IN IV SENTENT. DIST. IX, C, ART. 13. IN IV SENTENT. DIST. IX, C, ART. 13.

239 239

dicit ipsam efficientiam. Quasi dicat: Per hæc sacramenta præsta, ut sicut dicit ipsam efficientiam. Quasi dicat: Per hæc sacramenta præsta, ut sicut sacramentaliter carnem Christi sumimus, ita spiritualiter sumamus. Vel sacramentaliter carnem Christi sumimus, ita spiritualiter sumamus. Vel petit sacerdos, ut Christus qui nunc vere sub specie panis et vini sumitur, petit sacerdos, ut Christus qui nunc vere sub specie panis et vini sumitur, manifesta visione, sicut in essentia divinitatis est, quandoque accipiatur 1. manifesta visione, sicut in essentia divinitatis est, quandoque accipiatur 1. Constat ergo a bonis et a malis sumi corpus Christi : sed a bonis ad salutem, Constat ergo a bonis et a malis sumi corpus Christi : sed a bonis ad salutem, a malis ad perniciem. a malis ad perniciem.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An sacerdos petat ut Christus qui nunc An sacerdos petat ut Christus qui nunc sub specie panis accipitur, manifesta sub specie panis accipitur, manifesta visione accipiatur ? visione accipiatur ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, circa finem: « Petit ut Christus ibi, C, circa finem: « Petit ut Christus qui nunc vere sub specie panis et vini qui nunc vere sub specie panis et vini sumitur, manifesta visione, etc. » sumitur, manifesta visione, etc. »

Hoc iterum videtur falsum : quia Hoc iterum videtur falsum : quia

1. Sacramentum non habebit rem in 1. Sacramentum non habebit rem in futuro eo quod in futuro non indigemus futuro eo quod in futuro non indigemus viatico quia tunc non erimus in via, viatico quia tunc non erimus in via, sed in patria: ergo videtur, quod nihil sed in patria: ergo videtur, quod nihil sit dictum quia tunc capietur manifesta sit dictum quia tunc capietur manifesta visione, sicut capitur modo sub specie visione, sicut capitur modo sub specie

sacramenti. sacramenti.

2. Item, Frui Deo per speciem in 2. Item, Frui Deo per speciem in aperta visione non est actus sacramenti aperta visione non est actus sacramenti vel succedens sacramento, sed potius ac- vel succedens sacramento, sed potius ac- tus beatitudinis succedens virtuti vini tus beatitudinis succedens virtuti vini vel pluribus, ut determinatur in prima vel pluribus, ut determinatur in prima distinctione primi libri hujus voluminis: distinctione primi libri hujus voluminis: ergo videtur, quod in precibus Ecclesiæ ergo videtur, quod in precibus Ecclesiæ inconvenienter hæc duo conjungantur, inconvenienter hæc duo conjungantur, ut sicut nunc per speciem sacramenti, ut sicut nunc per speciem sacramenti, ita quandoque per speciem divinitatis ita quandoque per speciem divinitatis aperta visione capiamus. aperta visione capiamus.

3. Item, Nunc capimus eum per gu- 3. Item, Nunc capimus eum per gu-

1 S. GREGORIUS, In homil. Paschali. 1 S. GREGORIUS, In homil. Paschali.

2 S. DYONISIUS, Lib. de Hierarchia ecclesias- 2 S. DYONISIUS, Lib. de Hierarchia ecclesias-

stum corporis et sanguinis ejus: tunc au- stum corporis et sanguinis ejus: tunc au- tem ita non capiemus, sed per contem- tem ita non capiemus, sed per contem- plationem et fruitionem: ergo videtur, plationem et fruitionem: ergo videtur, quod nulla sit oratio. quod nulla sit oratio.

SED CONTRA: SED CONTRA:

In Ecclesiastica hierarchia dicit Dio- In Ecclesiastica hierarchia dicit Dio- nysius, quod « Jesu divinæ participatio- nysius, quod « Jesu divinæ participatio- nis symbolum est Eucharistiæ sanctissi- nis symbolum est Eucharistiæ sanctissi- mæ assumptio³. » Constat autem quod mæ assumptio³. » Constat autem quod intelligit divinam participationem illam intelligit divinam participationem illam quæ est per fructum in gloria. Ergo vi- quæ est per fructum in gloria. Ergo vi- detur succedere manducationi et sump- detur succedere manducationi et sump- tioni sacramentali. tioni sacramentali.

SOLUTIO. Dicendum, quod sacramen- SOLUTIO. Dicendum, quod sacramen- tum hoc sicut et alia, habet duplicem tum hoc sicut et alia, habet duplicem rem unam quæ est contenta et signifi- rem unam quæ est contenta et signifi- cata, et illam consequitur in præsenti, cata, et illam consequitur in præsenti, et hæc est propria sacramento: et de et hæc est propria sacramento: et de istis rebus sacramentorum sæpius dictum istis rebus sacramentorum sæpius dictum est supra. Aliam habet significatam et est supra. Aliam habet significatam et non contentam: et quia sacramentum non contentam: et quia sacramentum est causa rei quam continet, et illam rem est causa rei quam continet, et illam rem non continet, consequens est quod etiam non continet, consequens est quod etiam non causet eam: sicut res baptismi est non causet eam: sicut res baptismi est fulgor gloriæ in resurrectione, et ita de fulgor gloriæ in resurrectione, et ita de aliis. Ita potest dici hic, quod participa- aliis. Ita potest dici hic, quod participa- tio per fructum divinitatis in aperta vi- tio per fructum divinitatis in aperta vi- sione est res significata, et non causata, sione est res significata, et non causata, nec contenta in hoc sacramento, hoc nec contenta in hoc sacramento, hoc modo quo significatur fructus dulcedinis modo quo significatur fructus dulcedinis gloriæ in gustu Dei per fructum et gloriæ in gustu Dei per fructum et gustum dulcedinis spiritualis in sacra- gustum dulcedinis spiritualis in sacra- mento in quo est Christus auctor gra- mento in quo est Christus auctor gra- tiæ et ita intelligit Dionysius. tiæ et ita intelligit Dionysius.

tica, cap. 3. tica, cap. 3.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

240 240

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD PRIMUM ergo quod objicitur, dicen- AD PRIMUM ergo quod objicitur, dicen- dum quod non est opus tunc viatico, sed dum quod non est opus tunc viatico, sed est gustus felicitatis ut finis, qui signi- est gustus felicitatis ut finis, qui signi- ficatur in gustu viatici: sicut ea quæ ficatur in gustu viatici: sicut ea quæ sunt patriæ, significantur sæpius per ea sunt patriæ, significantur sæpius per ea quæ sunt viæ. quæ sunt viæ.

AD ALIUD dicendum, quod est actus AD ALIUD dicendum, quod est actus sacramenti ut significantis, sed non est sacramenti ut significantis, sed non est actus sacramenti ut causantis eum: sic- actus sacramenti ut causantis eum: sic- ut etiam plena gloria in dotibus animæ ut etiam plena gloria in dotibus animæ et corporis dicitur esse res baptismi: et et corporis dicitur esse res baptismi: et super hoc fundatur intentio orantis. super hoc fundatur intentio orantis.

IN IV SENTENT. DIST. X, A. IN IV SENTENT. DIST. X, A.

241 241

DISTINCTIO X. DISTINCTIO X.

De errore majoris inconvenientiæ circa Eucharistiam. De errore majoris inconvenientiæ circa Eucharistiam.

A. De hæresi aliorum qui dicunt corpus Christi non esse in altari nisi in signo. A. De hæresi aliorum qui dicunt corpus Christi non esse in altari nisi in signo.

Sunt item alii præcedentium insaniam transcendentes, qui Dei virtu- Sunt item alii præcedentium insaniam transcendentes, qui Dei virtu- tem juxta modum naturalium rerum metientes, audacius ac periculosius tem juxta modum naturalium rerum metientes, audacius ac periculosius veritati contradicunt: asserentes in altari non esse corpus Christi vel san- veritati contradicunt: asserentes in altari non esse corpus Christi vel san- guinem, nec substantiam panis vel vini in substantiam carnis et sanguinis guinem, nec substantiam panis vel vini in substantiam carnis et sanguinis converti, sed ita Christum dixisse: Hoc est corpus meum³, sicut Apostolus converti, sed ita Christum dixisse: Hoc est corpus meum³, sicut Apostolus dixit: Petra autem erat Christus ³. Dicunt enim ibi esse corpus Christi tan- dixit: Petra autem erat Christus ³. Dicunt enim ibi esse corpus Christi tan- tum in sacramento, id est, in signo, et tantum in signo manducari a nobis. tum in sacramento, id est, in signo, et tantum in signo manducari a nobis. Qui errandi occasionem sumunt a verbis veritatis, unde prima hæresis Qui errandi occasionem sumunt a verbis veritatis, unde prima hæresis facta est in discipulis Christi *. Cum enim diceret : Nisi quis manducaverit facta est in discipulis Christi *. Cum enim diceret : Nisi quis manducaverit carnem meam et biberit sanguinem meum, non habebit vitam æternam": carnem meam et biberit sanguinem meum, non habebit vitam æternam": illi non intelligentes dixerunt: Durus est hic sermo, et quis potest eum au- illi non intelligentes dixerunt: Durus est hic sermo, et quis potest eum au- dire ? et abierunt retro. Illis discedentibus, instruxit duodecim qui reman- dire ? et abierunt retro. Illis discedentibus, instruxit duodecim qui reman- serant. Spiritus est, inquit, qui vivificat, caro non prodest quidquam. Verba serant. Spiritus est, inquit, qui vivificat, caro non prodest quidquam. Verba quæ ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunl. Intellexisti spiritualiter? quæ ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunl. Intellexisti spiritualiter? spiritus et vita sunt. Intellexisti carnaliter? etiam sic spiritus et vita sunt, spiritus et vita sunt. Intellexisti carnaliter? etiam sic spiritus et vita sunt, sed tibi non sunt. Spiritualiter intellige quæ locutus sum. Non hoc corpus sed tibi non sunt. Spiritualiter intellige quæ locutus sum. Non hoc corpus quod videtis manducaturi estis, et bibituri illum sanguinem quem fusuri quod videtis manducaturi estis, et bibituri illum sanguinem quem fusuri

8 8

Edit. J. Alleaume, et. Edit. J. Alleaume, et.

