Quæst. Quæst.

254 254

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Item, Si Christus vere esset in alta- 3. Item, Si Christus vere esset in alta- ri, quis auderet nisi præsumptuosus et ri, quis auderet nisi præsumptuosus et temerarius accedere? cum Moysi, Exod. temerarius accedere? cum Moysi, Exod. 111, 6, dixerit: Ne appropies huc : solve 111, 6, dixerit: Ne appropies huc : solve calceamentum de pedibus tuis : locus calceamentum de pedibus tuis : locus enim, in quo stas, terra sancta est¹. Er- enim, in quo stas, terra sancta est¹. Er- go multo magis si corpus Christi esset go multo magis si corpus Christi esset in altari, non esset appropinquandum ad in altari, non esset appropinquandum ad ipsum, sed procul recedendum. ipsum, sed procul recedendum.

Item, Luc. XVIII, 13, laudatur Publica- Item, Luc. XVIII, 13, laudatur Publica- nus, quia nolebat oculos levare: multo nus, quia nolebat oculos levare: multo magis laudaretur, si nollet corpus Chri- magis laudaretur, si nollet corpus Chri- sti attingere et adhuc plus, si nollet com- sti attingere et adhuc plus, si nollet com- edere ergo etiam quilibet alius lau- edere ergo etiam quilibet alius lau- dandus est, qui comedere non præsumat dandus est, qui comedere non præsumat Dominum suum : cum igitur omnibus Dominum suum : cum igitur omnibus Christi fidelibus præcipiatur ut præparati Christi fidelibus præcipiatur ut præparati accipiant corpus Christi, videtur non esse accipiant corpus Christi, videtur non esse in altari nisi sicut signatum in signo. in altari nisi sicut signatum in signo.

ULTERIUS quæritur de secunda ratione ULTERIUS quæritur de secunda ratione quam inducit, « Quis etiam audeat dice- quam inducit, « Quis etiam audeat dice- re, quotidie formari, etc. >> re, quotidie formari, etc. >>

Videtur enim ista ratio habere effica- Videtur enim ista ratio habere effica- ciam, propter multa inconvenientia quæ ciam, propter multa inconvenientia quæ videntur sequi si detur oppositum : videntur sequi si detur oppositum :

1. Aut enim panis convertitur in cor- 1. Aut enim panis convertitur in cor- pus Christi, aut non. Si sic: tunc vide- pus Christi, aut non. Si sic: tunc vide- tur procedere ratio, scilicet quod de ali- tur procedere ratio, scilicet quod de ali- qua materia formatur corpus Christi, de qua materia formatur corpus Christi, de qua ante non erat: aut ergo in toto, aut qua ante non erat: aut ergo in toto, aut in parte. Si in toto : ergo generetur : in parte. Si in toto : ergo generetur : ergo quotidie de novo generatur, quod ergo quotidie de novo generatur, quod falsum est. Si in parte: tunc videtur ne- falsum est. Si in parte: tunc videtur ne- cesse, quod aliqua pars in eo restauretur, cesse, quod aliqua pars in eo restauretur, vel quod plures habeat partes quam vel quod plures habeat partes quam aliud corpus quorum utrumque est hæ- aliud corpus quorum utrumque est hæ-

resis. resis.

Si autem dicas, quod non convertitur Si autem dicas, quod non convertitur în corpus Christi materia panis : hoc pri- în corpus Christi materia panis : hoc pri- mo est contra ea quæ dicuntur in Littera. mo est contra ea quæ dicuntur in Littera. Secundo autem, quod cum non converta. Secundo autem, quod cum non converta. tur in aliud aliquid, vel non maneat in tur in aliud aliquid, vel non maneat in propria essentia, videtur necesse esse propria essentia, videtur necesse esse quod annihiletur. quod annihiletur.

Et si hoc datur, hoc quidem in Litte- Et si hoc datur, hoc quidem in Litte- ra improbatur infra in sequenti distin- ra improbatur infra in sequenti distin-

Idem dixit Dominus Josue. Cf. Josue, v. 16. Idem dixit Dominus Josue. Cf. Josue, v. 16.

ctione. Secundo etiam quia aliquid de ctione. Secundo etiam quia aliquid de materia universali cedit in non ens: et materia universali cedit in non ens: et sic jam diuturna frequentatione multum sic jam diuturna frequentatione multum esset diminuta materia: quod est incon- esset diminuta materia: quod est incon- veniens quia oporteret, quod omnia veniens quia oporteret, quod omnia contraherentur in locum minorem quam contraherentur in locum minorem quam fuerunt propter annihilationem partium fuerunt propter annihilationem partium materiæ, quarum locum oporteret reple- materiæ, quarum locum oporteret reple- ri, quia vacuum esse non potest. ri, quia vacuum esse non potest.

2. Præterea, Inconveniens est ponere, 2. Præterea, Inconveniens est ponere, quod Deus in sacramentis omnis pietatis quod Deus in sacramentis omnis pietatis et gratiæ aliquid annihilet : cum ipse et gratiæ aliquid annihilet : cum ipse numquam sit causa destructionis, sed numquam sit causa destructionis, sed creationis et gubernationis et perfectio- creationis et gubernationis et perfectio- nis omnis rei : ergo videtur, quod con- nis omnis rei : ergo videtur, quod con- venientissimum sit quod dicit hæc hære- venientissimum sit quod dicit hæc hære- sis, scilicet quod non sit in altari nisi sic- sis, scilicet quod non sit in altari nisi sic- ut signatum in signo. Infra autem ubi ut signatum in signo. Infra autem ubi disputabitur de tribus opinionibus in se- disputabitur de tribus opinionibus in se- quenti distinctione, ponentur rationes quenti distinctione, ponentur rationes contra annihilationem substantiæ panis : contra annihilationem substantiæ panis : sed hoc modo solvuntur istæ: quia opinio sed hoc modo solvuntur istæ: quia opinio in Littera et supra satis improbata est. in Littera et supra satis improbata est.

VIDETUR igitur dicendum ad primum, VIDETUR igitur dicendum ad primum, quod argumentatio hæretici nihil habet quod argumentatio hæretici nihil habet virtutis eo quod aliter est in cibo spiri- virtutis eo quod aliter est in cibo spiri- tuali, et aliter in corporali : spiritualis tuali, et aliter in corporali : spiritualis enim cibus sumitur ut nos ei incorpore- enim cibus sumitur ut nos ei incorpore- mur et hujus ratio supra assignata est mur et hujus ratio supra assignata est in distinctione præcedenti : quia spiritua- in distinctione præcedenti : quia spiritua- le immutabile est, et ad aliud converti le immutabile est, et ad aliud converti non potest: sed nos ad ipsum per vitæ non potest: sed nos ad ipsum per vitæ conformitatem possumus converti: nec conformitatem possumus converti: nec sequitur propter hoc, quod ipse magis sequitur propter hoc, quod ipse magis comedit nos, quam nos eum : quia hoc comedit nos, quam nos eum : quia hoc infertur ac si sit comestio corporalis, infertur ac si sit comestio corporalis, quod non est verum, sed potius est come- quod non est verum, sed potius est come- stio spiritualis in sacramento. stio spiritualis in sacramento.

Ad aliud dicendum, quod non recedi- Ad aliud dicendum, quod non recedi- mus a specie naturali, propter hoc quod mus a specie naturali, propter hoc quod spiritualia quæ sunt gratiæ non destruunt spiritualia quæ sunt gratiæ non destruunt naturam in aliquo, sed potius perficiunt : naturam in aliquo, sed potius perficiunt : unde ambo illa sophismata procedunt unde ambo illa sophismata procedunt ac si esset comestio corporalis et trans- ac si esset comestio corporalis et trans- mutatio in substantia corporali: et hoc mutatio in substantia corporali: et hoc

non est verum. non est verum.

Solutio Solutio Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad quæst. Ad quæst.

Ad I. Ad I.

IN IV SENTENT. DIST. X, D. IN IV SENTENT. DIST. X, D.

AD ALIUD dicendum, quod si condi- AD ALIUD dicendum, quod si condi- gnitas accipiendi quæritur, nemo est di- gnitas accipiendi quæritur, nemo est di- gnus nec aliquis adeo præsumptuosus gnus nec aliquis adeo præsumptuosus est, quod confidentia propriæ virtutis ac- est, quod confidentia propriæ virtutis ac- cedatsed licet non simus digni, tamen cedatsed licet non simus digni, tamen necessitatem accipiendi habemus, et con- necessitatem accipiendi habemus, et con- fidentiam ex benignitate Dei, cum dixit, fidentiam ex benignitate Dei, cum dixit, Matth. xxvi, 26 Accipite et comedite. Matth. xxvi, 26 Accipite et comedite. Et, infra, y. 27: Bibite ex hoc omnes. Et, infra, y. 27: Bibite ex hoc omnes.

AD ID autem quod objicitur de Moyse AD ID autem quod objicitur de Moyse et Publicano, dicendum quod humilitas et Publicano, dicendum quod humilitas illorum commendatur in recognitione illorum commendatur in recognitione humilitatis propriæ: sed fatuitas eorum humilitatis propriæ: sed fatuitas eorum reprobaretur, si adeo fuissent fatui, quod reprobaretur, si adeo fuissent fatui, quod non accessissent vocante eos Domino, non accessissent vocante eos Domino, præcipue cum sine ipso non sit salus : præcipue cum sine ipso non sit salus : et ignorantia hujus distinctionis quæ est et ignorantia hujus distinctionis quæ est inter dignitatem propriam, et necessita- inter dignitatem propriam, et necessita- tem nostræ salutis ex accessu ad Chri- tem nostræ salutis ex accessu ad Chri- stum, facit hæreticos errare. stum, facit hæreticos errare.

