IN IV SENTENT. DIST. XV, B, ART. 6 ET 7. IN IV SENTENT. DIST. XV, B, ART. 6 ET 7.

479 479

Solutio. Solutio.

Solutio. Solutio.

cati: ergo non sunt mensurata contra se cati: ergo non sunt mensurata contra se poena et culpa, ut videtur. poena et culpa, ut videtur.

SOLUTIO. Dicendum, quod mensura SOLUTIO. Dicendum, quod mensura poenæ non proportionatur quantitati tem- poenæ non proportionatur quantitati tem- poris, vel delectationis, sed potius quan- poris, vel delectationis, sed potius quan- titati radicis et contemptus et imperii titati radicis et contemptus et imperii voluntatis, ut dicunt Sancti. Verbi gra- voluntatis, ut dicunt Sancti. Verbi gra- tia, radix peccati contemptus est : et tia, radix peccati contemptus est : et quantitas hujus attenditur penes quanti- quantitas hujus attenditur penes quanti- tatem æterni boni increati, quod contem- tatem æterni boni increati, quod contem- nit et hoc est bonum quoddam infini- nit et hoc est bonum quoddam infini- tum. Et ideo si finita poena punitur, hoc tum. Et ideo si finita poena punitur, hoc erit ex Dei misericordia. Similiter actus erit ex Dei misericordia. Similiter actus peccati est temporalis: sed tamen cum peccati est temporalis: sed tamen cum homo voluntarie subdit se peccato, cum homo voluntarie subdit se peccato, cum scientia ejus quod est non posse resur- scientia ejus quod est non posse resur- gere per se, quantum est de se, eligit in gere per se, quantum est de se, eligit in peccato esse æternaliter: et per conse- peccato esse æternaliter: et per conse- quens et huic æternitati respondet poena quens et huic æternitati respondet poena æterna. Et hoc est quod dicit Gregorius, æterna. Et hoc est quod dicit Gregorius, quod quod quia homo peccavit in suo quia homo peccavit in suo æterno, ideo punitur in Dei æterno. » æterno, ideo punitur in Dei æterno. » Et per hoc patet solutio utriusque ob- Et per hoc patet solutio utriusque ob- jecti. jecti.

« «

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An per sententiam sacerdotis prævenia- An per sententiam sacerdotis prævenia- tur sententia judicis ? tur sententia judicis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, post initium : « Et non præveniri sen- B, post initium : « Et non præveniri sen- tentiam judicis, etc. » tentiam judicis, etc. »

Videmus enim, quod tota die præve- Videmus enim, quod tota die præve- nitur per poenitentiam temporalem. nitur per poenitentiam temporalem.

Item, Joan. xx, 23: Quorum remise- Item, Joan. xx, 23: Quorum remise- ritis peccata, etc. Et, Matth. xvi, 19: ritis peccata, etc. Et, Matth. xvi, 19: Quodcumque solveris, etc. Quodcumque solveris, etc.

Constat autem, quod hoc totum in- Constat autem, quod hoc totum in- telligitur quoad poenam quia Deus per telligitur quoad poenam quia Deus per se absolvit a culpa: ergo sententia ju- se absolvit a culpa: ergo sententia ju- dicis prævenitur. dicis prævenitur.

SOLUTIO. Dicendum, quod per senten- SOLUTIO. Dicendum, quod per senten- tiam sacerdotis non prævenitur senten- tiam sacerdotis non prævenitur senten-

tia judicis quia eadem est sententia ju- tia judicis quia eadem est sententia ju- dicis et sacerdotis, si ordine clavium sa- dicis et sacerdotis, si ordine clavium sa- cerdos poenitentiam injungit. Si autem cerdos poenitentiam injungit. Si autem ordinem clavium non servat, tunc est ordinem clavium non servat, tunc est sententia hominis, non Dei: et tunc ite- sententia hominis, non Dei: et tunc ite- rum non prævenit eam, quia non recedit rum non prævenit eam, quia non recedit propter hoc sententia Dei a peccatore, propter hoc sententia Dei a peccatore, qui volens decipitur a sacerdote. qui volens decipitur a sacerdote.

Unde primæ auctoritates, et prima ra- Unde primæ auctoritates, et prima ra- tio loquuntur de sententia judicis, mi- tio loquuntur de sententia judicis, mi- nisterio sacerdotis inflicta. Et per hoc pa- nisterio sacerdotis inflicta. Et per hoc pa- tet solutio. tet solutio.

In In

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

pro levi culpa, ut in sabbato colli- pro levi culpa, ut in sabbato colli- gere ligna, debuit infligi mors? gere ligna, debuit infligi mors?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur, Deinde quæritur de hoc quod dicitur, ibi, B, sub medio: « Et qui in sabbato ibi, B, sub medio: « Et qui in sabbato ligna collegerat, etc. » ligna collegerat, etc. »

1. Videtur enim velle, quod culpa hu- 1. Videtur enim velle, quod culpa hu- jus Israelitæ levis fuerit: cum tamen jus Israelitæ levis fuerit: cum tamen lapidatus fuerit, et pro culpa levi mors lapidatus fuerit, et pro culpa levi mors non fuisset inflicta. non fuisset inflicta.

2. Item, Legitur, Levit. xxiv, 14: 2. Item, Legitur, Levit. xxiv, 14: Educ blasphemum extra castra. Ergo Educ blasphemum extra castra. Ergo blasphemavit et blasphemia est pecca- blasphemavit et blasphemia est pecca- tum in Spiritum sanctum: et hoc est tum in Spiritum sanctum: et hoc est peccatum quod non remittitur nec in hoc peccatum quod non remittitur nec in hoc sæculo, nec in futuro: cum tamen Lit- sæculo, nec in futuro: cum tamen Lit- tera innuat, quod ille postea non fuerit tera innuat, quod ille postea non fuerit punitus. punitus.

SOLUTIO. Dicendum, quod levitas cul- SOLUTIO. Dicendum, quod levitas cul- pæ istius significata est ex specie peccati pæ istius significata est ex specie peccati duplicis, scilicet collectionis lignorum in duplicis, scilicet collectionis lignorum in sabbato, et maledictionis qua maledixit sabbato, et maledictionis qua maledixit non Deo, sed viro Israelitæ: et de his non Deo, sed viro Israelitæ: et de his tantum duobus peccatis loquitur. tantum duobus peccatis loquitur.

AD PRIMUM autem dicendum, quod AD PRIMUM autem dicendum, quod graviter tunc peccata puniebantur pro- graviter tunc peccata puniebantur pro- pter legis recentiam et rigorem, ut alii pter legis recentiam et rigorem, ut alii terrerentur, et non propter gravitatem terrerentur, et non propter gravitatem peccati. peccati.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Solutio. Solutio.

480 480

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod sicut dicit AD ALIUD dicendum, quod sicut dicit Richardus de sancto Victore, aliud est Richardus de sancto Victore, aliud est spiritus blasphemiæ, et aliud blasphe- spiritus blasphemiæ, et aliud blasphe- mia quia spiritus blasphemiæ est, mia quia spiritus blasphemiæ est, quando blasphemans non ignorantiam, quando blasphemans non ignorantiam, sed malitiam spirat in blasphemando, sed malitiam spirat in blasphemando, sicut patet, Matth. x11, 24, et Luc. xi, 15, sicut patet, Matth. x11, 24, et Luc. xi, 15, ubi videbant signa indicantia spiritum ubi videbant signa indicantia spiritum Dei, et in Beelzebub dicebant ea fieri. Dei, et in Beelzebub dicebant ea fieri. Blasphemia autem fit quandoque ex Blasphemia autem fit quandoque ex ignorantia, vel provocatione: et tunc non ignorantia, vel provocatione: et tunc non est peccatum in Spiritum sanctum : et est peccatum in Spiritum sanctum : et tale fuit illius Israelitæ, qui forte pœni- tale fuit illius Israelitæ, qui forte pœni- tuit inter ictus lapidum: et tunc merito tuit inter ictus lapidum: et tunc merito patientiæ remissum est ei peccatum. patientiæ remissum est ei peccatum.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Alias quoque auctoritates, etc. » « Alias quoque auctoritates, etc. » Hæc est secunda pars, et dividitur in Hæc est secunda pars, et dividitur in duas partes in quarum prima ponit ob- duas partes in quarum prima ponit ob- jectiones, et in secunda solutionem, ibi, jectiones, et in secunda solutionem, ibi, C, « His responderi potest, etc. » C, « His responderi potest, etc. »

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

fides est virtus qua creduntur invisibilia fides est virtus qua creduntur invisibilia propter primam veritatem : et de hac non propter primam veritatem : et de hac non loquitur hic. Fides iterum est credulitas loquitur hic. Fides iterum est credulitas quædam rationis de aliquo apprehenso, quædam rationis de aliquo apprehenso, secundum quod dicit Philosophus in III secundum quod dicit Philosophus in III de Anima, quod opinio juvata rationi- de Anima, quod opinio juvata rationi- bus fit fides et sic consuevit dici, quod bus fit fides et sic consuevit dici, quod fides est alicujus opinati vel sciti : et sic fides est alicujus opinati vel sciti : et sic loquitur hic Ambrosius. Unde loquitur hic Ambrosius. Unde est: Si fides, id est, conscientia deli- est: Si fides, id est, conscientia deli- cti desit, quia delicta nemo intelligit : cti desit, quia delicta nemo intelligit : pœna satisfacit, quia talia Deus aut pie pœna satisfacit, quia talia Deus aut pie patientia pœnarum indulget, aut revelat patientia pœnarum indulget, aut revelat ad confitendum. ad confitendum.

sensus sensus

AD PRIMUM ergo dicendum, quod sen- AD PRIMUM ergo dicendum, quod sen- sus auctoritatis Apostoli est: Omne quod sus auctoritatis Apostoli est: Omne quod non est ex fide, id est, contra fidem, pec- non est ex fide, id est, contra fidem, pec- catum est: quia qui facit contra conscien- catum est: quia qui facit contra conscien- tiam, ædificat ad gehennam. tiam, ædificat ad gehennam.