2 Matth. XXVI, 26. 2 Matth. XXVI, 26.

3 I ad Corinth. x, 4. 3 I ad Corinth. x, 4.

* S. AUGUSTINUS, Super Psal. LIV. Cf. De conse. dist. II, cap. Prima (Nota edit. Lugd.). * S. AUGUSTINUS, Super Psal. LIV. Cf. De conse. dist. II, cap. Prima (Nota edit. Lugd.).

5 Joan. vi, 54: Dixit ergo eis Jesus: Amen, amen, dico vobis, nisi manducaveritis carnem Filii 5 Joan. vi, 54: Dixit ergo eis Jesus: Amen, amen, dico vobis, nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis. hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis.

6 Joan. VI, 61. 6 Joan. VI, 61.

7 Joan. VI, 64. 7 Joan. VI, 64.

8 Edit. J. Alleaume, effusuri sunt. 8 Edit. J. Alleaume, effusuri sunt.

XXIX XXIX

16 16

242 242

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

qui me crucifigent. Sacramentum aliquod vobis commendavi, spiritualiter qui me crucifigent. Sacramentum aliquod vobis commendavi, spiritualiter intellectum vivificabit vos caro autem non prodest quidquam. Sunt etiam intellectum vivificabit vos caro autem non prodest quidquam. Sunt etiam et alia illorum insaniæ fomitem ministrantia. Ait enim Augustinus: Donec et alia illorum insaniæ fomitem ministrantia. Ait enim Augustinus: Donec sæculum finiatur, sursum est Dominus: sed tamen etiam hic nobiscum est sæculum finiatur, sursum est Dominus: sed tamen etiam hic nobiscum est veritas Dominus. Corpus enim in quo resurrexit, in uno loco esse oportet : veritas Dominus. Corpus enim in quo resurrexit, in uno loco esse oportet : veritas autem ejus ubique diffusa est'. Item 2, Una persona est Deus et veritas autem ejus ubique diffusa est'. Item 2, Una persona est Deus et homo ubique per id quod est Deus, in coelo per id quod homo est Christus. homo ubique per id quod est Deus, in coelo per id quod homo est Christus. Dicit etiam: Semper pauperes habetis vobiscum, me autem non semper ha- Dicit etiam: Semper pauperes habetis vobiscum, me autem non semper ha- betis. His aliisque utuntur præfati hæretici in assertionem sui erroris. betis. His aliisque utuntur præfati hæretici in assertionem sui erroris.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Sunt et alii præcedentium insaniam, « Sunt et alii præcedentium insaniam, etc. » etc. »

In præhabitis exclusit Magister erro. In præhabitis exclusit Magister erro. rem quorumdam dicentium corpus Chri- rem quorumdam dicentium corpus Chri- sti non sumi a malis: qui fuit error mi- sti non sumi a malis: qui fuit error mi- noris inconvenientiæ. Hic autem tangit noris inconvenientiæ. Hic autem tangit errorem majoris inconvenientiæ, eorum errorem majoris inconvenientiæ, eorum scilicet qui negant corpus Christi esse in scilicet qui negant corpus Christi esse in altari. altari.

Contra istud primo inducit quasdam Contra istud primo inducit quasdam auctoritates Canonis et Patrum, ex qui- auctoritates Canonis et Patrum, ex qui- bus habuit ortum; et secundo, easdem bus habuit ortum; et secundo, easdem solvit et determinat, ibi, B, « Quæ ex solvit et determinat, ibi, B, « Quæ ex eadem ratione omnia accipienda sunt, eadem ratione omnia accipienda sunt, etc. » Tertio, ponit sophisticas rationes etc. » Tertio, ponit sophisticas rationes quibus isti decipiebantur, et solvit, au- quibus isti decipiebantur, et solvit, au- ctoritatibus improbans dictum eorum, ctoritatibus improbans dictum eorum, ibi, C, § 2: « Satis responsum est hære- ibi, C, § 2: « Satis responsum est hære- ticis, et objectionibus, etc. » ticis, et objectionibus, etc. »

Et hoc est quod dicit usque ad se- Et hoc est quod dicit usque ad se- quentem partem, in qua tangit de modo quentem partem, in qua tangit de modo conversionis. conversionis.

Et per hoc patet sententia: et si quid Et per hoc patet sententia: et si quid minus est, per disputationem manifesta- minus est, per disputationem manifesta-

bitur. bitur.

S. AUGUSTINUS, Super Psal. LIV. S. AUGUSTINUS, Super Psal. LIV. 2 IDEM, Ad Dardanum, Epist. 54. 2 IDEM, Ad Dardanum, Epist. 54.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An corpus Christi vere sit in altari, An corpus Christi vere sit in altari, aut solum sicuti signatum in signo? aut solum sicuti signatum in signo?

Sit ergo hæc prima quæstio de errore Sit ergo hæc prima quæstio de errore quem nititur Magister in Littera elidere, quem nititur Magister in Littera elidere, scilicet an corpus Christi sit in altari, vel scilicet an corpus Christi sit in altari, vel

non? non?

Videtur enim multis rationibus, quod Videtur enim multis rationibus, quod non sit : non sit :

1. Quidquid enim est immutabile, ni- 1. Quidquid enim est immutabile, ni- hil abjiciens, et nihil recipiens, hoc non hil abjiciens, et nihil recipiens, hoc non fit in aliquo loco per conversionem alicu- fit in aliquo loco per conversionem alicu- jus in ipsum corpus Christi gloriosum jus in ipsum corpus Christi gloriosum est immutabile, nihil abjiciens, et nihil est immutabile, nihil abjiciens, et nihil recipiens ergo non fit in aliquo loco per recipiens ergo non fit in aliquo loco per conversionem alicujus in ipsum. MAJOR conversionem alicujus in ipsum. MAJOR patet per se et si aliquis dubitat, proba- patet per se et si aliquis dubitat, proba- tur sic Omnis mutatio fit per alicujus tur sic Omnis mutatio fit per alicujus abjectionem, et alicujus adventum : ergo abjectionem, et alicujus adventum : ergo a destructione consequentis, quod nihil a destructione consequentis, quod nihil abjicit, aut nihil accipit, hoc est immuta- abjicit, aut nihil accipit, hoc est immuta- bile omnino. Si autem nihil suscipit, vi- bile omnino. Si autem nihil suscipit, vi- detur sequi necessario, quod nihil con- detur sequi necessario, quod nihil con- vertitur in ipsum. vertitur in ipsum.

2. Item, Omne quod loco circumscri- 2. Item, Omne quod loco circumscri- bitur, non fit in alio loco nisi prius rece- bitur, non fit in alio loco nisi prius rece-

3 Matth. XXVI, 3 Matth. XXVI,

11. 11.

IN IV SENTENT. DIST. X, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. X, A, ART. 1.

dat a loco in quo est : corpus Christi lo- dat a loco in quo est : corpus Christi lo- co circumscribitur : ergo non fit in alio co circumscribitur : ergo non fit in alio loco, quam in coelo, nisi prius recedat a loco, quam in coelo, nisi prius recedat a loco coeli empyrei in quo est: non autem loco coeli empyrei in quo est: non autem recedit, ut Sancti omnes dicunt: ergo recedit, ut Sancti omnes dicunt: ergo non fit in loco alio: ergo nec in altari: non fit in loco alio: ergo nec in altari: ergo non est in altari, ut dicit illa opi- ergo non est in altari, ut dicit illa opi-

nio. nio.

3. Item, Secundum modum loquendi, 3. Item, Secundum modum loquendi, majoris dignitatis et simplicitatis sunt majoris dignitatis et simplicitatis sunt spiritus quam corpora: nullus autem spiritus quam corpora: nullus autem spiritus creatus potest simul esse in di- spiritus creatus potest simul esse in di- versis locis ergo multo minus potest versis locis ergo multo minus potest corpus simul in diversis locis esse: cor- corpus simul in diversis locis esse: cor- pus autem Christi est in coelo manens : pus autem Christi est in coelo manens : ergo non in altari. ergo non in altari.

4. Item, De Deo hæc est falsa, Deus 4. Item, De Deo hæc est falsa, Deus est alibi quam ubi ipse est, cum tamen est alibi quam ubi ipse est, cum tamen Deus sit ubique: ergo multo magis falsa Deus sit ubique: ergo multo magis falsa est de his quæ loco diffiniuntur et cir- est de his quæ loco diffiniuntur et cir- cumscribuntur: corpus autem Christi cumscribuntur: corpus autem Christi loco circumscribitur: ergo est in loco de- loco circumscribitur: ergo est in loco de- terminato, et non est alibi quam ubi est: terminato, et non est alibi quam ubi est: ergo non est alibi quam in cœlo, quia ibi ergo non est alibi quam in cœlo, quia ibi est ergo non est in altari. est ergo non est in altari.

