Ad object.'. Ad object.'.

734 734

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quia cum homo vanitati subjectus sit, quia cum homo vanitati subjectus sit, sermo ejus adhuc vanior et instabilior sermo ejus adhuc vanior et instabilior est, quam ipse homo qui numquam in est, quam ipse homo qui numquam in eodem statu permanet: et ideo difficile eodem statu permanet: et ideo difficile est assueto jurare non confirmare quan- est assueto jurare non confirmare quan- doque dubium vel falsum. Licet ergo doque dubium vel falsum. Licet ergo bonum sit in se, tamen malum est hu- bonum sit in se, tamen malum est hu- jusmodi, quia incautum et ita est bo- jusmodi, quia incautum et ita est bo- num, sed per accidens est malum in num, sed per accidens est malum in quantum incautum, et cum minori reve- quantum incautum, et cum minori reve- rentia quam oportet, nomen Dei invo- rentia quam oportet, nomen Dei invo- catur, vel veritas Dei relucens in creatu- catur, vel veritas Dei relucens in creatu- ris suis. ris suis.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ratio AD PRIMUM ergo dicendum, quod ratio prohibitionis est, quia incautum est. prohibitionis est, quia incautum est. Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod præcepto Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod præcepto decalogi non prohibetur juramentum : decalogi non prohibetur juramentum : quia tunc numquam licite posset fieri, quia tunc numquam licite posset fieri, sed perjurium. sed perjurium.

Ad object. 3. AD ALIUD dicendum, quod jurare pro Ad object. 3. AD ALIUD dicendum, quod jurare pro nihilo non est idem quod jurare simpli- nihilo non est idem quod jurare simpli- citer, sed pro nihilo jurare, hoc est, citer, sed pro nihilo jurare, hoc est, sine causa jurare et hoc juramentum sine causa jurare et hoc juramentum non habet comitem discretionis et justi- non habet comitem discretionis et justi- tiæ et ideo hoc prohibetur, non tamen tiæ et ideo hoc prohibetur, non tamen jurare simpliciter. jurare simpliciter.

Ad object. 4. AD ALIUD dicendum, quod ratio dicti Ad object. 4. AD ALIUD dicendum, quod ratio dicti Augustini non est ex parte juramenti, Augustini non est ex parte juramenti, sed ex parte jurantis, qui vix sufficit ad sed ex parte jurantis, qui vix sufficit ad perfectam scientiam rei de qua jurat. perfectam scientiam rei de qua jurat.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An omne perjurium sit mortale pecca- An omne perjurium sit mortale pecca- tum? et, An jocosum sit tale? et, An tum? et, An jocosum sit tale? et, An jurans falsum per Deum, Deum jurans falsum per Deum, Deum neretur? neretur?

ve- ve-

Deinde quæritur secundo, Utrum om- Deinde quæritur secundo, Utrum om- ne perjurium sit peccatum mortale ? ne perjurium sit peccatum mortale ?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Perjurium directe est contra præ- 1. Perjurium directe est contra præ- ceptum Non assumes nomen Domini ceptum Non assumes nomen Domini

1 Exod. xx, 7. 1 Exod. xx, 7.

Dei tui in vanum¹: quod autem directe Dei tui in vanum¹: quod autem directe est contra præceptum, est peccatum mor- est contra præceptum, est peccatum mor- tale ergo omne perjurium est mortale tale ergo omne perjurium est mortale peccatum. peccatum.

2. Item, Invocans divinam veritatem 2. Item, Invocans divinam veritatem in testem falsi, scienter contemnit Deum : in testem falsi, scienter contemnit Deum : scienter autem contemnentes Deum, pec- scienter autem contemnentes Deum, pec- cant mortaliter: ergo omnis jurans fal- cant mortaliter: ergo omnis jurans fal- sum scienter, peccat mortaliter, ut vide- sum scienter, peccat mortaliter, ut vide-

tur. tur.

3. Item, Mendacium per se grave pec- 3. Item, Mendacium per se grave pec- catum est constat autem, quod jura- catum est constat autem, quod jura- mentum ei adveniens trahit ipsum extra mentum ei adveniens trahit ipsum extra genus simplicis mendacii: ergo trahit genus simplicis mendacii: ergo trahit ipsum extra genus peccati venialis: ergo ipsum extra genus peccati venialis: ergo est mortale peccatum. est mortale peccatum.

4. Item, Minus videtur in vanum de- 4. Item, Minus videtur in vanum de- bere invocari nomen Dei, quam in fal- bere invocari nomen Dei, quam in fal- sum : et tamen prohibitum est prohibi- sum : et tamen prohibitum est prohibi- tione decalogi, ne in vanum invocetur : tione decalogi, ne in vanum invocetur : ergo multo magis ne in falsum : ergo ergo multo magis ne in falsum : ergo jurans falsa, directe facit contra præcep- jurans falsa, directe facit contra præcep- tum ergo peccat mortaliter. tum ergo peccat mortaliter.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Sicut contingit scienter jocose menti- Sicut contingit scienter jocose menti- ri, ita etiam contingit scienter jocose ri, ita etiam contingit scienter jocose falsum jurare: et grave esset hoc dicere, falsum jurare: et grave esset hoc dicere, quod tunc esset mortale peccatum : ergo quod tunc esset mortale peccatum : ergo non semper est mortale peccatum, quia non semper est mortale peccatum, quia constat, quod hæc intentio ex libidine constat, quod hæc intentio ex libidine mortali non procedit. mortali non procedit.