AD ID quod objicitur pro secunda ra- AD ID quod objicitur pro secunda ra- tione hæreticorum, gravius est solvere : tione hæreticorum, gravius est solvere : tamen videtur ut ad primum, quod ar- tamen videtur ut ad primum, quod ar- gumentum non valet: quia non poni- gumentum non valet: quia non poni- mus, quod corpus Christi formetur de mus, quod corpus Christi formetur de pane ut de materia: sed potius est trans- pane ut de materia: sed potius est trans- substantiatio totius in totum corpus, substantiatio totius in totum corpus, præter hoc quod corpus Christi aliquid præter hoc quod corpus Christi aliquid novum in se suscipiat. novum in se suscipiat.

AD Hoc quod objicitur de annihilatio- AD Hoc quod objicitur de annihilatio- ne, dicendum quod licet quidam anti- ne, dicendum quod licet quidam anti- quorum hoc concesserint, non tamen quorum hoc concesserint, non tamen approbatum est hoc a celebriori opinione approbatum est hoc a celebriori opinione

255 255

modernorum: non enim annihilatur quod modernorum: non enim annihilatur quod in aliud præexistens convertitur, sicut in aliud præexistens convertitur, sicut tota substantia panis convertitur in cor- tota substantia panis convertitur in cor- pus Christi, ut infra habet ostendi. pus Christi, ut infra habet ostendi.

SED QUIA quidam licet pauci dicunt, SED QUIA quidam licet pauci dicunt, quod annihilatur, quod tamen ego non quod annihilatur, quod tamen ego non puto esse verum si aliquis vult susti- puto esse verum si aliquis vult susti- nere opinionem illorum, potest respon- nere opinionem illorum, potest respon- dere ad primum argumentum contra dere ad primum argumentum contra hoc factum, quod non ex hoc sequitur hoc factum, quod non ex hoc sequitur coelum vel mundum restringi, si aliquid coelum vel mundum restringi, si aliquid in nihilum redit de materia: quia mate- in nihilum redit de materia: quia mate- ria (ut dicunt quidam) de se multiplex ria (ut dicunt quidam) de se multiplex est, et in multiplicatione sui in se resti- est, et in multiplicatione sui in se resti- tuit semper seipsam in opere propagatio- tuit semper seipsam in opere propagatio- nis. nis.

AD ALIUD dicendum, quod Deus non AD ALIUD dicendum, quod Deus non est causa destructionis propter solam de- est causa destructionis propter solam de- structionem quia illa esset operatio stul- structionem quia illa esset operatio stul- ti, vel maligni: maligni enim est sem- ti, vel maligni: maligni enim est sem- per destruere id quod est utile, stulti au- per destruere id quod est utile, stulti au- tem est destruere opus suum: sed nihil tem est destruere opus suum: sed nihil prohibet, quod aliquid destruatur, ut prohibet, quod aliquid destruatur, ut aliud melius construatur: et sic est hic aliud melius construatur: et sic est hic ubi substantia panis propter hoc destrui- ubi substantia panis propter hoc destrui- tur, ne inhæreat ibi hominis opinio, sed tur, ne inhæreat ibi hominis opinio, sed transeat ab accidentibus in veram sub- transeat ab accidentibus in veram sub- stantiam cibi spiritualis et hoc non est stantiam cibi spiritualis et hoc non est pietati contrarium. Hæc autem respon- pietati contrarium. Hæc autem respon- sio est non secundum me, sed secun- sio est non secundum me, sed secun- dum alios quia ego non puto, quod dum alios quia ego non puto, quod annihiletur aliquid de hoc, et infra po- annihiletur aliquid de hoc, et infra po- nam rationes. nam rationes.

Ad 2. Ad 2.

D. Auctoritatibus probat verum corpus Christi esse in altari, et in id panem D. Auctoritatibus probat verum corpus Christi esse in altari, et in id panem

converti. converti.

Hæc et his similia objiciunt illi, in divino mysterio legem naturæ sectan- Hæc et his similia objiciunt illi, in divino mysterio legem naturæ sectan- tes quorum perfidiam subdita convincunt testimonia. Ait enim veritas: tes quorum perfidiam subdita convincunt testimonia. Ait enim veritas: Accipite et comedite: hoc est corpus meum '. Item, Ambrosius 2: Si tantum Accipite et comedite: hoc est corpus meum '. Item, Ambrosius 2: Si tantum

1 Matth. xxvi, 26. 1 Matth. xxvi, 26.

2 S. AMBROSIUS, Lib. de his qui mysteriis initiantur, cap. 9. 2 S. AMBROSIUS, Lib. de his qui mysteriis initiantur, cap. 9.

256 256

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

valuit sermo Eliæ, ut ignem de coelo deponeret, non valebit tantum sermo valuit sermo Eliæ, ut ignem de coelo deponeret, non valebit tantum sermo Christi, ut substantias mutet? De totius mundi operibus legitur, quia ipse Christi, ut substantias mutet? De totius mundi operibus legitur, quia ipse dixit, et facta sunt, etc. '. Sermo igitur, id est, Filius, qui potuit ex nihilo dixit, et facta sunt, etc. '. Sermo igitur, id est, Filius, qui potuit ex nihilo facere quod non erat, non potest ea quæ sunt, in id mutare quod non facere quod non erat, non potest ea quæ sunt, in id mutare quod non erant? Non enim minus est creare, quam mutare novas naturas rerum. erant? Non enim minus est creare, quam mutare novas naturas rerum. Item, Si ordinem quærimus, viro mixta fœmina generare consueverat: Item, Si ordinem quærimus, viro mixta fœmina generare consueverat: liquet ergo, quod præter naturæ ordinem virgo generavit et hoc quod liquet ergo, quod præter naturæ ordinem virgo generavit et hoc quod conficimus corpus ex Virgine est. Quid ergo hic quæris naturæ ordinem conficimus corpus ex Virgine est. Quid ergo hic quæris naturæ ordinem in Christi corpore, cum præter naturam sit ipse partus ex Virgine? Item³, in Christi corpore, cum præter naturam sit ipse partus ex Virgine? Item³, Ante benedictionem alia species nominatur, post consecrationem corpus si- Ante benedictionem alia species nominatur, post consecrationem corpus si- gnificatur: ante consecrationem aliud dicitur, post consecrationem sanguis gnificatur: ante consecrationem aliud dicitur, post consecrationem sanguis nuncupatur. Tu dicis, Amen, id est, verum est. Quod sermo sonat, affe- nuncupatur. Tu dicis, Amen, id est, verum est. Quod sermo sonat, affe- ctus sentiat. Item, Augustinus: In specie panis et vini quam videmus, res ctus sentiat. Item, Augustinus: In specie panis et vini quam videmus, res invisibiles, id est, carnem et sanguinem, honoramus: nec similiter pendi- invisibiles, id est, carnem et sanguinem, honoramus: nec similiter pendi- mus has duas species, sicut ante consecrationem pendebamus, cum fideli- mus has duas species, sicut ante consecrationem pendebamus, cum fideli- ter fateamur ante consecrationem panem esse et vinum, quod natura for- ter fateamur ante consecrationem panem esse et vinum, quod natura for- mavit: post consecrationem vero carnem Christi et sanguinem, quod be- mavit: post consecrationem vero carnem Christi et sanguinem, quod be- nedictio consecravit *. Item, Ambrosius: Panis est in altari usitatus, ante nedictio consecravit *. Item, Ambrosius: Panis est in altari usitatus, ante verba sacra ubi accessit consecratio, de pane fit Christi caro. Quomodo verba sacra ubi accessit consecratio, de pane fit Christi caro. Quomodo autem potest quod panis est, esse corpus Christi ? Consecratione, quæ fit autem potest quod panis est, esse corpus Christi ? Consecratione, quæ fit sermone Christi ". Item, Si tanta vis est in sermone Domini, ut incipiant sermone Christi ". Item, Si tanta vis est in sermone Domini, ut incipiant esse quæ non erant: quanto magis operatorius est, ut sint quæ erant, et esse quæ non erant: quanto magis operatorius est, ut sint quæ erant, et in aliud commutentur? Et sic quod erat panis ante consecrationem, jam in aliud commutentur? Et sic quod erat panis ante consecrationem, jam corpus Christi est post consecrationem : quia sermo Christi creaturam mu- corpus Christi est post consecrationem : quia sermo Christi creaturam mu- tat et sic ex pane fit corpus Christi, et vinum cum aqua in calicem mis- tat et sic ex pane fit corpus Christi, et vinum cum aqua in calicem mis- sum fit sanguis consecratione verbi coelestis. Item, Augustinus : Sicut sum fit sanguis consecratione verbi coelestis. Item, Augustinus : Sicut per Spiritum sanctum vera Christi caro sine coitu creatur: ita per eum- per Spiritum sanctum vera Christi caro sine coitu creatur: ita per eum- dem ex substantia panis et vini idem corpus Christi et sanguis consecra- dem ex substantia panis et vini idem corpus Christi et sanguis consecra- tur. Corpus Christi et veritas est, et figura. Veritas, dum corpus Christi et tur. Corpus Christi et veritas est, et figura. Veritas, dum corpus Christi et sanguis virtute Spiritus sancti ex panis vinique substantia efficitur: figura sanguis virtute Spiritus sancti ex panis vinique substantia efficitur: figura vero est id quod exterius sentitur. Item, Eusebius Emisenus: Invisibilis vero est id quod exterius sentitur. Item, Eusebius Emisenus: Invisibilis sacerdos visibiles creaturas in substantiam corporis et sanguinis sui, verbo sacerdos visibiles creaturas in substantiam corporis et sanguinis sui, verbo suo, secreta potestate commutat”. suo, secreta potestate commutat”.