Ad alia duo dicendum, quod loquitur Ad alia duo dicendum, quod loquitur de fide virtute. de fide virtute.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An satisfaciens in peccato mortali satis- An satisfaciens in peccato mortali satis- fecerit ? fecerit ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit,

An sine fide aliqua pœna sit satisfacto- ibi, B, § 2, in fine: « Longe videtur An sine fide aliqua pœna sit satisfacto- ibi, B, § 2, in fine: « Longe videtur

ria? ria?

Dubium autem incidit de hoc quod Dubium autem incidit de hoc quod dicit in prima parte, ibi, B, § 2, in textu dicit in prima parte, ibi, B, § 2, in textu Ambrosii : « Secunda, per punitionem : Ambrosii : « Secunda, per punitionem : ubi etsi fides desit, etc. » ubi etsi fides desit, etc. »

CONTRA enim est illud Apostoli, ad Ro- CONTRA enim est illud Apostoli, ad Ro- man. xiv, 23: Omne quod non est ex man. xiv, 23: Omne quod non est ex fide, peccatum est. Et, ad Hebr. x1, 6: fide, peccatum est. Et, ad Hebr. x1, 6: Sine fide impossibile est quemquam pla- Sine fide impossibile est quemquam pla- cere Deo. Fortassis et displicere necesse cere Deo. Fortassis et displicere necesse est: ergo videtur, quod sine fide pœna est: ergo videtur, quod sine fide pœna non sit satisfactoria. non sit satisfactoria.

hoc a ratione, et Ecclesiæ consuetudine: hoc a ratione, et Ecclesiæ consuetudine: quæ pro eodem peccato, nisi reiteretur, quæ pro eodem peccato, nisi reiteretur, nulli bis pænitentiam imponit. » nulli bis pænitentiam imponit. »

Videtur enim, quod Ecclesia ei non Videtur enim, quod Ecclesia ei non injungit aliam poenitentiam sicut et isti injungit aliam poenitentiam sicut et isti dicunt. dicunt.

1. Ponamus enim, quod sacerdos in- 1. Ponamus enim, quod sacerdos in- junxerit alicui, quod iret ultra mare, vel junxerit alicui, quod iret ultra mare, vel quod daret centum marcas argenti: et quod daret centum marcas argenti: et perficiat iter, vel det argentum in mor- perficiat iter, vel det argentum in mor- tali peccato, Ecclesia ei non injungit ut tali peccato, Ecclesia ei non injungit ut iterum hoc faciat: ergo ipse est absolu- iterum hoc faciat: ergo ipse est absolu- tus ergo explevit pœnitentiam: ergo tus ergo explevit pœnitentiam: ergo non tenebatur hoc facere in charitate. non tenebatur hoc facere in charitate. 2. Item, Præcepta Dei non includunt 2. Item, Præcepta Dei non includunt SOLUTIO. Equivocatio est in fide: quia gratiam, ut multi dicunt: quia non præ- SOLUTIO. Equivocatio est in fide: quia gratiam, ut multi dicunt: quia non præ-

lutio. lutio.

IN IV SENTENT. DIST. XV, C. IN IV SENTENT. DIST. XV, C.

cipitur nisi actus: ergo sacerdos non in- cipitur nisi actus: ergo sacerdos non in- tendit, quod perficiat pœnitentiam exi- tendit, quod perficiat pœnitentiam exi- stens in charitate: si ergo non existens in stens in charitate: si ergo non existens in charitate hoc impleat, videbitur esse ab- charitate hoc impleat, videbitur esse ab- solutus. solutus.

SOLUTIO. Credimus, quod si aliquis in SOLUTIO. Credimus, quod si aliquis in peccato existens, solvat quod injunctum peccato existens, solvat quod injunctum est, non oportet, quod postquam pœni- est, non oportet, quod postquam pœni- tuerit, iterum solvat: sed tamen opor- tuerit, iterum solvat: sed tamen opor- tet quod conteratur, et confiteatur, tet quod conteratur, et confiteatur, et satisfaciat de eo quod non fecit in- et satisfaciat de eo quod non fecit in- junctum eo modo quo debuit. Non ergo junctum eo modo quo debuit. Non ergo proprie satisfecit, ut videtur: quia con- proprie satisfecit, ut videtur: quia con- tritio et satisfactio respiciunt peccati di- tritio et satisfactio respiciunt peccati di- missionem quantum ad essentiam, pro missionem quantum ad essentiam, pro qua dimissione debet homo fieri gratus qua dimissione debet homo fieri gratus Deo et ideo non possunt fieri sine cha- Deo et ideo non possunt fieri sine cha-

481 481

ritate sed differunt, quia contritio non ritate sed differunt, quia contritio non solum fit in charitate, sed ex charitate, solum fit in charitate, sed ex charitate, cum per eam deleatur culpa, ad cujus cum per eam deleatur culpa, ad cujus deletionem exigitur motus liberi arbi- deletionem exigitur motus liberi arbi- trii informatus gratia. Sed licet necesse trii informatus gratia. Sed licet necesse sit quod satisfactio sit in charitate, non sit quod satisfactio sit in charitate, non tamen necesse est quod semper fiat ex tamen necesse est quod semper fiat ex charitate. Sed confessio non respicit di- charitate. Sed confessio non respicit di- missionem peccati per se, sed solum dis- missionem peccati per se, sed solum dis- positionem ad dimissionem culpæ, quia positionem ad dimissionem culpæ, quia fit ministro Ecclesiæ, ut cognoscat quanta fit ministro Ecclesiæ, ut cognoscat quanta et quæ sit culpa, ut sic injungat pœnam et quæ sit culpa, ut sic injungat pœnam debitam. Ideo in peccato existens potest debitam. Ideo in peccato existens potest solvere debitum, sed non satisfacere : solvere debitum, sed non satisfacere : quia solutio tantum respicit quantitatem quia solutio tantum respicit quantitatem debiti, sed satisfactio hanc respicit, et debiti, sed satisfactio hanc respicit, et adhuc dicit ut fiat secundum voluntatem adhuc dicit ut fiat secundum voluntatem beneplaciti ejus cui fit. beneplaciti ejus cui fit.

C. Quomodo accipienda sunt præmissa? C. Quomodo accipienda sunt præmissa?

His responderi potest sic, Illud Gregorii: « Pluit Dominus, etc., ⟫ His responderi potest sic, Illud Gregorii: « Pluit Dominus, etc., ⟫ non ad criminis veniam, sed ad operis pravi desertionem referen- non ad criminis veniam, sed ad operis pravi desertionem referen- dum est ut ideo pars civitatis dicatur complui, quia ab actu et de- dum est ut ideo pars civitatis dicatur complui, quia ab actu et de- lectatione peccati cui ante serviebat, modo cessat : non quod ejus lectatione peccati cui ante serviebat, modo cessat : non quod ejus veniam habeat. Vocaturque pluvia illa talis continentia qua ab veniam habeat. Vocaturque pluvia illa talis continentia qua ab opere peccati revocatur : quia ex fonte gratiæ Dei id cordi instillatur, opere peccati revocatur : quia ex fonte gratiæ Dei id cordi instillatur, ut vel sic paulatim ad pœnitentiam veniat: vel eo minus a Deo punia- ut vel sic paulatim ad pœnitentiam veniat: vel eo minus a Deo punia- tur qui diuturniori delectatione et actu peccati majus sibi accumulas- tur qui diuturniori delectatione et actu peccati majus sibi accumulas- set tormentum. Si vero ad indulgentiam reatus pluvia referatur, Evangeli- set tormentum. Si vero ad indulgentiam reatus pluvia referatur, Evangeli- cæ sententiæ contraire videbitur 2. Si enim propter misericordiam qua quis cæ sententiæ contraire videbitur 2. Si enim propter misericordiam qua quis proximo suo non miseretur, etiam quæ dimissa sunt, replicantur ad pœ- proximo suo non miseretur, etiam quæ dimissa sunt, replicantur ad pœ- nam multo magis quæ nondum sunt dimissa propter odium fraternum ad nam multo magis quæ nondum sunt dimissa propter odium fraternum ad pœnam reservari probantur. Et si ille qui arbiter suæ voluntatis constitu- pœnam reservari probantur. Et si ille qui arbiter suæ voluntatis constitu- tus est, non potest inchoare novam vitam, ut ait Augustinus, nisi pœniteat tus est, non potest inchoare novam vitam, ut ait Augustinus, nisi pœniteat eum veteris vitæ: quomodo ad novitatem indulgentiæ perveniet, qui odii eum veteris vitæ: quomodo ad novitatem indulgentiæ perveniet, qui odii vetustatem non deposuit? vetustatem non deposuit?

1 Edit. Joannis Alleaume, quæ. 1 Edit. Joannis Alleaume, quæ.

2 Matth. xvIII, 23 et seq., de condonatione injuriarum, proposita parabola servi debitoris. 2 Matth. xvIII, 23 et seq., de condonatione injuriarum, proposita parabola servi debitoris.

