Ad 2. Ad 2.

uarta figu- uarta figu-

ra. ra.

Adquæst. 3. Adquæst. 3.

Ad Ad

quest. 1. quest. 1.

IN IV SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 3.

figura secundum diversa exprimit duo figura secundum diversa exprimit duo sacramenta quia in baptismo sunt tria, sacramenta quia in baptismo sunt tria, scilicet liberatio a dæmone, et tinctio in scilicet liberatio a dæmone, et tinctio in aqua, et remissio peccati. Et primum ho- aqua, et remissio peccati. Et primum ho- rum facit Passio Christi, et hoc exprimi- rum facit Passio Christi, et hoc exprimi- tur per liberationem ab Angelo extermi- tur per liberationem ab Angelo extermi- natore. Secundum autem exprimebatur natore. Secundum autem exprimebatur per transitum maris Rubri. Et tertium per transitum maris Rubri. Et tertium per submersionem Ægyptiorum : quia per submersionem Ægyptiorum : quia aliter etiam figura Eucharistiæ præcede- aliter etiam figura Eucharistiæ præcede- ret figuram baptismi, quod reputo in- ret figuram baptismi, quod reputo in- conveniens sed non est inconveniens, conveniens sed non est inconveniens, quod figura Passionis præcedat quæ in quod figura Passionis præcedat quæ in omnibus sacramentis operatur: sed ta- omnibus sacramentis operatur: sed ta- men usus sanguinis et carnium agni men usus sanguinis et carnium agni usum rei sacramentalis Eucharistiæ ex- usum rei sacramentalis Eucharistiæ ex- primit. primit.

AD ALIUD dicendum, quod sanguis per AD ALIUD dicendum, quod sanguis per hoc quod eduxit, figurat Passionem in hoc quod eduxit, figurat Passionem in baptismo operantem: sed usus carnium baptismo operantem: sed usus carnium et sanguinis in quantum confortabat et et sanguinis in quantum confortabat et præparabat ad exitum de Ægypto ad præparabat ad exitum de Ægypto ad patriam, figura fuit viatici in Euchari- patriam, figura fuit viatici in Euchari- stia. stia.

AD ID quod ulterius quæritur de quar- AD ID quod ulterius quæritur de quar- ta figura, dicendum quod secundum præ- ta figura, dicendum quod secundum præ- habita, in Eucharistia est oblatio facta habita, in Eucharistia est oblatio facta nobis a Deo, et Deo a nobis et utrum- nobis a Deo, et Deo a nobis et utrum- que exprimit Melchisedech primum in que exprimit Melchisedech primum in offerendo Abrahæ post interfectionem offerendo Abrahæ post interfectionem regum per quos peccata significantur : regum per quos peccata significantur : secundum autem per hoc quod benedixit secundum autem per hoc quod benedixit Deo excelso. Deo excelso.

AD ALIUD dicendum, quod in forma AD ALIUD dicendum, quod in forma hujus sacramenti Verbum increatum hujus sacramenti Verbum increatum operatur in verbo creato, et non opere operatur in verbo creato, et non opere ministri sicut in aliis sacramentis : et ministri sicut in aliis sacramentis : et ideo verba a Sacerdote proferuntur in ideo verba a Sacerdote proferuntur in persona Christi, quod non fit in aliis. persona Christi, quod non fit in aliis. Et propter hanc maximam perfectionem Et propter hanc maximam perfectionem non potuit præfigurari forma. non potuit præfigurari forma.

AD ALIUD dicendum, quod quatuor AD ALIUD dicendum, quod quatuor figuræ dividuntur ita, quod duæ referun- figuræ dividuntur ita, quod duæ referun- tur ad rem quæ est res et sacramentum, tur ad rem quæ est res et sacramentum, et duæ ad speciem sacramenti in materia. et duæ ad speciem sacramenti in materia. Potest autem species in materia absolute Potest autem species in materia absolute

179 179

accipi, aut secundum comparationem ad accipi, aut secundum comparationem ad effectum sacramenti quem significat per effectum sacramenti quem significat per species aut potest accipi in materia in species aut potest accipi in materia in comparatione ad effectum et ritum sa- comparatione ad effectum et ritum sa- cramenti. Si primo modo: tunc præfi- cramenti. Si primo modo: tunc præfi- guratur in manna, quod per speciem guratur in manna, quod per speciem panis figurabat materiam, per saporem panis figurabat materiam, per saporem effectum. Si secundo modo: tunc figu- effectum. Si secundo modo: tunc figu- rabatur in oblatione Melchisedech: quia rabatur in oblatione Melchisedech: quia ibi fuit utraque species, scilicet vinum et ibi fuit utraque species, scilicet vinum et panis, et effectus confortationis cum ritu panis, et effectus confortationis cum ritu oblationis et benedictionis. Si autem re- oblationis et benedictionis. Si autem re- fertur figura ad rem quæ est sacramen- fertur figura ad rem quæ est sacramen- tum et res hæc iterum est duplex, sci- tum et res hæc iterum est duplex, sci- licet prout est in usu fidelium tantum, licet prout est in usu fidelium tantum, vel prout unit nos capiti Christo per vel prout unit nos capiti Christo per effectum spiritualis amoris. Et primo effectum spiritualis amoris. Et primo modo significatur in comestione agni modo significatur in comestione agni paschalis, secundo modo in fluxu de la- paschalis, secundo modo in fluxu de la- tere Christi, ubi unitus fuit sanguis cum tere Christi, ubi unitus fuit sanguis cum aqua quæ unionem populi cum capite aqua quæ unionem populi cum capite Christo significat, ut dicit Gelasius Papa. Christo significat, ut dicit Gelasius Papa.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quæ sit causa, quare hoc sacramentum Quæ sit causa, quare hoc sacramentum viaticum dicatur ? viaticum dicatur ?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur, Deinde quæritur de hoc quod dicitur, ibi, A, circa finem: « Unde recte viati- ibi, A, circa finem: « Unde recte viati- cum appellatur, etc. » Supra enim cum appellatur, etc. » Supra enim dedit ei aliud nomen, scilicet Euchari- dedit ei aliud nomen, scilicet Euchari- stiam. stiam.

Et quæritur ratio horum nominum. Et quæritur ratio horum nominum.

Et dicendum, quod viaticum dicitur Et dicendum, quod viaticum dicitur tribus de causis, scilicet, quia viatorum tribus de causis, scilicet, quia viatorum est ad viam præparatio, ut dicitur in est ad viam præparatio, ut dicitur in Littera. Unde, III Reg. XIX, 7 et 8: Littera. Unde, III Reg. XIX, 7 et 8: Surge, comede, grandis enim tibi restat Surge, comede, grandis enim tibi restat via, dictum est Eliæ et comedit, et bi- via, dictum est Eliæ et comedit, et bi- bit, et ambulavit in fortitudine cibi il- bit, et ambulavit in fortitudine cibi il- lius... usque ad montem Dei Horeb. lius... usque ad montem Dei Horeb.

Secunda ratio est, quia non est sacra- Secunda ratio est, quia non est sacra- mentum hoc nisi in via. Et ideo in qua- mentum hoc nisi in via. Et ideo in qua-

Solutio. Solutio.

180 180

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dam Collecta dicit Gregorius: « Præsta, dam Collecta dicit Gregorius: « Præsta, ut quod nunc in specie rerum gerimus, ut quod nunc in specie rerum gerimus, veritate capiamus. » Et Dionysius in veritate capiamus. » Et Dionysius in Ecclesiastica hierarchia : « Arbitramur Ecclesiastica hierarchia : « Arbitramur Jesu participationis ipsam divinissimæ Jesu participationis ipsam divinissimæ Eucharistiæ assumptionem esse imagi- Eucharistiæ assumptionem esse imagi-

nem 1. >> nem 1. >>

Tertia causa est, quia est memoriale Tertia causa est, quia est memoriale quoddam viæ Domini transeuntis ad Pas- quoddam viæ Domini transeuntis ad Pas- sionem pro nobis. Exod. xII, 11: Est sionem pro nobis. Exod. xII, 11: Est enim phase, (id est, transitus) Domini. enim phase, (id est, transitus) Domini. Et Dionysius: « Divinissima unius et Et Dionysius: « Divinissima unius et ejusdem panis et vini et calicis commu- ejusdem panis et vini et calicis commu- nio et pacifica traditio similem conversa- nio et pacifica traditio similem conversa- tionem eis divinam tamquam similiter tionem eis divinam tamquam similiter edentibus promulgat, et dignissimam edentibus promulgat, et dignissimam cœnam et principale symbolum perfe- cœnam et principale symbolum perfe- ctionis in memoriam sacram ducit. » ctionis in memoriam sacram ducit. »

Eucharistia autem dicitur tribus de Eucharistia autem dicitur tribus de causis. Una est, quia continet illum qui causis. Una est, quia continet illum qui est arca et fons omnis gratiæ. Joan. 1, est arca et fons omnis gratiæ. Joan. 1, 14 Plenum gratiæ et veritatis. Secunda 14 Plenum gratiæ et veritatis. Secunda est diversitas utilitatis quam facit sacra- est diversitas utilitatis quam facit sacra- mentum et de hoc in prima quæstione mentum et de hoc in prima quæstione supra habitum est 2. Tertia est, quia supra habitum est 2. Tertia est, quia principalis gratiæ, id est, amoris est principalis gratiæ, id est, amoris est sacramentum in hoc quia unit nos capiti sacramentum in hoc quia unit nos capiti Christo, sicut charitas unitiva est. Christo, sicut charitas unitiva est.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An sacramenta Christianorum sint ante- An sacramenta Christianorum sint ante- riora sacramentis Judæorum ? riora sacramentis Judæorum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit Ambrosius, ibi, A, in fine: «< Intelligi Ambrosius, ibi, A, in fine: «< Intelligi

datur anteriora esse sacramenta, etc. »> datur anteriora esse sacramenta, etc. »>

Aut enim hoc intelligitur quoad spe- Aut enim hoc intelligitur quoad spe- ciem, aut quoad rem : quia non sunt ciem, aut quoad rem : quia non sunt plura in sacramento. Si quoad speciem, plura in sacramento. Si quoad speciem, istud non videtur verum: quia sacrificia istud non videtur verum: quia sacrificia quædam etiam erant in naturali lege fa- quædam etiam erant in naturali lege fa- cienda ad dimissionem originalis pec- cienda ad dimissionem originalis pec- cati, ut dicit Gregorius, ut supra habi- cati, ut dicit Gregorius, ut supra habi- tum est in principio hujus libri ³. Si tum est in principio hujus libri ³. Si autem quoad rem, tunc plane falsum autem quoad rem, tunc plane falsum est quia res sacramentorum novæ legis est quia res sacramentorum novæ legis non fuit nisi post adventum Christi. non fuit nisi post adventum Christi.

