Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

374 374

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

peccato. Sed quod hic dicit Ambrosius, peccato. Sed quod hic dicit Ambrosius, et Magister in fine capituli concludit, in- et Magister in fine capituli concludit, in- telligitur de effectu consequenti, et com- telligitur de effectu consequenti, et com- muni huic sacramento et aliis quibus- muni huic sacramento et aliis quibus- dam remediis peccati: cum enim per dam remediis peccati: cum enim per spiritualem cibum restituitur robur spiri- spiritualem cibum restituitur robur spiri- tus, tunc excludit venialium frequentiam : tus, tunc excludit venialium frequentiam : et ex fervore devotionis deletur veniale et ex fervore devotionis deletur veniale quod inest, et etiam reatus poenæ peccati quod inest, et etiam reatus poenæ peccati mortalis, quod per poenitentiam factum mortalis, quod per poenitentiam factum est veniale. Et hoc modo intelliguntur est veniale. Et hoc modo intelliguntur verba Sanctorum inducta. verba Sanctorum inducta.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ablu- AD PRIMUM ergo dicendum, quod ablu- tio est scelerum, quantum ad reliquias tio est scelerum, quantum ad reliquias remanentes, et debitum pœnæ. remanentes, et debitum pœnæ.

AD ALIUD dicendum, quod hoc modo AD ALIUD dicendum, quod hoc modo quo dictum est, valet contra omne pec- quo dictum est, valet contra omne pec- catum, sed proprie restaurat robur spi- catum, sed proprie restaurat robur spi- ritus deperditi ex peccato et poena pec- ritus deperditi ex peccato et poena pec- cati. cati.

Að aliud dicendum, quod mors Christi Að aliud dicendum, quod mors Christi multa habuit, quæ non habet in se, nisi multa habuit, quæ non habet in se, nisi per repræsentationem sacramentum : ha- per repræsentationem sacramentum : ha- buit enim positionem animæ secundum. buit enim positionem animæ secundum. veritatem, et pœnam pro omnibus satis- veritatem, et pœnam pro omnibus satis- facientem sufficienter, licet non efficien- facientem sufficienter, licet non efficien- ter et hoc non habet in se sacramentum ter et hoc non habet in se sacramentum per veritatem quia Christus modo non per veritatem quia Christus modo non moritur, nec poenam passionis patitur : moritur, nec poenam passionis patitur : et ideo non sequitur, quod sacramentum et ideo non sequitur, quod sacramentum sicut passio valeat contra omne pecca- sicut passio valeat contra omne pecca- tum, sed quod repræsentatur in ipso re- tum, sed quod repræsentatur in ipso re- missio omnis peccati sufficienter, non ef- missio omnis peccati sufficienter, non ef- ficienter. ficienter.

AD ALIUD dicendum, quod multis mo- AD ALIUD dicendum, quod multis mo- dis sicut etiam supra tactum est, et de dis sicut etiam supra tactum est, et de Confirmatione habitum est, dicitur unum Confirmatione habitum est, dicitur unum sacramentum majus alio quia vel a sacramentum majus alio quia vel a majori datur vel majoris gratiæ collati- majori datur vel majoris gratiæ collati- vum: vel quia dignior est res contenta : vum: vel quia dignior est res contenta : vel dignioris rei non contentæ significa- vel dignioris rei non contentæ significa- tivum. Et primo quidem modo confirma- tivum. Et primo quidem modo confirma-

tio, secundo baptismus, tertio Euchari- tio, secundo baptismus, tertio Euchari- stia, et quarto matrimonium dignius dici- stia, et quarto matrimonium dignius dici- tur et ideo non sequitur si majus est in tur et ideo non sequitur si majus est in genere, quod majorem gratiam conferat genere, quod majorem gratiam conferat contra peccatum, quod est esse majus contra peccatum, quod est esse majus secundum quemdam modum majoritatis secundum quemdam modum majoritatis sacramentorum. Et est ibi fallacia con- sacramentorum. Et est ibi fallacia con- sequentis. sequentis.

AD ALIUD dicendum, quod actus Dei AD ALIUD dicendum, quod actus Dei qui est dolor satisfactivus pro peccatis qui est dolor satisfactivus pro peccatis nostris, non est per veritatem in sacra- nostris, non est per veritatem in sacra- mento, sed per repræsentationem solum: mento, sed per repræsentationem solum: et ideo illa objectio non valet. et ideo illa objectio non valet.

AD ID quod objicitur, quod non valet Ad AD ID quod objicitur, quod non valet Ad contra venialia, bene videtur esse conce- contra venialia, bene videtur esse conce- dendum per eum modum quo procedit dendum per eum modum quo procedit prima objectio. Sed secunda non valet: prima objectio. Sed secunda non valet: quia ex consequenti delet venialia: et quia ex consequenti delet venialia: et ideo si aliquis consequitur remissionem. ideo si aliquis consequitur remissionem. venialium omnium, quod bene credo, venialium omnium, quod bene credo, quod sæpe contingit: tamen verbum quod sæpe contingit: tamen verbum Augustini et Joannis Evangelistæ manet, Augustini et Joannis Evangelistæ manet, verum quia non diu potest manere in verum quia non diu potest manere in tali statu, manente concupiscentia in tali statu, manente concupiscentia in

carne. carne.

1 1

AD ALIUD dicendum, quod etiamsi va- Adob AD ALIUD dicendum, quod etiamsi va- Adob leat contra venialia, non sequitur quod leat contra venialia, non sequitur quod frequenter debeat iterari: quia cum sit frequenter debeat iterari: quia cum sit sacramentum dignissimum quantum ad sacramentum dignissimum quantum ad rem contentam, exigit magnam præpara- rem contentam, exigit magnam præpara- tionem ante faciendam, quæ non potest tionem ante faciendam, quæ non potest sæpe fieri tamen commendatur propter sæpe fieri tamen commendatur propter hoc omni die communicans, ut dicitur in hoc omni die communicans, ut dicitur in Littera, dummodo digne communicet: Littera, dummodo digne communicet: quæ dignitas causatur ex præparatione. quæ dignitas causatur ex præparatione. præcedenti. præcedenti.

AD ALIUD dicendum, quod non est acce- Ad obje AD ALIUD dicendum, quod non est acce- Ad obje dendum cum mortali peccato: sed ta- dendum cum mortali peccato: sed ta- men contra mortale valet, non ex parte men contra mortale valet, non ex parte culpa, sed poenæ, ut dictum est. culpa, sed poenæ, ut dictum est.

Et per hoc etiam patet solutio ad to- Et per hoc etiam patet solutio ad to-

tum. tum.

IN IV SENTENT. DIST. XIII, G. IN IV SENTENT. DIST. XIII, G.

375 375

G. De causa institutionis. G. De causa institutionis.

Institutum est enim hoc sacramentum duabus de causis. In augmen- Institutum est enim hoc sacramentum duabus de causis. In augmen- tum virtutis, scilicet charitatis, et in medicinam quotidianæ infirmitatis. tum virtutis, scilicet charitatis, et in medicinam quotidianæ infirmitatis. Unde Ambrosius: Si quoties effunditur sanguis Christi, in remissionem Unde Ambrosius: Si quoties effunditur sanguis Christi, in remissionem peccatorum effunditur, debeo semper accipere, qui semper pecco: peccatorum effunditur, debeo semper accipere, qui semper pecco: debeo semper habere medicinam¹. Item, Augustinus: Iteratur quotidie debeo semper habere medicinam¹. Item, Augustinus: Iteratur quotidie hæc oblatio, licet Christus semel sit passus: quia quotidie peccamus hæc oblatio, licet Christus semel sit passus: quia quotidie peccamus peccatis, sine quibus mortalis infirmitas vivere non potest. Et quia peccatis, sine quibus mortalis infirmitas vivere non potest. Et quia quotidie labimur, quotidie Christus mystice immolatur pro nobis. Dedit quotidie labimur, quotidie Christus mystice immolatur pro nobis. Dedit enim nobis hoc sacramentum salutis, ut quia nos quotidie peccamus, enim nobis hoc sacramentum salutis, ut quia nos quotidie peccamus, et ille jam mori non potest, per hoc sacramentum remissionem conse- et ille jam mori non potest, per hoc sacramentum remissionem conse- quamur. Quotidie comeditur ipse et bibitur in veritate, sed integer et quamur. Quotidie comeditur ipse et bibitur in veritate, sed integer et vivus manet 2. Item, Mysterium fidei dicitur: quia credere debes, quod vivus manet 2. Item, Mysterium fidei dicitur: quia credere debes, quod ibi salus nostra consistat ³. ibi salus nostra consistat ³.

Si autem quæratur, Utrum quotidie communicandum sit? Audi quid Si autem quæratur, Utrum quotidie communicandum sit? Audi quid inde tradit Augustinus Quotidie, inquit, Eucharistiam accipere, nec. inde tradit Augustinus Quotidie, inquit, Eucharistiam accipere, nec. laudo, nec vitupero : omnibus tamen Dominicis diebus communican- laudo, nec vitupero : omnibus tamen Dominicis diebus communican- dum hortor. Si tamen mens in affectu peccandi est, gravari magis dum hortor. Si tamen mens in affectu peccandi est, gravari magis dico Eucharistiæ perceptione, quam purificari. Et licet quis peccato dico Eucharistiæ perceptione, quam purificari. Et licet quis peccato mordeatur, si peccandi tamen de cætero non habeat voluntatem, et sa- mordeatur, si peccandi tamen de cætero non habeat voluntatem, et sa- tisfaciat lacrymis et orationibus, accedat securus: sed hoc de illo dico, tisfaciat lacrymis et orationibus, accedat securus: sed hoc de illo dico, quem mortalia peccata non gravant 4. Si non frequentius, saltem ter in quem mortalia peccata non gravant 4. Si non frequentius, saltem ter in anno homines communicent, nisi forte quis criminalibus impediatur in anno homines communicent, nisi forte quis criminalibus impediatur in Pascha scilicet, et Pentecoste, et in Natali. Omnes ergo communicent, qui Pascha scilicet, et Pentecoste, et in Natali. Omnes ergo communicent, qui noluerint carere ecclesiasticis liminibus ". noluerint carere ecclesiasticis liminibus ".