: :

5. Item, Si daretur, quod posset esse 5. Item, Si daretur, quod posset esse alibi, et hoc simul et semel, videtur ex alibi, et hoc simul et semel, videtur ex hoc sequi, quod posset esse ubique: et hoc sequi, quod posset esse ubique: et hoc duabus rationibus, quarum una est : hoc duabus rationibus, quarum una est : quia, sicut alibi dicitur, si duo corpora quia, sicut alibi dicitur, si duo corpora possent esse simul in uno loco, eadem possent esse simul in uno loco, eadem ratione et infinita: ita videtur sequi hic, ratione et infinita: ita videtur sequi hic, quod circumscriptio loci non magis re- quod circumscriptio loci non magis re- pugnat ad esse simul in pluribus locis pugnat ad esse simul in pluribus locis quam ad esse ubique: si ergo potest es- quam ad esse ubique: si ergo potest es- se in pluribus locis, potest etiam esse se in pluribus locis, potest etiam esse ubique. Secunda ratio est: quia detur, ubique. Secunda ratio est: quia detur, quod consecretur ubique, et in omni loco quod consecretur ubique, et in omni loco est ubi consecratur: ergo erit tunc ubi- est ubi consecratur: ergo erit tunc ubi- que. Hoc autem si forte non videatur que. Hoc autem si forte non videatur alicui inconveniens, ostendatur esse in- alicui inconveniens, ostendatur esse in- conveniens sic: Augustinus dicit, quod conveniens sic: Augustinus dicit, quod soli Deo proprium est esse ubique: cor- soli Deo proprium est esse ubique: cor- pus autem Christi non est Deus, sicut pus autem Christi non est Deus, sicut nec anima Christi Deus est, licet homo nec anima Christi Deus est, licet homo Deus sit et sic corpori Christi non con- Deus sit et sic corpori Christi non con- venit esse ubique: ergo videtur non esse venit esse ubique: ergo videtur non esse in altari. in altari.

6. Item, Videtur, quod non sit intelli- 6. Item, Videtur, quod non sit intelli-

243 243

gibile corpus Christi esse in altari : loco gibile corpus Christi esse in altari : loco enim circumscribitur, cui assignatur enim circumscribitur, cui assignatur principium, medium, et terminus secun- principium, medium, et terminus secun- dum diversitates loci : constat autem, dum diversitates loci : constat autem, quod id quod numquam est extra termi- quod id quod numquam est extra termi- nos contentos, qui sunt termini locati nos contentos, qui sunt termini locati intra, numquam est extra terminos con- intra, numquam est extra terminos con- tinentes, qui sunt locus corporis: corpus tinentes, qui sunt locus corporis: corpus autem Christi numquam est extra termi- autem Christi numquam est extra termi- nos contentos in cœlo empyreo, qui sunt nos contentos in cœlo empyreo, qui sunt dimensiones sui: ergo numquam est dimensiones sui: ergo numquam est extra terminos loci continentis: non au- extra terminos loci continentis: non au- tem potest esse in altari nisi sit extra tem potest esse in altari nisi sit extra terminos continentes scilicet loci: ergo terminos continentes scilicet loci: ergo numquam est in altari, ut videtur. numquam est in altari, ut videtur.

7. Si forte dicas, sicut fere omnes di- 7. Si forte dicas, sicut fere omnes di- cunt, quod corpus Christi tria habet, et cunt, quod corpus Christi tria habet, et per illa tria se habet ad locum. Est enim per illa tria se habet ad locum. Est enim corpus dimensionem habens, et per hoc corpus dimensionem habens, et per hoc habet quod loco circumscribitur. Est idem habet quod loco circumscribitur. Est idem gloriosum, et per hoc habet quod pot- gloriosum, et per hoc habet quod pot- est esse cum alio corpore in eodem loco. est esse cum alio corpore in eodem loco. Item, est unitum divinitati, et ex hoc Item, est unitum divinitati, et ex hoc habet quod potest esse in pluribus locis habet quod potest esse in pluribus locis simul. Sed illud videtur non posse stare. simul. Sed illud videtur non posse stare. Primo quidem: quia corpus Christi an- Primo quidem: quia corpus Christi an- tequam esset gloriosum, secundum hoc, tequam esset gloriosum, secundum hoc, non potuit esse cum alio corpore in eo- non potuit esse cum alio corpore in eo- dem loco, quod est erroneum : quia ipse dem loco, quod est erroneum : quia ipse in cœna corpus suum dedit antequam in cœna corpus suum dedit antequam glorificaretur: unde illa distinctio nihil glorificaretur: unde illa distinctio nihil videtur valere ad propositum. videtur valere ad propositum.

8. Præterea, Aliud est quærere, Quid 8. Præterea, Aliud est quærere, Quid Deus possit facere? et aliud, Quid in re- Deus possit facere? et aliud, Quid in re- bus possit fieri? ut dicit Augustinus. bus possit fieri? ut dicit Augustinus. Quod enim quantum moveatur localiter Quod enim quantum moveatur localiter in nunc sive in instanti, Deus potest fa- in nunc sive in instanti, Deus potest fa- cere et tamen Deus non potest facere cere et tamen Deus non potest facere quin accipiatur necessario primum et quin accipiatur necessario primum et ultimum ergo necessario fit successio ultimum ergo necessario fit successio in motu ipsius, et motus in instanti non in motu ipsius, et motus in instanti non potest ei convenire. A simili, licet cor- potest ei convenire. A simili, licet cor- pus illud sit unitum divinitati, tamen pus illud sit unitum divinitati, tamen hæc unio non tollit ab eo dimensionem hæc unio non tollit ab eo dimensionem circumscriptibilem: sed illa remanente, circumscriptibilem: sed illa remanente, videtur impossibile esse, quod simul sit videtur impossibile esse, quod simul sit in diversis locis. in diversis locis.

9. Item, Quæ est necessitas, quod 9. Item, Quæ est necessitas, quod Christus sit in altari cum corpore et ani- Christus sit in altari cum corpore et ani-

Sed contra. Sed contra.

244 244

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ma? Videtur enim gloriosius operari pos- ma? Videtur enim gloriosius operari pos- se, ubi aliquis non est præsentialiter, se, ubi aliquis non est præsentialiter, quam ubi est ergo Christo etiam glo- quam ubi est ergo Christo etiam glo- riosius esset facere gratiam hujus sacra- riosius esset facere gratiam hujus sacra- menti, ubi non esset præsentialis, quam menti, ubi non esset præsentialis, quam ubi esset præsens: ergo videtur, quod ubi esset præsens: ergo videtur, quod cum ipse semper faciat melius, quod ipse cum ipse semper faciat melius, quod ipse non sit in altari. non sit in altari.

10. Item, Supra in principio libri, ta- 10. Item, Supra in principio libri, ta- ctæ sunt causæ quibus instituta sunt sa- ctæ sunt causæ quibus instituta sunt sa- cramenta, et una est ibi posita, quæ est cramenta, et una est ibi posita, quæ est causa humilitatis, ut scilicet in hoc ho- causa humilitatis, ut scilicet in hoc ho- mo humilietur, quod quærit salutem in mo humilietur, quod quærit salutem in inferioribus se. Si autem Christus dicatur inferioribus se. Si autem Christus dicatur esse in altari, nihil est in hoc sacramen- esse in altari, nihil est in hoc sacramen- to inferius homine : ergo perit causa in- to inferius homine : ergo perit causa in- stitutionis, et fructus sacramenti: ergo stitutionis, et fructus sacramenti: ergo melius est ponere Christum non esse in melius est ponere Christum non esse in altari, quam esse, altari, quam esse, ut videtur. ut videtur.

SI HOC conceditur, SI HOC conceditur,

1. Erit expresse contra fidem, sicut di- 1. Erit expresse contra fidem, sicut di-

citur in Littera. citur in Littera.

2. Item, Esset contra gratiam. Dici- 2. Item, Esset contra gratiam. Dici- tur enim in Deuteronomio, xxxII, 4, quod tur enim in Deuteronomio, xxxII, 4, quod Dei perfecta sunt opera: si ergo perfecta Dei perfecta sunt opera: si ergo perfecta sunt opera creationis, multo magis per- sunt opera creationis, multo magis per- fecta esse debent opera gratiæ et recrea- fecta esse debent opera gratiæ et recrea- tionis in sacramentis: hæc autem gratia tionis in sacramentis: hæc autem gratia præcipue est ut nos conjungamur Deo, et præcipue est ut nos conjungamur Deo, et ipse conjungatur nobis: ergo in aliquo ipse conjungatur nobis: ergo in aliquo sacramento debet ista conjunctio esse sacramento debet ista conjunctio esse completa ergo in aliquo sacramento completa ergo in aliquo sacramento nobis corporaliter debuit conjungi. nobis corporaliter debuit conjungi.