PRÆTEREA quæritur, Quale sic specia- PRÆTEREA quæritur, Quale sic specia- liter fuit in isto, quod istud antiquius di- liter fuit in isto, quod istud antiquius di- citur etiam sacramentis veteris legis, po- citur etiam sacramentis veteris legis, po- tius quam alia ? tius quam alia ?

SOLUTIO. Dicendum, quod intelligitur SOLUTIO. Dicendum, quod intelligitur quoad speciem et ritum hujus sacra- quoad speciem et ritum hujus sacra- menti quia utramque speciem, et ri- menti quia utramque speciem, et ri- tum oblationis et usum sacramenti ex- tum oblationis et usum sacramenti ex- hibuit in figura Melchisedech ante cir- hibuit in figura Melchisedech ante cir- cumcisionem in naturali lege, ante- cumcisionem in naturali lege, ante- quam instituerentur sacramenta veteris quam instituerentur sacramenta veteris legis. legis.

AD OBJECTUM autem contra, dicendum AD OBJECTUM autem contra, dicendum quod illa sacrificia non fuerunt sacramen- quod illa sacrificia non fuerunt sacramen- ta, nec figuræ veteris legis, sed potius ta, nec figuræ veteris legis, sed potius figuræ Passionis Christi et mortificatio- figuræ Passionis Christi et mortificatio- nis carnis poenitentium, ut dicit quædam nis carnis poenitentium, ut dicit quædam Glossa super Leviticum. Glossa super Leviticum.

Qua Qua

Solu Solu

AD ALIUD dicendum, quod illud sacra- Ad que AD ALIUD dicendum, quod illud sacra- Ad que mentum specialem habet dignitatem suæ mentum specialem habet dignitatem suæ rei quæ est Christus perfectus in deitate rei quæ est Christus perfectus in deitate et humanitate, quam perfectionem non et humanitate, quam perfectionem non habent sacramenta alia. habent sacramenta alia.

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Ecclesiastica hierar-. 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Ecclesiastica hierar-. chia, cap.. 3. Secundum sensum (Nota edit. chia, cap.. 3. Secundum sensum (Nota edit. Lugd.). Lugd.).

2 Cf. Supra, Dist. VIII, Art. 1. 2 Cf. Supra, Dist. VIII, Art. 1.

3 Cf. Supra, Dist. I, Art. 15 et seq. 3 Cf. Supra, Dist. I, Art. 15 et seq.

IN IV SENTENT. DIST. VIII, B, ART. 5. IN IV SENTENT. DIST. VIII, B, ART. 5.

B. De institutione sacramenti. B. De institutione sacramenti.

181 181

Hic etiam alia consideranda occurrunt quatuor, scilicet sacramentum, Hic etiam alia consideranda occurrunt quatuor, scilicet sacramentum, institutio, forma, et res. Sacramentum Dominus instituit, quando post ty- institutio, forma, et res. Sacramentum Dominus instituit, quando post ty- picum agnum corpus et sanguinem suum discipulis in cœna porrexit'. picum agnum corpus et sanguinem suum discipulis in cœna porrexit'. Unde Eusebius Emisenus: Quia corpus assumptum ablaturus erat ab ocu- Unde Eusebius Emisenus: Quia corpus assumptum ablaturus erat ab ocu- lis, et illaturus sideribus, necesse erat ut die cœnæ sacramentum nobis cor- lis, et illaturus sideribus, necesse erat ut die cœnæ sacramentum nobis cor- poris et sanguinis consecraret: ut coleretur jugiter per mysterium quod poris et sanguinis consecraret: ut coleretur jugiter per mysterium quod semel offerebatur in pretium *. semel offerebatur in pretium *.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hic etiam alia consideranda occur- « Hic etiam alia consideranda occur- runt quatuor, etc. » runt quatuor, etc. »

Hæc pars dividitur per Magistrum in Hæc pars dividitur per Magistrum in tres partes in quarum prima agitur de tres partes in quarum prima agitur de substantialibus sacramento, quæ ante substantialibus sacramento, quæ ante omnia consideranda sunt. In secunda, omnia consideranda sunt. In secunda, agit de sacramento ex parte suscipientis, agit de sacramento ex parte suscipientis, quæ incipit in distinct. IX, ibi, A, « Et quæ incipit in distinct. IX, ibi, A, « Et sicut duæ sunt res istius sacramenti, sicut duæ sunt res istius sacramenti, etc. » etc. »

In tertia autem agit de sacramento ex In tertia autem agit de sacramento ex parte celebrantis, ibi scilicet distinct. parte celebrantis, ibi scilicet distinct. XIII, ibi, F, « Post hæc quæritur, si XIII, ibi, F, « Post hæc quæritur, si quod gerit sacerdos, etc. » quod gerit sacerdos, etc. »

Residua autem pars illius distinctionis Residua autem pars illius distinctionis a Magistro dividitur in quatuor partes: a Magistro dividitur in quatuor partes: in quarum prima agit de institutione: in quarum prima agit de institutione: in secunda, de forma, ibi, C, « Forma in secunda, de forma, ibi, C, « Forma vero, etc. ». In tertia, quid sit res et sa- vero, etc. ». In tertia, quid sit res et sa- cramentum ? ibi, D, § 1 : « Nunc quid ibi cramentum ? ibi, D, § 1 : « Nunc quid ibi sacramentum sit, etc. » In quarta vero, sacramentum sit, etc. » In quarta vero,

1 Matth. XXVI, 17 et seq.; 1 Matth. XXVI, 17 et seq.; seq.; Luc. xxII, 7 et seq. seq.; Luc. xxII, 7 et seq.

Marc. XIV, 12 et Marc. XIV, 12 et

tangit quod primo enumerat, scilicet tangit quod primo enumerat, scilicet sacramentum quod refertur ad species sacramentum quod refertur ad species materiales hujus sacramenti, quæ sunt materiales hujus sacramenti, quæ sunt species panis et vini, ibi, D, § 2 : « Por- species panis et vini, ibi, D, § 2 : « Por- ro illa species visibilis, sacramentum ro illa species visibilis, sacramentum est, etc. » est, etc. »

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An sacramentum Eucharistiæ sit debito An sacramentum Eucharistiæ sit debito et congruo tempore institutum a et congruo tempore institutum a Christo? Christo?

Incidit autem quæstio circa primum, Incidit autem quæstio circa primum, scilicet de institutione. scilicet de institutione.

Videtur enim, quod Videtur enim, quod

1. A tempore morbi competit medici- 1. A tempore morbi competit medici- na: et ita a principio mundi debuit in- na: et ita a principio mundi debuit in- stitutum fuisse. stitutum fuisse.

2. Item, Ad vitam deperditam per 2. Item, Ad vitam deperditam per esum ligni vetiti non erat reditus nisi per esum ligni vetiti non erat reditus nisi per esum ligni vitæ : ergo si mortem pellere esum ligni vitæ : ergo si mortem pellere cogitavit, sicut et fecit, omnibus a tem- cogitavit, sicut et fecit, omnibus a tem-

2 De consec. Dist. II, cap. Quia corpus (Nota 2 De consec. Dist. II, cap. Quia corpus (Nota edit. Lugd.) edit. Lugd.)

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

182 182

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

pore primi casus Adæ debuit edulium pore primi casus Adæ debuit edulium ligni vitæ præstitisse : hoc autem est ligni vitæ præstitisse : hoc autem est in Eucharistia ergo ex tunc debuit in- in Eucharistia ergo ex tunc debuit in- stituisse. stituisse.

: :

3. Item, Via viatoribus semper indi- 3. Item, Via viatoribus semper indi- cebatur a principio sæculi: ergo viati- cebatur a principio sæculi: ergo viati- cum non debuit negari: sed viaticum cum non debuit negari: sed viaticum est corpus Christi in sacramento: er- est corpus Christi in sacramento: er- go a principio debuit esse hoc sacramen- go a principio debuit esse hoc sacramen-

tum. tum.