Sed contra Sed contra

ULTERIUS quæritur de istis juramentis Quæst 1. ULTERIUS quæritur de istis juramentis Quæst 1. quæ fiunt quasi jocando, ut cum aliquis quæ fiunt quasi jocando, ut cum aliquis jurat per bottas suas vel caligas, Utrum jurat per bottas suas vel caligas, Utrum tales peccent mortaliter, vel non? tales peccent mortaliter, vel non?

Videtur autem, quod sic : quia Videtur autem, quod sic : quia

1. Matth. v, 34 et seq., prohibitum 1. Matth. v, 34 et seq., prohibitum est jurare per creaturam: ergo tales est jurare per creaturam: ergo tales faciunt contra prohibitionen: ergo faciunt contra prohibitionen: ergo mortaliter peccant. mortaliter peccant.

2. Item, In Littera dicit Augustinus, 2. Item, In Littera dicit Augustinus, quod «jurans per creaturam, jurat per quod «jurans per creaturam, jurat per Deum qui relucet in creatura: falsum Deum qui relucet in creatura: falsum autem jurans, contemnit per quod ju- autem jurans, contemnit per quod ju- rat » ergo falsum jurans per bottas rat » ergo falsum jurans per bottas suas, contemnit Deum qui relucet in suas, contemnit Deum qui relucet in

antra. antra.

Jutio Jutio

IN III SENTENT. DIST. XXXIX, C, ART. 5. IN III SENTENT. DIST. XXXIX, C, ART. 5.

bottis suis: bottis suis: peccatum est mortale: ergo talis peccat peccatum est mortale: ergo talis peccat mortaliter. mortaliter.

contemnere autem Deum, contemnere autem Deum,

ULTERIUS quæritur, Utrum jurans fal- ULTERIUS quæritur, Utrum jurans fal- sum per Deuni, veneretur Deum? sum per Deuni, veneretur Deum?

Videtur, quod non quia peccat con- Videtur, quod non quia peccat con- tra Deum in quantum invocat eum te- tra Deum in quantum invocat eum te- stem falsitatis peccans autem contra stem falsitatis peccans autem contra Deum, non honorat Deum ergo jurans Deum, non honorat Deum ergo jurans falsum per Deum, non honorat Deum. falsum per Deum, non honorat Deum. SED CONTRA : SED CONTRA :

Augustinus dicit, quod homo illud Augustinus dicit, quod homo illud honorat, per quod jurat: ergo jurando honorat, per quod jurat: ergo jurando honorat ergo jurans falsum per Deum, honorat ergo jurans falsum per Deum, honorat Deum. honorat Deum.

SOLUTIO. Dicendum, quod perjurium SOLUTIO. Dicendum, quod perjurium multiplex est, scilicet indiscreta juratio: multiplex est, scilicet indiscreta juratio: et hoc est quando inutiliter jurat verum, et hoc est quando inutiliter jurat verum, vel quando sine deliberatione jurat: et vel quando sine deliberatione jurat: et tunc non credo esse mortale peccatum. tunc non credo esse mortale peccatum. Dicitur etiam perjurium perversa jura- Dicitur etiam perjurium perversa jura- tio, quando homo jurát cum delibera- tio, quando homo jurát cum delibera- tione id quod juramento non est asse- tione id quod juramento non est asse- rendum, nec loquendum simpliciter, sed rendum, nec loquendum simpliciter, sed potius oppositum et tunc videtur per- potius oppositum et tunc videtur per- jurium esse mortale peccatum. jurium esse mortale peccatum.

id 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod non id 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod non assumitur nomen Dei in vanum, nisi assumitur nomen Dei in vanum, nisi quando cum deliberatione decipiendi as- quando cum deliberatione decipiendi as- sumitur ad falsum asserendum. Aliæ sumitur ad falsum asserendum. Aliæ autem assumptiones, licet vanæ esse autem assumptiones, licet vanæ esse possunt, tamen non est vanitas destruens possunt, tamen non est vanitas destruens veritatem in habitu, sicut in præcedenti- veritatem in habitu, sicut in præcedenti- bus de mendacio ostensum est: et ideo bus de mendacio ostensum est: et ideo tale juramentum est præter præceptum, tale juramentum est præter præceptum,

Ad 2. Ad 2.

et non contra. et non contra.

AD ALIUD dicendum, quod talis invo- AD ALIUD dicendum, quod talis invo- catio quæ fit jocando, quia non intendit catio quæ fit jocando, quia non intendit

735 735

fallere, sed jocari, non deliberat de veri- fallere, sed jocari, non deliberat de veri- tate invocata, sed potius ex quadam tate invocata, sed potius ex quadam consuetudine invocat et ideo non consuetudine invocat et ideo non temnit, sed omittit, quia non discernit temnit, sed omittit, quia non discernit quid est jurandum, et quid non. quid est jurandum, et quid non.

con- con-

AD ALIUD dicendum, quod menda- AD ALIUD dicendum, quod menda- cium per prius et posterius dicitur de cium per prius et posterius dicitur de jocoso et pernicioso: et ideo juramen- jocoso et pernicioso: et ideo juramen- tum præter deliberationem additum jo- tum præter deliberationem additum jo- coso, non trahit ipsum extra genus ve- coso, non trahit ipsum extra genus ve- nialis, sed facit gravius quam fuit: sed nialis, sed facit gravius quam fuit: sed de officioso aliud est, quia illud non fit sine de officioso aliud est, quia illud non fit sine deliberatione, et ideo illud jurare non deliberatione, et ideo illud jurare non parvæ culpæ, sed magnæ est. parvæ culpæ, sed magnæ est.