1 Cf. Genes. 1, 3 et seq. Psal. xxxii, 9. 1 Cf. Genes. 1, 3 et seq. Psal. xxxii, 9.

2 S. AMBROSIUs, Lib. de his qui mysteriis initiantur, cap. 9. 2 S. AMBROSIUs, Lib. de his qui mysteriis initiantur, cap. 9.

3 IDEM, Ibidem. 3 IDEM, Ibidem.

4 S. AUGUSTINUS, In Lib. Sententiarum Prosperi. 4 S. AUGUSTINUS, In Lib. Sententiarum Prosperi.

5 S. AMBROSIUS, Lib. IV de Sacramentis, cap. 4. 5 S. AMBROSIUS, Lib. IV de Sacramentis, cap. 4.

6 S. AUGUSTINUS, In sermone quodam de verbis Evang. (Nota edit. Lugd.) 6 S. AUGUSTINUS, In sermone quodam de verbis Evang. (Nota edit. Lugd.)

7 Cf. de consec. dist. II, cap. Quia corpus (Nota edit. Lugd.) 7 Cf. de consec. dist. II, cap. Quia corpus (Nota edit. Lugd.)

6 6

IN IV SENTENT. DIST. X, D, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. X, D, ART. 7.

257 257

Ex his aliisque pluribus constat verum corpus Christi et sanguinem in Ex his aliisque pluribus constat verum corpus Christi et sanguinem in altari esse, imo integrum Christum ibi sub utraque specie: et substantiam altari esse, imo integrum Christum ibi sub utraque specie: et substantiam panis in corpus, vinique substantiam in sanguinem converti. panis in corpus, vinique substantiam in sanguinem converti.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An virtus verborum An virtus verborum

consecrationis sit consecrationis sit

virtus creata, vel increata? Et quan- virtus creata, vel increata? Et quan- do datur illa virtus, utrum in princi- do datur illa virtus, utrum in princi- pio, medio, vel fine verborum ? pio, medio, vel fine verborum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, circa initium : « Si tantum va- ibi, D, circa initium : « Si tantum va- luit sermo Eliæ, ut ignem de cœlo, etc. » luit sermo Eliæ, ut ignem de cœlo, etc. »

Hic est quæstio difficillima de ista vir- Hic est quæstio difficillima de ista vir- tute verborum, quando infundatur ver- tute verborum, quando infundatur ver- bis hæc virtus. Et antequam hoc perfe- bis hæc virtus. Et antequam hoc perfe- cte possit sciri, oportet quærere, Utrum cte possit sciri, oportet quærere, Utrum illa virtus sit creata, vel increata ? illa virtus sit creata, vel increata ?

Videtur enim quod creata : Videtur enim quod creata :

1. Virtus enim increata sine medio 1. Virtus enim increata sine medio operatur hæc autem virtus multiplex operatur hæc autem virtus multiplex habet medium, quia sacerdotis prola- habet medium, quia sacerdotis prola- tionem, et substantiam panis et vini, et tionem, et substantiam panis et vini, et multa alia quæ in altari proponuntur : multa alia quæ in altari proponuntur : ergo videtur, quod ipsa sit creata. ergo videtur, quod ipsa sit creata.

2. Item, Virtus creati est creata: ora- 2. Item, Virtus creati est creata: ora- tio prolata a sacerdote omnino creata tio prolata a sacerdote omnino creata estergo virtus ejus est creata: sed estergo virtus ejus est creata: sed nullius nisi orationis virtus operatur in nullius nisi orationis virtus operatur in sacramento: ergo virtus creata est quæ sacramento: ergo virtus creata est quæ operatur in sacramento. operatur in sacramento.

3. Item, Forma est quæ operatur in 3. Item, Forma est quæ operatur in omnibus, quia omnis actio et omnis ope- omnibus, quia omnis actio et omnis ope- ratio est a forma: sed forma cujuslibet ratio est a forma: sed forma cujuslibet sacramenti est creata : ergo forma istius. sacramenti est creata : ergo forma istius. Constat autem, quod virtus agendi in Constat autem, quod virtus agendi in omnibus sequitur essentiam et substan- omnibus sequitur essentiam et substan- tiam rei ergo virtus istius formæ sequi- tiam rei ergo virtus istius formæ sequi- tur essentiam hujus formæ : ergo ipsa tur essentiam hujus formæ : ergo ipsa est creata, sicut et forma. est creata, sicut et forma.

XXIX XXIX

SED CONTRA hoc videtur esse multiplex Sed contra. SED CONTRA hoc videtur esse multiplex Sed contra. ratio, scilicet quia ratio, scilicet quia

1. Minor est distantia carnis gloriosa 1. Minor est distantia carnis gloriosa Virginis a carne Salvatoris: et tamen Virginis a carne Salvatoris: et tamen caro Virginis in carnem Salvatoris con- caro Virginis in carnem Salvatoris con- verti non potuit, nisi virtute increata: verti non potuit, nisi virtute increata: ergo nec substantia panis in carnem Sal- ergo nec substantia panis in carnem Sal- vatoris convertitur, nisi virtute increata, vatoris convertitur, nisi virtute increata, ut videtur. ut videtur.

2. Item, Philosophus dicit in III de 2. Item, Philosophus dicit in III de Anima, quod agens in omnibus nobi- Anima, quod agens in omnibus nobi- lius est patiente, et faciens facto: sed lius est patiente, et faciens facto: sed illa virtus quæcumque est, facit de pane illa virtus quæcumque est, facit de pane corpus Christi: ergo ipsa nobilior est corpus Christi: ergo ipsa nobilior est facto ergo aliquid creatum nobilius est facto ergo aliquid creatum nobilius est corpore Christi, quod absurdissimum corpore Christi, quod absurdissimum reputabit fidelis homo. reputabit fidelis homo.

3. Item, Si illa virtus creata est, aut 3. Item, Si illa virtus creata est, aut datur orationi scriptæ, vel prolatæ. Si datur orationi scriptæ, vel prolatæ. Si scriptæ ergo in confectione Euchari- scriptæ ergo in confectione Euchari- stiæ non oporteret nisi habere librum, ni- stiæ non oporteret nisi habere librum, ni- hil dicendo, et sic fieret transsubstantia- hil dicendo, et sic fieret transsubstantia- tio, quod hæreticum est: relinquitur tio, quod hæreticum est: relinquitur ergo quod debetur orationi prolatæ : sed ergo quod debetur orationi prolatæ : sed nulla virtus radicata in aliqua essentia nulla virtus radicata in aliqua essentia extenditur ultra essentiam illam, ita quod extenditur ultra essentiam illam, ita quod sit, essentia illa non existente: ergo vi- sit, essentia illa non existente: ergo vi- detur, quod quando oratio prolata defi- detur, quod quando oratio prolata defi- cit, quod deficit etiam virtus illa: ergo cit, quod deficit etiam virtus illa: ergo est parvæ existentiæ et debilis esse, ut est parvæ existentiæ et debilis esse, ut videtur talia autem non possunt in id videtur talia autem non possunt in id quod est perpetuum: ergo non potest quod est perpetuum: ergo non potest in conversionem alicujus in corpus in conversionem alicujus in corpus Christi quod perpetuum est et sine fine Christi quod perpetuum est et sine fine durans. durans.

ULTERIUS etiam quæratur, scilicet si ULTERIUS etiam quæratur, scilicet si creata est, quando datur orationi pro- creata est, quando datur orationi pro-

latæ ? latæ ?

Cum enim oratio illa sit quantitas dis- Cum enim oratio illa sit quantitas dis- creta in qua est ordo partium, ita quod creta in qua est ordo partium, ita quod sonus unius est post aliam, tam in litte- sonus unius est post aliam, tam in litte-

17 17

Quæst. Quæst.

258 258

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ris quam in syllabis, quam etiam in dictio- ris quam in syllabis, quam etiam in dictio- nibus et non sit aliquid continuans inter nibus et non sit aliquid continuans inter ista, eo quod oratio sit quantitas discreta : ista, eo quod oratio sit quantitas discreta : videtur, quod successive infundatur per videtur, quod successive infundatur per successionem prolationis elementorum, successionem prolationis elementorum, litterarum, et non infundatur simul. litterarum, et non infundatur simul.