1 S. AMBROSIUS, Lib. IV de Sacramentis, cap. 6. 1 S. AMBROSIUS, Lib. IV de Sacramentis, cap. 6.

2 S. AUGUSTINUS, Ad Januarium. De consec. dist. II cap. Iteratur (Nota edit. Lugd.) 2 S. AUGUSTINUS, Ad Januarium. De consec. dist. II cap. Iteratur (Nota edit. Lugd.)

3 Cf. de consec. dist. II, cap. Quid sit sanguis (Nota edit. Lugd.) 3 Cf. de consec. dist. II, cap. Quid sit sanguis (Nota edit. Lugd.)

+ S. AUGUSTINUS, Lib de ecclesiasticis dogmatibus, cap. 53. + S. AUGUSTINUS, Lib de ecclesiasticis dogmatibus, cap. 53.

5 FABIANUS Papa. De consec. dist. II, cap. Si non (Nota edit. Lugd.) 5 FABIANUS Papa. De consec. dist. II, cap. Si non (Nota edit. Lugd.)

376 376

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS XXVI. ARTICULUS XXVI.

An sacramentum Eucharistiæ congruo An sacramentum Eucharistiæ congruo tempore sit institutum a Christo post tempore sit institutum a Christo post cœnam ? cœnam ?

Deinde quæritur de hoc quod tertio Deinde quæritur de hoc quod tertio quæritur : et tangitur ibi, G, « Institutum quæritur : et tangitur ibi, G, « Institutum est enim hoc sacramentum duabus de est enim hoc sacramentum duabus de causis, etc. » causis, etc. »

1. Cum enim alia sacramenta sæpius 1. Cum enim alia sacramenta sæpius instituta sint, sicut baptismus cum di- instituta sint, sicut baptismus cum di- ctum est: Nisi quis renatus fuerit ex aqua, ctum est: Nisi quis renatus fuerit ex aqua, etc. et in baptismo Salvatoris, ut supra etc. et in baptismo Salvatoris, ut supra determinatum est in quæstionibus de determinatum est in quæstionibus de baptismo Salvatoris, et istud sacramen- baptismo Salvatoris, et istud sacramen- tum sit sacramentum sacramentorum, tum sit sacramentum sacramentorum, videtur et istud sæpius debere esse insti- videtur et istud sæpius debere esse insti-

tutum. tutum.

2. Item, Baptismus institutus est post 2. Item, Baptismus institutus est post passionem quantum ad formam: Eucha- passionem quantum ad formam: Eucha- ristiæ vero effectus est incorporatio qua ristiæ vero effectus est incorporatio qua fideles incorporantur Christo, quæ fit per fideles incorporantur Christo, quæ fit per innovationem, cujus exemplum est re- innovationem, cujus exemplum est re- surrectio ergo etiam deberet institutum surrectio ergo etiam deberet institutum esse post resurrectionem. esse post resurrectionem.

3. Item, Innocentius, sicut supra nota- 3. Item, Innocentius, sicut supra nota- vimus 2, unam causam ponit Eucharistiæ, vimus 2, unam causam ponit Eucharistiæ, ut lignum vitæ sit in medio paradisi: li- ut lignum vitæ sit in medio paradisi: li- gnum autem vitæ panis Angelorum est, gnum autem vitæ panis Angelorum est, et hoc est per gloriam beatitudinis quæ et hoc est per gloriam beatitudinis quæ post resurrectionem est ostensa: ergo post resurrectionem est ostensa: ergo videtur, quod post resurrectionem debuit videtur, quod post resurrectionem debuit institutum fuisse. institutum fuisse.

4. Ulterius videtur, quod ante cœnam 4. Ulterius videtur, quod ante cœnam institui debuit: agnus enim paschalis institui debuit: agnus enim paschalis sumi non debuit ab agno, sed potius ab sumi non debuit ab agno, sed potius ab his qui redimebantur per sanguinem his qui redimebantur per sanguinem agni ergo videtur, quod Christus, qui agni ergo videtur, quod Christus, qui verus agnus est, non debuit prius come- verus agnus est, non debuit prius come- dere agnum typicum, sed potius ante dere agnum typicum, sed potius ante

Joan. III, 5. Joan. III, 5.

2 Cf. Supra, Art. 24, hujusce distinctionis. 2 Cf. Supra, Art. 24, hujusce distinctionis.

cœnam, vel sine cœna offerre seipsum. cœnam, vel sine cœna offerre seipsum.

5. Item, Cum Christus recepit circum. 5. Item, Cum Christus recepit circum. cisionem, non statim ad circumcisionem cisionem, non statim ad circumcisionem continuavit baptismum, sed diu post. continuavit baptismum, sed diu post. Cum igitur similiter se habeant ad invi- Cum igitur similiter se habeant ad invi- cem agnus typicus et verus, sicut cir- cem agnus typicus et verus, sicut cir- cumcisio et baptismus, videtur quod non cumcisio et baptismus, videtur quod non statim post agnum typicum debuit insti- statim post agnum typicum debuit insti- tui immolatio agni veri, sed diu post: et tui immolatio agni veri, sed diu post: et hoc non est factum. hoc non est factum.

ULTERIUS quæritur de causa institutio. ULTERIUS quæritur de causa institutio. nis, quam Magister tangit in Littera, sci- nis, quam Magister tangit in Littera, sci- licet quæ est augmentum virtutis: de licet quæ est augmentum virtutis: de alia enim causa quam tangit in Littera, alia enim causa quam tangit in Littera, ante habitum est. ante habitum est.

1. Ejusdem enim est augere virtutem 1. Ejusdem enim est augere virtutem et conferre: sed baptismi est conferre et conferre: sed baptismi est conferre virtutem ergo et baptismi est augere : virtutem ergo et baptismi est augere : ergo hæc non est propria causa institu- ergo hæc non est propria causa institu- tionis Eucharistiæ. Quod autem prima tionis Eucharistiæ. Quod autem prima sit vera, patet per virtutem consuetudi- sit vera, patet per virtutem consuetudi- nalem quæ generatur ab actibus et auge- nalem quæ generatur ab actibus et auge- tur ab eisdem, et sic est de aliis rebus in tur ab eisdem, et sic est de aliis rebus in natura. natura.

2. Item, Supra in tractatu de bap- 2. Item, Supra in tractatu de bap- tismo, dicitur, quod virtutes in baptis- tismo, dicitur, quod virtutes in baptis- mo augentur: ergo patet, quod non est mo augentur: ergo patet, quod non est proprius effectus Eucharistiæ. proprius effectus Eucharistiæ.

3. Item, Supra in principio hujus no- 3. Item, Supra in principio hujus no- tulæ super hunc quartum Sententiarum, tulæ super hunc quartum Sententiarum, sæpius probatum est, quod omne sacra- sæpius probatum est, quod omne sacra- mentum est contra peccatum et contra mentum est contra peccatum et contra vulnus peccati, et in hoc differt gratia vulnus peccati, et in hoc differt gratia sacramentalis a gratia quæ est in donis et sacramentalis a gratia quæ est in donis et virtutibus ergo secundum hoc nullius virtutibus ergo secundum hoc nullius sacramenti proprius effectus erit augere sacramenti proprius effectus erit augere virtutem ergo nec istius: ergo et ista virtutem ergo nec istius: ergo et ista causa quam tangit in Littera, nulla esse causa quam tangit in Littera, nulla esse videtur. videtur.

4. Si dicatur, quod non auget virtutes 4. Si dicatur, quod non auget virtutes in genere, sed quamdam auget virtutem, in genere, sed quamdam auget virtutem, scilicet charitatem. CONTRA: Charitas au- scilicet charitatem. CONTRA: Charitas au-

getur, gratia aucta per bona opera: quia getur, gratia aucta per bona opera: quia dicit Augustinus, quod « charitas datur dicit Augustinus, quod « charitas datur ut nutriatur, et nutrita augeatur, et au- ut nutriatur, et nutrita augeatur, et au-

3 Cf. Supra, Dist. IV. 3 Cf. Supra, Dist. IV.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN IV SENTENT. DIST. XIII, G, ART. 26. IN IV SENTENT. DIST. XIII, G, ART. 26.

cta perficiatur: » cum autem hoc facere cta perficiatur: » cum autem hoc facere sit gratiæ et bonæ vitæ, non erit proprius sit gratiæ et bonæ vitæ, non erit proprius effectus hujus sacramenti. effectus hujus sacramenti.

Item, Nihil augetur nisi per id quod Item, Nihil augetur nisi per id quod unitum sibi simile est in specie, ut caro unitum sibi simile est in specie, ut caro hominis per id quod fit caro hominis, et hominis per id quod fit caro hominis, et sic de aliis sed supra probatum est, sic de aliis sed supra probatum est, quod gratia sacramentalis et gratia vir- quod gratia sacramentalis et gratia vir- tutum non sunt unius speciei: ergo una tutum non sunt unius speciei: ergo una non auget aliam: ergo falsum est quod non auget aliam: ergo falsum est quod dicitur in Littera, ut videtur. dicitur in Littera, ut videtur.

SOLUTIO. Dicendum videtur ad hoc, SOLUTIO. Dicendum videtur ad hoc, quod instituta est Eucharistia, ut hic di- quod instituta est Eucharistia, ut hic di- citur, a Deo ad medicinam quotidianæ citur, a Deo ad medicinam quotidianæ infirmitatis, quæ causatur ex deperdito infirmitatis, quæ causatur ex deperdito robore abstinentia spiritualis cibi, ut sæ- robore abstinentia spiritualis cibi, ut sæ- pius dictum est, et non debuit institui ni- pius dictum est, et non debuit institui ni- si post cœnam ante passionem, quia non si post cœnam ante passionem, quia non nisi a passione trahit effectum, et est re- nisi a passione trahit effectum, et est re- præsentatio ipsius passionis: et ideo tam- præsentatio ipsius passionis: et ideo tam- quam memoriale arctius memoriæ com- quam memoriale arctius memoriæ com- mendandum, ultimo institui debuit, ut mendandum, ultimo institui debuit, ut infra in Littera dicetur. infra in Littera dicetur.