3. Item, In donis gratiæ gratum fa- 3. Item, In donis gratiæ gratum fa- cientis quæ est gratuita virtus Spiritus cientis quæ est gratuita virtus Spiritus sancti, essentialiter, potentialiter, et præ- sancti, essentialiter, potentialiter, et præ- sentialiter, et per inhabitantem gratiam sentialiter, et per inhabitantem gratiam conjungitur et illabitur nobis. Cum ergo conjungitur et illabitur nobis. Cum ergo adhuc sit alia pars gratiæ gratum facien- adhuc sit alia pars gratiæ gratum facien- tis in sacramentis, per illam debet con- tis in sacramentis, per illam debet con- jungi his unde trahit effectum: ille au- jungi his unde trahit effectum: ille au- tem est Christus passus in corpore et tem est Christus passus in corpore et anima, a quo omne sacramentum habet anima, a quo omne sacramentum habet vim ergo ipse idem in aliquo sacra- vim ergo ipse idem in aliquo sacra- mento in corpore et anima nobis debet mento in corpore et anima nobis debet conjungi, ut videtur. conjungi, ut videtur.

' '

communicaverunt carni et sanguini, et communicaverunt carni et sanguini, et ipse similiter participavit eisdem, ut es- ipse similiter participavit eisdem, ut es- set conformis nobis in natura: sed ex set conformis nobis in natura: sed ex eisdem secundum naturam generatur eisdem secundum naturam generatur natura, et cibatur: ergo videtur, quod natura, et cibatur: ergo videtur, quod etiam in sua natura conformis nobis de- etiam in sua natura conformis nobis de- buit esse noster cibus. buit esse noster cibus.

er- er-

5. Item, Nos omnibus modis indige- 5. Item, Nos omnibus modis indige- bamus sibi conformari : ergo oportuit bamus sibi conformari : ergo oportuit hoc fieri per aliquid incorporans nos ei : hoc fieri per aliquid incorporans nos ei : hoc autem esse non potuit nisi ipse hoc autem esse non potuit nisi ipse go oportuit, quod per ipsum incorpore- go oportuit, quod per ipsum incorpore- mur ei ergo necesse fuit, quod corpus mur ei ergo necesse fuit, quod corpus suum in aliquo daret nobis: in nullo au- suum in aliquo daret nobis: in nullo au- tem ita convenienter datur sicut in edu- tem ita convenienter datur sicut in edu- lio ergo in edulio debuit nobis dari, ut lio ergo in edulio debuit nobis dari, ut videtur. videtur.

SOLUTIO. Absque omni ambiguitate SOLUTIO. Absque omni ambiguitate tenendum est, quod Christus corporali- tenendum est, quod Christus corporali- ter est in altari: et quod hæresis sit id ter est in altari: et quod hæresis sit id quod recitat Magister in Littera, scilicet quod recitat Magister in Littera, scilicet quod Christus non sit in altari nisi sicut quod Christus non sit in altari nisi sicut signatum in signo. signatum in signo.

AD OBJECTUM autem primum contra AD OBJECTUM autem primum contra hoc, dicendum quod absque dubio cor- hoc, dicendum quod absque dubio cor- pus Christi modo est immutabile, nihil pus Christi modo est immutabile, nihil suscipiens nihilque abjiciens, quia est suscipiens nihilque abjiciens, quia est gloriosum : tamen non sequitur hoc gloriosum : tamen non sequitur hoc quod pro consequenti, quasi adhuc ulte- quod pro consequenti, quasi adhuc ulte- rius inferatur, quod non efficiatur alicubi rius inferatur, quod non efficiatur alicubi per conversionem alicujus in ipsum : per conversionem alicujus in ipsum : aliter enim est de conversione in aliud aliter enim est de conversione in aliud secundum totam essentiam, et aliter est secundum totam essentiam, et aliter est de conversione in aliud secundum par- de conversione in aliud secundum par- tes partes autem voco partes essentiales tes partes autem voco partes essentiales quæ sunt materia et forma: et hoc ve- quæ sunt materia et forma: et hoc ve- rum est, quod nihil secundum materiam rum est, quod nihil secundum materiam convertitur in aliud, nisi cujus materia convertitur in aliud, nisi cujus materia recipitur ab alio, et non forma, quia for- recipitur ab alio, et non forma, quia for- ma abjicitur. Sed hic non est ita : quia ma abjicitur. Sed hic non est ita : quia tota essentia panis non annihilata, nec tota essentia panis non annihilata, nec manens substantia panis transit in totum manens substantia panis transit in totum corpus Christi secundum materiam et corpus Christi secundum materiam et formam et ideo necesse est eodem mo- formam et ideo necesse est eodem mo- do manere nihil recipiendo, et tamen ef- do manere nihil recipiendo, et tamen ef-

4. Item, Ad Hebr. 11, 14: Quia pueri fici ibi ubi fit talis transsubstantiatio. 4. Item, Ad Hebr. 11, 14: Quia pueri fici ibi ubi fit talis transsubstantiatio.

1 Cf. Supra, Dist. I, Art. 1 et 2. 1 Cf. Supra, Dist. I, Art. 1 et 2.

Ad 2. Ad 2.

IN IV SENTENT. DIST. X, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. X, A, ART. 1.

Ad probationem autem dicendum, Ad probationem autem dicendum, quod est mutatio quæ fit a motore im- quod est mutatio quæ fit a motore im- perfecto, cui non tota materia mobilis perfecto, cui non tota materia mobilis obedit, ut in ipsa inducatur id quod in- obedit, ut in ipsa inducatur id quod in- tendit sicut est mutatio naturalis et tendit sicut est mutatio naturalis et de illa tenet probatio. Est etiam mutatio de illa tenet probatio. Est etiam mutatio moventis virtute infinita, cui tota essen- moventis virtute infinita, cui tota essen- tia quæ est composita ex materia et for- tia quæ est composita ex materia et for- ma, obedit in conversione in id quod in- ma, obedit in conversione in id quod in- tendit, et talis est in sacramento. tendit, et talis est in sacramento.

AD ALIUD quod objicitur de loco, di- AD ALIUD quod objicitur de loco, di- cendum videtur, quod hoc verum est cendum videtur, quod hoc verum est de his quæ non habent comparationem de his quæ non habent comparationem ad locum, nisi uno modo, ut sunt ea ad locum, nisi uno modo, ut sunt ea quæ tantum diffinitive vel circumscripti- quæ tantum diffinitive vel circumscripti- ve sunt in loco. Sed de corpore Christi ve sunt in loco. Sed de corpore Christi non est sic quia habet duplicem com- non est sic quia habet duplicem com- parationem ad locum unam per se ubi parationem ad locum unam per se ubi est in propria forma, ut ubi circumscri- est in propria forma, ut ubi circumscri- bitur loco, et assignatur ei primum et bitur loco, et assignatur ei primum et medium et ultimum in partibus loci: et medium et ultimum in partibus loci: et ubi est primum, hic non est ultimum. ubi est primum, hic non est ultimum. Aliam etiam habet comparationem ad Aliam etiam habet comparationem ad locum per aliud in quo ipse est totus in locum per aliud in quo ipse est totus in toto, sicut est forma hostiæ: quia ipse toto, sicut est forma hostiæ: quia ipse in tota hostia est totus, et in qualibet in tota hostia est totus, et in qualibet parte totus et non est ei assignare pri- parte totus et non est ei assignare pri- mum et medium et ultimum secundum mum et medium et ultimum secundum partes loci ipsius hostiæ : et hoc plenius partes loci ipsius hostiæ : et hoc plenius habebitur infra. Unde si Christus effice- habebitur infra. Unde si Christus effice- retur in loco aliquo circumscriptive, tunc retur in loco aliquo circumscriptive, tunc bene concederem, quod recederet a loco bene concederem, quod recederet a loco in quo erat circumscriptive: sed ad hoc in quo erat circumscriptive: sed ad hoc quod alibi efficiatur in loco aliter quam quod alibi efficiatur in loco aliter quam est hic, non oportet quod recedat vel est hic, non oportet quod recedat vel moveatur in isto in quo est circumscri- moveatur in isto in quo est circumscri- ptive. ptive.

Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod loci diver- Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod loci diver- sitas, id est, quod diversimode potest sitas, id est, quod diversimode potest esse in locis diversis, non convenit spiri- esse in locis diversis, non convenit spiri- tui in quantum spiritus, eo quod neque tui in quantum spiritus, eo quod neque corpori in quantum corpus: sed convenit corpori in quantum corpus: sed convenit Christo in quantum in se et ad alios eos- Christo in quantum in se et ad alios eos- dem vivens operatur secundum se au- dem vivens operatur secundum se au- tem est in loco circumscriptive: ad alios tem est in loco circumscriptive: ad alios autem comparatus quos unit sibi, opor- autem comparatus quos unit sibi, opor- tet quod apud eos sit in ratione et forma tet quod apud eos sit in ratione et forma cibi qui unit per modum nutrimenti. cibi qui unit per modum nutrimenti. Objectio autem illa procedit, ac si ista Objectio autem illa procedit, ac si ista

245 245

attribuantur corpori per hoc quod est attribuantur corpori per hoc quod est corpus. corpus.

