d 1. d 1.

Bet 2. Bet 2.

IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 26. IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 26.

DICENDUM ergo ad primum, quod do- DICENDUM ergo ad primum, quod do- lor dupliciter consideratur, scilicet ex lor dupliciter consideratur, scilicet ex parte dolentis, et ex parte ejusdem de parte dolentis, et ex parte ejusdem de quo est dolor, ut movente, et materia quo est dolor, ut movente, et materia circa quam est, et fine: quia omnia ista circa quam est, et fine: quia omnia ista in talibus incidunt in idem. Si primo in talibus incidunt in idem. Si primo modo: tunc consideratur tantum in ge- modo: tunc consideratur tantum in ge- nere: quia speciem non accipit aliquis nere: quia speciem non accipit aliquis nisi ex parte objecti moventis. Si autem nisi ex parte objecti moventis. Si autem secundo modo: tunc accipit speciem secundo modo: tunc accipit speciem objecti moventis circa quod est dolor : et objecti moventis circa quod est dolor : et ex illa parte nihil prohibet dolorem esse ex illa parte nihil prohibet dolorem esse contrarium dolori qui est specierum con- contrarium dolori qui est specierum con- trarium. Et sic dico, quod dolor qui est trarium. Et sic dico, quod dolor qui est in pœnitentia invidiæ, contrariatur dolori in pœnitentia invidiæ, contrariatur dolori vel tristitiæ quæ est in ipsa invidia. Do- vel tristitiæ quæ est in ipsa invidia. Do- lere enim de prosperitate aliorum invi- lere enim de prosperitate aliorum invi- diæ est et dolere de hoc quod sic dolet, diæ est et dolere de hoc quod sic dolet, contrarius dolor est repugnans illi, et contrarius dolor est repugnans illi, et expellens eum. Et sic patet esse verum, expellens eum. Et sic patet esse verum, quod « contraria contrariis curantur. » quod « contraria contrariis curantur. » Hanc autem solutionem puto veriorem Hanc autem solutionem puto veriorem inter omnes. Tamen communis opinio inter omnes. Tamen communis opinio est, quod talia peccata non sunt sine de- est, quod talia peccata non sunt sine de- lectatione aliqua, et respectu illius con- lectatione aliqua, et respectu illius con- trariatur eis dolor poenitentiæ: qui enim trariatur eis dolor poenitentiæ: qui enim tristatur de bono proximi, gaudet de bono tristatur de bono proximi, gaudet de bono proprio. Sed hæc solutio, meo judicio, proprio. Sed hæc solutio, meo judicio, parum valet quia licet invidia radicem parum valet quia licet invidia radicem habeat in bono proprio, tamen speciem habeat in bono proprio, tamen speciem et substantiam accipit a tristitia boni et substantiam accipit a tristitia boni proximi et ideo in illa parte debet ei proximi et ideo in illa parte debet ei quæri contrarium medicamentum. quæri contrarium medicamentum.

PER HOC patet solutio ad secundum et PER HOC patet solutio ad secundum et tertium. tertium.

6. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- 6. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod illo modo quo prædictum est, dum quod illo modo quo prædictum est, non est contrarium habere gaudium et non est contrarium habere gaudium et dolorem simul: quia non sunt de eodem, dolorem simul: quia non sunt de eodem, nec in eodem secundum idem. Quod nec in eodem secundum idem. Quod non sunt de eodem, patet: quia dolor est non sunt de eodem, patet: quia dolor est de peccatis commissis, gaudium autem de peccatis commissis, gaudium autem de dolore, ut dicitur in Littera. Et quod de dolore, ut dicitur in Littera. Et quod non sunt in eodem secundum idem, pa- non sunt in eodem secundum idem, pa- tet quia dolor est in affectu cum con- tet quia dolor est in affectu cum con- tactu tactu sensus, aliquo modo præsentis sensus, aliquo modo præsentis peccati sed gaudium est in affectu ex peccati sed gaudium est in affectu ex

1 Cf. III Sententiarum, Dist. XVI. Tom. 1 Cf. III Sententiarum, Dist. XVI. Tom.

ΧΧΙΧ ΧΧΙΧ

449 449

aliquo sensu effectus doloris, et non do- aliquo sensu effectus doloris, et non do- loris ut dolor est ex sensu, sed in quan- loris ut dolor est ex sensu, sed in quan- tum inductivus est puritatis quæ redditur tum inductivus est puritatis quæ redditur per dolorem. per dolorem.

Si autem objicitur, sicut supra nota- Si autem objicitur, sicut supra nota- tum est sæpius, quod nos huic opinioni tum est sæpius, quod nos huic opinioni assentimus, quod anima simul non mo- assentimus, quod anima simul non mo- vetur pluribus motibus, motus autem vetur pluribus motibus, motus autem plures et passiones plures sunt doloris et plures et passiones plures sunt doloris et gaudii, et nos concedimus quod ista gaudii, et nos concedimus quod ista simul stant in affectu, et ideo contraria- simul stant in affectu, et ideo contraria- mur nobis. Dicendum, quod nos non mur nobis. Dicendum, quod nos non ponimus illa ex æquo esse in affectu, nec ponimus illa ex æquo esse in affectu, nec ut duos motus, sed ut unum composi- ut duos motus, sed ut unum composi- tum. Et ut melius intelligatur notandum tum. Et ut melius intelligatur notandum est, quod quædam est potentia intelle- est, quod quædam est potentia intelle- ctus simpliciter, quam Commentator su- ctus simpliciter, quam Commentator su- per primum librum de Anima vocat per primum librum de Anima vocat informationem quæ est de incomplexo. informationem quæ est de incomplexo. Et quædam potentia est intellectus com- Et quædam potentia est intellectus com- positus sive ratio, quam vocat ibidem positus sive ratio, quam vocat ibidem Commentator fidem. Accipiendo igitur. Commentator fidem. Accipiendo igitur. unum modum compositionis, qui est per unum modum compositionis, qui est per modum compositionis vel ratiocinatio- modum compositionis vel ratiocinatio- nis, eo quod dicit Isaac, quod ratio facit nis, eo quod dicit Isaac, quod ratio facit currere causam in causatum: dicimus, currere causam in causatum: dicimus, quod sicut est in conceptu, ita sequitur quod sicut est in conceptu, ita sequitur passio vel motus in affectu. Est autem passio vel motus in affectu. Est autem in conceptu apprehensus dolor volunta- in conceptu apprehensus dolor volunta- rius inductivus veniæ: ergo sequitur rius inductivus veniæ: ergo sequitur motus in affectu compositus, qui est motus in affectu compositus, qui est gaudium de dolore, sic expurgante ani- gaudium de dolore, sic expurgante ani- mam et emundante. Et ita patet, quod mam et emundante. Et ita patet, quod non sunt duo motus, sed unus. non sunt duo motus, sed unus.

Plura autem dicta sunt de hoc in no- Plura autem dicta sunt de hoc in no- tulis super librum tertium Sententiarum, tulis super librum tertium Sententiarum, ubi agitur de passione Christi ¹. ubi agitur de passione Christi ¹.

AD ALIUD quod objicitur de Augustino, AD ALIUD quod objicitur de Augustino, quod simpliciter tristabile dulce sit : di- quod simpliciter tristabile dulce sit : di- cendum quod falsum est: nec hoc inten- cendum quod falsum est: nec hoc inten- dit, sed voluntas manendi in luctu, est dit, sed voluntas manendi in luctu, est voluntas secundum quid, et hoc duplici- voluntas secundum quid, et hoc duplici- ter, scilicet quia vincit contristans et ter, scilicet quia vincit contristans et excludit delectamenta, sicut fit in morte excludit delectamenta, sicut fit in morte amicorum et tunc non est requies in amicorum et tunc non est requies in luctu nisi per accidens, scilicet quia alia luctu nisi per accidens, scilicet quia alia

XXVIII hujusce novæ editionis. XXVIII hujusce novæ editionis.

29 29

450 450

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

requies non invenitur, eo quod exclu- requies non invenitur, eo quod exclu- duntur consolatoria, vincente tristabili: duntur consolatoria, vincente tristabili: vel quia ad hoc delectabile habet adju- vel quia ad hoc delectabile habet adju- mentum, sicut habent historiæ et fabulæ, mentum, sicut habent historiæ et fabulæ, quæ licet sint tristium simpliciter, tamen quæ licet sint tristium simpliciter, tamen quia mira quædam prætendunt, et ho- quia mira quædam prætendunt, et ho- mines ex cupiditate audiendi mira, in- mines ex cupiditate audiendi mira, in- tendunt eis, licet sint tristia: et ideo tendunt eis, licet sint tristia: et ideo talia sunt tristia simpliciter, et delecta- talia sunt tristia simpliciter, et delecta- bilia secundum quid. bilia secundum quid.

AD HOC quod objicitur contra dictum AD HOC quod objicitur contra dictum

illud, dicendum quod ego de plano illud, dicendum quod ego de plano

concedo. concedo.

AD ID quod objicitur contra solutio- AD ID quod objicitur contra solutio- nem, quod unum insit per se, alterum nem, quod unum insit per se, alterum secundum quid, dicendum quod in veri- secundum quid, dicendum quod in veri- tate pœnitens dolet et gaudet, ut di- tate pœnitens dolet et gaudet, ut di- ctum est et utrumque potest concedi ctum est et utrumque potest concedi in esse simpliciter modo prædicto: quia in esse simpliciter modo prædicto: quia dolor inest sensualitati, gaudium vero in- dolor inest sensualitati, gaudium vero in- est rationi, nec de eodem, nec secundum est rationi, nec de eodem, nec secundum idem. Nec est ibi aliquod inconveniens. idem. Nec est ibi aliquod inconveniens.

