Quæst. 4. Quæst. 4.

Quæst. 5. Quæst. 5.

Quæst. 6. Quæst. 6.

194 194

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

num quod caret initio cum ergo dici- num quod caret initio cum ergo dici- tur, Novi et æterni Testamenti, opposita tur, Novi et æterni Testamenti, opposita videntur poni circa idem. videntur poni circa idem.

4. Item, Testamentum non videtur 4. Item, Testamentum non videtur esse sanguinis, sed potius mandatorum : esse sanguinis, sed potius mandatorum : unde etiam tabulæ continentes mandata, unde etiam tabulæ continentes mandata, tabulæ testamenti dicuntur: ergo vide- tabulæ testamenti dicuntur: ergo vide- tur, quod non debuit dici, Novi et æterni tur, quod non debuit dici, Novi et æterni testamenti. testamenti.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit ibi, Mysterium fidei. ibi, Mysterium fidei.

1. Mysterium enim fidei in omnibus est 1. Mysterium enim fidei in omnibus est sacramentis, ut patet ex diffinitione sa- sacramentis, ut patet ex diffinitione sa- cramenti quæ supra ex verbis Augustini cramenti quæ supra ex verbis Augustini in principio libri posita est in notula, in principio libri posita est in notula, quod sacramentum est, quando sub visi- quod sacramentum est, quando sub visi- bili specie divina virtus salutem secre- bili specie divina virtus salutem secre- tius operatur 1: mysterium autem tan- tius operatur 1: mysterium autem tan- tum valet quantum secretum: ergo in tum valet quantum secretum: ergo in quolibet sacramento est mysterium fidei, quolibet sacramento est mysterium fidei, et non tantum in isto: ergo non debet et non tantum in isto: ergo non debet specialiter poni in isto. specialiter poni in isto.

2. Item, Istud sacramentum specialiter 2. Item, Istud sacramentum specialiter dicitur esse sacramentum charitatis. Unde dicitur esse sacramentum charitatis. Unde Chrysostomus dicit, quod « dare carnem Chrysostomus dicit, quod « dare carnem suam ad manducandum intimi amoris suam ad manducandum intimi amoris fuit indicium : » sacramentum autem fuit indicium : » sacramentum autem baptismi præcipue dicitur sacramentum baptismi præcipue dicitur sacramentum fidei ergo magis videtur competere fidei ergo magis videtur competere illi quod sit sacramentum fidei, et isti illi quod sit sacramentum fidei, et isti quod sit sacramentum charitatis vel my- quod sit sacramentum charitatis vel my- sterium: ergo male ponitur in forma sterium: ergo male ponitur in forma mysterium fidei. mysterium fidei.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit, ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit, Qui pro vobis et pro multis effundetur. Qui pro vobis et pro multis effundetur.

Effusio enim potationi contrariatur, ut Effusio enim potationi contrariatur, ut videtur ergo non debet poni in sacra- videtur ergo non debet poni in sacra- mento calicis quem juxta corpus pota- mento calicis quem juxta corpus pota- mus in communicatione sanguinis. mus in communicatione sanguinis.

ITEM quæritur, Quare indistincte po- ITEM quæritur, Quare indistincte po- nit, Pro vobis et pro multis effunde- nit, Pro vobis et pro multis effunde- tur? tur?

1. Una enim est ratio effusionis pro 1. Una enim est ratio effusionis pro

1 Cf. Supra, Dist. I, Art. 5, ad diffinitionem 1 Cf. Supra, Dist. I, Art. 5, ad diffinitionem Augustini. Augustini.

omnibus ergo non est distinctio quoad omnibus ergo non est distinctio quoad Apostolos et alios quantum ad causam Apostolos et alios quantum ad causam effusionis. effusionis.

2. Item, Omnibus valuit sanguis ad 2. Item, Omnibus valuit sanguis ad redemptionem quoad sufficientiam : ergo redemptionem quoad sufficientiam : ergo non debet dici, Pro multis, sed pro om- non debet dici, Pro multis, sed pro om- nibus. nibus.

3. Item, Virtus uniuscujusque deter- 3. Item, Virtus uniuscujusque deter- minatur ad maximum: cum igitur ma- minatur ad maximum: cum igitur ma- xima sit virtus sanguinis Christi effusi, xima sit virtus sanguinis Christi effusi, debuit determinari ad maximum effe- debuit determinari ad maximum effe- ctum ergo mėlius dici videbatur, pro ctum ergo mėlius dici videbatur, pro omnibus, quam pro multis. omnibus, quam pro multis.

4. Præterea, Videtur hæc pars non 4. Præterea, Videtur hæc pars non esse de forma: quia non dicit quasi esse de forma: quia non dicit quasi essentiale sacramenti, sed potius sacra- essentiale sacramenti, sed potius sacra- menti effectum in nobis: ergo videtur, menti effectum in nobis: ergo videtur, quod in forma non debuit poni. quod in forma non debuit poni.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit, Quæ ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit, Quæ In remissionem peccatorum. In remissionem peccatorum.

1. Hoc enim dicit finem totius Passionis 1. Hoc enim dicit finem totius Passionis et Redemptionis ex parte liberationis a et Redemptionis ex parte liberationis a malo: ergo non magis debet poni in malo: ergo non magis debet poni in forma sanguinis, quam in forma corpo- forma sanguinis, quam in forma corpo- ris. ris.

2. Præterea, Lucæ, xxII, 19, apponi- 2. Præterea, Lucæ, xxII, 19, apponi- tur formæ corporis, quod pro vobis tur formæ corporis, quod pro vobis datur et non dicitur esse de forma quæ datur et non dicitur esse de forma quæ dicitur super panem : ergo etiam licet dicitur super panem : ergo etiam licet hic addatur, Qui pro vobis et pro multis hic addatur, Qui pro vobis et pro multis effundetur in remissionem peccatorum, effundetur in remissionem peccatorum, non tamen debet dici esse de essentia non tamen debet dici esse de essentia formæ. formæ.

Ad 1,2 Ad 1,2

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Solu SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Solu licet in Evangelio uno non inveniatur licet in Evangelio uno non inveniatur et in loco uno forma ista quam tenet et in loco uno forma ista quam tenet Ecclesia, tamen per partes ex magna Ecclesia, tamen per partes ex magna parte invenitur. Et præterea tradita in- parte invenitur. Et præterea tradita in- venitur ab Apostolis qui acceperunt eam venitur ab Apostolis qui acceperunt eam a Domino. Quod enim dicitur, Hic est a Domino. Quod enim dicitur, Hic est calix mei sanguinis, accipitur a Luca 2. calix mei sanguinis, accipitur a Luca 2. Et similiter quod dicitur, Novi testa- Et similiter quod dicitur, Novi testa- menti, accipitur a tribus, scilicet Matthæo, menti, accipitur a tribus, scilicet Matthæo, Marco et Luca. Quod autem additur, Marco et Luca. Quod autem additur,

2 Luc. XXII, 20: Hic est calix novum testamen- 2 Luc. XXII, 20: Hic est calix novum testamen- tum in sanguine meo, etc. tum in sanguine meo, etc.

Ad 4. Ad 4.

Iquæst. 1. Iquæst. 1.

Ad 1. Ad 1.

IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 7.

Eterni, ex traditione Domini habetur: Eterni, ex traditione Domini habetur: et similiter illud, Mysterium fidei. Dicit et similiter illud, Mysterium fidei. Dicit enim Apostolus, I ad Corinth. XI, 23: enim Apostolus, I ad Corinth. XI, 23: Ego enim accepi a Domino quod et tra- Ego enim accepi a Domino quod et tra- didi vobis. Quod autem Ecclesia ab Apo- didi vobis. Quod autem Ecclesia ab Apo- stolis traditum acceperit, dicit Innocen- stolis traditum acceperit, dicit Innocen- tius III sic: « Romana Ecclesia istud in- tius III sic: « Romana Ecclesia istud in- tegra semper fide servavit, quod ab ipsis tegra semper fide servavit, quod ab ipsis Apostolis qui eam præsentialiter sacris Apostolis qui eam præsentialiter sacris instituere doctrinis, et Ecclesiastici ritus instituere doctrinis, et Ecclesiastici ritus regulam docuerunt, accepit: ab ipsis regulam docuerunt, accepit: ab ipsis enim Apostolis Petro et Paulo, quos et enim Apostolis Petro et Paulo, quos et vivos Doctores habuit et defunctos cu- vivos Doctores habuit et defunctos cu- stodes, hunc ritum sacrificii accepit, quem stodes, hunc ritum sacrificii accepit, quem hactenus inviolabili cultu servavit. » Et hactenus inviolabili cultu servavit. » Et hoc est quod communiter dicitur a Ma- hoc est quod communiter dicitur a Ma- gistris, quod licet non sit scripta simul gistris, quod licet non sit scripta simul hæc forma, tamen intelligitur a Deo hæc forma, tamen intelligitur a Deo Apostolis tradita. Apostolis tradita.