SED CONTRA videtur, quod SED CONTRA videtur, quod

1. Post Passionem et Resurrectionem 1. Post Passionem et Resurrectionem debuit institui: quia baptismus est ja- debuit institui: quia baptismus est ja- nua vitæ, et generatio vitæ spiritualis : nua vitæ, et generatio vitæ spiritualis : nullus autem nutritur nisi prius vivat nullus autem nutritur nisi prius vivat et generetur : ergo institutio baptismi et generetur : ergo institutio baptismi debuit præcedere institutionem Eucha- debuit præcedere institutionem Eucha- ristiæ baptismus autem post Resurre- ristiæ baptismus autem post Resurre- ctionem formaliter institutus est, ut ha- ctionem formaliter institutus est, ut ha- bitum est ergo etiam Eucharistia multo bitum est ergo etiam Eucharistia multo magis. magis.

2. Item, Sicut se habet perceptio Eu- 2. Item, Sicut se habet perceptio Eu- charistiæ ad perceptionem baptismi, ita charistiæ ad perceptionem baptismi, ita se habet institutio Eucharistiæ ad insti- se habet institutio Eucharistiæ ad insti- tutionem baptismi: sed non percipitur tutionem baptismi: sed non percipitur Eucharistia nisi a baptizatis : ergo nec in- Eucharistia nisi a baptizatis : ergo nec in- stitui debuit Eucharistia nisi instituto stitui debuit Eucharistia nisi instituto baptismo, ut videtur. baptismo, ut videtur.

3. ITEM, Videtur quod nec a principio 3. ITEM, Videtur quod nec a principio mundi nec post Resurrectionem debuit mundi nec post Resurrectionem debuit institui, sed potius in initio filiorum institui, sed potius in initio filiorum Israel in terra promissionis : quia hoc in Israel in terra promissionis : quia hoc in Littera dicitur, quod post agnum typi- Littera dicitur, quod post agnum typi- cum dedit corpus suum, ut per hoc signi- cum dedit corpus suum, ut per hoc signi- ficaret legalia cessasse, et Novi Testa- ficaret legalia cessasse, et Novi Testa- menti sacramenta incipere: cum ergo menti sacramenta incipere: cum ergo expressior figura Eucharistiæ fuerit man- expressior figura Eucharistiæ fuerit man- na, vel oblatio Melchisedech, ut supra ha- na, vel oblatio Melchisedech, ut supra ha- bitum est, in cessatione illorum hoc sa- bitum est, in cessatione illorum hoc sa- cramentum debuit institui, et non post cramentum debuit institui, et non post coenam agni typici, ut videtur. coenam agni typici, ut videtur.

SOLUTIO. Dicendum ad id quod primo SOLUTIO. Dicendum ad id quod primo objicitur, quod tales objectiones optime objicitur, quod tales objectiones optime tenerent, si morbus et medicina essent tenerent, si morbus et medicina essent corporalia quia in illis et natura suppo- corporalia quia in illis et natura suppo- nitur operans per necessitatem, et hanc nitur operans per necessitatem, et hanc

1 Cf. Supra, Art. 2 hujusce distinctionis. 1 Cf. Supra, Art. 2 hujusce distinctionis.

juvat medicina, et nisi cito juvet, ex juvat medicina, et nisi cito juvet, ex corruptione principiorum per morbum corruptione principiorum per morbum succumbit natura. Sed, sicut a principio succumbit natura. Sed, sicut a principio hujus libri quarti dictum est, secus est in hujus libri quarti dictum est, secus est in morbo spirituali: quia in illo natura non morbo spirituali: quia in illo natura non agit per necessitatem, sed per volunta- agit per necessitatem, sed per volunta- tem ad voluntatem autem præexigitur tem ad voluntatem autem præexigitur cogitatio, et ideo oportuit præsignari cogitatio, et ideo oportuit præsignari morbum et medicinam multis signis et morbum et medicinam multis signis et figuris, ut dicit Magister Hugo, ut post- figuris, ut dicit Magister Hugo, ut post- ea gratia curaret quam juvaret volun- ea gratia curaret quam juvaret volun- tas et ideo remedium sacramenti novæ tas et ideo remedium sacramenti novæ legis non statim conveniebat dari. legis non statim conveniebat dari.

AD ALIUD dicendum, quod verum est, AD ALIUD dicendum, quod verum est, quod non erat reditus nisi per esum ligni quod non erat reditus nisi per esum ligni vitæ sed infra habebitur, quod duplex vitæ sed infra habebitur, quod duplex est modus edendi, scilicet spiritualis, et est modus edendi, scilicet spiritualis, et ille semper fuit in fide credentium. Unde ille semper fuit in fide credentium. Unde Augustinus « Ut quid paras dentem et Augustinus « Ut quid paras dentem et ventrem ? crede, et manducasti. » Et per ventrem ? crede, et manducasti. » Et per illum fuit reditus quoad satisfactionem, illum fuit reditus quoad satisfactionem, licet non quoad pretii susceptionem. licet non quoad pretii susceptionem. Alius est sacramentalis, et illum non Alius est sacramentalis, et illum non semper conveniebat esse, ut prius habi- semper conveniebat esse, ut prius habi-

tum est. tum est.

AD ALIUD dicendum, quod viatoribus AD ALIUD dicendum, quod viatoribus eo quod via spiritualis est, sufficiebat esus eo quod via spiritualis est, sufficiebat esus viatici spiritualis. viatici spiritualis.

Ad Ad

Ad aliud dicendum, quod aliud est in Adobil Ad aliud dicendum, quod aliud est in Adobil isto sacramento, et aliud in baptismo: isto sacramento, et aliud in baptismo: baptismus enim figura est Passionis, et baptismus enim figura est Passionis, et sepulturæ, et resurrectionis Passionis sepulturæ, et resurrectionis Passionis in subversione peccati, sepulturæ in abs- in subversione peccati, sepulturæ in abs- consione et mersione triplici sub aqua, consione et mersione triplici sub aqua, et Resurrectionis in nitore abluti : et et Resurrectionis in nitore abluti : et ideo ille formaliter institui non potuit, ideo ille formaliter institui non potuit, nisi post omnia hæc: sed Eucharistia est nisi post omnia hæc: sed Eucharistia est commemoratio Passionis tantum, et ideo commemoratio Passionis tantum, et ideo immediate ante Passionem debuit insti- immediate ante Passionem debuit insti- tui licet usus Eucharistiæ non detur tui licet usus Eucharistiæ non detur nisi baptizato. Et ideo nihil habet simili- nisi baptizato. Et ideo nihil habet simili- tudinis usus horum sacramentorum et tudinis usus horum sacramentorum et institutio. institutio.

AD ALIUD dicendum, quod non est ve- Adol AD ALIUD dicendum, quod non est ve- Adol rum, quod « sicut se habet perceptio, rum, quod « sicut se habet perceptio, etc. » Et hujus ratio jam assignata est : etc. » Et hujus ratio jam assignata est : et ideo proportio illa nihil valet. et ideo proportio illa nihil valet.

Ad object. 3. Ad object. 3.

IN IV SENTENT. DIST. VIII, C. IN IV SENTENT. DIST. VIII, C.

AD ALIUD dicendum, quod illæ figuræ AD ALIUD dicendum, quod illæ figuræ licet sint expressiores quoad species ma- licet sint expressiores quoad species ma- teriales, ut prius dictum est, quæ sunt teriales, ut prius dictum est, quæ sunt signa tantum : non tamen magis conve- signa tantum : non tamen magis conve- niebat post istud quam post illa institui. niebat post istud quam post illa institui. Aliter etiam potest dici, quod illa fuerunt Aliter etiam potest dici, quod illa fuerunt signa, non sacramenta : et ideo species signa, non sacramenta : et ideo species quæ in eis præfigurabatur, non debuit quæ in eis præfigurabatur, non debuit

183 183

cessare, sed potius incipere ritus illius cessare, sed potius incipere ritus illius specieised sacramenta legalia cessare specieised sacramenta legalia cessare debuerunt, ut supra in quæstione de le- debuerunt, ut supra in quæstione de le- galibus habitum est ¹. Et ideo post illud galibus habitum est ¹. Et ideo post illud tamquam terminandum, debet institui tamquam terminandum, debet institui Eucharistia, non post illa quæ per spe- Eucharistia, non post illa quæ per spe- ciem in genere considerata non termina- ciem in genere considerata non termina- ta sunt, sed adhuc frequentantur. ta sunt, sed adhuc frequentantur.

C. De forma. C. De forma.

Forma vero est quam ipse ibidem edidit dicens: Hoc est corpus meum: Forma vero est quam ipse ibidem edidit dicens: Hoc est corpus meum: et post, Hic est sanguis meus 2. Cum enim hæc verba proferuntur, con- et post, Hic est sanguis meus 2. Cum enim hæc verba proferuntur, con- versio fit panis et vini in substantiam corporis et sanguinis Christi : reliqua versio fit panis et vini in substantiam corporis et sanguinis Christi : reliqua ad laudem Dei dicuntur. Unde Ambrosius 3: Sermone Christi hoc confici- ad laudem Dei dicuntur. Unde Ambrosius 3: Sermone Christi hoc confici- tur sacramentum, quia sermo Christi creaturam mutat: et sic ex pane fit tur sacramentum, quia sermo Christi creaturam mutat: et sic ex pane fit corpus Christi, et vinum cum aqua in calicem missum fit sanguis conse- corpus Christi, et vinum cum aqua in calicem missum fit sanguis conse- cratione verbi coelestis. Consecratio quibus fit verbis? attende quæ sunt cratione verbi coelestis. Consecratio quibus fit verbis? attende quæ sunt verba Accipite et comedite ex eo omnes: Hoc est corpus meum. Et ite- verba Accipite et comedite ex eo omnes: Hoc est corpus meum. Et ite- rum, Accipite et bibite ex hoc omnes: Hic est sanguis meus. Per reliqua rum, Accipite et bibite ex hoc omnes: Hic est sanguis meus. Per reliqua omnia quæ dicuntur, laus Deo refertur: oratio præmittitur pro populo, omnia quæ dicuntur, laus Deo refertur: oratio præmittitur pro populo, pro regibus. Item, Augustinus : Credendum est, quod in illis verbis Christi pro regibus. Item, Augustinus : Credendum est, quod in illis verbis Christi sacramenta conficiantur: reliqua omnia nihil aliud sunt quam laudes, vel sacramenta conficiantur: reliqua omnia nihil aliud sunt quam laudes, vel obsecrationes fidelium, et petitiones. obsecrationes fidelium, et petitiones.

