Quæst. 2. Quæst. 2.

554 554

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

moriam, aut voluntatem, aut aliquid moriam, aut voluntatem, aut aliquid aliud quod sit in parte rationalis animæ. aliud quod sit in parte rationalis animæ. Si rationem. CONTRA: Dolor dicitur esse Si rationem. CONTRA: Dolor dicitur esse voluntarius, sicut jam habitum est ex voluntarius, sicut jam habitum est ex præcedenti diffinitione: ergo non dicit præcedenti diffinitione: ergo non dicit rationem, sed voluntatem. Si dicat me- rationem, sed voluntatem. Si dicat me- moriam, idem objicitur. Si autem dicat moriam, idem objicitur. Si autem dicat voluntatem, hoc constat esse contra di- voluntatem, hoc constat esse contra di- cta Sanctorum et Philosophorum, qui cta Sanctorum et Philosophorum, qui numquam mentem pro voluntate posue- numquam mentem pro voluntate posue-

runt. runt.

3. Si dicas, quod ponitur pro superio- 3. Si dicas, quod ponitur pro superio- ri parte animæ, in qua sunt tres poten- ri parte animæ, in qua sunt tres poten- tiæ animæ, scilicet memoria, intellectus, tiæ animæ, scilicet memoria, intellectus, et voluntas. CONTRA: Conteri actus qui- et voluntas. CONTRA: Conteri actus qui- dam est determinatus: ergo egreditur dam est determinatus: ergo egreditur a potentia determinata: ergo non est a potentia determinata: ergo non est mentis, secundum quod est communis mentis, secundum quod est communis illis tribus potentiis. illis tribus potentiis.

4. Præterea, Quid est quod dicit, Cum 4. Præterea, Quid est quod dicit, Cum lacrymis? quia multi conteruntur sine lacrymis? quia multi conteruntur sine lacrymis, sicut habitum est supra in lacrymis, sicut habitum est supra in præcedenti distinctione. præcedenti distinctione.

5. Item quæritur, Quare dicit, Veniens 5. Item quæritur, Quare dicit, Veniens de recordatione peccati ? Recordatio de recordatione peccati ? Recordatio enim peccati nata est inducere delectatio- enim peccati nata est inducere delectatio- nem cum igitur idem eodem modo se nem cum igitur idem eodem modo se habens non sit causa contrariorum, vide- habens non sit causa contrariorum, vide- tur quod non debeat inducere dolorem. tur quod non debeat inducere dolorem.

6. Item, Timor judicii est timor ser- 6. Item, Timor judicii est timor ser- vilis et ille non est in contritione : vilis et ille non est in contritione : ergo contritio non venit ex timore judi- ergo contritio non venit ex timore judi- cii, ut videtur. cii, ut videtur.

ITEM, Aliam adhuc descriptionem po- ITEM, Aliam adhuc descriptionem po- nunt quidam ex verbis Gregorii sic : nunt quidam ex verbis Gregorii sic : « Contritio est humilitas spiritus, annihi- « Contritio est humilitas spiritus, annihi- lans peccatum inter spem et timorem. » lans peccatum inter spem et timorem. »

1. Cum autem multæ virtutes moveant 1. Cum autem multæ virtutes moveant ad contritionem, videtur quod non sit ad contritionem, videtur quod non sit solum diffinienda per humilitatem, sed solum diffinienda per humilitatem, sed etiam per alias. etiam per alias.

: :

2. Item, Non potest esse essentialis 2. Item, Non potest esse essentialis prædicatio, quando dicitur, contritio est prædicatio, quando dicitur, contritio est humilitas aut igitur contritio est causa humilitas aut igitur contritio est causa humilitatis, aut e converso. Si primo humilitatis, aut e converso. Si primo modo hoc non videtur potius quam al- modo hoc non videtur potius quam al- terius virtutis: quia sic est causa justi- terius virtutis: quia sic est causa justi- tiæ, et temperantiæ, et aliarum virtutum, tiæ, et temperantiæ, et aliarum virtutum,

ergo ergo

quæ in contritione infunduntur : quæ in contritione infunduntur : cum aliarum non dicitur esse causa, nec cum aliarum non dicitur esse causa, nec istius causa esse videtur. Si secundo istius causa esse videtur. Si secundo modo. CONTRA: Fides et timor potius modo. CONTRA: Fides et timor potius sunt causa quia una ostendit unde non sunt causa quia una ostendit unde non superbiendum, et altera fugit in quan- superbiendum, et altera fugit in quan- tum ordinatur ad pœnam : ergo non de- tum ordinatur ad pœnam : ergo non de- bet dici contritio humilitatis, sed potius bet dici contritio humilitatis, sed potius contritio fidei et timoris. contritio fidei et timoris.

a a

3. Quæritur etiam de hoc quod dicit 3. Quæritur etiam de hoc quod dicit Gregorius, Peccatum annihilans. Quia Gregorius, Peccatum annihilans. Quia super illud Job, 111, 19 Servus liber super illud Job, 111, 19 Servus liber domino suo, dicit Gregorius, quod a domino suo, dicit Gregorius, quod a peccato non liberatur perfecte in hac peccato non liberatur perfecte in hac vita qui commisit illud: ergo videtur, vita qui commisit illud: ergo videtur, quod in hac vita peccatum annihilari non quod in hac vita peccatum annihilari non potest. potest.

4. Item, Quæritur de hoc quod dicit,. 4. Item, Quæritur de hoc quod dicit,. Inter spem et timorem. Fides enim prima. Inter spem et timorem. Fides enim prima. virtutum est: ergo magis movetur pœni- virtutum est: ergo magis movetur pœni- tens inter fidem et timorem, quam inter. tens inter fidem et timorem, quam inter. spem et timorem. spem et timorem.

5. Item, Spes non exsurgit nisi ex me- 5. Item, Spes non exsurgit nisi ex me- ritis et ex gratia, sicut patet ex sua diffi-, ritis et ex gratia, sicut patet ex sua diffi-, nitione sed contritus in hoc præsenti nitione sed contritus in hoc præsenti nunc primo non habet merita: ergo nec nunc primo non habet merita: ergo nec spei actum potest habere: ergo non mo- spei actum potest habere: ergo non mo- vetur inter spem et timorem, ut videtur vetur inter spem et timorem, ut videtur velle Gregorius. velle Gregorius.

INVENITUR etiam alia diffinitio in Glossa Qua INVENITUR etiam alia diffinitio in Glossa Qua super Psalmum, L, 3: Miserere mei, super Psalmum, L, 3: Miserere mei, Deus ubi sic dicitur, « Contritio cordis Deus ubi sic dicitur, « Contritio cordis est sacrificium in quo peccata solvun- est sacrificium in quo peccata solvun- tur. » tur. »

1. Quæritur autem hic, Quare dicitur 1. Quæritur autem hic, Quare dicitur contritio cordis, cum sit generalis ? contritio cordis, cum sit generalis ?

2. Præterea, Quæritur de hoc quod 2. Præterea, Quæritur de hoc quod dicit, Sacrificium. Hoc enim maximė dicit, Sacrificium. Hoc enim maximė videtur convenire illi parti pœnitentiæ videtur convenire illi parti pœnitentiæ in qua homo se offert ministro Ecclesiæ, in qua homo se offert ministro Ecclesiæ, cui sacrificium debet offerre: sed hoc cui sacrificium debet offerre: sed hoc fit in confessione: ergo confessio magis fit in confessione: ergo confessio magis est sacrificium quam contritio. est sacrificium quam contritio.

3. Quæritur etiam de hoc quod dicit 3. Quæritur etiam de hoc quod dicit ibi, In quo peccata solvuntur. Cum enim ibi, In quo peccata solvuntur. Cum enim tota pœnitentia non sit nisi ad peccati tota pœnitentia non sit nisi ad peccati solutionem, videtur quod aliæ duæ par- solutionem, videtur quod aliæ duæ par- tes superfluant. tes superfluant.

Quæst. 4. Quæst. 4.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 7.

4. Item quæritur, Qualiter peccata 4. Item quæritur, Qualiter peccata solvuntur in contritione? Si quoad cul- solvuntur in contritione? Si quoad cul- pam. CONTRA: Contritio quædam pœna pam. CONTRA: Contritio quædam pœna est contriti, aut quidam actus conte- est contriti, aut quidam actus conte- rentis, ut patet ex præhabitis. Si est rentis, ut patet ex præhabitis. Si est poena contriti, cum pœna non contrarie- poena contriti, cum pœna non contrarie- tur culpæ, non videtur debere solvere tur culpæ, non videtur debere solvere culpam. Si autem est actus conterentis, culpam. Si autem est actus conterentis, sic est actus virtutis alicujus, qui est in- sic est actus virtutis alicujus, qui est in- formatus gratia: ergo ante actum illum formatus gratia: ergo ante actum illum fuit remissa culpa: ergo non remittitur fuit remissa culpa: ergo non remittitur per actum illum ergo peccata non sol- per actum illum ergo peccata non sol- vuntur quoad culpam in sacrificio con- vuntur quoad culpam in sacrificio con- tritionis. tritionis.

Si dicas, quod solvuntur quoad pœ- Si dicas, quod solvuntur quoad pœ- nam. CONTRA: Quoad poenam etiam sol- nam. CONTRA: Quoad poenam etiam sol- vuntur in confessione et satisfactione : vuntur in confessione et satisfactione : ergo non est proprium contritionis, et ergo non est proprium contritionis, et ita non debet poni tamquam differentia ita non debet poni tamquam differentia ultima in diffinitione ipsius. ultima in diffinitione ipsius.