Si tu diceres (ut quidam dixerunt) Si tu diceres (ut quidam dixerunt) quod datur in termino finali orationis. quod datur in termino finali orationis. CONTRA: Quidquid de oratione dictum CONTRA: Quidquid de oratione dictum est, hoc de oratione amplius sumi non est, hoc de oratione amplius sumi non potest, secundum Philosophum: in ter- potest, secundum Philosophum: in ter- mino ergo finali aut intelligis ultimam mino ergo finali aut intelligis ultimam partem orationis prolatæ, aut terminum partem orationis prolatæ, aut terminum ad quem ad quem terminatur tota oratio prolata. terminatur tota oratio prolata. Si primo modo: tunc residuum oratio- Si primo modo: tunc residuum oratio- nis ante prolatæ nihil accipit de virtute, nis ante prolatæ nihil accipit de virtute, cum nihil sit de illa oratione, eo quod cum nihil sit de illa oratione, eo quod dictum sit et amplius sumi non possit: dictum sit et amplius sumi non possit: constat autem, quod non proferebatur constat autem, quod non proferebatur nisi propter virtutem: cum ergo nullam nisi propter virtutem: cum ergo nullam habeat secundum hoc, inutiliter profertur habeat secundum hoc, inutiliter profertur in sacramento. Si secundo modo. CON- in sacramento. Si secundo modo. CON- TRA: In termino ad quem terminatur TRA: In termino ad quem terminatur orationis prolatio, nihil est de oratione orationis prolatio, nihil est de oratione illa quia quod dictum est, amplius illa quia quod dictum est, amplius sumi non potest: quod autem nihil est, sumi non potest: quod autem nihil est, nullam habet virtutem: ergo illa oratio nullam habet virtutem: ergo illa oratio in termino illo nullam accipit virtutem: in termino illo nullam accipit virtutem: cum ergo proferatur propter virtutem, cum ergo proferatur propter virtutem, incassum profertur. incassum profertur.

Si propter hoc dicatur ei virtus suces- Si propter hoc dicatur ei virtus suces- sive infundi. CONTRA: Aut ergo unicui- sive infundi. CONTRA: Aut ergo unicui- que parti orationis prolatæ datur tota, que parti orationis prolatæ datur tota, aut cuilibet parti pars sua. Si primo aut cuilibet parti pars sua. Si primo modo cum igitur natura non abundet modo cum igitur natura non abundet in superfluis, nec deficiat in necessariis, in superfluis, nec deficiat in necessariis, et multo magis hoc observetur in gratia : et multo magis hoc observetur in gratia : videtur, quod prima parte prolata quæ- videtur, quod prima parte prolata quæ- cumque illa sit, incassum proferantur cumque illa sit, incassum proferantur aliæ partes, quod falsum est: non ergo aliæ partes, quod falsum est: non ergo unicuique parti datur tota virtus. Si au- unicuique parti datur tota virtus. Si au- tem cuilibet parti datur pars sua: ergo tem cuilibet parti datur pars sua: ergo illa virtus operatur successive supra ma- illa virtus operatur successive supra ma- teriam sacramenti: ergo in prolatione teriam sacramenti: ergo in prolatione primæ partis orationis aliquid de pane primæ partis orationis aliquid de pane convertitur in corpus Christi, et aliquid convertitur in corpus Christi, et aliquid remanet non conversum quod converti- remanet non conversum quod converti- tur in secunda parte et hac absurditate tur in secunda parte et hac absurditate nulla major esse potest. nulla major esse potest.

Si forte dicas, quod illud argumentum Si forte dicas, quod illud argumentum etiam non valet: quia, dato quod infun- etiam non valet: quia, dato quod infun- datur etiam successive, prima pars ora- datur etiam successive, prima pars ora- tionis non convertit, sed disponit, et sic tionis non convertit, sed disponit, et sic omnes usque ad ultimam quæ conver- omnes usque ad ultimam quæ conver- tit, sicut fit in generatione naturali, ubi tit, sicut fit in generatione naturali, ubi alterationes præcedunt substantialis for- alterationes præcedunt substantialis for- mæ transmutationem. Si, inquam, dicas mæ transmutationem. Si, inquam, dicas sic hoc absurdissimum est duabus ra- sic hoc absurdissimum est duabus ra- tionibus : quarum una est, quia ista vir- tionibus : quarum una est, quia ista vir- tus non est alterativa panis, sed trans- tus non est alterativa panis, sed trans- substantiativa: et ideo quælibet pars vir- substantiativa: et ideo quælibet pars vir- tutis transsubstantiat. Secunda est: quia tutis transsubstantiat. Secunda est: quia in omnibus alteratis substantia alterata in omnibus alteratis substantia alterata aliter se habet in accidentibus quando aliter se habet in accidentibus quando est juxta transmutationem, quam quando est juxta transmutationem, quam quando primo incipit disponi: nos autem vide- primo incipit disponi: nos autem vide- mus, quod substantia panis in forma et mus, quod substantia panis in forma et accidentibus, uno modo se habet in prin- accidentibus, uno modo se habet in prin- cipio et in fine orationis. Præterea, cipio et in fine orationis. Præterea, Virtus creata quæ successiva est, sicut Virtus creata quæ successiva est, sicut exigit terminum a quo primo fit trans- exigit terminum a quo primo fit trans- mutatio, ita exigit terminum ad quem, mutatio, ita exigit terminum ad quem, qui primo fuit in potentia in eo quod qui primo fuit in potentia in eo quod transmutatur, et postea in actu: hæc au- transmutatur, et postea in actu: hæc au- tem virtus non habet hujusmodi termi- tem virtus non habet hujusmodi termi- num ad quem, sicut patet cuilibet fideli: num ad quem, sicut patet cuilibet fideli: ergo non est creata, et successiva. ergo non est creata, et successiva.

SOLUTIO. Dicendum videtur mihi, quod Soluti SOLUTIO. Dicendum videtur mihi, quod Soluti secretum Dei sibi sit committendum: sed secretum Dei sibi sit committendum: sed tamen quia hæresis importuna est no- tamen quia hæresis importuna est no- stro tempore, sine præjudicio conabor stro tempore, sine præjudicio conabor respondere de his quæ tantum cum ve- respondere de his quæ tantum cum ve- ritate fidei quæ rationem excedit, ap- ritate fidei quæ rationem excedit, ap- poni deberent, eo quod plus virtutis ha- poni deberent, eo quod plus virtutis ha- bet verbum Dei quam nos intelligere bet verbum Dei quam nos intelligere

possumus. possumus.

Videtur ergo Videtur ergo hic melius dicendum, hic melius dicendum, quod virtus hujus orationis sit creata in quod virtus hujus orationis sit creata in quantum in ea est virtus increata : sicut quantum in ea est virtus increata : sicut supra etiam diximus, quod in verbo supra etiam diximus, quod in verbo creato operatur verbum increatum: et creato operatur verbum increatum: et hoc est quod dicitur in Littera per au- hoc est quod dicitur in Littera per au- ctoritatem Eusebii in fine capituli indu- ctoritatem Eusebii in fine capituli indu- ctam, scilicet quod « invisibilis sacerdos ctam, scilicet quod « invisibilis sacerdos « visibiles creaturas in substantiam cor- « visibiles creaturas in substantiam cor- « poris et sanguinis sui, verbo suo, « poris et sanguinis sui, verbo suo, « creta potestate commutat. « creta potestate commutat.

se- se-

» Idem » Idem

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN IV SENTENT. DIST. X, D, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. X, D, ART. 7.

etiam inducitur auctoritate Augustini etiam inducitur auctoritate Augustini ante hæc parum inducta, scilicet quod ante hæc parum inducta, scilicet quod << sicut per Spiritum sanctum vera caro << sicut per Spiritum sanctum vera caro << Christi sine coitu creatur in conceptione << Christi sine coitu creatur in conceptione « Christi ita per eumdem ex substantia « Christi ita per eumdem ex substantia « panis et vini idem corpus Christi et « panis et vini idem corpus Christi et « sanguis consecratur. » Efficacia hu- « sanguis consecratur. » Efficacia hu- jus virtutis est ex hoc quod conjuncta est jus virtutis est ex hoc quod conjuncta est virtuti increatæ in ea operanti. Unde di- virtuti increatæ in ea operanti. Unde di- cimus hoc modo, quod creata est, et cimus hoc modo, quod creata est, et conjuncta increatæ virtuti in ipsa. conjuncta increatæ virtuti in ipsa.

AD ID ergo quod primo objicitur, di- AD ID ergo quod primo objicitur, di- cendum videtur, quod minor distantia cendum videtur, quod minor distantia nihil operatur ad hoc quod facilior sit nihil operatur ad hoc quod facilior sit transmutatio: quia eorumdem in specie transmutatio: quia eorumdem in specie non est transmutatio ad invicem, cum non est transmutatio ad invicem, cum transmutatio non sit de actu in actum, transmutatio non sit de actu in actum, sed potius de potentia in actum. sed potius de potentia in actum.

Si autem objicias quod dicit Philoso- Si autem objicias quod dicit Philoso- phus, quod habentium symbolum faci- phus, quod habentium symbolum faci- lior sit transmutatio, dicendum quod lior sit transmutatio, dicendum quod illud symbolum non est secundum conve- illud symbolum non est secundum conve- nientiam in specie, sed secundum conve- nientiam in specie, sed secundum conve- nientiam in dispositionibus materiæ: sic- nientiam in dispositionibus materiæ: sic- ut facilius transmutatur in aliquid id ut facilius transmutatur in aliquid id quod non habet contrarium nisi secun- quod non habet contrarium nisi secun- dum contrarietatem unam, ut aer in dum contrarietatem unam, ut aer in ignem, quam quod habet contrarium in ignem, quam quod habet contrarium in contrarietatibus duabus, ut contrarietatibus duabus, ut aqua in aqua in ignem : unde ignem : unde argumentum non con- argumentum non con- cludit. cludit.