V0- V0-

AD ALIUD dicendum, quod vanum AD ALIUD dicendum, quod vanum catur ibi falsum: quia veritati invocatæ catur ibi falsum: quia veritati invocatæ non concordat : et ideo in vanum invo- non concordat : et ideo in vanum invo- catur. Sed quando otiose invocatur vel catur. Sed quando otiose invocatur vel jocose, tunc fit præter juramentum, et jocose, tunc fit præter juramentum, et

non contra. non contra.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst, 2. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst, 2. dum quod per bottas vel per aliud potest dum quod per bottas vel per aliud potest quis jurare dupliciter, scilicet ut id quod quis jurare dupliciter, scilicet ut id quod inducit non sit nota confirmationis, sed inducit non sit nota confirmationis, sed jocationis et tunc non reputo esse jura- jocationis et tunc non reputo esse jura- mentum, sed malum modum loquendi. mentum, sed malum modum loquendi. Si autem intendat hoc inducere pro si- Si autem intendat hoc inducere pro si- gno sanctitatis, quia religiosi utuntur gno sanctitatis, quia religiosi utuntur illo, tunc pejerat graviter: sed hoc mo- illo, tunc pejerat graviter: sed hoc mo- do non fiunt talia juramenta. do non fiunt talia juramenta.

AD ALIUD dicendum, quod nihil prohi- Ad quæst. 3. AD ALIUD dicendum, quod nihil prohi- Ad quæst. 3. bet, quod in eodem opere secundum ali- bet, quod in eodem opere secundum ali- quid Deus honoretur, et secundum ali- quid Deus honoretur, et secundum ali- quid inhonoretur: et sic est in juramento quid inhonoretur: et sic est in juramento ubi invocatio nota est honoris divini, ubi invocatio nota est honoris divini, quia illud invocatur quod colitur. Secun- quia illud invocatur quod colitur. Secun- dum autem quod habet deformitatem dum autem quod habet deformitatem actus, sic est contra Deum. actus, sic est contra Deum.

736 736

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

D. De jutramento quod per creaturas fit. D. De jutramento quod per creaturas fit.

Quæritur etiam, Utrum liceat jurare per creaturam ? quod non videtur, Quæritur etiam, Utrum liceat jurare per creaturam ? quod non videtur, cum in lege scriptum sit : Reddes autem Domino juramenta tua 1 : et Chri- cum in lege scriptum sit : Reddes autem Domino juramenta tua 1 : et Chri- stus in Evangelio præcipiat non jurare omnino, nec per coelum, nec per ter- stus in Evangelio præcipiat non jurare omnino, nec per coelum, nec per ter- ram, nec per Jerosolymam, nec per caput tuum 2. Judæis, quasi parvulis, ram, nec per Jerosolymam, nec per caput tuum 2. Judæis, quasi parvulis, est concessum jurare per creatorem, et præceptum ut si jurare contingeret, est concessum jurare per creatorem, et præceptum ut si jurare contingeret, non nisi per creatorem jurarent, non per creaturam : quia jurantes per An- non nisi per creatorem jurarent, non per creaturam : quia jurantes per An- gelos et elementa, creaturas venerabantur honore et melius erat hoc ex- gelos et elementa, creaturas venerabantur honore et melius erat hoc ex- hiberi Deo, quam creaturis ³. Infirmis ergo illud prohibuit sanctis vero hiberi Deo, quam creaturis ³. Infirmis ergo illud prohibuit sanctis vero qui in creaturis creatorem venerabantur tantum, non prohibuit. Unde Jo- qui in creaturis creatorem venerabantur tantum, non prohibuit. Unde Jo- seph per salutem Pharaonis juravit *, Dei judicium in eo veneratus, quo seph per salutem Pharaonis juravit *, Dei judicium in eo veneratus, quo positus erat in infimis. Christus vero ita per creaturas jurare prohibuit, ne positus erat in infimis. Christus vero ita per creaturas jurare prohibuit, ne vel aliquid divinum in eis crederetur, pro quo reverentia eis deberetur : vel aliquid divinum in eis crederetur, pro quo reverentia eis deberetur : vel ne per ea jurantes falsum, homines se juramento teneri non puta- vel ne per ea jurantes falsum, homines se juramento teneri non puta- rent. rent.

E. Quæ juratio magis teneatur, an quæ fit per Deum, an quæ fit per Evangelium E. Quæ juratio magis teneatur, an quæ fit per Deum, an quæ fit per Evangelium vel per creaturas ? vel per creaturas ?