Ecce quæ sit institutio et forma hujus sacramenti. Ubi consideratione di- Ecce quæ sit institutio et forma hujus sacramenti. Ubi consideratione di- gnum est, quare illud sacramentum post cœnam dedit discipulis. Dominus gnum est, quare illud sacramentum post cœnam dedit discipulis. Dominus igitur Jesus ad invisibilia paternæ majestatis migraturus, celebrato cum igitur Jesus ad invisibilia paternæ majestatis migraturus, celebrato cum discipulis typico pascha, quoddam memoriale eis commendare volens, sub discipulis typico pascha, quoddam memoriale eis commendare volens, sub specie panis et vini corpus et sanguinem suum ita eis tradidit, ut osten- specie panis et vini corpus et sanguinem suum ita eis tradidit, ut osten- deret legis veteris sacramenta, inter quæ præcipuum erat agni paschalis deret legis veteris sacramenta, inter quæ præcipuum erat agni paschalis sacrificium, in morte sua terminari, ac legis novæ sacramenta substitui : sacrificium, in morte sua terminari, ac legis novæ sacramenta substitui : in quibus excellit mysterium Eucharistiæ. Ideo etiam post alia dedit, ut in quibus excellit mysterium Eucharistiæ. Ideo etiam post alia dedit, ut

1 Cf. Dist. I, Art. 8 et seq. 1 Cf. Dist. I, Art. 8 et seq.

2 Matth. xxvi, 26 et 28. 2 Matth. xxvi, 26 et 28.

3 S. AMBROSIUS, Lib. IV de Sacramentis, cap. 4. 3 S. AMBROSIUS, Lib. IV de Sacramentis, cap. 4.

4 Gf. De consec. dist. II, Utrum sub fi. (Nota edit. Lugd.) 4 Gf. De consec. dist. II, Utrum sub fi. (Nota edit. Lugd.)

184 184

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2: 2:

hoc unum arctius memoriæ discipulorum infigeretur, et ab Ecclesia dein- hoc unum arctius memoriæ discipulorum infigeretur, et ab Ecclesia dein- ceps frequentaretur. Sed non exinde disciplinam sanxit in posterum, ut. ceps frequentaretur. Sed non exinde disciplinam sanxit in posterum, ut. post alios cibos sumatur: sed potius a jejunis sumi oportet, sicut Aposto- post alios cibos sumatur: sed potius a jejunis sumi oportet, sicut Aposto- lus docet, ut singulari reverentia dijudicetur, id est, discernatur ab aliis lus docet, ut singulari reverentia dijudicetur, id est, discernatur ab aliis cibis, quod Dominus Apostolis disponendum reliquit. Unde Augustinus : cibis, quod Dominus Apostolis disponendum reliquit. Unde Augustinus : Apparet, cum primo acceperunt discipuli Eucharistiam, non eos accepisse Apparet, cum primo acceperunt discipuli Eucharistiam, non eos accepisse jejunos non ideo tamen calumniandum est universæ Ecclesiæ, quod a je- jejunos non ideo tamen calumniandum est universæ Ecclesiæ, quod a je- junis sumitur semper. Placuit enim Spiritui sancto, ut in honore tanti sa- junis sumitur semper. Placuit enim Spiritui sancto, ut in honore tanti sa- cramenti, prius in os Christiani Dominicum corpus intraret, quam alii cibi : cramenti, prius in os Christiani Dominicum corpus intraret, quam alii cibi : ideo ubique mos iste servatur. Non enim quia post cibos dedit Dominus, ideo ubique mos iste servatur. Non enim quia post cibos dedit Dominus, ideo pransi vel coenati illud accipere debent, ut illi faciebant quos Aposto- ideo pransi vel coenati illud accipere debent, ut illi faciebant quos Aposto- lus redarguit. Nam Salvator, quomodo' vehementius commendaret my- lus redarguit. Nam Salvator, quomodo' vehementius commendaret my- sterii illius altitudinem, ultimum hoc voluit infigere cordibus et memoriæ sterii illius altitudinem, ultimum hoc voluit infigere cordibus et memoriæ discipulorum, a quibus ad Passionem digressurus erat. Quo autem ordine discipulorum, a quibus ad Passionem digressurus erat. Quo autem ordine deinceps sumeretur, Apostolis per quos Ecclesias dispositurus erat, reser- deinceps sumeretur, Apostolis per quos Ecclesias dispositurus erat, reser- vavit docendum. vavit docendum.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An ista sit debita forma, Hoc est enim An ista sit debita forma, Hoc est enim corpus meum ? corpus meum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur Deinde quæritur de hoc quod dicitur in secunda parte, ibi, C, § 1: «< Forma in secunda parte, ibi, C, § 1: «< Forma vero est quam ipse ibidem edidit dicens: vero est quam ipse ibidem edidit dicens: Hoc est corpus meum, etc. » Hoc est corpus meum, etc. »

ОBJICITUR enim multipliciter contra ОBJICITUR enim multipliciter contra hanc formam sic: hanc formam sic:

1. Forma sacramenti est faciens for- 1. Forma sacramenti est faciens for- maliter sacramentum, sicut dicit Au- maliter sacramentum, sicut dicit Au- gustinus « Accedat verbum ad elemen- gustinus « Accedat verbum ad elemen- tum, et fit sacramentum : » sicut patet tum, et fit sacramentum : » sicut patet in baptismo in quo nihil facit forma, nisi in baptismo in quo nihil facit forma, nisi ex parte accipientis exerceatur baptis- ex parte accipientis exerceatur baptis- mus ergo similiter hic cum dicitur, Hoc mus ergo similiter hic cum dicitur, Hoc

1 I ad Corinth. XI, 20 et seq. 1 I ad Corinth. XI, 20 et seq.

2 S. AUGUSTINUS, Ad Januarium, epist. 118. 2 S. AUGUSTINUS, Ad Januarium, epist. 118. De consec. dist. II, Liquido apparet (Nota edit. De consec. dist. II, Liquido apparet (Nota edit.

est corpus meum, non habebit effectum est corpus meum, non habebit effectum nisi cum exercetur in materia debita sa- nisi cum exercetur in materia debita sa- cramento ergo hæc oratio, Hoc est cramento ergo hæc oratio, Hoc est corpus meum, in cœna nihil significavit corpus meum, in cœna nihil significavit circa corpus Christi in coelo : et non pot- circa corpus Christi in coelo : et non pot- est dicere, Hoc est corpus meum, nisi de- est dicere, Hoc est corpus meum, nisi de- monstrato corpore in cœlo, quod fal- monstrato corpore in cœlo, quod fal- sum est ergo non debuit forma tradi sum est ergo non debuit forma tradi per verbum est, sed potius per verbum per verbum est, sed potius per verbum notans transitum unius ad aliud et muta- notans transitum unius ad aliud et muta- tionem. tionem.

2. Item, Aliud est significare aliquid 2. Item, Aliud est significare aliquid factum esse, et aliud præcipere in suum factum esse, et aliud præcipere in suum usum, et aliud facere. Cum autem dici- usum, et aliud facere. Cum autem dici- tur, Hoc est corpus meum, significatur tur, Hoc est corpus meum, significatur corpus Christi esse, vel factum esse. Et corpus Christi esse, vel factum esse. Et cum additur, Accipite et comedite ex hoc cum additur, Accipite et comedite ex hoc omnes præcipitur usus existentis. Ergo omnes præcipitur usus existentis. Ergo illa forma nihil importat de sacramenti illa forma nihil importat de sacramenti confectione. Cum igitur forma sacramen- confectione. Cum igitur forma sacramen- ti sit faciens et conficiens sacramentum, ti sit faciens et conficiens sacramentum, hæc non videtur esse forma sacramenti. hæc non videtur esse forma sacramenti. 3. Item, Non contingit uti vocibus nisi 3. Item, Non contingit uti vocibus nisi

Lugd.). Lugd.).

3 I ad Corinth. xi, 21 et seq. 3 I ad Corinth. xi, 21 et seq. 4 Edit. J. Alleaume, quo. 4 Edit. J. Alleaume, quo.

Quæst. 1. Quæst. 1.

IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 6. IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 6.

duobus modis, scilicet materialiter et si- duobus modis, scilicet materialiter et si- gnificative, sive ut ipsa vox est signum gnificative, sive ut ipsa vox est signum et res signum secundum quod dico, et res signum secundum quod dico, Homo est animal rationale: res sive ma- Homo est animal rationale: res sive ma- terialiter, secundum quod dico, Homo terialiter, secundum quod dico, Homo est duarum syllabarum et trium littera- est duarum syllabarum et trium littera- rum et aspirationis. Ergo et hac voce, rum et aspirationis. Ergo et hac voce, Hoc est corpus meum, non contingit uti Hoc est corpus meum, non contingit uti pluribus modis. Constat autem, quod pluribus modis. Constat autem, quod non accipitur hic materialiter: ergo si- non accipitur hic materialiter: ergo si- gnificative ergo demonstratur corpus gnificative ergo demonstratur corpus Christi jam factum, et non quod ipsa ut Christi jam factum, et non quod ipsa ut forma faciat ipsum. forma faciat ipsum.