B. Determinatio intelligentiæ dictorum. B. Determinatio intelligentiæ dictorum.

De poenitentia perfectorum, vel ad salutem sufficienti intelligendum est De poenitentia perfectorum, vel ad salutem sufficienti intelligendum est quod supra dixi, scilicet, « Pœnitentia est vindicta semper puniens quod quod supra dixi, scilicet, « Pœnitentia est vindicta semper puniens quod commisit » et alia hujusmodi. Illud vero, « Si pœnitentia finitur, nihil commisit » et alia hujusmodi. Illud vero, « Si pœnitentia finitur, nihil de venia relinquitur: » dupliciter accipi potest. Si enim juxta quorumdam de venia relinquitur: » dupliciter accipi potest. Si enim juxta quorumdam intelligentiam peccata dimissa redeunt, facile est intelligere nihil de venia intelligentiam peccata dimissa redeunt, facile est intelligere nihil de venia relinqui quia peccata dimissa iterum replicantur. Sicut enim ille qui ex relinqui quia peccata dimissa iterum replicantur. Sicut enim ille qui ex servitute in libertatem manumittitur, interim vere liber est, et tamen prop- servitute in libertatem manumittitur, interim vere liber est, et tamen prop- ter offensam in servitutem postea revocatur : sic et poenitenti pec- ter offensam in servitutem postea revocatur : sic et poenitenti pec- cata vere dimittuntur, et tamen propter offensam quæ replicatur, ite- cata vere dimittuntur, et tamen propter offensam quæ replicatur, ite- rum redeunt. Si vero non redire dicantur, sane potest dici etiam sic nihil rum redeunt. Si vero non redire dicantur, sane potest dici etiam sic nihil de venia relinqui : non quod dimissa peccata iterum imputentur, sed quia de venia relinqui : non quod dimissa peccata iterum imputentur, sed quia propter ingratitudinem ita reus et immundus constituitur, ac si illa redi- propter ingratitudinem ita reus et immundus constituitur, ac si illa redi-

rent. rent.

ARTICULUS XXVII. ARTICULUS XXVII.

Qui dicuntur perfecti ? et, Quæ est pœ- Qui dicuntur perfecti ? et, Quæ est pœ- nitentia perfectorum? nitentia perfectorum?

Deinde objicitur de hoc quod dicit, Deinde objicitur de hoc quod dicit, ibi, B, « De pænitentia perfectorum, ibi, B, « De pænitentia perfectorum,

etc. » etc. »

Edit. J. Alleaume, pœnitentia. Edit. J. Alleaume, pœnitentia.

Perfecti enim sunt qui ex voto se ad Perfecti enim sunt qui ex voto se ad perfectionem obligaverunt et non tan- perfectionem obligaverunt et non tan- tum his convenit semper in se pœnitere, tum his convenit semper in se pœnitere, sed etiam aliis: quia omnes debent ha- sed etiam aliis: quia omnes debent ha- bere propositum perseverandi in pœni- bere propositum perseverandi in pœni-

tentia. tentia.

SOLUTIO. Dicendum, quod perfecti vo- : SOLUTIO. Dicendum, quod perfecti vo- : cantur hic illi qui secundum statum pœ- cantur hic illi qui secundum statum pœ- nitentiæ hic sunt perfecti, et illi sunt nitentiæ hic sunt perfecti, et illi sunt qui continuant pœnitentiam usque ad qui continuant pœnitentiam usque ad

IN IV SENTENT. DIST. XIV, C. IN IV SENTENT. DIST. XIV, C.

mortem. Est enim perfectio pœnitentiæ mortem. Est enim perfectio pœnitentiæ secundum esse, et secundum bene esse secundum esse, et secundum bene esse in consecutione finis. Secundum esse in consecutione finis. Secundum esse quatuor exiguntur ad perfectionem pœ- quatuor exiguntur ad perfectionem pœ- nitentiæ, scilicet revocatio a malo, dolor nitentiæ, scilicet revocatio a malo, dolor de commisso, propositum non commit- de commisso, propositum non commit- tendi, et diligentia satisfaciendi. Secun- tendi, et diligentia satisfaciendi. Secun- dum bene esse quæ in consecutione finis dum bene esse quæ in consecutione finis est, quando actu continuatur usque ad est, quando actu continuatur usque ad

451 451

salutem post mortem : unde Ambro- salutem post mortem : unde Ambro- sius << Sicut charitas alia est incipiens, sius << Sicut charitas alia est incipiens, alia proficiens, alia perfecta: sic pœni- alia proficiens, alia perfecta: sic pœni- tentia aliqua incipientium est, aliqua tentia aliqua incipientium est, aliqua proficientium, aliqua perfectorum. proficientium, aliqua perfectorum.

>> >>

Et per hoc patet solutio ad objetcum: Et per hoc patet solutio ad objetcum: quia non loquitur hic de tali perfectione quia non loquitur hic de tali perfectione quæ est per votum, vel in signo habitus quæ est per votum, vel in signo habitus religionis. religionis.

C. De solemni et unica poenitentia. C. De solemni et unica poenitentia.

Illud autem quod Ambrosius ait, « Reprehenduntur, etc. » Et, « Sicut Illud autem quod Ambrosius ait, « Reprehenduntur, etc. » Et, « Sicut unum baptisma, ita et una poenitentia: » non secundum generalem, sed unum baptisma, ita et una poenitentia: » non secundum generalem, sed secundum specialem morem Ecclesiæ de solemni poenitentia dictum intelli- secundum specialem morem Ecclesiæ de solemni poenitentia dictum intelli- gitur, quæ apud quosdam semel celebrata non iteratur. Item illud aliud gitur, quæ apud quosdam semel celebrata non iteratur. Item illud aliud Ambrosii Poenitentia semel usurpata nec celebrata, et fructum prioris au- Ambrosii Poenitentia semel usurpata nec celebrata, et fructum prioris au- fert, et usum sequentis amittit: de solemni intelligitur. Solemnis ergo pœ- fert, et usum sequentis amittit: de solemni intelligitur. Solemnis ergo pœ- nitentia, ut Ambrosius in eodem ait, est quæ fit extra Ecclesiam in mani- nitentia, ut Ambrosius in eodem ait, est quæ fit extra Ecclesiam in mani- festo, in cinere, et cilicio quæ pro gravioribus horrendisque ac manifestis festo, in cinere, et cilicio quæ pro gravioribus horrendisque ac manifestis delictis tantum imponitur et illa non est iteranda pro reverentia sacra- delictis tantum imponitur et illa non est iteranda pro reverentia sacra- menti, ut ne vilescat et contemptibilis fiat hominibus. Unde Augustinus : menti, ut ne vilescat et contemptibilis fiat hominibus. Unde Augustinus : Quamvis caute et salubriter provisum sit, ut locus illius humillimæ pœni- Quamvis caute et salubriter provisum sit, ut locus illius humillimæ pœni- tentiæ semel in Ecclesia concedatur, ne medicina vilis vel minus utilis es- tentiæ semel in Ecclesia concedatur, ne medicina vilis vel minus utilis es- set ægrotis: quæ tanto magis salubris est, quanto minus contemptibilis set ægrotis: quæ tanto magis salubris est, quanto minus contemptibilis fuerit. Quis tamen audeat Deo dicere: Quare huic homini qui post pœni- fuerit. Quis tamen audeat Deo dicere: Quare huic homini qui post pœni- tentiam primam rursus se laqueis iniquitatis obstringit, adhuc iterum par- tentiam primam rursus se laqueis iniquitatis obstringit, adhuc iterum par- cis 2 ? Origenes quoque de hac solemni pœnitentia, quæ pro gravioribus cis 2 ? Origenes quoque de hac solemni pœnitentia, quæ pro gravioribus criminibus injungitur, ait: Si nos aliqua culpa mortalis invenerit, quæ non criminibus injungitur, ait: Si nos aliqua culpa mortalis invenerit, quæ non in crimine mortali, vel in blasphemia fidei, sed in sermonis vel in morum in crimine mortali, vel in blasphemia fidei, sed in sermonis vel in morum vitio consistat: hæc culpa semper reparari potest: nec interdicitur ali- vitio consistat: hæc culpa semper reparari potest: nec interdicitur ali- quando de hujusmodi pœnitentiam agere, sed non ita de gravioribus crimi- quando de hujusmodi pœnitentiam agere, sed non ita de gravioribus crimi- nibus. In gravioribus enim criminibus semel tantum poenitentiæ conceditur nibus. In gravioribus enim criminibus semel tantum poenitentiæ conceditur locus. Communia quæ frequenter incurrimus, semper pœnitentiam reci- locus. Communia quæ frequenter incurrimus, semper pœnitentiam reci-

1 Cf. de Pœnitent. Dist. III, cap. Reprehenduntur (Nota edit. Lugd.) 2 S. AUGUSTINUS 1 Cf. de Pœnitent. Dist. III, cap. Reprehenduntur (Nota edit. Lugd.) 2 S. AUGUSTINUS , Ad Macedonium, epist. 54. , Ad Macedonium, epist. 54.

452 452

D. ALB. MAG. ORD. PRED. D. ALB. MAG. ORD. PRED.

piunt, et semper redimuntur '. Communia dicit venialia peccata, et forte piunt, et semper redimuntur '. Communia dicit venialia peccata, et forte mortalia quædam aliis minus gravia quæ sicut sæpe committuntur, ita mortalia quædam aliis minus gravia quæ sicut sæpe committuntur, ita frequenter per poenitentiam redimuntur. Sed de gravioribus criminibus se- frequenter per poenitentiam redimuntur. Sed de gravioribus criminibus se- mel tantum agitur pœnitentia, scilicet solemnis. Nam et de illis, si iteren- mel tantum agitur pœnitentia, scilicet solemnis. Nam et de illis, si iteren- tur, iteratur pœnitentia, sed non solemnis: quod tamen in quibusdam Ec- tur, iteratur pœnitentia, sed non solemnis: quod tamen in quibusdam Ec-

clesiis non servatur. clesiis non servatur.

ARTICULUS XXVIII. ARTICULUS XXVIII.