Si autem quæritur, Quis magis teneatur, an qui per Deum, an qui per Si autem quæritur, Quis magis teneatur, an qui per Deum, an qui per Evangelium vel per creaturas jurat? Dicimus, qui per Deum : quia per Evangelium vel per creaturas jurat? Dicimus, qui per Deum : quia per Deum hæc sancta facta sunt. Unde Chrysostomus : Si quæ causa fuerit, Deum hæc sancta facta sunt. Unde Chrysostomus : Si quæ causa fuerit, modicum videtur facere qui jurat per Deum. Qui vero per Evangelium, modicum videtur facere qui jurat per Deum. Qui vero per Evangelium, majus aliquid fecisse videtur. Quibus dicendum est: Stulti, Scripturæ majus aliquid fecisse videtur. Quibus dicendum est: Stulti, Scripturæ sanctæ propter Deum factæ sunt, non Deus propter Scripturas: ita et sanctæ propter Deum factæ sunt, non Deus propter Scripturas: ita et creaturæ factæ sunt propter Deum. creaturæ factæ sunt propter Deum.

1 Matth. v, 33. Cf. Exod. xx, 13; Levit. XIX, 12; Deuter. v, 11 i Jacob. v, 12. 1 Matth. v, 33. Cf. Exod. xx, 13; Levit. XIX, 12; Deuter. v, 11 i Jacob. v, 12.

2 Matth. v, 34 et seq. 2 Matth. v, 34 et seq.

3 S. HIERONYMUS, Super Matthæum, Comment. ad cap. v. 3 S. HIERONYMUS, Super Matthæum, Comment. ad cap. v.

* Genes. XLII, 15. * Genes. XLII, 15.

IN III SENTENT. DIST. XXXIX, F. IN III SENTENT. DIST. XXXIX, F.

737 737

F. Quid est dicere: Per Deum juro? F. Quid est dicere: Per Deum juro?

Hic quæritur, Quid sit dicere: Per Deum juro? Hoc est testem adhi- Hic quæritur, Quid sit dicere: Per Deum juro? Hoc est testem adhi- bere Deum. Juravit enim Apostolus, dicens: Testis est mihi Deus', ac si bere Deum. Juravit enim Apostolus, dicens: Testis est mihi Deus', ac si dixisset Per Deum ita est. Unde Augustinus: Ridiculum est putare hoc, dixisset Per Deum ita est. Unde Augustinus: Ridiculum est putare hoc, si dicas, per Deum, juras: si dicas, Testis est mihi Deus, non juras. Quid si dicas, per Deum, juras: si dicas, Testis est mihi Deus, non juras. Quid est enim per Deum, nisi testis est mihi Deus aut quid est, testis est Deus, est enim per Deum, nisi testis est mihi Deus aut quid est, testis est Deus, nisi per Deum? Quid est autem jurare, nisi jus Deo reddere, quando per nisi per Deum? Quid est autem jurare, nisi jus Deo reddere, quando per Deum juras? Jus scilicet veritatis, et non falsitatis 2. Item, Ecce dico cha- Deum juras? Jus scilicet veritatis, et non falsitatis 2. Item, Ecce dico cha- ritati vestræ : Et qui per lapidem jurat falsum, perjurus est: quia non la- ritati vestræ : Et qui per lapidem jurat falsum, perjurus est: quia non la- pidem qui non audit, sed ejus creatorem adhibet testem. Hoc est ergo ju- pidem qui non audit, sed ejus creatorem adhibet testem. Hoc est ergo ju- rare per quamlibet creaturam, scilicet creatorem ejus testem adhibere. rare per quamlibet creaturam, scilicet creatorem ejus testem adhibere.

Est etiam quoddam genus juramenti gravissimum, quod fit per exsecra- Est etiam quoddam genus juramenti gravissimum, quod fit per exsecra- tionem ut cum homo dicit, Si illud feci, illud patiar, vel illud contingat tionem ut cum homo dicit, Si illud feci, illud patiar, vel illud contingat filiis meis secundum quem modum accipitur etiam interdum cum aliquis filiis meis secundum quem modum accipitur etiam interdum cum aliquis jurando dicit, Per salutem meam, vel per filios meos, et hujusmodi: obli- jurando dicit, Per salutem meam, vel per filios meos, et hujusmodi: obli- gat enim hoc Deo. Unde Augustinus³: Cum quis ait, Per salutem meam, sa- gat enim hoc Deo. Unde Augustinus³: Cum quis ait, Per salutem meam, sa- lutem suam Deo obligat. Cum dicit, Per filios meos, oppignerat eos Deo, ut lutem suam Deo obligat. Cum dicit, Per filios meos, oppignerat eos Deo, ut hoc eveniat in caput eorum, quod exit de ore ipsius. Si verum, verum : si hoc eveniat in caput eorum, quod exit de ore ipsius. Si verum, verum : si falsum, falsum. Et sicut per hoc jurans, aliquando hoc Deo obligat : ita per falsum, falsum. Et sicut per hoc jurans, aliquando hoc Deo obligat : ita per Deum jurans, ipsum adhibet testem. In omni ergo juratione aut Deus testis Deum jurans, ipsum adhibet testem. In omni ergo juratione aut Deus testis adhibetur, aut creatura Deo obligatur, et oppigneratur: ut hoc sit jurare, adhibetur, aut creatura Deo obligatur, et oppigneratur: ut hoc sit jurare, scilicet Deum testem adhibere, vel Deo aliquid oppignerare. Hoc est ergo scilicet Deum testem adhibere, vel Deo aliquid oppignerare. Hoc est ergo jurare per quamlibet creaturam, scilicet creatorem ejus testem adhibere. jurare per quamlibet creaturam, scilicet creatorem ejus testem adhibere.