AD ALIUD dicendum, quod illa propc- AD ALIUD dicendum, quod illa propc- sitio Philosophi etiam confirmatur ab sitio Philosophi etiam confirmatur ab Augustino et intelligitur sic, quod ubi Augustino et intelligitur sic, quod ubi agens ex tota virtute sua et sola produ- agens ex tota virtute sua et sola produ- cit effectum, quod ibi honorabilius est cit effectum, quod ibi honorabilius est faciens quam factum. Sed ut supra pro- faciens quam factum. Sed ut supra pro- batum est per auctoritates sanctorum batum est per auctoritates sanctorum Eusebii et Augustini, in ista oratione Eusebii et Augustini, in ista oratione operatur virtus divina, et illa virtus operatur virtus divina, et illa virtus creata quæ influitur in ipsam a divina creata quæ influitur in ipsam a divina virtute et ideo non oportet, quod virtus virtute et ideo non oportet, quod virtus creata sit nobilior corpore Christi. Vel creata sit nobilior corpore Christi. Vel dicatur subtilius, quod cum duo propo- dicatur subtilius, quod cum duo propo- nuntur virtuti illi quæ creata est, scili- nuntur virtuti illi quæ creata est, scili- cet substantia panis, et corpus Christi, cet substantia panis, et corpus Christi, quod operatio Christi non extendit se quod operatio Christi non extendit se nisi super substantiam panis: quia cor- nisi super substantiam panis: quia cor- pus Christi non fit: sed panis transsub- pus Christi non fit: sed panis transsub-

259 259

stantiatur in corpus Christi, uno modo stantiatur in corpus Christi, uno modo manens ut fuit ante et ideo non sequi- manens ut fuit ante et ideo non sequi- tur, quod virtus illa nobilior sit corpore tur, quod virtus illa nobilior sit corpore Christi. Prima autem solutio licet non Christi. Prima autem solutio licet non ita solvat ad propositum, sicut secunda, ita solvat ad propositum, sicut secunda, tamen intelligibilior est. tamen intelligibilior est.

AD ALIUD dicendum, quod hæc virtus AD ALIUD dicendum, quod hæc virtus non datur orationi scriptæ, sicut bene non datur orationi scriptæ, sicut bene probatur in objiciendo: sed datur ora- probatur in objiciendo: sed datur ora- tioni prolatæ sed hoc non est verum, tioni prolatæ sed hoc non est verum, quod virtus ejus deficiat ipsa deficiente: quod virtus ejus deficiat ipsa deficiente: virtus enim orationis radicatur in signi- virtus enim orationis radicatur in signi- ficatione orationis prolatæ et significa- ficatione orationis prolatæ et significa- tio non deficit, ut probat Augustinus de tio non deficit, ut probat Augustinus de verbo mentis, quod non deficit cum pro- verbo mentis, quod non deficit cum pro- latione motus vocis: sed hæc virtus si- latione motus vocis: sed hæc virtus si- gnificata per orationem remanet in effe- gnificata per orationem remanet in effe- ctu. Et tamen etiam argumentum non ctu. Et tamen etiam argumentum non valet quia non oportet, quod si aliquid valet quia non oportet, quod si aliquid efficitur ab aliquo, quod efficiens sit efficitur ab aliquo, quod efficiens sit tantæ permanentiæ ut effectus : et est tantæ permanentiæ ut effectus : et est instantia in causis efficientibus, quibus instantia in causis efficientibus, quibus destructis, non propter hoc destruitur destructis, non propter hoc destruitur effectus. effectus.

Ad 3. Ad 3.

AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. magis est difficile bene respondere. Sine magis est difficile bene respondere. Sine præjudicio tamen dicendum videtur, præjudicio tamen dicendum videtur, quod illa ratio referenda est ad signatum, quod illa ratio referenda est ad signatum, et signatum ad rem: res autem incom- et signatum ad rem: res autem incom- plexa est et virtus ejus indivisibilis et plexa est et virtus ejus indivisibilis et una et ideo nihil est quærere, Utrum una et ideo nihil est quærere, Utrum pars ejus post partem vel tota simul in- pars ejus post partem vel tota simul in- funditur? funditur?

Qualiter autem hoc sit intelligendum, Qualiter autem hoc sit intelligendum, sic patere potest: Cum dicitur, Hoc est sic patere potest: Cum dicitur, Hoc est corpus meum, in hac oratione est sub- corpus meum, in hac oratione est sub- jectum, et prædicatum, et compositio jectum, et prædicatum, et compositio utriusque resolvitur ad signatum: ergo utriusque resolvitur ad signatum: ergo erit signatum hujus orationis hoc demon- erit signatum hujus orationis hoc demon- stratum corpus Christi esse. Si ulterius stratum corpus Christi esse. Si ulterius hoc reducatur in esse totum, hoc non est hoc reducatur in esse totum, hoc non est nisi corpus Christi sine compositione et nisi corpus Christi sine compositione et completione et ex parte illius una est completione et ex parte illius una est res illius orationis: et in quantum sic res illius orationis: et in quantum sic respicit unitatem rei sine compositione et respicit unitatem rei sine compositione et completione, est sua virtus una sine completione, est sua virtus una sine compositione et completione. Et ideo compositione et completione. Et ideo non videtur esse dicendum, quod sylla- non videtur esse dicendum, quod sylla-

260 260

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

batim vel litteratim vel secundum ordinem batim vel litteratim vel secundum ordinem prolationis dictionum in fundatur: sed prolationis dictionum in fundatur: sed cum dicta est, in termino finali totam cum dicta est, in termino finali totam virtutem habet.. virtutem habet..

AD ID autem quod contra objicitur, AD ID autem quod contra objicitur, dicendum, quod intelligendo terminum dicendum, quod intelligendo terminum ad quem prolatio orationis terminatur ad quem prolatio orationis terminatur intra, sive ille terminus compositus sit, intra, sive ille terminus compositus sit, sive simplex: quia de hoc nulla est mihi sive simplex: quia de hoc nulla est mihi vis, dummodo accipiatur terminus ora- vis, dummodo accipiatur terminus ora- tionis ultra quem nihil est de oratione, tionis ultra quem nihil est de oratione, et in quo tota est prolata. et in quo tota est prolata.

AD HOC autem quod objicitur, quod in AD HOC autem quod objicitur, quod in termino orationis dictum est et amplius termino orationis dictum est et amplius non potest sumi, dicendum quod hoc non potest sumi, dicendum quod hoc verum esset si oratio hic tantum secun- verum esset si oratio hic tantum secun- dum rationem prolationis acciperetur ; dum rationem prolationis acciperetur ; sed (ut dictum est) ad signatum refertur, sed (ut dictum est) ad signatum refertur, et significatio orationis non transit ora- et significatio orationis non transit ora- tione transeunte: aliud enim est tempus tione transeunte: aliud enim est tempus in qua profertur omnino, et aliud pro in qua profertur omnino, et aliud pro quo profertur, sicut cum dicitur, Ego quo profertur, sicut cum dicitur, Ego dormio, impossibile est hanc orationem dormio, impossibile est hanc orationem verificari pro tempore in quo profertur: verificari pro tempore in quo profertur: ita dico hic, quod significatio orationis ita dico hic, quod significatio orationis est indivisibilis res ad quam refertur tota est indivisibilis res ad quam refertur tota oratio pro tempore finiente prolationem, oratio pro tempore finiente prolationem, et tunc habet virtutem quæ est in ea vir- et tunc habet virtutem quæ est in ea vir- tute suæ significationis: et sic patet, tute suæ significationis: et sic patet, quod prima pars non profertur incassum, quod prima pars non profertur incassum, quia sine ipsa ut est ordinata ad ulti- quia sine ipsa ut est ordinata ad ulti- mam non expleret ultima significatio- mam non expleret ultima significatio- nem totius orationis et per hoc patet nem totius orationis et per hoc patet solutio ad omnia objecta præter ulti- solutio ad omnia objecta præter ulti-

mum. mum.

AD QUOD dici potest, quod hoc verum AD QUOD dici potest, quod hoc verum est de virtute creata, cujus actus propor- est de virtute creata, cujus actus propor- tionatus est materiæ in quam agit quan- tionatus est materiæ in quam agit quan- tum ad utrumque terminum transmuta- tum ad utrumque terminum transmuta- tionis sicut est virtus naturalis. Sic tionis sicut est virtus naturalis. Sic autem non oportet, quod sit hic: quia autem non oportet, quod sit hic: quia alter terminorum non subjacet virtuti : alter terminorum non subjacet virtuti : eo quod ille manet in uno modo semper : eo quod ille manet in uno modo semper : et ideo ista virtus non habet nisi termi- et ideo ista virtus non habet nisi termi- num a quo in quem operetur. Fuerunt num a quo in quem operetur. Fuerunt tamen quidam qui dicebant, quod nulla tamen quidam qui dicebant, quod nulla virtus creata in transmutatione substan- virtus creata in transmutatione substan- tiali operatur, nisi quoad terminum a tiali operatur, nisi quoad terminum a quo quia ponebant hic, quod naturalis quo quia ponebant hic, quod naturalis

virtus quæ est in materia non daret for- virtus quæ est in materia non daret for- mam specificam specialem, sed tantum mam specificam specialem, sed tantum disponeret materiam, et postea forma da- disponeret materiam, et postea forma da- retur a datore formarum, scilicet intelli- retur a datore formarum, scilicet intelli- gentia prima vel aliqua secundarum: et gentia prima vel aliqua secundarum: et secundum illos non valet argumentum : secundum illos non valet argumentum : quia procederet ex falsis. Sed ego puto, quia procederet ex falsis. Sed ego puto, quod illa opinio falsa est: et ideo pri- quod illa opinio falsa est: et ideo pri- mam solutionem puto et judico esse ve- mam solutionem puto et judico esse ve- riorem et meliorem. riorem et meliorem.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An majoris potentiæ sit facere de pane An majoris potentiæ sit facere de pane corpus Christi, quam de nullo facere corpus Christi, quam de nullo facere aliquid? aliquid?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, circa initium: « Sermo igitur, id ibi, D, circa initium: « Sermo igitur, id est, Filius, qui potuit ex nihilo faccre est, Filius, qui potuit ex nihilo faccre quod non erat, etc. » quod non erat, etc. »

Videtur enim, quod nihil dicat hic Videtur enim, quod nihil dicat hic Ambrosius. Ambrosius.