INVENITUR adhuc alia quæ est Augu- INVENITUR adhuc alia quæ est Augu- stini, scilicet hæc : « Contritio est dolor stini, scilicet hæc : « Contritio est dolor cum remissione peccati vel remittens cum remissione peccati vel remittens peccatum. » peccatum. »

Et ista habet objectionem eamdem Et ista habet objectionem eamdem cum illa, et aliam propriam. cum illa, et aliam propriam.

1. Contritionis enim dolor, aut est 1. Contritionis enim dolor, aut est finitus, aut infinitus. Si finitus: constat finitus, aut infinitus. Si finitus: constat autem, quod culpa et peccatum sunt in- autem, quod culpa et peccatum sunt in- finita: ergo finitum potest in infinitum, finita: ergo finitum potest in infinitum, quod est contra Philosophum. Si infini- quod est contra Philosophum. Si infini- tus: constat autem, quod est contriti tus: constat autem, quod est contriti passio, vel actus conterentis, et præci- passio, vel actus conterentis, et præci- pue est passio: ergo finiti erit passio pue est passio: ergo finiti erit passio infinita, quod iterum est contra Philoso- infinita, quod iterum est contra Philoso- phum. Ergo videtur quod non sit dolor phum. Ergo videtur quod non sit dolor remittens peccatum. remittens peccatum.

2. Item, Constat quod dolor ille a no- 2. Item, Constat quod dolor ille a no- bis est, et noster est: sed remissivum bis est, et noster est: sed remissivum peccati numquam a nobis et nostrum peccati numquam a nobis et nostrum est: ergo remissivum peccati non est est: ergo remissivum peccati non est dolor. PRIMA patet ex hoc quod dolere dolor. PRIMA patet ex hoc quod dolere non competit nisi naturæ infirmæ sen- non competit nisi naturæ infirmæ sen- sibili qualis est nostra. SECUNDA patet sibili qualis est nostra. SECUNDA patet per illud Isaiæ, XLIII, 25: Ego sum, ego per illud Isaiæ, XLIII, 25: Ego sum, ego sum ipse qui deleo iniquitates tuas propter sum ipse qui deleo iniquitates tuas propter me et illud Augustini, « Qui creavit te me et illud Augustini, « Qui creavit te sine te, non justificabit te sine te. » sine te, non justificabit te sine te. »

555 555

RESPONSIO. Dicendum, quod omnibus Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod omnibus Solutio. his descriptionibus satis bene describitur his descriptionibus satis bene describitur contritio et in fine dicemus penes quid contritio et in fine dicemus penes quid differunt. differunt.

Licet enim prima detur de poenitentia, Licet enim prima detur de poenitentia, tamen sibi maxime competit propter con- tamen sibi maxime competit propter con- tritionem, sicut dixerunt quidam ante tritionem, sicut dixerunt quidam ante nos quibus nos in hoc consentimus: et nos quibus nos in hoc consentimus: et per hoc patet solutio ad primum. Quia, per hoc patet solutio ad primum. Quia, sicut supra dictum est, licet pœnitentia sicut supra dictum est, licet pœnitentia tres habeat partes, tamen maxime esse tres habeat partes, tamen maxime esse suum salvatur in prima quæ est contri- suum salvatur in prima quæ est contri- tio, eo quod oportet illam secundum tio, eo quod oportet illam secundum actum in omni pœnitentia esse: et aliæ actum in omni pœnitentia esse: et aliæ quandoque non sunt, nisi in voluntate, quandoque non sunt, nisi in voluntate, sive in voto, vel proposito. sive in voto, vel proposito.

AD ALIUD dicendum, quod voluntas AD ALIUD dicendum, quod voluntas duplex est, vel potius dupliciter conside- duplex est, vel potius dupliciter conside- ratur, scilicet ante actum, et post actum ratur, scilicet ante actum, et post actum quantum ad id quod remanet de actu in. quantum ad id quod remanet de actu in. agente, ut dispositio, vel habitus, vel. agente, ut dispositio, vel habitus, vel. reatus, vel macula, vel omnia hæc. reatus, vel macula, vel omnia hæc. Unde licet peccatum non acciderit no- Unde licet peccatum non acciderit no- bis volentibus voluntate antecedente bis volentibus voluntate antecedente actum, inest tamen nobis volentibus vo- actum, inest tamen nobis volentibus vo- luntate sequenti: et hoc sufficit ad exci- luntate sequenti: et hoc sufficit ad exci- tandum dolorem hoc modo quo in præ- tandum dolorem hoc modo quo in præ- cedenti quæstionis articulo notatum est. cedenti quæstionis articulo notatum est.

AD ALIUD dicendum, quod utroque AD ALIUD dicendum, quod utroque modo dicitur dolor voluntarius: nec di- modo dicitur dolor voluntarius: nec di- cimus hoc ita esse solvendum, ut quidam cimus hoc ita esse solvendum, ut quidam scripserunt, scilicet quod voluntas du- scripserunt, scilicet quod voluntas du- plex est: ut deliberans, et ut natura: et plex est: ut deliberans, et ut natura: et ut deliberans est, sic est de dolore, et di- ut deliberans est, sic est de dolore, et di- citur dolor voluntarius: et ut natura citur dolor voluntarius: et ut natura est, sic dolet. Quia hoc omnino nihil est, sic dolet. Quia hoc omnino nihil est quia voluntas ut natura dolet de est quia voluntas ut natura dolet de contrariis naturæ, et gaudet de conve- contrariis naturæ, et gaudet de conve- nientibus eidem et talia non sunt pec- nientibus eidem et talia non sunt pec- cata vel gratia: quia peccatum non con- cata vel gratia: quia peccatum non con- trariatur naturæ individui, licet bono trariatur naturæ individui, licet bono naturæ contrarietur: quod qualiter sit, naturæ contrarietur: quod qualiter sit, in secundo Sententiarum discussimus. in secundo Sententiarum discussimus.

Sed dicendum, quod voluntas delibe- Sed dicendum, quod voluntas delibe- rativa est qua dolor est voluntarius, et rativa est qua dolor est voluntarius, et quæ dolet, uno modo, secundum quod quæ dolet, uno modo, secundum quod dicit beatus Bernardus, quod dicit beatus Bernardus, quod << nihil pu- << nihil pu- nitur nisi voluntas: » non enim est incon- nitur nisi voluntas: » non enim est incon- veniens voluntatem esse de dolore et veniens voluntatem esse de dolore et

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

A.d 3. A.d 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

556 556

D. ALB. MAG, ORD. PRÆD. D. ALB. MAG, ORD. PRÆD.

ideo dolor est ibi materia circa quam est ideo dolor est ibi materia circa quam est voluntas et ideo gaudium de assecutione voluntas et ideo gaudium de assecutione voliti et dolor non secundum unam ra- voliti et dolor non secundum unam ra- tionem se habent ad voluntatem: et ideo tionem se habent ad voluntatem: et ideo non sunt contraria: quia iste dolor est non sunt contraria: quia iste dolor est factus a voluntate, et est dolor in quan- factus a voluntate, et est dolor in quan- tum est punitivus delicti, et voluntarius tum est punitivus delicti, et voluntarius in quantum curativus et expulsivus pec- in quantum curativus et expulsivus pec- cati et hoc modo nihil prohibet idem cati et hoc modo nihil prohibet idem dolere et gaudere de dolore illo in quan- dolere et gaudere de dolore illo in quan- tum est talis virtutis. Hujus autem exem- tum est talis virtutis. Hujus autem exem- plum est in secto in apostemate: ex vo- plum est in secto in apostemate: ex vo- luntate enim sibi facit dolorem, et gaudet luntate enim sibi facit dolorem, et gaudet in eo secundum quod curativus est apo- in eo secundum quod curativus est apo- stematis. stematis.

CONTRA hoc quidam objiciunt sic: quia CONTRA hoc quidam objiciunt sic: quia secundum hoc dolor contritionis non est secundum hoc dolor contritionis non est voluntarius per se, sed per accidens: et voluntarius per se, sed per accidens: et hoc reputant inconveniens. Ego autem hoc reputant inconveniens. Ego autem reputo inconveniens, quod aliquis dolor reputo inconveniens, quod aliquis dolor per se expetatur: cum omnis dolor sit per se expetatur: cum omnis dolor sit malum pœnæ, et nulla pœna in quantum malum pœnæ, et nulla pœna in quantum hujusmodi sit desiderata. hujusmodi sit desiderata.

Per hoc patet solutio ad primum quod Per hoc patet solutio ad primum quod de hoc objicitur. de hoc objicitur.