1 Ad Roman. 1, 9. 1 Ad Roman. 1, 9.

2 S. AUGUSTINUS, De verbis, Apostoli, seim. 28. 2 S. AUGUSTINUS, De verbis, Apostoli, seim. 28.

3 IDEM, In sermone eodem. 3 IDEM, In sermone eodem.

XXVIII XXVIII

17 17

738 738

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

G. De illis qui jurant per falsos deos. G. De illis qui jurant per falsos deos.

Post hæc quæritur, Utrum fide ejus utendum sit, qui per dæmonia vel Post hæc quæritur, Utrum fide ejus utendum sit, qui per dæmonia vel idola juraverit? De hoc Augustinus scribens ad Publicolam ait: Te prius idola juraverit? De hoc Augustinus scribens ad Publicolam ait: Te prius considerare volo, utrum si quispiam per deos falsos juraverit et fidem non considerare volo, utrum si quispiam per deos falsos juraverit et fidem non servaverit, num tibi videtur bis pecasse? Bis utique peccavit: quia ¹juravit servaverit, num tibi videtur bis pecasse? Bis utique peccavit: quia ¹juravit per quos non debuit. Ideoque qui utitur fide illius quem constat jurasse per quos non debuit. Ideoque qui utitur fide illius quem constat jurasse per deos falsos, et utitur fide illius non ad malum sed ad bonum, non pec- per deos falsos, et utitur fide illius non ad malum sed ad bonum, non pec- cato illius se sociat, qui per dæmoniajuravit, sed bono pacto ejus quo fidem cato illius se sociat, qui per dæmoniajuravit, sed bono pacto ejus quo fidem servavit. Et sine dubitatione minus malum est per deos falsos jurare vera- servavit. Et sine dubitatione minus malum est per deos falsos jurare vera- citer, quam per Deum verum fallaciter. Quanto enim per quod juratur ma- citer, quam per Deum verum fallaciter. Quanto enim per quod juratur ma- gis sanctum est, tanto magis est poenale perjurium. gis sanctum est, tanto magis est poenale perjurium.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An juramentum tanto est sanctius, quan- An juramentum tanto est sanctius, quan- to sanctius est id per quod juratur, to sanctius est id per quod juratur, et etiam tanto magis obliget ? et etiam tanto magis obliget ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, « Quæritur etiam, Utrum liceat ibi, D, « Quæritur etiam, Utrum liceat jurare per creaturam, etc. » jurare per creaturam, etc. »

Incidenter autem quæritur hic, Utrum Incidenter autem quæritur hic, Utrum juramentum sit tanto sanctius, quanto juramentum sit tanto sanctius, quanto sanctius est illud per quod juratur, et sanctius est illud per quod juratur, et tanto magis obligatorium ? Quia hoc tanto magis obligatorium ? Quia hoc quod quæritur principaliter hic in Litte- quod quæritur principaliter hic in Litte- ra, satis determinatur. ra, satis determinatur.

Quod autem tanto magis obliget, Quod autem tanto magis obliget, quanto sanctius est id per quod juratur, quanto sanctius est id per quod juratur, sic probatur primo : quia sic probatur primo : quia

1. Hoc plane dicit Augustinus in Lit- 1. Hoc plane dicit Augustinus in Lit- tera ergo ita est. tera ergo ita est.

1 Edit J Alleaume, qui. 1 Edit J Alleaume, qui.

2. Item, Contemnens Deum in se ma- 2. Item, Contemnens Deum in se ma- gis peccat quam contemnens Deum in gis peccat quam contemnens Deum in creatura sicut magis peccant in regem creatura sicut magis peccant in regem contemnentes eum in persona propria, contemnentes eum in persona propria, quam contemnentes eum in balivo suo. quam contemnentes eum in balivo suo. Perjurans autem per Deum, contemnit Perjurans autem per Deum, contemnit Deum in se et perjurans eum in crea- Deum in se et perjurans eum in crea- tura, contemnit eum in creatura: ergo tura, contemnit eum in creatura: ergo gravius peccat perjurans per Deum, quam gravius peccat perjurans per Deum, quam per creaturam : ergo fortius est jurare per creaturam : ergo fortius est jurare per Deum, quam per creaturam. per Deum, quam per creaturam.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Deus in se non est nisi unum solum 1. Deus in se non est nisi unum solum bonum increatum: Deus autem in crea- bonum increatum: Deus autem in crea- tura est bonum creatum et bonum in- tura est bonum creatum et bonum in- creatum magis autem est contemnere creatum magis autem est contemnere duo, quam unum : ergo magis peccat duo, quam unum : ergo magis peccat perjurans per creaturam, quam perjurans perjurans per creaturam, quam perjurans per Deum, ut videtur. per Deum, ut videtur.

2. Item, Magis horrerent homines ju- 2. Item, Magis horrerent homines ju- ramentum quod fit per oculos vel per cor ramentum quod fit per oculos vel per cor Dei, quam id quod fit per Deum : ergo Dei, quam id quod fit per Deum : ergo majus est constat autem, quod id est majus est constat autem, quod id est per creaturam : ergo aliquod juramen- per creaturam : ergo aliquod juramen-

2 S. AUGUSTINUS, Ad Publicolam, epist. 154. 2 S. AUGUSTINUS, Ad Publicolam, epist. 154.

Sed contra Sed contra

æst. æst.

