundum antiquos Doctores, quod non oportet cir- antiquos Doctores, quod non oportet cir- cumstantias confiteri, nisi quæ trahunt cumstantias confiteri, nisi quæ trahunt in aliud genus peccati: tamen securum in aliud genus peccati: tamen securum est etiam alias dicere, præcipue si remor- est etiam alias dicere, præcipue si remor- det aliquem conscientia: sed tamen di- det aliquem conscientia: sed tamen di- cunt, quod non tenetur ex præcepto. cunt, quod non tenetur ex præcepto. Unde dicere circumstantias quæ non Unde dicere circumstantias quæ non trahunt in aliud genus peccati, est de trahunt in aliud genus peccati, est de bene esse confessionis: utilitas autem bene esse confessionis: utilitas autem quæ ex hoc est, illa est quam dicunt, quæ ex hoc est, illa est quam dicunt, scilicet quod sicut supra habitum est, scilicet quod sicut supra habitum est, confessio per erubescentiam in aliqua confessio per erubescentiam in aliqua parte poenæ satisfacit : et sæpe contingit, parte poenæ satisfacit : et sæpe contingit, quod homo plus erubescit de circum- quod homo plus erubescit de circum- stantia, quam de peccato: et ideo bo- stantia, quam de peccato: et ideo bo- num est confiteri. Alia etiam utilitas est : num est confiteri. Alia etiam utilitas est : quia sacerdos melius noscit peccati de- quia sacerdos melius noscit peccati de- formitatem, et melius sciet taxare pœni- formitatem, et melius sciet taxare pœni- tentiam et satisfactionem. Tertia iterum, tentiam et satisfactionem. Tertia iterum, humilitas major pœnitentis. humilitas major pœnitentis.