284 284

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

0 0

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An panis in consecratione annihiletur, An panis in consecratione annihiletur, aut in præjacentem materiam redi- aut in præjacentem materiam redi- gatur ? gatur ?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur, Deinde quæritur de hoc quod dicitur, ibi, D, «Quidam vero sic dicunt conver- ibi, D, «Quidam vero sic dicunt conver- sionem illam, etc. » sionem illam, etc. »

Hæc enim quæstio est valde utilis de Hæc enim quæstio est valde utilis de collatione harum trium opinionum, quas collatione harum trium opinionum, quas Magister tangit in Littera. Magister tangit in Littera.

Quia vero de una illarum omnes præ- Quia vero de una illarum omnes præ- cedentes quæstiones sunt, scilicet quod cedentes quæstiones sunt, scilicet quod panis non manet, neque annihilatur, sed panis non manet, neque annihilatur, sed fit transsubstantiatio a tota substantia pa- fit transsubstantiatio a tota substantia pa- nis in totam substantiam Christi : ideo nis in totam substantiam Christi : ideo de hac nihil amplius dicemus: sed de de hac nihil amplius dicemus: sed de secunda et tertia faciemus quæstionem. secunda et tertia faciemus quæstionem.

Quia vero secunda dicit panem aut an- Quia vero secunda dicit panem aut an- nihilari, aut in præjacentem materiam nihilari, aut in præjacentem materiam converti, ideo quæratur de illa. converti, ideo quæratur de illa.

Et videtur, quod sit verissima ista, et Et videtur, quod sit verissima ista, et minus habens difficultatis, sic: minus habens difficultatis, sic:

1. In hujus sacramenti transsubstan- 1. In hujus sacramenti transsubstan- tiatione id quod modo est panis, jam non tiatione id quod modo est panis, jam non erit panis, nec simpliciter, nec aliquid erit panis, nec simpliciter, nec aliquid illius panis remanebit quidquid autem illius panis remanebit quidquid autem nec simpliciter manet, nec aliquid ejus, nec simpliciter manet, nec aliquid ejus, aut annihilatur, aut in præjacentem ma- aut annihilatur, aut in præjacentem ma- teriam convertitur. In aliis transmutatio- teriam convertitur. In aliis transmutatio- nibus naturalibus hoc possumus videre, nibus naturalibus hoc possumus videre, scilicet cum ex aere fit ignis: si enim ni- scilicet cum ex aere fit ignis: si enim ni- hil aeris maneret in igne, nec in aliquo hil aeris maneret in igne, nec in aliquo alio corpore, esset ipsa mutatio idem alio corpore, esset ipsa mutatio idem quod annihilatio aeris. Sed nihil panis quod annihilatio aeris. Sed nihil panis manet in se, vel in corpore Christi. Ergo manet in se, vel in corpore Christi. Ergo videtur, quod transsubstantiatio sit idem videtur, quod transsubstantiatio sit idem quod panis annihilatio. quod panis annihilatio.

2. Item, Quidquid ibi est terminus 2. Item, Quidquid ibi est terminus mutationis a quo, quod in nulla ratione mutationis a quo, quod in nulla ratione causæ se habet ad id in quod est trans- causæ se habet ad id in quod est trans- mutatio, non salvatur in se, nec in illo mutatio, non salvatur in se, nec in illo in quod transmutatur: panis autem sic in quod transmutatur: panis autem sic

se habet ad corpus Christi: ergo nec in se habet ad corpus Christi: ergo nec in se salvatur, nec in corpore Christi : ergo se salvatur, nec in corpore Christi : ergo aut annihilatur, aut convertitur in aliud. aut annihilatur, aut convertitur in aliud.

3. Item, Idem est nihil quod non ens 3. Item, Idem est nihil quod non ens absolute sed transsubstantiatione facta, absolute sed transsubstantiatione facta, hæc est falsa, Panis iste est ens: ergo hæc est falsa, Panis iste est ens: ergo ejus contradictoria est vera, Panis iste ejus contradictoria est vera, Panis iste non est ens: ergo et ista, Panis iste est non est ens: ergo et ista, Panis iste est non ens quia negativa de infinito præ- non ens quia negativa de infinito præ- dicato, æquipollet affirmativæ etiam de dicato, æquipollet affirmativæ etiam de prædicato infinito: ergo panis est nihil : prædicato infinito: ergo panis est nihil : et hoc fit per transsubstantiationem: er- et hoc fit per transsubstantiationem: er- go per transsubstantiationem annihila- go per transsubstantiationem annihila- tur. tur.

4. Item, Generatio succedens corrup- 4. Item, Generatio succedens corrup- tioni non tollit corruptionem præceden- tioni non tollit corruptionem præceden- tem : ergo etiam existentia corporis tem : ergo etiam existentia corporis Christi in altari postquam non fuit, non Christi in altari postquam non fuit, non tollit desitionem panis præcedentem : tollit desitionem panis præcedentem : ergo videtur, quod panis desinat esse : ergo videtur, quod panis desinat esse : ergo annihilatur. ergo annihilatur.

5. Item, Cum dicitur, De nihilo fit ali- 5. Item, Cum dicitur, De nihilo fit ali- quid, ibi præpositio non notat nisi ordi- quid, ibi præpositio non notat nisi ordi- nem et similiter cum dicitur, De pane nem et similiter cum dicitur, De pane fit corpus Christi : ergo de re panis nihil fit corpus Christi : ergo de re panis nihil manet in succedenti pani, et non manet manet in succedenti pani, et non manet in alio ergo annihilatur. in alio ergo annihilatur.

6. Item, Uniuscujusque substantiæ est 6. Item, Uniuscujusque substantiæ est aliquis actus proprius : ergo non exi- aliquis actus proprius : ergo non exi- stente illo actu nihil existit de substantia : stente illo actu nihil existit de substantia : sed proprius actus panis qui est reficere sed proprius actus panis qui est reficere corpus, non manet: ergo nec substantia: corpus, non manet: ergo nec substantia: substantia autem non manens, nec secun- substantia autem non manens, nec secun- dum formam, nec secundum materiam, dum formam, nec secundum materiam, nec secundum compositum, annihilatur: nec secundum compositum, annihilatur: ergo substantia panis annihilatur. ergo substantia panis annihilatur.

7. Item, Omnis res cadit in nihilum, 7. Item, Omnis res cadit in nihilum, cujus esse non conservatur: sed esse pa- cujus esse non conservatur: sed esse pa- nis hic non conservatur : ergo substantia nis hic non conservatur : ergo substantia panis cedit in nihilum. panis cedit in nihilum.

8. Item, Ponamus quod universum sic 8. Item, Ponamus quod universum sic convertatur ut panis, universum nec in convertatur ut panis, universum nec in se, nec in Christo est aliquid vel Chri- se, nec in Christo est aliquid vel Chri- stus stus

ergo universum est annihilatum : ergo universum est annihilatum : ergo a simili etiam panis est annihilatus. ergo a simili etiam panis est annihilatus.

9. Item, In omni transmutato in quo 9. Item, In omni transmutato in quo aliquid manet, est productio alicujus : aliquid manet, est productio alicujus : sed in hac transmutatione nihil novi pro- sed in hac transmutatione nihil novi pro- ducitur, ut supra probatum est sæpius: ducitur, ut supra probatum est sæpius:

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN IV SENTENT. DIST. XI, D, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. XI, D, ART. 7.

ergo nihil manet de transmutato : ergo ergo nihil manet de transmutato : ergo nihil de pane ergo annihilatur. nihil de pane ergo annihilatur.

SED CONTRA hoc objicitur: quia SED CONTRA hoc objicitur: quia 1. Deus non est causa destructionis 1. Deus non est causa destructionis alicujus naturæ : ergo præcipue in sa- alicujus naturæ : ergo præcipue in sa- cramento pietatis maximæ non destruit cramento pietatis maximæ non destruit creaturam aliquam: ergo non annihila- creaturam aliquam: ergo non annihila- bit panem, sed continebit eum in esse. bit panem, sed continebit eum in esse.

2. Item, Quidquid convertitur in ali- 2. Item, Quidquid convertitur in ali- quid, eo ipso impossibile est converti in quid, eo ipso impossibile est converti in nihilum, quia nihil et aliquid ad modum nihilum, quia nihil et aliquid ad modum contradictionis opponuntur: substantia contradictionis opponuntur: substantia vero panis convertitur in aliquid, quia in vero panis convertitur in aliquid, quia in corpus Christi : ergo impossibile est eam corpus Christi : ergo impossibile est eam converti in nihilum : ergo non annihilatur. converti in nihilum : ergo non annihilatur.

SOLUTIO. Dicendum videtur, quod sub- SOLUTIO. Dicendum videtur, quod sub- stantia panis non annihilatur : et tamen stantia panis non annihilatur : et tamen nec in se manet, nec in aliquo sui in nec in se manet, nec in aliquo sui in Christo. Hæc autem opinio videtur esse Christo. Hæc autem opinio videtur esse consona verbis Sanctorum: unde quam- consona verbis Sanctorum: unde quam- vis sit minus intelligibilis, tamen eligen- vis sit minus intelligibilis, tamen eligen- da mihi videtur propter sanctos Patres, da mihi videtur propter sanctos Patres, quorum inspirata revelatio præjudicat quorum inspirata revelatio præjudicat argumentis quæ possunt fieri contra hanc argumentis quæ possunt fieri contra hanc

materiam. materiam.