XXIX XXIX

31 31

482 482

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed sed

Illud etiam quod Ambrosius ait : « Et si fides desit, poena satisfacit, Illud etiam quod Ambrosius ait : « Et si fides desit, poena satisfacit, etc., » non de fide intelligitur, qua creditur in Deum, sed de conscien- etc., » non de fide intelligitur, qua creditur in Deum, sed de conscien- tia delicti. Deest enim fides, cum conscientia peccati non subest. Nam cum tia delicti. Deest enim fides, cum conscientia peccati non subest. Nam cum delicta omnia nemo intelligat, est aliquando in homine peccatum cujus delicta omnia nemo intelligat, est aliquando in homine peccatum cujus non habet conscientiam. Unde Apostolus: Nihil mihi conscius sum, non habet conscientiam. Unde Apostolus: Nihil mihi conscius sum, non in hoc justificatus sum¹. Cum ergo quis flagellatur pro peccato cujus non in hoc justificatus sum¹. Cum ergo quis flagellatur pro peccato cujus non est conscius, si patienter fert pœnam et humiliter amplectitur, cogi- non est conscius, si patienter fert pœnam et humiliter amplectitur, cogi- tans se forte peccatum habere quod non intelligit, et pro eo puniri a tans se forte peccatum habere quod non intelligit, et pro eo puniri a Deo, Deo, pœna illa satisfacit et relevat gravatum. Ad hoc autem quod objicitur de pœna illa satisfacit et relevat gravatum. Ad hoc autem quod objicitur de satisfactione illa: si satisfactio non fuit, iterum imponenda est. Si vero ite- satisfactione illa: si satisfactio non fuit, iterum imponenda est. Si vero ite- rum imponenda non est, satisfactio fuit: et si satisfactio fuit, veniam im- rum imponenda non est, satisfactio fuit: et si satisfactio fuit, veniam im- petravit. Responderi potest satisfactionem ideo non fuisse, quia ille dignos petravit. Responderi potest satisfactionem ideo non fuisse, quia ille dignos fructus pœnitentiæ non fecit. Est enim satisfactio pœnitentiæ, ut ait Au- fructus pœnitentiæ non fecit. Est enim satisfactio pœnitentiæ, ut ait Au- gustinus, peccatorum causas excidere, nec suggestionibus eorum aditum gustinus, peccatorum causas excidere, nec suggestionibus eorum aditum indulgere 2. Item, Sane qui scelerate vivunt, nec curant talem vitam mo- indulgere 2. Item, Sane qui scelerate vivunt, nec curant talem vitam mo- resque corrigere, et inter ipsa facinora sua eleemosynas frequentare non resque corrigere, et inter ipsa facinora sua eleemosynas frequentare non cessant: frustra ideo sibi blandiuntur, quia Dominus ait: Date eleemosy- cessant: frustra ideo sibi blandiuntur, quia Dominus ait: Date eleemosy- num et ecce omnia munda sunt vobis ³. Hoc enim quam late pateat non num et ecce omnia munda sunt vobis ³. Hoc enim quam late pateat non intelligunt. Multa enim sunt genera eleemosynarum quæ cum facimus, intelligunt. Multa enim sunt genera eleemosynarum quæ cum facimus, adjuvamur. Non solum qui dat esurienti cibum, sitienti potum, et hujus- adjuvamur. Non solum qui dat esurienti cibum, sitienti potum, et hujus- modi sed etiam qui dat veniam petenti, eleemosynam dat : et qui emen- modi sed etiam qui dat veniam petenti, eleemosynam dat : et qui emen- dat verbere in quem potestas datur vel coercet aliqua disciplina, vel orat dat verbere in quem potestas datur vel coercet aliqua disciplina, vel orat ut ei peccatum dimittatur, eleemosynam dat : quia misericordiam præstat. ut ei peccatum dimittatur, eleemosynam dat : quia misericordiam præstat. Multa enim bene * præstantur invitis, quando eorum consulitur utilitati et Multa enim bene * præstantur invitis, quando eorum consulitur utilitati et non voluntati : sed ea major est qua ex corde dimittimus quod in nobis non voluntati : sed ea major est qua ex corde dimittimus quod in nobis quisque peccavit *. Minus enim magnum est erga eum esse benevolum qui quisque peccavit *. Minus enim magnum est erga eum esse benevolum qui tibi nihil mali fecit. Illud multo grandius ut tuum etiam inimicum diligas, tibi nihil mali fecit. Illud multo grandius ut tuum etiam inimicum diligas, et ei qui tibi malum vult, et si potest facit, semper bonum velis faciasque et ei qui tibi malum vult, et si potest facit, semper bonum velis faciasque quod possis. Quod ergo Dominus ait: Date eleemosynam: et omnia munda quod possis. Quod ergo Dominus ait: Date eleemosynam: et omnia munda sunt vobis itane intellecturi sumus, ut non credentibus in Christum mun- sunt vobis itane intellecturi sumus, ut non credentibus in Christum mun- da sint omnia, si eleemosynas istas dederint ? Qui enim vult ordinate elee- da sint omnia, si eleemosynas istas dederint ? Qui enim vult ordinate elee- mosynam dare, a se debet primum incipere, et eam primum sibi dare. mosynam dare, a se debet primum incipere, et eam primum sibi dare. Est enim eleemosyna opus misericordiæ: verissimeque dictum est, Est enim eleemosyna opus misericordiæ: verissimeque dictum est,

1 I ad Corinth. IV, 4. 1 I ad Corinth. IV, 4.

2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 75. 2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 75.

3 Luc. x1, 41. 3 Luc. x1, 41.

4 Edit. J. Alleaume, bona. 4 Edit. J. Alleaume, bona.

5 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 73. 5 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 73.

6 In edit. J. Alleaume deest primum. 6 In edit. J. Alleaume deest primum.

IN IV SENTENT. DIST. XV, C. IN IV SENTENT. DIST. XV, C.

483 483

Miserere animæ tuæ placens Deo 1. Non ergo se fallant, qui per eleemosy- Miserere animæ tuæ placens Deo 1. Non ergo se fallant, qui per eleemosy- nas largissimas fructuum suorum vel pecuniæ impunitatem se emere æsti- nas largissimas fructuum suorum vel pecuniæ impunitatem se emere æsti- mant, in peccatis permanentes quæ ita diligunt, ut in eis optent versari. mant, in peccatis permanentes quæ ita diligunt, ut in eis optent versari. Qui autem diligit iniquitatem, odit animam suam 2 : et qui odit animam Qui autem diligit iniquitatem, odit animam suam 2 : et qui odit animam suam, non est misericors ei, sed crudelis. Diligendo quippe eam secundum suam, non est misericors ei, sed crudelis. Diligendo quippe eam secundum sæculum, odit eam secundum Deum. Si ergo vult ei dare eleemosynam per sæculum, odit eam secundum Deum. Si ergo vult ei dare eleemosynam per quam quam fit munda, odiat eam secundum sæculum, et diligat eam secundum fit munda, odiat eam secundum sæculum, et diligat eam secundum Deum. Hac eleemosyna, quam sibi homo primitus debet, mundantur inte- Deum. Hac eleemosyna, quam sibi homo primitus debet, mundantur inte- riora. Ad quod hortans Christus ait: Mundate quæ intus sunt ³. Immundis riora. Ad quod hortans Christus ait: Mundate quæ intus sunt ³. Immundis enim nihil est mundum: sed polluta sunt eorum mens et conscientia, ut enim nihil est mundum: sed polluta sunt eorum mens et conscientia, ut ait Apostolus. Immundi vero sunt omnes, quos non mundat fides, qua ait Apostolus. Immundi vero sunt omnes, quos non mundat fides, qua creditur in Christum : de qua scriptum est, Mundans fide corda eorum *. creditur in Christum : de qua scriptum est, Mundans fide corda eorum *. Sed ne istas eleemosynas quæ fiunt de fructibus terræ, respuere Christus Sed ne istas eleemosynas quæ fiunt de fructibus terræ, respuere Christus videretur: Hæc, inquit, oportuit facere, scilicet judicium, et charitatem. videretur: Hæc, inquit, oportuit facere, scilicet judicium, et charitatem. Dei: et illa non omittere, id est, eleemosynas fructuum terrenorum. Dei: et illa non omittere, id est, eleemosynas fructuum terrenorum.

Ex his datur intelligi, quod in peccato mortali permanentes, etsi eleemo- Ex his datur intelligi, quod in peccato mortali permanentes, etsi eleemo- synas largas faciant, non tamen per eas satisfaciunt: quia inordinate synas largas faciant, non tamen per eas satisfaciunt: quia inordinate agunt, dum a se non incipiunt. Nec proprie dicitur eleemosyna tale opus, agunt, dum a se non incipiunt. Nec proprie dicitur eleemosyna tale opus, dum sibiipsis crudeles existunt, non placentes Deo. Non ergo dicenda dum sibiipsis crudeles existunt, non placentes Deo. Non ergo dicenda est illa peccati satisfactio, quam quis agit pro uno peccato, dum perdurat in est illa peccati satisfactio, quam quis agit pro uno peccato, dum perdurat in altero. Quia nihil prodest jejunare, et orare, et alia bona agere, nisi mens altero. Quia nihil prodest jejunare, et orare, et alia bona agere, nisi mens revocetur a peccato: et si aliquando conversus tacitum peccatum sacerdoti revocetur a peccato: et si aliquando conversus tacitum peccatum sacerdoti fuerit confessus, de utroque imponenda est ei satisfactio: quia de primo fuerit confessus, de utroque imponenda est ei satisfactio: quia de primo condigne non satisfecit. condigne non satisfecit.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« His responderi potest, etc. » « His responderi potest, etc. » Hic incipit solvere. Et dividitur in tres Hic incipit solvere. Et dividitur in tres partes in quarum prima solvit secun- partes in quarum prima solvit secun- dum suam opinionem : in secunda autem dum suam opinionem : in secunda autem

secundum opinionem aliorum, in quibus secundum opinionem aliorum, in quibus tamen videtur fuisse. Tertio, confirmat tamen videtur fuisse. Tertio, confirmat solutionem per auctoritates, ibi, F, « Sa- solutionem per auctoritates, ibi, F, « Sa- tis arbitror, etc. » tis arbitror, etc. »

Et subdivisio harum partium per se Et subdivisio harum partium per se patet. patet.

Sed incidunt hic quæstiones utiles et Sed incidunt hic quæstiones utiles et

multæ. multæ.