Quot sint modi pœnitentiæ ? Quot sint modi pœnitentiæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, circa initium: « Solemnis ergo ibi, C, circa initium: « Solemnis ergo pænitentia, ut Ambrosius, etc. »> pænitentia, ut Ambrosius, etc. »>

Notandum ergo, quod tres sunt modi Notandum ergo, quod tres sunt modi poenitentiæ, scilicet solemnis, privata, et poenitentiæ, scilicet solemnis, privata, et publica. publica.

Solemnis est quæ inchoatur in prin- Solemnis est quæ inchoatur in prin- cipio quadragesimæ, quando pœnitens cipio quadragesimæ, quando pœnitens ponitur extra Ecclesiam. Hanc autem ponitur extra Ecclesiam. Hanc autem ejectionem pœnitentis debet facere Epi- ejectionem pœnitentis debet facere Epi- scopus cum Presbyteris, qui modum cul- scopus cum Presbyteris, qui modum cul- et non est imponenda et non est imponenda pæ noverunt : pæ noverunt : nisi pro crimine quod totam commovet nisi pro crimine quod totam commovet urbem, ut dicitur in canone: Presbyter urbem, ut dicitur in canone: Presbyter inconsulto Episcopo. Hæc autem pœni- inconsulto Episcopo. Hæc autem pœni- tentia non est iteranda: quia est repræ- tentia non est iteranda: quia est repræ- sentatio ejectionis Adæ de paradiso : in- sentatio ejectionis Adæ de paradiso : in- troductio autem non est in paradisum troductio autem non est in paradisum nisi post mortem Christi ad minus, quod nisi post mortem Christi ad minus, quod repræsentatur in Pascha. Unde de prima repræsentatur in Pascha. Unde de prima dicitur, quod cum crebris suspiriis de- dicitur, quod cum crebris suspiriis de- nuntiet eis Episcopus, quod sicut Adam nuntiet eis Episcopus, quod sicut Adam pro peccatis suis ejectus est a para- pro peccatis suis ejectus est a para- diso, ita ipsi pro peccatis suis ab Ec- diso, ita ipsi pro peccatis suis ab Ec- clesia projiciuntur: post jubeat mini- clesia projiciuntur: post jubeat mini- stris, quod expellant eos, clero dicente: stris, quod expellant eos, clero dicente: « In sudore vultus tui vesceris pane « In sudore vultus tui vesceris pane ut videntes sanctam Ecclesiam ut videntes sanctam Ecclesiam pro suis facinoribus commotam, pœni- pro suis facinoribus commotam, pœni-

tuo: » tuo: »

1 ORIGENES, Super Levit. xxv, Homil. 15. 1 ORIGENES, Super Levit. xxv, Homil. 15.

tentiam non parvipendant: tamen de- tentiam non parvipendant: tamen de- bent mitti in Ecclesiam in Coena Domini: bent mitti in Ecclesiam in Coena Domini: sed tunc cum aliis non communicabunt sed tunc cum aliis non communicabunt in Eucharistia, aut in osculo : et sic ma- in Eucharistia, aut in osculo : et sic ma- nebunt usque ad octavas Paschæ, et tunc nebunt usque ad octavas Paschæ, et tunc iterum exibunt. Si autem poenitent, bene iterum exibunt. Si autem poenitent, bene poterunt habere introitum Ecclesiæ, se- poterunt habere introitum Ecclesiæ, se- cundum quod Episcopo videbitur expe- cundum quod Episcopo videbitur expe- dire quandoque autem usque ad finem dire quandoque autem usque ad finem vitæ permanebunt. Si autem datur so- vitæ permanebunt. Si autem datur so- lemnis reconciliatio, tantum fiat ab Epi- lemnis reconciliatio, tantum fiat ab Epi- scopo vel Abbate vel sacerdote de man- scopo vel Abbate vel sacerdote de man- dato Episcopi, si non potest commode dato Episcopi, si non potest commode fieri ab Episcopo, præcipue vero in arti- fieri ab Episcopo, præcipue vero in arti- culo necessitatis: quia tunc a simplici culo necessitatis: quia tunc a simplici sacerdote potest fieri 2. sacerdote potest fieri 2.

Item, Hæc. solemnis poenitentia non Item, Hæc. solemnis poenitentia non est imponenda sacerdotibus, nec diaco- est imponenda sacerdotibus, nec diaco- nibus, ut dicitur infra, Considerandum nibus, ut dicitur infra, Considerandum est nec etiam clerico, nisi prius deposito. est nec etiam clerico, nisi prius deposito.

Item, Qui suscipit talem poenitentiam, Item, Qui suscipit talem poenitentiam, interim dum agit eam, non debet con- interim dum agit eam, non debet con- trahere matrimonium: si tamen contra- trahere matrimonium: si tamen contra- xerit, contractum est et tenet. xerit, contractum est et tenet.

Publica autem pœnitentia est quam Publica autem pœnitentia est quam aliquis publice facit in signis publicatio- aliquis publice facit in signis publicatio- nis pœnitentiæ, licet non ita solemnibus: nis pœnitentiæ, licet non ita solemnibus: et hæc etiam, ut dicunt quidam, non est et hæc etiam, ut dicunt quidam, non est ut habetur ut habetur injungenda sacerdotibus, injungenda sacerdotibus,

xxv, distinct. Presbyter: ubi dicitur, xxv, distinct. Presbyter: ubi dicitur, quod sacerdos non debet publice pœni- quod sacerdos non debet publice pœni- tere inter laicos. Tamen contrarium vi- tere inter laicos. Tamen contrarium vi- detur dici XXVIII, distinct. Presbyter. Et detur dici XXVIII, distinct. Presbyter. Et solvitur: quia si est crimen occultum, solvitur: quia si est crimen occultum, non debet publice pœnitere. Si autem non debet publice pœnitere. Si autem publicum, tanta potest esse enormitas publicum, tanta potest esse enormitas delicti, quod potest publice pœnitere, et delicti, quod potest publice pœnitere, et

debet. debet.

2 Vide xxvi, quæst. 6, cap. ultim. et penult. 2 Vide xxvi, quæst. 6, cap. ultim. et penult.

IN IV SENTENT. DIST. XIV, IN IV SENTENT. DIST. XIV,

Alio modo dicitur publica pœniten- Alio modo dicitur publica pœniten- tia, scilicet quælibet, quæ fit in facie Ec- tia, scilicet quælibet, quæ fit in facie Ec- clesiæ sicut cum injungitur peregrina- clesiæ sicut cum injungitur peregrina- tio per mundum cum baculo cubitali. tio per mundum cum baculo cubitali. Hanc autem, ut dicunt, potest quilibet Hanc autem, ut dicunt, potest quilibet sacerdos injungere suo parochiano : quia sacerdos injungere suo parochiano : quia non invenitur contrarium, nisi forte ali- non invenitur contrarium, nisi forte ali- ter sit de consuetudine illius Ecclesiæ. ter sit de consuetudine illius Ecclesiæ.

Privata autem poenitentia dicitur, quam Privata autem poenitentia dicitur, quam quisque facit cum suo sacerdote, cui pec- quisque facit cum suo sacerdote, cui pec- cata sua confitetur, et recipit ab eo di- cata sua confitetur, et recipit ab eo di- gnum modum satisfaciendi. gnum modum satisfaciendi.

453 453

D. D. Quædam enim est culpa mortalis, Quædam enim est culpa mortalis, quædam non mortalis, ut veniale pecca- quædam non mortalis, ut veniale pecca- tum. Quædam mortalis, contra gratiam, tum. Quædam mortalis, contra gratiam, ut fornicatio quædam mortalis et con- ut fornicatio quædam mortalis et con- tra gratiam et contra rationem, ut per- tra gratiam et contra rationem, ut per- jurium quædam autem mortalis et con- jurium quædam autem mortalis et con- tra gratiam et contra rationem et contra tra gratiam et contra rationem et contra naturam, ut sodomia: quædam autem naturam, ut sodomia: quædam autem digna est accusatione in judicio: quæ- digna est accusatione in judicio: quæ- dam blasphemiæ, quæ est impositio falsi dam blasphemiæ, quæ est impositio falsi criminis in Deum, vel quando attribuitur criminis in Deum, vel quando attribuitur ei quod non convenit, vel quando nega- ei quod non convenit, vel quando nega- tur Deo quod ei convenit, vel communi- tur Deo quod ei convenit, vel communi- catur alii quod ei solum convenit. catur alii quod ei solum convenit.

Expositio Textus. Expositio Textus.

Deinde quæritur de hoc quod dicitur, Deinde quæritur de hoc quod dicitur, ibi, C, post medium: « Aliqua culpa ibi, C, post medium: « Aliqua culpa

mortalis etc. » mortalis etc. »

D. Auctoritatibus probat, quod non semel tantum, sed frequenter peccata dimittantur D. Auctoritatibus probat, quod non semel tantum, sed frequenter peccata dimittantur per pœnitentiam. per pœnitentiam.