AD ID autem quod primo objicitur, AD ID autem quod primo objicitur, dicendum quod in baptismo multa fue- dicendum quod in baptismo multa fue- runt, et penes illa multa varias habuit runt, et penes illa multa varias habuit institutiones, ut supra in quæstionibus institutiones, ut supra in quæstionibus de baptismo dictum est¹: sed non sic de baptismo dictum est¹: sed non sic est in Eucharistia, quæ tota gratiæ est, est in Eucharistia, quæ tota gratiæ est, et ideo non nisi prope ostensionem ma- et ideo non nisi prope ostensionem ma- ximæ gratiæ debuit ostendi. ximæ gratiæ debuit ostendi.

AD ALIUD dicendum, quod baptismus AD ALIUD dicendum, quod baptismus est sacramentum necessitatis ad quod est sacramentum necessitatis ad quod multis modis oportuit assuefacere homi- multis modis oportuit assuefacere homi- nes et ideo ante Christum inducebatur nes et ideo ante Christum inducebatur a Joanne, et postea a Christo multis a Joanne, et postea a Christo multis modis instituebatur, et post resurrectio- modis instituebatur, et post resurrectio- nem habuit complementum formæ: sed nem habuit complementum formæ: sed Eucharistia est repræsentatio immolatio- Eucharistia est repræsentatio immolatio- nis factæ in passione, et ideo non debuit nis factæ in passione, et ideo non debuit post, sed ante institui: licet enim inno- post, sed ante institui: licet enim inno- vet, hoc est effectus ejus consequens, et vet, hoc est effectus ejus consequens, et non proprius, ut habitum est. non proprius, ut habitum est.

AD ALIUD dicendum, quod lignum vitæ AD ALIUD dicendum, quod lignum vitæ est panis Angelorum: tamen secundum est panis Angelorum: tamen secundum quod sub sacramento accipitur, panis est quod sub sacramento accipitur, panis est

1 Cf. Supra. Dist. III, Art. 3. 1 Cf. Supra. Dist. III, Art. 3.

377 377

sub cineribus coopertus, id est, expro- sub cineribus coopertus, id est, expro- brationibus occidentium, et sputis, et brationibus occidentium, et sputis, et flagellis, et etiam ideo frequentius itera- flagellis, et etiam ideo frequentius itera- tur figura crucis in consecratione, quod tur figura crucis in consecratione, quod non fiet quando aperta rerum veritate ac- non fiet quando aperta rerum veritate ac- cipietur. cipietur.

AD ALIUD dicendum, quod Christus AD ALIUD dicendum, quod Christus Novum Testamentum in sacrificiis utrius- Novum Testamentum in sacrificiis utrius- que continuavit Veteri, sumendo prius que continuavit Veteri, sumendo prius agnum paschalem, et postea dando suum agnum paschalem, et postea dando suum corpus et ideo debuit institui post cœ- corpus et ideo debuit institui post cœ- nam, quod verum est: Christus ergo nam, quod verum est: Christus ergo agnum paschalem sumpsit, et non fecit agnum paschalem sumpsit, et non fecit ut ostenderet se indigere liberatione, sed ut ostenderet se indigere liberatione, sed in omnibus tenendo legem, ostendit legem in omnibus tenendo legem, ostendit legem non esse profanam, sicut idololatriam, non esse profanam, sicut idololatriam, et a Deo esse datam: et in veritatem et a Deo esse datam: et in veritatem Novi Testamenti esse convertendam. Ob- Novi Testamenti esse convertendam. Ob- jectio autem illa procedit ac si agnus a jectio autem illa procedit ac si agnus a nullo comederetur, nisi hoc fine quod li- nullo comederetur, nisi hoc fine quod li- beraretur per ipsum ab Angelo extermi- beraretur per ipsum ab Angelo extermi-

natore. natore.

AD ALIUD dicendum, quod ad baptis- AD ALIUD dicendum, quod ad baptis- mum multipliciter oportuit homines in- mum multipliciter oportuit homines in- duci, tum quia est sacramentum necessi- duci, tum quia est sacramentum necessi- tatis, tum quia est generale sacramen- tatis, tum quia est generale sacramen- tum, tum etiam quia est janua sacramen- tum, tum etiam quia est janua sacramen- torum et bene et congrue isto introducto, torum et bene et congrue isto introducto, omnia alia sunt introducta : et ideo omnia alia sunt introducta : et ideo oportuit diu post circumcisionem susce- oportuit diu post circumcisionem susce- ptam exspectare: sed non sic est in ptam exspectare: sed non sic est in Eucharistia sed statim continuari de- Eucharistia sed statim continuari de- buit Novum ad Vetus, consummato Ve- buit Novum ad Vetus, consummato Ve- teri per passionem Christi. teri per passionem Christi.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

AD ID autem quod ulterius quæritur de Ad quæst. AD ID autem quod ulterius quæritur de Ad quæst. causa quam tangit Magister in Littera, causa quam tangit Magister in Littera, dicendum quod sacramentum corporis dicendum quod sacramentum corporis Christi multipliciter potest ostendi, se- Christi multipliciter potest ostendi, se- cundum quod ipsum multa in se ha- cundum quod ipsum multa in se ha- bet. bet.

Potest enim attendi quantum ad suam Potest enim attendi quantum ad suam rem principalem quam continet et causat rem principalem quam continet et causat ex parte suscipientis quantum in se est : ex parte suscipientis quantum in se est : et sic proprie est sacramentum novæ le- et sic proprie est sacramentum novæ le- gis, specialis gratiæ collativum, quæ est gis, specialis gratiæ collativum, quæ est ordinata contra infirmitatem quotidia- ordinata contra infirmitatem quotidia-

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

378 378

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nam, quæ est ex debilitate roboris spiri- nam, quæ est ex debilitate roboris spiri- tualis, ut dictum est. tualis, ut dictum est.

Potest et attendi non in quantum est Potest et attendi non in quantum est sacramentum, sed in quantum est repræ- sacramentum, sed in quantum est repræ- sentatio eorum quæ facta sunt circa mor- sentatio eorum quæ facta sunt circa mor- tem Christi : et sic est sacramentum tem Christi : et sic est sacramentum amoris, quia ibi Jesus circa nos majorem amoris, quia ibi Jesus circa nos majorem amorem ostendit, et sic nostrum amo- amorem ostendit, et sic nostrum amo- rem ad se excitavit et emit. Unde Ber- rem ad se excitavit et emit. Unde Ber- nardus « Supra omnia te mihi reddit nardus « Supra omnia te mihi reddit amabilem, bone Jesu, calix quem bibisti amabilem, bone Jesu, calix quem bibisti opus redemptionis nostræ. » Item, Ber- opus redemptionis nostræ. » Item, Ber- nardus « Multum difficultatis assumpsit nardus « Multum difficultatis assumpsit quo te multæ dilectionis debitorem con- quo te multæ dilectionis debitorem con- stitueret, admoneretque ad gratiarum stitueret, admoneretque ad gratiarum actiones difficultas redemptionis, quem actiones difficultas redemptionis, quem minus devotum effecerat facilitas condi- minus devotum effecerat facilitas condi- tionis. » Et hoc modo loquitur Magister tionis. » Et hoc modo loquitur Magister hic. Unde hic non est proprius effectus hic. Unde hic non est proprius effectus sacramenti in quantum sacramentum est sacramenti in quantum sacramentum est ex re operata in sacramento, sed potius ex re operata in sacramento, sed potius in quantum est repræsentatio passionis in quantum est repræsentatio passionis Christi, nostram sibi ementis charita- Christi, nostram sibi ementis charita- tem. tem.

Potest etiam considerari, in quantum Potest etiam considerari, in quantum habet pro re eum qui est causa et auctor habet pro re eum qui est causa et auctor omnis gratiæ, et de cujus plenitudine omnis gratiæ, et de cujus plenitudine nos omnes accepimus, et gratiam pro nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia et sic non confert tantum aug- gratia et sic non confert tantum aug- mentum charitatis, sed etiam omnium mentum charitatis, sed etiam omnium virtutum. virtutum.

Et per hoc patet solutio ad primum : Et per hoc patet solutio ad primum : quia nihil prohibet plures causas secun- quia nihil prohibet plures causas secun- darias esse ejusdem effectus, licet una darias esse ejusdem effectus, licet una sit per se secundum unum modum cau- sit per se secundum unum modum cau- salitatis. Unde baptismus dat augmentum salitatis. Unde baptismus dat augmentum virtutum, per hoc quod est majoris gra- virtutum, per hoc quod est majoris gra- tiæ principium: Eucharistia autem per tiæ principium: Eucharistia autem per hoc quod est excitativum ad majorem hoc quod est excitativum ad majorem devotionem et amorem ex memoria pas- devotionem et amorem ex memoria pas- sionis Christi. sionis Christi.

Per hoc etiam patet solutio ad secun- Per hoc etiam patet solutio ad secun-

dum. dum.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate sacramentalis gratia differt a gratia vir- sacramentalis gratia differt a gratia vir- tutum et donorum, et non auget eam per tutum et donorum, et non auget eam per essentialem unionem cum illa, sed po- essentialem unionem cum illa, sed po-

1 Joan. I, 16. 1 Joan. I, 16.

tius per occasionem, scilicet quia excitat tius per occasionem, scilicet quia excitat ad devotionem, qua habita, confertur ad devotionem, qua habita, confertur frequenter major gratia in habitu, sem- frequenter major gratia in habitu, sem- per autem in actu. per autem in actu.

AD ALIUD dicendum, quod augmentum AD ALIUD dicendum, quod augmentum charitatis per modum meriti multis at- charitatis per modum meriti multis at- tribui potest, omnibus videlicet quæ fa- tribui potest, omnibus videlicet quæ fa- ciunt mereri : sed tamen essentialiter ciunt mereri : sed tamen essentialiter non augetur nisi a Deo per gratiæ appo- non augetur nisi a Deo per gratiæ appo- sitionem vel assimilationem suæ bonita- sitionem vel assimilationem suæ bonita- tis, sicut determinari habet in quæstione tis, sicut determinari habet in quæstione de augmento virtutum. de augmento virtutum.

ARTICULUS XXVII. ARTICULUS XXVII.

An quotidie sit communicandum? An quotidie sit communicandum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, G, § 2 : « Si autem quæritur, Utrum ibi, G, § 2 : « Si autem quæritur, Utrum quotidie communicandum sit, etc. » quotidie communicandum sit, etc. »

Hæc est autem quarta quæstio in prin- Hæc est autem quarta quæstio in prin- cipio hujus distinctionis tacta. cipio hujus distinctionis tacta.

1. Videtur enim Augustinus male di- 1. Videtur enim Augustinus male di- cere « Nec laudo, nec vitupero. » Aut cere « Nec laudo, nec vitupero. » Aut enim loquitur de malis, aut de bonis. enim loquitur de malis, aut de bonis. Si de malis tunc erit vituperabile. Si Si de malis tunc erit vituperabile. Si autem de bonis tunc videtur esse lau- autem de bonis tunc videtur esse lau- dabile laudabile enim est bonum bene dabile laudabile enim est bonum bene facere et quanto sæpius facit, tanto est facere et quanto sæpius facit, tanto est laudabilior sed optimum vel de optimis laudabilior sed optimum vel de optimis est dicere missas et communicare: ergo est dicere missas et communicare: ergo quanto sæpius id facit aliquis, tanto ma- quanto sæpius id facit aliquis, tanto ma- gis est laudandus: ergo male dicit Augu- gis est laudandus: ergo male dicit Augu-

stinus. stinus.

: :

: :

2. Item, Stultus est ægrotus qui habet 2. Item, Stultus est ægrotus qui habet medicinam paratam, et non iterat eam medicinam paratam, et non iterat eam toties quoties redit morbus: sed morbus toties quoties redit morbus: sed morbus venialium semper redit: ergo stultus est venialium semper redit: ergo stultus est qui non sæpe sumit medicinam : ergo qui non sæpe sumit medicinam : ergo vituperabilis, quia omnis stultus in eo vituperabilis, quia omnis stultus in eo quod talis, vituperabilis est: ergo ite- quod talis, vituperabilis est: ergo ite- rum male dicere videtur Augustinus. rum male dicere videtur Augustinus.

3. Item, Sacrificium Deo offerre, 3. Item, Sacrificium Deo offerre,

Adl Adl

d contra. d contra.

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XIII, G, ART. 27. IN IV SENTENT. DIST. XIII, G, ART. 27.

semper fuit bonum, et erit bonum: ergo semper fuit bonum, et erit bonum: ergo optimum sacrificium Deo offerre, est optimum sacrificium Deo offerre, est optimum ergo sæpissime offerendum : optimum ergo sæpissime offerendum : ergo laudabile est, quod quotidie immo- ergo laudabile est, quod quotidie immo- letur et accipiatur Christus, quia ipse est letur et accipiatur Christus, quia ipse est optimum sacrificium. optimum sacrificium.

1 1

4. Item, Manna quod pluit Deus de 4. Item, Manna quod pluit Deus de coelo, quotidie præterquam in die sabba- coelo, quotidie præterquam in die sabba- ti colligebatur ¹ : ergo videtur etiam, ti colligebatur ¹ : ergo videtur etiam, quod id quod significabat manna, omni quod id quod significabat manna, omni die ante quietem perpetuæ vitæ sit colli- die ante quietem perpetuæ vitæ sit colli- gendum et edendum : hoc autem est gendum et edendum : hoc autem est corpus Christi ergo laudabile est, quod corpus Christi ergo laudabile est, quod quotidie fiat. quotidie fiat.

5. Item, In veteri lege juge sacrifi- 5. Item, In veteri lege juge sacrifi- cium significabat istud sacrificium: et cium significabat istud sacrificium: et illud quotidie bis fiebat * illud quotidie bis fiebat * : ergo videtur : ergo videtur etiam, quod istud sæpius iterandum sit : etiam, quod istud sæpius iterandum sit : et quanto sæpius, tanto melius. et quanto sæpius, tanto melius.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Dicit Gregorius, quod « bonarum 1. Dicit Gregorius, quod « bonarum mentium est ibi culpam agnoscere, ubi mentium est ibi culpam agnoscere, ubi culpa non est » ergo multo magis bonæ culpa non est » ergo multo magis bonæ mentis est suam agnoscere indignitatem: mentis est suam agnoscere indignitatem: constat autem, quod nullus sufficienter constat autem, quod nullus sufficienter dignus sit ergo bonæ mentis est agno- dignus sit ergo bonæ mentis est agno- scere se indignam, et removere se a com- scere se indignam, et removere se a com- munione. munione.

2. Item, In veteri lege non omnis po- 2. Item, In veteri lege non omnis po- pulus intrabat Sancta sanctorum, sed pulus intrabat Sancta sanctorum, sed solus pontifex, et semel in anno, et cum solus pontifex, et semel in anno, et cum multo vestium ornatu, et incenso, et san- multo vestium ornatu, et incenso, et san- guine constat autem, quod fuerunt guine constat autem, quod fuerunt significationes istorum quæ modo gerun- significationes istorum quæ modo gerun-

tur videtur ergo adhuc non omnibus, tur videtur ergo adhuc non omnibus, et non semper, sed quandoque ordinatis et non semper, sed quandoque ordinatis hominibus cum incenso orationum, et hominibus cum incenso orationum, et sanguine, scilicet memoria passionis esse sanguine, scilicet memoria passionis esse communicandum : cum igitur ita non communicandum : cum igitur ita non possunt præparari sæpe, non sæpe erit possunt præparari sæpe, non sæpe erit communicandum. communicandum.

SOLUTIO. Dicendum, quod causa dicti SOLUTIO. Dicendum, quod causa dicti Augustini procedunt verba objectionum. Augustini procedunt verba objectionum.

1 Cf. Exod. xvi, 16 et seq. 1 Cf. Exod. xvi, 16 et seq.

Cf. Numer. XXVIII, 6. Cf. Numer. XXVIII, 6.

3 Cf. Exod. xxx, 10; Levit. passim: Numer. 3 Cf. Exod. xxx, 10; Levit. passim: Numer.

379 379

5 5

Et hoc patet in decreto de consecratione, Et hoc patet in decreto de consecratione, dist. II, cap. Quotidie, ubi verba quæ dist. II, cap. Quotidie, ubi verba quæ hic deficiunt, supplentur sic: « Si dixe- hic deficiunt, supplentur sic: « Si dixe- rit quispiam non quotidie accipiendam rit quispiam non quotidie accipiendam Eucharistiam, alius autem affirmat quo- Eucharistiam, alius autem affirmat quo- tidie, faciat unusquisque quod secundum tidie, faciat unusquisque quod secundum fidem suam pie credit esse faciendum. fidem suam pie credit esse faciendum. Nec enim litigaverunt inter se, aut quis- Nec enim litigaverunt inter se, aut quis- quam eorum alteri se præposuit, Za- quam eorum alteri se præposuit, Za- chæus, et ille centurio, cum alter eorum chæus, et ille centurio, cum alter eorum gaudens in domum suam suscepit Do- gaudens in domum suam suscepit Do- minum alter dicit, Domine, non sum minum alter dicit, Domine, non sum dignus ut intres sub tectum meum dignus ut intres sub tectum meum ambo Salvatorem honorificantes, quam- ambo Salvatorem honorificantes, quam- vis non uno modo: ambo peccatis mi- vis non uno modo: ambo peccatis mi- seri, ambo misericordiam consecuti. Ad seri, ambo misericordiam consecuti. Ad hoc valet, quod manna secundum pro- hoc valet, quod manna secundum pro- priam voluntatem in ore cujusque sapie- priam voluntatem in ore cujusque sapie- bat . » Ex his accipitur, quod ratione di- bat . » Ex his accipitur, quod ratione di- versarum virtutum, scilicet humilitatis versarum virtutum, scilicet humilitatis recognoscentis propriam infirmitatem, recognoscentis propriam infirmitatem, et charitatis cupientis se Deo conjungere, et charitatis cupientis se Deo conjungere, ambo sunt laudabiles. Discretio autem ambo sunt laudabiles. Discretio autem quæ auriga virtutum est,temperat utras- quæ auriga virtutum est,temperat utras- que et medium semper laudabilius est que et medium semper laudabilius est extremis. extremis.

DICENDUM igitur ad primum, quod de DICENDUM igitur ad primum, quod de bonis loquitur Augustinus: et licet sit bonis loquitur Augustinus: et licet sit idoneus, tamen sua reputatione non est idoneus, tamen sua reputatione non est satis idoneus et quia in hoc honorat satis idoneus et quia in hoc honorat Deum recognoscendo excellentiam cor- Deum recognoscendo excellentiam cor- poris sui cui nihil satis dignum est, con- poris sui cui nihil satis dignum est, con- vertitur ei hoc ipsum in laudem et meri- vertitur ei hoc ipsum in laudem et meri-

tum. tum.

: :

AD ALIUD dicendum, quod stultus nec AD ALIUD dicendum, quod stultus nec sacramentaliter, nec spiritualiter man- sacramentaliter, nec spiritualiter man- ducat. Unde ipse abstinens sacramen- ducat. Unde ipse abstinens sacramen- taliter ad tempus propter humilitatem, taliter ad tempus propter humilitatem, non est stultus, quia spiritualiter non non est stultus, quia spiritualiter non abstinet et ideo non tenet illa obje- abstinet et ideo non tenet illa obje- ctio. ctio.

AD ALIUD dicendum, quod multi actus AD ALIUD dicendum, quod multi actus in se boni sunt, et tamen propter no- in se boni sunt, et tamen propter no- stram fragilitatem ad illos actus compa- stram fragilitatem ad illos actus compa-

4 Cf. Luc. XIX, 6, 4 Cf. Luc. XIX, 6,

5 Matth. VIII, 8. 5 Matth. VIII, 8.

6 Sapient. XVI, 20 et 21. 6 Sapient. XVI, 20 et 21.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IV, 4. IV, 4.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

380 380

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ratam, nobis efficiuntur mali vel incauti, ratam, nobis efficiuntur mali vel incauti, sicut jurare. Dicere enim verum bonum sicut jurare. Dicere enim verum bonum est, et advocare testem Dei veritatem est, et advocare testem Dei veritatem bonum est : tamen propter nostram bonum est : tamen propter nostram scientiam quæ semper dubio permixta scientiam quæ semper dubio permixta est, vitandum est nobis jurare: et ita est, vitandum est nobis jurare: et ita dicendum videtur hic de communione : dicendum videtur hic de communione : quia licet in se optima sit, tamen quia quia licet in se optima sit, tamen quia multæ sunt aversiones nostræ et inido- multæ sunt aversiones nostræ et inido- neitates, quandoque nobis tutum est abs- neitates, quandoque nobis tutum est abs- tinere propter humilitatem. tinere propter humilitatem.

AD ALIUD dicendum, quod manna kicet AD ALIUD dicendum, quod manna kicet significaret futuram refectionem in cor- significaret futuram refectionem in cor- pore Christi, fuit tamen datum in usum pore Christi, fuit tamen datum in usum corporalis alimoniæ itinerantibus per de- corporalis alimoniæ itinerantibus per de- sertum et ideo non erat periculum illud sertum et ideo non erat periculum illud singulis diebus accipere, sed potius ne- singulis diebus accipere, sed potius ne- cessarium. cessarium.

AD ALIUD dicendum, quod juge sacrifi- AD ALIUD dicendum, quod juge sacrifi- cium significabat futuram Christi passio- cium significabat futuram Christi passio- nem in quantum est passio, et non ci- nem in quantum est passio, et non ci- bum spiritualem, qui.est in Christo passo bum spiritualem, qui.est in Christo passo in quantum hujusmodi: et ideo totum in quantum hujusmodi: et ideo totum incendebatur. Et quia hæc passio quoti- incendebatur. Et quia hæc passio quoti- die debet esse in igne cordis nostri, pro- die debet esse in igne cordis nostri, pro- pter hoc quotidie offerebatur. Unde, pter hoc quotidie offerebatur. Unde, Psal. cxL, 2 : Dirigatur oratio mea sicut Psal. cxL, 2 : Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo, etc. incensum in conspectu tuo, etc.

ARTICULUS XXVIII. ARTICULUS XXVIII.

An ter in anno sit communicandum ? An ter in anno sit communicandum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, G, § 2, circa finem: « Si non fre- ibi, G, § 2, circa finem: « Si non fre- quentius, saltem ter in anno homines quentius, saltem ter in anno homines communicent, etc. » Hoc enim est decre- communicent, etc. » Hoc enim est decre- tum Fabiani Papæ, sicut dicitur ibi, de tum Fabiani Papæ, sicut dicitur ibi, de consecratione, dist. II. consecratione, dist. II.

Videtur autem sæpius esse communi- Videtur autem sæpius esse communi- candum : quia candum : quia

1. Dicit Ambrosius, sicut in Littera 1. Dicit Ambrosius, sicut in Littera

; ;

1 Matth. IV, 1 Matth. IV, 4 Luc. IV, 4: Sapient. xvi, 26. 4 Luc. IV, 4: Sapient. xvi, 26. 2 Luc. XI, 3: Panem nostrum quotidianum, 2 Luc. XI, 3: Panem nostrum quotidianum,

habuimus « Si quoties effunditur san- habuimus « Si quoties effunditur san- guis Christi, in remissionem peccatorum guis Christi, in remissionem peccatorum effunditur, debeo semper accipere, qui effunditur, debeo semper accipere, qui semper pecco debeo semper habere me- semper pecco debeo semper habere me- dicinam. » dicinam. »

2. Item, Hilarius Episcopus : « Si non 2. Item, Hilarius Episcopus : « Si non sint tanta peccata ut excommunicetur sint tanta peccata ut excommunicetur quis, non debet se a medicina corporis quis, non debet se a medicina corporis Domini separare: » ergo videtur, quod Domini separare: » ergo videtur, quod quotidie sit communicandum. quotidie sit communicandum.

3. Item, Ex concilio Martini Papæ : 3. Item, Ex concilio Martini Papæ : « Si quis intrat in Ecclesiam Dei, et sa- « Si quis intrat in Ecclesiam Dei, et sa- cras Scripturas audit, et pro luxuria sua cras Scripturas audit, et pro luxuria sua avertit se a communione sacramenti, et avertit se a communione sacramenti, et in observandis mysteriis declinat consti- in observandis mysteriis declinat consti- tutam regulam disciplinæ istum talem tutam regulam disciplinæ istum talem projiciendum de Ecclesia Catholica esse projiciendum de Ecclesia Catholica esse decernimus, donec poenitentiam agat, et decernimus, donec poenitentiam agat, et ostendat fructum pœnitentiæ suæ : ut ostendat fructum pœnitentiæ suæ : ut possit communione percepta indulgen- possit communione percepta indulgen- tiam promereri. » Ergo videtur quod sæ- tiam promereri. » Ergo videtur quod sæ- pius communicandum sit. pius communicandum sit.

4. Item, Hoc videtur a simili corpora- 4. Item, Hoc videtur a simili corpora- lis cibi, quem quotidie accipimus: cum lis cibi, quem quotidie accipimus: cum ergo non in solo pane vivat homo 1, ergo non in solo pane vivat homo 1, sed magis in spirituali pane, videtur sed magis in spirituali pane, videtur quod quotidie iste cibus sit accipiendus. quod quotidie iste cibus sit accipiendus.

5. Item, Super illud Matthæi, vi, 11: 5. Item, Super illud Matthæi, vi, 11: Panem nostrum supersubstantialem 2, Panem nostrum supersubstantialem 2, etc., dicit una Glossa, « Eucharistiam. » etc., dicit una Glossa, « Eucharistiam. »

Ergo ipsa est panis quotidianus: ergo Ergo ipsa est panis quotidianus: ergo quotidie sumendus: non igitur tantum quotidie sumendus: non igitur tantum tribus vicibus in anno. tribus vicibus in anno.

ULTERIUS videtur, quod ad minus qua- Qu ULTERIUS videtur, quod ad minus qua- Qu tuor vicibus sit communicandum in tuor vicibus sit communicandum in

anno. anno.

1. Dicit enim Soter Papa: «< In Coena 1. Dicit enim Soter Papa: «< In Coena Domini a quibusdam perceptio Eucha- Domini a quibusdam perceptio Eucha- ristiæ negligitur: quæ quoniam in eadem ristiæ negligitur: quæ quoniam in eadem die ab omnibus fidelibus (exceptis his die ab omnibus fidelibus (exceptis his quibus pro gravibus criminibus inhibi- quibus pro gravibus criminibus inhibi- tum est) percipienda sit, Ecclesiasticus tum est) percipienda sit, Ecclesiasticus usus demonstrat: cum etiam poenitentes usus demonstrat: cum etiam poenitentes eadem die ad percipienda corporis et eadem die ad percipienda corporis et sanguinis Domini sacramenta reconci- sanguinis Domini sacramenta reconci-

etc. etc.

Quæst. 2. Quæst. 2.

IN IV SENTENT. DIST. XIII, G, ART. 28. IN IV SENTENT. DIST. XIII, G, ART. 28.

lientur. » Ergo in Coena communican- lientur. » Ergo in Coena communican- dum est ad minus. dum est ad minus.

2. Item, Dominus tunc instituit, et dis- 2. Item, Dominus tunc instituit, et dis- cipulos tunc communicavit: ergo cum cipulos tunc communicavit: ergo cum sua actio nostra sit instructio, videtur quod sua actio nostra sit instructio, videtur quod tota Ecclesia tunc debeat communicare. tota Ecclesia tunc debeat communicare.

3. Item, In religionibus quibusdam 3. Item, In religionibus quibusdam observatur in tantum ut illa die nullus observatur in tantum ut illa die nullus subditorum celebret, sed omnes commu- subditorum celebret, sed omnes commu- nicent de manu superioris, quemadmo- nicent de manu superioris, quemadmo- dum discipuli de manu Domini: ergo dum discipuli de manu Domini: ergo vipetur, quod hic usus omnibus sit æmu- vipetur, quod hic usus omnibus sit æmu- landus. landus.

ULTERIUS quæritur hic, Quæ pœna sit ULTERIUS quæritur hic, Quæ pœna sit non communicantis secundum statuta non communicantis secundum statuta canonum ? canonum ?

Videtur, quod ejiciendus sit extra Ec- Videtur, quod ejiciendus sit extra Ec- clesiam, eo quod clesiam, eo quod

1. Dicitur, Joan. VI, 57: Qui mandu- 1. Dicitur, Joan. VI, 57: Qui mandu- cat meam carnem et bibit meum sangui- cat meam carnem et bibit meum sangui- nem, in me manet, et ergo in illo.Ergo a nem, in me manet, et ergo in illo.Ergo a contrario sensu, Qui non manducat, etc., contrario sensu, Qui non manducat, etc., non manet in Christo in Christo au- non manet in Christo in Christo au- tem manere est in corpore mystico ma- tem manere est in corpore mystico ma- nere cum ergo ille talis a corpore my- nere cum ergo ille talis a corpore my- stico se abjiciat, etiam ab Ecclesia ab- stico se abjiciat, etiam ab Ecclesia ab- jiciendus esse videtur. jiciendus esse videtur.

2. Item, Hoc sacramentum nomen 2. Item, Hoc sacramentum nomen proprium habet a quo tota Ecclesia sibi proprium habet a quo tota Ecclesia sibi comparticipat, scilicet communionem : comparticipat, scilicet communionem : ergo qui se privat communione, nihil ergo qui se privat communione, nihil debet habere de communitate vel de debet habere de communitate vel de communicatione: ergo ab ipsa commu- communicatione: ergo ab ipsa commu- nicate et communicatione est præciden- nicate et communicatione est præciden- dus dus

ergo excommunicandus. ergo excommunicandus.

3. Item, Hoc videtur ex concilio To - 3. Item, Hoc videtur ex concilio To - letano, in decreto de consecratione, letano, in decreto de consecratione, dist. Il « Hi qui intrant in Ecclesiam dist. Il « Hi qui intrant in Ecclesiam Dei, et deprehenduntur numquam com- Dei, et deprehenduntur numquam com- municare, admoneantur quod si non municare, admoneantur quod si non communicent, ad pœnitentiam accedant, communicent, ad pœnitentiam accedant, id est, si excommunicati sunt, satisfa- id est, si excommunicati sunt, satisfa- ciant si communicant, id est, si non ex- ciant si communicant, id est, si non ex- communicati sunt, non semper absti- communicati sunt, non semper absti- neant: si non fecerint, abstineant, id est, neant: si non fecerint, abstineant, id est, excommunicentur. » excommunicentur. »

1 Joan. vi, 64. 1 Joan. vi, 64.

381 381

4. In concilio Elibertano: « Omnis 4. In concilio Elibertano: « Omnis homo ante sacram communionem a homo ante sacram communionem a propria debet abstinere uxore tribus aut propria debet abstinere uxore tribus aut quatuor aut sex diebus nec inter Catho- quatuor aut sex diebus nec inter Catho- licos connumerabitur, qui in istis vide- licos connumerabitur, qui in istis vide- licet temporibus, Pascha, Pentecoste, et licet temporibus, Pascha, Pentecoste, et Natali Domini non communicaverit. » Natali Domini non communicaverit. » Ex his videtur, quod non communicans Ex his videtur, quod non communicans sit excommunicandus. sit excommunicandus.

ULTERIUS quæritur, Quare his tribus ULTERIUS quæritur, Quare his tribus temporibus communicandum institue- temporibus communicandum institue- runt Patres, potius quam aliis? runt Patres, potius quam aliis?

1. Quia cum hoc sacramentum non 1. Quia cum hoc sacramentum non sit nisi memoriale passionis, videtur sit nisi memoriale passionis, videtur quod solum in die Passionis sit commu- quod solum in die Passionis sit commu- nicandum fidelibus, et ad minus in Pa- nicandum fidelibus, et ad minus in Pa- scha. scha.

2. Item, In Pentecoste nullo modo 2. Item, In Pentecoste nullo modo videtur quia tunc tota carnalitas con- videtur quia tunc tota carnalitas con- versa est ad spiritum: et subtrahebatur versa est ad spiritum: et subtrahebatur Apostolis a corde præsentia carnis, ut Apostolis a corde præsentia carnis, ut locum haberet præsentia deitatis : ergo locum haberet præsentia deitatis : ergo videtur, quod tunc non sit communi- videtur, quod tunc non sit communi- candum carni et sanguini Christi: quia candum carni et sanguini Christi: quia sicut ipse dicit: Spiritus est qui vivi- sicut ipse dicit: Spiritus est qui vivi- ficat: caro non prodest quidquam 1. ficat: caro non prodest quidquam 1.

3. Item, In Veteri Testamento legitur 3. Item, In Veteri Testamento legitur in Exodo, XIII, 10, quod si aliquis im- in Exodo, XIII, 10, quod si aliquis im- mundus fuit mense primo, quod celebra- mundus fuit mense primo, quod celebra- ret Pascha mense secundo. Ergo videtur, ret Pascha mense secundo. Ergo videtur, quod etiam sancti Patres in Novo Testa- quod etiam sancti Patres in Novo Testa- mento remedium super hoc debeant mento remedium super hoc debeant providere, si aliquis his temporibus præ- providere, si aliquis his temporibus præ- paratus non esset, quod alio tempore paratus non esset, quod alio tempore

communicaret. communicaret.

4. Item, Levit. xxIII, passim, legitur 4. Item, Levit. xxIII, passim, legitur quod omnia ista tria festa celebrantur per quod omnia ista tria festa celebrantur per octo dies, et singulis diebus fiebant sa- octo dies, et singulis diebus fiebant sa- crificia, et populus edebat coram Do- crificia, et populus edebat coram Do- mino ergo videtur, quod etiam sit fa- mino ergo videtur, quod etiam sit fa- ciendum in Novo, et multo plus: quia ciendum in Novo, et multo plus: quia Novum Testamentum est octavarum, Novum Testamentum est octavarum, cum vetus fuit hebdomadarum: ergo per cum vetus fuit hebdomadarum: ergo per octo dies in quolibet festo communican- octo dies in quolibet festo communican- dum est, ut videtur. dum est, ut videtur.

5. Item, Cum duo istorum temporum 5. Item, Cum duo istorum temporum

Quæst. 3 Quæst. 3

Solutio. Solutio. Ad 1 Ad 1

382 382

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

habeant respondentiam in Veteri Testa- habeant respondentiam in Veteri Testa- mento, scilicet Pascha et Pentecoste, in mento, scilicet Pascha et Pentecoste, in quibus populus edebat coram Domino: quibus populus edebat coram Domino: quare tertium, scilicet Natale, non habet quare tertium, scilicet Natale, non habet correspondens aliquod : in Januario enim correspondens aliquod : in Januario enim non convenit populus coram Domino, non convenit populus coram Domino, sed in Septembri, et tunc nos non com- sed in Septembri, et tunc nos non com- municamus. municamus.

6. Item, Cum Patres statuerunt pri- 6. Item, Cum Patres statuerunt pri- mum, ut in quolibet die dominico, et mum, ut in quolibet die dominico, et deinceps ut tribus vicibus per annum deinceps ut tribus vicibus per annum populus communicaret, qualiter modo populus communicaret, qualiter modo statutum est, ut saltem semel in anno statutum est, ut saltem semel in anno hoc fieret? hoc fieret?

7. Item, Numquid prohibendæ sunt 7. Item, Numquid prohibendæ sunt matronæ habentes viros suos, et absti- matronæ habentes viros suos, et absti- nentes se a coitu per unam vel duas no- nentes se a coitu per unam vel duas no- ctes et alias devotæ, ne sæpius commu- ctes et alias devotæ, ne sæpius commu- nicent ? nicent ?

8. Item, Viduæ et aliæ in castitate vi- 8. Item, Viduæ et aliæ in castitate vi- ventes et appetentes communicare, num- ventes et appetentes communicare, num- quid sunt prohibendæ ? Videtur, quod quid sunt prohibendæ ? Videtur, quod non quia nihil quod auget gratiam et non quia nihil quod auget gratiam et devotionem et sui custodiam, est prohi- devotionem et sui custodiam, est prohi- bendum frequentia autem communionis bendum frequentia autem communionis omnia hæc facit in communicante: ergo omnia hæc facit in communicante: ergo non est prohibenda. non est prohibenda.

SOLUTIO. Dicendum videtur ad pri- SOLUTIO. Dicendum videtur ad pri- mum, quod non loquitur solum de com- mum, quod non loquitur solum de com- munione sacramentali, sed magis de spi- munione sacramentali, sed magis de spi- rituali: hæc enim sæpius iteranda est, rituali: hæc enim sæpius iteranda est, etiam eodem die: quia medicina est no- etiam eodem die: quia medicina est no- stræ infirmitatis. Alia autem ordinanda stræ infirmitatis. Alia autem ordinanda est, ut cum solemnitate et honore tanti est, ut cum solemnitate et honore tanti sacramenti fiat. sacramenti fiat.

Ad 2 et 3. AD ALIUD dicendum, quod Hilarius Ad 2 et 3. AD ALIUD dicendum, quod Hilarius Papa loquitur de his qui abstinent sem- Papa loquitur de his qui abstinent sem- per. Illi enim male faciunt et contra ca- per. Illi enim male faciunt et contra ca- nonum statuta. nonum statuta.

Ad 4. Ad 4.

Per hoc idem patet solutio ad se- Per hoc idem patet solutio ad se- quens quia loquitur de his qui absti- quens quia loquitur de his qui absti- nent temporibus in quibus communi- nent temporibus in quibus communi- candum ordinat Ecclesia. candum ordinat Ecclesia.

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est omnino simile de corporali cibo ad spi- omnino simile de corporali cibo ad spi- ritualem: quia corporalis non repugnat ritualem: quia corporalis non repugnat nostræ indignitati ex sua dignitate, sed nostræ indignitati ex sua dignitate, sed semper indignior est comedente: panis semper indignior est comedente: panis

autem spiritualis propter suam dignita- autem spiritualis propter suam dignita- tem quandoque repellit nos a se, quando tem quandoque repellit nos a se, quando foeditates vel peecata in nobis apparent. foeditates vel peecata in nobis apparent.

Item, Panis corporalis non supplet de- Item, Panis corporalis non supplet de- fectum nostrum, nisi materialiter suma- fectum nostrum, nisi materialiter suma- tur sed spiritualis supplet defectum no- tur sed spiritualis supplet defectum no- strum, etiamsi solum sacramentaliter strum, etiamsi solum sacramentaliter sumatur. sumatur.

AD ALIUD dicendum, quod Glossa illa AD ALIUD dicendum, quod Glossa illa in contrarium, loquitur sub distinctione, in contrarium, loquitur sub distinctione, scilicet quod quotidianus debet esse scilicet quod quotidianus debet esse quoad usum sacramentalis manducatio- quoad usum sacramentalis manducatio- nis, vel spiritualis et non quoad usum nis, vel spiritualis et non quoad usum sacramentalis manducationis tantum. sacramentalis manducationis tantum.