AD ALIUD dicendum, quod delectatio AD ALIUD dicendum, quod delectatio dicitur dupliciter, scilicet proprie, et im- dicitur dupliciter, scilicet proprie, et im- proprie. Proprie loquendo secundum proprie. Proprie loquendo secundum usum nostrum, delectatio est passio sen- usum nostrum, delectatio est passio sen- sibilis animæ proveniens ex conjunctione sibilis animæ proveniens ex conjunctione convenientis sibi cum conveniente: et convenientis sibi cum conveniente: et sic loquitur Philosophus de delectatione, sic loquitur Philosophus de delectatione, reducens omnes delectationes ad sensum, reducens omnes delectationes ad sensum, et adhuc ad delectationem quæ est in et adhuc ad delectationem quæ est in tactu, quæ solum secundum eum et tactu, quæ solum secundum eum et Avicennam simpliciter delectatio est. Avicennam simpliciter delectatio est. Sed nos magis extendimus delectationis Sed nos magis extendimus delectationis nomen, scilicet pro gaudio et jucun- nomen, scilicet pro gaudio et jucun- ditate qualibet facta ex conjunctione ditate qualibet facta ex conjunctione convenientis cum convenienti: et sic convenientis cum convenienti: et sic convenit delectari animæ rationali, sic- convenit delectari animæ rationali, sic- ut dicit Psalmus xxxvi, 4: Delectare in ut dicit Psalmus xxxvi, 4: Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. Et huic opposita tristitia sive dolor tui. Et huic opposita tristitia sive dolor etiam potest esse in rationali. etiam potest esse in rationali.

AD ALIUD dicendum, quod simpliciter AD ALIUD dicendum, quod simpliciter spirituale non habet contrarium in esse, spirituale non habet contrarium in esse, sed prout ordinatur ad aliquid, potest sed prout ordinatur ad aliquid, potest habere contrarium ordini illi: et hoc habere contrarium ordini illi: et hoc

modo anima rationalis habet contrarium modo anima rationalis habet contrarium peccatum, quia contrariatur conjunctioni peccatum, quia contrariatur conjunctioni et ordini ad Deum. et ordini ad Deum.

AD ALIUD dicendum, quod si dolor sit. AD ALIUD dicendum, quod si dolor sit. in sensu, est particularis: in contritione in sensu, est particularis: in contritione autem adhuc est universalis. Dupliciter autem adhuc est universalis. Dupliciter enim attenditur, scilicet ex parte subje- enim attenditur, scilicet ex parte subje- cti in quo fit, et ex parte efficientis cum cti in quo fit, et ex parte efficientis cum quo etiam in ipsum influit forma quæ quo etiam in ipsum influit forma quæ perficit efficientem. Si primo modo: perficit efficientem. Si primo modo: tunc est particularis: et sic procedit ob- tunc est particularis: et sic procedit ob- jectio. Si secundo modo: tunc est uni- jectio. Si secundo modo: tunc est uni- versalis, sicut voluntas quæ est universa- versalis, sicut voluntas quæ est universa- lis motor omnium eorum quæ sunt in lis motor omnium eorum quæ sunt in regno animæ et hoc modo gratia perfi- regno animæ et hoc modo gratia perfi- ciens voluntatem, cum motu voluntatis ciens voluntatem, cum motu voluntatis fluit in ipsum, ratione cujus potest ex- fluit in ipsum, ratione cujus potest ex- pellere peccatum. pellere peccatum.

AD ALIUD dicendum, quod meo judicio AD ALIUD dicendum, quod meo judicio semper puniens dicitur in habitu punien- semper puniens dicitur in habitu punien- tis, non in actu. Vel dicatur, quod punire tis, non in actu. Vel dicatur, quod punire semper contingit dupliciter, scilicet pro- semper contingit dupliciter, scilicet pro- prio actu contritionis, et sic non semper prio actu contritionis, et sic non semper actu punit vel actu tenente vel conti- actu punit vel actu tenente vel conti- nente carnem ne ex ipsa oriatur pecca- nente carnem ne ex ipsa oriatur pecca- tum, et obviante radici peccati: et hæc tum, et obviante radici peccati: et hæc poena fit in difficultate omnis virtutis: poena fit in difficultate omnis virtutis: et sic potest pœnitere semper. Sed ta- et sic potest pœnitere semper. Sed ta- men prima solutio est magis ad propo- men prima solutio est magis ad propo- situm. situm.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7 Ad 7

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius objicitur de diffi- Ad quæst AD ID quod ulterius objicitur de diffi- Ad quæst nitione Isidori, dicendum quod humili- nitione Isidori, dicendum quod humili- tas non ponitur ibi pro ipsa virtute tas non ponitur ibi pro ipsa virtute humilitatis, sed potius pro humiliatione humilitatis, sed potius pro humiliatione quæ idem est quod dejectio: et hoc est quæ idem est quod dejectio: et hoc est primum in contritione, scilicet quod de- primum in contritione, scilicet quod de- jicit mentem erectam contra præcipien- jicit mentem erectam contra præcipien- tem et præceptum in transgressione quæ. tem et præceptum in transgressione quæ. est peccatum : et ideo locutio debet ex- est peccatum : et ideo locutio debet ex- poni per causam: quia contritio dicitur poni per causam: quia contritio dicitur esse humilitas non per essentiam, sed esse humilitas non per essentiam, sed per causam, quia est causa illius: sicut per causam, quia est causa illius: sicut dicitur, Dies est sol lucens super terram. dicitur, Dies est sol lucens super terram. AD ALIUD dicendum, quod mens ibi AD ALIUD dicendum, quod mens ibi sumitur meo judicio pro toto interiori sumitur meo judicio pro toto interiori

homine. homine.

Et ad hoc quod objicitur, quod conteri Et ad hoc quod objicitur, quod conteri est actus spiritualis dicendum quod est actus spiritualis dicendum quod

Ad 2 et 2 Ad 2 et 2

<Ad 4. <Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6 Ad 6

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 7.

conteri secundum essentiam est actus conteri secundum essentiam est actus spiritualis sed aliquid ipsius est unius, spiritualis sed aliquid ipsius est unius, et aliquid alterius est est enim conteri, et aliquid alterius est est enim conteri, detestari peccatum dolendo de ipso: et detestari peccatum dolendo de ipso: et ad hoc requiritur peccati consideratio in ad hoc requiritur peccati consideratio in statu, in culpa, in tempore, et in aliis statu, in culpa, in tempore, et in aliis quæ Augustinus dicit in Littera : quæ quæ Augustinus dicit in Littera : quæ consideratio rationis est et intellectus. consideratio rationis est et intellectus. Exigitur etiam notitia præteriti peccati, Exigitur etiam notitia præteriti peccati, et hæc est memoriæ: et exigitur dissen- et hæc est memoriæ: et exigitur dissen- sus qui est voluntatis. Unde licet unus sus qui est voluntatis. Unde licet unus sit actus secundum se, tamen plura exi- sit actus secundum se, tamen plura exi- git et coexigit sibi, et ratione illorum git et coexigit sibi, et ratione illorum habet etiam aliquid in aliis potentiis ani- habet etiam aliquid in aliis potentiis ani-

mæ. mæ.

Et per hoc patet solutio ad totum Et per hoc patet solutio ad totum quod objectum est de mente. quod objectum est de mente.

AD ALIUD dicendum, quod lacrymæ AD ALIUD dicendum, quod lacrymæ sunt ibi voluntatis lacrymæ : et ratio sunt ibi voluntatis lacrymæ : et ratio hujus patet ex dictis in præcedenti dis- hujus patet ex dictis in præcedenti dis- tinctione. Vel si quandoque sunt oculo- tinctione. Vel si quandoque sunt oculo- rum lacrymæ, illæ sunt ibi ut signum, rum lacrymæ, illæ sunt ibi ut signum, et non ut essentia contritionis, vel ali- et non ut essentia contritionis, vel ali- quid essentiale ipsius: nec Sancti curant quid essentiale ipsius: nec Sancti curant ita de propriis diffinitionibus in quibus ita de propriis diffinitionibus in quibus nihil sit nisi essentiale: quia intendunt nihil sit nisi essentiale: quia intendunt notificare rem de qua loquuntur: et hæc notificare rem de qua loquuntur: et hæc frequenter quoad nos melius innotescit frequenter quoad nos melius innotescit per signa, quam per substantialia. per signa, quam per substantialia.

AD ALIUD dicendum, quod recordatio AD ALIUD dicendum, quod recordatio peccatorum dicit commune quoddam peccatorum dicit commune quoddam quod potest facere delectationem, vel quod potest facere delectationem, vel dolorem sed hic intelligitur recordatio dolorem sed hic intelligitur recordatio peccatorum cum indignatione sui et de- peccatorum cum indignatione sui et de- testatione peccati: et sic recordatio non testatione peccati: et sic recordatio non est nata nisi facere tristitiam et dolorem. est nata nisi facere tristitiam et dolorem.