Et per hoc patet solutio ad tria prima. Et per hoc patet solutio ad tria prima. Ad id quod objicitur de Hieronymo, Ad id quod objicitur de Hieronymo, dicendum quod ipse non intendit, quod dicendum quod ipse non intendit, quod omnia vera per verba sint scripta in No- omnia vera per verba sint scripta in No- vo Testamento vel Veteri: sed sicut di- vo Testamento vel Veteri: sed sicut di- cit Augustinus, « Omnis veritas sacræ cit Augustinus, « Omnis veritas sacræ Scripturæ concordat, quæ sacræ Scrip- Scripturæ concordat, quæ sacræ Scrip- turæ non contradicit. » Istud autem satis turæ non contradicit. » Istud autem satis consonum est sacræ Scripturæ, quod consonum est sacræ Scripturæ, quod hoc frequentet Ecclesia, quod Christus hoc frequentet Ecclesia, quod Christus tradiditet trahitur de illo verbo, I ad tradiditet trahitur de illo verbo, I ad Corinth. xi, 23: Ego enim accepi a Do- Corinth. xi, 23: Ego enim accepi a Do- mino quod et tradidi vobis. Ubi loquitur mino quod et tradidi vobis. Ubi loquitur de ritu hujus sacramenti. Et de illo, Imi- de ritu hujus sacramenti. Et de illo, Imi- tatores mei estote, sicut et ego Christi¹. tatores mei estote, sicut et ego Christi¹.

AD ALIUD quod ulterius quæritur, di- AD ALIUD quod ulterius quæritur, di- cendum quod calix ponitur ibi transsum- cendum quod calix ponitur ibi transsum- ptive, et transfertur ad passionem : sicut ptive, et transfertur ad passionem : sicut dixit duobus fratribus filiis Zebedæi: Pot- dixit duobus fratribus filiis Zebedæi: Pot- estis bibere calicem quem ego bibiturus estis bibere calicem quem ego bibiturus sum? Et tantum valet calix sanguinis, sum? Et tantum valet calix sanguinis, quantum sacramentum passionis sangui- quantum sacramentum passionis sangui- nis, quod in usu fidelium per participa- nis, quod in usu fidelium per participa- tionem calicis frequentatur. tionem calicis frequentatur.

AD ID autem quod contra objicitur, AD ID autem quod contra objicitur, est dicendum quod dupliciter aliqua sunt est dicendum quod dupliciter aliqua sunt

1 I ad Corinth, 1v, 16 et x1, 1. 1 I ad Corinth, 1v, 16 et x1, 1. 2 Matth. xx, 22. Cf. Marc. x, 38. 2 Matth. xx, 22. Cf. Marc. x, 38.

195 195

de essentia, scilicet ut ingredientia rei de essentia, scilicet ut ingredientia rei constitutionem: sicut corpus et sanguis constitutionem: sicut corpus et sanguis Christi sunt de essentia rei quæ est sa- Christi sunt de essentia rei quæ est sa- cramentum in Eucharistia quædam au- cramentum in Eucharistia quædam au- tem sunt illis essentialiter conjuncta, ita tem sunt illis essentialiter conjuncta, ita quod sine his non potest esse res : et hoc quod sine his non potest esse res : et hoc modo calix est de essentia ex parte no- modo calix est de essentia ex parte no- stra quia in memoriam fit passionis stra quia in memoriam fit passionis cum sumitur hoc sacramentum. I ad Co- cum sumitur hoc sacramentum. I ad Co- rinth. x1, 26 : Quotiescumque mandu- rinth. x1, 26 : Quotiescumque mandu- cabitis panem hunc, et calicem bibetis, cabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis donec ve- mortem Domini annuntiabitis donec ve- niat. Et ideo calix in hoc sensu adjungi- niat. Et ideo calix in hoc sensu adjungi- tur formæ sacramenti, et est de forma. tur formæ sacramenti, et est de forma.

AD ALIUD dicendum, quod sollicitudo AD ALIUD dicendum, quod sollicitudo præcipua devotionis et fidei debet esse præcipua devotionis et fidei debet esse in hoc sacramento: et ideo mentio cali- in hoc sacramento: et ideo mentio cali- cis fit, ut passio ad memoriam revoce- cis fit, ut passio ad memoriam revoce- tur et ideo si aliquis errat in significato tur et ideo si aliquis errat in significato primo, non excusatur: quia sollicitudo primo, non excusatur: quia sollicitudo debet inducere collationem et ideo ne- debet inducere collationem et ideo ne- cessaria ad sacramentum propter alicu- cessaria ad sacramentum propter alicu- jus negligentiam omittenda non erant. jus negligentiam omittenda non erant.

: :

AD ALIUD dicendum, quod licet multi- AD ALIUD dicendum, quod licet multi- plicitas intellectuum sit causa cujusdam plicitas intellectuum sit causa cujusdam discursus rationis ab uno in aliud, ta- discursus rationis ab uno in aliud, ta- men sollicitudo et devotio quæ celebran- men sollicitudo et devotio quæ celebran- tibus indicitur, continet eum : et ideo tibus indicitur, continet eum : et ideo non est ibi periculum, nisi quoad culpa- non est ibi periculum, nisi quoad culpa- biliter negligentes: sed propter hoc nihil biliter negligentes: sed propter hoc nihil debuit omitti necessarium sacramento. debuit omitti necessarium sacramento.

Ad aliud dicendum, quod jam dictum Ad aliud dicendum, quod jam dictum est, ad quid transfertur ibi calix ad pas- est, ad quid transfertur ibi calix ad pas- sionem quia consuetus erat Dominus sionem quia consuetus erat Dominus calicem vocare passionem suam, Matth. calicem vocare passionem suam, Matth. XXVI, 42: Pater mi, si non potest hic ca- XXVI, 42: Pater mi, si non potest hic ca- lix transire nisi bibam illum, fiat vo- lix transire nisi bibam illum, fiat vo- luntas tua. Et passio præcipue est, quæ luntas tua. Et passio præcipue est, quæ recolitur in sacramento, sicut prius di- recolitur in sacramento, sicut prius di-

ctum est. ctum est.

AD ID autem quod quæritur, Quare AD ID autem quod quæritur, Quare cum corpore non ponitur in canone com- cum corpore non ponitur in canone com- memoratio passionis, sicut cum san- memoratio passionis, sicut cum san- guine, cum in quibusdam Evangelistis guine, cum in quibusdam Evangelistis adjungatur etiam corpori, Hoc est cor- adjungatur etiam corpori, Hoc est cor- pus meum, quod pro vobis datur³: non pus meum, quod pro vobis datur³: non

3 Luc. XXII, 19. 3 Luc. XXII, 19.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

196 196

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tamen dicitur, Hic est calix corporis tamen dicitur, Hic est calix corporis mei? mei?

Dicendum, quod in rei veritate potus Dicendum, quod in rei veritate potus calicis magis respondet passioni secun- calicis magis respondet passioni secun- dum effusionem sanguinis, quam secun- dum effusionem sanguinis, quam secun- dum vulnerationem corporis : et hoc dum vulnerationem corporis : et hoc etiam patet ex usu loquendi in Prophe- etiam patet ex usu loquendi in Prophe- tis. Unde, Isa. LI, 22 et 23, ubi consola- tis. Unde, Isa. LI, 22 et 23, ubi consola- tur Ecclesiam post tormenta martyrum, tur Ecclesiam post tormenta martyrum, dicit Ecce tuli de manu tua calicem so- dicit Ecce tuli de manu tua calicem so- poris, fundum calicis indignationis poris, fundum calicis indignationis meæ non adjicies ut bibas illum ultra. meæ non adjicies ut bibas illum ultra. Et ponam illum in manu illorum qui te Et ponam illum in manu illorum qui te humiliaverunt. Et in multis aliis locis. humiliaverunt. Et in multis aliis locis. Et hoc ideo fit, quia calix inebriat per Et hoc ideo fit, quia calix inebriat per potum, et ita facit passio per angu- potum, et ita facit passio per angu- stiam et ideo convenientius adjungitur stiam et ideo convenientius adjungitur calix potabili, scilicet sanguini, quam calix potabili, scilicet sanguini, quam esibili quod est corpus. esibili quod est corpus.

AD ALIUD dicendum, quod calix trans- AD ALIUD dicendum, quod calix trans- sumptive refertur ad passionem sangui- sumptive refertur ad passionem sangui- nis, et sanguis relatus ad passionem, ha- nis, et sanguis relatus ad passionem, ha- bet aliquam diversitatem rationis ad san- bet aliquam diversitatem rationis ad san- guinem ministratum in potum in sacra- guinem ministratum in potum in sacra- mento : et illa importatur per obli- mento : et illa importatur per obli-

quum. quum.

AD ID quod ulterius quæritur de san- AD ID quod ulterius quæritur de san- guine, dicendum quod ratio illa dicta est, guine, dicendum quod ratio illa dicta est, quare ponitur in obliquo: licet enim quare ponitur in obliquo: licet enim efficitur sanguis vi sacramenti, et non efficitur sanguis vi sacramenti, et non calix, tamen ad hoc quod posset effici in calix, tamen ad hoc quod posset effici in sacramento sanguis, oportuit primo ef- sacramento sanguis, oportuit primo ef- fundi in passione : et ideo in ratione pri- fundi in passione : et ideo in ratione pri- mi operantis non ad sanguinem in sacra- mi operantis non ad sanguinem in sacra- mento, sed ad celebrationem sacramenti mento, sed ad celebrationem sacramenti secundum se, secundum se, melius dicitur calix san- melius dicitur calix san- guinis quam sanguis calicis. guinis quam sanguis calicis.

AD ALIUD quod objicitur de Magistro in AD ALIUD quod objicitur de Magistro in Littera, dicendum quod Magister in plu- Littera, dicendum quod Magister in plu- ribus sacramentis non expresse determi- ribus sacramentis non expresse determi- nat formam: sicut non facit in confirma- nat formam: sicut non facit in confirma- tione, et in poenitentia, et in extrema tione, et in poenitentia, et in extrema unctione, et in ordine et ita nec facit unctione, et in ordine et ita nec facit hic quia Magistri intentio est tradere hic quia Magistri intentio est tradere notitiam eorum in quibus consistit sa- notitiam eorum in quibus consistit sa- cramentum materialiter : et ideo dicit, cramentum materialiter : et ideo dicit, quod forma est de sanguine, ante quam quod forma est de sanguine, ante quam determinet formam: quia formam sup- determinet formam: quia formam sup-

ponit Magister esse notam ex frequenta- ponit Magister esse notam ex frequenta- tione Ecclesiæ. tione Ecclesiæ.