1 Eccli. xxx, 24. 1 Eccli. xxx, 24.

2 Psal. x, 6. 2 Psal. x, 6.

3 Matth. XXIII, 3 Matth. XXIII,

26 26

Pharisæe cæce, munda prius Pharisæe cæce, munda prius

quod intus est calicis, etc. quod intus est calicis, etc.

4 Ad Titum, 1, 15: Omnia munda mundis : 4 Ad Titum, 1, 15: Omnia munda mundis :

coinquinatis autem et infidelibus nihil est mun- coinquinatis autem et infidelibus nihil est mun- dum, sed inquinatæ sunt eorum et mens et con- dum, sed inquinatæ sunt eorum et mens et con- scientia. scientia.

5 Act. xv, 9: Fide purificans corda eorum. 5 Act. xv, 9: Fide purificans corda eorum. Matth. xx111, 23. Matth. xx111, 23.

484 484

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ACTICULUS X. ACTICULUS X.

An satisfaciens indigeat gratia gratum An satisfaciens indigeat gratia gratum faciente ut satisfaciat ? faciente ut satisfaciat ?

PRIMA quæstio est de hoc quod dicit, PRIMA quæstio est de hoc quod dicit, ibi, C, § 1, post initium: « Quia ex fonte ibi, C, § 1, post initium: « Quia ex fonte gratiæ Dei id cordi instillatur, etc. » gratiæ Dei id cordi instillatur, etc. »

1. Videtur enim ex hoc quod gratia 1. Videtur enim ex hoc quod gratia vel stilla gratiæ est in peccatore, adhuc vel stilla gratiæ est in peccatore, adhuc in peccato existenti: et cum habens gra- in peccato existenti: et cum habens gra- tiam possit satisfacere, videtur, quod sa- tiam possit satisfacere, videtur, quod sa- tisfaciens non indiget gratia gratum fa- tisfaciens non indiget gratia gratum fa- ciente ad hoc ut satisfaciat. ciente ad hoc ut satisfaciat.

2. Item, Hoc videtur a simili, quod 2. Item, Hoc videtur a simili, quod etiam sine gratia hoc possit : quia si etiam sine gratia hoc possit : quia si quis satisfacere debet homini de læsione, quis satisfacere debet homini de læsione, et injungatur ei exsilium, vel jejunium, et injungatur ei exsilium, vel jejunium, vel aliquid tale : non requiritur utrum in vel aliquid tale : non requiritur utrum in statu gratiæ persolvat pœnam, vel non, statu gratiæ persolvat pœnam, vel non, dummodo solvat eam : ergo videtur, dummodo solvat eam : ergo videtur, quod similiter est satisfaciendum Deo. quod similiter est satisfaciendum Deo.

3. Item, Restitutio est pars satisfactio- 3. Item, Restitutio est pars satisfactio- nis, et ipsa potest fieri etiam in statu pec- nis, et ipsa potest fieri etiam in statu pec- cati mortalis ergo et satisfactio. cati mortalis ergo et satisfactio.

Quod autem restitutio possit fieri in Quod autem restitutio possit fieri in statu mortalis peccati, probatur, Luc. statu mortalis peccati, probatur, Luc. XIX, 8, de Zachæo qui dicit: Si quid ali- XIX, 8, de Zachæo qui dicit: Si quid ali- quem defraudavi, reddo quadruplum : quem defraudavi, reddo quadruplum : ergo videtur habere propositum. ergo videtur habere propositum.

4. Item, Levit. xxv, 25: Si attenua- 4. Item, Levit. xxv, 25: Si attenua- tus frater tuus vendiderit possessiuncu- tus frater tuus vendiderit possessiuncu- lam suam, etc. Et sequitur, yy. 26 et lam suam, etc. Et sequitur, yy. 26 et 27 Sin autem non habuerit proximum, 27 Sin autem non habuerit proximum, et ipse pretium ad redimendum potuerit et ipse pretium ad redimendum potuerit invenire, computabuntur fructus ex eo invenire, computabuntur fructus ex eo tempore quo vendidit. Sed secundum tempore quo vendidit. Sed secundum Interlineares ibidem, possessiuncula est Interlineares ibidem, possessiuncula est conversatio, quæ venditur diabolo cum conversatio, quæ venditur diabolo cum homo mortaliter peccat: et computa- homo mortaliter peccat: et computa- buntur fructus satisfactionis ab eo tem- buntur fructus satisfactionis ab eo tem- pore quo vendidit, id est, ab eo tempore pore quo vendidit, id est, ab eo tempore quo mortaliter peccavit: ergo satisfactio quo mortaliter peccavit: ergo satisfactio n mortali peccato, vel cum gratia gratis n mortali peccato, vel cum gratia gratis

data tantum facta, valere videtur ad de- data tantum facta, valere videtur ad de- letionem peccati. letionem peccati.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Supra habitum est, quod opera 1. Supra habitum est, quod opera mortua Deo non placent: et non contin- mortua Deo non placent: et non contin- git satisfacere nisi per opera Deo placen- git satisfacere nisi per opera Deo placen- tia ergo non contingit satisfacere per tia ergo non contingit satisfacere per opera mortua: sed extra gratiam non opera mortua: sed extra gratiam non fiunt nisi opera mortua : ergo extra gra- fiunt nisi opera mortua : ergo extra gra- tiam nulla fiunt opera satisfactoria: ergo tiam nulla fiunt opera satisfactoria: ergo nulla satisfactio : ergo, etc. nulla satisfactio : ergo, etc.

2. Item, Satisfacere plus est quam me- 2. Item, Satisfacere plus est quam me- reri quia mereri non dicit nisi opus reri quia mereri non dicit nisi opus dignum vita æterna, et satisfacere dicit dignum vita æterna, et satisfacere dicit hoc et solutionem debiti poenæ : sed non hoc et solutionem debiti poenæ : sed non contingit mereri, quod minus est, sine contingit mereri, quod minus est, sine gratia ergo etiam non contingit satis- gratia ergo etiam non contingit satis- facere, quod majus est, sine gratia. facere, quod majus est, sine gratia.

Sed contr Sed contr

SOLUTIO. Hæc quæstio fere determinata Soli SOLUTIO. Hæc quæstio fere determinata Soli est, ubi quæsitum est de operibus extra est, ubi quæsitum est de operibus extra charitatem factis, utrum possint esse charitatem factis, utrum possint esse opera pœnitentiæ: et ideo hic supponitur opera pœnitentiæ: et ideo hic supponitur quod ibi dictum est, scilicet quod opera quod ibi dictum est, scilicet quod opera poenitentiæ, sicut et cætera opera in qui- poenitentiæ, sicut et cætera opera in qui- bus quæritur placatio Dei, sint facta se- bus quæritur placatio Dei, sint facta se- cundum voluntatem et acceptionem di- cundum voluntatem et acceptionem di- vinam acceptio autem Dei non est in vinam acceptio autem Dei non est in nobis ex nobis, nec in opere nostro ex nobis ex nobis, nec in opere nostro ex nobis, vel ex opere nostro, sed potius nobis, vel ex opere nostro, sed potius ex eo quod accepimus ab ipso : et hoc ex eo quod accepimus ab ipso : et hoc est gratum faciens et ideo oportet talia est gratum faciens et ideo oportet talia opera esse facta in gratia gratum fa- opera esse facta in gratia gratum fa- ciente. ciente.

DICENDUM ergo ad primum, quod cessa- DICENDUM ergo ad primum, quod cessa- tio ab actu peccati, ex timore servili tio ab actu peccati, ex timore servili provenit qui est donum Spiritus sancti, provenit qui est donum Spiritus sancti, et ideo dicitur instillatio a fonte gratiæ : et ideo dicitur instillatio a fonte gratiæ : et tamen timor servilis non est gratia et tamen timor servilis non est gratia gratum faciens, sed dispositio quædam ad gratum faciens, sed dispositio quædam ad ipsam. ipsam.

AD ALIUD dicendum, quod sine gratia. AD ALIUD dicendum, quod sine gratia. non contingit satisfacere, et non est si- non contingit satisfacere, et non est si- mile quia dicitur, I Reg. xvi, 7 : Homo mile quia dicitur, I Reg. xvi, 7 : Homo videt ea quæ parent, Dominus autem in- videt ea quæ parent, Dominus autem in- tuetur cor: et ideo homini contingit sa- tuetur cor: et ideo homini contingit sa- tisfacere secundum faciem, sed non Deo, tisfacere secundum faciem, sed non Deo, nisi cor satisfacientis sit reconciliatum nisi cor satisfacientis sit reconciliatum Deo. Deo.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2 Ad 2

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

IN IV SENTENT. DIST. XV, C, ART. 11. IN IV SENTENT. DIST. XV, C, ART. 11.

AD ALIUD dicendum, quod restitutio AD ALIUD dicendum, quod restitutio non est pars essentialis satisfactionis, non est pars essentialis satisfactionis, sed præexigitur per modum fundamenti. sed præexigitur per modum fundamenti. Unde cum restitutio est de his quæ fiunt Unde cum restitutio est de his quæ fiunt homini, qui judicat secundum faciem, homini, qui judicat secundum faciem, non semper oportet quod fiat in chari- non semper oportet quod fiat in chari- tate. Aliter etiam potest dici, et est alia tate. Aliter etiam potest dici, et est alia causa ejusdem, quod restitutio non fit causa ejusdem, quod restitutio non fit nisi in ablatione rerum corporalium, et nisi in ablatione rerum corporalium, et cum actus simpliciter corporalis sit, non cum actus simpliciter corporalis sit, non spiritualis, non oportet talem actum fieri spiritualis, non oportet talem actum fieri in charitate. in charitate.