DICENDUM igitur ad primum, quod non DICENDUM igitur ad primum, quod non sequitur si id quod modo est panis, sequitur si id quod modo est panis, nec simpliciter, nec secundum aliquid sui nec simpliciter, nec secundum aliquid sui maneat, quod annihiletur. Et est fere maneat, quod annihiletur. Et est fere una responsio ad omnia, scilicet quod res una responsio ad omnia, scilicet quod res mutatæ manent secundum exigentiam mutatæ manent secundum exigentiam suæ mutationis in mutatione enim quæ suæ mutationis in mutatione enim quæ est de subjecto ad subjectum, manet sub- est de subjecto ad subjectum, manet sub- jectum, et non accidens : manet autem jectum, et non accidens : manet autem subjectum secundum materiam et for- subjectum secundum materiam et for- mam et totum compositum ex illis in mam et totum compositum ex illis in mutatione autem quæ est de non subje- mutatione autem quæ est de non subje- cto ad subjectum, vel de subjecto ad non cto ad subjectum, vel de subjecto ad non subjectum, sicut est generatio, et corru- subjectum, sicut est generatio, et corru- ptio, manet materia, sed non forma sub- ptio, manet materia, sed non forma sub- stantialis vel accidentalis. Sed in ista stantialis vel accidentalis. Sed in ista mutatione quæ est de tota natura et sub- mutatione quæ est de tota natura et sub- stantia subjecti in totam substantiam al- stantia subjecti in totam substantiam al- terius subjecti, manet quidem accidens, terius subjecti, manet quidem accidens, sed nihil de substantialibus: sed est aliud sed nihil de substantialibus: sed est aliud secundum quod est corpus Christi factum secundum quod est corpus Christi factum per transsubstantiationem, et ideo non per transsubstantiationem, et ideo non est conversum in nihilum. est conversum in nihilum.

285 285

AD IDEM dicendum, quod non est si- AD IDEM dicendum, quod non est si- mile de aliis transmutationibus ad istam : mile de aliis transmutationibus ad istam : quia aliæ transmutationes sunt a tota quia aliæ transmutationes sunt a tota substantia, sed manente ad minus mate- substantia, sed manente ad minus mate- ria hic autem est mutatio a tota sub- ria hic autem est mutatio a tota sub- stantia in totam substantiam alterius. stantia in totam substantiam alterius.

AD ALIUD dicendum, quod illud non AD ALIUD dicendum, quod illud non sequitur, quod in nulla ratione causæ se sequitur, quod in nulla ratione causæ se habet, etc., quod in nihil convertatur : habet, etc., quod in nihil convertatur : hoc enim verum est in his quæ faciunt hoc enim verum est in his quæ faciunt transmutationem et sunt imperfecta ad transmutationem et sunt imperfecta ad augendum : Dominus autem hic trans- augendum : Dominus autem hic trans- mutavit, et ideo ipse sine aliqua causa mutavit, et ideo ipse sine aliqua causa convertit unum in aliud per seipsum et convertit unum in aliud per seipsum et ideo non annihilatur. ideo non annihilatur.

AD ALIUD dicendum, quod panis non AD ALIUD dicendum, quod panis non est ens post transmutationem, sicut ignis est ens post transmutationem, sicut ignis non est ens post corruptionem : et non non est ens post corruptionem : et non sequitur, quod sit annihilatus, quia est in sequitur, quod sit annihilatus, quia est in aliud conversus: unde ad diminutionem aliud conversus: unde ad diminutionem procedit illa ratio deberet enim addi, procedit illa ratio deberet enim addi, non est ens et non est in aliud conver- non est ens et non est in aliud conver- sus ergo est nihil, vel est non ens. sus ergo est nihil, vel est non ens.

AD ALIUD dicendum, quod sicut gene- AD ALIUD dicendum, quod sicut gene- ratio sequens non tollit corruptionem ratio sequens non tollit corruptionem præcedentem: ita nec adventus corporis præcedentem: ita nec adventus corporis Christi in altari, tollit transsubstantiatio- Christi in altari, tollit transsubstantiatio- nem panis sed non infert desitionem in nem panis sed non infert desitionem in esse, quoniam non est idem transsubstan- esse, quoniam non est idem transsubstan- tiari et desinere esse. tiari et desinere esse.

AD ALIUD dicendum, quod licet AD ALIUD dicendum, quod licet præpo- præpo- sitio de non notet nisi ordinem, non ta- sitio de non notet nisi ordinem, non ta- men infert annihilationem: quia illius men infert annihilationem: quia illius est causa, quia conversio est a tota sub- est causa, quia conversio est a tota sub- stantia in totum corpus Christi et ideo stantia in totum corpus Christi et ideo quia est tota substantia, non potest di- quia est tota substantia, non potest di- cere materiam : et quia est in totam, non cere materiam : et quia est in totam, non potest esse annihilatio. potest esse annihilatio.

AD ALIUD dicendum, quod actus pro- AD ALIUD dicendum, quod actus pro- prius substantiæ panis non manet, quia prius substantiæ panis non manet, quia nec substantia panis sed non sequitur, nec substantia panis sed non sequitur, quod sit annihilata, eo quod est in aliud quod sit annihilata, eo quod est in aliud conversa, et illius actus invenitur, qui est conversa, et illius actus invenitur, qui est

reficere mentem. reficere mentem.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- rum de re cujus esse in nullo conservatur, rum de re cujus esse in nullo conservatur, nec in aliquid transmutatur: et ideo di- nec in aliquid transmutatur: et ideo di- minute proponitur, quando dicitur, res minute proponitur, quando dicitur, res cedit in nihilum cujus esse non conserva- cedit in nihilum cujus esse non conserva-

Ad idem. Ad idem.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

286 286

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur hoc enim est falsum in omni trans- : tur hoc enim est falsum in omni trans- : mutatione substantiali: unde patet, quod mutatione substantiali: unde patet, quod hoc argumentum non valet. hoc argumentum non valet.

AD ALIUD dicendum, quod facta tali AD ALIUD dicendum, quod facta tali positione, non sequitur universum anni- positione, non sequitur universum anni- hilatum esse, eadem de causa quæ dicta hilatum esse, eadem de causa quæ dicta est, scilicet quia est in aliud conversum : est, scilicet quia est in aliud conversum : et inde non sequitur, non manet in se nec et inde non sequitur, non manet in se nec in aliquo sui : ergo est annihilatum : sed in aliquo sui : ergo est annihilatum : sed sequitur ergo est annihilatum, vel tota sequitur ergo est annihilatum, vel tota substantia conversa est in aliud. substantia conversa est in aliud.

AD ALIUD dicendum, quod hoc non AD ALIUD dicendum, quod hoc non sequitur nisi de illis transmutationibus sequitur nisi de illis transmutationibus quæ non sunt a tota substantia, sicut quæ non sunt a tota substantia, sicut sæpius supra dictum est: quod enim sæpius supra dictum est: quod enim mutatur a tota substantia in totam sub- mutatur a tota substantia in totam sub- stantiam alterius præexistentem, non stantiam alterius præexistentem, non annihilatur, nec manet, nec aliquid no- annihilatur, nec manet, nec aliquid no- vum in tali mutatione producitur. vum in tali mutatione producitur.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An in sacramento Eucharistiæ cum cor- An in sacramento Eucharistiæ cum cor- pore Christi maneat substantia panis pore Christi maneat substantia panis et vini? et vini?

Secundo quæritur de tertia opinione Secundo quæritur de tertia opinione quam tangit, ibi, D, circa initium : quam tangit, ibi, D, circa initium : « Alii vero putaverunt ibi substantiam « Alii vero putaverunt ibi substantiam panis et vini remanere, etc. » panis et vini remanere, etc. »

Illa vero opinio probabilior videtur Illa vero opinio probabilior videtur inter omnes quia inter omnes quia

1. De natura et ratione corporis di- 1. De natura et ratione corporis di- ctum est, cum sit gloriosum, quod pot- ctum est, cum sit gloriosum, quod pot- est esse cum quolibet alio corpore, et in est esse cum quolibet alio corpore, et in eodem loco ergo etiam cum pane pot- eodem loco ergo etiam cum pane pot- est esse sub eisdem accidentibus, et sub est esse sub eisdem accidentibus, et sub eodem loco cum ergo maneat effectus eodem loco cum ergo maneat effectus panis qui est cibare corporaliter, videtur panis qui est cibare corporaliter, videtur quod nihil probabilius possit dici, quam quod nihil probabilius possit dici, quam quod corpus Christi sit cum pane et in quod corpus Christi sit cum pane et in eodem loco. eodem loco.

2. Item, Non est intelligibile qualiter 2. Item, Non est intelligibile qualiter accidens secundum esse acceptum sit accidens secundum esse acceptum sit sine subjecto constat autem, quod ibi sine subjecto constat autem, quod ibi

est accidens secundum esse, quia videtur. est accidens secundum esse, quia videtur. album et rotundum, et tangitur durum: album et rotundum, et tangitur durum: ergo illud accidens erit in aliquo sicut in ergo illud accidens erit in aliquo sicut in subjecto non autem in corpore Christi: subjecto non autem in corpore Christi: ergo in substantia panis : oportet ergo ergo in substantia panis : oportet ergo substantiam panis manere. substantiam panis manere.