AD ALIUD dicendum, quod timor judicii AD ALIUD dicendum, quod timor judicii dicitur dupliciter, scilicet qui principa- dicitur dupliciter, scilicet qui principa- lem oculum habet ad judicium: et ille lem oculum habet ad judicium: et ille causatur à fide informi: et vivit in eo causatur à fide informi: et vivit in eo secundum Gregorium peccandi voluntas: secundum Gregorium peccandi voluntas: et sequeretur opus si speraretur impu- et sequeretur opus si speraretur impu- nitas et iste est timor servilis, et non nitas et iste est timor servilis, et non est in contritione, sed attritione. Est ite- est in contritione, sed attritione. Est ite- rum timor judicii, potius judicis quam rum timor judicii, potius judicis quam judicii, qui principalem oculum habet ad judicii, qui principalem oculum habet ad

1 Cf. Supra, Dist. XIV. 1 Cf. Supra, Dist. XIV.

2 Eccli. x, 14: Initium superbiæ hominis, apo- 2 Eccli. x, 14: Initium superbiæ hominis, apo-

557 557

æterna, scilicet ad Deum qui est judex, a æterna, scilicet ad Deum qui est judex, a quo propter dilectionem horret separari, quo propter dilectionem horret separari, et ex illa separatione incidere in pœnas et ex illa separatione incidere in pœnas judicandorum: et ille est timor initialis, judicandorum: et ille est timor initialis, qui est in contritione. Dicit enim Grego- qui est in contritione. Dicit enim Grego- rius: << Cum sic poena timetur, quod fa- rius: << Cum sic poena timetur, quod fa- cies judicis non amatur, timor est ex ti- cies judicis non amatur, timor est ex ti- more, non ex amore cum autem sic ti- more, non ex amore cum autem sic ti-

metur, quod facies judicis amatur, timor metur, quod facies judicis amatur, timor ex amore est, non ex timore: » et hoc ex amore est, non ex timore: » et hoc modo intelligitur timor judicii in diffini- modo intelligitur timor judicii in diffini- tione Isidori. tione Isidori.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius quæritur de diffi- Ad quæst. 2 AD ID quod ulterius quæritur de diffi- Ad quæst. 2 nitione Gregorii, dicendum quod humili- nitione Gregorii, dicendum quod humili- tas hic sumitur pro humiliatione, sicut tas hic sumitur pro humiliatione, sicut dictum est: tamen humilitatis actus cau- dictum est: tamen humilitatis actus cau- satur ab actu contritionis, ut jam dictum satur ab actu contritionis, ut jam dictum est et sic loquitur hic Gregorius: et sic est et sic loquitur hic Gregorius: et sic vicinior est sibi humilitas quam alia vir- vicinior est sibi humilitas quam alia vir- tus propter conformitatem in actu de- tus propter conformitatem in actu de- jectionis in dolente et humiliato, qui ubi- jectionis in dolente et humiliato, qui ubi- cumque se dejicit. cumque se dejicit.

AD ALIUD quod contra hoc videtur esse, AD ALIUD quod contra hoc videtur esse, quod contritio causet humiliationem : quod contritio causet humiliationem : dicendum quod contritio quodammodo dicendum quod contritio quodammodo causat omnes alias, sicut supra notatum causat omnes alias, sicut supra notatum est¹ sed tamen specialiter humilitatem est¹ sed tamen specialiter humilitatem in actu quia dejectio sui initium est re- in actu quia dejectio sui initium est re- conciliationis divinæ, sicut superbia ini- conciliationis divinæ, sicut superbia ini- tium apostatandi a Deo, ut dicitur, tium apostatandi a Deo, ut dicitur, Eccli. x, 142. Eccli. x, 142.

Ad 2. Ad 2.

AD HOC autem quod objicitur de fide, Ad object. AD HOC autem quod objicitur de fide, Ad object. quæ non superbiendum esse ostendit, et quæ non superbiendum esse ostendit, et timore qui poenam fugit: dicendum quod timore qui poenam fugit: dicendum quod hæc duo sunt moventia ad contritionem hæc duo sunt moventia ad contritionem non proxime, sed quasi ante quæ nihil: non proxime, sed quasi ante quæ nihil: unum secundum intellectum, et alterum unum secundum intellectum, et alterum secundum affectum: sed humiliatio est secundum affectum: sed humiliatio est proximum consequens contritionem, se- proximum consequens contritionem, se- cundum quod per ipsam est accessus ad cundum quod per ipsam est accessus ad Deum quia oportet se dejicere ut sub- Deum quia oportet se dejicere ut sub- datur præcepto et præcipienti. Aliæ au- datur præcepto et præcipienti. Aliæ au- tem virtutes causantur aliquo modo a tem virtutes causantur aliquo modo a contritione, secundum quod est terminus contritione, secundum quod est terminus justificationis, non tamquam conjunctæ justificationis, non tamquam conjunctæ

statare a Deo. statare a Deo.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4 et 5. Ad 4 et 5.

Adquæst. 3. Adquæst. 3. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

558 558

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

actui contritionis secundum quod con- actui contritionis secundum quod con- tritio. tritio.

AD ALIUD dicendum, quod peccatum AD ALIUD dicendum, quod peccatum annihilari potest tripliciter, scilicet se- annihilari potest tripliciter, scilicet se- cundum reatum culpæ, et secundum ti- cundum reatum culpæ, et secundum ti- morem ne surgat, sive secundum poten- morem ne surgat, sive secundum poten- tiam peccandi, et secundum certitudi- tiam peccandi, et secundum certitudi- nem remissionis. Primo autem modo nem remissionis. Primo autem modo peccatum annihilatur in pœnitente: sed peccatum annihilatur in pœnitente: sed non secundo et tertio: quia quamdiu non secundo et tertio: quia quamdiu vivit homo, potest peccare, et ideo ti- vivit homo, potest peccare, et ideo ti- met et quamdiu vivit, non habet certi- met et quamdiu vivit, non habet certi- tudinem remissionis, quia sicut dicitur, tudinem remissionis, quia sicut dicitur, Eccle. 1x, Eccle. 1x, 1: Nescit homo utrum amo- 1: Nescit homo utrum amo- re an odio dignus sit. Et hæc est servi- re an odio dignus sit. Et hæc est servi- tus de qua dicit Gregorius quod non li- tus de qua dicit Gregorius quod non li- beratur servus qui semel servivit pec- beratur servus qui semel servivit pec- cato, dum vivit. cato, dum vivit.

AD ALIUD dicendum, quod inter spem AD ALIUD dicendum, quod inter spem et timorem movetur pœnitens et con- et timorem movetur pœnitens et con- tritus, potius quam inter fidem et timo- tritus, potius quam inter fidem et timo- rem quia fides non nisi ostendit, sed rem quia fides non nisi ostendit, sed spes elevat desiderium ad exspectandum. spes elevat desiderium ad exspectandum. et timor interius pungendo incitat ad et timor interius pungendo incitat ad peccati fugam : unde cum contritus ele- peccati fugam : unde cum contritus ele- vetur in æterna, et fugiat peccatum, vetur in æterna, et fugiat peccatum, potius movetur inter spem et timorem, potius movetur inter spem et timorem, quam inter fidem et spem, vel inter fidem quam inter fidem et spem, vel inter fidem et timorem. et timorem.

AD ID quod objicitur de illa diffini- AD ID quod objicitur de illa diffini- tione quæ ponitur super Psalmum, L, 3: tione quæ ponitur super Psalmum, L, 3: Miserere mei, Deus: dicendum quod me- Miserere mei, Deus: dicendum quod me- taphorica est, nec proprie diffinitio, sed taphorica est, nec proprie diffinitio, sed quædam assignatio cujusdam proprieta- quædam assignatio cujusdam proprieta- tis contritionis, per quam similis est sa- tis contritionis, per quam similis est sa- crificio fiunt enim duo in sacrificio, crificio fiunt enim duo in sacrificio, scilicet corporis animalis in igne assum- scilicet corporis animalis in igne assum- ptio, et in offerente purificatio: et his ptio, et in offerente purificatio: et his duobus assimilatur contritio: quia in duobus assimilatur contritio: quia in igne cordis consumit bestiales mores qui igne cordis consumit bestiales mores qui sunt peccata, sicut dicit Psal. xxxviii, 4: sunt peccata, sicut dicit Psal. xxxviii, 4: Concaluit cor meum intra me : et in medi- Concaluit cor meum intra me : et in medi- tatione,etc. Et remittitur in ea peccatum. tatione,etc. Et remittitur in ea peccatum.

AD ID quod contra objicitur, dicen- AD ID quod contra objicitur, dicen- dum quod non in hoc sumitur similitudo, dum quod non in hoc sumitur similitudo, sed potius in sacrificii intentione. sed potius in sacrificii intentione.

1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXVI. Tom. 1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXVI. Tom.

AD ALIUD dicendum, quod peccatum AD ALIUD dicendum, quod peccatum dupliciter consideratur, scilicet in culpa dupliciter consideratur, scilicet in culpa sibi debita per se in quantum peccatum sibi debita per se in quantum peccatum est, et in poena quæ debetur ei ex eventu est, et in poena quæ debetur ei ex eventu sequenti. Primo quidem modo debetur sequenti. Primo quidem modo debetur ei pœna æterna. Secundo autem modo ei pœna æterna. Secundo autem modo temporalis, eo quod contritio fuit de temporalis, eo quod contritio fuit de ipso et confessio : et quoad primum mo- ipso et confessio : et quoad primum mo- dum solvitur in contritione et ideo di- dum solvitur in contritione et ideo di- citur ibi proprie solvi. Sed quando dici- citur ibi proprie solvi. Sed quando dici- tur, quod pœnitentia quoad omnes par- tur, quod pœnitentia quoad omnes par- tes ordinatur contra peccatum, intelligi- tes ordinatur contra peccatum, intelligi- tur peccatum in culpa, et pœna commu- tur peccatum in culpa, et pœna commu- niter sibi debita per se et ex eventu : niter sibi debita per se et ex eventu : quia contra illam quæ facta est venialis quia contra illam quæ facta est venialis ex eventu, ordinatur confessio, et satis- ex eventu, ordinatur confessio, et satis- factio, ut prius habitum est. factio, ut prius habitum est.

AD ALIUD dicendum, quod contritio AD ALIUD dicendum, quod contritio sive sit passio, sive sit actus, destructiva sive sit passio, sive sit actus, destructiva est peccati, et etiam dolor, quia non est est peccati, et etiam dolor, quia non est dolor secundum se, sed informatus gra- dolor secundum se, sed informatus gra- tia: et ideo potest expellere peccatum. tia: et ideo potest expellere peccatum.