AD ULTIMUM dicendum, quod non in- AD ULTIMUM dicendum, quod non in- telligitur, quod fructus computetur ex telligitur, quod fructus computetur ex tempore quo peccavit, sed potius sic a die tempore quo peccavit, sed potius sic a die quo vendidit, id est, quo ultimo in ven- quo vendidit, id est, quo ultimo in ven- ditione fuit. Fuit autem ultimo in ven- ditione fuit. Fuit autem ultimo in ven- dendo quando ultimo fuit in peccato, dendo quando ultimo fuit in peccato, post quod tempus non fuit in peccato : post quod tempus non fuit in peccato : quia tunc incipiebat converti: ita scili- quia tunc incipiebat converti: ita scili- cet, quod præpositio, cum dicitur a die, cet, quod præpositio, cum dicitur a die, notet terminum extra, non intra. Et tunc notet terminum extra, non intra. Et tunc patet, quod non sequitur, quod possit patet, quod non sequitur, quod possit satisfacere manens in mortali peccato. satisfacere manens in mortali peccato.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

485 485

quia hic qui satisfacit læso, mensurat quia hic qui satisfacit læso, mensurat hoc quod facit ad quantitatem læsionis hoc quod facit ad quantitatem læsionis quam intulit, et similiter ille qui satisfa- quam intulit, et similiter ille qui satisfa- cit damnificato. Et eodem modo qui sa- cit damnificato. Et eodem modo qui sa- tisfacit Creatori. Ergo satisfacere non est, tisfacit Creatori. Ergo satisfacere non est, nisi æquale impendatur damno vel læ- nisi æquale impendatur damno vel læ- sioni sed nullus potest æquale impen- sioni sed nullus potest æquale impen- dere læsioni, et ingratitudini Dei quam dere læsioni, et ingratitudini Dei quam infert peccando: ergo nullus potest sa- infert peccando: ergo nullus potest sa- tisfacere. tisfacere.

2. Item, Magis tenetur satisfacere qui 2. Item, Magis tenetur satisfacere qui lædit majestatem regis vel principis, lædit majestatem regis vel principis, quam qui lædit æqualem sibi : ergo in quam qui lædit æqualem sibi : ergo in infinitum magis tenetur qui offendit in- infinitum magis tenetur qui offendit in- finite altiorem majestatem, quam sit re- finite altiorem majestatem, quam sit re- gis vel principis: sed quilibet peccans gis vel principis: sed quilibet peccans mortaliter, offendit infinite altiorem ma- mortaliter, offendit infinite altiorem ma- jestatem, quam sit regis vel principis: jestatem, quam sit regis vel principis: ergo in infinitum tenetur: sed constat, ergo in infinitum tenetur: sed constat, quod non potest solvere infinitum : ergo quod non potest solvere infinitum : ergo non potest satisfacere. non potest satisfacere.

3. Item, Isa. LXIV, 6 Quasi pannus 3. Item, Isa. LXIV, 6 Quasi pannus menstruatæ universæ justitiæ nostræ. menstruatæ universæ justitiæ nostræ. Ergo non sunt satisfactoriæ: et non pos- Ergo non sunt satisfactoriæ: et non pos- sumus aliter satisfacere nisi operibus ju- sumus aliter satisfacere nisi operibus ju- stitiæ ergo cum illa non habeamus, vi- stitiæ ergo cum illa non habeamus, vi- detur quod satisfacere non possumus. detur quod satisfacere non possumus.

4. Item, Si aliquis duas habet rationes 4. Item, Si aliquis duas habet rationes debiti, scilicet quod sit servus qui nihil debiti, scilicet quod sit servus qui nihil potest possidere nisi nomine et jure do- potest possidere nisi nomine et jure do-

An oporteat quemlibet satisfacere qui mini, et ita contraxerit mutuum ab eo- An oporteat quemlibet satisfacere qui mini, et ita contraxerit mutuum ab eo-

deliquit ? deliquit ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, §2 « Est enim satisfactio pœni- ibi, C, §2 « Est enim satisfactio pœni- tentiæ, ut ait Augustinus, peccatorum tentiæ, ut ait Augustinus, peccatorum causas excidere, etc. » causas excidere, etc. »

Et quæruntur hic tria, scilicet an con- Et quæruntur hic tria, scilicet an con- veniat satisfacere ? veniat satisfacere ?

Secundo, De diffinitione satisfactionis Secundo, De diffinitione satisfactionis hic posita. hic posita.

Tertio, Qualiter opus satisfactionis dif- Tertio, Qualiter opus satisfactionis dif- fert ab aliis partibus poenitentiæ, scilicet fert ab aliis partibus poenitentiæ, scilicet ab opere confessionis, et cumpunctionis? ab opere confessionis, et cumpunctionis?

AD PRIMUM Sic proceditur : AD PRIMUM Sic proceditur :

1. Satisfacere mensuratur ad aliud ad 1. Satisfacere mensuratur ad aliud ad quod terminatur satisfactio: quod patet: quod terminatur satisfactio: quod patet:

dem, vel alio: si totum quod habet debet dem, vel alio: si totum quod habet debet solvere pro una debiti ratione, non pot- solvere pro una debiti ratione, non pot- est aliud solvere debitum: sed sic est de est aliud solvere debitum: sed sic est de quolibet homine: quia ipse ex conditione quolibet homine: quia ipse ex conditione naturæ debet Deo quidquid est, et quid- naturæ debet Deo quidquid est, et quid- quid potest : ergo pro peccatis non habet quid potest : ergo pro peccatis non habet quod reddat: sed omnis satisfaciens ali- quod reddat: sed omnis satisfaciens ali- quid reddere debet: ergo nullum homi- quid reddere debet: ergo nullum homi- nem contingit satisfacere pro peccatis. nem contingit satisfacere pro peccatis. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Osee, xiv, 3: Omnem aufer iniquita- 1. Osee, xiv, 3: Omnem aufer iniquita- tem, accipe bonum: et reddemus vitulos tem, accipe bonum: et reddemus vitulos labiorum nostrorum. Ergo contingit red- labiorum nostrorum. Ergo contingit red- di: ergo satisfacere. di: ergo satisfacere.

2. Item, Matth. xvm, 26: Patientiam 2. Item, Matth. xvm, 26: Patientiam habe in me, et omnia reddam tibi. habe in me, et omnia reddam tibi.

SOLUTIO. Dicendum, quod duplex est SOLUTIO. Dicendum, quod duplex est

Sed contra, Sed contra,

Solutio. Solutio.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

486 486

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

satisfactio, scilicet secundum æquale ju- satisfactio, scilicet secundum æquale ju- ris, et secundum arbitrium ejus cui facta ris, et secundum arbitrium ejus cui facta est injuria. De prima satisfactione non est injuria. De prima satisfactione non contingit satisfacere Deo ab aliqua crea- contingit satisfacere Deo ab aliqua crea- tura pura sed de secunda contingit, tura pura sed de secunda contingit, quia contingit Deo solvere pro peccato quia contingit Deo solvere pro peccato quod exigit a nobis. Unde, Michææ, vi, quod exigit a nobis. Unde, Michææ, vi, 6 Quid dignum offeram Domino, etc.? 6 Quid dignum offeram Domino, etc.? Et sequitur, . 8: Indicabo tibi, o ho- Et sequitur, . 8: Indicabo tibi, o ho- mo, quid sit bonum, et quid, etc. mo, quid sit bonum, et quid, etc.

Et per hoc patet solutio ad duas ra- Et per hoc patet solutio ad duas ra- tiones primo inductas, quæ procedunt tiones primo inductas, quæ procedunt ac si satisfactio pro peccatis sit secun- ac si satisfactio pro peccatis sit secun- dum æquale juris quod mensurat inter dum æquale juris quod mensurat inter damnum illatum, sive inter injuriam pa- damnum illatum, sive inter injuriam pa- tientis et agentis. tientis et agentis.

AD ALIUD dicendum, quod justitiæ no- AD ALIUD dicendum, quod justitiæ no- stræ dupliciter considerantur, scilicet in stræ dupliciter considerantur, scilicet in comparatione ad nos, et in comparatione comparatione ad nos, et in comparatione ad gratiam informantem quam habemus ad gratiam informantem quam habemus a Deo. Et primo modo humiliando dicit a Deo. Et primo modo humiliando dicit Isaias, LXIV, 6, quod universæ justitiæ Isaias, LXIV, 6, quod universæ justitiæ nostræ sunt sicut pannus menstruatæ, nostræ sunt sicut pannus menstruatæ, quia multi sunt defectus nostri. Secundo quia multi sunt defectus nostri. Secundo autem modo considerata opera nostra autem modo considerata opera nostra sunt Deo accepta. sunt Deo accepta.

AD ALIUD dicendum, quod licet totum AD ALIUD dicendum, quod licet totum debeamus quod sumus et possumus ra- debeamus quod sumus et possumus ra- tione conditionis, non tamen totum hoc tione conditionis, non tamen totum hoc exigit Deus a nobis quod debemus jure exigit Deus a nobis quod debemus jure stricto et ideo secundum suum arbi- stricto et ideo secundum suum arbi- trium possumus satisfacere etiam de pec- trium possumus satisfacere etiam de pec- catis. catis.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An diffinitio satisfactionis sit bona ? An diffinitio satisfactionis sit bona ?

Secundo, Quæritur de diffinitione hic Secundo, Quæritur de diffinitione hic posita 1. posita 1.

Et quæritur primo, quid dicatur hic Et quæritur primo, quid dicatur hic peccatorum causas excidere? peccatorum causas excidere?

1 En ista diffinitio ex Augustino: << Est enim 1 En ista diffinitio ex Augustino: << Est enim satisfactio pœnitentiæ peccatorum causas exci- satisfactio pœnitentiæ peccatorum causas exci-

1. Dicit enim Augustinus, quod pec- 1. Dicit enim Augustinus, quod pec- catum non habet causam, et cujus non catum non habet causam, et cujus non est causa, illius non contingit excidere est causa, illius non contingit excidere causam ergo nihil videtur esse quod di- causam ergo nihil videtur esse quod di- citur in Littera. citur in Littera.