3. Item, Ex hoc minor occasio deri- 3. Item, Ex hoc minor occasio deri- sionis sequeretur infidelibus, cum ipsi sionis sequeretur infidelibus, cum ipsi non credant hoc sacramentum, propte- non credant hoc sacramentum, propte- rea quod vident et tangunt substantiam rea quod vident et tangunt substantiam aliquam, quæ non est corpus Christi aliquam, quæ non est corpus Christi quia nutrit corpus materiale: ergo vide- quia nutrit corpus materiale: ergo vide- tur, quod hoc probabilius dicatur quam tur, quod hoc probabilius dicatur quam aliquod aliud. aliquod aliud.

4. Præterea, Forma accidentalis non 4. Præterea, Forma accidentalis non dividitur nisi per accidens: sed constat, dividitur nisi per accidens: sed constat, quod ibi aliquid dividitur : ergo illud quod ibi aliquid dividitur : ergo illud divisum per se non potest esse forma divisum per se non potest esse forma accidentalis tantum : ergo aliqua sub- accidentalis tantum : ergo aliqua sub- stantia cui innititur: ergo videtur, quod stantia cui innititur: ergo videtur, quod ibi maneat substantia panis. ibi maneat substantia panis.

5. Item, Si destruitur substantia panis, 5. Item, Si destruitur substantia panis, aliquid erit eam destruens: aut ergo aliquid erit eam destruens: aut ergo corpus Christi, aut Deus, aut aliquid corpus Christi, aut Deus, aut aliquid agens in contrarium. Non corpus Chri- agens in contrarium. Non corpus Chri- sti quia hoc non venit ad destruen- sti quia hoc non venit ad destruen- dum, cum possit esse in eodem loco. dum, cum possit esse in eodem loco. Similiter non destruit eam Deus: quia Similiter non destruit eam Deus: quia Deus conservator rerum est, et non de- Deus conservator rerum est, et non de- structor. Ita videtur, quod per nihil structor. Ita videtur, quod per nihil agens in contrarium destruatur: quia agens in contrarium destruatur: quia tunc non manerent accidentia: panis tunc non manerent accidentia: panis enim non ratione substantiæ pateretur a enim non ratione substantiæ pateretur a contrario, sed ratione formarum : quia contrario, sed ratione formarum : quia substantiæ nihil est contrarium. Ergo substantiæ nihil est contrarium. Ergo cum nihil destruat substantiam panis, cum nihil destruat substantiam panis, videtur quod ipsa substantia panis ma- videtur quod ipsa substantia panis ma-

neat. neat.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Si substantia panis manet: tunc 1. Si substantia panis manet: tunc falsus est sermo Domini, dicens, Hoc falsus est sermo Domini, dicens, Hoc est corpus meum: quia tunc substantia est corpus meum: quia tunc substantia panis per sua accidentia oculis subjecta panis per sua accidentia oculis subjecta demonstratur per pronomen. demonstratur per pronomen.

2. Præterea, In Littera plures aucto- 2. Præterea, In Littera plures aucto- ritates inducuntur ad hoc quod nulla ritates inducuntur ad hoc quod nulla substantia est ibi, nisi tantum substan- substantia est ibi, nisi tantum substan- tia corporis Domini: ergo non est ibi tia corporis Domini: ergo non est ibi substantia panis. substantia panis.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN IV SENTENT. DIST. XI, D, ART. 9. IN IV SENTENT. DIST. XI, D, ART. 9.

3. Item, Si dicitur ibi manere substan- 3. Item, Si dicitur ibi manere substan- tia panis ergo afficientia ipsum acci- tia panis ergo afficientia ipsum acci- dentia ducunt intellectum in substantiam dentia ducunt intellectum in substantiam panis ergo non ducunt in corpus Chri- panis ergo non ducunt in corpus Chri- sti invisibile ergo non habent ibi ra- sti invisibile ergo non habent ibi ra- tionem signi quæ exigitur in sacramen- tionem signi quæ exigitur in sacramen- to, quod est inconveniens: ergo oportet to, quod est inconveniens: ergo oportet dicere, quod hæc opinio sit falsa. dicere, quod hæc opinio sit falsa.

SOLUTIO. Dicendum, quod ista opinio SOLUTIO. Dicendum, quod ista opinio his rationibus multis et fere omnibus his rationibus multis et fere omnibus falsa videtur, sicut et secunda: tamen falsa videtur, sicut et secunda: tamen cum prima sit fere omnium et totius cum prima sit fere omnium et totius Ecclesiæ secunda habet adhuc aliquos Ecclesiæ secunda habet adhuc aliquos defensores tertia autem, ut puto, nul- defensores tertia autem, ut puto, nul- lum. lum.

DICENDUM ergo ad istam, quod non DICENDUM ergo ad istam, quod non manet substantia panis. manet substantia panis.

Ad primum autem quod est contra Ad primum autem quod est contra hoc, dicendum quod licet corpus glorio- hoc, dicendum quod licet corpus glorio- sum et præcipue corpus Domini possit sum et præcipue corpus Domini possit esse cum pane in eodem loco, tamen esse cum pane in eodem loco, tamen ratio sacramenti, non ratio loci repu- ratio sacramenti, non ratio loci repu- gnat, et hujus causa tacta est in oppo- gnat, et hujus causa tacta est in oppo- nendo in contrarium: quia accidens non nendo in contrarium: quia accidens non duceret nisi in substantiam propriam, et duceret nisi in substantiam propriam, et sic caderet a ratione signandi. Si autem sic caderet a ratione signandi. Si autem objicitur similiter de aliis sacramentis, objicitur similiter de aliis sacramentis, in quorum materiis substantia manet, in quorum materiis substantia manet, supra quidem mota est quæstio, et so- supra quidem mota est quæstio, et so- lutio quædam data, in qua concordant lutio quædam data, in qua concordant plures Doctores. Sed tamen potest dici plures Doctores. Sed tamen potest dici sine præjudicio, quod in aliis sacramen- sine præjudicio, quod in aliis sacramen- tis ratio signandi sumitur a proprio actu tis ratio signandi sumitur a proprio actu substantiæ quæ est materia sacramenti: substantiæ quæ est materia sacramenti: sicut in aqua baptismi est actus abluen- sicut in aqua baptismi est actus abluen- di, et in chrismate actus ungendi, etc. di, et in chrismate actus ungendi, etc. Unde cum talis actus non sit sine sub- Unde cum talis actus non sit sine sub- stantia, oportuit manere substantiam in stantia, oportuit manere substantiam in aliis. Hic autem ratio signandi non su- aliis. Hic autem ratio signandi non su- mitur ab illo actu, sed potius a formis mitur ab illo actu, sed potius a formis panis accidentalibus : et ideo non opor- panis accidentalibus : et ideo non opor-

tuit manere substantiam. tuit manere substantiam.

AD ALIUD dicendum, quod hoc non est AD ALIUD dicendum, quod hoc non est intelligibile, qualiter accidens secundum intelligibile, qualiter accidens secundum esse maneat ad usum naturæ : sed ad esse maneat ad usum naturæ : sed ad usum ostensionis operis Dei bene est usum ostensionis operis Dei bene est

1 Cf. Art. 7 hujusce distinctionis. 1 Cf. Art. 7 hujusce distinctionis.

287 287

intelligibile quia sic continetur in esse intelligibile quia sic continetur in esse a Deo operante opus illud, non in virtute a Deo operante opus illud, non in virtute subjecti et hoc in sequenti distinctione subjecti et hoc in sequenti distinctione discutietur. discutietur.

AD ALIUD dicendum, quod occasio de- AD ALIUD dicendum, quod occasio de- risionis tollitur per hoc quod aut formæ risionis tollitur per hoc quod aut formæ illæ habent actus quosdam panis in sa- illæ habent actus quosdam panis in sa- cramento, et in corpus transeundo, aut cramento, et in corpus transeundo, aut substantia redit post desitionem forma- substantia redit post desitionem forma- rum, ut quidam dicunt. Cum ergo hoc rum, ut quidam dicunt. Cum ergo hoc exigat essentia sacramenti, et præclusa exigat essentia sacramenti, et præclusa sit satis impietas, non oportuit manere sit satis impietas, non oportuit manere substantiam panis. substantiam panis.

: :

AD ALIUD dicendum, quod illa obje- AD ALIUD dicendum, quod illa obje- ctio procedit ac si ipsa substantia per se ctio procedit ac si ipsa substantia per se dividatur et hoc falsum est: sed potius dividatur et hoc falsum est: sed potius cum sola substantia esset indivisibilis, ut cum sola substantia esset indivisibilis, ut dicit Philosophus, sed quanta dividi pot- dicit Philosophus, sed quanta dividi pot- est, bene conceditur, quod quantitas est, bene conceditur, quod quantitas manet, ratione cujus aliæ formæ situa- manet, ratione cujus aliæ formæ situa- les, ut albedo, et sapor, dividuntur. les, ut albedo, et sapor, dividuntur.

AD ULTIMUM dicendum, quod illa ob- AD ULTIMUM dicendum, quod illa ob- jectio supponit, quod substantia panis jectio supponit, quod substantia panis destruatur per annihilationem : et hoc destruatur per annihilationem : et hoc probatum est non esse verum in disputa- probatum est non esse verum in disputa- tione præcedentis opinionis *. tione præcedentis opinionis *.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An hora immolationis aperiantur cœli ? An hora immolationis aperiantur cœli ? et, Ad quid cæli sunt aperti? et, Ad quid cæli sunt aperti?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, in medio : « Quis fidelium ha- ibi, D, in medio : « Quis fidelium ha- bere dubium possit, in ipsa immolatio- bere dubium possit, in ipsa immolatio- nis hora, etc. » nis hora, etc. »

Et quæritur ibi, Ad quid oportet coelos Et quæritur ibi, Ad quid oportet coelos esse apertos? esse apertos?