Ad 3 Ad 3

Ad 41 Ad 41

AD HOC autem quod objicitur, quod si Ad object] AD HOC autem quod objicitur, quod si Ad object] est actus virtutis, quod est consequens est actus virtutis, quod est consequens expulsionem peccati: dicendum, quod expulsionem peccati: dicendum, quod verum est, quod est consequens secun- verum est, quod est consequens secun- dum naturam, sed tamen simul est se- dum naturam, sed tamen simul est se- cundum tempus: et ideo operatur ad cundum tempus: et ideo operatur ad peccati expulsionem. peccati expulsionem.

AD HOC quod ulterius quæritur de illa AD HOC quod ulterius quæritur de illa quæ videtur esse Augustini, dicendum, quæ videtur esse Augustini, dicendum, quod dolor infinitus ratione formæ quæ quod dolor infinitus ratione formæ quæ virtutis est infinitæ, scilicet gratiæ, pot- virtutis est infinitæ, scilicet gratiæ, pot- est in infinitum et ideo cessat objectio est in infinitum et ideo cessat objectio quæ est de illo. quæ est de illo.

Si autem aliquis dubitat, qualiter gra- Si autem aliquis dubitat, qualiter gra- tia sit virtutis infinitæ, quærat in quæ- tia sit virtutis infinitæ, quærat in quæ- stionibus habitis de gratia super secun- stionibus habitis de gratia super secun- dum librum Sententiarum¹: et inveniet dum librum Sententiarum¹: et inveniet ibi omnia quæ expediunt ad solutionem ibi omnia quæ expediunt ad solutionem istius difficultatis. istius difficultatis.

Si autem quæritur, Penes quæ atten- Si autem quæritur, Penes quæ atten- ditur diversitas harum diffinitionum ? ditur diversitas harum diffinitionum ? Dicendum, quod contritio considera- Dicendum, quod contritio considera- tur dupliciter, scilicet quoad essentialia, tur dupliciter, scilicet quoad essentialia,

XXVII hujusce novæ editionis. XXVII hujusce novæ editionis.

Ad quæst. 4 Ad quæst. 4

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 8. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 8.

quæ sunt dolor voluntarius, et punitio quæ sunt dolor voluntarius, et punitio sui, et objectum proprium quod est pec- sui, et objectum proprium quod est pec- catum et secundum accidentalia quæ catum et secundum accidentalia quæ manifestant ipsam per modum signorum. manifestant ipsam per modum signorum. Et primo quidem modo supra datur pri- Et primo quidem modo supra datur pri- ma diffinitio. Accidentalia autem varian- ma diffinitio. Accidentalia autem varian- tur aut enim sunt in actu, aut in com- tur aut enim sunt in actu, aut in com- paratione ad causam excitantem ad con- paratione ad causam excitantem ad con- terendum, aut in comparatione ad effe- terendum, aut in comparatione ad effe- ctum, aut in comparatione ad virtutes ctum, aut in comparatione ad virtutes juvantes in actu, quia una virtus juvat juvantes in actu, quia una virtus juvat aliam. Et primo modo per signum actus aliam. Et primo modo per signum actus et per comparationem ad causam exci- et per comparationem ad causam exci- tantem sumitur secunda quæ est Isidori, tantem sumitur secunda quæ est Isidori, quæ causa est recordatio peccati, et ti- quæ causa est recordatio peccati, et ti- mor judicii. Tertia autem quæ est Grego- mor judicii. Tertia autem quæ est Grego- rii, sumitur per signum et effectum. rii, sumitur per signum et effectum. Quarta autem per conformitatem ad figu- Quarta autem per conformitatem ad figu- ram suam in Veteri Testamento. Quinta ram suam in Veteri Testamento. Quinta autem et ultima per instrumentum et autem et ultima per instrumentum et effectum quia dolor est quasi instru- effectum quia dolor est quasi instru- mentum contritionis, quo conterit pec- mentum contritionis, quo conterit pec-

catum. catum.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Quæ sit differentia inter compunctionem, Quæ sit differentia inter compunctionem, attritionem, et contritionem ? attritionem, et contritionem ?

Tertio quæritur, Quæ sit differentia Tertio quæritur, Quæ sit differentia inter compunctionem, et attritionem, et inter compunctionem, et attritionem, et contritionem ? contritionem ?

Nuest. 1. Videtur enim, quod compunctio et Nuest. 1. Videtur enim, quod compunctio et

contra. contra.

contritio sint penitus idem: quia super contritio sint penitus idem: quia super illud Psalmi Iv, 5: Quæ dicitis in cordi- illud Psalmi Iv, 5: Quæ dicitis in cordi- bus vestris, in cubilibus vestris compun- bus vestris, in cubilibus vestris compun- gimini, dicit Glossa: « In cordibus ve- gimini, dicit Glossa: « In cordibus ve- stris compungimini dolore pœnitentiæ, ut stris compungimini dolore pœnitentiæ, ut seipsam anima puniens compungat, ne seipsam anima puniens compungat, ne in Dei judicio damnata torqueatur : » in Dei judicio damnata torqueatur : » hæc autem omnia conveniunt contritio- hæc autem omnia conveniunt contritio- ni ergo videtur, quod compunctio et ni ergo videtur, quod compunctio et contritio sint idem. contritio sint idem.

SED CONTRA hoc est quod SED CONTRA hoc est quod

559 559

gimini, id est, quasi quibusdam stimu- gimini, id est, quasi quibusdam stimu- lis adhibitis excitate vos non pro dolore lis adhibitis excitate vos non pro dolore peccatorum, sed ad videndam lucem peccatorum, sed ad videndam lucem Christi, scilicet non pro irriguo inferiori, Christi, scilicet non pro irriguo inferiori, sed superiori, ut invisibililium amore sed superiori, ut invisibililium amore inardescatis. » Cum igitur contritio num- inardescatis. » Cum igitur contritio num- quam sit nisi pro peccatis, compunctio quam sit nisi pro peccatis, compunctio autem non pro peccatis, contritio et autem non pro peccatis, contritio et compunctio non sunt idem. compunctio non sunt idem.

2. Item, Videtur hoc ex ratione nomi- 2. Item, Videtur hoc ex ratione nomi- num nihil enim compungitur, nisi quod num nihil enim compungitur, nisi quod habet sensum puncturæ, et non est to- habet sensum puncturæ, et non est to- tum ad annihilandum, sed potius inci- tum ad annihilandum, sed potius inci- tare debet ad aliquid per sensum com- tare debet ad aliquid per sensum com- punctionis: sed id quod conteritur, te- punctionis: sed id quod conteritur, te- ritur in pulvere, et annihilatur: ergo ritur in pulvere, et annihilatur: ergo contritio et compunctio non sunt idem. contritio et compunctio non sunt idem.

PRÆTEREA quæritur de attritione, Si Quæst. 2. PRÆTEREA quæritur de attritione, Si Quæst. 2. sit idem cum contritione ? sit idem cum contritione ?

Videtur autem quod sic: quia quid- Videtur autem quod sic: quia quid- quid conteritur, atteritur, et e converso: quid conteritur, atteritur, et e converso: ergo videtur, quod contritio et attritio, ergo videtur, quod contritio et attritio, aut sint idem, aut sint convertibilia. aut sint idem, aut sint convertibilia.

Si hoc dicas: CONTRA hoc est quod Si hoc dicas: CONTRA hoc est quod communiter dicitur, quod attritio est communiter dicitur, quod attritio est dolor sine gratia gratum faciente: con- dolor sine gratia gratum faciente: con- tritio autem est dolor de peccato cum tritio autem est dolor de peccato cum gratia gratum faciente: ergo ipsa non gratia gratum faciente: ergo ipsa non sunt idem. sunt idem.

SED TUNC quæritur ulterius difficilis SED TUNC quæritur ulterius difficilis quæstio, Utrum attritio possit fieri con- quæstio, Utrum attritio possit fieri con- tritio ? tritio ?

Et videtur quod sic: Et videtur quod sic:

1. Omne enim materiale ad formam 1. Omne enim materiale ad formam aliquam, potest suscipere formam illam aliquam, potest suscipere formam illam in eadem substantia manente: sed do- in eadem substantia manente: sed do- lor de peccatis materialis est ad gra- lor de peccatis materialis est ad gra- tiam ergo susceptibilis est illius in tiam ergo susceptibilis est illius in eadem substantia manente: sed secun- eadem substantia manente: sed secun- dum se est attritionis: ergo dolor attri- dum se est attritionis: ergo dolor attri- tionis est, vel fieri potest dolor contri- tionis est, vel fieri potest dolor contri- tionis ergo et attritio est contritio. tionis ergo et attritio est contritio.

2. Item, Philosophus dicit in fine 2. Item, Philosophus dicit in fine primi Physicorum, quod una est materia primi Physicorum, quod una est materia secundum substantiam et subjectum, se- secundum substantiam et subjectum, se- cundum quod est sub privatione et sub cundum quod est sub privatione et sub

1. Ibidem dicit alia Glossa: « Compun- forma, licet esse non sit idem: ergo a 1. Ibidem dicit alia Glossa: « Compun- forma, licet esse non sit idem: ergo a

Quæst. 3. Quæst. 3.

Sed contra. Sed contra.

560 560

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

simili unus est dolor secundum substan- simili unus est dolor secundum substan- tiam sub privatione gratiæ, et una est tiam sub privatione gratiæ, et una est gratia, licet secundum esse varietur: ergo gratia, licet secundum esse varietur: ergo attritio potest fieri contritio. attritio potest fieri contritio.