IN III SENTENT. DIST. XXXIX, G, ART. 6. IN III SENTENT. DIST. XXXIX, G, ART. 6.

739 739

tum factum per creaturam, est majus regula Augustini vera est : quia tanto tum factum per creaturam, est majus regula Augustini vera est : quia tanto quam factum per Creatorem. quam factum per Creatorem.

contra. contra.

olutio. olutio.

3. Item, Jurans per idolum, jurat per 3. Item, Jurans per idolum, jurat per creaturam et constat, quod idololatria creaturam et constat, quod idololatria est pejor peccatis omnibus: ergo perju- est pejor peccatis omnibus: ergo perju- rium quod fit in idolo, pejus est quam rium quod fit in idolo, pejus est quam perjurium per Deum : ergo videtur, quod perjurium per Deum : ergo videtur, quod juramentum sit majus. juramentum sit majus.

: :

4. Item, Videtur quod sit æquale 4. Item, Videtur quod sit æquale utrumque non est enim causa quod utrumque non est enim causa quod invocetur creatura in testem dicti, nisi invocetur creatura in testem dicti, nisi divina veritas reluceret in creatura divina veritas reluceret in creatura quidquid enim aliud est in creatura, quidquid enim aliud est in creatura, vanitas est, et nihil confirmans, quia vanitas est, et nihil confirmans, quia ipsum est mendax, sicut omnis homo: ipsum est mendax, sicut omnis homo: ergo necessarium est, quod in omni ergo necessarium est, quod in omni juramento invocetur veritas divina, quia juramento invocetur veritas divina, quia aliter nihil confirmaret: sed ubicumque aliter nihil confirmaret: sed ubicumque sit veritas divina, ibi semper est æqualis : sit veritas divina, ibi semper est æqualis : ergo æqualiter contemnitur : ergo æqua- ergo æqualiter contemnitur : ergo æqua- le peccatum est jurare falsum per Deum, le peccatum est jurare falsum per Deum, et per creaturam. et per creaturam.

ULTERIUS quæritur, Utrum recipienda ULTERIUS quæritur, Utrum recipienda sunt idololatrarum juramenta ? sunt idololatrarum juramenta ?

Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Laban exhibuit juramentum, et Ja- 1. Laban exhibuit juramentum, et Ja- cob recepit eum ¹, cum tamen sciret cob recepit eum ¹, cum tamen sciret eum juraturum per idola sua : ergo vi- eum juraturum per idola sua : ergo vi- detur, quod alii similiter recipere pos- detur, quod alii similiter recipere pos-

sunt. sunt.

2. Item, Christiani in fide treugarum 2. Item, Christiani in fide treugarum recipiunt juramenta paganorum, cum recipiunt juramenta paganorum, cum tamen sciunt eos jurare per Mahume- tamen sciunt eos jurare per Mahume- tum, vel per idola : ergo videtur non es- tum, vel per idola : ergo videtur non es- se peccatum. se peccatum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Ad Roman. 1, 32: Qui talia agunt, di- Ad Roman. 1, 32: Qui talia agunt, di- gni sunt morte et non solum qui ea gni sunt morte et non solum qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt facien- faciunt, sed etiam qui consentiunt facien- tibus. Exigens autem ut fiat aliquid, tibus. Exigens autem ut fiat aliquid, consentit in illud: ergo exigens juramen- consentit in illud: ergo exigens juramen- tum per idolum, consentit ut juretur tum per idolum, consentit ut juretur per idolum : æqualiter ergo peccat sicut per idolum : æqualiter ergo peccat sicut jurans. jurans.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate

1 Genes XXX1, 44 et seq. 1 Genes XXX1, 44 et seq.

perjurium est gravius, quanto sanctius perjurium est gravius, quanto sanctius est per quod juratur : et tanto juramen- est per quod juratur : et tanto juramen- tum magis obligatorium, nisi fiat aliqua tum magis obligatorium, nisi fiat aliqua expressio sanctitatis excellentis in crea- expressio sanctitatis excellentis in crea- tura, ut cum dicitur, per Deum, et per tura, ut cum dicitur, per Deum, et per sancta Evangelia, vel reliquias Sancto- sancta Evangelia, vel reliquias Sancto- rum horum ita quod sit invocatio di- rum horum ita quod sit invocatio di- vina cum invocatione creaturæ : quia vina cum invocatione creaturæ : quia tunc bis contemnitur Deus, in se scilicet, tunc bis contemnitur Deus, in se scilicet, et in creatura in qua relucet per gratiam et in creatura in qua relucet per gratiam et gloriam. et gloriam.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod cum Adcbject 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod cum Adcbject 1. invocatur Deus in creatura, non fertur invocatur Deus in creatura, non fertur intentio ad Deum nisi habitualiter, sed intentio ad Deum nisi habitualiter, sed actualiter super creaturam : et ideo se- actualiter super creaturam : et ideo se- cundum actum non contemnitur nisi in cundum actum non contemnitur nisi in creatura, nisi oppositum exprimat in vo- creatura, nisi oppositum exprimat in vo- ce, sic dicens : « Juro per Deum relucen- ce, sic dicens : « Juro per Deum relucen- tem in hac creatura: » quia tunc con- tem in hac creatura: » quia tunc con- temnitur Deus actualiter in perjurio. temnitur Deus actualiter in perjurio.