Quod vero pœnitentia non semel tantum agatur, sed frequenter iteretur, Quod vero pœnitentia non semel tantum agatur, sed frequenter iteretur, et per eam frequenter iterum venia præstetur, pluribus Sanctorum testi- et per eam frequenter iterum venia præstetur, pluribus Sanctorum testi- moniis probatur. Ait enim Augustinus' scribens contra quosdam hæreti- moniis probatur. Ait enim Augustinus' scribens contra quosdam hæreti- cos qui peccantibus post baptismum semel tantum dicebant utilem esse pœ- cos qui peccantibus post baptismum semel tantum dicebant utilem esse pœ- nitentiam, ita Adhuc instant perfidi, qui sapiunt plusquam oportet: non nitentiam, ita Adhuc instant perfidi, qui sapiunt plusquam oportet: non sobrii, sed excedentes mensuram, dicunt: Etsi semel peccantibus post sobrii, sed excedentes mensuram, dicunt: Etsi semel peccantibus post baptismum valeat poenitentia, non tamen sæpe peccantibus proderit itera- baptismum valeat poenitentia, non tamen sæpe peccantibus proderit itera- ta alioquin remissio ad peccandum esset incitatio. Dicunt enim, Quis ta alioquin remissio ad peccandum esset incitatio. Dicunt enim, Quis non semper peccaret, si semper per poenitentiam redire posset? Dicunt non semper peccaret, si semper per poenitentiam redire posset? Dicunt enim Dominum incitatorem mali, si semper peccantibus subvenit: et ei enim Dominum incitatorem mali, si semper peccantibus subvenit: et ei peccata placere, quibus semper præsto est gratia. Errant autem. Constat peccata placere, quibus semper præsto est gratia. Errant autem. Constat enim multum ei peccata displicere, qui semper præsto est ea destruere : enim multum ei peccata displicere, qui semper præsto est ea destruere :

sed sed

1 S. AUGUSTINUSs, Lib. de vera et falsa pœnitentia, cap. 5. 1 S. AUGUSTINUSs, Lib. de vera et falsa pœnitentia, cap. 5.

2 Ad Roman. XII, 3: Dico... omnibus qui sunt inter vos, non plus sapere quam oportet sapere, 2 Ad Roman. XII, 3: Dico... omnibus qui sunt inter vos, non plus sapere quam oportet sapere,

sapere ad sobrietatem. sapere ad sobrietatem.

454 454

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

: et : et

ve- ve-

sed si ea amaret, non semper ea destrueret. Idem ad Macedonium 1 : In tan- sed si ea amaret, non semper ea destrueret. Idem ad Macedonium 1 : In tan- tum hominum iniquitas aliquando progreditur, ut, etiam post peractam tum hominum iniquitas aliquando progreditur, ut, etiam post peractam pœnitentiam, et post altaris reconciliationem, vel similia vel graviora pœnitentiam, et post altaris reconciliationem, vel similia vel graviora committant et tamen Deus facit etiam super tales oriri solem suum 2, nec committant et tamen Deus facit etiam super tales oriri solem suum 2, nec minus tribuit quam ante tribuerat, largissima munera vitæ et salutis: minus tribuit quam ante tribuerat, largissima munera vitæ et salutis: quamvis eis in Ecclesia locus ille pœnitentiæ non concedatur, Deus tamen quamvis eis in Ecclesia locus ille pœnitentiæ non concedatur, Deus tamen super eos suæ patientiæ non obliviscitur. Ex quorum numero si quis vo- super eos suæ patientiæ non obliviscitur. Ex quorum numero si quis vo- bis dicat, dicite mihi utrum aliquid prosit ad vitam futuram, si in ista vita bis dicat, dicite mihi utrum aliquid prosit ad vitam futuram, si in ista vita illecebrosissimæ voluptatis blandimenta contempsero, si me pœnitendo illecebrosissimæ voluptatis blandimenta contempsero, si me pœnitendo hementius quam prius excruciavero, si uberius flevero, si melius vixero, hementius quam prius excruciavero, si uberius flevero, si melius vixero, si pauperes largius sustentavero, si charitate ardentius flagravero? quis si pauperes largius sustentavero, si charitate ardentius flagravero? quis vestrum ita desipit, ut huic homini dicat: Nihil tibi ista in posterum vestrum ita desipit, ut huic homini dicat: Nihil tibi ista in posterum proderunt. Vade, saltem hujus vitæ suavitate fruere. Avertat Deus tam proderunt. Vade, saltem hujus vitæ suavitate fruere. Avertat Deus tam inanem sacrilegamque dementiam. Item, Joannes Chrysostomus de inanem sacrilegamque dementiam. Item, Joannes Chrysostomus de Reparatione lapsi : Talis (mihi crede) talis est erga homines pietas Dei: Reparatione lapsi : Talis (mihi crede) talis est erga homines pietas Dei: numquam spernit pœnitentiam, si ei sincere et simpliciter offeratur, etiam- numquam spernit pœnitentiam, si ei sincere et simpliciter offeratur, etiam- si ad summum quis perveniat malorum, et inde tamen velit reverti ad vir- si ad summum quis perveniat malorum, et inde tamen velit reverti ad vir- tutis viam suscipit libenter et amplectitur, et facit omnia quatenus ad tutis viam suscipit libenter et amplectitur, et facit omnia quatenus ad priorem revocet statum. Quodque est adhuc præstantius et eminentius, priorem revocet statum. Quodque est adhuc præstantius et eminentius, etiamsi non potuerit quis explere omnem satisfaciendi ordinem, quantulam- etiamsi non potuerit quis explere omnem satisfaciendi ordinem, quantulam- cumque tamen et quantumlibet brevi tempore gestam non respuit pœni- cumque tamen et quantumlibet brevi tempore gestam non respuit pœni- tentiam suscipit etiam ipsam, nec patitur quamvis exiguæ conversionis tentiam suscipit etiam ipsam, nec patitur quamvis exiguæ conversionis perdere mercedem. perdere mercedem.

3 3

Exemplis etiam hoc idem adstrui potest. David enim per poenitentiam, Exemplis etiam hoc idem adstrui potest. David enim per poenitentiam, adulterii simul et homicidii veniam impetravit : et graviter tamen postea adulterii simul et homicidii veniam impetravit : et graviter tamen postea deliquit in populi enumeratione, quod populi multitudo prostrata ostendit. deliquit in populi enumeratione, quod populi multitudo prostrata ostendit. Illud autem mirabile est, quod Angelo ferienti plebem se obtulit dicens: Illud autem mirabile est, quod Angelo ferienti plebem se obtulit dicens: Grex iste quid fecit ? fiat manus tua in me, et in domum patris mei *. Quo Grex iste quid fecit ? fiat manus tua in me, et in domum patris mei *. Quo facto statim sacrificio dignus judicatur, qui absolutione æstimabatur indi- facto statim sacrificio dignus judicatur, qui absolutione æstimabatur indi- gnus. Nec mirum si tali sua oblatione pro populo, peccati sui adeptus est gnus. Nec mirum si tali sua oblatione pro populo, peccati sui adeptus est veniam cum Moyses offerendo se pro plebis errore, peccata diluerit. His veniam cum Moyses offerendo se pro plebis errore, peccata diluerit. His aliisque testimoniis pluribus evidenter ostenditur, per pœnitentiam non aliisque testimoniis pluribus evidenter ostenditur, per pœnitentiam non

1 S. AUGUSTINUS, Ad Macedonium, epist. 54. 1 S. AUGUSTINUS, Ad Macedonium, epist. 54.

2 Matth. v, 45. 2 Matth. v, 45.

3 Edit. J. Alleaume, immanem. 3 Edit. J. Alleaume, immanem.

4 II Reg. XII, 1 et seq. Cf. S. AMBROSIUM, In apologia David, cap. 7. 4 II Reg. XII, 1 et seq. Cf. S. AMBROSIUM, In apologia David, cap. 7.

versatur, versatur,

5 I Paralip. xx1, 17: Dixitque David ad Deum : Nonne ego sum qui jussi ut numeraretur populus? 5 I Paralip. xx1, 17: Dixitque David ad Deum : Nonne ego sum qui jussi ut numeraretur populus? Ego, qui peccavi: ego, qui malum feci iste grex quid commeruit? Domine Deus meus, Ego, qui peccavi: ego, qui malum feci iste grex quid commeruit? Domine Deus meus, obsecro, manus tua in me, et in domum patris mei populus autem tuus non percutiatur. obsecro, manus tua in me, et in domum patris mei populus autem tuus non percutiatur.

6 Exod. XXXII, 10 et seq. 6 Exod. XXXII, 10 et seq.

itan- itan-

ctam ctam

viora viora

nec nec

is: et is: et amen amen

S VO- S VO-

vita vita

.o ve- .o ve-

xero, xero,

quis quis

erum erum

tam tam

5 5

de de

Dei: Dei: tiam- tiam- | vir- | vir- Is ad Is ad

itius, itius, ilam- ilam- ceni- ceni-

sionis sionis

' '

tiam, tiam,

ostea ostea

endit. endit.

cens: cens:

Quo Quo indi- indi- Is est Is est

. His . His non non

pulus? pulus?

rsatur, rsatur,

d contra. d contra.

455 455

IN IV SENTENT. DIST. XIV, D, ART. 29, IN IV SENTENT. DIST. XIV, D, ART. 29, semel tantum, sed sæpius nos a peccatis surgere, et veram pœnitentiam semel tantum, sed sæpius nos a peccatis surgere, et veram pœnitentiam sæpius agi. Voluntarie enim peccantibus nobis (ut ait Apostolus 4) pro pec- sæpius agi. Voluntarie enim peccantibus nobis (ut ait Apostolus 4) pro pec- catis non relinquitur hostia secunda, scilicet quia semel tantum Christum catis non relinquitur hostia secunda, scilicet quia semel tantum Christum oportuit pati nec relinquitur secundus baptismus. Relinquitur vero se- oportuit pati nec relinquitur secundus baptismus. Relinquitur vero se- cunda poenitentia, et tertia, et deinceps, ut Joannes Chrysostomus super cunda poenitentia, et tertia, et deinceps, ut Joannes Chrysostomus super hunc locum ait: Sciendum, inquit, quod hic quidam exsurgunt, horum hunc locum ait: Sciendum, inquit, quod hic quidam exsurgunt, horum verborum occasione poenitentiam auferentes quasi per poenitentiam non verborum occasione poenitentiam auferentes quasi per poenitentiam non valeat peccator post lapsum resurgere secundo, et tertio, et deinceps 3. valeat peccator post lapsum resurgere secundo, et tertio, et deinceps 3. Verum etiam in hoc poenitentiam non excludit, nec propitiationem, quæ Verum etiam in hoc poenitentiam non excludit, nec propitiationem, quæ sæpe fit per poenitentiam, sed secundum baptismum et hostiam, sæpe fit per poenitentiam, sed secundum baptismum et hostiam,

ARTICULUS XXIX. ARTICULUS XXIX.