3. Item, Gratia dicitur informare do- 3. Item, Gratia dicitur informare do- lorem nihil autem informatur quod lorem nihil autem informatur quod non est: ergo dolor ille est ante gratiam. non est: ergo dolor ille est ante gratiam. Aut igitur est tunc attritionis, vel contri- Aut igitur est tunc attritionis, vel contri- tionis. Constat autem, quod non con- tionis. Constat autem, quod non con- tritionis, cum non habeat gratiam gra- tritionis, cum non habeat gratiam gra- tum facientem quæ facit contritionem: tum facientem quæ facit contritionem: ergo relinquitur, quod sit dolor attritio- ergo relinquitur, quod sit dolor attritio- nis. Ergo idem in substantia materiæ nis. Ergo idem in substantia materiæ est in attritione et contritione: ergo fit est in attritione et contritione: ergo fit contritionis dolor: et hoc est quod in- contritionis dolor: et hoc est quod in- tendimus. tendimus.

4. Item, Natura operatur via breviori: 4. Item, Natura operatur via breviori: et ideo non dat novam materiam: quia et ideo non dat novam materiam: quia una materia quæ est unius, potest etiam una materia quæ est unius, potest etiam esse materia alterius, substantia mate- esse materia alterius, substantia mate- riæ manente eadem: sed dat novam for- riæ manente eadem: sed dat novam for- mam, qui non potest esse una forma mam, qui non potest esse una forma duorum specie. Cum igitur gratia ordi- duorum specie. Cum igitur gratia ordi- natior sit in operibus suis, quam natura, natior sit in operibus suis, quam natura, videtur quod etiam gratia expedit se pau- videtur quod etiam gratia expedit se pau- cioribus quo potest. Cum ergo via bre- cioribus quo potest. Cum ergo via bre- vior sit informare dolorem inventum, vior sit informare dolorem inventum, quam facere novum et informare illum, quam facere novum et informare illum, videtur quod informet inventum qui non videtur quod informet inventum qui non est nisi dolor attritionis: ergo, etc. est nisi dolor attritionis: ergo, etc.

5. Item, Tria sunt principia transmu- 5. Item, Tria sunt principia transmu- tationis, licet tantum duo sint substan- tationis, licet tantum duo sint substan- tiæ existentis et generatæ: hoc autem tiæ existentis et generatæ: hoc autem non posset esse nisi idem principium non posset esse nisi idem principium materiale maneret sub privatione et for- materiale maneret sub privatione et for- ma. Ergo similiter est in operibus gra- ma. Ergo similiter est in operibus gra- tiæ quibus justificatur homo: quia alias tiæ quibus justificatur homo: quia alias oporteret ponere duo materialia, et sic oporteret ponere duo materialia, et sic essent quatuor principia: cum igitur idem essent quatuor principia: cum igitur idem sit subjectum privationis et formæ, idem sit subjectum privationis et formæ, idem erit dolor ante formam gratiæ et post: erit dolor ante formam gratiæ et post: ergo, etc. ergo, etc.

SED CONTRA: hoc est quod SED CONTRA: hoc est quod

1. Quorum principia sunt diversa, ipsa 1. Quorum principia sunt diversa, ipsa omnino sunt diversa: sed principia do- omnino sunt diversa: sed principia do- loris, attritionis, et contritionis sunt di- loris, attritionis, et contritionis sunt di- versa ergo ipsa sunt diversa. PRIMA pa- versa ergo ipsa sunt diversa. PRIMA pa- tet per se. SECUNDA probatur ex hoc quod tet per se. SECUNDA probatur ex hoc quod

timor initialis et fides formata generant timor initialis et fides formata generant dolorem attritionis. dolorem attritionis.

opi- opi-

2. Item, Secundum communem 2. Item, Secundum communem nionem naturalia non fiunt gratuita: sed nionem naturalia non fiunt gratuita: sed dolor attritionis est de naturalibus, quia dolor attritionis est de naturalibus, quia naturalia dicuntur quæcumque sunt ante naturalia dicuntur quæcumque sunt ante gratiam ergo videtur, quod non fiat do- gratiam ergo videtur, quod non fiat do- lor contritionis. lor contritionis.

3. Item, In naturis non est una mate- 3. Item, In naturis non est una mate- ria unica corruptibilium et incorruptibi- ria unica corruptibilium et incorruptibi- bilium, ut dicit Philosophus in X primæ bilium, ut dicit Philosophus in X primæ Philosophiæ : sed constat, quod forma Philosophiæ : sed constat, quod forma divina magis distat a forma naturali, divina magis distat a forma naturali, quam naturalis ab incorruptibili: ergo quam naturalis ab incorruptibili: ergo non est una materia univoca ad formam non est una materia univoca ad formam divinam, et formam naturalem: sed in divinam, et formam naturalem: sed in contritione est forma divina, in attritione contritione est forma divina, in attritione autem naturalis: ergo non habent unam autem naturalis: ergo non habent unam materiam, ut videtur. materiam, ut videtur.

4. Item, Eorum quorum est materia 4. Item, Eorum quorum est materia una (ut dicit Philosophus) est transmu- una (ut dicit Philosophus) est transmu- tatio ad invicem: sed contritionis et at- tatio ad invicem: sed contritionis et at- tritionis non est transmutatio ad invi- tritionis non est transmutatio ad invi- cem ergo ipsarum non est unus dolor cem ergo ipsarum non est unus dolor materialis. MEDIA probatur ex hoc, quod materialis. MEDIA probatur ex hoc, quod quorum est transmutatio ad invicem, quorum est transmutatio ad invicem, utrumque transmutatur in alterum: sed. utrumque transmutatur in alterum: sed. nullus dicit, quod contritio possit fieri nullus dicit, quod contritio possit fieri attritio, licet e converso quidam quando- attritio, licet e converso quidam quando- que concesserint fieri: ergo constat pro- que concesserint fieri: ergo constat pro- positum. positum.

SOLUTIO. Dicendum, quod meo judicio Solut SOLUTIO. Dicendum, quod meo judicio Solut unus et idem dolor in substantia potest unus et idem dolor in substantia potest esse attritionis et contritionis: sicut etiam esse attritionis et contritionis: sicut etiam fides informis potest etiam fieri formata. fides informis potest etiam fieri formata. Tamen pro utraque parte sunt opinan- Tamen pro utraque parte sunt opinan- tes: sed quod dictum est, mihi probabi- tes: sed quod dictum est, mihi probabi- lius videtur. lius videtur.

AD ID autem quod primo quæritur de Ad qu AD ID autem quod primo quæritur de Ad qu differentia contritionis, et compunctio- differentia contritionis, et compunctio- nis, dicendum quod licet una pro altera nis, dicendum quod licet una pro altera sæpe utantur Sancti, tamen differunt in sæpe utantur Sancti, tamen differunt in duobus quorum unum est, quod com- duobus quorum unum est, quod com- punctio est in plus, quam contritio: et punctio est in plus, quam contritio: et ista differentia habetur ex collatione dua- ista differentia habetur ex collatione dua- rum Glossarum inductarum, scilicet quia rum Glossarum inductarum, scilicet quia compunctio est, sive sit pro peccatis dolor compunctio est, sive sit pro peccatis dolor

: :

juæst. 2. juæst. 2.

quæst. 3. quæst. 3. pbiect. 1. pbiect. 1.

Jobject. 2. Jobject. 2.

dobject. 3. dobject. 3.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 9. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 9.

pungens, sive sit pro incolatu miseriæ. pungens, sive sit pro incolatu miseriæ. Alia etiam differentia est ex nomine: Alia etiam differentia est ex nomine: quia compunctio proprie dicit dolorem quia compunctio proprie dicit dolorem poenitentiæ, secundum quod pungit pœni. poenitentiæ, secundum quod pungit pœni. tentem contritio autem dicit eumdem, tentem contritio autem dicit eumdem, secundum quod annihilat peccatum ite- secundum quod annihilat peccatum ite- ratum super singulas differentias: sicut ratum super singulas differentias: sicut contritio in re contrita, quando ictus fit contritio in re contrita, quando ictus fit super singulas partes divisas. super singulas partes divisas.

Et hoc patet solutio ad totum quod per Et hoc patet solutio ad totum quod per quæritur de differentia compunctionis, et quæritur de differentia compunctionis, et

contritionis. contritionis.

AD ID quod quæritur de differentia AD ID quod quæritur de differentia contritionis et attritionis, dicendum quod contritionis et attritionis, dicendum quod differentia assignata in objiciendo bona differentia assignata in objiciendo bona est et videtur mihi, quod dolor attri- est et videtur mihi, quod dolor attri- tionis potest fieri dolor contritionis: quia tionis potest fieri dolor contritionis: quia attritio non ponit formam aliquam circa attritio non ponit formam aliquam circa dolorem, sed tantum dicit carentiam dolorem, sed tantum dicit carentiam formæ quæ est gratia: et hoc patet ex formæ quæ est gratia: et hoc patet ex eo quod per privationem diffinitur, cum eo quod per privationem diffinitur, cum dicitur quod attritio est dolor de peccato dicitur quod attritio est dolor de peccato non informatus gratia. non informatus gratia.