non non

AD ALIUD dicendum, quod homines Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod homines Ad object. 2. magis abhorrent propter specialem gra- magis abhorrent propter specialem gra- tiam quam exprimunt illæ creaturæ fa- tiam quam exprimunt illæ creaturæ fa- ctam esse in nobis unde in talibus ctam esse in nobis unde in talibus juramentis semper Deus actualiter no- juramentis semper Deus actualiter no- minatur, et contemnitur in verbo minatur, et contemnitur in verbo enim juratur per oculos, sed per oculos enim juratur per oculos, sed per oculos Dei nec per Evangelia, nisi Dei. Et Dei nec per Evangelia, nisi Dei. Et si non dicatur, tamen intelligitur: quia si non dicatur, tamen intelligitur: quia non est Evangelium, nisi Christi. Dicen- non est Evangelium, nisi Christi. Dicen- dum ergo, quod illa magis obligant, dum ergo, quod illa magis obligant, ideo quia non contemnitur Deus tantum, ideo quia non contemnitur Deus tantum, sed gratia ejus quam nobis contulit per sed gratia ejus quam nobis contulit per hoc quod factus est homo, et posuit le- hoc quod factus est homo, et posuit le- gem vivendi in Evangelio. gem vivendi in Evangelio.

AD ALIUD dicendum, quod perjuratio Ad object 3. AD ALIUD dicendum, quod perjuratio Ad object 3. ad idolum, majus est peccatum, non ad idolum, majus est peccatum, non propter juramentum, sed propter ido- propter juramentum, sed propter ido- lolatriam et infidelitatem. Unde in lolatriam et infidelitatem. Unde in argumento est locus sophisticus acci- argumento est locus sophisticus acci- dentis. dentis.

AD ALIUD dicendum, quod veritas Ad object. 4. AD ALIUD dicendum, quod veritas Ad object. 4. prima semper sibi æqualis est, sed ta- prima semper sibi æqualis est, sed ta- men non æqualiter advertitur in se, et in men non æqualiter advertitur in se, et in creatura et ideo non æqualiter con- creatura et ideo non æqualiter con- temnitur. temnitur.

Ad quæst. Ad quæst.

740 740

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ID autem quod ulterius quæritur AD ID autem quod ulterius quæritur de consentientibus juramentis quæ fiunt de consentientibus juramentis quæ fiunt per idola, dicendum quod non consen- per idola, dicendum quod non consen- tiunt nisi in juramento: sed permittunt tiunt nisi in juramento: sed permittunt jurationem per idola quam ille quidem jurationem per idola quam ille quidem

faceret et ideo pro utilitate sustinent, faceret et ideo pro utilitate sustinent, sicut accipiens mutuum, consentit in ac- sicut accipiens mutuum, consentit in ac- ceptionem, sed coactus permittit accep- ceptionem, sed coactus permittit accep- tionem supra sortem : et ideo non sunt tionem supra sortem : et ideo non sunt digni poena. digni poena.

H. Quod juramentum quo incaute juratur, non est observandum, nec votum, nec H. Quod juramentum quo incaute juratur, non est observandum, nec votum, nec promissio injuste facta. promissio injuste facta.

Nunc superest videre, utrum omne juramentum implendum sit ? Si Nunc superest videre, utrum omne juramentum implendum sit ? Si enim quis alicui juraverit contra fidem et charitatem, quod observatum enim quis alicui juraverit contra fidem et charitatem, quod observatum pejorem vergat in exitum, potius est mutandum quam implendum 1. Unde pejorem vergat in exitum, potius est mutandum quam implendum 1. Unde Ambrosius: Est contra officium Dei, nonnumquam promissum solvere sa- Ambrosius: Est contra officium Dei, nonnumquam promissum solvere sa- cramentum, ut Herodes fecit 3. Item, Isidorus: In malis promissis re- cramentum, ut Herodes fecit 3. Item, Isidorus: In malis promissis re- scinde fidem, in turpi voto muta decretum. Quod incaute vovisti, ne facias: scinde fidem, in turpi voto muta decretum. Quod incaute vovisti, ne facias: impia est promisso quæ scelere adimpletur. Idem, Non est observandum impia est promisso quæ scelere adimpletur. Idem, Non est observandum sacramentum, quo malum incaute promittitur: ut si quis adulteræ perpe- sacramentum, quo malum incaute promittitur: ut si quis adulteræ perpe- tuam fidem cum ea permanendi polliceatur. Tolerabilius enim est non im- tuam fidem cum ea permanendi polliceatur. Tolerabilius enim est non im- plere sacramentum, quam permanere in stupro ³. Item, Beda: Si quid nos plere sacramentum, quam permanere in stupro ³. Item, Beda: Si quid nos incautius jurare contigerit, quod observatum pejorem vergat in exitum, incautius jurare contigerit, quod observatum pejorem vergat in exitum, libere illud salubriori consilio mutandum noverimus ac magis instante ne- libere illud salubriori consilio mutandum noverimus ac magis instante ne- cessitate pejerandum esse nobis, quam vitando perjurio in aliud crimen cessitate pejerandum esse nobis, quam vitando perjurio in aliud crimen gravius esse divertendum. Denique juravit David per Deum occidere Na- gravius esse divertendum. Denique juravit David per Deum occidere Na- bal virum stultum : sed ad primam intercessionem Abigail fœminæ pruden- bal virum stultum : sed ad primam intercessionem Abigail fœminæ pruden- tis, remisit minas, revocavit ensem in vaginam: nec aliquid culpæ se tali tis, remisit minas, revocavit ensem in vaginam: nec aliquid culpæ se tali perjurio contraxisse doluit. Item, Augustinus: Quod David juramentum perjurio contraxisse doluit. Item, Augustinus: Quod David juramentum per sanguinis effusionem non implevit, major pietas fuit. Juravit David te- per sanguinis effusionem non implevit, major pietas fuit. Juravit David te- mere, sed non implevit jurationem majori pietate 8. Ex his aliisque pluri- mere, sed non implevit jurationem majori pietate 8. Ex his aliisque pluri-