Ad Ad

Ad 1, Ad 1,

AD ALIUD dicendum, quod in veritate Ad qu AD ALIUD dicendum, quod in veritate Ad qu satis consonum est operibus spiritualibus satis consonum est operibus spiritualibus communicare in Coena: et bene puto, communicare in Coena: et bene puto, quod alias præparati, et tunc volentes quod alias præparati, et tunc volentes communicare, non sunt prohibendi : sed communicare, non sunt prohibendi : sed tamen quia infirmitates hominum multæ tamen quia infirmitates hominum multæ sunt, et communicante uno vult alius sunt, et communicante uno vult alius communicare: quandoque differuntur communicare: quandoque differuntur usque in diem Paschæ, ut duobus resi- usque in diem Paschæ, ut duobus resi- duis diebus in ampliori custodia sua sint: duis diebus in ampliori custodia sua sint: quia populus male custodit se post com- quia populus male custodit se post com- munionem, et in expectando commu- munionem, et in expectando commu- nionem custodit se melius. Unde si ali- nionem custodit se melius. Unde si ali- qua est persona in qua hoc non timetur, qua est persona in qua hoc non timetur, puto ei concedendum esse, quod com- puto ei concedendum esse, quod com- municet in illo die et sic fit apud reli- municet in illo die et sic fit apud reli- giosos, ut probatur in sequenti obje- giosos, ut probatur in sequenti obje-

ctione. ctione.

Að aliud quod ulterius quæritur, Quæ Adqu Að aliud quod ulterius quæritur, Quæ Adqu sit poena non communicantis? Dicendum, sit poena non communicantis? Dicendum, videtur, quod absque dubio talis excom- videtur, quod absque dubio talis excom- municandus est post sufficientem admo- municandus est post sufficientem admo- nitionem. Ego autem reputo signum al- nitionem. Ego autem reputo signum al- terius duorum peccatorum: scilicet quia terius duorum peccatorum: scilicet quia aut obstinatæ malitiæ, quoniam nullo aut obstinatæ malitiæ, quoniam nullo modo vult recedere a peccatis, aut hæ- modo vult recedere a peccatis, aut hæ- resis. Unde multum etiam meo judicio resis. Unde multum etiam meo judicio delinquunt Prælati, tales fovendo, cum delinquunt Prælati, tales fovendo, cum illos præcipue excommunicare deberent: illos præcipue excommunicare deberent: et hoc videtur velle Fabianus Papa cum et hoc videtur velle Fabianus Papa cum dicit, quod « omnes tribus his tempori- dicit, quod « omnes tribus his tempori- bus communicent, si noluerint ecclesia- bus communicent, si noluerint ecclesia- sticis carere liminibus. >> sticis carere liminibus. >>

quæst. 3. quæst. 3. Ad I. Ad I.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN IV SENTENT. DIST. XIII, G, ART. 28. IN IV SENTENT. DIST. XIII, G, ART. 28.

AD HOC quod objicitur in illo decreto, AD HOC quod objicitur in illo decreto, quod præcipit tribus diebus ab uxore abs- quod præcipit tribus diebus ab uxore abs- tinendum esse, etc., dicendum quod tinendum esse, etc., dicendum quod bene puto, quod sit sic faciendum: si ta- bene puto, quod sit sic faciendum: si ta- men alter conjugum inveniatur debi- men alter conjugum inveniatur debi- tum reddere coactus et non expetere : et tum reddere coactus et non expetere : et hoc frequenter facere, eo quod alter non hoc frequenter facere, eo quod alter non vult etiam illo tempore abstinere: ego vult etiam illo tempore abstinere: ego communicare concederem illi qui reddit communicare concederem illi qui reddit invitus, et non alteri qui extorquet de- invitus, et non alteri qui extorquet de- bitum, quando non est extorquendum : bitum, quando non est extorquendum : quia constat, quod etiam illo tempore quia constat, quod etiam illo tempore reddere tenetur, si probabiliter timet de reddere tenetur, si probabiliter timet de incontinentia alterius. incontinentia alterius.

AD HOC quod ulterius quæritur de his AD HOC quod ulterius quæritur de his specialibus temporibus, dicendum quod specialibus temporibus, dicendum quod tria sunt in communione, scilicet man- tria sunt in communione, scilicet man- ducatio spiritualis quæ vivificat, ut dicit ducatio spiritualis quæ vivificat, ut dicit Dominus, et corpus quod sumitur, et Dominus, et corpus quod sumitur, et repræsentatio passionis. Et primum re- repræsentatio passionis. Et primum re- spondet tempori quoad adventum Spiri- spondet tempori quoad adventum Spiri- tus sancti in die Pentecostes. Secundum tus sancti in die Pentecostes. Secundum autem quoad Natale, quando corpus autem quoad Natale, quando corpus illud apparuit in mundo. Tertium autem illud apparuit in mundo. Tertium autem quoad Pascha, quando passio celebrata quoad Pascha, quando passio celebrata fuit. fuit.

AD ID quod objicitur de Pentecoste, di- AD ID quod objicitur de Pentecoste, di- cendum quod carnalis præsentia quæ cendum quod carnalis præsentia quæ erat cum fidei debilitate, impedivit con- erat cum fidei debilitate, impedivit con- solationem divinam: sed talis non est in solationem divinam: sed talis non est in sacramento, sed potius quæ est cum fidei sacramento, sed potius quæ est cum fidei plenitudine: quia nihil in hoc sacra- plenitudine: quia nihil in hoc sacra- mento operatur nisi fides: et ideo præ- mento operatur nisi fides: et ideo præ- cipue convenit communio in tempore cipue convenit communio in tempore quo Spiritus sanctus est datus. quo Spiritus sanctus est datus.

AD ALIUD dicendum, quod Patres Novi AD ALIUD dicendum, quod Patres Novi Testamenti, non attendunt immunditiam Testamenti, non attendunt immunditiam nisi peccati vel quæ signum est pec- nisi peccati vel quæ signum est pec- cati, ut pollutio, vel matrimonialis coitus cati, ut pollutio, vel matrimonialis coitus ex vitio incontinentiæ procedens. Et quia ex vitio incontinentiæ procedens. Et quia hæ infirmitates cito corrigibiles sunt, hæ infirmitates cito corrigibiles sunt, non oportet alia tempora providere, nisi non oportet alia tempora providere, nisi forte in diem alium, vel tertium: et hoc forte in diem alium, vel tertium: et hoc bene habet Ecclesiæ consuetudo; nec bene habet Ecclesiæ consuetudo; nec super hoc novam oportuit facere con- super hoc novam oportuit facere con-

Cf. Genes. viii, 21. Cf. Genes. viii, 21.

383 383

stitutionem, ut beatus Gregorius deter- stitutionem, ut beatus Gregorius deter- minat de hac pollutione loquens, sicut minat de hac pollutione loquens, sicut supra etiam est notatum. supra etiam est notatum.

AD ALIUD dicendum, quod octo diebus AD ALIUD dicendum, quod octo diebus sacrificia repetebantur propter memo- sacrificia repetebantur propter memo- riam resurrectionis, ad quam per sacri- riam resurrectionis, ad quam per sacri- ficium Christi venimus. Quod autem ficium Christi venimus. Quod autem continue octo diebus epulabantur, non continue octo diebus epulabantur, non significat epulationem sacramentalem, significat epulationem sacramentalem, sed potius spiritualem manducationem, sed potius spiritualem manducationem, quæ non est intermittenda, sicut dicit quæ non est intermittenda, sicut dicit Apostolus, I ad Corinth. v, 8: Epule- Apostolus, I ad Corinth. v, 8: Epule- mur...in azymis sinceritatis et veritatis. mur...in azymis sinceritatis et veritatis. AD ALIUD dicendum, quod Scenopegia AD ALIUD dicendum, quod Scenopegia quæ fit mense Septembri, non habet quæ fit mense Septembri, non habet aliquid respondens in Novo Testamento: aliquid respondens in Novo Testamento: quia significat iter per desertum, in quo quia significat iter per desertum, in quo accipiebatur lex vetus, quæ finienda erat accipiebatur lex vetus, quæ finienda erat in Novo Testamento: sed Pascha et Pen- in Novo Testamento: sed Pascha et Pen- tecostes significant sacramenta novæ le- tecostes significant sacramenta novæ le- gis, scilicet Passionem, et Spiritus san- gis, scilicet Passionem, et Spiritus san- cti adventum: et ideo ista habent tem- cti adventum: et ideo ista habent tem- pora respondentia, illud aurem non. pora respondentia, illud aurem non.

AD ALIUD dicendum, quod antiqui Pa- AD ALIUD dicendum, quod antiqui Pa- tres fuerunt in aureo sæculo respectu tres fuerunt in aureo sæculo respectu nostri temporis, scilicet quia adhuc no- nostri temporis, scilicet quia adhuc no- vitio fervore fervebat Ecclesia. Postea vitio fervore fervebat Ecclesia. Postea autem venerunt novissimo tempore tem- autem venerunt novissimo tempore tem- pora periculosa, in quibus refriguit cha- pora periculosa, in quibus refriguit cha- ritas multorum, et propter indignitatem ritas multorum, et propter indignitatem populi constitutum fuit ter in anno. Sed populi constitutum fuit ter in anno. Sed quia proni sunt sensus hominis in ma- quia proni sunt sensus hominis in ma- lum ab adolescentia sua *, ideo tempori- lum ab adolescentia sua *, ideo tempori- bus istis statutum est, ut semel generali- bus istis statutum est, ut semel generali- ter communicet populus in anno: et ter communicet populus in anno: et utinam adhuc dignet communicaret ! utinam adhuc dignet communicaret !