AD ID autem quod contra objicitur per AD ID autem quod contra objicitur per Evangelistam, dicendum quod Evange- Evangelistam, dicendum quod Evange- listæ non intenderunt tradere formam listæ non intenderunt tradere formam sacramenti scribendo Evangelium, sed sacramenti scribendo Evangelium, sed simplicem notitiam tradere historiæ simplicem notitiam tradere historiæ quoad vera ibi dicta et res gestas : et quoad vera ibi dicta et res gestas : et ideo non est efficax probatio illa. ideo non est efficax probatio illa.

AD ALIUD dicendum, quod transitio AD ALIUD dicendum, quod transitio obliqui non importat hic diversitatem obliqui non importat hic diversitatem sanguinis et rei sacramenti, sed potius sanguinis et rei sacramenti, sed potius diversam rationem sanguinis prout refer- diversam rationem sanguinis prout refer- tur ad passionem quæ contulit possibili- tur ad passionem quæ contulit possibili- tatem celebrationis sacramenti, et san- tatem celebrationis sacramenti, et san- guinis prout est in sacramento ministra- guinis prout est in sacramento ministra- tus ad usum fidelium, ut prius dictum tus ad usum fidelium, ut prius dictum est et quia utriusque debuit fieri mentio est et quia utriusque debuit fieri mentio in forma, melius fuit ponere obliquum in forma, melius fuit ponere obliquum quam rectum : in corpore autem non quam rectum : in corpore autem non est similis ratio, ut dictum est. est similis ratio, ut dictum est.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4 Ad 4

AD ID quod ulterius quæritur de hoc Ad qu AD ID quod ulterius quæritur de hoc Ad qu quod dicitur, Novi et æterni Testamenti, quod dicitur, Novi et æterni Testamenti, dicendum quod novum dicitur, quod ad dicendum quod novum dicitur, quod ad usum rei sacramentalis sub talibus spe- usum rei sacramentalis sub talibus spe- ciebus est. ciebus est.

AD ID autem quod objicitur de ratione AD ID autem quod objicitur de ratione ejus quod est novum, dicendum quod ejus quod est novum, dicendum quod Filius Dei æternus est: sed Filius Dei Filius Dei æternus est: sed Filius Dei non est in calice ex vi sacramenti, sed ex non est in calice ex vi sacramenti, sed ex connexione corporis et animæ cum dei- connexione corporis et animæ cum dei- tate et sanguine et ideo adhuc aliquid tate et sanguine et ideo adhuc aliquid remanet, quo usus sanguinis sit sub sa- remanet, quo usus sanguinis sit sub sa- cramento novus. cramento novus.

Ad 1. Ad 1.

AD ALIUD dicendum, quod jam patet ad Ad AD ALIUD dicendum, quod jam patet ad Ad quid refertur novitas: ritus autem tan- quid refertur novitas: ritus autem tan- tum in speciebus sine re præcessit in tum in speciebus sine re præcessit in oblatione Melchisedech: et quoad hoc oblatione Melchisedech: et quoad hoc dicit Ambrosius antiquiora esse sacra- dicit Ambrosius antiquiora esse sacra- menta nostra quam Judæorum. menta nostra quam Judæorum.

AD ALIUD dicendum, quod opposita ni- Ad 3 et AD ALIUD dicendum, quod opposita ni- Ad 3 et hil prohibet esse circa idem vel poni, hil prohibet esse circa idem vel poni, dummodo non ponantur circa idem se- dummodo non ponantur circa idem se- cundum idem: quod enim dicitur novum, cundum idem: quod enim dicitur novum, dicit quoad usum rei sub sacramento : dicit quoad usum rei sub sacramento : quod dicitur æternum, dicit quoad per- quod dicitur æternum, dicit quoad per- sonam, ut quidam dicunt: aut quoad sonam, ut quidam dicunt: aut quoad prædestinationem tantæ gratiæ quam prædestinationem tantæ gratiæ quam

Ad quæst. 4. Ad quæst. 4.

IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 7.

Ecclesiæ ab æterno debuit Deus et hoc Ecclesiæ ab æterno debuit Deus et hoc probabilius est. Aut quoad utrumque et probabilius est. Aut quoad utrumque et tunc nulla restat objectio. tunc nulla restat objectio.

AD ID quod ulterius quæritur, Quare AD ID quod ulterius quæritur, Quare ponitur mysterium fidei? Dicendum, ponitur mysterium fidei? Dicendum, quod licet in omnibus sacramentis sit quod licet in omnibus sacramentis sit aliquid fidei, tamen in isto, per modum aliquid fidei, tamen in isto, per modum conversionis et sumptionis, et accidentia conversionis et sumptionis, et accidentia quæ manent sine subjecto aliquo, totum quæ manent sine subjecto aliquo, totum est fidei quia nihil in eo potest ratio. est fidei quia nihil in eo potest ratio. Quod autem baptismus est fidei, non est Quod autem baptismus est fidei, non est ideo quod plus sit ibi agens fides et mi- ideo quod plus sit ibi agens fides et mi- nus ratio, sed quia confert primum sta- nus ratio, sed quia confert primum sta- tum fidelitatis. Unde sicut fides quo- tum fidelitatis. Unde sicut fides quo- dammodo est janua virtutum, ita baptis- dammodo est janua virtutum, ita baptis- mus est janua sacramentorum. Istud mus est janua sacramentorum. Istud autem sacramentum ab alio dicitur my- autem sacramentum ab alio dicitur my- sterium fidei, et ab alio sacramentum sterium fidei, et ab alio sacramentum charitatis mysterium fidei eo dicitur charitatis mysterium fidei eo dicitur quod totum est fidei, ut dictum est: sed quod totum est fidei, ut dictum est: sed charitatis propter similitudinem effectus, charitatis propter similitudinem effectus, et signum maximæ charitatis qua se de- et signum maximæ charitatis qua se de- dit nobis. Dico autem similitudinem dit nobis. Dico autem similitudinem effectus quia sicut charitas unit mem- effectus quia sicut charitas unit mem- bra, ita illud sacramentum convertit et bra, ita illud sacramentum convertit et unit membra capiti. unit membra capiti.

Et per hoc patet solutio ad omnia quæ Et per hoc patet solutio ad omnia quæ quæsita sunt circa istam partem. quæsita sunt circa istam partem.

quæst. 5. AD ID quod ulterius quæritur de hoc quæst. 5. AD ID quod ulterius quæritur de hoc quod dicitur, Qui pro vobis et pro mul- quod dicitur, Qui pro vobis et pro mul- tis, etc. Dicendum, quod licet una sit tis, etc. Dicendum, quod licet una sit ratio effusionis et sumptionis in omnibus, ratio effusionis et sumptionis in omnibus, tamen effusio in qua sanguis separatus tamen effusio in qua sanguis separatus est a corpore, operata est ad sacramenti est a corpore, operata est ad sacramenti celebrationem: sacramentum enim non celebrationem: sacramentum enim non facit nisi sanguinem : sed quia quod ita facit nisi sanguinem : sed quia quod ita separatus efficere possit id quod non est separatus efficere possit id quod non est separatus, hoc facit effusio, et ideo men- separatus, hoc facit effusio, et ideo men- tionem effusionis oportuit esse in forma tionem effusionis oportuit esse in forma sanguinis !. sanguinis !.

d quæst.6. d quæst.6. Ad 1. Ad 1.

AD ALIUD dicendum, quod sacerdos in AD ALIUD dicendum, quod sacerdos in loco illo commemoratur ut offerens: et loco illo commemoratur ut offerens: et ideo repræsentat duplicem personam, sci- ideo repræsentat duplicem personam, sci-

1 Effusio sanguinis est ratio potationis (Nota 1 Effusio sanguinis est ratio potationis (Nota edit. Lugd.) edit. Lugd.)

197 197

licet Christi offerentis, et quoad hoc non licet Christi offerentis, et quoad hoc non indiget oblatione pro se et representat indiget oblatione pro se et representat personam propriam, et sic indiget ut pro personam propriam, et sic indiget ut pro sua populique indigentia offerat: quia, sua populique indigentia offerat: quia, sicut dicit Apostolus, et ipse circumdatus sicut dicit Apostolus, et ipse circumdatus est infirmitate 2: et ideo ut notetur illa est infirmitate 2: et ideo ut notetur illa indigentia, voluit Dominus indigentiam indigentia, voluit Dominus indigentiam Apostolorum in forma exprimi, qui pri- Apostolorum in forma exprimi, qui pri- mi sacerdotes erant, et ritum sacramenti mi sacerdotes erant, et ritum sacramenti aliis tradiderunt. aliis tradiderunt.

AD ALIUD dicendum, quod licet suffi- AD ALIUD dicendum, quod licet suffi- cienter valeat omnibus, non tamen effi- cienter valeat omnibus, non tamen effi- cienter et ideo non dixit, pro omnibus, cienter et ideo non dixit, pro omnibus, sed pro multis. sed pro multis.

AD ALIUD dicendum, quod istud sacra- AD ALIUD dicendum, quod istud sacra- mentum non operatur salutem sine alio mentum non operatur salutem sine alio cooperante et hoc est fides et devotio cooperante et hoc est fides et devotio quæ nobis effectum conjungit : et quia quæ nobis effectum conjungit : et quia cooperans deficit in quibusdam, ideo ad cooperans deficit in quibusdam, ideo ad omnes non potuit determinari: sed se- omnes non potuit determinari: sed se- cundum maximum suum effectum est cundum maximum suum effectum est pro multis effundi. pro multis effundi.