AD ID autem quod contra objicitur, AD ID autem quod contra objicitur, dicendum quod duplicia sunt principia dicendum quod duplicia sunt principia rei, scilicet intrantia essentiam ipsius et rei, scilicet intrantia essentiam ipsius et constituentia ipsam, et principia facien- constituentia ipsam, et principia facien- tia rem et non ingredientia in essentiam. tia rem et non ingredientia in essentiam. ipsius. Et de primo modo dictis princi- ipsius. Et de primo modo dictis princi- piis verum est, quod quorum principia piis verum est, quod quorum principia sunt diversa, etc., sed non de principiis sunt diversa, etc., sed non de principiis secundo modo dictis : et talia sunt ea secundo modo dictis : et talia sunt ea per quæ probatur illa propositio in ob- per quæ probatur illa propositio in ob- jiciendo. jiciendo.

AD ALIUD dicendum, quod quidquid sit AD ALIUD dicendum, quod quidquid sit de illa opinione, bene puto quod natu- de illa opinione, bene puto quod natu- _ralia non fiunt gratuita: hic videtur di- _ralia non fiunt gratuita: hic videtur di- cendum, quod dolor attritionis non est cendum, quod dolor attritionis non est de naturalibus, imo est donum Spiritus de naturalibus, imo est donum Spiritus sancti sicut et timor servilis a quibus- sancti sicut et timor servilis a quibus- dam dicitur fieri initialis, et fides infor- dam dicitur fieri initialis, et fides infor- mis fit formata. mis fit formata.

AD ALIUD dicendum, quod in naturis AD ALIUD dicendum, quod in naturis corruptibilium et incorruptibilium potest corruptibilium et incorruptibilium potest esse materia una, licet non propria, sed esse materia una, licet non propria, sed prima : et quidquid sit de hoc, hic aliud prima : et quidquid sit de hoc, hic aliud est quia utrumque istorum est donum: est quia utrumque istorum est donum:

XXIX XXIX

sed unum sed unum

561 561

est diminutum donum, ut est diminutum donum, ut gratia gratis data: et aliud ut perfectum gratia gratis data: et aliud ut perfectum per gratiam gratum facientem. per gratiam gratum facientem.

AD ALIUD dicendum, quod non est ve- Adobject. 4. AD ALIUD dicendum, quod non est ve- Adobject. 4. rum secundum Philosophum, quod eo- rum secundum Philosophum, quod eo- rum quorum est materia una, sit trans- rum quorum est materia una, sit trans- mutatio ad invicem, ita quod utrumque mutatio ad invicem, ita quod utrumque transmutetur in alterum : quia cum di- transmutetur in alterum : quia cum di- citur hoc fieri ex illo, ly ex quandoque citur hoc fieri ex illo, ly ex quandoque notat simul ordinem et privationem: et notat simul ordinem et privationem: et tunc non revertitur, sicut ex puero fit tunc non revertitur, sicut ex puero fit senex, et ex mane fit dies: et ita est senex, et ex mane fit dies: et ita est hicordo enim doloris in attritione est hicordo enim doloris in attritione est ut antecedentis ad contritionem et ideo ut antecedentis ad contritionem et ideo ex dolore attritionis fit dolor contritio- ex dolore attritionis fit dolor contritio- nis, sed non e converso. nis, sed non e converso.

Si quis autem est de alia opinione, de Si quis autem est de alia opinione, de levi potest solvere rationes prius indu- levi potest solvere rationes prius indu- ctas et ideo supersedeo. ctas et ideo supersedeo.

ARTICULUS IX: ARTICULUS IX:

Cujus partis animæ est contritio ? Cujus partis animæ est contritio ?

Quarto quæritur, Cujus partis animæ Quarto quæritur, Cujus partis animæ sit contritio ? sit contritio ?

Videtur autem, quod voluntatis, quia Videtur autem, quod voluntatis, quia 1. Dicitur esse dolor voluntarius. 1. Dicitur esse dolor voluntarius.

2. Item, Dicit Bernardus, quod «< nihil 2. Item, Dicit Bernardus, quod «< nihil peccat nisi voluntas: » sed ejusdem est peccat nisi voluntas: » sed ejusdem est conteri, cujus est peccare : ergo solius conteri, cujus est peccare : ergo solius voluntatis est conteri. voluntatis est conteri.

3. Item, Contritio est deletiva peccati 3. Item, Contritio est deletiva peccati mortalis : ergo oportet, quod sit in eo- mortalis : ergo oportet, quod sit in eo- dem cum peccato mortali: sed pecca- dem cum peccato mortali: sed pecca- tum mortale est in libero arbitrio, ut tum mortale est in libero arbitrio, ut dicit Augustinus : ergo videtur, quod dicit Augustinus : ergo videtur, quod contritio sit in libero arbitrio. contritio sit in libero arbitrio.

SED QUÆRITUR tunc ulterius, Cum con- SED QUÆRITUR tunc ulterius, Cum con- tritio sit actus conterentis, ut supra ha- tritio sit actus conterentis, ut supra ha- bitum est, et passio contriti, cujus sit ut bitum est, et passio contriti, cujus sit ut conterentis, et cujus ut contriti? et, conterentis, et cujus ut contriti? et, utrum hæc idem sint, an diversa ? utrum hæc idem sint, an diversa ?

Videtur, quod actus ipse sit rationis: Videtur, quod actus ipse sit rationis: quia quia

36 36

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad quæst. Ad quæst. Ad 1. Ad 1.

562 562

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. Actus ille est peccati detestatio cum 1. Actus ille est peccati detestatio cum indignatione qua indignatur peccato et indignatione qua indignatur peccato et peccanti sed conferre hujusmodi non peccanti sed conferre hujusmodi non est nisi rationis: ergo actus contritionis est nisi rationis: ergo actus contritionis est rationis, ut videtur. est rationis, ut videtur.

2. Item, Poenitentia movetur contra 2. Item, Poenitentia movetur contra peccatum in quantum est perpetratum, et peccatum in quantum est perpetratum, et sic est ibi quædam collatio : conferre sic est ibi quædam collatio : conferre autem est solius rationis: ergo videtur, autem est solius rationis: ergo videtur, quod contritio sit solius rationis. quod contritio sit solius rationis.

3. Item, In judicio exteriori contritio 3. Item, In judicio exteriori contritio latronum vel maleficorum duobus attri- latronum vel maleficorum duobus attri- buitur ut agentibus, scilicet judici per buitur ut agentibus, scilicet judici per imperium, et bedello per exsecutionem, imperium, et bedello per exsecutionem, sive lictori: ergo simile erit in judicio sive lictori: ergo simile erit in judicio interiori dicit autem Augustinus in li- interiori dicit autem Augustinus in li- bro de Poenitentia, quod judex est ra- bro de Poenitentia, quod judex est ra- tio ergo contritio quæ est actus conte- tio ergo contritio quæ est actus conte- rentis, potest esse rationis, vel carnificis, rentis, potest esse rationis, vel carnificis, qui est timor secundum beatum Augu- qui est timor secundum beatum Augu- stinum. stinum.

: :

Videtur autem, quod contritio passio Videtur autem, quod contritio passio sit omnis vis animæ: quia in qualibet vi sit omnis vis animæ: quia in qualibet vi quæ aliqualiter participat ratione, pec- quæ aliqualiter participat ratione, pec- catum committitur vel potest committi : catum committitur vel potest committi : sed in quacumque est peccatum, in illa sed in quacumque est peccatum, in illa necessarium est conteri : ergo necesse necessarium est conteri : ergo necesse est, quod in qualibet conteratur: ergo est, quod in qualibet conteratur: ergo non erit passio unius vis, sed omnium non erit passio unius vis, sed omnium quocumque modo rationalium dictarum. quocumque modo rationalium dictarum.

Hoc autem quod posset objici, utrum Hoc autem quod posset objici, utrum ejusdem sit dolere et velle dolere, in ejusdem sit dolere et velle dolere, in præhabitis objectum et solutum est. præhabitis objectum et solutum est.

SOLUTIO. Dicendum, quod contritio SOLUTIO. Dicendum, quod contritio præcipue est partis animæ quæ dicitur præcipue est partis animæ quæ dicitur voluntas, sicut in quibusdam objectis voluntas, sicut in quibusdam objectis probatum est: licet quidam quandoque probatum est: licet quidam quandoque dixerunt, quod sit in irascibili, quia in- dixerunt, quod sit in irascibili, quia in- dignatur sibi: irascibilis enim non est dignatur sibi: irascibilis enim non est indignari sibi, sed potius extrinseco no- indignari sibi, sed potius extrinseco no- centi : sed peccatum perpetratum in centi : sed peccatum perpetratum in quantum perpetratum, proprie detestatur quantum perpetratum, proprie detestatur voluntas dissentiens ab eo. voluntas dissentiens ab eo.

AD ILLUD ergo quod objicitur, quod AD ILLUD ergo quod objicitur, quod contritio actio sit rationis : dicendum contritio actio sit rationis : dicendum quod non, sed potius voluntatis rationa- quod non, sed potius voluntatis rationa- lis et ideo ordo et collatio sunt ratio- lis et ideo ordo et collatio sunt ratio-

nis discernentis quod detestandum est, nis discernentis quod detestandum est, sed tamen ipse dolor est voluntatis. sed tamen ipse dolor est voluntatis.