AD ALIUD dicendum, quod licet de Deo AD ALIUD dicendum, quod licet de Deo qui ubilibet est, ista sit falsa, Deus est qui ubilibet est, ista sit falsa, Deus est alibi quam ubi est eo quod ipse sit ubi- alibi quam ubi est eo quod ipse sit ubi- que, et in se per ly alibi importatur di- que, et in se per ly alibi importatur di- versitas loci ad ubique, et ideo falsa est : versitas loci ad ubique, et ideo falsa est : tamen hæc est vera, Deus est aliter in tamen hæc est vera, Deus est aliter in lapide et in Sanctis et in se, et aliter in lapide et in Sanctis et in se, et aliter in templo et aliter in foro, ita quod modus templo et aliter in foro, ita quod modus alteritatis retorquetur ad effectus. Ita alteritatis retorquetur ad effectus. Ita etiam bene concedendum esse videtur, etiam bene concedendum esse videtur, quod hæc sit falsa, quod corpus Christi quod hæc sit falsa, quod corpus Christi sit alibi quam ubi est: quia ubi notatur sit alibi quam ubi est: quia ubi notatur alteritas vel alietas loci ad ubi : in quo alteritas vel alietas loci ad ubi : in quo simpliciter est sine distinctione modi es- simpliciter est sine distinctione modi es- sendi ubi circumscriptive vel sacramen- sendi ubi circumscriptive vel sacramen- taliter et ideo ad illa sequuntur contra- taliter et ideo ad illa sequuntur contra- dictorie opposita: quia cum ipse sit ubi dictorie opposita: quia cum ipse sit ubi est, et ipse sit alibi quam ubi est, oporte- est, et ipse sit alibi quam ubi est, oporte- ret quod in omni loco in quo est, etiam ret quod in omni loco in quo est, etiam non esset, sed in alio. Sed tamen hæc est non esset, sed in alio. Sed tamen hæc est vera de corpore Christi, Corpus Christi vera de corpore Christi, Corpus Christi est alibi quam ubi est circumscriptive: est alibi quam ubi est circumscriptive: quia est in sacramento in quo non est quia est in sacramento in quo non est circumscriptive, sed essentialiter in toto circumscriptive, sed essentialiter in toto totus, et in qualibet parte totus. totus, et in qualibet parte totus.

AD ALIUD dicendum, quod si detur AD ALIUD dicendum, quod si detur Christum posse esse hic circumscriptive, Christum posse esse hic circumscriptive, et in multis aliis locis sacramentaliter: et in multis aliis locis sacramentaliter: ex hoc non sequitur, quod possit esse ex hoc non sequitur, quod possit esse ubilibet et hoc patet, quia cum dicitur, ubilibet et hoc patet, quia cum dicitur, Deus est ubique, sensus est, Deus con- Deus est ubique, sensus est, Deus con- tinet omnem locum et omnem loci parti- tinet omnem locum et omnem loci parti- culam, et influit ei virtutem qua locatum culam, et influit ei virtutem qua locatum continere possit : hoc autem neutro continere possit : hoc autem neutro modo se Christus habet ad locum: quia modo se Christus habet ad locum: quia circumscriptive existens in loco, non est circumscriptive existens in loco, non est ipse in qualibet particula loci totus. Si- ipse in qualibet particula loci totus. Si- militer sacramentaliter existens in loco, militer sacramentaliter existens in loco, licet sit in qualibet parte formæ totus, licet sit in qualibet parte formæ totus, non tamen illa forma per quam Christus non tamen illa forma per quam Christus est in loco, tota est in qualibet parte loci. est in loco, tota est in qualibet parte loci. Et Christus in altari, ut puto, non habet Et Christus in altari, ut puto, non habet comparationem ad locum nisi mediante comparationem ad locum nisi mediante forma sacramenti: et sic patet, quod non forma sacramenti: et sic patet, quod non sequitur ex hoc ipsum esse ubique se- sequitur ex hoc ipsum esse ubique se- cundum quod Deo proprium est esse cundum quod Deo proprium est esse ubique. ubique.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

246 246

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Præterea, Non in omnibus locis et par- Præterea, Non in omnibus locis et par- tibus loci consecrari potest corpus Chri- tibus loci consecrari potest corpus Chri- sti, vel etiam consecratum haberi et sti, vel etiam consecratum haberi et ideo iterum ei non convenit esse ubique: ideo iterum ei non convenit esse ubique: tamen hæc secunda ratio non probat tamen hæc secunda ratio non probat corpus Christi ubique posse esse per se, corpus Christi ubique posse esse per se, sed per accidens. Prima vero probat per sed per accidens. Prima vero probat per se ubique esse: quod ei non convenit, se ubique esse: quod ei non convenit, sed convenit ei posse esse in pluribus lo- sed convenit ei posse esse in pluribus lo-

cis. cis.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate quidquid terminans intra tangit locantis quidquid terminans intra tangit locantis corporis terminatos extra, illud mensu- corporis terminatos extra, illud mensu- ratur quantitate interiori et exteriori : ratur quantitate interiori et exteriori : et si non habeat aliam comparationem ad et si non habeat aliam comparationem ad locum, quam illam qua quantitate inte- locum, quam illam qua quantitate inte- riori convertitur, sic quantitate exteriori riori convertitur, sic quantitate exteriori non potest esse in diversis locis simul, non potest esse in diversis locis simul, sed successive tantum et hoc ideo, quia sed successive tantum et hoc ideo, quia dimensiones locantis quæ hic sunt, non dimensiones locantis quæ hic sunt, non possunt esse simul et semel alibi. Sed in possunt esse simul et semel alibi. Sed in corpore Christi non est ita, eo quod di- corpore Christi non est ita, eo quod di- versis modis se habeat ad locum, ut præ- versis modis se habeat ad locum, ut præ- habitum est et ideo potest esse in di- habitum est et ideo potest esse in di- versis locis. versis locis.

AD ALIUD dicendum, quod ad hoc quod AD ALIUD dicendum, quod ad hoc quod corpus Christi possit esse cibus nos ad corpus Christi possit esse cibus nos ad se convertens, oportet quod sit divinitati se convertens, oportet quod sit divinitati unitum et cum gratia illius conveniat unitum et cum gratia illius conveniat ei esse in pluribus locis ubi sunt mem- ei esse in pluribus locis ubi sunt mem- bra cibanda vel cibata, dixerunt quidam 1, bra cibanda vel cibata, dixerunt quidam 1, quod in quantum divinum est corpus, ha- quod in quantum divinum est corpus, ha- bet quod possit esse in locis pluribus et bet quod possit esse in locis pluribus et bene concedo, quod bene habet hoc : non bene concedo, quod bene habet hoc : non in quantum est gloriosum, sed potius in in quantum est gloriosum, sed potius in quantum est cibus. quantum est cibus.

AD ALIUD quod contra hoc objicitur, AD ALIUD quod contra hoc objicitur, dicendum videtur, quod licet divinitas dicendum videtur, quod licet divinitas unita non tollit quantitatem, tamen ab unita non tollit quantitatem, tamen ab ipsa unione confertur ei potentia quam ipsa unione confertur ei potentia quam non habuit, scilicet potentia cibandi spi- non habuit, scilicet potentia cibandi spi- ritualiter et per consequens confertur ritualiter et per consequens confertur ei, quod possit esse ubi cibanda membra ei, quod possit esse ubi cibanda membra sunt in diversis locis: et ideo non est sunt in diversis locis: et ideo non est simile de quanto moto, cui non confer- simile de quanto moto, cui non confer- tur nova potentia ultra divisibilitatem tur nova potentia ultra divisibilitatem

1 S. HIERONYMUS, In epist. ad Ephes.: << Caro 1 S. HIERONYMUS, In epist. ad Ephes.: << Caro spiritualis atque divina. » Cf. de consec. dist. spiritualis atque divina. » Cf. de consec. dist.

quantitatis: quia necesse est in loco quantitatis: quia necesse est in loco motus sui primum pertransire minus se motus sui primum pertransire minus se aut æquale, quam pertranseat majus se, aut æquale, quam pertranseat majus se, ut probatur in IX Physicorum, ante ut probatur in IX Physicorum, ante finem. finem.

AD ALIUD dicendum, quod est necessi- AD ALIUD dicendum, quod est necessi- tas magna quia licet Christus absens tas magna quia licet Christus absens possit dare gratiam, tamen gratia illa possit dare gratiam, tamen gratia illa non haberet omnimodum complemen- non haberet omnimodum complemen- tum eo quod ipsa non est ipse, et to- tum eo quod ipsa non est ipse, et to- tum quod ipse est ipsa gratia: et ideo ut tum quod ipse est ipsa gratia: et ideo ut operetur in nobis se toto, necesse est se operetur in nobis se toto, necesse est se totum nobis dare in sacramento. totum nobis dare in sacramento.

AD ALIUD dicendum, quod adhuc sal- AD ALIUD dicendum, quod adhuc sal- vatur causa institutionis in sacramento, vatur causa institutionis in sacramento, scilicet humilitas, ratione specierum pa- scilicet humilitas, ratione specierum pa- nis et vini post conversionem, et ratione nis et vini post conversionem, et ratione substantiæ panis et vini ante conversio- substantiæ panis et vini ante conversio- nem et ideo hoc non impedit. nem et ideo hoc non impedit.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An verum sit quod dicit Magister, Non An verum sit quod dicit Magister, Non hoc corpus quod videtis manducaturi hoc corpus quod videtis manducaturi estis? estis?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, circa medium: «Non hoc corpus ibi, A, circa medium: «Non hoc corpus quod videtis manducaturi estis, etc. » quod videtis manducaturi estis, etc. »

Hoc enim expresse falsum est: quia Hoc enim expresse falsum est: quia idem corpus comederunt, et eumdem san- idem corpus comederunt, et eumdem san- guinem biberunt. guinem biberunt.