1. Sicut enim supra habitum est, cor- 1. Sicut enim supra habitum est, cor- pus Christi incipit esse in altari sine pus Christi incipit esse in altari sine motu locali : ergo non est necesse ad motu locali : ergo non est necesse ad hoc coelos aperiri, quod veniat in al- hoc coelos aperiri, quod veniat in al- tare. tare.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Quæst. 1. Quæst. 1.

Quæst. 2. Quæst. 2.

288 288

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Item, Posito etiam quod locali 2. Item, Posito etiam quod locali motu veniret, non oporteret coelos ape- motu veniret, non oporteret coelos ape- riri quia transeundo per coelos, cum riri quia transeundo per coelos, cum coelis esset in eodem loco. coelis esset in eodem loco.

PRÆTEREA quæritur, Quid sit summa PRÆTEREA quæritur, Quid sit summa et ima sociari ? et ima sociari ?

Non enim panis qui imus est, sociatur Non enim panis qui imus est, sociatur corpori Christi, sed transsubstantiatur corpori Christi, sed transsubstantiatur in illud, cum societas non sit nisi inter in illud, cum societas non sit nisi inter diversa conjuncta, aut secundum locum, diversa conjuncta, aut secundum locum, aut secundum effectum. aut secundum effectum.

ULTERIUS quæritur, Quæ sunt illa invi- ULTERIUS quæritur, Quæ sunt illa invi- sibilia ex quibus fit unum quid? sibilia ex quibus fit unum quid?

Visibilia enim sunt in substantia panis Visibilia enim sunt in substantia panis et vini, invisibilia corpus Christi et san- et vini, invisibilia corpus Christi et san- guis et constat, quod ex his non fit guis et constat, quod ex his non fit unum quid ergo videtur male dicere. unum quid ergo videtur male dicere.

ULTERIUS iterum quæritur, Quid sit ULTERIUS iterum quæritur, Quid sit Quæst. 3. illud rapi in cœlum, ut consocietur cor- Quæst. 3. illud rapi in cœlum, ut consocietur cor- pori Christi? pori Christi?

Solutio. Solutio.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Quod enim rapitur, mutat locum : Quod enim rapitur, mutat locum : ergo videtur, quod non maneat in altari. ergo videtur, quod non maneat in altari. Præterea, Quæ necessitas est, quod Præterea, Quæ necessitas est, quod rapitur in coelum consociandum, cum in rapitur in coelum consociandum, cum in altari ipso sit veritas corporis Domini altari ipso sit veritas corporis Domini nostri Jesu Christi. nostri Jesu Christi.

SOLUTIO. Dicendum, quod coeli dicun- SOLUTIO. Dicendum, quod coeli dicun- tur hic aperiri quoad præsentiam virtu- tur hic aperiri quoad præsentiam virtu-

tis cœlestis operantis in sacramento: et tis cœlestis operantis in sacramento: et hoc est nobis coelos aperiri : sicut fre- hoc est nobis coelos aperiri : sicut fre- quenter accipitur in sacra Scriptura, quenter accipitur in sacra Scriptura, quando aliquid cœleste ostenditur, sicut quando aliquid cœleste ostenditur, sicut Ezechiel. 1, 1, et Matth. 111, 16. Ezechiel. 1, 1, et Matth. 111, 16.

Per hoc etiam patet solutio ad secun- Per hoc etiam patet solutio ad secun- cundum. cundum.

AD ALIUD dicendum, quod uniri dicun- AD ALIUD dicendum, quod uniri dicun- tur species visibiles et corporis mystici tur species visibiles et corporis mystici membra et hoc ut sint unum sacramen- membra et hoc ut sint unum sacramen-

: :

tum cum corpore Domini tum cum corpore Domini

et cujusmodi et cujusmodi unum sint, hoc superius determinatum unum sint, hoc superius determinatum est. Quoad membra autem est specialis est. Quoad membra autem est specialis effectus unionis membrorum ad caput. effectus unionis membrorum ad caput.

ET PER HOC patet solutio ad sequens : ET PER HOC patet solutio ad sequens : quia visibilia sunt species, et invisibilia quia visibilia sunt species, et invisibilia sunt corpus et sanguis, ex quibus fit sunt corpus et sanguis, ex quibus fit unum in esse relationis in sacramento. unum in esse relationis in sacramento.

AD ALIUD dicendum, quod raptus AD ALIUD dicendum, quod raptus competit membris secundum effectum competit membris secundum effectum specialem unionis ad gloriam corporis- specialem unionis ad gloriam corporis- Christi, secundum quam apparet in cœ- Christi, secundum quam apparet in cœ- lo. Et ideo licet in altari sit essentialiter, lo. Et ideo licet in altari sit essentialiter, tamen Ecclesia non quærit ad ipsum tamen Ecclesia non quærit ad ipsum rapi per unionem secundum quod est in rapi per unionem secundum quod est in altari, sed potius prout est in cœlo. altari, sed potius prout est in cœlo.

Et de hac distinctione dicta ista suffi- Et de hac distinctione dicta ista suffi- ciant ad præsens. ciant ad præsens.

Ad quæs Ad quæs

Ad qua Ad qua

Ad quæs Ad quæs

IN IV SENTENT. DIST. XII, A. IN IV SENTENT. DIST. XII, A.

289 289

DISTINCTIO XII. DISTINCTIO XII.

De formis remanentibus, et de materia sacramenti Eucharistiæ. De formis remanentibus, et de materia sacramenti Eucharistiæ.

A. Quare sub alia specie ? A. Quare sub alia specie ?

2 2

Sub alia autem specie tribus de causis carnem et sanguinem tradidit Sub alia autem specie tribus de causis carnem et sanguinem tradidit Christus, et deinceps sumendum instituit: ut fides scilicet haberet me- Christus, et deinceps sumendum instituit: ut fides scilicet haberet me- ritum, quæ est de his quæ non videntur, quia fides non habet meritum, ritum, quæ est de his quæ non videntur, quia fides non habet meritum, ubi humana ratio præbet experimentum . Et ideo etiam, ne abhorreret ubi humana ratio præbet experimentum . Et ideo etiam, ne abhorreret animus, quod cerneret oculus, quia non habemus in usu carnem crudam animus, quod cerneret oculus, quia non habemus in usu carnem crudam comedere, et sanguinem bibere. Quia ergo Christum vorare dentibus fas comedere, et sanguinem bibere. Quia ergo Christum vorare dentibus fas non est, in mysterio carnem et sanguinem nobis commendavit. Et etiam non est, in mysterio carnem et sanguinem nobis commendavit. Et etiam ideo, ne ab incredulis religioni Christianæ insultaretur. Unde Augustinus: ideo, ne ab incredulis religioni Christianæ insultaretur. Unde Augustinus: Nihil rationabilius, quam ut sanguinis similitudinem sumamus: ut et ita Nihil rationabilius, quam ut sanguinis similitudinem sumamus: ut et ita veritas non desit, et ridiculum nullum fiat a Paganis, quod cruorem occisi veritas non desit, et ridiculum nullum fiat a Paganis, quod cruorem occisi hominis bibamus. Ne ergo hoc fieret, et ne veluti quidam horror esset hominis bibamus. Ne ergo hoc fieret, et ne veluti quidam horror esset cruoris, in similitudinem accipimus sacramentum. cruoris, in similitudinem accipimus sacramentum.

Ex præmissis jam liquet, quare sub alia specie, et quare sub ista hoc sa- Ex præmissis jam liquet, quare sub alia specie, et quare sub ista hoc sa- cramentum Dominus celebraverit, et celebrari a nobis instituerit. cramentum Dominus celebraverit, et celebrari a nobis instituerit.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Sub alia autem specie tribus, etc. » « Sub alia autem specie tribus, etc. » In hac distinctione incipit pars illa in In hac distinctione incipit pars illa in qua agitur de transubstantiatione ex par- qua agitur de transubstantiatione ex par-

1 Cf. S. GREGORIUM, In homil. paschali. De 1 Cf. S. GREGORIUM, In homil. paschali. De consec. cap. Sub figura (Nota edit. Lugd.) consec. cap. Sub figura (Nota edit. Lugd.)

XXIX XXIX

te eorum quæ transmutantur, scilicet te eorum quæ transmutantur, scilicet substantiæ panis et vini. substantiæ panis et vini.

Et dividitur pars illa in tres partes: in Et dividitur pars illa in tres partes: in quarum prima tangit causas quare sub quarum prima tangit causas quare sub alia specie, quam sub propria dedit cor- alia specie, quam sub propria dedit cor- pus suum. In secunda autem tangit qua- pus suum. In secunda autem tangit qua- le corpus dedit, ibi, D, § 2: le corpus dedit, ibi, D, § 2: Corpus Corpus vero tale dedit, quale tunc habuit, etc. » vero tale dedit, quale tunc habuit, etc. » In tertia vero tangit modum remanendi In tertia vero tangit modum remanendi

2 Edit. J. Alleaume, vorari. 2 Edit. J. Alleaume, vorari.

« «

19 19

290 290

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

qui accidentibus competit, ibi, E, « Si qui accidentibus competit, ibi, E, « Si autem quæritur de accidentibus, etc. » autem quæritur de accidentibus, etc. » In prima parte tanguntur ulterius tria : In prima parte tanguntur ulterius tria : in quorum primo tangit, quare sub alia in quorum primo tangit, quare sub alia specie dederit corpus suum. In secunda, specie dederit corpus suum. In secunda, tangit causas, quare sub duplici specie, tangit causas, quare sub duplici specie, ibi, B, ibi, B, « Sed quare sub duplici specie « Sed quare sub duplici specie sumitur, etc. » In tertia autem tangit de sumitur, etc. » In tertia autem tangit de aqua admixta, ibi, C, « Aqua vero ad- aqua admixta, ibi, C, « Aqua vero ad- miscenda est, etc. » miscenda est, etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quare Christus sub alia specie quam Quare Christus sub alia specie quam propria dedit corpus ? propria dedit corpus ?