AD ALIUD dicendum, quod quidam an- AD ALIUD dicendum, quod quidam an- tiquorum dixerunt propter illam obje- tiquorum dixerunt propter illam obje- ctionem, quod non esset de essentia for- ctionem, quod non esset de essentia for- mæ sed tamen peccaret qui omitteret. mæ sed tamen peccaret qui omitteret. Sed alii quidam modernorum probabili- Sed alii quidam modernorum probabili- ter videntur sentire, quod sit de forma ter videntur sentire, quod sit de forma sicut finis et ratio conjuncta formæ facit sicut finis et ratio conjuncta formæ facit perfectionem rei. perfectionem rei.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 1. Ad 1.

Ad ID quod ulterius ultimo quæritur, ad quæst.7. Ad ID quod ulterius ultimo quæritur, ad quæst.7. dicendum quod meo judicio etiam illud dicendum quod meo judicio etiam illud est de forma, In remissionem peccato- est de forma, In remissionem peccato- rum. Et hæc utilitas sanguinis spirituali- rum. Et hæc utilitas sanguinis spirituali- ter commemoratur in Psalmo xxix, 10, ter commemoratur in Psalmo xxix, 10, ubi dicitur Quæ utilitas in sanguine ubi dicitur Quæ utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem ? meo, dum descendo in corruptionem ? Et hoc ideo est, quia sicut anima videtur Et hoc ideo est, quia sicut anima videtur esse pretium redemptionis oblata Patri, esse pretium redemptionis oblata Patri, ita tota passio est in extorsione violenta ita tota passio est in extorsione violenta sanguinis passio autem satisfecit pro sanguinis passio autem satisfecit pro nobis, et ideo passio præcipue in sangui- nobis, et ideo passio præcipue in sangui- nis effusione in quo est vita corporis, se- nis effusione in quo est vita corporis, se- cundum naturam significatur : et ideo cundum naturam significatur : et ideo remissio peccatorum magis retorquetur remissio peccatorum magis retorquetur

2 Ad Hebr. v, 2. 2 Ad Hebr. v, 2.

Ad 2. Ad 2.

198 198

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ad sanguinem, quam ad corporis passio- perfectam, et operatur corpus Christi ad sanguinem, quam ad corporis passio- perfectam, et operatur corpus Christi

nem. nem.

AD ULTIMUM patet solutio per idem. AD ULTIMUM patet solutio per idem.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An forma quæ dicitur super panem ex- An forma quæ dicitur super panem ex- spectat formam quæ dicitur super vi- spectat formam quæ dicitur super vi- пит? пит?

Secundo, Quæritur de operatione for- Secundo, Quæritur de operatione for- mæ sanguinis, ad formam quæ dicitur mæ sanguinis, ad formam quæ dicitur supra panem et hoc propter antiquos supra panem et hoc propter antiquos qui dixerunt, quod istæ formæ se exspe- qui dixerunt, quod istæ formæ se exspe- ctant in operando. ctant in operando.

ОBJICITUR autem sic: ОBJICITUR autem sic:

1. Istud sacramentum est sacramentum 1. Istud sacramentum est sacramentum summæ et simplicis veritatis: ergo nihil summæ et simplicis veritatis: ergo nihil debet ostendi in sacramento quod non debet ostendi in sacramento quod non aliquo modo sit in re sacramenti cum aliquo modo sit in re sacramenti cum autem dicitur super panem, Hoc est cor- autem dicitur super panem, Hoc est cor- pus meum, ostenditur ibi esse corpus sine pus meum, ostenditur ibi esse corpus sine sanguine, eo quod ex vi sacramenti non sanguine, eo quod ex vi sacramenti non est ibi nisi corpus cum igitur corpus est ibi nisi corpus cum igitur corpus non sit sine sanguine, falsum ostenditur non sit sine sanguine, falsum ostenditur ibi in sacramento veritatis, nisi efficacia ibi in sacramento veritatis, nisi efficacia verborum corporis exspectet efficaciam verborum corporis exspectet efficaciam verborum sanguinis: ergo se invicem is- verborum sanguinis: ergo se invicem is- tæ duæ formæ in operando exspectant. tæ duæ formæ in operando exspectant.

2. Item, Sicut se habet res ad rem in 2. Item, Sicut se habet res ad rem in sacramento, ita habere se debet forma sacramento, ita habere se debet forma ad formam : sed res corporis simul ad formam : sed res corporis simul est cum re sanguinis, et e converso: est cum re sanguinis, et e converso: ergo forma corporis simul operatur cum ergo forma corporis simul operatur cum forma sanguinis, et e converso: ergo se forma sanguinis, et e converso: ergo se invicem in operando exspectant: quia invicem in operando exspectant: quia constat, quod non simul sunt in prola- constat, quod non simul sunt in prola-

tione. tione.

3. Item, Si forma corporis operatur 3. Item, Si forma corporis operatur sine forma sanguinis: aut operatur cor- sine forma sanguinis: aut operatur cor- pus sine sanguine, aut cum sanguine. Si pus sine sanguine, aut cum sanguine. Si sine sanguine : ergo operatur rem im- sine sanguine : ergo operatur rem im-

1 Cf. Infra hac eadem distinctione, Art 13. 1 Cf. Infra hac eadem distinctione, Art 13.

quale non est: quia constat, quod est quale non est: quia constat, quod est cum sanguine. Si autem operatur corpus cum sanguine. Si autem operatur corpus Christi cum sanguine : ergo ex vi sacra- Christi cum sanguine : ergo ex vi sacra- menti est ibi sanguis : ergo superfluit menti est ibi sanguis : ergo superfluit forma postea dicta supra sanguinem : forma postea dicta supra sanguinem : quod est iterum inconveniens: quia si quod est iterum inconveniens: quia si natura non abundat in superfluis nec de- natura non abundat in superfluis nec de- ficit in necessariis, multo minus facit ficit in necessariis, multo minus facit hoc gratia. hoc gratia.

4. Item, Infra hac eadem distinctione 4. Item, Infra hac eadem distinctione ostendetur, quod sacramentum istud ostendetur, quod sacramentum istud unum est unius autem unicum est esse: unum est unius autem unicum est esse: ergo et unica forma sacramentalis : quia ergo et unica forma sacramentalis : quia forma dat esse : ergo unica forma ope- forma dat esse : ergo unica forma ope- ratur super panem et super calicem : ratur super panem et super calicem : unius autem formæ actus indivisus est : unius autem formæ actus indivisus est : ergo non operatur divisim super panem ergo non operatur divisim super panem et super calicem : ergo simul: non ergo et super calicem : ergo simul: non ergo opus unius præcedit opus alterius. opus unius præcedit opus alterius.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Cum dicitur, Hoc est corpus meum: 1. Cum dicitur, Hoc est corpus meum: aut corpus est ibi ex vi orationis factum aut corpus est ibi ex vi orationis factum et demonstratum, ut supra dictum est, et demonstratum, ut supra dictum est, aut non. Si non : ergo locutio est falsa : aut non. Si non : ergo locutio est falsa : non enim dicitur, Hoc erit corpus meum : non enim dicitur, Hoc erit corpus meum : sed, Hoc est. Si sic: ergo efficacia hujus sed, Hoc est. Si sic: ergo efficacia hujus orationis non exspectat aliam orationem orationis non exspectat aliam orationem in efficiendo. in efficiendo.

2. Item, Secundum totum usum Ec- 2. Item, Secundum totum usum Ec- clesiæ et utilitatem elevatur corpus post- clesiæ et utilitatem elevatur corpus post- quam dicta sunt ista verba, Hoc est cor- quam dicta sunt ista verba, Hoc est cor- pus meum, et tunc adoratur a fidelibus. pus meum, et tunc adoratur a fidelibus. Aut ergo est ibi, aut non. Si sic, habeo Aut ergo est ibi, aut non. Si sic, habeo propositum quia adhuc non est dicta propositum quia adhuc non est dicta forma super calicem. Si non: ergo mi- forma super calicem. Si non: ergo mi- nistri Ecclesiæ faciunt adorari latria id nistri Ecclesiæ faciunt adorari latria id quod non est Deus, et sic cogunt popu- quod non est Deus, et sic cogunt popu- lum idololatrare, quod absurdum est di- lum idololatrare, quod absurdum est di- cere de Ecclesia. cere de Ecclesia.

3. Item, Quæ esset causa hujus depen- 3. Item, Quæ esset causa hujus depen- dentiæ, quod una dependeret ab alia? dentiæ, quod una dependeret ab alia? Non enim divisio Christi, quia Christus Non enim divisio Christi, quia Christus semper est perfectus: nec dependentia semper est perfectus: nec dependentia signati, quia unius orationis significatio signati, quia unius orationis significatio absoluta est, sicut et alterius: nec insti- absoluta est, sicut et alterius: nec insti- tutio, quia Christus sicut divisim corpus tutio, quia Christus sicut divisim corpus

Sed con Sed con

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 9. IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 9.

et sanguinem suum dedit Apostolis, ita et sanguinem suum dedit Apostolis, ita divisim instituit: ergo nulla potest esse divisim instituit: ergo nulla potest esse causa dependentiæ : ergo patet, quod causa dependentiæ : ergo patet, quod una non exspectat aliam. una non exspectat aliam.