An sæpius iterata pœnitentia, semper de An sæpius iterata pœnitentia, semper de criminibus datur venia toties quoties? criminibus datur venia toties quoties?

Deinde videnda est tertia pars illius Deinde videnda est tertia pars illius partis quæ incipit ibi, D, « Quod vero partis quæ incipit ibi, D, « Quod vero pænitentia non semel tantum agatur, pænitentia non semel tantum agatur,

etc. etc.

Inducit hic Magister plurimas auctori- Inducit hic Magister plurimas auctori- tates, quod sæpius iteratur poenitentia, et tates, quod sæpius iteratur poenitentia, et semper de criminibus datur venia. semper de criminibus datur venia.

Videtur autem falsum dicere: quia Videtur autem falsum dicere: quia Amos, 1, 3, super illud: Super tribus sce- Amos, 1, 3, super illud: Super tribus sce- leribus Damasci, etc., dicit Glossa Hie- leribus Damasci, etc., dicit Glossa Hie- ronymi « Ter indulgentiam Dominum ronymi « Ter indulgentiam Dominum posse dare signat, qui quarto eadem pec- posse dare signat, qui quarto eadem pec- cata admittentibus nec poenitentiam nec cata admittentibus nec poenitentiam nec indulgentiam daturum se denuntiat. »> indulgentiam daturum se denuntiat. »>

CONTRA videtur, CONTRA videtur,

1. Matth. XVIII, 22: Non dico tibi, Petre, 1. Matth. XVIII, 22: Non dico tibi, Petre, usque septies, sed usque septuagies septies. usque septies, sed usque septuagies septies.

2. Item, Augustinus super illud Joan. 2. Item, Augustinus super illud Joan. XIII, 14 Et vos debetis alter alterius XIII, 14 Et vos debetis alter alterius lavare pedes, etc. « Cur Dominus pedes lavare pedes, etc. « Cur Dominus pedes Petri lavisset, et hoc ipsum facere etiam Petri lavisset, et hoc ipsum facere etiam docuisset, nisi quoniam sicut quotidiana docuisset, nisi quoniam sicut quotidiana

1 Cf. ad Roman. vi, 1 et seq., et, ad Hebr. x, 1 Cf. ad Roman. vi, 1 et seq., et, ad Hebr. x,

1-18. 1-18.

2 S. JOANNES CHRYSOSTOMUs, Homil. 20 super 2 S. JOANNES CHRYSOSTOMUs, Homil. 20 super

2 2

est offensio, ita oportet quod quotidiana est offensio, ita oportet quod quotidiana sit remissio. » sit remissio. »

3. Item, Bernardus super Cantica: 3. Item, Bernardus super Cantica: « Major est iniquitas mea, quam ut ve- « Major est iniquitas mea, quam ut ve- niam merear 3, absit. Major est pietas niam merear 3, absit. Major est pietas quam quævis iniquitas. Sed impietas quam quævis iniquitas. Sed impietas tanta est, quod iteratur sæpius: ergo tanta est, quod iteratur sæpius: ergo major pietas semper præsto est ad de- major pietas semper præsto est ad de- struendum 4. » struendum 4. »

4. Item, Infinita est Dei misericordia; 4. Item, Infinita est Dei misericordia; ergo non finitur numero aliquo iteratio- ergo non finitur numero aliquo iteratio- nis peccatorum: ergo quantumcumque nis peccatorum: ergo quantumcumque iterantur peccata, semper conceditur iterantur peccata, semper conceditur pœnitentia, si quæratur. pœnitentia, si quæratur.

ET HOC concedendum est. ET HOC concedendum est.

secun- secun-

AD PRIMUM dicendum, quod AD PRIMUM dicendum, quod dum Hieronymum, primum peccatum est dum Hieronymum, primum peccatum est cogitare. Secundum, consentire cogita- cogitare. Secundum, consentire cogita- tioni. Tertium, cogitata operari. Quar- tioni. Tertium, cogitata operari. Quar- tum autem, finaliter non pœnitere. Et tum autem, finaliter non pœnitere. Et hoc planum est, quod non remittitur : hoc planum est, quod non remittitur : quia vita in peccatis finitur. Et, sicut quia vita in peccatis finitur. Et, sicut dicit Damascenus, « quod hominibus est dicit Damascenus, « quod hominibus est hoc est malis Angelis casus : » hoc est malis Angelis casus : » quia sicut hominibus post mortem non quia sicut hominibus post mortem non datur locus pœnitentiæ, ita nec Angelis datur locus pœnitentiæ, ita nec Angelis post casum. Et sic patet, quod per illud post casum. Et sic patet, quod per illud non probatur non posse iterari pœniten- non probatur non posse iterari pœniten- tiam. tiam.

mors, mors,

cap. x epist. ad Hebræos. cap. x epist. ad Hebræos.

3 Genes. IV, 13. 3 Genes. IV, 13.

4 S. BERNARDUS, Super Cantica, Serm. 6. 4 S. BERNARDUS, Super Cantica, Serm. 6.

Solutio. Solutio.

436 436

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS XXX. ARTICULUS XXX.

An resurgens per pænitentiam a peccato, An resurgens per pænitentiam a peccato, resurgat in majori charitate quam resurgat in majori charitate quam prius habuit ? prius habuit ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi D, § 1, sub medium: « Nec minus ibi D, § 1, sub medium: « Nec minus tribuit quam ante tribuerat, etc. » tribuit quam ante tribuerat, etc. »

Ex hoc videtur, quod quicumque re- Ex hoc videtur, quod quicumque re- surgit per pœnitentiam, quod resurgat surgit per pœnitentiam, quod resurgat in æquali vel majori, quam prius habue- in æquali vel majori, quam prius habue- rit, charitate. rit, charitate.

SED CONTRA hoc videtur, SED CONTRA hoc videtur,

1. Numer. x1, 34: Egressi de Sepulcris 1. Numer. x1, 34: Egressi de Sepulcris concupiscentiæ, venerunt in Haseroth, concupiscentiæ, venerunt in Haseroth, dicit Glossa Hieronymi: « Prudens le- dicit Glossa Hieronymi: « Prudens le- ctor, attende, quod post consummatam ctor, attende, quod post consummatam in duodenario virtutem, quia superbivit in duodenario virtutem, quia superbivit Israel in Sepulcris concupiscentiæ, car- Israel in Sepulcris concupiscentiæ, car- nes Egyptias desideravit, et rursum fun- nes Egyptias desideravit, et rursum fun- damentum jacit, et atria, id est, vestibula damentum jacit, et atria, id est, vestibula virtutum ingreditur, ostendens nobis virtutum ingreditur, ostendens nobis eos qui stant posse cadere, et qui cecide- eos qui stant posse cadere, et qui cecide- runt posse resurgere. » Haseroth enim runt posse resurgere. » Haseroth enim atria interpretatur: sed vestibula virtu- atria interpretatur: sed vestibula virtu- tis dicuntur virtutis initia. Cum ergo tis dicuntur virtutis initia. Cum ergo prius habuerint consummatam virtu- prius habuerint consummatam virtu- tem, quæ per duodenarium numerum in tem, quæ per duodenarium numerum in Haseroth significatur, per casum in Se- Haseroth significatur, per casum in Se- pulcris concupiscentiæ reducti sunt ad pulcris concupiscentiæ reducti sunt ad initia. Ergo in minori virtute resurrexit: initia. Ergo in minori virtute resurrexit: non igitur in æquali, vel majori, ut vi- non igitur in æquali, vel majori, ut vi- detur. detur.

2. Item, Ezechiel. XLIV, 10 et 11: Sed 2. Item, Ezechiel. XLIV, 10 et 11: Sed et Levitæ qui longe recesserunt a me in et Levitæ qui longe recesserunt a me in errore filiorum Israel, et erraverunt a errore filiorum Israel, et erraverunt a me post idola sua, et portaverunt iniqui- me post idola sua, et portaverunt iniqui- tatem suam, erunt in sanctuario meo tatem suam, erunt in sanctuario meo æditui, et janitores, etc. Ergo casus de- æditui, et janitores, etc. Ergo casus de- jecit eos in inferiora officia: et magis jecit eos in inferiora officia: et magis virtuosis debetur majus officium: ergo virtuosis debetur majus officium: ergo resurgent in minori virtute, ut videtur. resurgent in minori virtute, ut videtur.

3. Item, Charitas minima potest re- 3. Item, Charitas minima potest re-

surgere post priorem lapsum : ergo non surgere post priorem lapsum : ergo non est necessarium, quod resurgat in ma- est necessarium, quod resurgat in ma- jori, vel æquali, quia prius potuit ha- jori, vel æquali, quia prius potuit ha- bere majorem, minorem, vel æqualem. bere majorem, minorem, vel æqualem.

4. Item, Dicitur, Matth. xxv, 15, quod 4. Item, Dicitur, Matth. xxv, 15, quod dedit unicuique secundum propriam vir- dedit unicuique secundum propriam vir- tutem: sed virtus in resurgentibus non tutem: sed virtus in resurgentibus non est vis boni naturalis, et potestas natu- est vis boni naturalis, et potestas natu- ralis debilitatur per peccatum : ergo vi- ralis debilitatur per peccatum : ergo vi- detur, quod post lapsum minus datur ei detur, quod post lapsum minus datur ei quam ante ergo resurget in minori; quam ante ergo resurget in minori;

non ergo in majori. non ergo in majori.

5. Item, Si resurgit in majori, vel 5. Item, Si resurgit in majori, vel æquali ergo quantumcumque enormia æquali ergo quantumcumque enormia peccata commisit, non impediunt eum a peccata commisit, non impediunt eum a tali resurrectione. Ponamus ergo unum tali resurrectione. Ponamus ergo unum cecidisse per unam fornicationem, et cecidisse per unam fornicationem, et alium per multo majora peccata: ergo alium per multo majora peccata: ergo illi resurgunt in æquali charitate et vir- illi resurgunt in æquali charitate et vir- tutibus, ut videtur. Ponatur ergo, quod tutibus, ut videtur. Ponatur ergo, quod æqualiter præparent se ad suscipiendum æqualiter præparent se ad suscipiendum gratiam, et in omnibus sint æquales gratiam, et in omnibus sint æquales præter hæc duo solum, quod plus offen- præter hæc duo solum, quod plus offen- dens habuit ante majorem gratiam, et dens habuit ante majorem gratiam, et quod turpius cecidit: ergo videtur, quod quod turpius cecidit: ergo videtur, quod nihil adjuvat istum ad habendum majo- nihil adjuvat istum ad habendum majo- rem gratiam, nisi quod plus peccavit. Si rem gratiam, nisi quod plus peccavit. Si dicas, Imo quia prius magis meruit ex dicas, Imo quia prius magis meruit ex majori gratia. CONTRA: Ex hoc quod ex majori gratia. CONTRA: Ex hoc quod ex majori gratia cecidit, fuit magis ingra- majori gratia cecidit, fuit magis ingra- tus et ex hoc quod fuit magis ingratus, tus et ex hoc quod fuit magis ingratus, magis peccavit et ex hoc quod magis magis peccavit et ex hoc quod magis peccavit, minus consequi debuit : ergo a peccavit, minus consequi debuit : ergo a primo, quanto majorem gratiam habuit, primo, quanto majorem gratiam habuit, minus postea de virtutibus et gratia con- minus postea de virtutibus et gratia con- sequi debuit: ergo non resurgit in sequi debuit: ergo non resurgit in æquali vel majori. æquali vel majori.

6. Item, Ponamus duos cadentes a 6. Item, Ponamus duos cadentes a gratia, unum a majori, alterum a minori: gratia, unum a majori, alterum a minori: et illum qui cecidit a majori, se multo et illum qui cecidit a majori, se multo minus præparasse ad suscipiendam gra- minus præparasse ad suscipiendam gra- tiam, quam alium. Inde sic: Deus dat tiam, quam alium. Inde sic: Deus dat unicuique gratiam secundum propriam unicuique gratiam secundum propriam virtutem et glossatur communiter, id virtutem et glossatur communiter, id est, conatum quo se præparat: sed ille est, conatum quo se præparat: sed ille qui cecidit a minori gratia, magis se præ- qui cecidit a minori gratia, magis se præ- paravit quam ille qui cecidit a majori: paravit quam ille qui cecidit a majori: ergo majorem gratiam recipit : ergo per ergo majorem gratiam recipit : ergo per consequens alius recipit minorem: non consequens alius recipit minorem: non

had contra. had contra.

IN IV SENTENT. DIST. XIV, D, ART. 30. IN IV SENTENT. DIST. XIV, D, ART. 30.

ergo surgit in æquali charitate et virtute. ergo surgit in æquali charitate et virtute.

7. Item, Amos, v, 3: Urbs de qua 7. Item, Amos, v, 3: Urbs de qua egrediebantur mille, etc., dicit Glossa: egrediebantur mille, etc., dicit Glossa: « Unitas habet sacramentum unius Dei : « Unitas habet sacramentum unius Dei : et esse in hoc uno est summa beatitudo et esse in hoc uno est summa beatitudo quæ unus et verus Deus est. Secunda in quæ unus et verus Deus est. Secunda in secundo, scilicet in decade. Tertia in ter- secundo, scilicet in decade. Tertia in ter- tio, scilicet in centenario. Sicut enim tio, scilicet in centenario. Sicut enim denarius ex decem unitatibus completur: denarius ex decem unitatibus completur: sic centenarius decem decadibus, et mille- sic centenarius decem decadibus, et mille- narius decem centenariis, per quem narius decem centenariis, per quem quarta, id est, summa beatitudo signifi- quarta, id est, summa beatitudo signifi- catur de qua amissa si quis egerit pœ- catur de qua amissa si quis egerit pœ- nitentiam, de quarto, scilicet millenario nitentiam, de quarto, scilicet millenario vix redit ad tertium, scilicet centena- vix redit ad tertium, scilicet centena- rium et si est in centenario, vix redit rium et si est in centenario, vix redit ad secundum, scilicet denarium: » ergo ad secundum, scilicet denarium: » ergo patet, quod Glossa vult, quod resurgat patet, quod Glossa vult, quod resurgat in minori non ergo semper in æquali in minori non ergo semper in æquali vel in majori. vel in majori.

8. Item, Quid est in causa, quod in 8. Item, Quid est in causa, quod in æquali vel in minori resurgat? In sani- æquali vel in minori resurgat? In sani- tate enim corporis amissa, videmus re- tate enim corporis amissa, videmus re- stitutionem sanitatis frequenter in minori stitutionem sanitatis frequenter in minori robore corporis: ergo similiter et pro- robore corporis: ergo similiter et pro- portioanliter erit in amissa sanitate men- portioanliter erit in amissa sanitate men- tis: ergo resurgit in minori frequenter, tis: ergo resurgit in minori frequenter, ut videtur. ut videtur.

CONTRA: CONTRA:

1. Ad Roman. VIII, 28: Scimus enim 1. Ad Roman. VIII, 28: Scimus enim quoniam diligentibus Deum, etc., quoniam diligentibus Deum, etc., Glossa «Si qui etiam horum deviant et Glossa «Si qui etiam horum deviant et exorbitant, et hoc ipsum facit eis Deus exorbitant, et hoc ipsum facit eis Deus proficere in bonum. » Qui autem profi- proficere in bonum. » Qui autem profi- cit, acquirit majus quam prius habuit. cit, acquirit majus quam prius habuit. Ergo per casum proficiendo resurgit in Ergo per casum proficiendo resurgit in majoribus virtutibus quam prius. majoribus virtutibus quam prius.

2. Item, Ad Roman. v, 20: Ubi abun- 2. Item, Ad Roman. v, 20: Ubi abun- davit delictum, superabundavit gratia. davit delictum, superabundavit gratia. Sed non potest superabundare gratia nisi Sed non potest superabundare gratia nisi detur major a Domino quam prius. Ergo detur major a Domino quam prius. Ergo post casum major gratia datur, quam post casum major gratia datur, quam prius habebatur. Ergo cadens resurget in prius habebatur. Ergo cadens resurget in majori charitate quam habuit, quando majori charitate quam habuit, quando

cecidit. cecidit.

3. Item, Joel, II, 25: Reddam vobis 3. Item, Joel, II, 25: Reddam vobis annos quos comedit locusta, etc. Ubi annos quos comedit locusta, etc. Ubi dicit Glossa: «< Non patiar perire uberta- dicit Glossa: «< Non patiar perire uberta- tem quam ante pro tribulationibus perdi- tem quam ante pro tribulationibus perdi-

457 457

distis » ergo restituit Dominus virtutem distis » ergo restituit Dominus virtutem æqualem post lapsum virtuti quæ fuit æqualem post lapsum virtuti quæ fuit ante lapsum, quia aliter aliquid deper- ante lapsum, quia aliter aliquid deper- isset. isset.

4. Item, Lucæ, VII, 43 et 44: Plus di- 4. Item, Lucæ, VII, 43 et 44: Plus di- ligit... cui plus donavit. Sed cadenti ligit... cui plus donavit. Sed cadenti cum resurgit plus donatur quam si num- cum resurgit plus donatur quam si num- quam cecidisset. Ergo plus diligit. Ergo quam cecidisset. Ergo plus diligit. Ergo in majori charitate resurgit: quia major in majori charitate resurgit: quia major charitas est quæ plus diligit, ut videtur. charitas est quæ plus diligit, ut videtur.

5. Item, Matth. VIII, 15: Dimisit eam 5. Item, Matth. VIII, 15: Dimisit eam febris et surrexit, et ministrabat eis. febris et surrexit, et ministrabat eis. Glossa: «Sanitas enim Domini imperio Glossa: «Sanitas enim Domini imperio data, tota simul datur. » Ergo multo data, tota simul datur. » Ergo multo fortius in sanitate spirituali: ergo sani- fortius in sanitate spirituali: ergo sani- tatem spiritualem totam simul dat : ergo tatem spiritualem totam simul dat : ergo totam restituit priorem: ergo ad minus totam restituit priorem: ergo ad minus resurget in æquali. resurget in æquali.

6. Item, Hugo de sancto Victore: «< Ad 6. Item, Hugo de sancto Victore: «< Ad hoc cadere permissi sunt ut ex ipso suo hoc cadere permissi sunt ut ex ipso suo casu emendarentur, et meliores efficeren- casu emendarentur, et meliores efficeren- tur. » Sed non sunt meliores nisi sit in tur. » Sed non sunt meliores nisi sit in eis charitas major quam prius. Ergo, etc. eis charitas major quam prius. Ergo, etc.

Si forte dicas, quod meliores resur- Si forte dicas, quod meliores resur- gant quoad prudentiam, sed non quoad gant quoad prudentiam, sed non quoad charitatem. CONTRA: Virtutes æquales charitatem. CONTRA: Virtutes æquales sunt, et intensa una, intenduntur om- sunt, et intensa una, intenduntur om- nes. Si ergo resurgunt magis prudentes : nes. Si ergo resurgunt magis prudentes : in qualibet ergo virtute prævia resur- in qualibet ergo virtute prævia resur- gunt meliores. gunt meliores.

7. Item, Per sequentem pœnitentiam 7. Item, Per sequentem pœnitentiam reviviscunt merita priora: ergo omnia, reviviscunt merita priora: ergo omnia, aut quædam. Constat, quod omnia per aut quædam. Constat, quod omnia per disputationem prius habitam: et post disputationem prius habitam: et post additur aliquid propter conversionem additur aliquid propter conversionem posteriorem ergo semper posterius ha- posteriorem ergo semper posterius ha- bet totum prius, et aliquid plus: ergo bet totum prius, et aliquid plus: ergo posterior charitas semper est major : posterior charitas semper est major : ergo resurgunt in majori charitate. ergo resurgunt in majori charitate.