1. Cum enim ex nihilo fit aliquid: 1. Cum enim ex nihilo fit aliquid: licet infinita sit distantia, id est, nullam licet infinita sit distantia, id est, nullam habeat hic proportionem termini muta- habeat hic proportionem termini muta- tionis tamen nihil est reluctans opera- tionis tamen nihil est reluctans opera- tioni divinæ ex parte materiæ, ex qua tioni divinæ ex parte materiæ, ex qua est transmutatio in aliquid. Cum autem est transmutatio in aliquid. Cum autem corpus Christi fit de pane, reluctantur corpus Christi fit de pane, reluctantur forma panis et natura corporis Christi : forma panis et natura corporis Christi : quia corruptibile grossum, inanimatum, quia corruptibile grossum, inanimatum, et artificiale non habet convenientiam et artificiale non habet convenientiam cum spirituali, incorporali, glorioso, ani- cum spirituali, incorporali, glorioso, ani- mato, divino reluctantium autem ma- mato, divino reluctantium autem ma- gis est difficilis transmutatio, quam non gis est difficilis transmutatio, quam non reluctantium; ergo magis est de pane reluctantium; ergo magis est de pane facere corpus Christi, quam de nihilo facere corpus Christi, quam de nihilo facere aliquid. facere aliquid.

2. Item, Augustinus dicit, quod « ma- 2. Item, Augustinus dicit, quod « ma- gis est de impio facere pium, quam gis est de impio facere pium, quam

creare coelum et terram: » sed cum in creare coelum et terram: » sed cum in infinitum majus sit de pane facere cor- infinitum majus sit de pane facere cor- pus Christi, quam de impio facere pium: pus Christi, quam de impio facere pium: in infinitum erit majoris potentiæ de in infinitum erit majoris potentiæ de

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. X, D, ART. 9. IN IV SENTENT. DIST. X, D, ART. 9.

pane facere corpus Christi, quam ex ni- pane facere corpus Christi, quam ex ni- hilo facere subsistere creaturas: ergo ni- hilo facere subsistere creaturas: ergo ni- hil est quod dicit Ambrosius in Littera, hil est quod dicit Ambrosius in Littera,

3. Item, Hoc videtur ex hoc quod pri- 3. Item, Hoc videtur ex hoc quod pri- mum, scilicet ex nihilo facere aliquid, mum, scilicet ex nihilo facere aliquid, non adeo repugnat rationi sicut secun- non adeo repugnat rationi sicut secun- dum unde multi Philosophorum depre- dum unde multi Philosophorum depre- henderunt primum, nullus autem secun- henderunt primum, nullus autem secun- dum ergo videtur, quod majoris dum ergo videtur, quod majoris potentiæ sit facere secundum quam pri- potentiæ sit facere secundum quam pri-

mum. mum.

: :

SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod ista SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod ista duo opera virtutis divinæ dupliciter pos- duo opera virtutis divinæ dupliciter pos- sunt considerari. Uno modo secundum sunt considerari. Uno modo secundum distantiam extremorum : et sic nulli distantiam extremorum : et sic nulli dubium est, quin plus distet non ens ab dubium est, quin plus distet non ens ab ente quolibet, quam ens ab ente: et hoc ente quolibet, quam ens ab ente: et hoc modo creare aliquid ex nihilo majoris modo creare aliquid ex nihilo majoris potentiæ est, quam quodlibet ens vertere potentiæ est, quam quodlibet ens vertere in quodlibet aliud. Alio modo possunt in quodlibet aliud. Alio modo possunt considerari extrema mutationis, non se- considerari extrema mutationis, non se- cundum se et secundum distantiam sui cundum se et secundum distantiam sui ad invicem, sed secundum dispositiones ad invicem, sed secundum dispositiones quibus disponuntur ad motum quibus disponuntur ad motum verum est, quod nihil contrariatur Deo verum est, quod nihil contrariatur Deo ex parte nihili in creatione, sed aliquid ex parte nihili in creatione, sed aliquid potest reniti conversioni alicujus in ali- potest reniti conversioni alicujus in ali- quid. Et sic procedunt rationes inductæ : quid. Et sic procedunt rationes inductæ : per hoc patet solutio ad totum. per hoc patet solutio ad totum.

et et

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

et sic et sic

An oporteat quærere naturæ ordinem in An oporteat quærere naturæ ordinem in

Christi corpore ? Christi corpore ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, circa medium: « Quid ergo quæ- ibi, D, circa medium: « Quid ergo quæ- ris hic naturæ ordinem in Christi cor- ris hic naturæ ordinem in Christi cor- pore, etc. » pore, etc. »

Ex hoc enim videtur, quod Ex hoc enim videtur, quod

1. Non licet quærere hic rationem, et 1. Non licet quærere hic rationem, et sic peccant illi qui quærunt in disputa- sic peccant illi qui quærunt in disputa- tione de istis. tione de istis.

1 I Petr. III, 15. 1 I Petr. III, 15.

261 261

2. Ad hoc etiam facit, quod non quæ- 2. Ad hoc etiam facit, quod non quæ- ritur ratio in his quæ sunt contraria ritur ratio in his quæ sunt contraria principiis rationis, quibus ratio accipit principiis rationis, quibus ratio accipit scientiam: rationis autem principium est scientiam: rationis autem principium est accidens in subjecto esse, et sine ipso accidens in subjecto esse, et sine ipso esse non posse, corpus locatum et locum esse non posse, corpus locatum et locum esse æqualia secundum dimensiones, esse æqualia secundum dimensiones, corpus unum in aliud sine corruptione corpus unum in aliud sine corruptione substantialiter converti non posse, trans- substantialiter converti non posse, trans- mutationem substantialem sine agenti- mutationem substantialem sine agenti- bus et patientibus sive physice fieri non bus et patientibus sive physice fieri non posse, et hujusmodi: quæ omnino con- posse, et hujusmodi: quæ omnino con- trario modo se habent in isto sacramen- trario modo se habent in isto sacramen- to: ergo videtur, quod sit contra ratio- to: ergo videtur, quod sit contra ratio- nis principium : ergo non est quærenda nis principium : ergo non est quærenda in eo ratio. in eo ratio.

SED CONTRA hoc est SED CONTRA hoc est

1. Communis omnium et Sanctorum 1. Communis omnium et Sanctorum et Magistrorum disputatio. et Magistrorum disputatio.

2. Item, Petrus in prima canonica 2. Item, Petrus in prima canonica dicit Parali semper ad satisfactionem dicit Parali semper ad satisfactionem omni poscenti vos reddere rationem de omni poscenti vos reddere rationem de ea quæ in vobis est fide et spe¹ : ergo ea quæ in vobis est fide et spe¹ : ergo etiam abundans ratio debet esse apud etiam abundans ratio debet esse apud nos de his quæ credimus: ergo ratio est nos de his quæ credimus: ergo ratio est investiganda. investiganda.

: :

3. Item, Nullum verum vero est con- 3. Item, Nullum verum vero est con- trarium ergo omne verum cum quolibet trarium ergo omne verum cum quolibet vero salvatur si ergo quæ credimus de vero salvatur si ergo quæ credimus de sacramento, sunt vera, per nullum ve- sacramento, sunt vera, per nullum ve- rum improbantur vel destruuntur : ergo rum improbantur vel destruuntur : ergo possumus sustinere disputationem quæ possumus sustinere disputationem quæ fit contra sacramentum, ne improbetur fit contra sacramentum, ne improbetur veritas. veritas.

SOLUTIO. Dicendum, quod absque du- SOLUTIO. Dicendum, quod absque du- bio in hoc sacramento et in omnibus bio in hoc sacramento et in omnibus aliis articulis fidei multa sunt supra ra- aliis articulis fidei multa sunt supra ra- tionem, et nihil est in eis contra ratio- tionem, et nihil est in eis contra ratio- nem quia jam Deus esset sibi contra- nem quia jam Deus esset sibi contra- rius, si nobis rationem dedisset, et in rius, si nobis rationem dedisset, et in sacramentis contra dictamen rationis sacramentis contra dictamen rationis ageret supra rationem ergo sunt multa ageret supra rationem ergo sunt multa in sacramentis, ut impleatur illud Psal- in sacramentis, ut impleatur illud Psal- mi CXXXVIII, 6 : Mirabilis facta est mi CXXXVIII, 6 : Mirabilis facta est scientia tua, etc. scientia tua, etc.