SOLUTIO. Dicendum quod istæ oratio- SOLUTIO. Dicendum quod istæ oratio- nes divisim explent suos effectus, et una nes divisim explent suos effectus, et una non exspectat aliam. non exspectat aliam.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ut AD PRIMUM ergo dicendum, quod ut supra dictum est, oratio ista, Hoc est cor- supra dictum est, oratio ista, Hoc est cor- pus meum, est in triplici vi: unam enim pus meum, est in triplici vi: unam enim habet ab institutione, et aliam secundum habet ab institutione, et aliam secundum hoc quod profertur in persora Verbi æter- hoc quod profertur in persora Verbi æter- ni quod in ea operatur, et tertiam habet ni quod in ea operatur, et tertiam habet secundum quod est in ea veritas signi : et secundum quod est in ea veritas signi : et quoad primas verum est, quod non ex- quoad primas verum est, quod non ex- tendat se operando nisi super corpus, tendat se operando nisi super corpus, et et non super sanguinem. Tertia autem ex- non super sanguinem. Tertia autem ex- tendit se ad significandum corpus per- tendit se ad significandum corpus per- fectum, non ex vi sacramenti, sed sub fectum, non ex vi sacramenti, sed sub sacramento contentum : et ideo ostendit sacramento contentum : et ideo ostendit veritatem et corpus sicut est. veritatem et corpus sicut est.

AD ALIUD dicendum, quod hæc est fal- AD ALIUD dicendum, quod hæc est fal- sa, quod sicut se habet res ad rem, ita sa, quod sicut se habet res ad rem, ita forma ad formam: licet enim forma in forma ad formam: licet enim forma in sacramento sit effectiva rei, non oportet sacramento sit effectiva rei, non oportet tamen formam dependere a forma. Et ita tamen formam dependere a forma. Et ita dicunt aliqui. Melius tamen potest conce- dicunt aliqui. Melius tamen potest conce- di propositio præmissa in argumento: et di propositio præmissa in argumento: et potest dici, quod aliud est sanguinem potest dici, quod aliud est sanguinem esse simpliciter, et aliud sanguinem esse esse simpliciter, et aliud sanguinem esse ex vi sacramenti sub sacramento. Sic au- ex vi sacramenti sub sacramento. Sic au- tem potest esse absque eo quod est cor- tem potest esse absque eo quod est cor- pus ex vi sacramenti pus ex vi sacramenti esse sub sacra- esse sub sacra- mento et licet sanguinem simpliciter mento et licet sanguinem simpliciter esse sine corpore sit impossibile, tamen esse sine corpore sit impossibile, tamen sanguinem ex vi sacramenti esse sub sanguinem ex vi sacramenti esse sub sacramento, potest esse absque eo quod sacramento, potest esse absque eo quod esset corpus ex vi sacramenti sub sacra- esset corpus ex vi sacramenti sub sacra- mento et hoc modo proprie accipitur mento et hoc modo proprie accipitur res sacramenti ut sacramenti : et sic pa- res sacramenti ut sacramenti : et sic pa- tet, quod sicut res non dependet a re, ita tet, quod sicut res non dependet a re, ita nec forma a forma. nec forma a forma.

AD ALIUD dicendum, quod sacramen- AD ALIUD dicendum, quod sacramen- taliter operatur corpus perfectum cum taliter operatur corpus perfectum cum sanguine, ut dictum est: sed illum san- sanguine, ut dictum est: sed illum san- guinem in illo usus fidelium qui est po- guinem in illo usus fidelium qui est po-

1 Cf. Infra hac eadem distinctione, Art. 13. 1 Cf. Infra hac eadem distinctione, Art. 13.

199 199

tus redemptionis, non operatur forma tus redemptionis, non operatur forma dicta super panem, sed dicta super cali- dicta super panem, sed dicta super cali- cem. Et ideo non valet illa objectio: quia cem. Et ideo non valet illa objectio: quia licet perfectum corpus sit sub specie pa- licet perfectum corpus sit sub specie pa- nis, tamen non est secundum quod con- nis, tamen non est secundum quod con- gruit utrique usui fidelium, scilicet cibi gruit utrique usui fidelium, scilicet cibi et potus. Et ideo communiter dicitur a et potus. Et ideo communiter dicitur a Doctoribus, quod sanguis est ibi non ex Doctoribus, quod sanguis est ibi non ex vi sacramenti, sed ex connexione natu- vi sacramenti, sed ex connexione natu- rali sanguinis et corporis : quia corpus rali sanguinis et corporis : quia corpus perfectum et vivum sanguinem habet in perfectum et vivum sanguinem habet in hepate, et venis, et aliis partibus corpo- hepate, et venis, et aliis partibus corpo- ris quæ debent infundi sanguine. Instan- ris quæ debent infundi sanguine. Instan- tia autem ad argumentum est de anima: tia autem ad argumentum est de anima: quia aut operatur corpus et animam, aut quia aut operatur corpus et animam, aut non. Si non ergo imperfectum, et sic non. Si non ergo imperfectum, et sic non est. Si sic: ergo panis convertitur non est. Si sic: ergo panis convertitur in animam, quod est impossibile. Et de in animam, quod est impossibile. Et de divinitate est eadem objectio. divinitate est eadem objectio.

AD ALIUD dicendum, quod istud sacra- AD ALIUD dicendum, quod istud sacra- mentum non est unum ab unitate specie- mentum non est unum ab unitate specie- rum vel formæ verborum, sed potius ab rum vel formæ verborum, sed potius ab unitate ejus quod est ibi res et sacramen- unitate ejus quod est ibi res et sacramen- tum, et ab unitate ejus quod est ibi res tum, et ab unitate ejus quod est ibi res tantum, ut infra probabitur. Et ideo ad tantum, ut infra probabitur. Et ideo ad argumentum dicendum, quod forma dat argumentum dicendum, quod forma dat esse hoc modo quo est forma: et ideo esse hoc modo quo est forma: et ideo forma panis dat esse quoad continentiam forma panis dat esse quoad continentiam corporis, et forma vini dat esse quoad corporis, et forma vini dat esse quoad continentiam sanguinis. Quia autem Chri- continentiam sanguinis. Quia autem Chri- stus est res et sacramentum in hoc sacra- stus est res et sacramentum in hoc sacra- mento, et ipse vere est unus: ideo sa- mento, et ipse vere est unus: ideo sa- cramentum est unum. cramentum est unum.

De hoc tamen infra erit disputatio quia De hoc tamen infra erit disputatio quia magnam habet difficultatem, et diligenti magnam habet difficultatem, et diligenti indiget discussione¹. indiget discussione¹.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An sacramentum hoc sit frequentandum An sacramentum hoc sit frequentandum post cœnam sicuti Christus ipsum in- post cœnam sicuti Christus ipsum in- stituit? stituit?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit,

Ad 4. Ad 4.

Sed contra. Sed contra.

200 200

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ibi, C, § 2, circa initium : « Ubi conside- ibi, C, § 2, circa initium : « Ubi conside- ratione dignum est, quare illud sacra- ratione dignum est, quare illud sacra- mentum post coenam, etc. »> mentum post coenam, etc. »>

Videtur enim ex hoc quod etiam ce- Videtur enim ex hoc quod etiam ce- lebrandum sit et frequentandum post cœ- lebrandum sit et frequentandum post cœ-

nam: nam:

: :

1. Plus enim est instruere facto, quam 1. Plus enim est instruere facto, quam verbo cum igitur ipse verbo et opere verbo cum igitur ipse verbo et opere post cœnam istud instituerit: videtur post cœnam istud instituerit: videtur etiam, quod post cœnam sit celebran- etiam, quod post cœnam sit celebran-

dum. dum.

2. Item, Magis valet instructio Magi- 2. Item, Magis valet instructio Magi- stri, quam discipuli : ergo etiamsi Apo- stri, quam discipuli : ergo etiamsi Apo- stoli statuerunt contrarium, videtur eis stoli statuerunt contrarium, videtur eis non esse obediendum, sed potius Domi- non esse obediendum, sed potius Domi- no et ita post cœnam est sumendum, ut no et ita post cœnam est sumendum, ut videtur. videtur.

3. Item, Quanto minor est indigentia 3. Item, Quanto minor est indigentia cibi ex parte corporis, cum sumitur cibus cibi ex parte corporis, cum sumitur cibus spiritualis, tanto magis signatur cibus spiritualis, tanto magis signatur cibus spiritualis sumptus non sumi ad indi- spiritualis sumptus non sumi ad indi- gentiam corporis, sed animæ : sed facta gentiam corporis, sed animæ : sed facta refectione corporis, minor est indigentia refectione corporis, minor est indigentia corporis quam non facta: ergo si facta corporis quam non facta: ergo si facta refectione sumatur corpus Christi, ex refectione sumatur corpus Christi, ex ipso significatur, quod non propter cor- ipso significatur, quod non propter cor- pus, sed propter animan sumitur: con- pus, sed propter animan sumitur: con- stat autem, quod hoc modo sumendum stat autem, quod hoc modo sumendum sit, scilicet propter animam, et non pro- sit, scilicet propter animam, et non pro- pter corpus ergo magis congruit ut pter corpus ergo magis congruit ut sumatur post prandium, quam ante. sumatur post prandium, quam ante.

4. Præterea, Videtur quod nihil pro- 4. Præterea, Videtur quod nihil pro- hibeat post prandium sumi: non enim hibeat post prandium sumi: non enim quod in os intrat, coinquinat animam, quod in os intrat, coinquinat animam, ut dicit Dominus. Nihil autem impedit ut dicit Dominus. Nihil autem impedit a perceptione hujus sacramenti, nisi pec- a perceptione hujus sacramenti, nisi pec- catum ergo videtur, quod post pran- catum ergo videtur, quod post pran- dium celebrari et accipi possit. dium celebrari et accipi possit.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Augustinus in Littera dicit, quod pro- 1. Augustinus in Littera dicit, quod pro- pter tanti sacramenti honorem, prius in os pter tanti sacramenti honorem, prius in os Christiani Dominicum corpus debet intra- Christiani Dominicum corpus debet intra- re, quam alii cibi. Ergo ante prandium re, quam alii cibi. Ergo ante prandium sumendum est et celebrandum. sumendum est et celebrandum.