2. Item, Dionysius : « Peccatum est 2. Item, Dionysius : « Peccatum est incausabile et involuntarium et infoecun- incausabile et involuntarium et infoecun- dum et pigrum. » Et ex hoc sequitur dum et pigrum. » Et ex hoc sequitur idem quod prius. idem quod prius.

3. Præterea, Si non fiat vis in hoc: 3. Præterea, Si non fiat vis in hoc: sed dicatur, quod voluntas deficiens est sed dicatur, quod voluntas deficiens est causa peccati videtur, quod adhuc nihil causa peccati videtur, quod adhuc nihil sit quod dicit: quia satisfacere est actus sit quod dicit: quia satisfacere est actus et opus satisfacientis: excisio autem vo- et opus satisfacientis: excisio autem vo- luntatis deficientis, non est opus [satisfa- luntatis deficientis, non est opus [satisfa- ctionis, sed solius Dei, cujus est conver- ctionis, sed solius Dei, cujus est conver- tere voluntatem : ergo satisfacere non est tere voluntatem : ergo satisfacere non est causas peccatorum excidere. causas peccatorum excidere.

4. Item, Causa peccati est quæ tenet 4. Item, Causa peccati est quæ tenet peccatum in anima: ergo fortius est ad- peccatum in anima: ergo fortius est ad- hærens, quam peccatum ipsum : sed hærens, quam peccatum ipsum : sed peccatum non solvitur nisi a Deo : ergo peccatum non solvitur nisi a Deo : ergo nec causa peccati: ergo hoc non est opus nec causa peccati: ergo hoc non est opus satisfacientis. satisfacientis.

5. Item, Hæc causa quæ exciditur, est 5. Item, Hæc causa quæ exciditur, est causa peccati: sed dicit Boetius, quod causa peccati: sed dicit Boetius, quod causa est ad cujus esse sequitur aliud : causa est ad cujus esse sequitur aliud : ergo existente causa peccati in anima, ergo existente causa peccati in anima, existit peccatum in eadem : sed non existit peccatum in eadem : sed non contingit satisfacere eum qui est in pec- contingit satisfacere eum qui est in pec- cato, ut prius habitum est: ergo non cato, ut prius habitum est: ergo non contingit satisfacere eum qui est in causa contingit satisfacere eum qui est in causa peccati ergo satisfacientem non contin- peccati ergo satisfacientem non contin- git excidere causas peccatorum. git excidere causas peccatorum.

6. Item, Causa ista peccatorum exci- 6. Item, Causa ista peccatorum exci- denda de qua loquitur diffinitio: aut est denda de qua loquitur diffinitio: aut est conjuncta, aut remota. Si conjuncta sit: conjuncta, aut remota. Si conjuncta sit: tunc existente causa, inest peccatum in tunc existente causa, inest peccatum in anima, ut jam probatum est. Si remota: anima, ut jam probatum est. Si remota: sed hoc est voluntas naturalis hominis, sed hoc est voluntas naturalis hominis, vel liberum arbitrium flexibile in malum: vel liberum arbitrium flexibile in malum: ergo contingit naturalem voluntatem ergo contingit naturalem voluntatem excidere per opus satisfactionis, quod est excidere per opus satisfactionis, quod est omnino absurdum. omnino absurdum.

7. Præterea, Alia via disputandi vide- 7. Præterea, Alia via disputandi vide- tur, quod male sit diffinitio tradita : quia tur, quod male sit diffinitio tradita : quia

dere, nec suggestionibus eorum aditum indul - dere, nec suggestionibus eorum aditum indul - gere. (Cf. C, § 2, post initium). gere. (Cf. C, § 2, post initium).

it. 1 it. 1

1st. 2. 1st. 2.

IN IV SENTENT. DIST. XV, C, ART. 12. IN IV SENTENT. DIST. XV, C, ART. 12.

satisfactio respicit læsionem, vel injuriam satisfactio respicit læsionem, vel injuriam alteri illatam: ergo debet diffiniri per alteri illatam: ergo debet diffiniri per comparationem ad injuriam illam resti- comparationem ad injuriam illam resti- tuendam per rigorem juris vel arbitrium tuendam per rigorem juris vel arbitrium voluntatis ejus cui illata est injuria: sed voluntatis ejus cui illata est injuria: sed hoc non fit hic, sed potius diffinitur se- hoc non fit hic, sed potius diffinitur se- cundum id quod facit poenitens in satis- cundum id quod facit poenitens in satis- factione ergo male diffinitur. factione ergo male diffinitur.

8. Præterea, Causa peccati in homine 8. Præterea, Causa peccati in homine fomes est et ille non exstinguitur in hac fomes est et ille non exstinguitur in hac vita ergo non contingit causas pecca- vita ergo non contingit causas pecca- torum excidere: sed contingit satisface- torum excidere: sed contingit satisface- re, ut prius habitum est: ergo satisfa- re, ut prius habitum est: ergo satisfa- non est causas peccatorum exci- non est causas peccatorum exci-

cere cere dere. dere.

ULTERIUS quæritur de altera parte ULTERIUS quæritur de altera parte diffinitionis quam ponit, cum dicit : diffinitionis quam ponit, cum dicit : « Nec suggestionibus eorum aditum in- « Nec suggestionibus eorum aditum in- dulgere. » dulgere. »

1. Cum enim satisfactio sit pro pec- 1. Cum enim satisfactio sit pro pec- cato præterito suggestionis autem adi- cato præterito suggestionis autem adi- tus exspectetur in futurum, videtur quod tus exspectetur in futurum, videtur quod hoc secundum non sit de essentia satis- hoc secundum non sit de essentia satis- factionis ergo male ponitur in diffini- factionis ergo male ponitur in diffini- tione ejus. tione ejus.

2. Item, Suggestio videtur esse idem 2. Item, Suggestio videtur esse idem quod causa peccati: ergo idem bis poni- quod causa peccati: ergo idem bis poni- tur in diffinitione eadem. tur in diffinitione eadem.

3. Item, Ex hac ultima parte sequi vi- 3. Item, Ex hac ultima parte sequi vi- detur error qui condemnatus est in diffi- detur error qui condemnatus est in diffi- nitione præcedenti, scilicet quod ille qui nitione præcedenti, scilicet quod ille qui suggestioni peccati dat aditum, non satis- suggestioni peccati dat aditum, non satis- facit sed ille qui post pœnitentiam, in- facit sed ille qui post pœnitentiam, in- cidit in peccatum, suggestioni peccati cidit in peccatum, suggestioni peccati dat aditum ergo non satisfacit : ergo dat aditum ergo non satisfacit : ergo non pœnitet quia satisfactio est pars non pœnitet quia satisfactio est pars pœnitentiæ. pœnitentiæ.

: :

1. ULTERIUS quæritur, quia Anselmus vi- 1. ULTERIUS quæritur, quia Anselmus vi- detur dare aliam diffinitionem satisfactio- detur dare aliam diffinitionem satisfactio- nis in libro Cur Deus homo, sic dicens: nis in libro Cur Deus homo, sic dicens: « Satisfacere Deo est debitum honorem « Satisfacere Deo est debitum honorem impendere : » ergo videtur, quod hic impendere : » ergo videtur, quod hic

male diffiniatur. male diffiniatur.

2. Item, De diffinitione Anselmi obji- 2. Item, De diffinitione Anselmi obji- citur, quia non est convertibilis: constat citur, quia non est convertibilis: constat enim, quod innocens servans mandata enim, quod innocens servans mandata Dei, debitum honorem Deo impendat : Dei, debitum honorem Deo impendat :

487 487

et tamen non satisfacit : ergo non est et tamen non satisfacit : ergo non est bona diffinitio Anselmi. bona diffinitio Anselmi.

3. Præterea, In IV Ethicorum dicitur, 3. Præterea, In IV Ethicorum dicitur, quod magnanimitatis est honorem sibi et quod magnanimitatis est honorem sibi et aliis impendere: ergo hoc non est satis- aliis impendere: ergo hoc non est satis- factionis. factionis.

4. Item, Primo Ethicorum dicitur, 4. Item, Primo Ethicorum dicitur, quod honor quæritur propter virtutem, quod honor quæritur propter virtutem, et præcipue ab his qui noscunt virtutem et præcipue ab his qui noscunt virtutem ejus quem honorant: ergo et impeditur ejus quem honorant: ergo et impeditur in testimonium virtutis: sed satisfactio in testimonium virtutis: sed satisfactio est recompensatio peccati: ergo videtur, est recompensatio peccati: ergo videtur, quod male diffiniatur per impensionem quod male diffiniatur per impensionem honoris. honoris.

SOLUTIO. Dicendum, quod satisfactio SOLUTIO. Dicendum, quod satisfactio tripliciter potest diffiniri, scilicet secun- tripliciter potest diffiniri, scilicet secun- dum substantiam, ut satisfactio sit damni dum substantiam, ut satisfactio sit damni vel injuriæ illatæ recompensatio secun- vel injuriæ illatæ recompensatio secun- dum judicium et juris ordinem, vel arbi- dum judicium et juris ordinem, vel arbi- trium ejus cui injuria est illata. trium ejus cui injuria est illata.

Diffinitur etiam quandoque secundum Diffinitur etiam quandoque secundum quod est pars sacramenti pœnitentiæ, quod est pars sacramenti pœnitentiæ, quod est medicina peccati actualis et quod est medicina peccati actualis et sic diffinitur per medicamentum vulne- sic diffinitur per medicamentum vulne- ris quod facit in satisfaciente, et hæc est ris quod facit in satisfaciente, et hæc est propria diffinitio ipsius in tractatu isto : propria diffinitio ipsius in tractatu isto : et ideo sic diffinitur in Littera. Sanatur et ideo sic diffinitur in Littera. Sanatur enim vulnus per illud quod causæ pecca- enim vulnus per illud quod causæ pecca- torum exciduntur, et non indulgetur ul- torum exciduntur, et non indulgetur ul- terius aditus suggestioni : et ideo sic in- terius aditus suggestioni : et ideo sic in- ducitur hic illa diffinitio. ducitur hic illa diffinitio.