AD ILLUD ergo quod objicitur ex Lit- AD ILLUD ergo quod objicitur ex Lit-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

262 262

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tera primo, dicendum quod res duplici- tera primo, dicendum quod res duplici- ter considerantur, scilicet secundum cau- ter considerantur, scilicet secundum cau- sas suas proximas, et dispositiones, et sas suas proximas, et dispositiones, et proprietates, et virtutes: sicut sunt ma- proprietates, et virtutes: sicut sunt ma- teria et forma, calidum et frigidum, et teria et forma, calidum et frigidum, et hujusmodi et ratio progrediens ex illis hujusmodi et ratio progrediens ex illis et effectibus illorum sæpe et multum et effectibus illorum sæpe et multum deficit a divinis. Considerantur etiam ex deficit a divinis. Considerantur etiam ex relatione ad causam primam, et sic ipsa relatione ad causam primam, et sic ipsa res et omnia quæ sunt rei, habent se in res et omnia quæ sunt rei, habent se in ratione obedientiæ ad causam primam : ratione obedientiæ ad causam primam : et fit in eis quidquid vult causa prima et fit in eis quidquid vult causa prima quæ magis influit quam aliqua secunda- quæ magis influit quam aliqua secunda- rum : et hoc modo procedit ratio in rum : et hoc modo procedit ratio in operibus divinis et miraculis, et aliis operibus divinis et miraculis, et aliis quæ sunt supra naturam. Ratio ergo quæ quæ sunt supra naturam. Ratio ergo quæ negatur quærenda esse in Littera, est negatur quærenda esse in Littera, est ratio primo modo procedens, et non ra- ratio primo modo procedens, et non ra- tio procedens ex principiis secundo modo tio procedens ex principiis secundo modo acceptis. acceptis.

AD ALIUD dicendum, quod omnia illa AD ALIUD dicendum, quod omnia illa principia secundum relationem ad cau- principia secundum relationem ad cau- sam primam se habent ut obedientia : et sam primam se habent ut obedientia : et ideo ratio non supponit ea nisi secun- ideo ratio non supponit ea nisi secun- dum transmutationem physicam. Cum dum transmutationem physicam. Cum autem quæritur de transmutatione divi- autem quæritur de transmutatione divi- na, procedit ratio ex altioribus princi- na, procedit ratio ex altioribus princi- piis his quidem non contrariis, sed is- piis his quidem non contrariis, sed is- tis utentibus potius ad libitum : quia se tis utentibus potius ad libitum : quia se habent ad alia sicut obedientia. habent ad alia sicut obedientia.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An in sacramento Eucharistiæ potest An in sacramento Eucharistiæ potest dici creari corpus Christi per Spiritum dici creari corpus Christi per Spiritum sanctum? et, Utrum per Spiritum fiat sanctum? et, Utrum per Spiritum fiat transsubstantiatio? transsubstantiatio?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, circa finem: « Sicut per Spiri- ibi, D, circa finem: « Sicut per Spiri-

tum sanctum vera caro, etc. » tum sanctum vera caro, etc. »

Hoc enim dupliciter videtur inconve- Hoc enim dupliciter videtur inconve- niens. niens.

1. Primo quidem : quia creatur id 1. Primo quidem : quia creatur id quod fit de nihilo: Christus autem quo- quod fit de nihilo: Christus autem quo-

ad carnis substantiam non est factus de ad carnis substantiam non est factus de nihilo, sed ex purissimis sanguinibus nihilo, sed ex purissimis sanguinibus gloriosæ Virginis: ergo vera caro Chri- gloriosæ Virginis: ergo vera caro Chri- sti per Spiritum sanctum non est creata. sti per Spiritum sanctum non est creata. 2. Secundo autem quod magis est ad 2. Secundo autem quod magis est ad propositum quia per Spiritum non vi- propositum quia per Spiritum non vi- detur esse transsubstantiatio in sacra- detur esse transsubstantiatio in sacra- mento, sed potius virtute verborum : mento, sed potius virtute verborum : quia aliter ad nihil esset utilis forma sa- quia aliter ad nihil esset utilis forma sa-

cramenti. cramenti.

3. Si forte dicatur, quod oportet in 3. Si forte dicatur, quod oportet in verbo esse divinam virtutem qua opere- verbo esse divinam virtutem qua opere- tur, sicut etiam in aliis sacramentis : tur, sicut etiam in aliis sacramentis : tunc videtur adhuc, quod inconvenienter tunc videtur adhuc, quod inconvenienter attribuitur Spiritui sancto: sed potius attribuitur Spiritui sancto: sed potius Filio erit hoc attribuendum, quod Ver- Filio erit hoc attribuendum, quod Ver- bum increatum symbolum habet ad hoc bum increatum symbolum habet ad hoc cum verbo creato: unde virtus Verbi cum verbo creato: unde virtus Verbi increati operantis est in verbo creato: increati operantis est in verbo creato: non ergo hoc attribuendum est Spiritui non ergo hoc attribuendum est Spiritui sancto. sancto.

SID CONIFA SID CONIFA

Idem eodem modo se habens, non est Idem eodem modo se habens, non est referendum nisi ad unam causam ope- referendum nisi ad unam causam ope- rantem caro Christi in sacramento ea- rantem caro Christi in sacramento ea- dem est quam traxit de Virgine, et eo- dem est quam traxit de Virgine, et eo- dem modo se habens in substantiaibus: dem modo se habens in substantiaibus: ergo referenda est in sacramento ad ergo referenda est in sacramento ad eamdem causam operantem, ad quam eamdem causam operantem, ad quam refertur in Virgine: sed in Virgine refertur in Virgine: sed in Virgine attribuitur Spiritui sancto: ergo etiam attribuitur Spiritui sancto: ergo etiam in sacramento, sicut expresse dicit Au- in sacramento, sicut expresse dicit Au- gustinus in Littera. gustinus in Littera.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod multa de hoc dicta sunt super tertium multa de hoc dicta sunt super tertium Sententiarum. Quantum autem pertinet Sententiarum. Quantum autem pertinet ad præsentem tractatum, dicendum quod ad præsentem tractatum, dicendum quod creare dicitur multipliciter, scilicet ex creare dicitur multipliciter, scilicet ex parte creantis et sic creatio est actus parte creantis et sic creatio est actus divinus non subjacens tempori : et hoc divinus non subjacens tempori : et hoc modo dicitur corpus Christi creatum. modo dicitur corpus Christi creatum. Alio modo dicitur creatio secundum Alio modo dicitur creatio secundum quod est ejus quod secundum suam ra- quod est ejus quod secundum suam ra- tionem non fundatur in aliquo priori se, tionem non fundatur in aliquo priori se, sed omnia alia fundantur in ipso : quia sed omnia alia fundantur in ipso : quia illud necesse est fieri ex nihilo si fit: et illud necesse est fieri ex nihilo si fit: et hoc modo dicit Philosophus, quod prima hoc modo dicit Philosophus, quod prima rerum creatarum est esse, et non est rerum creatarum est esse, et non est

Sed contr Sed contr

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

: :

IN IV SENTENT. DIST. X, D, ART. 10. IN IV SENTENT. DIST. X, D, ART. 10.

ante ipsum creatum aliud. Et dicit ibi ante ipsum creatum aliud. Et dicit ibi Commentator, quod ens fit per creatio- Commentator, quod ens fit per creatio- nem bonum autem et verum per infor- nem bonum autem et verum per infor- mationem quia habent se ad ens, sicut mationem quia habent se ad ens, sicut ad fundamentum in quo fundantur. Ter- ad fundamentum in quo fundantur. Ter- tio modo dicitur creari id quod secun- tio modo dicitur creari id quod secun- dum esse non est ex aliquo, licet secun- dum esse non est ex aliquo, licet secun- dum intentionem habeat aliquid prius dum intentionem habeat aliquid prius se : et sic dicitur mundus et colum se : et sic dicitur mundus et colum creata esse de nihilo. creata esse de nihilo.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate operatio corporis Christi in sacramento operatio corporis Christi in sacramento principaliter attribuitur Verbo increato, principaliter attribuitur Verbo increato, id est, appropriate, sicut supra in quæ- id est, appropriate, sicut supra in quæ- stione de forma sacramenti dictum est : stione de forma sacramenti dictum est : tamen secundum aliquid quod est in tamen secundum aliquid quod est in sacramento, Spiritui sancto appropria- sacramento, Spiritui sancto appropria- tur, scilicet quoad amorem unitivum tur, scilicet quoad amorem unitivum corporis mystici, et quoad hoc intel- corporis mystici, et quoad hoc intel-

263 263

ligitur verbum Augustini in Littera. ligitur verbum Augustini in Littera. AD OBJECTUM aliud, dicendum quod in AD OBJECTUM aliud, dicendum quod in utero caro Christi fiebat secundum esse utero caro Christi fiebat secundum esse carnis quæ non fuit ante et illa opera- carnis quæ non fuit ante et illa opera- tio propter attributionem gratiæ et boni- tio propter attributionem gratiæ et boni- tatis appropriate convenit Spiritui san- tatis appropriate convenit Spiritui san- cto. In sacramento autem non fit sic : cto. In sacramento autem non fit sic : quia non fit caro quæ non fuit ante : quia non fit caro quæ non fuit ante : sed potius illa eadem quæ est, et fuit sed potius illa eadem quæ est, et fuit ante. Unde operatio transsubstantiatio- ante. Unde operatio transsubstantiatio- nis non extendit se nisi super substan- nis non extendit se nisi super substan- tiam panis et vini et hoc fit verbo tiam panis et vini et hoc fit verbo creato in quo operatur Verbum increa- creato in quo operatur Verbum increa- tum et ideo non est idem modus ope- tum et ideo non est idem modus ope- randi et hoc est quod dicit Eusebius in randi et hoc est quod dicit Eusebius in ultima auctoritate in hoc capitulo indu- ultima auctoritate in hoc capitulo indu- cta ibi, « Invisibilis sacerdos visibiles cta ibi, « Invisibilis sacerdos visibiles « creaturas, etc. » « creaturas, etc. »

Ad 3. Ad 3.

264 264

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XI. DISTINCTIO XI.

De transsubstantiatione. De transsubstantiatione.