In primo quæritur de causis quas tan- In primo quæritur de causis quas tan- git Magister in Littera. git Magister in Littera.

Et primo de prima quæritur, Quare Et primo de prima quæritur, Quare sub alia specie dedit corpus suum ? Ut sub alia specie dedit corpus suum ? Ut fides haberet meritum quia, ut dicit fides haberet meritum quia, ut dicit Gregorius, « Fides non habet meritum, Gregorius, « Fides non habet meritum,

etc. » etc. »

1. Si enim hæc causa vera est, sequi- 1. Si enim hæc causa vera est, sequi- tur quod quodlibet aliud sacramentum tur quod quodlibet aliud sacramentum sub alia specie debeat contineri, quam sub alia specie debeat contineri, quam sub illa in qua salvatur sua essentialis sub illa in qua salvatur sua essentialis veritas sed hoc est falsum : ergo ratio veritas sed hoc est falsum : ergo ratio illa non valet. illa non valet.

2. Præterea, Tunc peccarent omnes 2. Præterea, Tunc peccarent omnes illi qui rationem assignare quærunt de illi qui rationem assignare quærunt de credendis quia tollunt meritum fidei, ut credendis quia tollunt meritum fidei, ut videtur. videtur.

3. Præterea, In quolibet irrationali 3. Præterea, In quolibet irrationali posset dici, quod esset credendum, et posset dici, quod esset credendum, et non esset quærenda ratio: quia si ratio non esset quærenda ratio: quia si ratio quæratur, evacuatur meritum fidei. quæratur, evacuatur meritum fidei.

4. Præterea, Videtur quod sub eadem 4. Præterea, Videtur quod sub eadem specie debuit tradi corpus: sub eadem specie debuit tradi corpus: sub eadem enim specie magis excitaret devotionem : enim specie magis excitaret devotionem : devotio autem est summe necessaria ad devotio autem est summe necessaria ad meritum fidei ergo videtur, quod sub meritum fidei ergo videtur, quod sub eadem specie tradi debuit. eadem specie tradi debuit.

5. Item, Minus elongatum est signum 5. Item, Minus elongatum est signum continens veritatem a veritate, quam si- continens veritatem a veritate, quam si-

gnum non continens et signans tantum : gnum non continens et signans tantum : signum sacramenti novæ legis continet signum sacramenti novæ legis continet veritatem et signat eam, signum autem veritatem et signat eam, signum autem Veteris Testamenti signat, et non cau- Veteris Testamenti signat, et non cau- sat ergo minus debet elongari novum, sat ergo minus debet elongari novum, quam vetus sed signum sacramenti ve- quam vetus sed signum sacramenti ve- teris legis erat in eadem specie cum Eu- teris legis erat in eadem specie cum Eu- charistia, quia erat corpus et caro agui charistia, quia erat corpus et caro agui Paschalis ergo multo fortius in novo Paschalis ergo multo fortius in novo debet esse in eadem specie: ergo non debet esse in eadem specie: ergo non debuit tradi sub alia specie. debuit tradi sub alia specie.

6. Item, Forma et species principium 6. Item, Forma et species principium sunt intelligendi res, et distinctiones for- sunt intelligendi res, et distinctiones for- marum sunt ad distinctiones intellectuum marum sunt ad distinctiones intellectuum qui habentur de rebus : ergo determinata qui habentur de rebus : ergo determinata res in natura sua et forma sua non in- res in natura sua et forma sua non in- telligitur nisi ex propria specie formæ : telligitur nisi ex propria specie formæ : cum igitur formæ sacramentales sint ad cum igitur formæ sacramentales sint ad intellectum veri corporis Christi, et non intellectum veri corporis Christi, et non sint duplices: ergo hoc sacramentum sint duplices: ergo hoc sacramentum non debuit tradi sub duplici specie, ut vi- non debuit tradi sub duplici specie, ut vi- detur. detur.

ULTERIUS quæritur de secunda causa ULTERIUS quæritur de secunda causa quam tangit in Littera, dicens quod si quam tangit in Littera, dicens quod si sub propria forma dedisset, animus ho- sub propria forma dedisset, animus ho- minis abhorreret: quia horror est homi- minis abhorreret: quia horror est homi- ni carnem crudam comedere, et sangui- ni carnem crudam comedere, et sangui- nem bibere. nem bibere.

Et hoc nihil esse videtur: quia Et hoc nihil esse videtur: quia

1. Supposita fide, videtur quod nihil 1. Supposita fide, videtur quod nihil horroris, sed plurimum devotionis ex hoc horroris, sed plurimum devotionis ex hoc innasceretur. innasceretur.

2. Item, Satis scitur a fidelibus, quod 2. Item, Satis scitur a fidelibus, quod non incorporatur nobis ille cibus, sed non incorporatur nobis ille cibus, sed nos ei ergo nihil ad sumptionem ope- nos ei ergo nihil ad sumptionem ope- raretur vel deoperaretur cruditas carnis: raretur vel deoperaretur cruditas carnis: sed potius attenditur utilitas nostra. sed potius attenditur utilitas nostra.

ULTERIUS quæritur de tertia, quæ est ut ULTERIUS quæritur de tertia, quæ est ut irridendi occasio tollatur infidelibus qui irridendi occasio tollatur infidelibus qui dicunt nos cruorém occisi hominis bibe- dicunt nos cruorém occisi hominis bibe- re: quia re: quia

1. Videntes infideles, quod ille sanguis 1. Videntes infideles, quod ille sanguis nobis foret potus, potius ædificarentur, nobis foret potus, potius ædificarentur, quam irriderent. quam irriderent.

2. Præterea, Nos videmus, quod San- 2. Præterea, Nos videmus, quod San- cti aliquando pro confessione fidei ora- cti aliquando pro confessione fidei ora- verunt, quod Dominus in propria specie verunt, quod Dominus in propria specie

Quæst. Quæst.

Quæst. Quæst.

læst. 3. læst. 3.

contra. contra.

olutio. olutio.

IN IV SENTENT. DIST. XII, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XII, A, ART. 1.

se ostenderet, sicut legitur de beato Gre- se ostenderet, sicut legitur de beato Gre- gorio Papa, quod ad firmandam plebis gorio Papa, quod ad firmandam plebis fidem, orationibus suis formam accepit fidem, orationibus suis formam accepit digiti versi in carnem cruentam: quare digiti versi in carnem cruentam: quare si esset sub propria specie, non ordina- si esset sub propria specie, non ordina- retur ad fidei irrisionem, sed potius ad retur ad fidei irrisionem, sed potius ad ejus ædificationem. ejus ædificationem.

JUXTA hoc ulterius quæritur, Si con- JUXTA hoc ulterius quæritur, Si con- tingat, quod Dominus ostendat se in tingat, quod Dominus ostendat se in propria forma hominis, vel carnis cruen- propria forma hominis, vel carnis cruen- tæ, vel membri alicujus, utrum sit su- tæ, vel membri alicujus, utrum sit su- mendum vel non? mendum vel non?

Videtur autem ex Littera, quod non : Videtur autem ex Littera, quod non : quia quia

1. In secunda causa dicit, quod horror 1. In secunda causa dicit, quod horror est carnem cruentam manducare. est carnem cruentam manducare.

2. Item, Christum vorare dentibus di- 2. Item, Christum vorare dentibus di- cit fas non esse: ergo videtur, quod non cit fas non esse: ergo videtur, quod non esset sumendum. esset sumendum.

SED CONTRA : SED CONTRA :

Illa ostensio, et subtractio acciden- Illa ostensio, et subtractio acciden- tium panis non fit nisi ad augmentandam tium panis non fit nisi ad augmentandam devotionem quanto autem devotio ma- devotionem quanto autem devotio ma- gis augetur, tanto dignius sumitur: ergo gis augetur, tanto dignius sumitur: ergo quanto apertius ostenditur, tanto dignius quanto apertius ostenditur, tanto dignius sumitur ergo etiam tunc magis erit su sumitur ergo etiam tunc magis erit su mendum, quam alia vice. mendum, quam alia vice.