Si forte tu dicas, quod Magister vide- Si forte tu dicas, quod Magister vide- tur in Littera solvere, ut non hoc cor- tur in Littera solvere, ut non hoc cor- pus, etc., id est, non sub eadem specie pus, etc., id est, non sub eadem specie qua crucifigetur, comedetis. CONTRA: qua crucifigetur, comedetis. CONTRA:

1. Secundum hoc etiam in forma Eu- 1. Secundum hoc etiam in forma Eu- charistiæ, cum dicitur, Hoc est corpus charistiæ, cum dicitur, Hoc est corpus meum, possemus dicere, Non hoc est meum, possemus dicere, Non hoc est corpus meum: quia non est ibi sub spe- corpus meum: quia non est ibi sub spe- cie corporis, sed sub specie panis. cie corporis, sed sub specie panis.

2. Item, Pronomen hoc significat sub- 2. Item, Pronomen hoc significat sub-

II, cap. Dupliciter (Nota edit. Lugd.) II, cap. Dupliciter (Nota edit. Lugd.)

A A

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN IV SENTENT. DIST. X, A, ART. 2. IN IV SENTENT. DIST. X, A, ART. 2.

stantiam et demonstrat eam : ergo cum stantiam et demonstrat eam : ergo cum substantialiter sint idem corpus, videtur substantialiter sint idem corpus, videtur quod non debeat dicere, Non hoc est quod non debeat dicere, Non hoc est corpus quod videtis, etc., sed potius sic, corpus quod videtis, etc., sed potius sic, Hoc quidem corpus, sed non sub tali Hoc quidem corpus, sed non sub tali specie ministratum. specie ministratum.

3. Præterea, Quid est hoc quod dicit, 3. Præterea, Quid est hoc quod dicit, Caro non prodest quidquam¹? Si enim Caro non prodest quidquam¹? Si enim caro non prodest quidquam, tunc nihil caro non prodest quidquam, tunc nihil quod fit in respectu sacramenti prodest quod fit in respectu sacramenti prodest quidquam. PROBATIO. Virtute sacra- quidquam. PROBATIO. Virtute sacra- menti nihil convertitur ibi in spiritum menti nihil convertitur ibi in spiritum increatum vel creatum: ergo de spiritu increatum vel creatum: ergo de spiritu nihil est ibi virtute sacramenti, sed tan- nihil est ibi virtute sacramenti, sed tan- tum caro et corpus: ergo si illa non prod- tum caro et corpus: ergo si illa non prod- est quidquam, videtur quod sacramen- est quidquam, videtur quod sacramen- tum non prosit quidquam. tum non prosit quidquam.

4. Item, Per hoc quod dixit, « Intel- 4. Item, Per hoc quod dixit, « Intel- lexistis spiritualiter? spiritus et vita lexistis spiritualiter? spiritus et vita sunt » videtur minime: quia Dominus sunt » videtur minime: quia Dominus instruxit discipulos, quod secundum in- instruxit discipulos, quod secundum in- tellectum spiritualem intelligant de my- tellectum spiritualem intelligant de my- sterio sacramenti: et hoc est contra veri- sterio sacramenti: et hoc est contra veri-

tatem, quia Christus nobis corporaliter tatem, quia Christus nobis corporaliter

et essentialiter datur in sacramento, et et essentialiter datur in sacramento, et non spiritualiter tantum. non spiritualiter tantum.

5. Item, Modus spiritualis manduca- 5. Item, Modus spiritualis manduca- tionis est sine præsentia sacramenti : er- tionis est sine præsentia sacramenti : er- go intelligendo spiritualiter, si referatur go intelligendo spiritualiter, si referatur ad modum manducandi, de quo instruit ad modum manducandi, de quo instruit ibi Dominus Apostolos, videtur quod non ibi Dominus Apostolos, videtur quod non intelligatur quidquam de ritu sacramen- intelligatur quidquam de ritu sacramen- ti, quod falsum est: et ideo nulla vel ti, quod falsum est: et ideo nulla vel imperfecta videtur esse expositio Augu- imperfecta videtur esse expositio Augu- stini. stini.

SOLUTIO. Dicendum ad hoc quod Au- SOLUTIO. Dicendum ad hoc quod Au- gustinus optime exponit in Littera: et gustinus optime exponit in Littera: et quia hæretici non intellexerunt exposi- quia hæretici non intellexerunt exposi- tionem, ideo fomitem erroris in verbis tionem, ideo fomitem erroris in verbis illis acceperunt. illis acceperunt.

DICENDUM ergo ad primum, quod com- DICENDUM ergo ad primum, quod com- edere dicitur duobus modis: primo edere dicitur duobus modis: primo modo carnaliter, secundum quod ponit modo carnaliter, secundum quod ponit

virtutem fortiorem in comedente conver- virtutem fortiorem in comedente conver- tente ad se cibum et in tali comestione tente ad se cibum et in tali comestione cibus dividitur et patitur, et a se ad ci- cibus dividitur et patitur, et a se ad ci-

1 Joan. VI, 64. 1 Joan. VI, 64.

: :

247 247

batum convertitur: et istum intellectum batum convertitur: et istum intellectum acceperunt discipuli qui abierunt retro: acceperunt discipuli qui abierunt retro: et facti sunt hæretici et hæresiarchæ alio- et facti sunt hæretici et hæresiarchæ alio- rum hæreticorum qui adhuc sunt, per rum hæreticorum qui adhuc sunt, per doctrinam, vel per imitationem et sic doctrinam, vel per imitationem et sic intelligit Augustinus : « Non hoc corpus intelligit Augustinus : « Non hoc corpus quod videtis manducaturi estis : » et sic quod videtis manducaturi estis : » et sic demonstrativum pronomen demonstrat demonstrativum pronomen demonstrat substantiam. Alio modo dicitur come- substantiam. Alio modo dicitur come- dere, ita quod sit cibus spiritualis spiri- dere, ita quod sit cibus spiritualis spiri- tualiter reficiens, et cujus virtute cibatus tualiter reficiens, et cujus virtute cibatus convertitur ad cibum spiritualiter per convertitur ad cibum spiritualiter per unionem, et non corporaliter per identi- unionem, et non corporaliter per identi- tatem et hoc modo intelligit Dionysius tatem et hoc modo intelligit Dionysius et Augustinus: et hoc vocat spiritum et et Augustinus: et hoc vocat spiritum et vitam et Augustinus vocat spiritualem vitam et Augustinus vocat spiritualem intellectum, id est, intellectum cibi spiri- intellectum, id est, intellectum cibi spiri- tualis spiritualiter reficientis. Unde Ma- tualis spiritualiter reficientis. Unde Ma- gister in Littera sequentis capituli minus gister in Littera sequentis capituli minus dicit quoniam virtute verborum conti- dicit quoniam virtute verborum conti- netur, et relinquit legentibus materiam netur, et relinquit legentibus materiam inquisitionis. Per hoc ergo patet solutio inquisitionis. Per hoc ergo patet solutio ad hoc quod objicitur de forma, cum di- ad hoc quod objicitur de forma, cum di- citur, Hoc est corpus meum. citur, Hoc est corpus meum.

AD ALIUD dicendum, quod pronomen AD ALIUD dicendum, quod pronomen substantiam significat : sed cum dicit substantiam significat : sed cum dicit Augustinus, quod « non hoc corpus Augustinus, quod « non hoc corpus quod videtis, etc., » non intelligit ipse, quod videtis, etc., » non intelligit ipse, quod non essent manducaturi idem nu- quod non essent manducaturi idem nu- mero sed potius, quod illud idem nu- mero sed potius, quod illud idem nu- mero non essent manducaturi secundum mero non essent manducaturi secundum intellectum corporalis manducationis, intellectum corporalis manducationis, sicut ipsi intellexerunt: sed quod idem sicut ipsi intellexerunt: sed quod idem numero comesturi essent sacramentali- numero comesturi essent sacramentali- ter. ter.

AD ALIUD dicendum, quod totum ad AD ALIUD dicendum, quod totum ad eumdem intellectum refertur: quia si ca- eumdem intellectum refertur: quia si ca- ro Salvatoris ad nos converteretur (sicut ro Salvatoris ad nos converteretur (sicut ipsi credebant) et divideretur dentibus, ipsi credebant) et divideretur dentibus, non prodesset nobis quidquam : quia sic non prodesset nobis quidquam : quia sic non uniret nos meliori quam nos sumus: non uniret nos meliori quam nos sumus: sed potius ipsa deficeret in nobis, et per- sed potius ipsa deficeret in nobis, et per- iret et ideo dicit Augustinus exponen- iret et ideo dicit Augustinus exponen- do, et bene, quod intellectus carnalis non do, et bene, quod intellectus carnalis non prodest quidquam, sed etiam nocet plu- prodest quidquam, sed etiam nocet plu- rimum. rimum.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIUD dicendum, quod illud quod Ad 4 et 5. AD ALIUD dicendum, quod illud quod Ad 4 et 5.

248 248

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicit Augustinus: << Intellexistis spiritua- dicit Augustinus: << Intellexistis spiritua- liter? spiritus et vita sunt : » non exclu- liter? spiritus et vita sunt : » non exclu- dit sacramentalem comestionem, sed dit sacramentalem comestionem, sed potius supponit eam: sed excludit in potius supponit eam: sed excludit in

comestione sacramentali carnalis come- comestione sacramentali carnalis come- stionis intellectum, ut jam dictum est. stionis intellectum, ut jam dictum est. Et per hoc etiam patet solutio ad ulti- Et per hoc etiam patet solutio ad ulti-

mum. mum.