A. De modo ¹ conversionis. A. De modo ¹ conversionis.

Si autem quæritur, Qualis sit illa conversio: an formalis, an substantia- Si autem quæritur, Qualis sit illa conversio: an formalis, an substantia- lis, vel alterius generis ? diffinire non sufficio. Formalem tamen non esse lis, vel alterius generis ? diffinire non sufficio. Formalem tamen non esse cognosco: quia species rerum quæ ante fuerant, remanent, et sapor, et cognosco: quia species rerum quæ ante fuerant, remanent, et sapor, et pondus. Quibusdam esse videtur substantialis, dicentibus sic substantiam pondus. Quibusdam esse videtur substantialis, dicentibus sic substantiam converti in substantiam, ut hæc essentialiter fiat illa. Cui sensui præmissæ converti in substantiam, ut hæc essentialiter fiat illa. Cui sensui præmissæ auctoritates consentire videtur. auctoritates consentire videtur.

B. Oppositio. B. Oppositio.

Sed huic sententiæ sic opponitur ab aliis, Si substantia panis, inquiunt, Sed huic sententiæ sic opponitur ab aliis, Si substantia panis, inquiunt, vel vini convertitur substantialiter in corpus vel sanguinem Christi, quoti- vel vini convertitur substantialiter in corpus vel sanguinem Christi, quoti- die fit aliqua substantia corpus vel sanguis Christi, quæ ante non erat cor- die fit aliqua substantia corpus vel sanguis Christi, quæ ante non erat cor- pus et hodie est aliquid corpus Christi, quod heri non erat: et quotidie pus et hodie est aliquid corpus Christi, quod heri non erat: et quotidie augetur corpus Christi atque formatur de materia, de qua in conceptione augetur corpus Christi atque formatur de materia, de qua in conceptione non fuit factum. non fuit factum.

Quibus hoc modo responderi potest, quia non ea ratione dicitur corpus Quibus hoc modo responderi potest, quia non ea ratione dicitur corpus Christi confici verbo coelesti, quod ipsum corpus in conceptu Virginis for- Christi confici verbo coelesti, quod ipsum corpus in conceptu Virginis for- matum deinceps formetur: sed quia substantia panis vel vini, quæ ante matum deinceps formetur: sed quia substantia panis vel vini, quæ ante non fuerat corpus Christi vel sanguis, verbo cœlesti fit corpus vel sanguis. non fuerat corpus Christi vel sanguis, verbo cœlesti fit corpus vel sanguis.

1 Edit. J. Alleaume, modis. 1 Edit. J. Alleaume, modis.

IN IV SENTENT. DIST. XI, B, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XI, B, ART. 1.

265 265

Et ideo sacerdotes dicuntur conficere corpus Christi et sanguinem, quia Et ideo sacerdotes dicuntur conficere corpus Christi et sanguinem, quia eorum ministerio substantia panis fit caro, et substantia vini fit sanguis eorum ministerio substantia panis fit caro, et substantia vini fit sanguis Christi nec tamen aliquid additur corpori vel sanguini, nec augetur cor- Christi nec tamen aliquid additur corpori vel sanguini, nec augetur cor- pus Christi vel sanguis. pus Christi vel sanguis.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Si autem quæritur, Qualis sit illa, « Si autem quæritur, Qualis sit illa,

etc. » etc. »

Hic incipit Magister agere de modo Hic incipit Magister agere de modo conversionis. conversionis.

Et dividitur in tres partes: in quarum Et dividitur in tres partes: in quarum prima tangit conversionem ex parte prima tangit conversionem ex parte actus transsubstantiationis, et ex parte actus transsubstantiationis, et ex parte terminorum. In secunda autem, tangit terminorum. In secunda autem, tangit modum conversionis ex parte for- modum conversionis ex parte for- marum remanentium et hæc incipit in marum remanentium et hæc incipit in distinctione XII, ibi, A, « Sub alia distinctione XII, ibi, A, « Sub alia etiam specie tribus de causis, etc. » Et etiam specie tribus de causis, etc. » Et ibidem tangit de materia hujus sacra- ibidem tangit de materia hujus sacra- menti. In tertia autem, tangit actus sa- menti. In tertia autem, tangit actus sa- cramentales: ut fractio, partitio, et co- cramentales: ut fractio, partitio, et co- mestio, super quid sint? Utrum super mestio, super quid sint? Utrum super formam remanentem, vel super aliud formam remanentem, vel super aliud aliquid in sacramento? et hoc tangit in aliquid in sacramento? et hoc tangit in distinctione XIII, ibi, A, « Solet etiam distinctione XIII, ibi, A, « Solet etiam quæri de fractione et partitione, etc. » quæri de fractione et partitione, etc. »

Circa primum autem in residuo hujus Circa primum autem in residuo hujus distinction is facit Magister in Littera distinction is facit Magister in Littera quæstionem et ad solutionem hujus tres quæstionem et ad solutionem hujus tres opiniones inducit, aliquas probans, et opiniones inducit, aliquas probans, et aliam improbans per auctoritates. aliam improbans per auctoritates.

Quæstio autem est hæc, Utrum illa Quæstio autem est hæc, Utrum illa conversio sit formalis, aut substantialis? conversio sit formalis, aut substantialis? Et determinat, quod non est formalis: Et determinat, quod non est formalis: quia forma remanet, transmutatum au- quia forma remanet, transmutatum au- tem secundum formam non remanet. tem secundum formam non remanet.

Et postea solvendo inducit tres opi- Et postea solvendo inducit tres opi- niones, quæ patent in Littera, et ex niones, quæ patent in Littera, et ex disputatione patebit intentio capituli : disputatione patebit intentio capituli : quia omnes tres opiniones in uno capi- quia omnes tres opiniones in uno capi- tulo inducuntur. tulo inducuntur.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An in sacramento corporis Christi sit An in sacramento corporis Christi sit aliqua conversio sive transmutatio? aliqua conversio sive transmutatio?

Quæramus ergo circa principium capi- Quæramus ergo circa principium capi- tuli quatuor scilicet, an sit in hoc sa- tuli quatuor scilicet, an sit in hoc sa- cramento aliqua conversio? cramento aliqua conversio?

Secundo, Cujusmodi conversio, vel Secundo, Cujusmodi conversio, vel transmutatio? transmutatio?

Tertio, Utrum illa transmutatio sit in Tertio, Utrum illa transmutatio sit in tempore vel subito ? tempore vel subito ?

Quarto, et ultimo quæritur, Qualiter Quarto, et ultimo quæritur, Qualiter se habeat ad transmutationem creatio- se habeat ad transmutationem creatio- nis, et operationem naturæ, et operatio- nis, et operationem naturæ, et operatio- nem illam qua fiunt miracula? Et ibi- nem illam qua fiunt miracula? Et ibi- dem determinabitur, Utrum sit mirabilis, dem determinabitur, Utrum sit mirabilis, vel miraculosa ? vel miraculosa ?

AD PRIMUM horum sic proceditur : AD PRIMUM horum sic proceditur : 1. In omni transmutatione necesse est 1. In omni transmutatione necesse est accipere subjectum, et duo extrema inter accipere subjectum, et duo extrema inter quæ fit transmutatio: subjectum autem quæ fit transmutatio: subjectum autem est quod est idem sub utroque extremo- est quod est idem sub utroque extremo- rum, licet differant secundum formam et rum, licet differant secundum formam et esse in sacramento autem non est acci- esse in sacramento autem non est acci- pere sic ergo non est aliqua transmuta- pere sic ergo non est aliqua transmuta- tio in sacramento. PROBATUR autem prima tio in sacramento. PROBATUR autem prima per dicta omnium Philosophorum. Cum per dicta omnium Philosophorum. Cum enim transmutatio sit via ad esse, oportet enim transmutatio sit via ad esse, oportet eam esse in aliquo sicut in subjecto. Si- eam esse in aliquo sicut in subjecto. Si- militer cum transmutatur, fit renovatio militer cum transmutatur, fit renovatio situs, vel esse, vel formæ alicujus acci- situs, vel esse, vel formæ alicujus acci- dentalis et oportet esse duo extrema, dentalis et oportet esse duo extrema, unum a quo, et alterum ad quod fit trans- unum a quo, et alterum ad quod fit trans- mutatio. SECUNDA autem probatur per mutatio. SECUNDA autem probatur per hoc quod nihil additur corpori Christi : hoc quod nihil additur corpori Christi :

266 266

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nec aliquid secundum materiam est sub nec aliquid secundum materiam est sub forma corporis Christi post consecratio- forma corporis Christi post consecratio- nem, quod ante modo fuit. nem, quod ante modo fuit.

2. Item, Si est transmutatio: aut est se- 2. Item, Si est transmutatio: aut est se- cundum totum, aut secundum partem. Si cundum totum, aut secundum partem. Si secundum totum, ita quod totum manens secundum totum, ita quod totum manens totum ad alium transfertur situm, tunc totum ad alium transfertur situm, tunc erit loci mutatio, quod est falsum. Si au- erit loci mutatio, quod est falsum. Si au- tem secundum partem aut essentialem, tem secundum partem aut essentialem, et tunc erit generatio, vel corruptio: aut et tunc erit generatio, vel corruptio: aut accidentalem, et tunc erit alteratio, vel accidentalem, et tunc erit alteratio, vel augmentatio, vel diminutio. Constat au- augmentatio, vel diminutio. Constat au- tem, quod nihil horum est. Ergo patet, tem, quod nihil horum est. Ergo patet, quod nulla transmutatio est in sacra- quod nulla transmutatio est in sacra- mento. mento.