2. Item, I ad Corinth. XI, 20 et 21: 2. Item, I ad Corinth. XI, 20 et 21: Convenientibus vobis in unum, jam non Convenientibus vobis in unum, jam non est Dominicam cœnam manducare: unus- est Dominicam cœnam manducare: unus-

1 Matth. xv, 11: Non quod in os intrat coin- 1 Matth. xv, 11: Non quod in os intrat coin-

quisque enim suam cœnam præsumit ad quisque enim suam cœnam præsumit ad manducandum. Ergo Apostolus ponit manducandum. Ergo Apostolus ponit hoc pro ratione, quod non est mandu- hoc pro ratione, quod non est mandu- candum corpus Christi, quia præsumpta candum corpus Christi, quia præsumpta est propria coena ad manducandum : er- est propria coena ad manducandum : er- go post cibum sumi non debet, ut vide- go post cibum sumi non debet, ut vide-

tur. tur.

3. Item, Istud sacramentum ex parte 3. Item, Istud sacramentum ex parte suscipientis summam exigit devotionem: suscipientis summam exigit devotionem: summa autem devotio maximam exigit summa autem devotio maximam exigit sensuum et rationis sobrietatem : sobrie- sensuum et rationis sobrietatem : sobrie- tas summa exigit jejunium : ergo jejuno tas summa exigit jejunium : ergo jejuno stomacho sumendum est corpus Chri- stomacho sumendum est corpus Chri-

sti. sti.

ULTERIUS quæritur hic de causis quas ULTERIUS quæritur hic de causis quas Magister tangit in Littera, quod Christus Magister tangit in Littera, quod Christus corpus suum dedit post cœnam. corpus suum dedit post cœnam.

Prima enim non videtur valere, scili- Prima enim non videtur valere, scili- cet ut ultimum legalium quod est typi- cet ut ultimum legalium quod est typi- cus agnus, terminetur ad Passionem quæ cus agnus, terminetur ad Passionem quæ in sacramento isto recolitur : in sacramento isto recolitur :

nem nem

1. Si enim duo secundum successio- 1. Si enim duo secundum successio- sibi continuanda sunt, ultimum sibi continuanda sunt, ultimum prioris debet esse cum primo posterio- prioris debet esse cum primo posterio- ris constat autem, quod primum sacra- ris constat autem, quod primum sacra- mentum Novi Testamenti non est Eucha- mentum Novi Testamenti non est Eucha- ristia, sed potius baptismus: ergo vide- ristia, sed potius baptismus: ergo vide- tur, quod debuit continuari ad baptis- tur, quod debuit continuari ad baptis-

mum. mum.

2. Item, Sicut terminanda erat man- 2. Item, Sicut terminanda erat man- ducatio agni typici ad esum agni veri, ducatio agni typici ad esum agni veri, sic terminanda fuit circumcisio ad bap- sic terminanda fuit circumcisio ad bap- tismum ergo eadem ratione debuit post tismum ergo eadem ratione debuit post cœnam ultimo circumcidere, et postea cœnam ultimo circumcidere, et postea baptizare Apostolos, sicut dedit eis agnum baptizare Apostolos, sicut dedit eis agnum typicum, et postea verum. typicum, et postea verum.

Secunda causa etiam non videtur va- Secunda causa etiam non videtur va- lere, scilicet ut arctius discipulorum me- lere, scilicet ut arctius discipulorum me- moriæ commendaret: moriæ commendaret:

1. Id enim quod maxime necessarium 1. Id enim quod maxime necessarium est, maxime memoriæ commendandum est, maxime memoriæ commendandum est baptismus autem et pœnitentia ma- est baptismus autem et pœnitentia ma- xime sunt necessaria: ergo maxime me- xime sunt necessaria: ergo maxime me- moriæ commendanda: ergo et illa et moriæ commendanda: ergo et illa et non Eucharistia post cœnam ultimo de- non Eucharistia post cœnam ultimo de- bebant institui. bebant institui.

quinat hominem, etc. quinat hominem, etc.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 9. IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 9.

2. Item etiam, Secundum Philosophos 2. Item etiam, Secundum Philosophos id quod primo occurrit memoriæ ante- id quod primo occurrit memoriæ ante- quam alii motus facti sunt in ipsa, ma- quam alii motus facti sunt in ipsa, ma- gis profundatur in memoria et magis te- gis profundatur in memoria et magis te- netur si igitur illud memoriæ com- netur si igitur illud memoriæ com- mendandum erat, ut dicitur in Littera, mendandum erat, ut dicitur in Littera, videtur eo ipso quod ante alia dandum videtur eo ipso quod ante alia dandum erat discipulis, et non ultimo. erat discipulis, et non ultimo.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate, SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate, sicut probat Magister in Littera, aliter sicut probat Magister in Littera, aliter est de institutione hujus sacramenti, et est de institutione hujus sacramenti, et aliter de frequentatione fidelium: insti- aliter de frequentatione fidelium: insti- tutioni enim conveniebat ut post cœnam tutioni enim conveniebat ut post cœnam immediate ante Passionem institueretur: immediate ante Passionem institueretur: frequentationi autem, ut in reverentiam frequentationi autem, ut in reverentiam et dijudicationem tanti cibi et sobrieta- et dijudicationem tanti cibi et sobrieta- tem devotionis ante prandium percipia- tem devotionis ante prandium percipia- tur et celebretur: sicut enim dicit Apo- tur et celebretur: sicut enim dicit Apo- stolus, I ad Corinth. xi, 29: Qui man- stolus, I ad Corinth. xi, 29: Qui man- ducat et bibit indigne, judicium sibi ducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit, non dijudicans cor- manducat et bibit, non dijudicans cor- pus Domini. Unde ille cibus dijudican- pus Domini. Unde ille cibus dijudican- dus est, ut dicitur in Littera, et discer- dus est, ut dicitur in Littera, et discer- nendus ab aliis cibis et ad hoc exigi- nendus ab aliis cibis et ad hoc exigi- tur vigor et sobrietas rationis ratio au- tur vigor et sobrietas rationis ratio au- tem post prandium propter fumos ad ce- tem post prandium propter fumos ad ce- rebrum elevatos a loco digestionis op- rebrum elevatos a loco digestionis op- pilatur, et minus potens efficitur in dis- pilatur, et minus potens efficitur in dis- cernendo, et impeditur devotio : et etiam cernendo, et impeditur devotio : et etiam vix potest esse quod non subrepat aliqua vix potest esse quod non subrepat aliqua delectatio ad minus venialis in cibo, ex delectatio ad minus venialis in cibo, ex qua etiam efficitur homo minus idoneus: qua etiam efficitur homo minus idoneus: et ideo salubriter institutum fuerat, ut et ideo salubriter institutum fuerat, ut ante prandium frequentaretur. Causæ au- ante prandium frequentaretur. Causæ au- tem quare Dominus non tantum post tem quare Dominus non tantum post prandium, sed etiam post cœnam insti- prandium, sed etiam post cœnam insti- tuit, sufficienter tanguntur in Littera. tuit, sufficienter tanguntur in Littera.

AD PRIMUM ergo dicimus, quod Domi- AD PRIMUM ergo dicimus, quod Domi- nus non innuit per hoc, quod post cœ- nus non innuit per hoc, quod post cœ- nam frequentaretur: sed in Littera ha- nam frequentaretur: sed in Littera ha- betur quibus de causis post cœnam in- betur quibus de causis post cœnam in- stituit, ut deinceps ante prandium fre- stituit, ut deinceps ante prandium fre- quentaretur. quentaretur.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- rum in illis ubi separatæ sunt instructio rum in illis ubi separatæ sunt instructio Magistri et discipuli : sed si Magister in Magistri et discipuli : sed si Magister in discipulo statuit, ut primæ operationi discipulo statuit, ut primæ operationi Magistri quam per se facit secundum in- Magistri quam per se facit secundum in-

201 201

tentionem non contrarietur, tunc obe- tentionem non contrarietur, tunc obe- diendum est discipulo sicut Magistro. diendum est discipulo sicut Magistro.

AD ALIUD dicendum, quod saturitas AD ALIUD dicendum, quod saturitas contrariatur sumptioni Eucharistiæ ex contrariatur sumptioni Eucharistiæ ex incongruitate et inconformitate : cum incongruitate et inconformitate : cum autem etiam ante prandium fides suppo- autem etiam ante prandium fides suppo- nat non ad nos convertendum corpus nat non ad nos convertendum corpus Christi, sed nos ad ipsum, satis evidens Christi, sed nos ad ipsum, satis evidens est quod numquam sumitur propter in- est quod numquam sumitur propter in- digentiam corporalem. digentiam corporalem.

AD ALIUD dicendum, quod maxima AD ALIUD dicendum, quod maxima præparatio exigitur ad hoc sacramentum: præparatio exigitur ad hoc sacramentum: et ideo oportet non tantum abstinere ab et ideo oportet non tantum abstinere ab illicitis, sed etiam a licitis tanto sacra- illicitis, sed etiam a licitis tanto sacra- mento non congruentibus: et hoc atten- mento non congruentibus: et hoc atten- dens Ecclesia statuit, ut fideles jejuni ad dens Ecclesia statuit, ut fideles jejuni ad sacramentum accedant : et ideo peccat sacramentum accedant : et ideo peccat pransus accipiens, non quidem pranden- pransus accipiens, non quidem pranden- do, sed quia contra rationabilem Ecclesiæ do, sed quia contra rationabilem Ecclesiæ prohibitionem accipit pransus tantum prohibitionem accipit pransus tantum

sacramentum. sacramentum.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

De prima De prima

causa. causa.