: :

4. Item, Demonstratio sive sit ad sen- 4. Item, Demonstratio sive sit ad sen- sum, sive ad intellectum, semper est ad sum, sive ad intellectum, semper est ad significandum id quod est : ergo et hic, significandum id quod est : ergo et hic, cum dicitur, Hoc est corpus meum, si- cum dicitur, Hoc est corpus meum, si- gnificatur corpus Christi esse, et non gnificatur corpus Christi esse, et non

fieri. fieri.

ITEM, Objicitur de prima particula quæ ITEM, Objicitur de prima particula quæ est pronomen, hoc. est pronomen, hoc.

: :

1. Ex quo enim est pronomen, aut est 1. Ex quo enim est pronomen, aut est demonstrativum, aut relativum: quia demonstrativum, aut relativum: quia aliter intellectus ejus esset cassus et va- aliter intellectus ejus esset cassus et va- nus: non autem relativum, cum non nus: non autem relativum, cum non ferat relationem alicujus suppositi ante- ferat relationem alicujus suppositi ante- cedentis in relatione: ergo est demon- cedentis in relatione: ergo est demon- strativum aut ergo demonstrat substan- strativum aut ergo demonstrat substan- tiam panis, aut corporis Christi sub ac- tiam panis, aut corporis Christi sub ac- cidentibus quæ videntur vel intelliguntur. cidentibus quæ videntur vel intelliguntur. Si substantiam panis: ergo sensus est, Si substantiam panis: ergo sensus est, panis demonstratus est corpus Christi, panis demonstratus est corpus Christi, et hoc falsum est: ergo et illa locutio et hoc falsum est: ergo et illa locutio falsa est. Si substantiam corporis Christi : falsa est. Si substantiam corporis Christi : ergo nihil aliud est dictum, Hoc est cor- ergo nihil aliud est dictum, Hoc est cor- pus meum, quam corpus meum est cor- pus meum, quam corpus meum est cor- pus meum et hæc semper est vera, et pus meum et hæc semper est vera, et numquam faciens translationem alicu- numquam faciens translationem alicu- jus. Ergo illa forma non refertur ad sa- jus. Ergo illa forma non refertur ad sa- cramentum, sed ad significandum corpus cramentum, sed ad significandum corpus Christi semper sine conversione aliqua in Christi semper sine conversione aliqua in corpus Christi. corpus Christi.

2. Item, Hæc est falsa, quod panis erit 2. Item, Hæc est falsa, quod panis erit corpus Christi. PROBATIO. Quæcumque corpus Christi. PROBATIO. Quæcumque propositio est vera de futuro, erit ali- propositio est vera de futuro, erit ali- quod tempus in quo præsentialiter est quod tempus in quo præsentialiter est vera numquam autem erit tempus in vera numquam autem erit tempus in quo hæc est vera, Panis est corpus quo hæc est vera, Panis est corpus

185 185

Christi ergo hæc numquam est vera, Christi ergo hæc numquam est vera, Panis erit corpus Christi. Causa autem Panis erit corpus Christi. Causa autem falsitatis est discohærentia prædicati cum falsitatis est discohærentia prædicati cum subjecto quod notatur cohærere in futu- subjecto quod notatur cohærere in futu- ro: ergo cum vicinior cohærentia note- ro: ergo cum vicinior cohærentia note- tur per verbum præsentis temporis, illa tur per verbum præsentis temporis, illa est multo magis falsa quæ est, Panis est est multo magis falsa quæ est, Panis est corpus Christi: ergo et hæc, Hoc est corpus Christi: ergo et hæc, Hoc est corpus Christi, sive corpus meum, cum corpus Christi, sive corpus meum, cum nihil demonstretur per ly hoc, nisi sub- nihil demonstretur per ly hoc, nisi sub- stantia panis ante transsubstantiatio- stantia panis ante transsubstantiatio-

nem. nem.

3. Item, Aut est demonstratio ad sen- 3. Item, Aut est demonstratio ad sen- sum, aut ad intellectum. Si ad sensum: sum, aut ad intellectum. Si ad sensum: cum igitur oculis nihil subjiciatur nisi cum igitur oculis nihil subjiciatur nisi species panis et substantia panis, per species panis et substantia panis, per accidens videtur quod sensus sit, panis accidens videtur quod sensus sit, panis demonstratus est corpus meum, et hæc demonstratus est corpus meum, et hæc est falsa. Si autem demonstratio est ad est falsa. Si autem demonstratio est ad intellectum: hoc iterum videtur non intellectum: hoc iterum videtur non posse esse: quia tunc oporteret, quod ad posse esse: quia tunc oporteret, quod ad minus demonstrativum cum re intelle- minus demonstrativum cum re intelle- cta, esset similis speciei, sicut cum dici- cta, esset similis speciei, sicut cum dici- tur, Hæc herba crescit in horto meo: sed tur, Hæc herba crescit in horto meo: sed nihil similis speciei est in pane cum cor- nihil similis speciei est in pane cum cor- pore Christi ergo non potest esse de- pore Christi ergo non potest esse de- monstratio ad intellectum. monstratio ad intellectum.

4. Item, Numquam esset hæc vera, 4. Item, Numquam esset hæc vera, Hæc herba crescit in horto meo, nisi Hæc herba crescit in horto meo, nisi herbæ ratio univoce conveniret rei de- herbæ ratio univoce conveniret rei de- monstratæ et intellectæ: sed nihil hic monstratæ et intellectæ: sed nihil hic univoce est in pane et corpore Christi : univoce est in pane et corpore Christi : ergo non potest esse demonstratio ad in- ergo non potest esse demonstratio ad in- tellectum. tellectum.

5. Item, Dupliciter, ut dicunt Sophi- 5. Item, Dupliciter, ut dicunt Sophi- stæ,contingit significari demonstrationem stæ,contingit significari demonstrationem et negationem et quædam alia, scilicet ut et negationem et quædam alia, scilicet ut conceptam, sicut significatur in prono- conceptam, sicut significatur in prono- mine hoc. Ergo cum dicitur, Hoc est cor- mine hoc. Ergo cum dicitur, Hoc est cor- pus meum, significatur ut exercita: ergo pus meum, significatur ut exercita: ergo vult cadere super accidentia sensibilia, vult cadere super accidentia sensibilia, sive sint ejusdem in numero, sive in sive sint ejusdem in numero, sive in specie, sicut distinguitur personalis de- specie, sicut distinguitur personalis de- monstratio a simplici demonstratione. monstratio a simplici demonstratione. Constat autem, quod utroque modo lo- Constat autem, quod utroque modo lo- cutio est falsa: ergo simpliciter falsa est, cutio est falsa: ergo simpliciter falsa est, Hoc est corpus meum, demonstrato pane. Hoc est corpus meum, demonstrato pane.

6. Si forte tu dicas, sicut quidam dixe- 6. Si forte tu dicas, sicut quidam dixe- runt, quod pronomen est hic pars oratio- runt, quod pronomen est hic pars oratio-

186 186

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nis, et sua demonstratio non est sepa- nis, et sua demonstratio non est sepa- randa ab oratione, ideo demonstratur hic randa ab oratione, ideo demonstratur hic quod est ibi in termino finali orationis. quod est ibi in termino finali orationis. CONTRA: Sicut se habet totum ad totum, CONTRA: Sicut se habet totum ad totum, ita pars ad partem: ergo si totum factum ita pars ad partem: ergo si totum factum est in termino finali orationis, pars facta est in termino finali orationis, pars facta est cum profertur pronomen demonstra- est cum profertur pronomen demonstra- tivum hoc. tivum hoc.

7. Item, In aliis orationibus non de- 7. Item, In aliis orationibus non de- monstrat pronomen id quod futurum est monstrat pronomen id quod futurum est post orationem in qua ponitur, sed po- post orationem in qua ponitur, sed po- tius rem præexistentem: ergo similiter tius rem præexistentem: ergo similiter et hic ergo videtur, quod demonstratio et hic ergo videtur, quod demonstratio cadat super substantiam panis sub tali- cadat super substantiam panis sub tali- bus accidentibus. bus accidentibus.

8. Item, Prius est secundum intelle- 8. Item, Prius est secundum intelle- ctum accipere rem demonstratam quam ctum accipere rem demonstratam quam de ipsa aliquid affirmare vel negare: ergo de ipsa aliquid affirmare vel negare: ergo cum dicitur, Hoc est corpus meum, prius cum dicitur, Hoc est corpus meum, prius secundum intellectum accipitur res con- secundum intellectum accipitur res con- secrationis subjecta sensui demonstrata, secrationis subjecta sensui demonstrata, quam de ipsa dicatur esse corpus Christi : quam de ipsa dicatur esse corpus Christi : ergo non videtur demonstratio pronomi- ergo non videtur demonstratio pronomi- nis dependere a sequenti parte orationis, nis dependere a sequenti parte orationis, ut dicit illa solutio. ut dicit illa solutio.