Tertio diffinitur in comparatione ad Tertio diffinitur in comparatione ad finem cum enim Deum nec lædere nec finem cum enim Deum nec lædere nec damnificare possumus, peccando ei ho- damnificare possumus, peccando ei ho- norem debitum subtrahimus: et hoc fine norem debitum subtrahimus: et hoc fine satisfacimus, ut debitus ei honor, et prius satisfacimus, ut debitus ei honor, et prius subtractus restituatur: et sic ab Anselmo subtractus restituatur: et sic ab Anselmo diffinitur et ex illa diffinitione extrahi- diffinitur et ex illa diffinitione extrahi- tur quasi veritas totius hujus quæstionis. tur quasi veritas totius hujus quæstionis.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod causa AD PRIMUM ergo dicendum, quod causa peccati dicitur collecta ex tribus, scilicet peccati dicitur collecta ex tribus, scilicet libidine incensa per peccati actum et con- libidine incensa per peccati actum et con- suetudinem, et reliquiis peccati præteriti, suetudinem, et reliquiis peccati præteriti, et occasionibus peccandi, ut sunt locus, et occasionibus peccandi, ut sunt locus, societas, tempus, et hujusmodi. Volun- societas, tempus, et hujusmodi. Volun- tas enim affecta his tribus peccat, licet tas enim affecta his tribus peccat, licet non necessario: quia cogi non potest, ut non necessario: quia cogi non potest, ut statim patebit infra in hac eadem solu- statim patebit infra in hac eadem solu-

Solutio. Solutio.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

488 488

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tione. Quod autem dicit Augustinus, tione. Quod autem dicit Augustinus, quod peccatum non habet causam, intel- quod peccatum non habet causam, intel- ligendum est, efficientem, quæ univoce ligendum est, efficientem, quæ univoce vel æquivoce agendo det ei essentiam in vel æquivoce agendo det ei essentiam in eo quod malum est, sicut videmus cali- eo quod malum est, sicut videmus cali- dum cum calefacit, univoca actione dare dum cum calefacit, univoca actione dare suam essentiam secundum speciem eam- suam essentiam secundum speciem eam- dem calefacto: et calidum cum arefacit, dem calefacto: et calidum cum arefacit, extrahendo humidum, æquivoca actione extrahendo humidum, æquivoca actione inducit ariditatem, quæ est essentia quæ- inducit ariditatem, quæ est essentia quæ- dam. Sed privationes non habent essen- dam. Sed privationes non habent essen- tias. Unde nihil est causa efficiens cæci- tias. Unde nihil est causa efficiens cæci- tatis quia cæcitas cum non sit essentia tatis quia cæcitas cum non sit essentia aliqua, a nullo recipit essentiam : et ita aliqua, a nullo recipit essentiam : et ita est de malo in eo quod malum, et de est de malo in eo quod malum, et de peccato in eo quod peccatum. Sed tamen peccato in eo quod peccatum. Sed tamen actus peccati sub deformitate habet cau- actus peccati sub deformitate habet cau- sam partim efficientem, et partim defi- sam partim efficientem, et partim defi- cientem, sicut notatur supra secundum cientem, sicut notatur supra secundum librum Sententiarum. Hæc autem causa librum Sententiarum. Hæc autem causa conjuncta cum tribus dictis inclinatur ad conjuncta cum tribus dictis inclinatur ad bonum commutabile, et per consequens bonum commutabile, et per consequens avertitur a Deo, et sic efficitur causa pec- avertitur a Deo, et sic efficitur causa pec- catorum. catorum.

Per hoc patet solutio ad secundum. Per hoc patet solutio ad secundum.

AD ALIUD dicendum, quod solus Deus AD ALIUD dicendum, quod solus Deus per aversionem a culpa, convertit volun- per aversionem a culpa, convertit volun- tatem sed tamen adhuc manet ligata tatem sed tamen adhuc manet ligata prænominatis tribus : et hæc solvuntur prænominatis tribus : et hæc solvuntur satisfactione per consuetudinem boni. satisfactione per consuetudinem boni.

Ad aliud dicendum, quod duplex est Ad aliud dicendum, quod duplex est causa, scilicet quæ est per modum priva- causa, scilicet quæ est per modum priva- tionis formæ : quia peccatum formalem tionis formæ : quia peccatum formalem causam non habet in quantum peccatum causam non habet in quantum peccatum estet hæc est aversio voluntatis ab in- estet hæc est aversio voluntatis ab in- commutabili bono et hanc excidit Deus. commutabili bono et hanc excidit Deus. Sed causæ prædictæ quæ sunt per modum Sed causæ prædictæ quæ sunt per modum inclinantium, et quasi quædam infirmi- inclinantium, et quasi quædam infirmi- tates ex peccato relictæ, sunt pœnæ po- tates ex peccato relictæ, sunt pœnæ po- tius, et non causæ : et ideo illas potest tius, et non causæ : et ideo illas potest homo excidere. homo excidere.

AD ALIUD dicendum, quod dictum Boe- AD ALIUD dicendum, quod dictum Boe- tii intelligitur de vera causa: sed pecca- tii intelligitur de vera causa: sed pecca- tum non habet vere causam : sed sunt tum non habet vere causam : sed sunt quædam inclinantia ad ipsum, et illa quædam inclinantia ad ipsum, et illa large dicuntur hic causa. large dicuntur hic causa.

Et per hoc patet solutio ad sequens. Et per hoc patet solutio ad sequens. AD ALIUD dicendum, quod non intelli- AD ALIUD dicendum, quod non intelli- gitur de causa conjuncta et propria, sed gitur de causa conjuncta et propria, sed

potius de remota : et hæc est duplex, sci- potius de remota : et hæc est duplex, sci- licet remotissima, et hæc est sola volun- licet remotissima, et hæc est sola volun- tas et propinquior, et hæc est voluntas tas et propinquior, et hæc est voluntas affecta et inclinata tribus quæ dicta sunt. affecta et inclinata tribus quæ dicta sunt. Et ideo illa per contrariam consuetudi- Et ideo illa per contrariam consuetudi- nem boni, satisfactione sunt excidenda. nem boni, satisfactione sunt excidenda.

AD ALIUD dicendum, quod diffinitur hic AD ALIUD dicendum, quod diffinitur hic satisfactio prout est pars medicinalis sa- satisfactio prout est pars medicinalis sa- cramenti pœnitentiæ : et ratio hujus su- cramenti pœnitentiæ : et ratio hujus su- pra dicta est sed modo quo procedit ob- pra dicta est sed modo quo procedit ob- jectio, diffinienda est a legibus, vel ethi- jectio, diffinienda est a legibus, vel ethi- co, vel politico: hoc autem signum est, co, vel politico: hoc autem signum est, quod opus satisfactionis injungitur per quod opus satisfactionis injungitur per contrarium ejus, per quod magis in pec- contrarium ejus, per quod magis in pec- catore fuit occasio peccati, ut lascivo je- catore fuit occasio peccati, ut lascivo je- junium, superbo oratio, et avaro ele- junium, superbo oratio, et avaro ele- emosyna quia, sicut dicit Beda, non sa- emosyna quia, sicut dicit Beda, non sa- nat oculum quod sanat calcaneum, nec e nat oculum quod sanat calcaneum, nec e

contra. contra.

AD ALIUD dicendum, quod licet fomes AD ALIUD dicendum, quod licet fomes non posset excidi in toto in hac vita, non posset excidi in toto in hac vita, debilitari tamen potest et sopiri et hoc debilitari tamen potest et sopiri et hoc sufficit excisioni. sufficit excisioni.

AD ID quod ulterius quæritur de se- AD ID quod ulterius quæritur de se- cunda parte diffinitionis, dicendum, quod cunda parte diffinitionis, dicendum, quod licet peccatum sit futurum de quo est licet peccatum sit futurum de quo est suggestio, tamen causa trahens ad ipsum suggestio, tamen causa trahens ad ipsum est præsens in subjecto, et hoc respicit est præsens in subjecto, et hoc respicit satisfactionem, ut dictum est. satisfactionem, ut dictum est.

Vel dicatur melius, quod non indul- Vel dicatur melius, quod non indul- gere aditum suggestioni refertur ad fun- gere aditum suggestioni refertur ad fun- damentum satisfactionis : et hoc secun- damentum satisfactionis : et hoc secun- dum propositum, ut scilicet non proponat dum propositum, ut scilicet non proponat ulterius consentire diabolo : et secundum ulterius consentire diabolo : et secundum hoc ponitur in diffinitione satisfactionis: hoc ponitur in diffinitione satisfactionis: quia, ut dicit Gregorius, « sicut omnia quia, ut dicit Gregorius, « sicut omnia medicamenta nihil valent ad sanandum medicamenta nihil valent ad sanandum vulnus, quamdiu ferrum infixum fuerit, vulnus, quamdiu ferrum infixum fuerit, nisi extrahatur : ita omnia beneficia ni- nisi extrahatur : ita omnia beneficia ni- hil proderunt, nisi ipsum peccatum re- hil proderunt, nisi ipsum peccatum re- linquatur. » Unde ita cadit in diffinitione linquatur. » Unde ita cadit in diffinitione satisfactionis sicut pœnitentiæ : quia sine satisfactionis sicut pœnitentiæ : quia sine ipso non potest esse satisfactio, licet non ipso non potest esse satisfactio, licet non sit de substantia ipsius. sit de substantia ipsius.