SOLUTIO. Dicendum, quod causæ quas SOLUTIO. Dicendum, quod causæ quas tangit Magister in Littera, bonæ sunt. Et tangit Magister in Littera, bonæ sunt. Et prima est accepta ex verbis Gregorii. prima est accepta ex verbis Gregorii. Secunda ex verbis Hieronymi. Tertia Secunda ex verbis Hieronymi. Tertia vero ex verbis beati Augustini. Posset vero ex verbis beati Augustini. Posset tamen reddi hæc causa quæ videtur co- tamen reddi hæc causa quæ videtur co- gens, quod quædam sunt in sacramento gens, quod quædam sunt in sacramento consideranda ad ipsum secundum essen- consideranda ad ipsum secundum essen- tiam, quædam autem consideranda ad tiam, quædam autem consideranda ad usum ipsius, scilicet quod datur in cibum usum ipsius, scilicet quod datur in cibum spiritualem fidelium. Et in prima consi- spiritualem fidelium. Et in prima consi- deratione tanguntur causæ dictæ in Lit- deratione tanguntur causæ dictæ in Lit- tera. Sed in secunda consideratione opor- tera. Sed in secunda consideratione opor- tet in sacramento esse fractionem, masti- tet in sacramento esse fractionem, masti- cationem, et rationem cibi generalis. cationem, et rationem cibi generalis. Prima autem duo nullo modo possunt Prima autem duo nullo modo possunt cadere in formam corporis Christi pro- cadere in formam corporis Christi pro- priam quia illud corpus cum sit impas- priam quia illud corpus cum sit impas- sibile et gloriosum, non est divisibile vel sibile et gloriosum, non est divisibile vel frangibile in forma aliena. Secundum frangibile in forma aliena. Secundum

291 291

tertium vero quod est usus rei in ratione tertium vero quod est usus rei in ratione cibi et potus generalium, oportuit quod cibi et potus generalium, oportuit quod haberet formam cibi generalis, et illa est haberet formam cibi generalis, et illa est forma panis et formam potus generalis, forma panis et formam potus generalis, et illa est vini species. Tamen de hoc in- et illa est vini species. Tamen de hoc in- fra quæretur, quare spiritualiter dedit fra quæretur, quare spiritualiter dedit sub his formis potius quam sub aliis. sub his formis potius quam sub aliis.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod secus AD PRIMUM ergo dicendum, quod secus est in aliis sacramentis: quia in illis non est in aliis sacramentis: quia in illis non continetur auctor omnis gratiæ, sed in continetur auctor omnis gratiæ, sed in isto continetur, et ideo in ipso præcipue isto continetur, et ideo in ipso præcipue altissimo debuit fides collocari. altissimo debuit fides collocari.

AD ALIUD dicendum, quod duplex est AD ALIUD dicendum, quod duplex est ratio de fide prima scilicet quæ extra- ratio de fide prima scilicet quæ extra- hitur a principiis fidei et hæc ædificat hitur a principiis fidei et hæc ædificat fidem, quia supponit fidei principium, et fidem, quia supponit fidei principium, et supponens fidei principium, non dubitat supponens fidei principium, non dubitat de credito. Secunda vero procedit non de credito. Secunda vero procedit non supponendo fidei principium, sed ex ratio- supponendo fidei principium, sed ex ratio- nibus physicis: et hæc frequenter nititur nibus physicis: et hæc frequenter nititur fidem evertere, et meritum fidei exstingue- fidem evertere, et meritum fidei exstingue- re et de hac intelligitur dictum Gregorii: re et de hac intelligitur dictum Gregorii: et ideo dicit, « cui humana ratio præbet et ideo dicit, « cui humana ratio præbet experimentum, non divina. » experimentum, non divina. »

AD ALIUD dicendum, quod est irratio- AD ALIUD dicendum, quod est irratio- nabile, quod nullam habet veri rectitudi- nabile, quod nullam habet veri rectitudi- nem, et hoc non est credendum: et qui nem, et hoc non est credendum: et qui credit, fatuus est: sed est aliquid in quod credit, fatuus est: sed est aliquid in quod non potest ratio, habens tamen argumen- non potest ratio, habens tamen argumen- tum veritatis, quia illud dixit Dominus tum veritatis, quia illud dixit Dominus qui non potest mentiri, et sæpe dicta qui non potest mentiri, et sæpe dicta ejus intelligere non sufficimus et illud ejus intelligere non sufficimus et illud oportet credi, eo quod dictis Domini fal- oportet credi, eo quod dictis Domini fal- sum subesse non potest. sum subesse non potest.

: :

AD ALIUD dicendum, quod forte ad AD ALIUD dicendum, quod forte ad tempus excitaret naturalis species majo- tempus excitaret naturalis species majo- rem devotionem quam species panis, sed rem devotionem quam species panis, sed non semper præcipua tamen causa est, non semper præcipua tamen causa est, quia ea quæ exiguntur ad usum sacra- quia ea quæ exiguntur ad usum sacra- menti, non possent esse in propria for- menti, non possent esse in propria for- ma sed salvantur bene in forma alia ma sed salvantur bene in forma alia quæ est corporis corruptibilis. quæ est corporis corruptibilis.

AD ALIUD dicendum, quod species rei AD ALIUD dicendum, quod species rei et species sacramenti in nullo sacramen- et species sacramenti in nullo sacramen- to possunt esse idem: quia res sacra- to possunt esse idem: quia res sacra- menti invisibilis est, species autem sa- menti invisibilis est, species autem sa- cramenti debet esse sensibilis. Et ad ar- cramenti debet esse sensibilis. Et ad ar- gumentum dicendum, quod in Veteri gumentum dicendum, quod in Veteri Testamento fuit caro figura non ejusdem Testamento fuit caro figura non ejusdem

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad qusest. 1 Ad qusest. 1 Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

292 292

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

speciei cum carne Christi, sed potius ca- speciei cum carne Christi, sed potius ca- ro animalium quorumdam oblatorum. ro animalium quorumdam oblatorum. Et hujus causa supra dicta est: quia non Et hujus causa supra dicta est: quia non figurabat tantum sacram rem, sed etiam figurabat tantum sacram rem, sed etiam Christi Passionem, et oblationem quam Christi Passionem, et oblationem quam Patri obtulit in cruce. Unde sacramenta Patri obtulit in cruce. Unde sacramenta veteris legis et novæ non distinguuntur veteris legis et novæ non distinguuntur per hoc quod est signare, sed potius per per hoc quod est signare, sed potius per id quod est causare. Unde per hoc sunt id quod est causare. Unde per hoc sunt sacramenta novæ legis viciniora verita- sacramenta novæ legis viciniora verita- ti, quia continent eam, quod non fece- ti, quia continent eam, quod non fece- runt sacramenta veteris legis. Si autem runt sacramenta veteris legis. Si autem volumus dicere, quod expressiora sunt volumus dicere, quod expressiora sunt in significando, tunc dicendum, quod in significando, tunc dicendum, quod species panis expressius est signum cibi species panis expressius est signum cibi spiritualis mystici corporis, quam caro: spiritualis mystici corporis, quam caro: quia nec cibus generalis est, nec etiam quia nec cibus generalis est, nec etiam colligitur ex diversis sicut panis: sed colligitur ex diversis sicut panis: sed tamen caro expressius est signum passio- tamen caro expressius est signum passio- nis, et oblationis in cruce. nis, et oblationis in cruce.

Ad quod nota, quod sacramenta vete- Ad quod nota, quod sacramenta vete- ris legis signabant tantum sacramenta ris legis signabant tantum sacramenta novæ legis. Sacramenta vero novæ legis novæ legis. Sacramenta vero novæ legis signant non solum ipsum sacramentum, signant non solum ipsum sacramentum, sed etiam cum hoc effectum sacramenti sed etiam cum hoc effectum sacramenti in nobis. Ad hunc autem effectum si- in nobis. Ad hunc autem effectum si- gnandum expressius signum est species gnandum expressius signum est species panis, quam species carnis. panis, quam species carnis.

AD ALIUD dicendum, quod aliter intel- AD ALIUD dicendum, quod aliter intel- ligitur res secundum propriam naturam ligitur res secundum propriam naturam rei, et aliter in effectu spirituali. Primo rei, et aliter in effectu spirituali. Primo modo intelligitur res ex propriis princi- modo intelligitur res ex propriis princi- piis speciei. Secundo autem modo ne- piis speciei. Secundo autem modo ne- cesse est, quod intelligatur per symbolum cesse est, quod intelligatur per symbolum corporalium imaginum et hoc modo corporalium imaginum et hoc modo fit intellectus spiritualium in sacramen- fit intellectus spiritualium in sacramen- tis. tis.

AD ID quod ulterius quæritur de se- AD ID quod ulterius quæritur de se- cunda causa, dicendum quod est horror cunda causa, dicendum quod est horror qui nascitur ex devotione et reverentia : qui nascitur ex devotione et reverentia : et est horror qui nascitur ex abomina- et est horror qui nascitur ex abomina- tione. Primo modo esset horror in sum- tione. Primo modo esset horror in sum- ptione sacramenti: nullus enim præsu- ptione sacramenti: nullus enim præsu- meret cruentam carnem Christi sumere, meret cruentam carnem Christi sumere, quando in propria specie præsentaretur. quando in propria specie præsentaretur. Et ita intelligitur in Littera. Et ita intelligitur in Littera.

AD ALIUD dicendum, quod licet sciatur AD ALIUD dicendum, quod licet sciatur a fidelibus, quod nobis non incorporatur, a fidelibus, quod nobis non incorporatur,

et et

sed nos ei tamen etiam accessum sed nos ei tamen etiam accessum contactum formidaret homo ex reveren- contactum formidaret homo ex reveren- tia. Præterea, quod potissimum est in tia. Præterea, quod potissimum est in sacramento, ratio signi non salvaretur sacramento, ratio signi non salvaretur ibi, ut prætactum est, nec ea quæ perti- ibi, ut prætactum est, nec ea quæ perti- nent ad usum sacramenti. nent ad usum sacramenti.