9. Si forte tu dicas, ut quidam alii di- 9. Si forte tu dicas, ut quidam alii di- xerunt, quod demonstratio refertur non xerunt, quod demonstratio refertur non ad signum, sed ad signatum, secundum ad signum, sed ad signatum, secundum quod videtur Glossa dicere super illud quod videtur Glossa dicere super illud Matth. xxvi, 26: Hoc est corpus meum, Matth. xxvi, 26: Hoc est corpus meum, dicens, quod sub specie panis videtur: dicens, quod sub specie panis videtur: ergo secundum hoc jam in prolatione ergo secundum hoc jam in prolatione pronominis corpus Christi fuit sub spe- pronominis corpus Christi fuit sub spe- cie panis ergo non virtute orationis ef- cie panis ergo non virtute orationis ef- ficeretur sub specie panis, quod falsum ficeretur sub specie panis, quod falsum est, et contra dictum Augustini, in quo est, et contra dictum Augustini, in quo dicit «Accedat verbum ad elementum, dicit «Accedat verbum ad elementum, et fit sacramentum. » et fit sacramentum. »

10. Et ideo alii iterum dicunt, quod 10. Et ideo alii iterum dicunt, quod demonstrat signatum in termino finali demonstrat signatum in termino finali transsubstantiationis. SED CONTRA hoc transsubstantiationis. SED CONTRA hoc etiam objicitur, quod terminus substan- etiam objicitur, quod terminus substan- tialis vel accidentalis supponens, verbo tialis vel accidentalis supponens, verbo præsentis temporis restringitur ad suppo- præsentis temporis restringitur ad suppo- .nendum copulandum pro tempore præ- .nendum copulandum pro tempore præ- senti in hac autem oratione pronomen senti in hac autem oratione pronomen supponit, verbo præsentis temporis non supponit, verbo præsentis temporis non ampliato, nec confusum tempus signi- ampliato, nec confusum tempus signi- ficanti ergo supponit pro præsenti tan- ficanti ergo supponit pro præsenti tan-

tum præsens autem non est nisi sub- tum præsens autem non est nisi sub- stantia supposita quæ fuit ante prolatio- stantia supposita quæ fuit ante prolatio- nem orationis, et hæc est substantia pa- nem orationis, et hæc est substantia pa- nis ergo non supponit nisi pro illa: et nis ergo non supponit nisi pro illa: et tunc locutio est falsa, ut prius proba- tunc locutio est falsa, ut prius proba-

tum est. tum est.

11. Item, Unde habet hoc pronomen 11. Item, Unde habet hoc pronomen quod in hac locutione demonstrat rem quod in hac locutione demonstrat rem sub finali termino potius quam in alia, sub finali termino potius quam in alia, cum nihil in hac ponatur quod in alia cum nihil in hac ponatur quod in alia non ponitur? non ponitur?

ULTERIUS quæritur de hoc verbo, Est. Quæst. ULTERIUS quæritur de hoc verbo, Est. Quæst. 1. Est enim significat rem in præsen- 1. Est enim significat rem in præsen- ti hoc autem non admittit veritas locu- ti hoc autem non admittit veritas locu- tionis, quia panis non est corpus Christi. tionis, quia panis non est corpus Christi. 2. Item, In aliis sacramentis ponitur 2. Item, In aliis sacramentis ponitur verbum significans actum ministri et verbum significans actum ministri et Dei, ut baptizo : quia Deus baptizat in- Dei, ut baptizo : quia Deus baptizat in- terius, et exterius minister: ergo simili- terius, et exterius minister: ergo simili- ter debet fieri in hoc sacramento: sed ter debet fieri in hoc sacramento: sed hoc verbum, est, nullum actum ministri hoc verbum, est, nullum actum ministri vel Dei importat: ergo non debet esse vel Dei importat: ergo non debet esse de forma. de forma.

3. Item, Actus verbi in aliis sacramen- 3. Item, Actus verbi in aliis sacramen- tis aliquo modo dicit actum proprium tis aliquo modo dicit actum proprium materiæ : sicut baptizo dicit actum materiæ : sicut baptizo dicit actum abluendi, qui est actus aquæ proprius: abluendi, qui est actus aquæ proprius: et inungo dicit actum ungendi, qui est. et inungo dicit actum ungendi, qui est. proprius actus chrismatis et olei infir- proprius actus chrismatis et olei infir- morum ergo videtur, quod etiam in morum ergo videtur, quod etiam in hoc sacramento actus importari debeat, hoc sacramento actus importari debeat, qui sit proprius materiæ panis et vini, qui sit proprius materiæ panis et vini, sicut nutrio, vel cibo: et ita deberet di- sicut nutrio, vel cibo: et ita deberet di- cere, Nutrio vos corpore meo: et non, cere, Nutrio vos corpore meo: et non, Hoc est corpus meum. Hoc est corpus meum.

4. Item, Sacramentum novæ legis ex 4. Item, Sacramentum novæ legis ex sua forma efficit quod figurat: ergo vi- sua forma efficit quod figurat: ergo vi- detur, quod deberet poni in forma ver- detur, quod deberet poni in forma ver- bum denotans hanc efficientiam et hoc bum denotans hanc efficientiam et hoc non facit verbum substantivum: ergo non facit verbum substantivum: ergo male ponitur in forma. male ponitur in forma.

: :

5. Item, In operibus creationis, ubi 5. Item, In operibus creationis, ubi nullum fieri est medium inter creantem nullum fieri est medium inter creantem et opus, tamen utimur verbo fiendi er- et opus, tamen utimur verbo fiendi er- go videtur, quod similiter et hic uti de- go videtur, quod similiter et hic uti de- beamus. beamus.

6. Item, Panis est transiens in corpus 6. Item, Panis est transiens in corpus Christi ergo male dicitur, quod sit cor- Christi ergo male dicitur, quod sit cor-

Quæst. 3. Quæst. 3.

Quæst. 4. Quæst. 4.

IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 6. IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 6.

pus Christi quia sic non significatur pus Christi quia sic non significatur transitus panis. transitus panis.

7. Item, Verbum substantivum notans 7. Item, Verbum substantivum notans inhærentiam prædicati cum subjecto, inhærentiam prædicati cum subjecto, supponit subjectum cum forma et mate- supponit subjectum cum forma et mate- ria sicut cum dicitur, Homo est ani- ria sicut cum dicitur, Homo est ani- mal, vel, Homo est albus: ergo similiter mal, vel, Homo est albus: ergo similiter facit hic ergo panis qui est in forma et facit hic ergo panis qui est in forma et materia manens est corpus Christi, quod materia manens est corpus Christi, quod hæreticum et falsissimum est : ergo vi- hæreticum et falsissimum est : ergo vi- detur, quod ly est male ponatur de forma. detur, quod ly est male ponatur de forma.

ULTERIUS quæritur de hac particula, ULTERIUS quæritur de hac particula, Corpus. Corpus.

1. Videtur enim, quod convenientius 1. Videtur enim, quod convenientius diceret, caro: quia cum loquitur, Joan. diceret, caro: quia cum loquitur, Joan. VI, 56, de cibo hujus sacramenti, ponit VI, 56, de cibo hujus sacramenti, ponit carnem, dicens: Caro mea vere est ci- carnem, dicens: Caro mea vere est ci- bus, etc. bus, etc.

2. Item, Corpus ut organizatum nullum 2. Item, Corpus ut organizatum nullum est aptum comestioni, sicut nec omnes est aptum comestioni, sicut nec omnes partes ejus sed caro sola apta est, vel partes ejus sed caro sola apta est, vel aptior cunctis aliis membris similibus et aptior cunctis aliis membris similibus et dissimilibus ergo videtur, quod carnem dissimilibus ergo videtur, quod carnem et non corpus debuit ponere. et non corpus debuit ponere.

3. Item, Panis est corpus simile in toto 3. Item, Panis est corpus simile in toto et in partibus, quod homogeneum voca- et in partibus, quod homogeneum voca- tur: quia quælibet pars panis est panis, tur: quia quælibet pars panis est panis, et quælibet pars vini est vinum: ergo et quælibet pars vini est vinum: ergo videtur, quod sit signum cibi homoge- videtur, quod sit signum cibi homoge- nei ergo carnis, et non totius corporis nei ergo carnis, et non totius corporis organici: ergo debuit poni caro, non organici: ergo debuit poni caro, non corpus. corpus.

4. Item, Vinum ex vi sacramenti non 4. Item, Vinum ex vi sacramenti non convertitur nisi in sanguinem, qui est convertitur nisi in sanguinem, qui est homogeneus ergo eadem ratione panis homogeneus ergo eadem ratione panis non convertitur ex vi sacramenti nisi in non convertitur ex vi sacramenti nisi in carnem, quæ est pars homogenei. carnem, quæ est pars homogenei.

ULTERIUS quæritur, Quare dicit, Meum? ULTERIUS quæritur, Quare dicit, Meum? Videtur enim convenientius dixisse, Videtur enim convenientius dixisse, corpus Christi quia corpus Christi quia

1. Si propter reverentiam nominis 1. Si propter reverentiam nominis etiam voluit Deus ut ad tempus baptis- etiam voluit Deus ut ad tempus baptis- mus fieret in nomine Christi: ergo etiam mus fieret in nomine Christi: ergo etiam propter majorem dignitatem hujus sa- propter majorem dignitatem hujus sa- cramenti debuit hic poni nomen istud. cramenti debuit hic poni nomen istud.

2. Item, Majoris efficaciæ est forma in 2. Item, Majoris efficaciæ est forma in hoc sacramento quam in aliis: quia hic hoc sacramento quam in aliis: quia hic

187 187

corpus inanimatum et non gloriosum corpus inanimatum et non gloriosum convertitur in corpus animatum et glo- convertitur in corpus animatum et glo- riosum unitum divinitati: ergo hic ma- riosum unitum divinitati: ergo hic ma- jor effectus deberet attribui dignissimo jor effectus deberet attribui dignissimo nomini, scilicet Jesus Christus: ergo de- nomini, scilicet Jesus Christus: ergo de- beret dixisse, Hoc est corpus Jesu Chri- beret dixisse, Hoc est corpus Jesu Chri- sti, ut videtur. sti, ut videtur.