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6, Ad 6,

AD ALIUD dicendum, quod mihi vide- Ad 7 et 8. AD ALIUD dicendum, quod mihi vide- Ad 7 et 8. tur, quod præparantes se ad communio- tur, quod præparantes se ad communio- nem per abstinentiam a coitu vel coeun- nem per abstinentiam a coitu vel coeun- tes non debent prohiberi a frequenti tes non debent prohiberi a frequenti communione, præcipue de mense in communione, præcipue de mense in mensem secundum solemnitates majo- mensem secundum solemnitates majo- res quia injuste arcentur qui digni res quia injuste arcentur qui digni sunt et impie cum eis agitur, quando sunt et impie cum eis agitur, quando eis subtrahitur cibus salutaris, qui datus eis subtrahitur cibus salutaris, qui datus auget eis gratiam quam acceperunt. auget eis gratiam quam acceperunt.

384 384

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

H. Si hæretici et excommunicati hoc sacramentum conficiant H. Si hæretici et excommunicati hoc sacramentum conficiant

: :

Solet etiam quæri, Utrum pravi sacerdotes hoc sacramentum conficere Solet etiam quæri, Utrum pravi sacerdotes hoc sacramentum conficere queant? Ad quod dici potest, quod aliqui licet sint pravi consecrant vere, queant? Ad quod dici potest, quod aliqui licet sint pravi consecrant vere, scilicet qui intus sunt nomine et sacramento, etsi non vita: quia non in scilicet qui intus sunt nomine et sacramento, etsi non vita: quia non in merito consecrantis, sed in verbo efficitur Creatoris. Unde Augustinus : merito consecrantis, sed in verbo efficitur Creatoris. Unde Augustinus : Intra Catholicam Ecclesiam in mysterio corporis et sanguinis Domini, ni- Intra Catholicam Ecclesiam in mysterio corporis et sanguinis Domini, ni- hil a bono majus, nihil a malo minus perficitur sacerdote : quia non in hil a bono majus, nihil a malo minus perficitur sacerdote : quia non in merito consecrantis, sed in verbo perficitur Creatoris, et virtute Spiritus merito consecrantis, sed in verbo perficitur Creatoris, et virtute Spiritus sancti. Credendum est enim, quod in verbis Christi sacramenta confician- sancti. Credendum est enim, quod in verbis Christi sacramenta confician- tur. Sicut ipse est qui baptizat, ita ipse est qui per Spiritum sanctum suam tur. Sicut ipse est qui baptizat, ita ipse est qui per Spiritum sanctum suam efficit carnem et sanguinem ¹. Item, Gregorius: Putant quidam commu- efficit carnem et sanguinem ¹. Item, Gregorius: Putant quidam commu- nionem corporis minus esse sanctificatam, si illorum fiat officio, quorum nionem corporis minus esse sanctificatam, si illorum fiat officio, quorum vita eorum oculis videtur ignobilis. Heu! in quam magnum laqueum inci- vita eorum oculis videtur ignobilis. Heu! in quam magnum laqueum inci- dunt ut divina et occulta mysteria plus ab aliis sanctificata posse fieri cre- dunt ut divina et occulta mysteria plus ab aliis sanctificata posse fieri cre- dant, cum unus idemque Spiritus sanctus in tota Ecclesia invisibiliter ea dant, cum unus idemque Spiritus sanctus in tota Ecclesia invisibiliter ea mysteria et operando sanctificet, et sanctificando benedicat 2. Mysterium mysteria et operando sanctificet, et sanctificando benedicat 2. Mysterium ideo dicitur, quod secretam et reconditam habeat dispensationem. Sacrifi- ideo dicitur, quod secretam et reconditam habeat dispensationem. Sacrifi- cium vero, quasi sacrum factum : quia prece mystica consecratur pro no- cium vero, quasi sacrum factum : quia prece mystica consecratur pro no- bis in memoriam Dominicæ passionis. Sacramentum est in aliqua celebra- bis in memoriam Dominicæ passionis. Sacramentum est in aliqua celebra- tione, cum res ita fit, ut aliquid significatæ rei accipiamus. Sacramenta tione, cum res ita fit, ut aliquid significatæ rei accipiamus. Sacramenta sunt baptisma, chrisma, corpus Christi: quæ ideo sacramenta dicuntur, sunt baptisma, chrisma, corpus Christi: quæ ideo sacramenta dicuntur, quia sub tegumento visibilium rerum divina virtus secretius salutem eo- quia sub tegumento visibilium rerum divina virtus secretius salutem eo- rumdem sacramentorum operatur. Unde a secretis virtutibus vel sacris rumdem sacramentorum operatur. Unde a secretis virtutibus vel sacris sacramenta dicuntur 3. Panis et calicis sacramentum Græce Eucharistia sacramenta dicuntur 3. Panis et calicis sacramentum Græce Eucharistia dicitur, Latine bona gratia interpretatur: et quid melius corpore et san- dicitur, Latine bona gratia interpretatur: et quid melius corpore et san- guine Christi? Sive ergo per bonos, sive per malos ministros intra Eccle- guine Christi? Sive ergo per bonos, sive per malos ministros intra Eccle- siam dispensetur, sacramentum tamen est, quia Spiritus sanctus vivifi- siam dispensetur, sacramentum tamen est, quia Spiritus sanctus vivifi- cat: nec bonorum dispensatorum meritis ampliatur, nec malorum attenua- cat: nec bonorum dispensatorum meritis ampliatur, nec malorum attenua-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de corpore Domini et allegatur, de consec. dist. II, cap. Intra Catholi- 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de corpore Domini et allegatur, de consec. dist. II, cap. Intra Catholi- cam (Nota edit. Lugd.) cam (Nota edit. Lugd.)

2 I ad Corinth. XII, 11. 2 I ad Corinth. XII, 11.

3 ISIDORUS, Lib. I Etymologiarum. 3 ISIDORUS, Lib. I Etymologiarum.

IN IV SENTENT. DIST. XIII, H. IN IV SENTENT. DIST. XIII, H.

385 385

tur. Hoc de corpore Domini, hoc et de baptismate et chrismate dicendum tur. Hoc de corpore Domini, hoc et de baptismate et chrismate dicendum est et tenendum : quia virtus divina secretius operatur in eis, et divina so- est et tenendum : quia virtus divina secretius operatur in eis, et divina so- lummodo est hæc virtus sive potestas, non humanæ efficaciæ. lummodo est hæc virtus sive potestas, non humanæ efficaciæ.

4 4

2 2

Illi vero qui excommunicati sunt, vel de hæresi manifeste notati, non Illi vero qui excommunicati sunt, vel de hæresi manifeste notati, non videntur hoc sacramentum posse conficere, licet sacerdotes sint: quia ne- videntur hoc sacramentum posse conficere, licet sacerdotes sint: quia ne- mo dicit in ipsa consecratione, Offero, sed Offerimus, quasi ex persona mo dicit in ipsa consecratione, Offero, sed Offerimus, quasi ex persona Ecclesiæ. Et ideo cum alia sacramenta extra Ecclesiam possint celebrari, Ecclesiæ. Et ideo cum alia sacramenta extra Ecclesiam possint celebrari, de hoc non videtur. Quod etiam Augustinus tradere videtur dicens: Re- de hoc non videtur. Quod etiam Augustinus tradere videtur dicens: Re- colite nomen, et advertite veritatem. Missa enim dicitur, eo quod coelestis colite nomen, et advertite veritatem. Missa enim dicitur, eo quod coelestis missus ad consecrandum vivificum corpus adveniat : juxta dictum missus ad consecrandum vivificum corpus adveniat : juxta dictum sacerdotis dicentis, « Omnipotens Deus, jube hæc perferri per manus sancti sacerdotis dicentis, « Omnipotens Deus, jube hæc perferri per manus sancti Angeli tui in sublime altare tuum, etc. » Idcirco nisi Angelus venerit, missa Angeli tui in sublime altare tuum, etc. » Idcirco nisi Angelus venerit, missa nequaquam jure vocari potest. Numquid enim si hoc mysterium hæreticus nequaquam jure vocari potest. Numquid enim si hoc mysterium hæreticus ausus fuerit usurpare, Angelum de coelis * mittit Deus oblationem ejus con- ausus fuerit usurpare, Angelum de coelis * mittit Deus oblationem ejus con- secrare ? maxime cum eisdem per Prophetam comminatus sit, dicens: Ma- secrare ? maxime cum eisdem per Prophetam comminatus sit, dicens: Ma- ledicam benedictionibus vestris ". Quod si benedictionibus eorum se asse- ledicam benedictionibus vestris ". Quod si benedictionibus eorum se asse- rit maledicturam veritas, quid erit de hostia ? Ergo dicemus illam posse rit maledicturam veritas, quid erit de hostia ? Ergo dicemus illam posse benedici ab illo, quem scimus a Deo fore maledictum cum sua benedictio- benedici ab illo, quem scimus a Deo fore maledictum cum sua benedictio- ne? Si enim Deus maledixerit benedictionibus hæreticorum, et simonia- ne? Si enim Deus maledixerit benedictionibus hæreticorum, et simonia- cus benedixerit: quis eorum prævalebit ? Numquid benedictio maledicti cus benedixerit: quis eorum prævalebit ? Numquid benedictio maledicti ad nihilum poterit redigere verba verissima comminantis Dei? Ex his col- ad nihilum poterit redigere verba verissima comminantis Dei? Ex his col- ligitur, quod hæreticus a Catholica Ecclesia præcisus, nequeat hoc sacra- ligitur, quod hæreticus a Catholica Ecclesia præcisus, nequeat hoc sacra- mentum conficere: quia sancti Angeli, qui hujus mysterii celebrationi as- mentum conficere: quia sancti Angeli, qui hujus mysterii celebrationi as- sistunt, tunc non adsunt, quando hæreticus vel simoniacus' hoc mysterium sistunt, tunc non adsunt, quando hæreticus vel simoniacus' hoc mysterium temerarie celebrare præsumit. Non enim dubitare licet, ubi corporis Do- temerarie celebrare præsumit. Non enim dubitare licet, ubi corporis Do- mini et sanguinis mysteria geruntur, supernorum civium adesse conven- mini et sanguinis mysteria geruntur, supernorum civium adesse conven-