AD ID quod ulterius quæritur de cau- Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur de cau- Ad quæst. sis datis in Littera, dicendum quod opti- sis datis in Littera, dicendum quod opti- mæ sunt et una sumitur ex parte ordi- mæ sunt et una sumitur ex parte ordi- nis veritatis ad umbram : alia autem ex nis veritatis ad umbram : alia autem ex parte ingratitudinis dilectionis in signo parte ingratitudinis dilectionis in signo Passionis et Eucharistiæ nobis exhibi- Passionis et Eucharistiæ nobis exhibi- tæ de illa enim dilectione qua passus tæ de illa enim dilectione qua passus est pro nobis, et seipsum in cibum pro est pro nobis, et seipsum in cibum pro nobis dedit, oblivisci est damnabilis in- nobis dedit, oblivisci est damnabilis in- gratitudinis. gratitudinis.

AD PRIMUM ergo quod contra objicitur, AD PRIMUM ergo quod contra objicitur, dicendum quod licet baptismus sit pri- dicendum quod licet baptismus sit pri- mum sacramentum ex parte sui effectus mum sacramentum ex parte sui effectus in nobis, non tamen est primus ex par- in nobis, non tamen est primus ex par- te operantis in sacramentis omnibus: te operantis in sacramentis omnibus: operans enim in sacramentis omnibus est operans enim in sacramentis omnibus est Passio Christi et passus Christus: hoc Passio Christi et passus Christus: hoc autem, ut prius dictum est, recolitur in autem, ut prius dictum est, recolitur in hoc sacramento specialiter. hoc sacramento specialiter.

AD ALIUD dicendum, quod baptismus AD ALIUD dicendum, quod baptismus habet rem, quæ est novitas vitæ spiri- habet rem, quæ est novitas vitæ spiri- tualis et hæc exemplariter ostensa est tualis et hæc exemplariter ostensa est in Resurrectione et ideo magis conve- in Resurrectione et ideo magis conve- niebat institui formaliter post Resurre. niebat institui formaliter post Resurre. ctionem, quam immediate ante Passio- ctionem, quam immediate ante Passio- nem et de hoc satis quæsitum est in nem et de hoc satis quæsitum est in tractatu de baptismo. tractatu de baptismo.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

De secunda De secunda

causa. causa. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

202 202

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ID autem quod objicitur contra se- AD ID autem quod objicitur contra se- cundam causam, dicendum quod licet cundam causam, dicendum quod licet baptismus sit necessarius propter hoc baptismus sit necessarius propter hoc quod est sacramentum spiritualis vitæ, et quod est sacramentum spiritualis vitæ, et janua sacramentorum, tamen non est janua sacramentorum, tamen non est frequentandus: quia datur contra origi- frequentandus: quia datur contra origi- nale quod tantum unum est, et semel in- nale quod tantum unum est, et semel in- ficit animam et ideo non oportuit esse ficit animam et ideo non oportuit esse memoriam illius. Sed in hoc sacramento memoriam illius. Sed in hoc sacramento exigitur frequentia, eo quod dicit Ber- exigitur frequentia, eo quod dicit Ber- nardus in epistola ad Carthusianos, quod nardus in epistola ad Carthusianos, quod « est memoriale amici nostri abeuntis « est memoriale amici nostri abeuntis pro nobis ad Passionem, cujus numquam pro nobis ad Passionem, cujus numquam debemus esse immemores. >> debemus esse immemores. >>

AD ULTIMUM dicendum, quod notum AD ULTIMUM dicendum, quod notum est quod prima magis profundantur in est quod prima magis profundantur in memoria ad retinendum, sed ad frequen- memoria ad retinendum, sed ad frequen- tandum super quæ redeat semper ani- tandum super quæ redeat semper ani- mus, commemorantur ultima: quia illa mus, commemorantur ultima: quia illa sunt quasi eminentia in mente quæ se sunt quasi eminentia in mente quæ se memoriæ et meditationi per se citius of- memoriæ et meditationi per se citius of- ferunt sicut in simili possumus videre, ferunt sicut in simili possumus videre, quod docet Tullius fortiores allegationes quod docet Tullius fortiores allegationes Rhetorum ponendas esse in fine: ut illæ Rhetorum ponendas esse in fine: ut illæ eminentius aliis formis, quæ sunt in ani- eminentius aliis formis, quæ sunt in ani- ma judicis, magis se præsentent medita- ma judicis, magis se præsentent medita- tioni et rationi judicis. tioni et rationi judicis.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An hoc sacramentum post prandium ce- An hoc sacramentum post prandium ce- lebreturi ? et, Quæ comestio sive po. lebreturi ? et, Quæ comestio sive po. tatio arceant a perceptione sacra- tatio arceant a perceptione sacra- menti ? menti ?

Sed adhuc ulterius quæritur, Utrum Sed adhuc ulterius quæritur, Utrum post prandium possit celebrari hoc sa- post prandium possit celebrari hoc sa-

cramentum ? cramentum ?

Videtur autem, quod non quia dicit Videtur autem, quod non quia dicit Apostolus, I ad Corinth. XI, 20 et 21: Apostolus, I ad Corinth. XI, 20 et 21: Jam non est Dominicam cœnam mandu- Jam non est Dominicam cœnam mandu- care: unusquique enim suam cœnam præ- care: unusquique enim suam cœnam præ- sumit ad manducandum. Aliud autem sumit ad manducandum. Aliud autem non est manducare, et aliud non debet non est manducare, et aliud non debet manducari quod enim non est mandu- manducari quod enim non est mandu- care, non contingit manducare: et hoc care, non contingit manducare: et hoc

ideo, quia non conficitur, vel quia non. ideo, quia non conficitur, vel quia non. est præsto ad manducandum: ergo vi- est præsto ad manducandum: ergo vi- detur, quod non conficitur post pran- detur, quod non conficitur post pran- dium. dium.

SED CONTRA hoc est: quia ad sacra- Sed contr SED CONTRA hoc est: quia ad sacra- Sed contr mentum non exigitur nisi forma et ma- mentum non exigitur nisi forma et ma- teria, et ex parte conficientis ordo et in- teria, et ex parte conficientis ordo et in- tentio ergo istis suppositis, videtur tentio ergo istis suppositis, videtur quod sacramentum conficiatur : ergo quod sacramentum conficiatur : ergo post prandium et ante prandium confici- post prandium et ante prandium confici- tur, ut videtur. tur, ut videtur.

ULTERIUS quæritur, Quæ comestio ar- ULTERIUS quæritur, Quæ comestio ar- ceat a perceptione corporis et sanguinis ceat a perceptione corporis et sanguinis Domini? Domini?

Dicunt enim medici, quod quædam Dicunt enim medici, quod quædam sunt medicina et non cibus, et quædam sunt medicina et non cibus, et quædam cibus et non medicina, quædam autem cibus et non medicina, quædam autem cibus et medicina simul: quæratur ergo cibus et medicina simul: quæratur ergo si aliquis sumeret ea quæ sunt medicina si aliquis sumeret ea quæ sunt medicina et non cibus, quæ potius exhauriunt cor- et non cibus, quæ potius exhauriunt cor- pus quam convertantur in corpus, utrum pus quam convertantur in corpus, utrum ille possit sumere corpus Domini? ille possit sumere corpus Domini? Et videtur quod sic : quia Et videtur quod sic : quia

1. Non sumpsit cibum et nihil aliud 1. Non sumpsit cibum et nihil aliud impediebat eum : ergo ex talibus non impediebat eum : ergo ex talibus non impeditur, ut videtur. impeditur, ut videtur.

2. Item, Talia, ut dicunt, non solvunt 2. Item, Talia, ut dicunt, non solvunt jejunium ergo non impediunt celebratio- jejunium ergo non impediunt celebratio- nem vel communionem. nem vel communionem.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Ex talibus bene provocantur fumi et Ex talibus bene provocantur fumi et vapores ad cerebrum: ergo impediunt vapores ad cerebrum: ergo impediunt rationem a discretione et judicio debito rationem a discretione et judicio debito huic cibo ergo videtur, quod impediant huic cibo ergo videtur, quod impediant a celebratione et communione. a celebratione et communione.

potantibus potantibus

ULTERIUS quæritur de ULTERIUS quæritur de aquam, utrum ipsi a celebratione et com- aquam, utrum ipsi a celebratione et com- munione arceantur? munione arceantur?

Videtur quod non: quia Videtur quod non: quia

1. Simpliciter aqua non nutrit: ergo 1. Simpliciter aqua non nutrit: ergo jejunium non solvit, nec impedit cele- jejunium non solvit, nec impedit cele- brationem. brationem.

2. Item, Hoc dicunt quidam Doctores. 2. Item, Hoc dicunt quidam Doctores. juris in suis apparatibus, quod non im- juris in suis apparatibus, quod non im- pediat a celebratione potus aquæ. pediat a celebratione potus aquæ. SED CONTRA: SED CONTRA:

Licet aqua in quantum hujusmodi non Licet aqua in quantum hujusmodi non

Quæst. Quæst.

Sed contra Sed contra

Quæst. 2 Quæst. 2

Sed contr Sed contr

Solutio. Solutio.

Ad object. Ad object.

Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

Ad 1. Ad 1.

: :

IN IV SENTENT. DIST. VIII, D. IN IV SENTENT. DIST. VIII, D.

nutriat, tamen per actum humidi vehicu- nutriat, tamen per actum humidi vehicu- lum est cibi aut ergo vehit cibum com- lum est cibi aut ergo vehit cibum com- mixta cibo, aut non. Si non commixta: mixta cibo, aut non. Si non commixta: ergo aqua pura flueret et reflueret ad ergo aqua pura flueret et reflueret ad membra, et super illam cibus, quod fal- membra, et super illam cibus, quod fal- sum est et absurdum: ergo vehit cibum sum est et absurdum: ergo vehit cibum commixta ei commixta autem cibo con- commixta ei commixta autem cibo con- vertitur ad membra et corpus substantia- vertitur ad membra et corpus substantia- liter ergo aqua nutrit : ergo solvit je- liter ergo aqua nutrit : ergo solvit je- junium, et impedit a celebratione et com- junium, et impedit a celebratione et com- munione, ut videtur. munione, ut videtur.

SOLUTIO. Sine præjudicio sententiæ SOLUTIO. Sine præjudicio sententiæ majorum dicendum videtur mihi ad pri- majorum dicendum videtur mihi ad pri- mum, quod si aliquis habens ordinem mum, quod si aliquis habens ordinem et intentionem servando formam et ma- et intentionem servando formam et ma- teriam hujus sacramenti, conficit post teriam hujus sacramenti, conficit post prandium quod confectum est: sed pec- prandium quod confectum est: sed pec- cat mortaliter veniens contra Ecclesiæ cat mortaliter veniens contra Ecclesiæ Catholicæ et Apostolicæ institutionem. Catholicæ et Apostolicæ institutionem.

AD ID autem quod contra objicitur, AD ID autem quod contra objicitur, dicendum videtur, quod Apostolus dicit dicendum videtur, quod Apostolus dicit ibi, non est, id est, non debet: et non in ibi, non est, id est, non debet: et non in eo sensu quod non esset si conficeretur. eo sensu quod non esset si conficeretur.

AD ID autem quod ulterius quæritur, AD ID autem quod ulterius quæritur, dicendum quod meo judicio omnis cibus dicendum quod meo judicio omnis cibus quem communiter et usualiter cibum vo- quem communiter et usualiter cibum vo- camus, hoc est, qui transit in ventrem, camus, hoc est, qui transit in ventrem, etsi non convertatur ad corpus, impedit etsi non convertatur ad corpus, impedit celebrationem. celebrationem.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod non est tantum institutum propter quod non est tantum institutum propter refectionem, quia refectio nullum malum refectionem, quia refectio nullum malum est sed etiam propter corporis vitium est sed etiam propter corporis vitium et animæ turbationem, quæ tanti sacra- et animæ turbationem, quæ tanti sacra- menti perceptioni non congruit: corpus menti perceptioni non congruit: corpus autem et vires animæ magis quandoque autem et vires animæ magis quandoque turbantur in eo quod est medicina et turbantur in eo quod est medicina et non cibus, quam in eo quod est cibus: non cibus, quam in eo quod est cibus: et ideo post susceptionem talium non est et ideo post susceptionem talium non est

203 203

celebrandum sacramentum infirmi ta- celebrandum sacramentum infirmi ta- men quibus non est lex posita, possunt men quibus non est lex posita, possunt in hora necessitatis sumere, sive post in hora necessitatis sumere, sive post prandium, sive ante prandium. prandium, sive ante prandium.

AD ALIUD dicendum, quod aliud est de AD ALIUD dicendum, quod aliud est de jejunio: quia hoc fit ad corporis affli- jejunio: quia hoc fit ad corporis affli- ctionem et ideo turbatio sensuum jeju- ctionem et ideo turbatio sensuum jeju- nio non contrariatur et ideo conceditur nio non contrariatur et ideo conceditur a quibusdam, quod talia jejunium non a quibusdam, quod talia jejunium non solvant. solvant.

Ad 2. Ad 2.

AD ID quod ulterius quæritur de potu Ad quæst. 2, AD ID quod ulterius quæritur de potu Ad quæst. 2, aquæ, dicendum mihi videtur, quod non aquæ, dicendum mihi videtur, quod non est celebrandum post aquæ potum : quia est celebrandum post aquæ potum : quia materialiter etiam convertitur in cibum, materialiter etiam convertitur in cibum, et multiplicat fumos ad caput. et multiplicat fumos ad caput.

AD ID autem quod contra objicitur, di- AD ID autem quod contra objicitur, di- cendum quod simplex aqua manens sim- cendum quod simplex aqua manens sim- plex, non nutrit: sed per calorem dige- plex, non nutrit: sed per calorem dige- stivum commiscetur cibo qui est in sto- stivum commiscetur cibo qui est in sto- macho et tunc nutrit, sicut ostendunt macho et tunc nutrit, sicut ostendunt opera rusticorum qui miscent eam fimo opera rusticorum qui miscent eam fimo quando volunt irrigare plantas : et tunc, quando volunt irrigare plantas : et tunc, sicut Philosophus dicit, incipit sic im- sicut Philosophus dicit, incipit sic im- mixta esse nutrimento. Et quod in plantis mixta esse nutrimento. Et quod in plantis fit extra per artificium, in homine fit fit extra per artificium, in homine fit intra per naturam melius commiscentem. intra per naturam melius commiscentem.

Ad 1. Ad 1.

AD ALIUD dicendum, quod aliud est je- Ad idem. AD ALIUD dicendum, quod aliud est je- Ad idem. junium simplex, aliud jejunium solita junium simplex, aliud jejunium solita reputatione Ecclesiæ: aqua enim absque reputatione Ecclesiæ: aqua enim absque dubio solvit jejunium simplex: sed quia dubio solvit jejunium simplex: sed quia juvamentum ejus est modicum, ideo ab juvamentum ejus est modicum, ideo ab Ecclesia non solvi jejunium ex potu aquæ Ecclesia non solvi jejunium ex potu aquæ reputatur. reputatur.

AD ALIUD dicendum, quod Jurisperiti AD ALIUD dicendum, quod Jurisperiti non habent loqui de hoc, sed potius non habent loqui de hoc, sed potius Physicus vel Medicus: sed Theologus Physicus vel Medicus: sed Theologus hoc accipiens a Medico habet determi- hoc accipiens a Medico habet determi- nare, utrum conficiendum sit post potum nare, utrum conficiendum sit post potum aquæ vel non. aquæ vel non.

Ad 2. Ad 2.

D. De sacramento et re. D. De sacramento et re.

Nunc quid ibi sacramentum sit, et quid res, videamus. Sacramentum est Nunc quid ibi sacramentum sit, et quid res, videamus. Sacramentum est invisibilis gratiæ visibilis forma. Forma ergo panis et vini quæ ibi videtur, invisibilis gratiæ visibilis forma. Forma ergo panis et vini quæ ibi videtur,

204 204

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2 2

est sacramentum, id est, signum sacræ rei quia præter speciem quam in- est sacramentum, id est, signum sacræ rei quia præter speciem quam in- gerit sensibus, aliquid aliud facit in cognitionem venire'. Tenent ergo spe- gerit sensibus, aliquid aliud facit in cognitionem venire'. Tenent ergo spe- cies vocabula rerum quæ ante fuerunt, scilicet panis et vini. Hujus autem cies vocabula rerum quæ ante fuerunt, scilicet panis et vini. Hujus autem sacramenti gemina est res : una scilicet contenta et significata, altera signi- sacramenti gemina est res : una scilicet contenta et significata, altera signi- ficata et non contenta. Res contenta et significata est caro Christi, quam de ficata et non contenta. Res contenta et significata est caro Christi, quam de Virgine traxit, et sanguis quem pro nobis fudit. Res autem significata et Virgine traxit, et sanguis quem pro nobis fudit. Res autem significata et non contenta est unitas Ecclesiæ in prædestinatis, vocatis, justificatis, et non contenta est unitas Ecclesiæ in prædestinatis, vocatis, justificatis, et glorificatis. Hæc est duplex caro Christi, et sanguis. Unde Hieronymus * : glorificatis. Hæc est duplex caro Christi, et sanguis. Unde Hieronymus * : Dupliciter, inquit, intelligitur caro Christi et sanguis ejus: vel illa quæ Dupliciter, inquit, intelligitur caro Christi et sanguis ejus: vel illa quæ crucifixa est et sepulta, et sanguis qui militis lancea effusus est: vel illa crucifixa est et sepulta, et sanguis qui militis lancea effusus est: vel illa spiritualis ac divina, de qua ipse ait: Caro mea vere est cibus, et sanguis spiritualis ac divina, de qua ipse ait: Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus 3. Et, Nisi manducaveritis carnem meam, et biberitis meus vere est potus 3. Et, Nisi manducaveritis carnem meam, et biberitis meum sanguinem, non habebitis vitam in vobis *. Sunt ergo hic tria dis- meum sanguinem, non habebitis vitam in vobis *. Sunt ergo hic tria dis- tinguenda. Unum, quod tantum est sacramentum alterum, quod est sa- tinguenda. Unum, quod tantum est sacramentum alterum, quod est sa- cramentum et res et tertium, quod est res et non sacramentum. Sacra- cramentum et res et tertium, quod est res et non sacramentum. Sacra- mentum et non res, est species visibilis panis et vini. Sacramentum et res, mentum et non res, est species visibilis panis et vini. Sacramentum et res, caro Christi propria et sanguis. Res et non sacramentum, mystica ejus caro Christi propria et sanguis. Res et non sacramentum, mystica ejus