ULTERIUS quæritur de his quæ addun- ULTERIUS quæritur de his quæ addun- tur in Evangelio, de hoc scilicet, Acci- tur in Evangelio, de hoc scilicet, Acci- pite, et comedite, utrum sit de forma? pite, et comedite, utrum sit de forma? Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Illa referuntur ad usum sacramenti: 1. Illa referuntur ad usum sacramenti: hoc autem quod dicit, Hoc est corpus hoc autem quod dicit, Hoc est corpus meum, tantum ad transsubstantiationis meum, tantum ad transsubstantiationis insinuationem : ergo videtur, quod æque insinuationem : ergo videtur, quod æque vel magis, accipite et comedite, sint de vel magis, accipite et comedite, sint de substantia formæ : sicut hoc quod dici- substantia formæ : sicut hoc quod dici- tur, Hoc est corpus meum. tur, Hoc est corpus meum.

2. Item, Actus notans exercitium et 2. Item, Actus notans exercitium et usum baptizandi est de forma in baptis- usum baptizandi est de forma in baptis- mo, cum dicitur, Baptizo te, etc.: ergo mo, cum dicitur, Baptizo te, etc.: ergo similiter illa verba quæ notant usum hu- similiter illa verba quæ notant usum hu- jus sacramenti, de forma esse debent, ut jus sacramenti, de forma esse debent, ut videtur. videtur.

Quæst. 5. Quæst. 5.

ULTERIUS quæritur de mutatione, addi- Quæst. 6, ULTERIUS quæritur de mutatione, addi- Quæst. 6, tione, et diminutione, et corruptione: tione, et diminutione, et corruptione: sicut in quæstione de forma baptismi, et sicut in quæstione de forma baptismi, et confirmationis. confirmationis.

SOLUTIO. Dicendum, quod hæc est for- SOLUTIO. Dicendum, quod hæc est for- ma, Hoc est corpus meum, meo judicio, ma, Hoc est corpus meum, meo judicio, et non plus. et non plus.

Ad solutionem autem eorum quæ ob- Ad solutionem autem eorum quæ ob- jecta sunt, notandum, quod illa oratio in jecta sunt, notandum, quod illa oratio in triplici vi habet considerari: habet enim triplici vi habet considerari: habet enim unam vim, secundum quod est vox sig- unam vim, secundum quod est vox sig- nificativa rei et ex hoc modo facit sig- nificativa rei et ex hoc modo facit sig- num de re aliqua demonstrata. Item, num de re aliqua demonstrata. Item, habet vim, secundum quod est forma sa- habet vim, secundum quod est forma sa- cramenti ab institutione divina: et secun- cramenti ab institutione divina: et secun- dum hoc est conversiva panis in corpus dum hoc est conversiva panis in corpus Christi, et facit transitum sive panis trans- Christi, et facit transitum sive panis trans- substantiationem. Tertiam habet vim, substantiationem. Tertiam habet vim, secundum quod in ea operatur Verbum secundum quod in ea operatur Verbum increatum, in cujus persona profertur a increatum, in cujus persona profertur a sacerdote quia quasi recitative a sacer- sacerdote quia quasi recitative a sacer- dote dicta, refertur ad Verbum increa- dote dicta, refertur ad Verbum increa-

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

188 188

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tum, secundum quod ipsum in voce istius tum, secundum quod ipsum in voce istius orationis operatur. Et hoc modo dixe- orationis operatur. Et hoc modo dixe- runt de antiquioribus Theologis, quod runt de antiquioribus Theologis, quod vox habet referri ad rem et res indivi- vox habet referri ad rem et res indivi- sibiliter et indivisibili vi operatur cum sibiliter et indivisibili vi operatur cum conjuncto sibi Verbo increato: et non conjuncto sibi Verbo increato: et non est separare partem a parte, sicut in alia est separare partem a parte, sicut in alia constructione et licet habeat signare in constructione et licet habeat signare in quantum est vox creata, non tamen ha- quantum est vox creata, non tamen ha- bet operationem sacramentalem in quan- bet operationem sacramentalem in quan- tum hujusmodi, sed in quantum indivi- tum hujusmodi, sed in quantum indivi- sibiliter operatur in ea Verbum increa- sibiliter operatur in ea Verbum increa- tum signatum, ad quod reduci habet ora- tum signatum, ad quod reduci habet ora- tio ista unde est, scilicet corpus Chri- tio ista unde est, scilicet corpus Chri- stilicet pluribus vocibus exprimatur stilicet pluribus vocibus exprimatur secundum modum suppositi et appositi secundum modum suppositi et appositi et compositionis. et compositionis.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ille AD PRIMUM ergo dicendum, quod ille triplex usus formæ, secundum quod hæc triplex usus formæ, secundum quod hæc verba accipiuntur cum significatione, verba accipiuntur cum significatione, institutione, et operatione Verbi increati, institutione, et operatione Verbi increati, non est nisi in sacramento: licet argu- non est nisi in sacramento: licet argu- mentatio illa procedat ac si usus hujus mentatio illa procedat ac si usus hujus orationis nihil habeat ab institutione orationis nihil habeat ab institutione et operatione Verbi increati et hoc non et operatione Verbi increati et hoc non est verum. est verum.

AD ALIUD dicendum, quod etiam illa AD ALIUD dicendum, quod etiam illa objectio supponit falsum, scilicet quod objectio supponit falsum, scilicet quod oratio non sit nisi insinuativa facti, et oratio non sit nisi insinuativa facti, et non faciens transitionem ex institutione non faciens transitionem ex institutione et operatione Verbi increati, in cujus et operatione Verbi increati, in cujus persona verba illa proferuntur. Quare persona verba illa proferuntur. Quare autem Verbum notans transitum vel mu- autem Verbum notans transitum vel mu- tationem, non ponitur in oratione illa, tationem, non ponitur in oratione illa, infra, ut poterimus, determinabimus. infra, ut poterimus, determinabimus.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- rum de vocibus ad solum usum signifi- rum de vocibus ad solum usum signifi- candi institutis, sed non de vocibus candi institutis, sed non de vocibus quæ sunt formæ sacramentorum, in qui- quæ sunt formæ sacramentorum, in qui- bus institutio facit voces esse operativas bus institutio facit voces esse operativas gratiæ invisibilis. gratiæ invisibilis.

AD ALIUD dicendum eodem modo, AD ALIUD dicendum eodem modo, quod pronomen habet vires tres, secun- quod pronomen habet vires tres, secun- dum quod tota oratio: et illæ argumen- dum quod tota oratio: et illæ argumen- tationes quæ fiunt a communi usu lo- tationes quæ fiunt a communi usu lo- quendi, ad orationes quæ fiunt a com- quendi, ad orationes quæ fiunt a com- muni usu loquendi, ad orationes quæ muni usu loquendi, ad orationes quæ sunt formæ sacramentorum, nihil valent. sunt formæ sacramentorum, nihil valent.

AD ID quod objicitur de prima parte Ad quæets AD ID quod objicitur de prima parte Ad quæets orationis, scilicet de verbo Hoc, quod orationis, scilicet de verbo Hoc, quod est demonstrativum pronomen, sine præ- est demonstrativum pronomen, sine præ- judicio recitabo tres opiniones Magistro- judicio recitabo tres opiniones Magistro- rum primo, et postea tangam quod me- rum primo, et postea tangam quod me- lius mihi videtur. lius mihi videtur.

Prima opinio est eorum qui dicunt, Prima opinio est eorum qui dicunt, quod ly hoc facit demonstrationem ad quod ly hoc facit demonstrationem ad sensum, et quod illa cadit super substan- sensum, et quod illa cadit super substan- tiam panis, non simpliciter, sed prout tiam panis, non simpliciter, sed prout est substantiatus in corpus Christi : et hi est substantiatus in corpus Christi : et hi dicunt, quod demonstrat contentum pa- dicunt, quod demonstrat contentum pa- nis, prout est terminus transsubstantia- nis, prout est terminus transsubstantia- tionis. Et si objicitur, quod panis trans- tionis. Et si objicitur, quod panis trans- substantiatus in corpus Christi, non est substantiatus in corpus Christi, non est panis, sed corpus Christi. Dicunt, quod panis, sed corpus Christi. Dicunt, quod hoc est verum: sed non simpliciter est hoc est verum: sed non simpliciter est corpus Christi, sed prout finis est con- corpus Christi, sed prout finis est con- versionis sacramentalis. Qualiter autem versionis sacramentalis. Qualiter autem illa argumenta solvant, patebit posterius: illa argumenta solvant, patebit posterius: quia una solutio est omnium illorum se- quia una solutio est omnium illorum se- cundum has omnes opiniones. cundum has omnes opiniones.

Alii dicunt, quod est ibi demonstratio Alii dicunt, quod est ibi demonstratio ad intellectum, et cadit demonstratio ad intellectum, et cadit demonstratio super accidentia specierum panis et super accidentia specierum panis et vini prout sunt species sacramentales, vini prout sunt species sacramentales, et non prout simpliciter species : et et non prout simpliciter species : et ideo sensus est, Signatum sacramen- ideo sensus est, Signatum sacramen- taliter in speciebus panis et vini est taliter in speciebus panis et vini est corpus Christi. Et isti dicunt, quod corpus Christi. Et isti dicunt, quod talis demonstratio simpliciter non exi- talis demonstratio simpliciter non exi- git identitatem in specie inter rem git identitatem in specie inter rem demonstratam et intellectam, sed tan- demonstratam et intellectam, sed tan- tum convenientiam quæ est inter sig- tum convenientiam quæ est inter sig- num et signatum sacramentaliter. Et sic num et signatum sacramentaliter. Et sic solvunt argumenta in contrarium obje- solvunt argumenta in contrarium obje- cta. cta.