1 VENERAB. BEDA, Homil. 44. 1 VENERAB. BEDA, Homil. 44.

2 S. AMBROSIUS, In lib. de Officis, 22, q. 4, cap. Est etiam (Nota ed. Lugd.) 2 S. AMBROSIUS, In lib. de Officis, 22, q. 4, cap. Est etiam (Nota ed. Lugd.)

3 Cf. Marc. VI, 23 et seq.; Matth xiv, 7 et seq 3 Cf. Marc. VI, 23 et seq.; Matth xiv, 7 et seq

4 S. ISIDORUS. Lib II de Summo bono, cap. 32. 4 S. ISIDORUS. Lib II de Summo bono, cap. 32.

5 IDEM, In Lib. Sentent. ibidem, cap. Non est observandum (Nota ed. Lugd.). 5 IDEM, In Lib. Sentent. ibidem, cap. Non est observandum (Nota ed. Lugd.).

S VENERAB BEDA, Homil. 43, ibid. cap. Si aliquid. S VENERAB BEDA, Homil. 43, ibid. cap. Si aliquid.

71 Reg. xxv, 2-42. 71 Reg. xxv, 2-42.

› S. AUGUSTINUS, In sermone quodam, 22, q. 4, cap. Quod Daud (Nota ed. Lugd ) › S. AUGUSTINUS, In sermone quodam, 22, q. 4, cap. Quod Daud (Nota ed. Lugd )

IN III SENTENT. DIST. XXXIX, I, ART. 7. IN III SENTENT. DIST. XXXIX, I, ART. 7.

741 741

bus ostenditur, quædam juramenta non esse observanda ¹ : et qui sic jural, bus ostenditur, quædam juramenta non esse observanda ¹ : et qui sic jural, vehementer peccat: cum autem mutat, bene facit. Qui autem non mutat, vehementer peccat: cum autem mutat, bene facit. Qui autem non mutat, dupliciter peccat: et quia injuste juravit, et quia facit quod non debet. dupliciter peccat: et quia injuste juravit, et quia facit quod non debet.

I. Si est perjurus qui non facit quod incaute juravit ? I. Si est perjurus qui non facit quod incaute juravit ?

Qui vero mutat, Utrum perjurus debeat dici, solet quæri? Beda supra Qui vero mutat, Utrum perjurus debeat dici, solet quæri? Beda supra tale juramentum vocavit perjurium. Joannes etiam Apocrisarius Orienta- tale juramentum vocavit perjurium. Joannes etiam Apocrisarius Orienta- lium sedium dixit: Sermo patris nostri Sophronii significat, quod melius lium sedium dixit: Sermo patris nostri Sophronii significat, quod melius est jurantem pejerare, quam servare sacramentum in fractione sanctarum est jurantem pejerare, quam servare sacramentum in fractione sanctarum imaginum. Sed perjurium dicitur tale juramentum non observatum: et imaginum. Sed perjurium dicitur tale juramentum non observatum: et pejerare dicitur qui non implet quod falsum jurat, non quia inde reus sit pejerare dicitur qui non implet quod falsum jurat, non quia inde reus sit quod non observat, sed quia juravit injustum, ex quo reus est sicut ille qui quod non observat, sed quia juravit injustum, ex quo reus est sicut ille qui pejerat. pejerat.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An omne juramentum sit implendum, et An omne juramentum sit implendum, et maxime hoc quod non vergit in dete- maxime hoc quod non vergit in dete- riorem exitum ? et, An sit illicitum ? riorem exitum ? et, An sit illicitum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, H, « Nunc superest videre, Utrum ibi, H, « Nunc superest videre, Utrum omne juramentum implendum sit, etc. » omne juramentum implendum sit, etc. »

Videtur enim, quod omne juramen- Videtur enim, quod omne juramen- tum sit implendum, quod observatum, tum sit implendum, quod observatum, in deteriorem non vergit exitum. Pro- in deteriorem non vergit exitum. Pro- BATIO Quia dicit Dominus: Non perju- BATIO Quia dicit Dominus: Non perju- rabis, reddes autem Domino juramenta rabis, reddes autem Domino juramenta tua. Ergo reddenda sunt: ergo implen- tua. Ergo reddenda sunt: ergo implen-

da. da.

Item, Hoc probat in Littera Magister. Item, Hoc probat in Littera Magister.

Edit J. Alleaume, servanda. Edit J. