Quæst. 1. Quæst. 1.

404 404

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

jus sacramenti ad alia, et necessitas ad jus sacramenti ad alia, et necessitas ad sanandum peccatum. Secundum est dis- sanandum peccatum. Secundum est dis- tinctio pœnitentiæ secundum quod ipsa tinctio pœnitentiæ secundum quod ipsa cadit in diversa genera, scilicet virtutis, cadit in diversa genera, scilicet virtutis, gratiæ, passionis, sacramenti : et hæc in- gratiæ, passionis, sacramenti : et hæc in- cipit, ibi, A, §. 2: « Baptismus tantum cipit, ibi, A, §. 2: « Baptismus tantum est sacramentum sed poenitentia, etc. » est sacramentum sed poenitentia, etc. » In tertia, diffinit poenitentiam per actum In tertia, diffinit poenitentiam per actum suum proprium, ibi, A, § 3: «Est enim suum proprium, ibi, A, § 3: «Est enim poenitentia, ut ait Ambrosius, etc. > poenitentia, ut ait Ambrosius, etc. >

est est

Tangit autem primo necessitatem pœ- Tangit autem primo necessitatem pœ- nitentiæ dicens, quod necessaria nitentiæ dicens, quod necessaria longe positis a Deo, ut appropinquent : longe positis a Deo, ut appropinquent : et tangit ordinem, cum dicit quod pceniten- et tangit ordinem, cum dicit quod pceniten- tia est secunda tabula post naufragium. tia est secunda tabula post naufragium.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An sacramentum pœnitentiæ bene ordi- An sacramentum pœnitentiæ bene ordi- netur quantum in ordine sacramento- netur quantum in ordine sacramento- rum? rum?

Sed circa hoc incidit duplex quæstio, Sed circa hoc incidit duplex quæstio, scilicet de ordine hujus sacramenti: et scilicet de ordine hujus sacramenti: et de verbo Hieronymi quod adducit : « Se- de verbo Hieronymi quod adducit : « Se- cunda tabula post naufragium. » cunda tabula post naufragium. » 1. Supra enim habitum est, quod 1. Supra enim habitum est, quod nullus in baptismo adultus novum họ- nullus in baptismo adultus novum họ- minem induit, nisi pœniteat eum veteris minem induit, nisi pœniteat eum veteris vitæ ergo cum pœnitentia acceditur ab vitæ ergo cum pœnitentia acceditur ab baptismum ergo tractatus pœnitentiæ baptismum ergo tractatus pœnitentiæ ante baptismum est ponendus. ante baptismum est ponendus.

: :

2. Item, Matth. 11, 5 et 6, dicitur, 2. Item, Matth. 11, 5 et 6, dicitur, quod exibant ad Joannem confitentes quod exibant ad Joannem confitentes peccala sua, et postea baptizabantur : peccala sua, et postea baptizabantur : ergo poenitentia præcedit baptismum. ergo poenitentia præcedit baptismum.

3. Item, Sine pœnitentia veniens ad 3. Item, Sine pœnitentia veniens ad baptismum, fictus reputatur, et est: baptismum, fictus reputatur, et est: ergo ad hoc quod tollatur obstaculum, ergo ad hoc quod tollatur obstaculum, oportet esse pœnitentem. oportet esse pœnitentem.

ITEM videtur, quod immediate post ITEM videtur, quod immediate post baptismum debuit agere de pœnitentia : baptismum debuit agere de pœnitentia : quia quia

1 Cf. Exod. XII, 8. 1 Cf. Exod. XII, 8.

1. Est secunda tabula post naufragium, 1. Est secunda tabula post naufragium, cum baptismus sit prima: ergo sicut se- cum baptismus sit prima: ergo sicut se- cunda tabula immediate est post primam, cunda tabula immediate est post primam, sic pœnitentia debet esse immediate post sic pœnitentia debet esse immediate post baptismum. baptismum.

2. Item, Est secunda tabula: ergo est 2. Item, Est secunda tabula: ergo est secundum sacramentum: et hoc videtur secundum sacramentum: et hoc videtur sequi: quia, sicut supra habitum est, sequi: quia, sicut supra habitum est, gratia sacramentalis solvit a peccato gratia sacramentalis solvit a peccato quod facit naufragium. quod facit naufragium.

ITEM videtur, quod tractari debuit ante ITEM videtur, quod tractari debuit ante Eucharistiam: quia Eucharistiam: quia

1. Omnibus indicitur poenitentia ante 1. Omnibus indicitur poenitentia ante communionem. communionem.

2. Item, Agnus comedebatur cum la- 2. Item, Agnus comedebatur cum la- ctucis agrestibus', quod significat commu- ctucis agrestibus', quod significat commu- nicandum esse cum amaritudine pœni- nicandum esse cum amaritudine pœni- tentiæ. Ergo videtur, quod istud sacra- tentiæ. Ergo videtur, quod istud sacra- mentum præcedat sacramentum Eucha- mentum præcedat sacramentum Eucha- ristiæ cum tamen Magister e converso ristiæ cum tamen Magister e converso ordinaverit. ordinaverit.

SOLUTIO. Dicendum, quod Magister SOLUTIO. Dicendum, quod Magister congruo ordine ordinat sacramenta: qui congruo ordine ordinat sacramenta: qui ordo supra assignatus est in principio ordo supra assignatus est in principio notularum super hunc quartum librum notularum super hunc quartum librum Sententiarum. Sententiarum.

Quantum autem pertinet ad hunc tra- Quantum autem pertinet ad hunc tra- ctatum, ctatum,

DICENDUM ad primum, quod Magister A DICENDUM ad primum, quod Magister A ordinat sacramenta secundum ordinem ordinat sacramenta secundum ordinem morbi, contra quem ordinatur gratia cu- morbi, contra quem ordinatur gratia cu- juscumque sacramenti: et quia primus juscumque sacramenti: et quia primus morbus est morbus originalis, et pœnæ morbus est morbus originalis, et pœnæ sequentes illum, propter hoc primo sequentes illum, propter hoc primo oportuit poni sacramenta quæ sunt re- oportuit poni sacramenta quæ sunt re- media contra illum cum suis sequelis. media contra illum cum suis sequelis. Est autem gratia baptismalis contra Est autem gratia baptismalis contra morbum illum secundum se: sed quia morbum illum secundum se: sed quia remanet concupiscentia debilitans in remanet concupiscentia debilitans in prælio, ideo datur gratia confirmationis: prælio, ideo datur gratia confirmationis: ex concupiscentiæ autem motu sequitur ex concupiscentiæ autem motu sequitur defectus virium ex deperditione roboris defectus virium ex deperditione roboris spiritualis, contra quod ordinatur gratia spiritualis, contra quod ordinatur gratia sacramenti Eucharistiæ. Quia autem post sacramenti Eucharistiæ. Quia autem post omnia hæc frequenter incidit actuale mor- omnia hæc frequenter incidit actuale mor-

Ad 2. Ad 2.

uæst.1. uæst.1.

Ad 1. Ad 1.

12. 12.

IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 1.

tale, igitur quarto hoc loco agit de pœ- tale, igitur quarto hoc loco agit de pœ- nitentia, quæ ordinatur contra id : posset nitentia, quæ ordinatur contra id : posset tamen aliquo respectu ordinari pœniten- tamen aliquo respectu ordinari pœniten- tia ante Eucharistiam, ut alibi ostensum tia ante Eucharistiam, ut alibi ostensum est ¹. est ¹.

Patet igitur solutio ad primum, et Patet igitur solutio ad primum, et etiam ad tertium: quia hoc est particu- etiam ad tertium: quia hoc est particu- lare et per accidens, scilicet quia adultus lare et per accidens, scilicet quia adultus habet actuale: tamen originale per se habet actuale: tamen originale per se est quod curatur baptismo, et pœnitentia est quod curatur baptismo, et pœnitentia non præexigitur quantum ad naturam non præexigitur quantum ad naturam peccati, contra quod per se est baptismus peccati, contra quod per se est baptismus ordinatus sed potius quia baptizatus, si ordinatus sed potius quia baptizatus, si adultus est, et peccavit, pœnitet, aliter adultus est, et peccavit, pœnitet, aliter esset fictus sed quod non sit per se, esset fictus sed quod non sit per se, patet, quia si per se esset, semper pœni- patet, quia si per se esset, semper pœni- tentia præcederet baptismum: et hoc tentia præcederet baptismum: et hoc non est verum, ut patet in parvulis. non est verum, ut patet in parvulis.

AD ALIUD dicendum, quod baptizati a AD ALIUD dicendum, quod baptizati a Joanne, omnes erant adulti, et in pecca- Joanne, omnes erant adulti, et in pecca- tis actualibus existentes: et ideo oportuit tis actualibus existentes: et ideo oportuit eos poenitentia præparari ad baptismum eos poenitentia præparari ad baptismum Christi sed tamen non oportet propter Christi sed tamen non oportet propter hoc quin per se et secundum naturam hoc quin per se et secundum naturam gratiæ quam causat baptismus, præcedat gratiæ quam causat baptismus, præcedat poenitentiam, ut dictum est. poenitentiam, ut dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod in morbo AD ALIUD dicendum, quod in morbo sunt duo, scilicet culpa, et poena : et nu- sunt duo, scilicet culpa, et poena : et nu- merando culpam cum culpa, tunc prima merando culpam cum culpa, tunc prima culpa est originalis, et secunda actualis: culpa est originalis, et secunda actualis: et contra primam est baptismus, et con- et contra primam est baptismus, et con- tra secundam pœnitentia. Cum autem tra secundam pœnitentia. Cum autem non sit sacramentum tantum ordinatum non sit sacramentum tantum ordinatum contra culpam, sed etiam contra pœnam, contra culpam, sed etiam contra pœnam, non sequitur, quod sit secundum sacra- non sequitur, quod sit secundum sacra- mentum sicut non sequitur, actuale est mentum sicut non sequitur, actuale est secunda culpa in genere: ergo est secun- secunda culpa in genere: ergo est secun- dus morbus: quia secundus morbus est dus morbus: quia secundus morbus est ille qui procedit ex primo, nullo addito: ille qui procedit ex primo, nullo addito: et hic est concupiscentia et pronitas ad et hic est concupiscentia et pronitas ad malum, quæ est ex fomite vel ipse fomes: malum, quæ est ex fomite vel ipse fomes: naufragium autem per se non facit pœna naufragium autem per se non facit pœna quæ justa est, sed potius culpa: et ideo quæ justa est, sed potius culpa: et ideo poenitentia est secunda tabula, non ta- poenitentia est secunda tabula, non ta- men secundum sacramentum, nec se- men secundum sacramentum, nec se- cundo loco ordinandum. cundo loco ordinandum.

1 Cf. Supra, Dist. I, Art. 3, et Dist. II, Art. i. 1 Cf. Supra, Dist. I, Art. 3, et Dist. II, Art. i.

5 5

405 405

AD ALIUD dicendum, quod gratia sa- AD ALIUD dicendum, quod gratia sa- cramentalis solvit a peccato, non tantum cramentalis solvit a peccato, non tantum ex parte culpæ ex qua per se facit nau- ex parte culpæ ex qua per se facit nau- fragium, sed etiam ex parte pœnæ, ut fragium, sed etiam ex parte pœnæ, ut dictum est et ideo illa ratio non proce- dictum est et ideo illa ratio non proce- dit. dit.

AD ALIUD dicendum, quod sicut gene- AD ALIUD dicendum, quod sicut gene- ratum confortatur post generationem a ratum confortatur post generationem a natura, et deinceps nutritur: ita etiam natura, et deinceps nutritur: ita etiam est in sacramentis: quia primo datur sa- est in sacramentis: quia primo datur sa- cramentum regenerationis quod dat esse cramentum regenerationis quod dat esse gratiæ contra defectum primum: deinde gratiæ contra defectum primum: deinde confortatur ex gratia confirmationis, et confortatur ex gratia confirmationis, et tertio nutritur statim. tertio nutritur statim.

Si autem aliquis objiciat, quod con- Si autem aliquis objiciat, quod con- fortatio sit per nutrimentum : ergo se- fortatio sit per nutrimentum : ergo se- cundum hoc Eucharistia debet præcedere cundum hoc Eucharistia debet præcedere Confirmationem dicendum, quod hoc Confirmationem dicendum, quod hoc non valet quia duplex est confortatio in non valet quia duplex est confortatio in natura. Una est quæ est per remotionem natura. Una est quæ est per remotionem dispositionum contrariarum: et hanc dat dispositionum contrariarum: et hanc dat ipsum generans cum forma, vel statim ipsum generans cum forma, vel statim post formam quia aliter generatum non post formam quia aliter generatum non resisteret alterationibus sequentibus, sed resisteret alterationibus sequentibus, sed statim corrumperetur. Alia autem est statim corrumperetur. Alia autem est per restaurationem deperditi ; et illa per restaurationem deperditi ; et illa fit per cibum. fit per cibum.

Dicendum igitur, quod prima confor- Dicendum igitur, quod prima confor- tatio est cui similis est confirmatio, sic- tatio est cui similis est confirmatio, sic- ut sonat suum nomen: et gratia ejus ut sonat suum nomen: et gratia ejus debilitat concupiscentiam, et confirmat debilitat concupiscentiam, et confirmat gratiam collatam in baptismo: sequens gratiam collatam in baptismo: sequens autem confortatio assimilatur Eucha- autem confortatio assimilatur Eucha- ristiæ et sic patet, quod stat ordo Ma- ristiæ et sic patet, quod stat ordo Ma- gistri. gistri.

AD ALIUD dicendum, quod hoc per ac- AD ALIUD dicendum, quod hoc per ac- cidens sic est, in quantum est peccatum cidens sic est, in quantum est peccatum actuale in comedentibus: sed tamen de- actuale in comedentibus: sed tamen de- fectus contra quem generaliter in omni- fectus contra quem generaliter in omni- bus ordinatur Eucharistia, est ante ac- bus ordinatur Eucharistia, est ante ac- tuale et ideo Eucharistia est ante pœni- tuale et ideo Eucharistia est ante pœni- tentiam. tentiam.

Ad quæst.2. Ad quæst.2. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

406 406

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sacramentum simpliciter, sed secundum sacramentum simpliciter, sed secundum contra culpam ordinatum. Et per học contra culpam ordinatum. Et per học patet solutio ad totum. patet solutio ad totum.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An poenitentia sit secunda tabula post An poenitentia sit secunda tabula post naufragium? naufragium?

Secundo quæritur, Qualiter dicatur Secundo quæritur, Qualiter dicatur secunda tabula? secunda tabula?

Naufragium enim primo factum est Naufragium enim primo factum est per originale peccatum, et tabula sal- per originale peccatum, et tabula sal- vans est baptismus : secundum autem vans est baptismus : secundum autem naufragium est per actuale sive persona- naufragium est per actuale sive persona- le peccatum, et tabula salvans est pœni- le peccatum, et tabula salvans est pœni- tentia quæritur igitur, Utrum sit tabula tentia quæritur igitur, Utrum sit tabula in quantum virtus est, vel in quantum in quantum virtus est, vel in quantum est gratia, vel in quantum est sacramen- est gratia, vel in quantum est sacramen-

tum ? tum ?

In omnibus enim his generibus est, ut In omnibus enim his generibus est, ut infra patebit. infra patebit.

Si dicatur, In quantum virtus. Con- Si dicatur, In quantum virtus. Con- TRA Secunda virtus communicare debet TRA Secunda virtus communicare debet alicui primæ virtuti: non enim congrue alicui primæ virtuti: non enim congrue dicitur, quod Petrus secundus est homo, dicitur, quod Petrus secundus est homo, si prior eo fuit asinus: ergo baptismus si prior eo fuit asinus: ergo baptismus esset prima virtus: et hoc est falsum: esset prima virtus: et hoc est falsum: ergo non in quantum virtus est secunda ergo non in quantum virtus est secunda tabula. tabula.

Si dicatur, quod est secunda in quan- Si dicatur, quod est secunda in quan- tum gratia videtur falsum: quia multæ tum gratia videtur falsum: quia multæ gratiæ præcedunt, scilicet confirmatio- gratiæ præcedunt, scilicet confirmatio- nis, Eucharistiæ, et baptismi. nis, Eucharistiæ, et baptismi.

Eodem modo objicitur si dicatur, In Eodem modo objicitur si dicatur, In quantum est sacramentum prius enim quantum est sacramentum prius enim habitum est, quod non est secundum sa- habitum est, quod non est secundum sa- cramentum : ergo videtur, quod nullo cramentum : ergo videtur, quod nullo modo sit secunda tabula. modo sit secunda tabula.

SOLUTIO. Dicendum, quod secunda ta- SOLUTIO. Dicendum, quod secunda ta- bula est, in quantum est sacramentum bula est, in quantum est sacramentum contra morbum, qui est culpa, ordina- contra morbum, qui est culpa, ordina- tum quia, sicut prius dictum est, pœna tum quia, sicut prius dictum est, pœna non facit naufragium in quantum hujus- non facit naufragium in quantum hujus- modi quia multæ pœnæ promovent ad modi quia multæ pœnæ promovent ad meritum et ille qui meretur, non pati- meritum et ille qui meretur, non pati- tur naufragium : unde non est secundum tur naufragium : unde non est secundum

: :

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An poenitentia est virtus? An poenitentia est virtus?

Deinde objicitur de hoc quod dicit, Deinde objicitur de hoc quod dicit, ibi, A, § 2 « Pœnitentia dicitur et sa- ibi, A, § 2 « Pœnitentia dicitur et sa- cramentum, et virtus mentis, etc. » cramentum, et virtus mentis, etc. »

Et quæruntur hic duo, scilicet an pœ- Et quæruntur hic duo, scilicet an pœ- nitentia sit virtus? nitentia sit virtus?

Et, Utrum sit virtus generalis, vel Et, Utrum sit virtus generalis, vel specialis, si virtus est? specialis, si virtus est?

Quod autem sit virtus, videtur ratione Quod autem sit virtus, videtur ratione et auctoritate. et auctoritate.

1. Matth. III, 2, super illud: Pœniten- 1. Matth. III, 2, super illud: Pœniten- tiam agite, dicit Glossa: << Prima vir- tiam agite, dicit Glossa: << Prima vir- tus est per poenitentiam perimere vete- tus est per poenitentiam perimere vete- rem hominem. » rem hominem. »

2. Item, Ambrosius: « Imbutos vitiis 2. Item, Ambrosius: « Imbutos vitiis animos exuere atque emundare, virtutis animos exuere atque emundare, virtutis est perfectæ et coelestis gratiæ. » Constat est perfectæ et coelestis gratiæ. » Constat autem, quod exuere et emundare a pec- autem, quod exuere et emundare a pec- catis, est pœnitentiæ. Ergo pœnitentia est catis, est pœnitentiæ. Ergo pœnitentia est virtus. virtus.

Item, Hoc dicitur in Littera in pluri- Item, Hoc dicitur in Littera in pluri- bus locis. bus locis.

3. Ratione autem probatur idem : Di- 3. Ratione autem probatur idem : Di- cit enim Commentator super quintum cit enim Commentator super quintum Ethicæ, quod omnis actus laudabilis, Ethicæ, quod omnis actus laudabilis, virtutis est actus: sed pœnitere est actus virtutis est actus: sed pœnitere est actus laudabilis, et est actus pœnitentiæ : ergo laudabilis, et est actus pœnitentiæ : ergo pœnitentia est virtus. pœnitentia est virtus.

4. Item, In quinto dicitur (et in textu 4. Item, In quinto dicitur (et in textu et in commento), quod justitia legalis et in commento), quod justitia legalis ideo est idem quod virtus in genere, ideo est idem quod virtus in genere, quia præcepta legum sunt de actibus vir- quia præcepta legum sunt de actibus vir- tutum ergo multo magis præcepta di- tutum ergo multo magis præcepta di- vina erunt de actibus virtutum sed pœ- vina erunt de actibus virtutum sed pœ- nitere est in præcepto : ergo est actus nitere est in præcepto : ergo est actus virtutis. virtutis.

5. Item, Virtus et vitium sunt oppo- 5. Item, Virtus et vitium sunt oppo- sita ergo mutuo se expellunt: dicit sita ergo mutuo se expellunt: dicit

contra. contra.

IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 3.

enim Philosophus, quod non expellitur enim Philosophus, quod non expellitur contingens a contingente, sed oppositum contingens a contingente, sed oppositum a per se sibi opposito: nec fit contingens a per se sibi opposito: nec fit contingens a contingente, sed ex opposito in situ. a contingente, sed ex opposito in situ. Ergo quod expellit peccatum, est virtus : Ergo quod expellit peccatum, est virtus : poenitentia autem expellit peccatum. poenitentia autem expellit peccatum.

7. Item, Quædam sunt præcepta, quia 7. Item, Quædam sunt præcepta, quia bona quædam autem ideo bona, quia bona quædam autem ideo bona, quia præcepta pœnitere igitur in altero ho- præcepta pœnitere igitur in altero ho- rum generum erit constat autem, quod rum generum erit constat autem, quod non est ideo bonum, quia præceptum : non est ideo bonum, quia præceptum : quia si non esset præceptum, adhuc es- quia si non esset præceptum, adhuc es- set bonum poenitere : ergo est de per se set bonum poenitere : ergo est de per se bonis. Aut igitur est de pertinentibus ad bonis. Aut igitur est de pertinentibus ad intellectum, aut ad opus. Quod non de intellectum, aut ad opus. Quod non de pertinentibus ad intellectum speculati- pertinentibus ad intellectum speculati- vum, hoc patet per se : ergo pertinet ad vum, hoc patet per se : ergo pertinet ad opus bonum in moribus: sed omne tale opus bonum in moribus: sed omne tale virtus est, ut elicitur ex littera Tullii in virtus est, ut elicitur ex littera Tullii in fine primæ rhetoricæ : ergo poenitentia fine primæ rhetoricæ : ergo poenitentia est virtus. est virtus.

8. Item, Sicut dicit Philosophus, vir- 8. Item, Sicut dicit Philosophus, vir- tus donum facit habentem, et opus ejus tus donum facit habentem, et opus ejus bonum reddit: hoc autem facit pœniten- bonum reddit: hoc autem facit pœniten- tia ergo est virtus. tia ergo est virtus.

Si forte dicas, quod pœnitere non est Si forte dicas, quod pœnitere non est opus, sed passio. CONTRA: Aut est pas- opus, sed passio. CONTRA: Aut est pas- sio tantum, aut ponit actum interiorem. sio tantum, aut ponit actum interiorem. Constat autem, quod non passio tan- Constat autem, quod non passio tan- tum quia dicitur in Littera statim in- tum quia dicitur in Littera statim in- fra, quod « pœnitentia est virtus, vel fra, quod « pœnitentia est virtus, vel gratia, qua commissa mala cum emen- gratia, qua commissa mala cum emen- dationis proposito plangimus et odimus, dationis proposito plangimus et odimus, et plangenda ulterius committere nolu- et plangenda ulterius committere nolu- mus » emendationis autem propositum mus » emendationis autem propositum est actus, et nolle iterum committere ac- est actus, et nolle iterum committere ac- tum ponit, quia in hoc verbo nolo, non tum ponit, quia in hoc verbo nolo, non vis, manet voluntas actualis affirmata et vis, manet voluntas actualis affirmata et supposita : ergo habetur propositum, supposita : ergo habetur propositum, quod opus bonum reddit: ergo est vir- quod opus bonum reddit: ergo est vir-

tus. tus.

SED CONTRA hoc objicitur : SED CONTRA hoc objicitur :

1. Ex ipso nomine quod sonat passio- 1. Ex ipso nomine quod sonat passio- nem : est enim idem pœnitentia quod nem : est enim idem pœnitentia quod poena tenta nulla autem passio virtus poena tenta nulla autem passio virtus est, ut ostenditur in secundo Ethico- est, ut ostenditur in secundo Ethico- rum. Ergo poenitentia non est virtus. rum. Ergo poenitentia non est virtus.

: :

1 Desunt in Littera nostra hæc verba, vel gra- 1 Desunt in Littera nostra hæc verba, vel gra-

407 407

2. Item, Alia quædam laudabilia quæ 2. Item, Alia quædam laudabilia quæ circa mala sunt, patiendo aliqualiter, di- circa mala sunt, patiendo aliqualiter, di- cit Philosophus non esse virtutes, ut pa- cit Philosophus non esse virtutes, ut pa- tet in fine quarti Ethicorum, ubi dicit, tet in fine quarti Ethicorum, ubi dicit, quod « verecundia non est virtus, sed quod « verecundia non est virtus, sed passio» licet laudabilis sit, et medium passio» licet laudabilis sit, et medium habeat. habeat.

3. Item, In II Ethicorum videtur dice- 3. Item, In II Ethicorum videtur dice- re, quod nemesis non est virtus, licet re, quod nemesis non est virtus, licet sit laudabilis, et habeat medium : ergo sit laudabilis, et habeat medium : ergo videtur, quod nec pœnitentia, quæ est videtur, quod nec pœnitentia, quæ est dolor delicti perpetrati, proprie loquen- dolor delicti perpetrati, proprie loquen- do sit virtus. do sit virtus.

4. Item, Virtutis actus licet sit circa 4. Item, Virtutis actus licet sit circa passiones quandoque, ut circa mate- passiones quandoque, ut circa mate- riam, nullo tamen modo est cum passio- riam, nullo tamen modo est cum passio- ne operantis, nisi dicatur illa passio gau- ne operantis, nisi dicatur illa passio gau- dium, quod est signum formæ jam ha- dium, quod est signum formæ jam ha- bitæ sed pœnitentia semper est passio, bitæ sed pœnitentia semper est passio, vel cum passione operantis : ergo pœni- vel cum passione operantis : ergo pœni- tentia non est virtus, ut videtur. Quod tentia non est virtus, ut videtur. Quod autem prima vera sit, scribitur quidem a autem prima vera sit, scribitur quidem a quodam Philosopho : sed etiam proba- quodam Philosopho : sed etiam proba- tur inducendo: quia castus sive tempe- tur inducendo: quia castus sive tempe- ratus continendo non patitur secundum ratus continendo non patitur secundum delectantia in sensu sibi circumstantia, et delectantia in sensu sibi circumstantia, et sic de aliis ergo propositum habeo. sic de aliis ergo propositum habeo.

Item, Omnis virtus habitus est : ergo Item, Omnis virtus habitus est : ergo suus erit actus aliquis et non passio : suus erit actus aliquis et non passio : patet igitur quod virtutis non est pati patet igitur quod virtutis non est pati proprie. proprie.

Item, Virtus est cum lætitia, vel sine Item, Virtus est cum lætitia, vel sine tristitia ad minus: sed pœnitentia est tristitia ad minus: sed pœnitentia est dolor, vel cum dolore et tristitia sem- dolor, vel cum dolore et tristitia sem- per: ergo non est virtus. per: ergo non est virtus.

5. Item, Si est virtus: aut erit theolo- 5. Item, Si est virtus: aut erit theolo- gica, aut cardinalis : constat autem, gica, aut cardinalis : constat autem, quod non est theologica: quia omnes quod non est theologica: quia omnes illæ habent Deum pro materia circa illæ habent Deum pro materia circa quam est actus, et finis propter quem : quam est actus, et finis propter quem : sed poenitentia non habet Deum pro ma- sed poenitentia non habet Deum pro ma- teria. Videtur etiam, quod nec cardina- teria. Videtur etiam, quod nec cardina- lis: quia non est aliqua de quatuor. lis: quia non est aliqua de quatuor.

Si dicas, quod est virtus reducta ad Si dicas, quod est virtus reducta ad aliquam illarum hoc falsum videtur : aliquam illarum hoc falsum videtur : quia omnis reductio est penes aliquid quia omnis reductio est penes aliquid commune nulla autem virtus est, quæ commune nulla autem virtus est, quæ

tia, tia,

408 408

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cum poenitentia commune aliquid videa- cum poenitentia commune aliquid videa- tur habere cum virtus sit circa opus or- tur habere cum virtus sit circa opus or- dinatum in bonum, poenitentia autem est dinatum in bonum, poenitentia autem est quodammodo detestatio, et non bonum quodammodo detestatio, et non bonum secundum quod bonum: ergo videtur, secundum quod bonum: ergo videtur, quod non sit virtus. quod non sit virtus.

6. Item, Augustinus dicit, quod « vir- 6. Item, Augustinus dicit, quod « vir- tus est bona qualitas mentis, qua recte tus est bona qualitas mentis, qua recte vivitur, qua nemo male utitur, quam vivitur, qua nemo male utitur, quam Deus operatur in nobis sine nobis : » Deus operatur in nobis sine nobis : » sed hæc omnia pœnitentiæ non conve- sed hæc omnia pœnitentiæ non conve- niunt. PROBATIO: Quia pœnitentia non re- niunt. PROBATIO: Quia pœnitentia non re- cte vivitur ergo pœnitentia non est vir- cte vivitur ergo pœnitentia non est vir- tus. Quod autem pœnitentia non recte vi- tus. Quod autem pœnitentia non recte vi- vatur, probatur sic: Omne quo recte vivi- vatur, probatur sic: Omne quo recte vivi- tur, vivitur aliqua operis rectitudine: sed tur, vivitur aliqua operis rectitudine: sed operis rectitudo non est pœnitentia, quia operis rectitudo non est pœnitentia, quia detestari malum non dicit determinate detestari malum non dicit determinate aliquod opus rectum, sed potius quam- aliquod opus rectum, sed potius quam- dam dispositionem quæ præcedit omne dam dispositionem quæ præcedit omne opus rectum, quia nullum opus rectum opus rectum, quia nullum opus rectum est cum placentia mali : ergo videtur, est cum placentia mali : ergo videtur, quod non sit virtus. quod non sit virtus.

7. Præterea, Communiter fere ab om- 7. Præterea, Communiter fere ab om- nibus dicitur, quod qui habet unam, ha- nibus dicitur, quod qui habet unam, ha- bet omnes ergo si pœnitentia est vir- bet omnes ergo si pœnitentia est vir- tus, qui habet eam, habet omnes: sed tus, qui habet eam, habet omnes: sed parvuli et innocentes habent multas vir- parvuli et innocentes habent multas vir- tutes ergo habent pœnitentiam, quod tutes ergo habent pœnitentiam, quod falsum est dicitur enim in oratione Ma- falsum est dicitur enim in oratione Ma- nassæ, in medio: Non posuisti pœniten- nassæ, in medio: Non posuisti pœniten- tiam justis, Abraham, et Isaac, et Ja- tiam justis, Abraham, et Isaac, et Ja- cob, iis qui tibi non peccaverunt. cob, iis qui tibi non peccaverunt.

8. Item, Christus habuit multas vir- 8. Item, Christus habuit multas vir- tutes ergo habuit pœnitentiam : et pœ- tutes ergo habuit pœnitentiam : et pœ- nitentia est dolor commissi criminis : nitentia est dolor commissi criminis : ergo ex hoc sequeretur, quod crimen ergo ex hoc sequeretur, quod crimen commisisset, quod absurdum est. commisisset, quod absurdum est.

9. Item, Omnes virtutes erunt aliquo 9. Item, Omnes virtutes erunt aliquo modo in patria: pœnitentia nullo modo modo in patria: pœnitentia nullo modo erit in patria ergo non est virtus. Quod erit in patria ergo non est virtus. Quod autem nullo modo futura est in patria, autem nullo modo futura est in patria, videtur quia nullo modo erit ibi dolor, videtur quia nullo modo erit ibi dolor, et pœnitentia dolor est, vel cum multo et pœnitentia dolor est, vel cum multo dolore. dolore.

Alia autem multa valde facile est hic Alia autem multa valde facile est hic ad utramque partem objecta adducere : ad utramque partem objecta adducere : sed hæc sufficiant. sed hæc sufficiant.

SOLUTIO. Dicendum mihi videtur, quod SOLUTIO. Dicendum mihi videtur, quod virtus sumitur proprie, et communiter: virtus sumitur proprie, et communiter: proprie quidem a Philosopho in Ethicis, proprie quidem a Philosopho in Ethicis, et secundum hoc est habitus ordinans in et secundum hoc est habitus ordinans in bonum intellectualis vel moralis: intel. bonum intellectualis vel moralis: intel. lectualis quidem quia doctrina et expe- lectualis quidem quia doctrina et expe- riendo circa operabilia sumit generatio- riendo circa operabilia sumit generatio- nem suæ naturæ vel suiipsius ex parte nem suæ naturæ vel suiipsius ex parte illa qua materialis est : et voluntas est illa qua materialis est : et voluntas est complens formam secundum quod dicit complens formam secundum quod dicit Philosophus, quod virtutes voluntates Philosophus, quod virtutes voluntates sunt simpliciter vel non sine voluntate, sunt simpliciter vel non sine voluntate, sicut opóvŋois, et prudentia, et hujusmodi, sicut opóvŋois, et prudentia, et hujusmodi, quæ sicut ipse Philosophus in VI Ethico- quæ sicut ipse Philosophus in VI Ethico- rum dicit, est idem quod recta ratio : et rum dicit, est idem quod recta ratio : et intelligitur de recta ratione eligibilis ad intelligitur de recta ratione eligibilis ad opus virtutis. Moralis autem circa pas- opus virtutis. Moralis autem circa pas- siones est, vel operationes: circa passio- siones est, vel operationes: circa passio- nes quidem innatas, vel illatas; circa in- nes quidem innatas, vel illatas; circa in- natas quidem temperantia, illatas autem natas quidem temperantia, illatas autem fortitudo. Justitia vero circa operationes, fortitudo. Justitia vero circa operationes, in quibus nulla proprie est passio: prop- in quibus nulla proprie est passio: prop- ter quod ipsa justitia dicitur commune ter quod ipsa justitia dicitur commune bonum quia et virtutes moderativæ de- bonum quia et virtutes moderativæ de- lectationum vel tristitiarum sunt circa lectationum vel tristitiarum sunt circa propria medium autem sicut idem Philo- propria medium autem sicut idem Philo- sophus dicit in V Ethicorum non habent sophus dicit in V Ethicorum non habent ipsæ eodem modo: quoniam illa virtus ipsæ eodem modo: quoniam illa virtus quæ est circa passiones, proprie est me- quæ est circa passiones, proprie est me- dium duarum malitiarum, quarum utra- dium duarum malitiarum, quarum utra- que est abundantia, et defectus differen- que est abundantia, et defectus differen- ter sicut medium audaciæ quæ auden- ter sicut medium audaciæ quæ auden- do abundat, timendo autem deficit: et do abundat, timendo autem deficit: et timiditatis quæ timendo abundat, et au- timiditatis quæ timendo abundat, et au- dendo deficit et hoc quidem medium est dendo deficit et hoc quidem medium est fortitudo et ita est reperire in tempe- fortitudo et ita est reperire in tempe- rantia, et in aliis. Sed justitia non sem- rantia, et in aliis. Sed justitia non sem- per est medium duarum malitiarum, nec per est medium duarum malitiarum, nec duarum, quarum utraque differt sicut duarum, quarum utraque differt sicut abundantia, et defectus: quod facile os- abundantia, et defectus: quod facile os- tenditur in justitia directiva : quia si in- tenditur in justitia directiva : quia si in- justitia abundat in decem, in quibus me justitia abundat in decem, in quibus me decipit: ego injuste deficio in decem : et decipit: ego injuste deficio in decem : et medium erit ut tantum mihi restituatur, medium erit ut tantum mihi restituatur, quantum ego deficio injuste, et tu abun- quantum ego deficio injuste, et tu abun- das injuste et malitia hic non est nisi das injuste et malitia hic non est nisi ex parte decipientis vel fraudantis : ex ex parte decipientis vel fraudantis : ex parte autem ejus qui patitur injuriam, parte autem ejus qui patitur injuriam, non est malitia, sed poena tantum. Simi- non est malitia, sed poena tantum. Simi-

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 3.

liter non nisi unus habens hic qui plus liter non nisi unus habens hic qui plus habet quam deberet et non nisi unus habet quam deberet et non nisi unus deficio. Differt et aliter ratio medii : quia deficio. Differt et aliter ratio medii : quia in duabus quæ sunt circa passiones, me- in duabus quæ sunt circa passiones, me- dium est quoad nos et in justitia est dium est quoad nos et in justitia est medium rei proprie et ideo accipitur medium rei proprie et ideo accipitur proportionalitate geometrica vel arithme- proportionalitate geometrica vel arithme- tica, ut Philosophus dicit. Sed de his tica, ut Philosophus dicit. Sed de his alias. Sic ergo propriissime loquendo alias. Sic ergo propriissime loquendo de virtute, bene concedo, quod pœni- de virtute, bene concedo, quod pœni- tentia non est virtus. tentia non est virtus.

Aliter sumitur virtus qua recte vivi- Aliter sumitur virtus qua recte vivi- tur, et extenso nomine: et hoc præci- tur, et extenso nomine: et hoc præci- pue a Theologo qui multa quæ in genere pue a Theologo qui multa quæ in genere passionum ab Ethico ponuntur, virtutes passionum ab Ethico ponuntur, virtutes dicit ut timorem dicit Gregorius virtu- dicit ut timorem dicit Gregorius virtu- tem, sicut et generaliter septem dona: et tem, sicut et generaliter septem dona: et gaudium dicit Ambrosius virtutem, sic- gaudium dicit Ambrosius virtutem, sic- ut et generaliter duodecim fructus enu- ut et generaliter duodecim fructus enu- meratos in epistola ad Galatas *. Et spem meratos in epistola ad Galatas *. Et spem dicit virtutem theologicam omnis theo- dicit virtutem theologicam omnis theo- logus et similiter charitatem, et alia logus et similiter charitatem, et alia quæ secundum ipsum nomen passionem quæ secundum ipsum nomen passionem sonare videntur : et secundum hoc virtus sonare videntur : et secundum hoc virtus erit generalius diffinita : scilicet quod erit generalius diffinita : scilicet quod quicumque habitus perficit animam ra- quicumque habitus perficit animam ra- tionalem secundum actum ordinantem tionalem secundum actum ordinantem in bonum vel a malo, quod ille virtus in bonum vel a malo, quod ille virtus dicatur et sic pœnitentia est virtus, et dicatur et sic pœnitentia est virtus, et timor, et gaudium, et hujusmodi, secun- timor, et gaudium, et hujusmodi, secun- dum dicta Sanctorum. dum dicta Sanctorum.

Hac tamen diversitate virtutis inducti Hac tamen diversitate virtutis inducti Doctores nostri, diversas acceperunt opi- Doctores nostri, diversas acceperunt opi- niones, scilicet dicentibus Magistro Gu- niones, scilicet dicentibus Magistro Gu- lielmo Antisiodorensi et suis sequenti- lielmo Antisiodorensi et suis sequenti- bus, quod poenitentia non sit virtus : bus, quod poenitentia non sit virtus : aliis autem dicta Sanctorum veneranti- aliis autem dicta Sanctorum veneranti- bus, et dicentibus, quod sit virtus : mihi bus, et dicentibus, quod sit virtus : mihi autem et quibusdam aliis videtur, quod autem et quibusdam aliis videtur, quod sit virtus. sit virtus.

Oportet autem respondere ad utram- Oportet autem respondere ad utram- que partem objectorum, ne deficiamus que partem objectorum, ne deficiamus opinantibus utrumque, quia nos quo- opinantibus utrumque, quia nos quo- dammodo consentimus utrisque. dammodo consentimus utrisque.

DICIMUS igitur ad primum et secun- DICIMUS igitur ad primum et secun- dum, quod virtus sumitur ibi extenso dum, quod virtus sumitur ibi extenso

1 Ad Galat, v, 22 et 23: Fructus autem spiri- 1 Ad Galat, v, 22 et 23: Fructus autem spiri- tus est charitas, gaudium,pax, patientia, benigni- tus est charitas, gaudium,pax, patientia, benigni-

409 409

nomine. Qualiter autem dicitur perfecta nomine. Qualiter autem dicitur perfecta virtus, infra erit in quæstione. virtus, infra erit in quæstione.

AD ALIUD dicendum, quod hoc intelli- AD ALIUD dicendum, quod hoc intelli- gitur de virtute generaliter accepta : se- gitur de virtute generaliter accepta : se- cundum quod etiam quarumdam pas- cundum quod etiam quarumdam pas- sionum tractatus pertinet ad tractatum sionum tractatus pertinet ad tractatum virtutum, ut verecundiæ, et timoris, et virtutum, ut verecundiæ, et timoris, et pœnitentiæ, et hujusmodi. Vel fiat vis pœnitentiæ, et hujusmodi. Vel fiat vis in actu laudabili actus enim laudabilis in actu laudabili actus enim laudabilis determinatus est in bonum propter bo- determinatus est in bonum propter bo- num finem: et talem actum non habet num finem: et talem actum non habet pœnitentia quæ est respectu mali. pœnitentia quæ est respectu mali.

AD ALIUD dicendum, quod non opor- AD ALIUD dicendum, quod non opor- tet, quod omne illud de quo est præce- tet, quod omne illud de quo est præce- ptum legale, sit essentialis actus virtutis. ptum legale, sit essentialis actus virtutis. Et est instantia: quia est præceptum Et est instantia: quia est præceptum legis non ascendere turrim: cum tamen legis non ascendere turrim: cum tamen non sit actus essentialis alicujus virtu- non sit actus essentialis alicujus virtu- tiset in theologicis ire ad Ecclesiam, tiset in theologicis ire ad Ecclesiam, vel tribus vicibus per annum apparere vel tribus vicibus per annum apparere in conspectu Domini. Et ideo distin- in conspectu Domini. Et ideo distin- guunt Magistri, quod duplex est actus guunt Magistri, quod duplex est actus virtutis, scilicet proprius, et communis. virtutis, scilicet proprius, et communis. Proprius est essentialis, et ille est unus Proprius est essentialis, et ille est unus solus: communis autem est ille qui se- solus: communis autem est ille qui se- cundario intenditur propter aliquid quod cundario intenditur propter aliquid quod circa actum virtutis fit. circa actum virtutis fit.

Item, Distinguunt actus ut egrediun- Item, Distinguunt actus ut egrediun- tur a virtute, dupliciter, scilicet elicitive, tur a virtute, dupliciter, scilicet elicitive, et imperative elicitive, sicut quælibet et imperative elicitive, sicut quælibet efficit suum actum : imperative autem, si- efficit suum actum : imperative autem, si- cut una bene efficit actum alterius, secun- cut una bene efficit actum alterius, secun- dum quod ut imperans illi efficitur, et alia dum quod ut imperans illi efficitur, et alia ut obediens illi: et sic verum est, quod ut obediens illi: et sic verum est, quod omne præceptum est circa actum virtutis omne præceptum est circa actum virtutis primum vel consequentem, elicitum vel primum vel consequentem, elicitum vel imperatum: sed ex hoc actu sic accepto imperatum: sed ex hoc actu sic accepto non potest probari, quod aliquis habitus non potest probari, quod aliquis habitus sit virtutis, si virtus proprie accipia- sit virtutis, si virtus proprie accipia- tur. tur.

AD ALIUD dicendum, quod iterum me- AD ALIUD dicendum, quod iterum me- dium illius rationis non probat pœniten- dium illius rationis non probat pœniten- tiam esse virtutem, nisi generaliter sum- tiam esse virtutem, nisi generaliter sum- pta virtute quia ad rationem meriti suf- pta virtute quia ad rationem meriti suf- ficit in virtute, quod sit actus conse- ficit in virtute, quod sit actus conse- quens vel imperatus ab aliqua virtute. quens vel imperatus ab aliqua virtute.

tas, bonitas, longanimitas, mansuetudo, fides, mo- tas, bonitas, longanimitas, mansuetudo, fides, mo- destia, continentia, castitas. destia, continentia, castitas.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad Ad

5 5

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

410 410

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod peccatum AD ALIUD dicendum, quod peccatum duplex habet expulsivum, scilicet per duplex habet expulsivum, scilicet per modum contrarii: et sic quodlibet pec- modum contrarii: et sic quodlibet pec- catum expellitur virtute sibi contraria: catum expellitur virtute sibi contraria: et hoc est expulsivum formale, et per se. et hoc est expulsivum formale, et per se. Habet etiam expulsivum per modum ef- Habet etiam expulsivum per modum ef- ficientis et hoc est duplex, scilicet, ef- ficientis et hoc est duplex, scilicet, ef- ficientis per se: et hoc est solus Deus, ficientis per se: et hoc est solus Deus, secundum quod ipse dicit, Isa. XLIII, 35 : secundum quod ipse dicit, Isa. XLIII, 35 : Ego sum, ego sum ipse qui deleo iniqui- Ego sum, ego sum ipse qui deleo iniqui- tates tuas propter me. Et est expulsi- tates tuas propter me. Et est expulsi- vum per modum meriti ex parte peccan- vum per modum meriti ex parte peccan- tis et hoc est detestatio peccati, quæ est tis et hoc est detestatio peccati, quæ est actus pœnitentiæ, quia meretur pecca- actus pœnitentiæ, quia meretur pecca- tum abolere, cui non placet peccatum, tum abolere, cui non placet peccatum, sed detestatur ipsum et illud expulsi- sed detestatur ipsum et illud expulsi- vum quod sic expellit, non propter hoc vum quod sic expellit, non propter hoc est virtus sed esset virtus, si expelleret est virtus sed esset virtus, si expelleret primo modo, scilicet ut contrarium : et primo modo, scilicet ut contrarium : et hoc modo procedit objectio. Quod au- hoc modo procedit objectio. Quod au- tem ita sit, patet: quia ex terminis tem ita sit, patet: quia ex terminis motus ostenditur, quid sit contrarium : motus ostenditur, quid sit contrarium : sicut ex sano ægrum est, non ex albo : sicut ex sano ægrum est, non ex albo : et ex albo nigrum, non ex tricubito: sic et ex albo nigrum, non ex tricubito: sic ex vitioso virtuosus, et non ex pœniten- ex vitioso virtuosus, et non ex pœniten- te, nisi ibi ex notet ordinem esse, ut di- te, nisi ibi ex notet ordinem esse, ut di- ctum est. ctum est.

: :

AD ALIUD dicendum, quod pœnitere AD ALIUD dicendum, quod pœnitere non est perfecte bonum per se: quia non est perfecte bonum per se: quia poenitere dicit quoddam quod exigitur poenitere dicit quoddam quod exigitur ad bonum per se: unde est sicut adjun- ad bonum per se: unde est sicut adjun- ctum bono per se: et ideo non sequitur ctum bono per se: et ideo non sequitur proprie, quod sit actus virtutis proprie proprie, quod sit actus virtutis proprie acceptæ. Cum autem dicitur, quod « bo- acceptæ. Cum autem dicitur, quod « bo- num est per se, vel ex præcepto, » acci- num est per se, vel ex præcepto, » acci- pitur generaliter bonum per se, et non pitur generaliter bonum per se, et non stricte, scilicet prout communiter se ha- stricte, scilicet prout communiter se ha- bet ad bonum honestum, et utile, ad il- bet ad bonum honestum, et utile, ad il- lud et conjunctum illi; et cum dicitur, lud et conjunctum illi; et cum dicitur, quod « virtus est de per se bonis,» acci- quod « virtus est de per se bonis,» acci- pitur pro honesto stricte accepto: quod pitur pro honesto stricte accepto: quod diffinit Tullius dicens, quod « honestum diffinit Tullius dicens, quod « honestum est quod sua vi nos trahit, et sua digni- est quod sua vi nos trahit, et sua digni- tate nos allicit. » tate nos allicit. »

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, << virtus bonum facit habentem, et opus << virtus bonum facit habentem, et opus illius bonum reddit, » intelligitur de illius bonum reddit, » intelligitur de opere quod est per se bonum secundum opere quod est per se bonum secundum rationem medii et finis tale autem non rationem medii et finis tale autem non

est opus quod est tantum a malo rece- est opus quod est tantum a malo rece- dens, ut dictum est. dens, ut dictum est.

Et sic patet qualiter respondendum est Et sic patet qualiter respondendum est pro parte una : et hæc forte est verior pro parte una : et hæc forte est verior pars opinionum. pars opinionum.

PRO ALIA parte, scilicet sustinendo PRO ALIA parte, scilicet sustinendo quod sit virtus, dicemus ad primum in quod sit virtus, dicemus ad primum in contrarium objectum, quod multa sunt, contrarium objectum, quod multa sunt, quæ ipso nomine passionem sonant, ut quæ ipso nomine passionem sonant, ut misericordia, nemesis, et hujusmodi, misericordia, nemesis, et hujusmodi, quæ tamen sunt habitus: et ideo quia quæ tamen sunt habitus: et ideo quia nomen proprium ipsius habitus non ha- nomen proprium ipsius habitus non ha- bemus, nominamus ea nominibus pas- bemus, nominamus ea nominibus pas- sionum, propter aliquam similitudinem sionum, propter aliquam similitudinem actus passionis et habitus: sicut in spe, actus passionis et habitus: sicut in spe, gaudio, dilectione, etc. Et sic etiam pœ- gaudio, dilectione, etc. Et sic etiam pœ- nitentia est nomen passionis quo nomi- nitentia est nomen passionis quo nomi- natur habitus ille qui movet liberum natur habitus ille qui movet liberum arbitrium ad detestandum peccatum. arbitrium ad detestandum peccatum.

Ad objel Ad objel

AD ALIUD dicendum, quod non est si- Adobje AD ALIUD dicendum, quod non est si- Adobje mile de verecundia, et pœnitentia: quia mile de verecundia, et pœnitentia: quia verecundia non dicit proprie actum, sed verecundia non dicit proprie actum, sed passionem culpæ consequentem : et ideo passionem culpæ consequentem : et ideo etiam verecundus, ut dicit Philosophus, etiam verecundus, ut dicit Philosophus, non fugit turpe, quia turpe, sed quia non fugit turpe, quia turpe, sed quia secum habet convicium vel exprobratio- secum habet convicium vel exprobratio- nem et ideo illa tantum passio est : sed nem et ideo illa tantum passio est : sed pœnitentia detestatur peccatum : pœnitentia detestatur peccatum : quia habet convicium vel exprobratio- quia habet convicium vel exprobratio- nem sed peccatum perpetratum, quia nem sed peccatum perpetratum, quia turpe est et malum: et hoc est actus qui- turpe est et malum: et hoc est actus qui- dam simpliciter bonus et ideo pœniten- dam simpliciter bonus et ideo pœniten- tia virtus erit, et non verecundia. tia virtus erit, et non verecundia.

non non

AD ALIUD dicendum, quod actus virtu- Adolje AD ALIUD dicendum, quod actus virtu- Adolje tis non habet actum passionis extra quam tis non habet actum passionis extra quam est, quia hoc est impossibile: sed jam est, quia hoc est impossibile: sed jam habitum est, quod falsum est, quod om- habitum est, quod falsum est, quod om- nis virtus est circa passiones vel opera- nis virtus est circa passiones vel opera- tiones optimorum operativa: et etiam tiones optimorum operativa: et etiam dicimus, quod pœnitentia est circa opus dicimus, quod pœnitentia est circa opus quoddam, id est, detestari peccatum per- quoddam, id est, detestari peccatum per- petratum : et est cum dolore adjuncto petratum : et est cum dolore adjuncto

illi actui. illi actui.

AD ALIUD dicendum, quod virtus ha- Adobject AD ALIUD dicendum, quod virtus ha- Adobject bet delectationem quæ est consequens bet delectationem quæ est consequens actum virtutis, in quantum est virtus: actum virtutis, in quantum est virtus: sed quod non habeat aliquem dolorem' sed quod non habeat aliquem dolorem' circa materiam, vel circa contrarium, circa materiam, vel circa contrarium, velut instrumentum, hoc non est verum: velut instrumentum, hoc non est verum:

Adobject 5. Adobject 5.

Adobject. 6. Adobject. 6.

Ad object. Ad object. 7 et 8. 7 et 8.

IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 4. IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 4.

et poenitentia habet dolorem volunta- et poenitentia habet dolorem volunta- rium, ut instrumentum, tamen habet rium, ut instrumentum, tamen habet gaudium consequens actum, ut infra gaudium consequens actum, ut infra habebitur ex verbis Augustini : « Spiri- habebitur ex verbis Augustini : « Spiri- tus doleat, et de dolore gaudeat. » tus doleat, et de dolore gaudeat. »

AD ALIUD dicendum, quod ut dictum AD ALIUD dicendum, quod ut dictum est, Ethicus non considerat nisi stricte est, Ethicus non considerat nisi stricte dictas virtutes: si tamen large sumatur dictas virtutes: si tamen large sumatur cardinalis virtus, tunc reducetur ad ali- cardinalis virtus, tunc reducetur ad ali- quam cardinalium virtutum, ut habitus quam cardinalium virtutum, ut habitus secundarius ad principalem : et secun- secundarius ad principalem : et secun- dum hoc reducitur ad partem justitiæ, dum hoc reducitur ad partem justitiæ, secundum quod pœnitentia est satisfa- secundum quod pœnitentia est satisfa- ctiva pro peccatis, Deo debitum honorem ctiva pro peccatis, Deo debitum honorem reddens, ut dicit Anselmus : et penes reddens, ut dicit Anselmus : et penes hoc patet, quid sit commune in actu hoc patet, quid sit commune in actu penes quod fit reductio. penes quod fit reductio.

AD ALIUD dicendum, quod poenitentia AD ALIUD dicendum, quod poenitentia recte vivitur: quia rectitudo est regula recte vivitur: quia rectitudo est regula in bonum et a malo perpetrato secun- in bonum et a malo perpetrato secun- dum quod communiter accipitur: et ideo dum quod communiter accipitur: et ideo hic rectitudo est a malo. Objectio autem hic rectitudo est a malo. Objectio autem non accipit rectum, nisi valde stricte ac- non accipit rectum, nisi valde stricte ac- ceptum, quod est in bonum tantum. ceptum, quod est in bonum tantum.

AD ALIUD dicendum, quod diversi di- AD ALIUD dicendum, quod diversi di- versimode respondent, et omnes bene: versimode respondent, et omnes bene: quia objectio illa de multis fit. Quidam quia objectio illa de multis fit. Quidam dicunt satis probabiliter, quod duplex est dicunt satis probabiliter, quod duplex est virtus, scilicet informans ad bonum, et virtus, scilicet informans ad bonum, et reformans a malo : informans ad bonum reformans a malo : informans ad bonum perfecta et vera est virtus, ut charitas, perfecta et vera est virtus, ut charitas, et justitia, et hujusmodi: sed reformans et justitia, et hujusmodi: sed reformans

411 411

tus fidei, sed habuit id quod perfectum tus fidei, sed habuit id quod perfectum est in virtute. Ita dicunt etiam de poe- est in virtute. Ita dicunt etiam de poe- nitentia, secundum quod est virtus, nitentia, secundum quod est virtus, quod qui habet unam, habet pœniten- quod qui habet unam, habet pœniten- tiam, et parvulus, et innocens, et Chri- tiam, et parvulus, et innocens, et Chri- stus sed non actum cui competit im- stus sed non actum cui competit im- perfectio, qui est detestatio peccati cum perfectio, qui est detestatio peccati cum voluntate numquam admittendi : actus voluntate numquam admittendi : actus enim qui est detestari peccatum commis- enim qui est detestari peccatum commis- sum et dolere de commisso, imperfe- sum et dolere de commisso, imperfe- ctionis est et ideo secundum hunc actum ctionis est et ideo secundum hunc actum non inest illis. non inest illis.

Ad Hoc autem quod objicitur de par- Ad idem. Ad Hoc autem quod objicitur de par- Ad idem. vulis, intelligendum est de poenitentia, vulis, intelligendum est de poenitentia, secundum quod est virtus in genere pas- secundum quod est virtus in genere pas- sionis, et sacramenti: sic enim verum sionis, et sacramenti: sic enim verum est, quod nullus pœnitet, nisi qui pecca- est, quod nullus pœnitet, nisi qui pecca- vit. vit.

AD ALIUD dicendum, quod iste actus, Adobject. §. AD ALIUD dicendum, quod iste actus, Adobject. §. qui est detestatio peccati et voluntas non qui est detestatio peccati et voluntas non admittendi, completissimus est in patria: admittendi, completissimus est in patria: et hoc modo potest dici in futuro esse et hoc modo potest dici in futuro esse pœnitentia, quæ omni modo erit sine pœnitentia, quæ omni modo erit sine passione: sicut dicit Gregorius, quod passione: sicut dicit Gregorius, quod læti meminimus quandoque vulnerum: læti meminimus quandoque vulnerum: non ex quibus tristemur, sed ex quibus non ex quibus tristemur, sed ex quibus medico gratias uberiores agamus. medico gratias uberiores agamus.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

specialis? specialis?

Secundo adhuc ad majorem intelle- Secundo adhuc ad majorem intelle- ctum habitorum, quæritur, Utrum sit vir- ctum habitorum, quæritur, Utrum sit vir- tus generalis, vel specialis? tus generalis, vel specialis?

Videtur autem, quod sit generalis: Videtur autem, quod sit generalis: quia quia

a malo dicitur virtus imperfecta. Et di- An pœnitentia sit virtus generalis vel a malo dicitur virtus imperfecta. Et di- An pœnitentia sit virtus generalis vel cunt, quod hoc quod dicitur, « Qui ha- cunt, quod hoc quod dicitur, « Qui ha- bet unam, habet omnes, » intelligitur bet unam, habet omnes, » intelligitur de virtute perfecta informante ad bo- de virtute perfecta informante ad bo- num et adhuc in illa non sequitur nisi num et adhuc in illa non sequitur nisi de perfectionibus virtutum, quia fides de perfectionibus virtutum, quia fides non mansit secundum actum imperfe- non mansit secundum actum imperfe- ctum in Christo, sed secundum actum ctum in Christo, sed secundum actum sui generis qui est visio. De hoc autem sui generis qui est visio. De hoc autem multa supra sunt notata in libro tertio multa supra sunt notata in libro tertio Sententiarum. Alii dicunt, quibus vide- Sententiarum. Alii dicunt, quibus vide- tur consentiendum esse, quod licet qui tur consentiendum esse, quod licet qui habet unam, habeat omnes, tamen non habet unam, habeat omnes, tamen non oportet quod habeat secundum eosdem oportet quod habeat secundum eosdem actus, sicut jam dictum est de fide quam actus, sicut jam dictum est de fide quam non habuit Christus secundum quod vi- non habuit Christus secundum quod vi- dere per speculum in ænigmate, est ac- dere per speculum in ænigmate, est ac-

1. Dicit Augustinus, quod « pœniten- 1. Dicit Augustinus, quod « pœniten- tia est res bona et perfecta, quæ omnes tia est res bona et perfecta, quæ omnes defectus revocat ad perfectum : » sed de- defectus revocat ad perfectum : » sed de- fectus sunt multiplices: ergo non revo- fectus sunt multiplices: ergo non revo- cantur per unam, sed per omnes virtutes cantur per unam, sed per omnes virtutes oppositas : ergo pœnitentia est omnis oppositas : ergo pœnitentia est omnis virtus et sic erit idem quod virtus in virtus et sic erit idem quod virtus in genere. genere.

412 412

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Item, Augustinus in libro V Re- 2. Item, Augustinus in libro V Re- sponsionum: « Alia est virtus quæ revo- sponsionum: « Alia est virtus quæ revo- cat defectum irascibilis ad perfectum, et cat defectum irascibilis ad perfectum, et alia quæ defectum rationalis: » sed pœ- alia quæ defectum rationalis: » sed pœ- nitentia revocat omnes : ergo pœnitentia nitentia revocat omnes : ergo pœnitentia in irascibili est virtus aliqua, et aliqua in irascibili est virtus aliqua, et aliqua in rationali ergo est diversæ virtutes: in rationali ergo est diversæ virtutes: et sic erit idem, quod virtus in genere. et sic erit idem, quod virtus in genere.

3. Item, Per actus cognoscuntur habi- 3. Item, Per actus cognoscuntur habi- tus, et actus per opposita sibi objecta : tus, et actus per opposita sibi objecta : ergo actus est generalis, cujus objectum ergo actus est generalis, cujus objectum est generale et actus est specialis, cujus est generale et actus est specialis, cujus objectum est speciale: sed huic actui qui objectum est speciale: sed huic actui qui est pœnitere, respondet objectum gene- est pœnitere, respondet objectum gene- rale, quia omne peccatum : ergo est rale, quia omne peccatum : ergo est generalis actus: ergo et habitus genera- generalis actus: ergo et habitus genera- lis ergo et poenitentia est generalis vir- lis ergo et poenitentia est generalis vir- tus, et non specialis. tus, et non specialis.

4. Si forte dicas, quod non respondet 4. Si forte dicas, quod non respondet peccatum in genere, sed potius peccatum peccatum in genere, sed potius peccatum perpetratum, in quantum est perpetra- perpetratum, in quantum est perpetra- tum hoc videtur falsum: quia pecca- tum hoc videtur falsum: quia pecca- tum perpetratum, in quantum est per- tum perpetratum, in quantum est per- petratum, non potest non esse perpetra- petratum, non potest non esse perpetra- tum, cum sit verbum de præterito: er- tum, cum sit verbum de præterito: er- go frustra erit pœnitentia de illo in quan- go frustra erit pœnitentia de illo in quan- tum hujusmodi. tum hujusmodi.

5. Item, Peccatum quod facit aliquis, 5. Item, Peccatum quod facit aliquis, non contrahitur per multiplicationem ad non contrahitur per multiplicationem ad speciem unam peccati, vel genus: sed speciem unam peccati, vel genus: sed contrahitur per comparationem ad agen- contrahitur per comparationem ad agen- tem tantum, scilicet respectu ejus quod tem tantum, scilicet respectu ejus quod ille non fecit idem in genere vel specie: ille non fecit idem in genere vel specie: ergo per illam determinationem perpe- ergo per illam determinationem perpe- tratum non contrahitur peccatum ad spe- tratum non contrahitur peccatum ad spe- ciem vel materiam, sed ex parte illa ciem vel materiam, sed ex parte illa remanet adhuc generale : ergo actus remanet adhuc generale : ergo actus suus erit generalis: ergo etiam genera- suus erit generalis: ergo etiam genera- lis habitus: et sic sequitur idem quod lis habitus: et sic sequitur idem quod prius. prius.

Item, Quando dicitur, quod objecti Item, Quando dicitur, quod objecti generalis est generalis actus, et objecti generalis est generalis actus, et objecti specialis actus est specialis, non intelli- specialis actus est specialis, non intelli- gitur nisi de generalitate et specialitate gitur nisi de generalitate et specialitate materiæ. materiæ.

6. Item, Velle bonum et velle hoc 6. Item, Velle bonum et velle hoc vel illud bonum, differunt sicut species vel illud bonum, differunt sicut species et genus quia voluntas non determina- et genus quia voluntas non determina- tur nisi per volitum. Et sicut differunt tur nisi per volitum. Et sicut differunt

bonum, et non bonum: ita velle hoc et bonum, et non bonum: ita velle hoc et velle hoc bonum. Ergo similiter etiam velle hoc bonum. Ergo similiter etiam se habebunt et per eamdem rationem de- se habebunt et per eamdem rationem de- testari malum, et detestari hoc vel illud: testari malum, et detestari hoc vel illud: sed pœnitentia non est detestatio hujus sed pœnitentia non est detestatio hujus vel illius, sed generaliter mali perpetra- vel illius, sed generaliter mali perpetra- ti ergo est virtus generalis, ut vide- ti ergo est virtus generalis, ut vide-

tur. tur.

7. Item, Cum peccatum privatio quæ- 7. Item, Cum peccatum privatio quæ- dam est, non specificabitur nisi per ha- dam est, non specificabitur nisi per ha- bitum ergo privatio quæ est habitus bitum ergo privatio quæ est habitus boni in genere, generalis est: ergo de- boni in genere, generalis est: ergo de- testatio illius privationis quæ non est testatio illius privationis quæ non est contracta ad materiam vel speciem, de- contracta ad materiam vel speciem, de- testatio generalis est: hæc autem est pœ- testatio generalis est: hæc autem est pœ- nitentiæ in quantum est pœnitentia: er- nitentiæ in quantum est pœnitentia: er- go poenitentia est virtus generalis. go poenitentia est virtus generalis. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Poenitentia detestatur malum, non 1. Poenitentia detestatur malum, non quodlibet, sed existens in proprio sub- quodlibet, sed existens in proprio sub- jecto: hoc autem non est generale: jecto: hoc autem non est generale: ergo poenitentia non est generalis virtus, ergo poenitentia non est generalis virtus, sed specialis. sed specialis.

2. Item, Detestari peccatum quod 2. Item, Detestari peccatum quod inest, quia vitiatum, vel quia turpe, est inest, quia vitiatum, vel quia turpe, est actus determinatus et bonus et difficilis : actus determinatus et bonus et difficilis : sed circa difficile et bonum est virtus : sed circa difficile et bonum est virtus : ergo ad hoc ordinans erit virtus aliqua. ergo ad hoc ordinans erit virtus aliqua.

3. Item, Omne quod perficit liberum 3. Item, Omne quod perficit liberum arbitrium per actum determinatum se- arbitrium per actum determinatum se- cundum bonum et difficile, est virtus cundum bonum et difficile, est virtus specialis: sed pœnitentia est hujusmodi : specialis: sed pœnitentia est hujusmodi : ergo est virius specialis. PROBATIO me- ergo est virius specialis. PROBATIO me- diæ. Detestari peccatum spe veniæ, ac- diæ. Detestari peccatum spe veniæ, ac- tus est reducibilis essentialiter ad aliquam tus est reducibilis essentialiter ad aliquam aliam virtutem, licet per imperium pos- aliam virtutem, licet per imperium pos- set esse aliter : ergo iste talis erit spe- set esse aliter : ergo iste talis erit spe- cialis virtus quæ est pœnitentia. cialis virtus quæ est pœnitentia.

SOLUTIO. Dicendum, quod generalis SOLUTIO. Dicendum, quod generalis virtus dicitur dupliciter. Uno modo acci- virtus dicitur dupliciter. Uno modo acci- pitur a Philosopho alio modo a Sanctis. pitur a Philosopho alio modo a Sanctis. In V enim Ethicorum dicitur : « Justitia In V enim Ethicorum dicitur : « Justitia est legalis virtus generalis, differens a est legalis virtus generalis, differens a virtute in genere ratione tantum, non virtute in genere ratione tantum, non subjecto : quia virtus est secundum quod subjecto : quia virtus est secundum quod perficit animam et justitia vel injustitia perficit animam et justitia vel injustitia secundum quod consonat legi, vel non, secundum quod consonat legi, vel non, in opere de quo est lex: » hoc autem in opere de quo est lex: » hoc autem

Sed Sed

Soluti Soluti

IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 4. IN IV SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 4.

modo non potest dici pœnitentia virtus modo non potest dici pœnitentia virtus generalis, id est, idem quod virtus sub- generalis, id est, idem quod virtus sub- jecto, et differens ratione: quia pœni- jecto, et differens ratione: quia pœni- tentiæ opus non est generale opus om- tentiæ opus non est generale opus om- nium virtutum prout opus ejus accipitur nium virtutum prout opus ejus accipitur proprie, scilicet detestatio peccati perpe- proprie, scilicet detestatio peccati perpe- trati propter spem veniæ et timorem ge- trati propter spem veniæ et timorem ge- hennæ. Si autem communiter sumatur hennæ. Si autem communiter sumatur detestatio peccati vel dolor, secundum detestatio peccati vel dolor, secundum quod dicit Boetius, quod virtus sese di- quod dicit Boetius, quod virtus sese di- ligit aspernaturque contrarium, tunc ligit aspernaturque contrarium, tunc quælibet virtus aspernatur et detestatur quælibet virtus aspernatur et detestatur vitium sibi oppositum et hoc modo de- vitium sibi oppositum et hoc modo de- testatio generalis vitii vel peccati, erit testatio generalis vitii vel peccati, erit actus virtutis in genere. Sed hoc non actus virtutis in genere. Sed hoc non dicitur proprie pœnitentia: quia pœni- dicitur proprie pœnitentia: quia pœni- tudo omnis est in actu perpetrato non tudo omnis est in actu perpetrato non voluntario, id est, cui contrariatur volun- voluntario, id est, cui contrariatur volun- tas in eo quod factus est, ut habetur ex tas in eo quod factus est, ut habetur ex principio II Ethicorum. Sed virtus in ge- principio II Ethicorum. Sed virtus in ge- nere aspernatur omne vitium sive factum nere aspernatur omne vitium sive factum sit sive non. sit sive non.

Generalis autem virtus specialiter a Generalis autem virtus specialiter a Sanctis vocatur justitia quædam genera- Sanctis vocatur justitia quædam genera- lis, qua de impio fit justus: quam dicunt lis, qua de impio fit justus: quam dicunt quidam esse statum generaliter rectitu- quidam esse statum generaliter rectitu- dinis ad Deum, ad se, et ad proximum : dinis ad Deum, ad se, et ad proximum : et hoc iterum modo non est verum, et hoc iterum modo non est verum, quod pœnitentia sit virtus generalis. His quod pœnitentia sit virtus generalis. His modis quidam addunt tertium, scilicet modis quidam addunt tertium, scilicet quod generalis virtus est colligens alias quod generalis virtus est colligens alias virtutes integraliter, vel quasi integrali- virtutes integraliter, vel quasi integrali- ter, secundum quod Chrysostomus dicit, ter, secundum quod Chrysostomus dicit, quod justitia generalis est: quia est quod justitia generalis est: quia est quasi vinea et aliæ virtutes speciales quasi vinea et aliæ virtutes speciales sunt sicut vites. Hoc autem ego non sic sunt sicut vites. Hoc autem ego non sic intelligo sed intelligo Chrysostomum intelligo sed intelligo Chrysostomum loquentem de justitia legali, quæ gene- loquentem de justitia legali, quæ gene- ralis est per dictum modum: tamen non ralis est per dictum modum: tamen non est ut totum integrale ad virtutem: sed est ut totum integrale ad virtutem: sed dicitur vinea propter ambitum commu- dicitur vinea propter ambitum commu- nitatis suæ ad opera aliarum virtutum, nitatis suæ ad opera aliarum virtutum, secundum quod ad legis præceptum refe- secundum quod ad legis præceptum refe- runtur et aliæ dicuntur vites, quia sunt runtur et aliæ dicuntur vites, quia sunt particulares quasi in ratione justitiæ lega- particulares quasi in ratione justitiæ lega- lis plantatæ. Sed aliquo modo in veri- lis plantatæ. Sed aliquo modo in veri- tate dicitur virtus generalis secundum tate dicitur virtus generalis secundum materiam, licet formam et rationem ha- materiam, licet formam et rationem ha- beat specialem: sicut prudentia cujus beat specialem: sicut prudentia cujus

413 413

objectum est eligibile ad opus morale, objectum est eligibile ad opus morale, non in una materia, sed in omni ra- non in una materia, sed in omni ra- tione tamen in speciali quadam ratione tione tamen in speciali quadam ratione contrahitur prudentia in virtutem specia- contrahitur prudentia in virtutem specia- lem. Hæc autem ratio a quibusdam vo- lem. Hæc autem ratio a quibusdam vo- catur ordo operis in circumstantiis et catur ordo operis in circumstantiis et fine, secundum quod omnis virtus dici- fine, secundum quod omnis virtus dici- tur inspectrix medii aliquo modo, sed tur inspectrix medii aliquo modo, sed prudentia simpliciter. Et hoc modo per prudentia simpliciter. Et hoc modo per quamdam similitudinem potest dici pœni- quamdam similitudinem potest dici pœni- tentia virtus generalis: quia habet actum tentia virtus generalis: quia habet actum qui non determinat sibi materiam hanc qui non determinat sibi materiam hanc vel illam, sed potius recipit malum vel vel illam, sed potius recipit malum vel peccatum in omni materia sub ratione peccatum in omni materia sub ratione specialis, scilicet perpetrati, quod potest specialis, scilicet perpetrati, quod potest consequi veniam. consequi veniam.

Secundum hunc igitur modum dice- Secundum hunc igitur modum dice- mus, quod pœnitentia est virtus genera- mus, quod pœnitentia est virtus genera- lis generalitate materiæ circa quam est : lis generalitate materiæ circa quam est : habens tamen determinatam rationem habens tamen determinatam rationem existendi circa illam: et ideo est specialis existendi circa illam: et ideo est specialis dicta ab aliis virtutibus. dicta ab aliis virtutibus.

DICENDUM ergo ad primum, sicut su- DICENDUM ergo ad primum, sicut su- pra, quod revocans defectus duplex est, pra, quod revocans defectus duplex est, scilicet per modum formæ, et per mo- scilicet per modum formæ, et per mo- dum quodammodo efficientis et operan- dum quodammodo efficientis et operan- tis circa subjectum deficiens, ut a defectu tis circa subjectum deficiens, ut a defectu removeatur. Primum est generale. Se- removeatur. Primum est generale. Se- cundum non oportet quod sit generale, cundum non oportet quod sit generale, sed potest esse speciale. sed potest esse speciale.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus ibi loquitur de revocantibus singulos de- ibi loquitur de revocantibus singulos de- fectus formaliter. fectus formaliter.

AD ALIUD dicendum, quod illa objectio AD ALIUD dicendum, quod illa objectio non probat, quod poenitentia sit genera- non probat, quod poenitentia sit genera- lis nisi communitate materiæ circa quam lis nisi communitate materiæ circa quam est, quæ est quasi materia remota. Con- est, quæ est quasi materia remota. Con- trahitur autem illa et efficitur quasi ma- trahitur autem illa et efficitur quasi ma- teria propria, per rationem specialem teria propria, per rationem specialem quam pœnitentia ponit circa illam : et quam pœnitentia ponit circa illam : et hoc est peccatum perpetratum, per do- hoc est peccatum perpetratum, per do- lorem potens habere veniam, ut dictum lorem potens habere veniam, ut dictum est. est.

AD ALIUD dicendum, quod perpetra- AD ALIUD dicendum, quod perpetra- tum ponit necessitatem perpetrati: et se- tum ponit necessitatem perpetrati: et se- cundum hoc non est de ipso pœnitentia cundum hoc non est de ipso pœnitentia purgans peccatum: sed ex hoc quod purgans peccatum: sed ex hoc quod perpetratum adhuc inest quodammodo perpetratum adhuc inest quodammodo in subjecto, secundum quod dicit Magi- in subjecto, secundum quod dicit Magi-

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

414 414

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ster supra in libro secundo Sententiarum, ster supra in libro secundo Sententiarum, quod peccatum transit actu, et manet quod peccatum transit actu, et manet reatu et non manet indissolubile in reatu et non manet indissolubile in subjecto, sed potius solubile per poeni- subjecto, sed potius solubile per poeni- tentiam et hoc modo pœnitentia est de tentiam et hoc modo pœnitentia est de peccato perpetrato, sed in quantum per- peccato perpetrato, sed in quantum per- petratio est causa qua aliquo modo est petratio est causa qua aliquo modo est in subjecto non solubile nisi per pœni- in subjecto non solubile nisi per pœni- tentiam. tentiam.