AD ID quod ulterius quæritur de tertia Ad AD ID quod ulterius quæritur de tertia Ad causa, dicendum quod infideles videntes causa, dicendum quod infideles videntes cruentam carnem Christi dentibus divi- cruentam carnem Christi dentibus divi- di, et sanguinem assumi per potum, non di, et sanguinem assumi per potum, non ædificarentur ad fidem: quia dividi et ædificarentur ad fidem: quia dividi et assumi sunt corporalium: et ideo tunc assumi sunt corporalium: et ideo tunc putaretur Christum et corporalem esse, putaretur Christum et corporalem esse, et effectum sacramenti putarent esse præ- et effectum sacramenti putarent esse præ- stigium vel incantationem. stigium vel incantationem.

AD ALIUD dicendum, quod quandoque AD ALIUD dicendum, quod quandoque Sancti oraverunt in casu propter osten- Sancti oraverunt in casu propter osten- sionem effectus sacramenti: sed tamen sionem effectus sacramenti: sed tamen in assumptione sacramenti oraverunt, ut in assumptione sacramenti oraverunt, ut iterum esset sub forma panis : et ita fecit iterum esset sub forma panis : et ita fecit beatus Gregorius cum matrona, quæ ip- beatus Gregorius cum matrona, quæ ip- sum panem sacræ oblationis obtulerat, sum panem sacræ oblationis obtulerat, et de sacramenti efficacia dubitabat: et et de sacramenti efficacia dubitabat: et hoc cum revelaretur beato Gregorio, ora- hoc cum revelaretur beato Gregorio, ora- bat ut Deus ostenderet sacramenti effe- bat ut Deus ostenderet sacramenti effe- ctum et iterum postea oravit, ut rediret ctum et iterum postea oravit, ut rediret species panis, et dedit eidem matronæ species panis, et dedit eidem matronæ sumendum. sumendum.

Ad Ad

AD ID autem quod ultimo quæritur, Ad que AD ID autem quod ultimo quæritur, Ad que Utrum sic esset sumendum, si in propria Utrum sic esset sumendum, si in propria forma carnis vel sanguinis appareret ? forma carnis vel sanguinis appareret ?

Dicendum sine præjudicio, quod aut Dicendum sine præjudicio, quod aut omnibus apparet sub forma propria, aut omnibus apparet sub forma propria, aut aliquibus. Si aliquibus, puto quod sit su- aliquibus. Si aliquibus, puto quod sit su- mendum si vero omnibus, tunc non est mendum si vero omnibus, tunc non est sumendum, sed pro reliquiis reservan- sumendum, sed pro reliquiis reservan-

dum. dum.

Si autem tunc quæratur, Utrum sacer- Si autem tunc quæratur, Utrum sacer- dos, cui hoc accidit, missam sine com- dos, cui hoc accidit, missam sine com- munione celebrare debeat? munione celebrare debeat?

Dicendum, quod si præ devotionis fer- Dicendum, quod si præ devotionis fer- vore potest, debet aliam missam celebra- vore potest, debet aliam missam celebra- re, et in illa communicare. Et si in illa re, et in illa communicare. Et si in illa idem contingat: tunc potest aliam cele- idem contingat: tunc potest aliam cele- brare, donec communicet in persona Ec- brare, donec communicet in persona Ec- clesiæ. Si autem ex indevotione impedi- clesiæ. Si autem ex indevotione impedi- tur, vel ex hoc quod sæpius sine inter- tur, vel ex hoc quod sæpius sine inter-

IN IV SENTENT. DIST. XII, B. IN IV SENTENT. DIST. XII, B.

293 293

rem excitatum ex hoc quod corpus Chri- rem excitatum ex hoc quod corpus Chri- sti in propria forma omnibus apparet, sti in propria forma omnibus apparet,

missione hoc sibi contingit, tunc potest missione hoc sibi contingit, tunc potest non celebrare et ipsa communio quam non celebrare et ipsa communio quam in persona Ecclesiæ debuit facere, intelli- etc. in persona Ecclesiæ debuit facere, intelli- etc. gitur in spirituali sumptione per fervo- gitur in spirituali sumptione per fervo-

B. Quare sub duplici specie ? B. Quare sub duplici specie ?

Sed quare sub duplici specie sumitur, cum sub alterutra totus sit Chri- Sed quare sub duplici specie sumitur, cum sub alterutra totus sit Chri- stus? Ut ostenderetur totam humanam naturam assumpsisse, ut totam red- stus? Ut ostenderetur totam humanam naturam assumpsisse, ut totam red- imeret. Panis enim ad carnem refertur, vinum ad animam: quia vinum imeret. Panis enim ad carnem refertur, vinum ad animam: quia vinum operatur sanguinem, in quo sedes animæ a Physicis esse dicitur. Ideo ergo operatur sanguinem, in quo sedes animæ a Physicis esse dicitur. Ideo ergo in duabus speciebus celebratur, ut animæ et carnis susceptio in Christo, in duabus speciebus celebratur, ut animæ et carnis susceptio in Christo, et utriusque liberatio in nobis significetur. Valet enim, ut Ambrosius ait 4, et utriusque liberatio in nobis significetur. Valet enim, ut Ambrosius ait 4, ad tuitionem corporis et animæ quod percipimus, quia caro Christi pro sa- ad tuitionem corporis et animæ quod percipimus, quia caro Christi pro sa- lute corporis, sanguis vero pro anima nostra offertur, sicut præfiguravit lute corporis, sanguis vero pro anima nostra offertur, sicut præfiguravit Moyses Caro, inquit, pro corpore vestro offertur, sanguis pro anima: Moyses Caro, inquit, pro corpore vestro offertur, sanguis pro anima: sed tamen sub utraque specie sumitur totus: quod ad utramque valet, sed tamen sub utraque specie sumitur totus: quod ad utramque valet, quia sub utraque sumitur ipse totus Christus. Sed si in altera tantum quia sub utraque sumitur ipse totus Christus. Sed si in altera tantum sumeretur, ad alterius tantum, id est, animæ vel corporis, non utrius- sumeretur, ad alterius tantum, id est, animæ vel corporis, non utrius- que pariter tuitionem valere significaretur. Sub utraque specie ta- que pariter tuitionem valere significaretur. Sub utraque specie ta- men totus sumitur Christus: nec plus sub utraque, nec minus sub men totus sumitur Christus: nec plus sub utraque, nec minus sub altera tantum sumitur. Eadem enim ratio est, ut ait Hilarius 2, in cor- altera tantum sumitur. Eadem enim ratio est, ut ait Hilarius 2, in cor- pore Christi, quæ in manna præcessit. De quo dicitur, Qui plus col- pore Christi, quæ in manna præcessit. De quo dicitur, Qui plus col- legerat, non habuit amplius: nec qui minus paraverat, habuit minus ³. Et legerat, non habuit amplius: nec qui minus paraverat, habuit minus ³. Et licet sub utraque specie sumatur totus Christus, tamen non fit conversio licet sub utraque specie sumatur totus Christus, tamen non fit conversio panis nisi in carnem, nec vini nisi in sanguinem. Nec debent dici duo sa- panis nisi in carnem, nec vini nisi in sanguinem. Nec debent dici duo sa- cramenta, sed unum : quia utraque specie idem sumitur. Neque debet ite- cramenta, sed unum : quia utraque specie idem sumitur. Neque debet ite- rari sacramentum : quia benedictio non repetitur super speciem eamdem. rari sacramentum : quia benedictio non repetitur super speciem eamdem. Neque aliæ substantiæ in sacrificium veritatis offerri debent: quia de aliis Neque aliæ substantiæ in sacrificium veritatis offerri debent: quia de aliis non potest consecrari corpus Christi vel sanguis. non potest consecrari corpus Christi vel sanguis.

1 S. AMBROSIUS, Comment. ad cap. xi epist. ad Hebræos. 1 S. AMBROSIUS, Comment. ad cap. xi epist. ad Hebræos.

2 Cf. de consec. dist. II, cap. Ubi pars est (Nota edit. Lugd.) 2 Cf. de consec. dist. II, cap. Ubi pars est (Nota edit. Lugd.) 3 Cf. Exod. xvi, 19 et seq. 3 Cf. Exod. xvi, 19 et seq.

294 294

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An in sacramento Eucharistiæ necessaria An in sacramento Eucharistiæ necessaria sit duplex species? sit duplex species?

Deinde quæritur de secunda parte hu- Deinde quæritur de secunda parte hu- jus capituli, scilicet de hoc quod dicit ibi, jus capituli, scilicet de hoc quod dicit ibi, B, «Sed quare sub duplici specie, etc. » B, «Sed quare sub duplici specie, etc. » Videtur enim non esse necessaria du- Videtur enim non esse necessaria du- plex species: plex species:

1. Unum enim non terminatur ad duo, 1. Unum enim non terminatur ad duo, sed ad unum tantum. Agnus autem pa- sed ad unum tantum. Agnus autem pa- schalis quem comedit Christus cum dis- schalis quem comedit Christus cum dis- cipulis, non fuit nisi unus. Ergo ad duas cipulis, non fuit nisi unus. Ergo ad duas res non terminatur : ergo nec ad duas res non terminatur : ergo nec ad duas species sacramentales, ut videtur. species sacramentales, ut videtur.