B. Determinatio præmissorum. B. Determinatio præmissorum.

: :

: :

Quæ ex eadem ratione omnia accipienda sunt : non enim verbis his ne- Quæ ex eadem ratione omnia accipienda sunt : non enim verbis his ne- gatur verum corpus Christi a fidelibus sumi, vel in altari esse, sed his ve- gatur verum corpus Christi a fidelibus sumi, vel in altari esse, sed his ve- ritas Apostolos ', et in eis nos instruxit, quod ipsius corpus non per partes ritas Apostolos ', et in eis nos instruxit, quod ipsius corpus non per partes discerptum, ut putaverunt illi discipuli qui retro ierunt, sed integrum : nec discerptum, ut putaverunt illi discipuli qui retro ierunt, sed integrum : nec visibiliter in forma humana, sed invisibiliter sub forma panis et vini corpus visibiliter in forma humana, sed invisibiliter sub forma panis et vini corpus et sanguinem nobis traderet. Quem sensum Augustinus confirmat, dicens 2: et sanguinem nobis traderet. Quem sensum Augustinus confirmat, dicens 2: Ipsum quidem, et non ipsum corpus quod videbatur, manducatur: ipsum Ipsum quidem, et non ipsum corpus quod videbatur, manducatur: ipsum quidem, invisibiliter non ipsum, visibiliter. Item, Etsi necesse est illud vi- quidem, invisibiliter non ipsum, visibiliter. Item, Etsi necesse est illud vi- sibiliter celebrari, necesse est tamen invisibiliter intelligi. Ita etiam intelli- sibiliter celebrari, necesse est tamen invisibiliter intelligi. Ita etiam intelli- gendum est corpus Christi esse in uno loco, scilicet visibiliter in forma gendum est corpus Christi esse in uno loco, scilicet visibiliter in forma humana veritas tamen ejus, id est, divinitas ubique est : veritas etiam humana veritas tamen ejus, id est, divinitas ubique est : veritas etiam ejus, id est, verum corpus in omni altari est ubicumque celebratur. Sic ejus, id est, verum corpus in omni altari est ubicumque celebratur. Sic etiam illud intelligendum est: Semper pauperes habetis vobiscum, me au- etiam illud intelligendum est: Semper pauperes habetis vobiscum, me au- tem non semper habetis ³, secundum corporalem præsentiam, scilicet qua tem non semper habetis ³, secundum corporalem præsentiam, scilicet qua cum eis conversabatur. Similiter per id quod homo est, in cœlo est, scilicet cum eis conversabatur. Similiter per id quod homo est, in cœlo est, scilicet visibiliter invisibiliter autem est in altari, quia non in forma humana visibiliter invisibiliter autem est in altari, quia non in forma humana apparet, sed forma panis et vini operitur. Unde et invisibilis caro ejus dici- apparet, sed forma panis et vini operitur. Unde et invisibilis caro ejus dici- tur, quæ vere est in altari: sed quia in specie sua non apparet, invisibilis tur, quæ vere est in altari: sed quia in specie sua non apparet, invisibilis dicitur. Ait enim Augustinus: Hoc est quod dicimus, quod modis omnibus dicitur. Ait enim Augustinus: Hoc est quod dicimus, quod modis omnibus approbare contendimus, sacrificium Ecclesiæ duobus confici, duobus approbare contendimus, sacrificium Ecclesiæ duobus confici, duobus constare visibili elementorum specie, et invisibili Domini nostri Jesu constare visibili elementorum specie, et invisibili Domini nostri Jesu Christi carne et sanguine : sacramento, et re sacramenti, id est, corpore Christi carne et sanguine : sacramento, et re sacramenti, id est, corpore Christi sicut et Christi persona constat et conficitur ex Deo et homine, Christi sicut et Christi persona constat et conficitur ex Deo et homine, cum Christus sit verus Deus et homo: quia omnis res illarum rerum natu- cum Christus sit verus Deus et homo: quia omnis res illarum rerum natu- ram et veritatem in se continet, ex quibus conficitur. Conficitur autem sa- ram et veritatem in se continet, ex quibus conficitur. Conficitur autem sa-

: :

1 Joan. vI, 48 et seq.: Ego sum panis vitæ, etc. 1 Joan. vI, 48 et seq.: Ego sum panis vitæ, etc.

2 S. AUGUSTINUS, Epist. ad Irenæum. Cf. de consec. dist. II, cap. Non hoc (Nota edit. Lugd.) 2 S. AUGUSTINUS, Epist. ad Irenæum. Cf. de consec. dist. II, cap. Non hoc (Nota edit. Lugd.) 3 Matth. XXVI, 11. 3 Matth. XXVI, 11.

$ $

IN IV SENTENT. DIST. X, B, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. X, B, ART. 3.

249 249

crificium Ecclesiæ duobus: sacramento, et re sacramenti, id est, corpore crificium Ecclesiæ duobus: sacramento, et re sacramenti, id est, corpore Christi. Est ergo sacramentum, et res sacramenti, idem corpus Christi¹. Christi. Est ergo sacramentum, et res sacramenti, idem corpus Christi¹. Ecce invisibilem dixit carnem Christi, quia forma panis operta sumitur et Ecce invisibilem dixit carnem Christi, quia forma panis operta sumitur et tractatur. Idemque corpus Christi dixit esse sacramentum et rem: ex quo tractatur. Idemque corpus Christi dixit esse sacramentum et rem: ex quo confirmatur quod supra diximus. Deinde addit quod magis movet lecto- confirmatur quod supra diximus. Deinde addit quod magis movet lecto- rem: Caro, inquit, ejus est, quam sub forma panis opertam, in sacramento rem: Caro, inquit, ejus est, quam sub forma panis opertam, in sacramento accipimus et sanguis ejus, quem sub vini specie ac sapore potamus. Caro accipimus et sanguis ejus, quem sub vini specie ac sapore potamus. Caro videlicet carnis, et sanguis sacramentum est sanguinis: carne et sanguine, videlicet carnis, et sanguis sacramentum est sanguinis: carne et sanguine, utroque invisibili, intelligibili, et spirituali significatur corpus Christi visi- utroque invisibili, intelligibili, et spirituali significatur corpus Christi visi- bile et palpabile, plenum gratia et divina majestate 2. bile et palpabile, plenum gratia et divina majestate 2.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An hoc verum sit quod dicit Magister, An hoc verum sit quod dicit Magister, Ipsum quidem, et non ipsum corpus Ipsum quidem, et non ipsum corpus quod videbatur, manducatur ? quod videbatur, manducatur ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in sequenti capitulo, B, circa initium : sequenti capitulo, B, circa initium : « Ipsum quidem, et non ipsum corpus « Ipsum quidem, et non ipsum corpus quod videbatur, manducatur, etc. » quod videbatur, manducatur, etc. »

Secundum enim hanc Litteram duo Secundum enim hanc Litteram duo contradictoria videntur poni circa idem, contradictoria videntur poni circa idem, cum ly ipsum in singulari demonstrat cum ly ipsum in singulari demonstrat corpus, scilicet quod manducabatur, et corpus, scilicet quod manducabatur, et non manducabatur. Hoc autem videtur non manducabatur. Hoc autem videtur

inconveniens: quia inconveniens: quia

1. Contradictio est oppositio cujus non 1. Contradictio est oppositio cujus non est medium secundum se: et necesse se- est medium secundum se: et necesse se- cundum alteram esse falsam, et alteram cundum alteram esse falsam, et alteram

veram. veram.

Si dicas, quod non sunt contradicto- Si dicas, quod non sunt contradicto- riæ quia respectu diversarum forma- riæ quia respectu diversarum forma- rum non est inconveniens idem numero rum non est inconveniens idem numero corpus manducari et non manducari: corpus manducari et non manducari: videtur, quod hoc nihil sit quia quæ- videtur, quod hoc nihil sit quia quæ- dam formæ et actus et passiones conve- dam formæ et actus et passiones conve-

* S. AUGUSTINUS, In libro Sententiarum Pro- * S. AUGUSTINUS, In libro Sententiarum Pro- speri. Cf. de consec. dist. II, cap. Hoc est (Nota speri. Cf. de consec. dist. II, cap. Hoc est (Nota

niunt absolute secundum substantiam niunt absolute secundum substantiam rei cujus sunt: quædam autem sunt re- rei cujus sunt: quædam autem sunt re- lative. Verbi gratia, albedo est forma lative. Verbi gratia, albedo est forma absoluta, et inest albo, sive comparetur absoluta, et inest albo, sive comparetur ad aliud, sive non similitudo autem est ad aliud, sive non similitudo autem est forma respectiva: ergo non inest nisi forma respectiva: ergo non inest nisi secundum comparationem ad aliud et secundum comparationem ad aliud et in his quæ conveniunt absolute, semper in his quæ conveniunt absolute, semper insistunt, et respectu omnium insunt: insistunt, et respectu omnium insunt: de sic autem convenientibus est come- de sic autem convenientibus est come- stio corporis ergo si corporis est ut sit stio corporis ergo si corporis est ut sit comestum vel comedatur, convenit ei et comestum vel comedatur, convenit ei et in forma panis et in forma humana, ut in forma panis et in forma humana, ut comedatur, et numquam convenit ei non comedatur, et numquam convenit ei non comedi. comedi.