Sed contra utramque istarum solutio- Sed contra utramque istarum solutio- num et opinionum, videtur objici. CONTRA num et opinionum, videtur objici. CONTRA PRIMAM quidem : quia impossibile est in PRIMAM quidem : quia impossibile est in se, vel ut terminum demonstrari, quod se, vel ut terminum demonstrari, quod non est ante demonstrationem: corpus non est ante demonstrationem: corpus autem Christi nec in se, nec in altari, autem Christi nec in se, nec in altari, nec ut terminus conversionis, est ante nec ut terminus conversionis, est ante demonstrationem ergo neutro modo. demonstrationem ergo neutro modo. potest demonstrari. CONTRA SECUNDAM potest demonstrari. CONTRA SECUNDAM autem videtur objici : quia sacramentali- autem videtur objici : quia sacramentali- ter demonstratur id quod actu est sub ter demonstratur id quod actu est sub sacramento, demonstratione cadente su- sacramento, demonstratione cadente su-

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 6. IN IV SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 6.

per species sacramentales: sed corpus per species sacramentales: sed corpus Christi non est contentum sub speciebus Christi non est contentum sub speciebus illis, demonstratione cadente super spe- illis, demonstratione cadente super spe- cies illas ergo non contingit ipsum sa- cies illas ergo non contingit ipsum sa- cramentaliter demonstrari. cramentaliter demonstrari.

Et ideo videtur mihi tertia via esse Et ideo videtur mihi tertia via esse probabilior, quod dicatur, quod ly hoc probabilior, quod dicatur, quod ly hoc est demonstrativum simul et operativum est demonstrativum simul et operativum sive conversivum: et hoc habet in quan- sive conversivum: et hoc habet in quan- tum est pars formæ sacramentalis, ab tum est pars formæ sacramentalis, ab institutione, et cum Verbo increato : et institutione, et cum Verbo increato : et ideo non divisim habet, sed potius voces ideo non divisim habet, sed potius voces referuntur ad res significatas in vocibus referuntur ad res significatas in vocibus illis, et ad Verbum increatum simplici- illis, et ad Verbum increatum simplici- ter et ita in virtute unius indivisibilis ter et ita in virtute unius indivisibilis operantis, operatur oratio illa quæ est operantis, operatur oratio illa quæ est forma sacramenti, et operando demon- forma sacramenti, et operando demon- strat, et demonstrando operatur : sicut strat, et demonstrando operatur : sicut dicitur de creatione et infusione animæ. dicitur de creatione et infusione animæ. AD ID ergo quod primo objicitur, di- AD ID ergo quod primo objicitur, di- cendum quod demonstrat corpus Christi cendum quod demonstrat corpus Christi sub accidentibus, et faciendo ipsum esse sub accidentibus, et faciendo ipsum esse ibi demonstrat: et ideo plus est dictum, ibi demonstrat: et ideo plus est dictum, Hoc est corpus meum, quam corpus Hoc est corpus meum, quam corpus meum est corpus meum: quia sensus meum est corpus meum: quia sensus est, Hoc est corpus meum, id est, conten- est, Hoc est corpus meum, id est, conten- tum sub speciebus est corpus meum, tum sub speciebus est corpus meum, et virtute hujus orationis ibi factum est et virtute hujus orationis ibi factum est ex substantia panis. ex substantia panis.

AD ALIUD dicendum, quod verum est AD ALIUD dicendum, quod verum est hanc esse falsam, quod panis est corpus hanc esse falsam, quod panis est corpus Christi et non est simile nisi nos dicere- Christi et non est simile nisi nos dicere- mus, quod hoc verbum, est, non notaret mus, quod hoc verbum, est, non notaret nisi compositionis inhærentiam cum nisi compositionis inhærentiam cum præsenti tempore consignificato. Nos au- præsenti tempore consignificato. Nos au- tem dicimus, quod ab institutione et tem dicimus, quod ab institutione et conjunctione ad Verbum increatum, est conjunctione ad Verbum increatum, est conversivum sicut tota oratio: et ideo conversivum sicut tota oratio: et ideo non notat inhærentiam hic, sed conver- non notat inhærentiam hic, sed conver- sionem et existentiam corporis Christi sionem et existentiam corporis Christi sub speciebus ejus quod convertitur in sub speciebus ejus quod convertitur in ipsum. ipsum.

AD ALIUD dicendum, quod sive dicatur AD ALIUD dicendum, quod sive dicatur ad sensum demonstratio, sive ad intelle- ad sensum demonstratio, sive ad intelle- ctum, semper diminute dicitur: sed si ctum, semper diminute dicitur: sed si dicatur ad intellectum esse cum vi con- dicatur ad intellectum esse cum vi con- versiva demonstranti ad intellectum, tunc versiva demonstranti ad intellectum, tunc . erit probabilius et tamen non sequitur . erit probabilius et tamen non sequitur inconveniens quod concludit objectio. inconveniens quod concludit objectio.

189 189

Sunt tamen qui dicunt ad sensum esse Sunt tamen qui dicunt ad sensum esse demonstrationem, eo modo quo res sa- demonstrationem, eo modo quo res sa- cramenti sensibilis dicitur sub speciebus cramenti sensibilis dicitur sub speciebus sacramentalibus. sacramentalibus.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, Hæc herba crescit in horto meo, non est Hæc herba crescit in horto meo, non est nisi pars illius demonstrationis: quia nisi pars illius demonstrationis: quia ista est tantum ostensiva, illa autem fa- ista est tantum ostensiva, illa autem fa- ctiva primo, et per consequens ostensiva. ctiva primo, et per consequens ostensiva.

AD ALIUD dicendum, quod demonstra- AD ALIUD dicendum, quod demonstra- tio significatur hic ut excrcita: sed ta- tio significatur hic ut excrcita: sed ta- men hæc non est tota virtus ejus, nec men hæc non est tota virtus ejus, nec est prima sed potius illa quam habet est prima sed potius illa quam habet in quantum est forma sacramenti et in quantum est forma sacramenti et hæc est operativa ejus quod demonstra- hæc est operativa ejus quod demonstra- tur, et postea demonstrat. Unde sicut li- tur, et postea demonstrat. Unde sicut li- cet anima infundendo creatur, et creando cet anima infundendo creatur, et creando infunditur, tamen creatio secundum in- infunditur, tamen creatio secundum in- tellectum præcedit infusionem: ita hic tellectum præcedit infusionem: ita hic licet demonstratio pronominis simul fa- licet demonstratio pronominis simul fa- ciat demonstrari et demonstret, tamen ciat demonstrari et demonstret, tamen virtus operativa secundum intellectum virtus operativa secundum intellectum præcedit demonstrationem in forma sa- præcedit demonstrationem in forma sa- cramenti et ideo tales argumentationes cramenti et ideo tales argumentationes nihil valent. nihil valent.

AD ALIUD dicendum, quod verum est, AD ALIUD dicendum, quod verum est, quod oratio non est dividenda : et hoc quod oratio non est dividenda : et hoc est propter operativam virtutem quam est propter operativam virtutem quam non habet ex constructione vel ordine non habet ex constructione vel ordine vel conjunctione partium, sed potius vel conjunctione partium, sed potius ex institutione divina, secundum quod ex institutione divina, secundum quod vox ad sensum refertur, et in sensu vox ad sensum refertur, et in sensu verbi Verbum increatum operatur. Et verbi Verbum increatum operatur. Et ideo objectio facta in contrarium nihil ideo objectio facta in contrarium nihil valet quia hoc verum est de oratione valet quia hoc verum est de oratione quæ quæ non est nisi significativa: quia non est nisi significativa: quia constructio illius dependet a modo signi- constructio illius dependet a modo signi- ficandi et significatione partium. ficandi et significatione partium.

AD ALIUD dicendum, quod hoc ideo AD ALIUD dicendum, quod hoc ideo continet, quia aliæ orationes non ope- continet, quia aliæ orationes non ope- rantur suum significatum, sed insinuant rantur suum significatum, sed insinuant tantum et ideo nihil est simile. tantum et ideo nihil est simile.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum est de demonstratione quæ tantum est est de demonstratione quæ tantum est ostensiva rei, et non factiva virtute ope- ostensiva rei, et non factiva virtute ope- rationis in qua ipsa est: hæc autem de- rationis in qua ipsa est: hæc autem de- monstratio cum virtute aliorum verbo- monstratio cum virtute aliorum verbo- rum facit id quod demonstratur sub ac- rum facit id quod demonstratur sub ac- cidentibus, et demonstrando facit ipsum. cidentibus, et demonstrando facit ipsum.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

Ad 10. Ad 10.

Ad 11, Ad 11,

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

190 190

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum quod bene assen- AD ALIUD dicendum quod bene assen- tiendum est Glossæ, dummodo intelliga- tiendum est Glossæ, dummodo intelliga- tur, scilicet quod id quod videtur sub tur, scilicet quod id quod videtur sub speciebus illis, virtute orationis cum de- speciebus illis, virtute orationis cum de- monstratione est ibi factum. Et patet ex monstratione est ibi factum. Et patet ex prædictis, quod id quod contra objicitur, prædictis, quod id quod contra objicitur, non valet, nisi daremus hoc quod de- non valet, nisi daremus hoc quod de- monstratio est significativa tantum de- monstratio est significativa tantum de- monstrati, et non operativa. monstrati, et non operativa.