8. Item, Levit. vi, 1 et seq., ubi im- 8. Item, Levit. vi, 1 et seq., ubi im- molatur hostia pro delicto, dicit Glossa: molatur hostia pro delicto, dicit Glossa: « Æque placet Deo virtus justorum, et « Æque placet Deo virtus justorum, et digna pœnitentia peccatorum, quæ resti- digna pœnitentia peccatorum, quæ resti- tuit in statum pristinum, delendo pec- tuit in statum pristinum, delendo pec- catum » sed non restitueret in gradum catum » sed non restitueret in gradum pristinum, nisi esset æqualis primæ: pristinum, nisi esset æqualis primæ:

ergo, etc. ergo, etc.

9. Item, Ezechiel. xv, 21 et 22: Si 9. Item, Ezechiel. xv, 21 et 22: Si impius egerit pœnitentiam ab omnibus impius egerit pœnitentiam ab omnibus

Solutio. Solutio.

458 458

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

peccatis suis, quæ operatus est,... om- peccatis suis, quæ operatus est,... om- nium iniquitatum ejus, quas operatus nium iniquitatum ejus, quas operatus est, non recordabor. Sed si nocerent ini- est, non recordabor. Sed si nocerent ini- quitates ad diminutionem gratiæ prius quitates ad diminutionem gratiæ prius habitæ, Deus recordaretur iniquitatum : habitæ, Deus recordaretur iniquitatum : quia sensus est: Non recordabor ad pu- quia sensus est: Non recordabor ad pu- niendum poena damni vel pœna sensus: niendum poena damni vel pœna sensus: ergo videtur, quod æqualis virtus ca- ergo videtur, quod æqualis virtus ca- dentis surgenti restituitur: ergo resur- dentis surgenti restituitur: ergo resur- get in æquali charitate ad minus. get in æquali charitate ad minus.

10. Item, Luc. xv, 7: Dico vobis, quod 10. Item, Luc. xv, 7: Dico vobis, quod ita gaudium erit, etc. Augustinus : ita gaudium erit, etc. Augustinus : « Videtur magis esse justificare impios, « Videtur magis esse justificare impios, quam justos creare et conservare. >> quam justos creare et conservare. >> Causa autem hujus ab omnibus Doctori- Causa autem hujus ab omnibus Doctori- bus assignatur et ab Augustino, quia in bus assignatur et ab Augustino, quia in creatione nihil resistit operationi Dei : creatione nihil resistit operationi Dei : sed in justificatione impii resistunt pec- sed in justificatione impii resistunt pec- cata ergo etiam resurgenti peccatori cata ergo etiam resurgenti peccatori peccata resistunt: ergo indiget majori peccata resistunt: ergo indiget majori virtute ad resurgendum, quam si justus virtute ad resurgendum, quam si justus permansisset. Constat autem, quod ei permansisset. Constat autem, quod ei datur totum quo indiget ad resurgendum: datur totum quo indiget ad resurgendum: ergo datur ei major virtus, quam habuit ergo datur ei major virtus, quam habuit antequam cecidit: ergo resurget in ma- antequam cecidit: ergo resurget in ma- jori virtute, quam prius. jori virtute, quam prius.

11. Item, Deus sapiens et bonus op- 11. Item, Deus sapiens et bonus op- time disposuit de prædestinatis sed op- time disposuit de prædestinatis sed op- tima dispositio est, et tunc vocatur de tima dispositio est, et tunc vocatur de hac vita, quando fuit in optimo statu hac vita, quando fuit in optimo statu vitæ constat autem, quod multi præde- vitæ constat autem, quod multi præde- stinati cadunt a justitia, et iterum resur- stinati cadunt a justitia, et iterum resur- gunt, et tunc vocantur de hac vita: ergo gunt, et tunc vocantur de hac vita: ergo vocantur in meliori statu in quo um- vocantur in meliori statu in quo um- quam fuerunt ante casum : sed non pot- quam fuerunt ante casum : sed non pot- est status esse melior nisi resurgant in est status esse melior nisi resurgant in meliori charitate: ergo, etc. meliori charitate: ergo, etc.

Et eadem est ratio de aliis cadentibus: Et eadem est ratio de aliis cadentibus: ergo, etc. ergo, etc.

SOLUTIO. Hanc quæstionem determinat SOLUTIO. Hanc quæstionem determinat Magister Hugo de sancto Victore, sic di- Magister Hugo de sancto Victore, sic di- cens « Certum est, qui cadit resurgere cens « Certum est, qui cadit resurgere potest et non solum resurgere potest, potest et non solum resurgere potest, sed etiam melior resurgere, quam fuit sed etiam melior resurgere, quam fuit quando cecidit. Multi ceciderunt, et melio- quando cecidit. Multi ceciderunt, et melio- res etiam resurrexerunt, quam fuissent si res etiam resurrexerunt, quam fuissent si

1 HUGO DE SANCTO VICTORE, Lib. de Sacra- 1 HUGO DE SANCTO VICTORE, Lib. de Sacra-

non cecidissent 1. » Non tamen vult Ma- non cecidissent 1. » Non tamen vult Ma- gister Hugo, quod hoc ita sit in omnibus. gister Hugo, quod hoc ita sit in omnibus. Unde dicendum mihi videtur, quod pot- Unde dicendum mihi videtur, quod pot- est resurgere melior et pejor, et æque est resurgere melior et pejor, et æque bonus. Et horum signum facile est vi- bonus. Et horum signum facile est vi- dere in resurgentibus, qui quandoque dere in resurgentibus, qui quandoque tepidiores et debiliores inveniuntur post tepidiores et debiliores inveniuntur post quam ante. Secundum hæc dicta debet quam ante. Secundum hæc dicta debet responderi ad objecta secundo loco indu- responderi ad objecta secundo loco indu-

cta. cta.

AD PRIMUM Sic, quod casus cooperatur Adol AD PRIMUM Sic, quod casus cooperatur Adol in bonum per accidens, et non per se: in bonum per accidens, et non per se: et hoc bonum non semper major est vir- et hoc bonum non semper major est vir- tus, sed major cautela standi, et major tus, sed major cautela standi, et major devotio in obsequio Dei: et ita possunt devotio in obsequio Dei: et ita possunt convenire etiam minori virtuti: sicut convenire etiam minori virtuti: sicut minor charitas quandoque magis fervet, minor charitas quandoque magis fervet, quam major, sicut videmus in novitiis et quam major, sicut videmus in novitiis et perfectis viris. perfectis viris.

AD ALIUD dicendum, quod non notatur Alo AD ALIUD dicendum, quod non notatur Alo superabundare gratiam super præceden- superabundare gratiam super præceden- tem statum aliquem, sed potius supra tem statum aliquem, sed potius supra posse peccati: et hoc nullus est: sicut posse peccati: et hoc nullus est: sicut enim omnia sub peccato conclusa erant, enim omnia sub peccato conclusa erant, ita multo magis gratia liberans aperuit. ita multo magis gratia liberans aperuit. Contingit tamen aliquando, quod abun- Contingit tamen aliquando, quod abun- dat gratia, et in magnis peccatoribus dat gratia, et in magnis peccatoribus plusquam in aliis. Sed hoc semper fieri plusquam in aliis. Sed hoc semper fieri

non est necessarium. non est necessarium.

AD ALIUD dicendum, quod hoc non in- Al AD ALIUD dicendum, quod hoc non in- Al telligitur nisi quoad vivificationem præ- telligitur nisi quoad vivificationem præ- cedentium meritorum per poenitentiam: cedentium meritorum per poenitentiam: non autem oportet, quod virtutes in ea- non autem oportet, quod virtutes in ea- dem quantitate restituantur: et hoc ideo dem quantitate restituantur: et hoc ideo est, quia virtutes præhabitæ non manent est, quia virtutes præhabitæ non manent post casum, licet opera remaneant in post casum, licet opera remaneant in reputatione Dei, ut supra diximus : et reputatione Dei, ut supra diximus : et cum virtutes essentiales maneant in bea- cum virtutes essentiales maneant in bea- titudine, non potest quantitas beatitudi- titudine, non potest quantitas beatitudi- nis esse secundum virtutes præcedentes, nis esse secundum virtutes præcedentes, sed potius secundum sequentes: sed sed potius secundum sequentes: sed opera prius facta ad meritum computan- opera prius facta ad meritum computan- tur et hoc non auget nisi præmium tur et hoc non auget nisi præmium accidentale, non substantiale quod atten- accidentale, non substantiale quod atten- ditur secundum quantitatem virtutum et ditur secundum quantitatem virtutum et charitatis in subjecto animæ, quæ omnes charitatis in subjecto animæ, quæ omnes accipiunt quantitatem charitatis, et sic accipiunt quantitatem charitatis, et sic

mentis. mentis.

Ad object. 4. Ad object. 4.

Ad object.5. Ad object.5.

Ad object. 6. Ad object. 6.

Ad eam- Ad eam-

dem. dem.

IN IV SENTENT. DIST. XIV, D, ART. 30. IN IV SENTENT. DIST. XIV, D, ART. 30.

essentialiter in ipsam beatitudinem trans- essentialiter in ipsam beatitudinem trans- ibunt. ibunt.

AD ALIUD dicendum, quod plus dilige- AD ALIUD dicendum, quod plus dilige- re dicitur in majus signum dilectionis, re dicitur in majus signum dilectionis, vel in majus debitum : sed non sequitur vel in majus debitum : sed non sequitur necessario, quod ille talis etiam habeat necessario, quod ille talis etiam habeat majorem charitatem. majorem charitatem.