2. Si autem tu dicas, quod multa fue- 2. Si autem tu dicas, quod multa fue- runt in comestione agni paschalis, sicut runt in comestione agni paschalis, sicut azyma, et lactuca agrestes, et carnes azyma, et lactuca agrestes, et carnes agniet illis aliquid debuit respondere agniet illis aliquid debuit respondere ex parte sacramenti tunc multo plura : ex parte sacramenti tunc multo plura : quia ad minus tria deberent esse mate- quia ad minus tria deberent esse mate- riæ hujus sacramenti : et hoc non est riæ hujus sacramenti : et hoc non est

verum. verum.

Item, Agnus non terminatur ad azy- Item, Agnus non terminatur ad azy- mum, sicut ad rem quæ est ejusdem spe- mum, sicut ad rem quæ est ejusdem spe- ciei cum ipso : nec lactuca agrestis ad ciei cum ipso : nec lactuca agrestis ad vinum, quia non habet conformitatem : vinum, quia non habet conformitatem : ergo illa responsio nulla est. ergo illa responsio nulla est.

Præterea, Illa non fuerunt de veritate Præterea, Illa non fuerunt de veritate sacramenti, sed potius signabant præpa- sacramenti, sed potius signabant præpa- parationem eorum qui comedere debe- parationem eorum qui comedere debe- bant agnum paschalem : ergo etiam in bant agnum paschalem : ergo etiam in veritate Novi Testamenti illis nihil de- veritate Novi Testamenti illis nihil de- buit respondere: ergo non propter illa buit respondere: ergo non propter illa plures species debebant esse in materia plures species debebant esse in materia hujus sacramenti. hujus sacramenti.

3. Item, Nullum aliorum sacramento- 3. Item, Nullum aliorum sacramento- rum habet duplicem speciem pro mate- rum habet duplicem speciem pro mate- ria: ergo nec istud debuit tradi in dupli- ria: ergo nec istud debuit tradi in dupli- ci specie. ci specie.

4. Si autem dicas, sicut dicitur in Lit- 4. Si autem dicas, sicut dicitur in Lit-

1 Matth. xxv, 17et seq. 1 Matth. xxv, 17et seq.

tera, quod quia duplices sumus, scilicet tera, quod quia duplices sumus, scilicet corporales, et spirituales, ideo corpus corporales, et spirituales, ideo corpus offertur pro corpore, et sanguis pro ani- offertur pro corpore, et sanguis pro ani- ma hoc nihil esse videtur: quia eadem ma hoc nihil esse videtur: quia eadem ratione quodlibet sacramentum esset tra- ratione quodlibet sacramentum esset tra- dendum in duplici specie, cum nos qui dendum in duplici specie, cum nos qui suscipimus, duplices sumus, et quærimus suscipimus, duplices sumus, et quærimus in eo duplicem profectum, scilicet ani- in eo duplicem profectum, scilicet ani- mæ, et corporis. mæ, et corporis.

5. Item, Totus Christus in sanguine et 5. Item, Totus Christus in sanguine et anima et corpore continetur sub altera illa- anima et corpore continetur sub altera illa- rum specierum : ergo videtur, quod su- rum specierum : ergo videtur, quod su- perfluum est in sacramento offerre aliam. perfluum est in sacramento offerre aliam.

SOLUTIO. Ad hoc puto esse dicendum, SOLUTIO. Ad hoc puto esse dicendum, quod multis de causis, quarum quædam quod multis de causis, quarum quædam in Littera tanguntur, quædam autem a in Littera tanguntur, quædam autem a Magistris, istud sacramentum in duplici Magistris, istud sacramentum in duplici specie traditum est. Una est quæ tangitur specie traditum est. Una est quæ tangitur in Littera: quia offertur pro corpore, et in Littera: quia offertur pro corpore, et anima. Alia causa est, ut dicunt quidam, anima. Alia causa est, ut dicunt quidam, quod sacramentum illud non est tan- quod sacramentum illud non est tan- tum sacramentum effectus spiritualis, tum sacramentum effectus spiritualis, sed etiam memoriale. Unde per speciem sed etiam memoriale. Unde per speciem panis qui cor hominis confirmat, facit panis qui cor hominis confirmat, facit unionem charitatis, ut unionem corporis unionem charitatis, ut unionem corporis mystici. Sed per speciem vini pinguium mystici. Sed per speciem vini pinguium est memoriale ebrietatis amoris Christi, est memoriale ebrietatis amoris Christi, quando in sanguine passionis pro nobis quando in sanguine passionis pro nobis se obtulit, quasi oblitus suiipsius pro di- se obtulit, quasi oblitus suiipsius pro di- lectione nostra. lectione nostra.

Aliam causam iterum tangunt alii : Aliam causam iterum tangunt alii : quia non tantum est sacramentum pas- quia non tantum est sacramentum pas- sionis, sed etiam incarnationis. Incarna- sionis, sed etiam incarnationis. Incarna- tionem ergo significat species panis : tionem ergo significat species panis : quia corpus ejus quasi ex guttis sangui- quia corpus ejus quasi ex guttis sangui- nis commixtum et coagulatum et forma- nis commixtum et coagulatum et forma- tum est in panem fidelium: per speciem tum est in panem fidelium: per speciem autem sanguinis significat passionis san- autem sanguinis significat passionis san- guinem fusum. guinem fusum.

Aliam tangunt quidam, quod hoc sci- Aliam tangunt quidam, quod hoc sci- licet factum est in signum duplicis modi licet factum est in signum duplicis modi sumendi quidam enim sumunt cum sumendi quidam enim sumunt cum difficultate pœnitentiæ, quasi panem do- difficultate pœnitentiæ, quasi panem do- loris, et panem lacrymarum pro peccatis loris, et panem lacrymarum pro peccatis præteritis et illi quasi masticant diu, et præteritis et illi quasi masticant diu, et gluttiunt tandem. Alii cum facilitate de- gluttiunt tandem. Alii cum facilitate de-

Ad 1. Ad 1.

IN IV SENTENT. DIST. XII, B, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XII, B, ART. 3.

votionis, sperantes fruitionem æternam votionis, sperantes fruitionem æternam in patria, quæ hic significatur in sacra- in patria, quæ hic significatur in sacra- mento et illi quasi bibunt et inebrian- mento et illi quasi bibunt et inebrian- tur ab ebrietate domus Dei, et torrente tur ab ebrietate domus Dei, et torrente voluptatis potantur. voluptatis potantur.

Adhuc alii dicunt, quod sit hoc in si- Adhuc alii dicunt, quod sit hoc in si- gnum duplicis effectus, scilicet unionis gnum duplicis effectus, scilicet unionis corporis mystici per carnem, et redem- corporis mystici per carnem, et redem- ptionis per sanguinem. Primum ergo si- ptionis per sanguinem. Primum ergo si- gnificatur in specie panis qui confor- gnificatur in specie panis qui confor- mando sibi, et caput unit et membra : mando sibi, et caput unit et membra : secundum autem in specie vini. secundum autem in specie vini.

Probabiles autem sunt omnes illæ cau- Probabiles autem sunt omnes illæ cau- sæ sed una omnibus aliis melior, ut vi- sæ sed una omnibus aliis melior, ut vi- detur, hæc scilicet, quia inter unita sibi detur, hæc scilicet, quia inter unita sibi oportet conjunctionem et virtutem unien- oportet conjunctionem et virtutem unien- tem esse cum igitur nos per hoc sacra- tem esse cum igitur nos per hoc sacra- mentum uniamur Christo capiti, oportet mentum uniamur Christo capiti, oportet aliquid esse in sacramento quo significe- aliquid esse in sacramento quo significe- tur nostra ad eum conjunctio, et aliquid tur nostra ad eum conjunctio, et aliquid quo significatur virtus uniens. Sed unio quo significatur virtus uniens. Sed unio non potest significari in pane, quia non non potest significari in pane, quia non est corpus immiscibile, manens in pro- est corpus immiscibile, manens in pro- pria specie et ideo oportet esse substan- pria specie et ideo oportet esse substan- tiam liquidam, cui alia uniretur insipida: tiam liquidam, cui alia uniretur insipida: sed iterum potuit esse, quod nostra insipi- sed iterum potuit esse, quod nostra insipi- ditas per illam debuerit redire ad saporem. ditas per illam debuerit redire ad saporem. Unde ut significaretur unio Christi per Unde ut significaretur unio Christi per naturam, assumitur species vini. Quia naturam, assumitur species vini. Quia pueri communicaverunt carni et sangui- pueri communicaverunt carni et sangui- ni Domini, et ipse similiter participavit ni Domini, et ipse similiter participavit eisdem, ut dicitur, ad Hebr. 11, 14. Ut eisdem, ut dicitur, ad Hebr. 11, 14. Ut autem signetur unio nostra per gratiam autem signetur unio nostra per gratiam ad ipsum, apponitur aqua, ut nostra in- ad ipsum, apponitur aqua, ut nostra in- sipiditas suo sapore reversa intelligatur sipiditas suo sapore reversa intelligatur ad saporem, et absorpta, sicut illa aqua ad saporem, et absorpta, sicut illa aqua absorbetur a vino. Ut autem significetur absorbetur a vino. Ut autem significetur virtus uniens, assumitur species panis virtus uniens, assumitur species panis qui cor hominis confirmat, et per conse- qui cor hominis confirmat, et per conse- quens ligat membra cum capite. Tamen quens ligat membra cum capite. Tamen quando omnes illæ rationes adunantur, quando omnes illæ rationes adunantur, efficitur ex omnibus una habens vigo- efficitur ex omnibus una habens vigo-

rem. rem.