Add Add

AD ALIUD dicendum, quod suggestio Ad AD ALIUD dicendum, quod suggestio Ad refertur ad dæmonem, sed causa peccati refertur ad dæmonem, sed causa peccati ad hominem, secundum tria trahentia ad hominem, secundum tria trahentia quæ supra dicta sunt. Sicut enim dicit quæ supra dicta sunt. Sicut enim dicit

Ad quæst. ?. Ad quæst. ?. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

IN IV SENTENT. DIST. XV, C, ART. 13. IN IV SENTENT. DIST. XV, C, ART. 13.

Augustinus in libro XII de Trinitate: Augustinus in libro XII de Trinitate: « Peccatum quandoque est a carne, et « Peccatum quandoque est a carne, et quandoque ab homine : » et sic patet, quandoque ab homine : » et sic patet, quod non est idem peccatum, et sugge- quod non est idem peccatum, et sugge- stio, et causa peccati. stio, et causa peccati.

AD ID quod objicitur de Anselmo patet AD ID quod objicitur de Anselmo patet solutio, qualiter accipiatur differentia diffi- solutio, qualiter accipiatur differentia diffi- nitionum. nitionum.

AD ID autem quod objicitur contra dif- AD ID autem quod objicitur contra dif- finitionem Anselmi, dicendum quod de- finitionem Anselmi, dicendum quod de- bitum multiplex est, sed hic distingui- bitum multiplex est, sed hic distingui- mus triplex. Debitum scilicet ex commis- mus triplex. Debitum scilicet ex commis- so sicut debet accipiens dona Dei ut lu- so sicut debet accipiens dona Dei ut lu- cretur in eis et reportet lucrum ex eis. cretur in eis et reportet lucrum ex eis. Est etiam debitum ex dimisso, sicut de- Est etiam debitum ex dimisso, sicut de- bitor est, cui multum dimissum est: sic- bitor est, cui multum dimissum est: sic- ut dicitur, Luc. vn, 47 Remittuntur ei ut dicitur, Luc. vn, 47 Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. peccata multa, quoniam dilexit multum. Tertium est debitum ex peccato : et hoc Tertium est debitum ex peccato : et hoc quasi ex damno illato : et hoc est debi- quasi ex damno illato : et hoc est debi- tum quo tenetur poenitens in satisfactio- tum quo tenetur poenitens in satisfactio- ne et in tali significatione accipitur in ne et in tali significatione accipitur in diffinitione Anselmi: et ideo non omnis diffinitione Anselmi: et ideo non omnis servans mandata, debitum in hac ratione servans mandata, debitum in hac ratione impendit Deo. impendit Deo.

AD ALIUD dicendum, quod magnanimi- AD ALIUD dicendum, quod magnanimi- tas hoc modo quo est simpliciter, magis tas hoc modo quo est simpliciter, magis quo virtus est digna, attendit honorem : quo virtus est digna, attendit honorem : sed restitutio justa attendit honorem, sed restitutio justa attendit honorem, quatenus restituit honoris perditionem quatenus restituit honoris perditionem per peccatum. per peccatum.

AD ALIUD dicendum, quod honor ab AD ALIUD dicendum, quod honor ab honorante debetur virtuti et virtuoso : et honorante debetur virtuti et virtuoso : et ideo a nobis debetur Deo: nihilominus ideo a nobis debetur Deo: nihilominus tamen habet etiam rationem satisfactio- tamen habet etiam rationem satisfactio- nis ista honoris exhibitio, in quantum nis ista honoris exhibitio, in quantum imperatur a justitia, quæ est directiva imperatur a justitia, quæ est directiva damni sive injuriæ illatæ, de qua loqui- damni sive injuriæ illatæ, de qua loqui- tur Philosopuhs in V Ethicorum. tur Philosopuhs in V Ethicorum.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

489 489

Quomodo differt opus satisfactionis ab Quomodo differt opus satisfactionis ab aliis operibus pœnitentiæ ? aliis operibus pœnitentiæ ?

Tertio quæritur, Qualiter differt opus Tertio quæritur, Qualiter differt opus satisfactionis ab aliis operibus pœniten- satisfactionis ab aliis operibus pœniten- tiæ, scilicet confessionis, et compunctio- tiæ, scilicet confessionis, et compunctio- nis ? nis ?

Videtur enim, quod in nullo. Videtur enim, quod in nullo.

1. Unumquodque enim istorum trium 1. Unumquodque enim istorum trium satisfacit pro peccato : ergo unumquod- satisfacit pro peccato : ergo unumquod- que horum trium est opus satisfactionis. que horum trium est opus satisfactionis.

2. Item, Augustinus, et habetur infra 2. Item, Augustinus, et habetur infra in Littera: «Multum satisfactionis obtu- in Littera: «Multum satisfactionis obtu- lit qui erubescentiæ dominans, eorum lit qui erubescentiæ dominans, eorum quæ fecit, nihil nuntio Dei negavit. » quæ fecit, nihil nuntio Dei negavit. » Ergo confessio non distinguitur a satisfa- Ergo confessio non distinguitur a satisfa- ctione, ut videtur. ctione, ut videtur.

SOLUTIO. Dicendum, quod satisfactio SOLUTIO. Dicendum, quod satisfactio non dicitur hic omne illud quod solvit non dicitur hic omne illud quod solvit culpam aliquo modo, vel pœnam debi- culpam aliquo modo, vel pœnam debi- tam culpæ sed illud tantum quod injun- tam culpæ sed illud tantum quod injun- ctum est et taxatum vi clavium, et per ctum est et taxatum vi clavium, et per arbitrium sacerdotis : illa enim poena vo- arbitrium sacerdotis : illa enim poena vo- luntaria est simpliciter, et ordinata se- luntaria est simpliciter, et ordinata se- cundum quantitatem delicti. Sed in con- cundum quantitatem delicti. Sed in con- tritione, et confessione, sunt pœnæ, sci- tritione, et confessione, sunt pœnæ, sci- licet dolor in contritione, et pudor in licet dolor in contritione, et pudor in confessione, quæ sunt pœnæ ex natura confessione, quæ sunt pœnæ ex natura corrupta inflictæ pro peccato, nec ta- corrupta inflictæ pro peccato, nec ta- xantur, nec limitantur secundum tempus xantur, nec limitantur secundum tempus certum, sed quanto majores sunt, tanto certum, sed quanto majores sunt, tanto est melius dummodo discretum et ra- est melius dummodo discretum et ra- tionabile sit obsequium. Ideo licet per tionabile sit obsequium. Ideo licet per eas expietur peccatum, tamen non pro- eas expietur peccatum, tamen non pro- prie satisfactoriæ sunt secundum judi- prie satisfactoriæ sunt secundum judi- cium et arbitrium fori confessionis. Et cium et arbitrium fori confessionis. Et ideo hæc pars quæ est satisfactio, distin- ideo hæc pars quæ est satisfactio, distin- guitur ab aliis. guitur ab aliis.

Præterea, Dolor in contrito, et pudor Præterea, Dolor in contrito, et pudor in confitente, non dicunt nisi poenam in- in confitente, non dicunt nisi poenam in- tus sed in satisfactione est extra in con- tus sed in satisfactione est extra in con-

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

490 490

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

spectu Ecclesiæ et ideo totus homo tunc spectu Ecclesiæ et ideo totus homo tunc punitur, quia pœna interior manifestat punitur, quia pœna interior manifestat se in exteriori. Et quia totus homo tunc se in exteriori. Et quia totus homo tunc habet pœnam, propter hoc (ut quidam habet pœnam, propter hoc (ut quidam dicunt) magis dicitur satisfactio. Sed pri- dicunt) magis dicitur satisfactio. Sed pri- ma solutio melior est: quia, sicut habi- ma solutio melior est: quia, sicut habi- tum est, satisfactio respicit judicium ar- tum est, satisfactio respicit judicium ar- bitrii voluntatis divinæ. bitrii voluntatis divinæ.

Per hoc patet responsio ad primum. Per hoc patet responsio ad primum. AD ALIUD dicendum, quod beatus Au- AD ALIUD dicendum, quod beatus Au- gustinus large sumit satisfactionem pro gustinus large sumit satisfactionem pro omni poena quæ portatur pro peccatis, omni poena quæ portatur pro peccatis, sive sit injuncta, sive non: sed satisfa- sive sit injuncta, sive non: sed satisfa- ctio proprie sumpta, non pro tali poena ctio proprie sumpta, non pro tali poena accipitur. accipitur.

Expositio textus. Expositio textus.

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, § 2, in medio : « Date eleemosy- ibi, C, § 2, in medio : « Date eleemosy- nam, et ecce omnia munda sunt vobis, nam, et ecce omnia munda sunt vobis, etc. » etc. »

In hac enim parte est magna quæstio In hac enim parte est magna quæstio de eleemosyna, quam dividemus in par- de eleemosyna, quam dividemus in par- tes propter Litteram. tes propter Litteram.

Et hic quæremus sex articulos, scilicet Et hic quæremus sex articulos, scilicet in quo genere sit eleemosyna, quid sit, in quo genere sit eleemosyna, quid sit, et utrum sit in præcepto vel in consilio? et utrum sit in præcepto vel in consilio? Ubi etiam determinabitur ad quod præ- Ubi etiam determinabitur ad quod præ- ceptum reducatur, et qualiter distingui- ceptum reducatur, et qualiter distingui- tur ab aliis partibus satisfactionis : et tur ab aliis partibus satisfactionis : et utrum magis consistat in voluntate inte- utrum magis consistat in voluntate inte- riori, vel in dato exteriori, sive in quan- riori, vel in dato exteriori, sive in quan- titate dati exterioris? Et sexto, utrum titate dati exterioris? Et sexto, utrum eleemosyna possit esse sine compassio- eleemosyna possit esse sine compassio- ne, vel compassio sit ei essentialis? Hæc ne, vel compassio sit ei essentialis? Hæc enim sex quæruntur de eleemosyna se- enim sex quæruntur de eleemosyna se- cundum se. cundum se.