AD ALIUD dicendum, quod in multis AD ALIUD dicendum, quod in multis ita est quod actus voluntatis propter hoc ita est quod actus voluntatis propter hoc quod est ex ratione præordinante, est cu- quod est ex ratione præordinante, est cu- jusdam collati, licet non conferat, sicut jusdam collati, licet non conferat, sicut diligere amicum propter amicum, et di- diligere amicum propter amicum, et di- ligere parentem plus quam inimicum, et ligere parentem plus quam inimicum, et sic de aliis unde licet voluntas non sic de aliis unde licet voluntas non conferat, tamen affectus ejus quandoque conferat, tamen affectus ejus quandoque cadit super collata : et ita est hic. cadit super collata : et ita est hic.

AD ALIUD dicendum, quod ratio non AD ALIUD dicendum, quod ratio non conterit nisi per modum discernentis, conterit nisi per modum discernentis, sicut nec judex: sed voluntas exsequitur sicut nec judex: sed voluntas exsequitur per modum conterentis per dissensum et per modum conterentis per dissensum et dolorem. dolorem.

AD HOC quod objicitur de contritione Add AD HOC quod objicitur de contritione Add passione, quod sit omnis vis animæ, di- passione, quod sit omnis vis animæ, di- cendum quod hoc nihil prohibet: ta- cendum quod hoc nihil prohibet: ta- men non erit primo nisi voluntatis dis- men non erit primo nisi voluntatis dis- sentientis peccato perpetrato: quia hoc sentientis peccato perpetrato: quia hoc quasi punitur in omnibus aliis, et parti- quasi punitur in omnibus aliis, et parti- cipatur ab aliis, in quantum est motor cipatur ab aliis, in quantum est motor earum et per hoc patet solutio ad to- earum et per hoc patet solutio ad to-

tum. tum.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An contritio semper eodem modo fuerit An contritio semper eodem modo fuerit in Novo et Veteri Testamento? in Novo et Veteri Testamento?

Quinto quæritur, Utrum eodem modo Quinto quæritur, Utrum eodem modo semper fuerit in Novo et Veteri Testa- semper fuerit in Novo et Veteri Testa- mento? mento?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Cujus causa uno et eodem modo se 1. Cujus causa uno et eodem modo se habet, et ipsum eodem modo se habet: habet, et ipsum eodem modo se habet: sed actuale est causa contritionis: et eo- sed actuale est causa contritionis: et eo- dem modo fuit in Novo et Veteri Testa- dem modo fuit in Novo et Veteri Testa- mento ergo et contritio fuit eodem mento ergo et contritio fuit eodem modo. modo.

2. Item, Contritio non ordinatur con- 2. Item, Contritio non ordinatur con- tra peccatum naturæ, sed potius perso- tra peccatum naturæ, sed potius perso- næ et hæc semper divisa fuerunt, et næ et hæc semper divisa fuerunt, et sunt, et erunt: ergo videtur, quod re- sunt, et erunt: ergo videtur, quod re-

contra, contra,

plutio. plutio.

pobject. 1. pobject. 1.

biect. 2. biect. 2.

IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 11. IN IV SENTENT. DIST. XVI, A, ART. 11.

medium actualis semper debuit esse per medium actualis semper debuit esse per modum unum: ergo uno modo fuit con- modum unum: ergo uno modo fuit con- tritio in Novo et Veteri Testamento. tritio in Novo et Veteri Testamento.

3. Item, Joel, II, 12, dicitur, Conver- 3. Item, Joel, II, 12, dicitur, Conver- timini ad me. Et post, y. 13: Scindite timini ad me. Et post, y. 13: Scindite corda vestra, etc. Sed nihil aliud impo- corda vestra, etc. Sed nihil aliud impo- nitur contrito et poenitenti in Novo Te- nitur contrito et poenitenti in Novo Te- stamento ergo videtur, quod eodem mo- stamento ergo videtur, quod eodem mo- do, etc. do, etc.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Aliæ duæ partes, scilicet confessio, 1. Aliæ duæ partes, scilicet confessio, et satisfactio, non erant eodem modo ut et satisfactio, non erant eodem modo ut nunc ergo nec contritio. nunc ergo nec contritio.

2. Item, Nihil ad perfectum adduxit 2. Item, Nihil ad perfectum adduxit lex, ut dicitur, ad Hebr. vii, 19: ergo lex, ut dicitur, ad Hebr. vii, 19: ergo non competebat ei sacramentum perfe- non competebat ei sacramentum perfe- ctionis sed contritio prout observatur ctionis sed contritio prout observatur in Novo Testamento, ducit ad perfectio- in Novo Testamento, ducit ad perfectio- nem ergo in Veteri Testamento debuit nem ergo in Veteri Testamento debuit esse secundum typum, et minus, ut vi- esse secundum typum, et minus, ut vi- detur. detur.

SOLUTIO. Dicendum, quod contritio SOLUTIO. Dicendum, quod contritio fuit in Veteri Testamento sicut in Novo : fuit in Veteri Testamento sicut in Novo : sicut probant primæ rationes. sicut probant primæ rationes.

AD HOC autem quod contra objicitur, AD HOC autem quod contra objicitur, dicendum quod aliud est de confessione dicendum quod aliud est de confessione et satisfactione, quia illa habebant fieri et satisfactione, quia illa habebant fieri ministerio sacerdotum : unde cum alii ministerio sacerdotum : unde cum alii fuerint sacerdotes status illius, et alii fuerint sacerdotes status illius, et alii status istius, non poterant illæ duæ par- status istius, non poterant illæ duæ par- tes esse eodem modo in Novo et Veteri tes esse eodem modo in Novo et Veteri Testamento. Sed in contritione non re- Testamento. Sed in contritione non re- spicitur nisi Deus qui peccata delet : et spicitur nisi Deus qui peccata delet : et ideo illa semper eodem modo fuit sem- ideo illa semper eodem modo fuit sem- per et in lege naturæ, et Moysi, et gra- per et in lege naturæ, et Moysi, et gra-

tiæ. tiæ.

AD ALIUD dicendum, quod contritio li- AD ALIUD dicendum, quod contritio li- cet in lege sit observata, non tamen est cet in lege sit observata, non tamen est legis sicut moralia mandata, ut disputa- legis sicut moralia mandata, ut disputa- tum est supra tertium Sententiarum, in tum est supra tertium Sententiarum, in fine et ideo contritio potuit aliquid du- fine et ideo contritio potuit aliquid du- cere ad perfectum in fide venturi. cere ad perfectum in fide venturi.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

1 Vulgata habet, Isa. xxvi, 17 et 18 : Sicut 1 Vulgata habet, Isa. xxvi, 17 et 18 : Sicut quæ concipit, cum appropinquaverit ad partum, quæ concipit, cum appropinquaverit ad partum, dolens clamat in doloribus suis, sic facti sumus a dolens clamat in doloribus suis, sic facti sumus a

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Quid sit primum movens ad Quid sit primum movens ad contritionem ? contritionem ?

563 563

Ultimo quæritur, Quid movet ad con- Ultimo quæritur, Quid movet ad con- tritionem ? tritionem ?

1. Videtur autem, quod timor per dif- 1. Videtur autem, quod timor per dif- finitionem contritionis ab Isidoro posi- finitionem contritionis ab Isidoro posi-

tam. tam.

2. Item, Isa. xxvi, 17 et 18 A ti- 2. Item, Isa. xxvi, 17 et 18 A ti- more tuo, Domine, concepimus, etc': more tuo, Domine, concepimus, etc': parturitio autem hæc est in contritione : parturitio autem hæc est in contritione : ergo videtur, quod a timore Domini con- ergo videtur, quod a timore Domini con- cipitur ergo timor primo movet ad con- cipitur ergo timor primo movet ad con- tritionem. tritionem.

SED CONTRA videtur, quod fides primo sed contra. SED CONTRA videtur, quod fides primo sed contra. moveat quia pœnas peccato perpetrato moveat quia pœnas peccato perpetrato debitas ostendit fides ut nocivas: ergo debitas ostendit fides ut nocivas: ergo facit primo fugam et detestationem : et facit primo fugam et detestationem : et hoc est contritio : ergo contritio concipi- hoc est contritio : ergo contritio concipi- tur et causatur fide. tur et causatur fide.

ET QUIA de hoc satis supra in quæ- ET QUIA de hoc satis supra in quæ- stione de pœnitentia habitum est, quæri- stione de pœnitentia habitum est, quæri- tur, in ratione cujus articuli moveat ad tur, in ratione cujus articuli moveat ad contritionem? contritionem?

Videtur autem, quod ratione hujus : Videtur autem, quod ratione hujus : << Et iterum venturus est cum gloria ju- << Et iterum venturus est cum gloria ju- dicare vivos et mortuos : » quia articu- dicare vivos et mortuos : » quia articu- lus ille movet ad dolorem de peccato in lus ille movet ad dolorem de peccato in judicio judicandos: et ille timor vel do- judicio judicandos: et ille timor vel do- lor est contritio : ergo fides movet ad lor est contritio : ergo fides movet ad hoc quod aliquis conteratur. hoc quod aliquis conteratur.

Sed videtur, quod ille qui est, « Re- Sed videtur, quod ille qui est, « Re- missionem peccatorum: » quia in con- missionem peccatorum: » quia in con- tritione peccata remittuntur: ergo ille tritione peccata remittuntur: ergo ille articulus movet ad contritionem. articulus movet ad contritionem.

Quæst. Quæst.

RESPONSIO. Dicendum videtur, quod Solutio. RESPONSIO. Dicendum videtur, quod Solutio.

facie tua, Domine. Concepimus, et quasi parturi- facie tua, Domine. Concepimus, et quasi parturi- vimus, et peperimus spiritum. vimus, et peperimus spiritum.