2. Item, Philosophus in I de Genera- 2. Item, Philosophus in I de Genera- tione et corruptione, capitulo de augmen- tione et corruptione, capitulo de augmen- to, vult quod nihil nutrit nisi secundum to, vult quod nihil nutrit nisi secundum id quod est substantia, et auget secun- id quod est substantia, et auget secun- dum id quod est substantia quanta: si dum id quod est substantia quanta: si ergo corpus Christi verissime nutrit et ergo corpus Christi verissime nutrit et verius quam cibus carnalis, ipsum per verius quam cibus carnalis, ipsum per substantiam comeditur : quod autem substantiam comeditur : quod autem secundum substantiam comeditur, sim- secundum substantiam comeditur, sim- pliciter comeditur: ergo de ipso non pliciter comeditur: ergo de ipso non contingit vere dici, quod uno modo contingit vere dici, quod uno modo comeditur, et alio non et sic iterum comeditur, et alio non et sic iterum nihil est quod dicitur in Littera. nihil est quod dicitur in Littera.

3. Item, Gustus secundum quod est 3. Item, Gustus secundum quod est sensus alimenti etiam quidam tactus est, sensus alimenti etiam quidam tactus est, ut dicit Philosophus : ergo non accipit ut dicit Philosophus : ergo non accipit speciem nisi cum tactu substantiæ quæ speciem nisi cum tactu substantiæ quæ

edit. Lugd.) edit. Lugd.)

2 Joan. 1, 14: Et Verbum caro factum est, etc. 2 Joan. 1, 14: Et Verbum caro factum est, etc.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

250 250

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

disponitur specie illa: ergo nihil est di- disponitur specie illa: ergo nihil est di- ctum, quod secundum unam formam ctum, quod secundum unam formam comedatur aliquid, et secundum aliam comedatur aliquid, et secundum aliam non quia nihil comeditur nisi secundum non quia nihil comeditur nisi secundum suam substantiam. suam substantiam.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate Augustinus accipit hic comestionem pro Augustinus accipit hic comestionem pro comestione sacramentali, in qua sunt comestione sacramentali, in qua sunt duo, scilicet divisio specierum per masti- duo, scilicet divisio specierum per masti- cationem et fractionem, et incorporatio cationem et fractionem, et incorporatio cibantis quæ fit in cibo, scilicet capiti cibantis quæ fit in cibo, scilicet capiti Christo. Et vult Augustinus, quod con- Christo. Et vult Augustinus, quod con- junctim utrumque simul non potest re- junctim utrumque simul non potest re- ferri ad corpus quod videbatur a disci- ferri ad corpus quod videbatur a disci- pulis in propria forma: et sic verificatur pulis in propria forma: et sic verificatur quod dicit, non ipsum visibiliter : sed quod dicit, non ipsum visibiliter : sed utrumque verificatur in eo in quo est utrumque verificatur in eo in quo est invisibiliter, scilicet in quo non videtur invisibiliter, scilicet in quo non videtur in forma propria: quia ibi fractio et di- in forma propria: quia ibi fractio et di- visio referuntur ad speciem panis, et in- visio referuntur ad speciem panis, et in- corporatio ad virtutem corporis : et hoc corporatio ad virtutem corporis : et hoc est quod dicit ipsum manducare invisi- est quod dicit ipsum manducare invisi- biliter. biliter.

AD ID ergo quod contra objicitur, di- AD ID ergo quod contra objicitur, di- cendum quod licet comedere cadat super cendum quod licet comedere cadat super corpus Christi absolute acceptum, tamen corpus Christi absolute acceptum, tamen secundum quod plura importat ly come- secundum quod plura importat ly come- dere, quæ non conveniunt corpori gratia dere, quæ non conveniunt corpori gratia unius quod est in ipso, sed gratia diver- unius quod est in ipso, sed gratia diver- sorum sicut divisio et fractio ex parte sorum sicut divisio et fractio ex parte una, et unio sive incorporatio ex parte una, et unio sive incorporatio ex parte alia sic bene potest ei attribui comedi alia sic bene potest ei attribui comedi secundum unum modum, et non comedi secundum unum modum, et non comedi secundum alium modum : quia non tota secundum alium modum : quia non tota ratio comestionis sacramentalis est in ratio comestionis sacramentalis est in corpore secundum substantiam corporis: corpore secundum substantiam corporis: sed quiddam quod est de ratione come- sed quiddam quod est de ratione come- stionis, est citra species panis et vini : stionis, est citra species panis et vini : ideo non contradicunt: sed si utrumque ideo non contradicunt: sed si utrumque respiceret corporis substantiam absolute, respiceret corporis substantiam absolute, tunc videretur concedendum, quod om- tunc videretur concedendum, quod om- nibus modis comederetur. nibus modis comederetur.

AD ALIUD dicendum, quod corpus qui- AD ALIUD dicendum, quod corpus qui- dem nutrit nos secundum substantiam, dem nutrit nos secundum substantiam, et non secundum accidentia: secundum et non secundum accidentia: secundum substantiam dico unitam divinitati: sed substantiam dico unitam divinitati: sed illud nutrimentum est secundum alterum illud nutrimentum est secundum alterum tantum quod est in ratione comestionis, tantum quod est in ratione comestionis,

et non secundum id quod est masticatio et non secundum id quod est masticatio et divisio et fractio quædam cibi : et se- et divisio et fractio quædam cibi : et se- cundum hoc bene conceditur, quod cor- cundum hoc bene conceditur, quod cor- pus Christi existens in forma humana pus Christi existens in forma humana nutrit, licet non sic exhibeatur in sacra- nutrit, licet non sic exhibeatur in sacra- mento, quod actus masticationis sit su- mento, quod actus masticationis sit su- per speciem humanam. per speciem humanam.

AD ALIUD dicendum, quod non est ita AD ALIUD dicendum, quod non est ita in hoc sacramento: quia accidentia ha- in hoc sacramento: quia accidentia ha- bent hic virtutem quamdam substantiæ bent hic virtutem quamdam substantiæ in hoc quod sunt sine subjecto, et nu- in hoc quod sunt sine subjecto, et nu- triunt corpora, et corrumpuntur, et con- triunt corpora, et corrumpuntur, et con- vertuntur et de hoc infra erit quæstio : vertuntur et de hoc infra erit quæstio : et ideo cum hic sit alimentum in solum et ideo cum hic sit alimentum in solum accidentibus, non spirituale, sed corpo- accidentibus, non spirituale, sed corpo- rale, sufficit gustui tactus accidentium rale, sufficit gustui tactus accidentium

tantum. tantum.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An sacramentum Eucharistiæ bene dica- An sacramentum Eucharistiæ bene dica- tur componi ex visibili elementorum tur componi ex visibili elementorum specie, et carne Christi ? specie, et carne Christi ?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur, Deinde quæritur de hoc quod dicitur, ibi, B, circa medium: «Hoc est quod ibi, B, circa medium: «Hoc est quod dicimus, quod modis omnibus approbare dicimus, quod modis omnibus approbare contendimus, etc. » contendimus, etc. »

Videtur, quod nulla sit hæc confectio Videtur, quod nulla sit hæc confectio sive compositio quam Magister tangit in sive compositio quam Magister tangit in Littera, scilicet quod sacramentum com- Littera, scilicet quod sacramentum com- ponatur ex visibili elementorum specie ponatur ex visibili elementorum specie et Domini nostri Jesu Christi carne, sa- et Domini nostri Jesu Christi carne, sa- cramento videlicet, et re sacramenti. cramento videlicet, et re sacramenti.

1. Res enim sacramenti est effectus sa- 1. Res enim sacramenti est effectus sa- cramenti sed ex causa et effectu num- cramenti sed ex causa et effectu num- quam fit aliquid, præcipue ex causa effi- quam fit aliquid, præcipue ex causa effi- ciente et suo effectu: sed semper secun- ciente et suo effectu: sed semper secun- dum essentiam differunt: ergo non fit dum essentiam differunt: ergo non fit unum sacramentum ex visibili elemen- unum sacramentum ex visibili elemen- torum specie, et Domini nostri Jesu torum specie, et Domini nostri Jesu Christi carne. Christi carne.

2. Item, Unum est in ratione signi, et 2. Item, Unum est in ratione signi, et alterum in ratione signati: ergo diffe- alterum in ratione signati: ergo diffe- runt, et opponuntur relative: ex corre- runt, et opponuntur relative: ex corre-

Ad 3, Ad 3,

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. X, B, ART. 5. IN IV SENTENT. DIST. X, B, ART. 5.

lativis autem et oppositis non fit unum: lativis autem et oppositis non fit unum: ergo non conficitur aliquid unum ex his ergo non conficitur aliquid unum ex his duobus ergo nec sacramentum unum : duobus ergo nec sacramentum unum : et sic iterum nihil est quod dicit Augusti- et sic iterum nihil est quod dicit Augusti- nus in Littera. nus in Littera.

3. Item, Illa quæ enuntiant sacramen- 3. Item, Illa quæ enuntiant sacramen- tum ut partes essentiales, sunt ut forma tum ut partes essentiales, sunt ut forma et materia, sicut supra in omnibus aliis et materia, sicut supra in omnibus aliis sacramentis ostensum est: sed visibilis sacramentis ostensum est: sed visibilis elementorum species et Domini nostri elementorum species et Domini nostri Jesu Christi caro, non se habent ad invi- Jesu Christi caro, non se habent ad invi- cem ut forma et materia ergo non con- cem ut forma et materia ergo non con- stituunt sacramentum : ergo nihil videtur stituunt sacramentum : ergo nihil videtur dicere Augustinus. dicere Augustinus.