AD ALIUD dicendum, quod Dominus AD ALIUD dicendum, quod Dominus totam sanitatem mentis simul restituit totam sanitatem mentis simul restituit quoad habitum omnium virtutum, quia quoad habitum omnium virtutum, quia hoc debetur justificationi : sed non hoc debetur justificationi : sed non quoad quantitatem virtutum, quia hoc quoad quantitatem virtutum, quia hoc non debetur justificationi, sed potius se- non debetur justificationi, sed potius se- quenti merito. Et ideo dicit Augustinus, quenti merito. Et ideo dicit Augustinus, quod « charitas data meretur augeri, et quod « charitas data meretur augeri, et aucta perfici, perfecta autem dicit : Cupio aucta perfici, perfecta autem dicit : Cupio dissolvi et esse cum Christo 1. » dissolvi et esse cum Christo 1. »

AD ALIUD dicendum, quod non opor- AD ALIUD dicendum, quod non opor- tet, quod meliores efficiantur nisi in tet, quod meliores efficiantur nisi in modo custodiæ et hoc ipsum non est modo custodiæ et hoc ipsum non est necessarium sed verum est, quod hæc necessarium sed verum est, quod hæc est intentio permittentis casum, quod est intentio permittentis casum, quod dicit Magister Hugo, et loquitur de signo dicit Magister Hugo, et loquitur de signo intentionis, et non beneplaciti, quia fre- intentionis, et non beneplaciti, quia fre- quenter aliter accidit. quenter aliter accidit.

AD ALIUD dicendum, quod non sequi- AD ALIUD dicendum, quod non sequi- tur si sunt prudentiores, quod habeant tur si sunt prudentiores, quod habeant majorem prudentiam: quia nihil prohi- majorem prudentiam: quia nihil prohi- bet diversis de causis minorem de es- bet diversis de causis minorem de es- sentia virtutem, esse magis in actu, sentia virtutem, esse magis in actu, quam majorem, scilicet propter majo- quam majorem, scilicet propter majo- rem attentionem circa illam, vel majo- rem attentionem circa illam, vel majo- rem consuetudinem operis, vel comple- rem consuetudinem operis, vel comple- xionem magis ad actum ejus inclinan- xionem magis ad actum ejus inclinan- tem, vel aliquid hujusmodi. Et ideo ar- tem, vel aliquid hujusmodi. Et ideo ar- gumentatio illa non valet. gumentatio illa non valet.

Ad object. 7. AD ALIUD dicendum, quod merita ope- Ad object. 7. AD ALIUD dicendum, quod merita ope-

Ad object. S. Ad object. S.

rum prius facta, per sequentem pœni- rum prius facta, per sequentem pœni- tentiam reviviscunt secundum esse in tentiam reviviscunt secundum esse in reputatione meriti: sed non oportet, reputatione meriti: sed non oportet, quod secundum eamdem vim merendi, quod secundum eamdem vim merendi, vel quantitatem præmii quam ante ha‐ vel quantitatem præmii quam ante ha‐ bebant. bebant.

AD ALIUD dicendum, quod aliud est AD ALIUD dicendum, quod aliud est pœnitentia quæ requiritur a nobis a Deo, pœnitentia quæ requiritur a nobis a Deo, et aliud digna pœnitentia: quia digna et aliud digna pœnitentia: quia digna pœnitentia est quam peccator habet ex pœnitentia est quam peccator habet ex

1 Ad Philip. 1, 23. 1 Ad Philip. 1, 23.

459 459

consideratione sui casus : et ille plus de- consideratione sui casus : et ille plus de- bet quam justus, et plus facit: et, sicut bet quam justus, et plus facit: et, sicut consuevit vulgariter dici, recuperat in consuevit vulgariter dici, recuperat in syllabis quod amisit in temporibus. Vel syllabis quod amisit in temporibus. Vel dicatur, quod æque placet ad justifica- dicatur, quod æque placet ad justifica- tionem, sed non quantum ad quantita- tionem, sed non quantum ad quantita- tem charitatis et virtutum. Tamen prior tem charitatis et virtutum. Tamen prior solutio est secundum intentionem Glos- solutio est secundum intentionem Glos-

sæ. sæ.

AD ALIUD dicendum, quod Deus non Adobjsct. 9. AD ALIUD dicendum, quod Deus non Adobjsct. 9. recordatur impietatis pristinæ quoad recordatur impietatis pristinæ quoad illud cujus causa meritoria est impietas, illud cujus causa meritoria est impietas, hoc est, inflictio pœnæ : sed quod non hoc est, inflictio pœnæ : sed quod non habet resurgens tantas virtutes, quantas habet resurgens tantas virtutes, quantas prius, hoc est ex modo resurgendi, prius, hoc est ex modo resurgendi, scilicet quia tepidus ad gratiæ susceptio- scilicet quia tepidus ad gratiæ susceptio- nem se præparavit, et non ex reservatio- nem se præparavit, et non ex reservatio- ne vel recordatione peccatorum. Si enim ne vel recordatione peccatorum. Si enim hoc esset ex peccatis, omnis homo in hoc esset ex peccatis, omnis homo in minori charitate resurgeret: et hoc non minori charitate resurgeret: et hoc non est verum. est verum.

10. 10.

AD ALIUD dicendum, quod charitas Ad object. AD ALIUD dicendum, quod charitas Ad object. minima sufficit ad surgere: sed verum minima sufficit ad surgere: sed verum est, quod quando surgit, oportet quod est, quod quando surgit, oportet quod sit in majori quodam fervore et hunc sit in majori quodam fervore et hunc sufficit elicere minima charitas et non sufficit elicere minima charitas et non ostendit surreptio majorem habitum, sed ostendit surreptio majorem habitum, sed potius magis posse in opere. potius magis posse in opere.

11. 11.

AD ULTIMUM dicendum, quod non puto Ad object. AD ULTIMUM dicendum, quod non puto Ad object. hoc esse verum, quod omnis salvandus hoc esse verum, quod omnis salvandus moriatur in optimo statu in quo fuit tem- moriatur in optimo statu in quo fuit tem- pore vitæ suæ : licet hoc a magno jam pore vitæ suæ : licet hoc a magno jam audierim Doctore, qui volebat hoc pro- audierim Doctore, qui volebat hoc pro- bare per illud Proverbiorum, iv, 18 : Ju- bare per illud Proverbiorum, iv, 18 : Ju- storum semita quasi lux splendens proce- storum semita quasi lux splendens proce- dit, et crescit usque ad perfectam diem. dit, et crescit usque ad perfectam diem. Sed hoc non sic intelligitur: quod sic pa- Sed hoc non sic intelligitur: quod sic pa- tet quia in eo quod cadit non crescit, sed tet quia in eo quod cadit non crescit, sed potius intercipitur lux justitiæ præsentis. potius intercipitur lux justitiæ præsentis. Unde quantum est de se crescit : quia Unde quantum est de se crescit : quia charitas aut proficit aut deficit: sed in- charitas aut proficit aut deficit: sed in- crementum est impedimentum secundum crementum est impedimentum secundum eum qui justus est. eum qui justus est.

Et quod dicitur, quod Deus optime Et quod dicitur, quod Deus optime disponit de salvandis, dicendum quod disponit de salvandis, dicendum quod hoc est verum quoad cautelam et occa- hoc est verum quoad cautelam et occa- sionem intensioris fervoris: et ut di- sionem intensioris fervoris: et ut di-

Ad primo Ad primo inducta. inducta.

460 460

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ctum est, quod non resurgit in majori ctum est, quod non resurgit in majori charitate, est præter intentionem Dei ex charitate, est præter intentionem Dei ex tepiditate resurgentis. tepiditate resurgentis.

AD EA vero quæ primo inducta sunt, AD EA vero quæ primo inducta sunt, quæ videntur probare, quod resurgat in quæ videntur probare, quod resurgat in minori charitate, dicendum quod omnes minori charitate, dicendum quod omnes illæ auctoritates inductæ intelliguntur de illæ auctoritates inductæ intelliguntur de minoritate dignitatis, et non de minori- minoritate dignitatis, et non de minori- tate virtutis. tate virtutis.

Et alia solvere planum est. Et alia solvere planum est.

Hujus autem exemplum est, quod Hujus autem exemplum est, quod Episcopus degradatus propter hæresim, Episcopus degradatus propter hæresim, conversus redit quandoque ad majorem conversus redit quandoque ad majorem virtutem, sed non ad gradum pristinæ virtutem, sed non ad gradum pristinæ dignitatis. Nec hoc est verum, quod ei qui dignitatis. Nec hoc est verum, quod ei qui habet majorem virtutem, det Deus ma- habet majorem virtutem, det Deus ma- jorem dignitatem quia hoc impediunt jorem dignitatem quia hoc impediunt notata in Littera, scilicet irregularitas, notata in Littera, scilicet irregularitas, et ut crimen pristinum magis timeatur, et ut crimen pristinum magis timeatur, et ut aliis cavendi detur exemplum, et et ut aliis cavendi detur exemplum, et alia hujusmodi. alia hujusmodi.

ARTICULUS XXXI. ARTICULUS XXXI.

An sit aliquod summum malum? An sit aliquod summum malum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, § 1, sub finem: « Etiamsi ad ibi, D, § 1, sub finem: « Etiamsi ad summum quis perveniat malorum, summum quis perveniat malorum, etc. >> etc. >>

Videtur, quod non sit aliquod sum- Videtur, quod non sit aliquod sum- mum malum: mum malum:

1. Cum enim malum sit privatio boni, 1. Cum enim malum sit privatio boni, non potest esse aliquid summum malum non potest esse aliquid summum malum nisi quod universaliter est bono priva- nisi quod universaliter est bono priva- tum bonum autem cum non sit in ge- tum bonum autem cum non sit in ge- nere, ut dicit Philosophus, convertitur nere, ut dicit Philosophus, convertitur cum ente ergo etiam est ente priva- cum ente ergo etiam est ente priva- tum sed privatum ente non est : ergo tum sed privatum ente non est : ergo summum malum non est. summum malum non est.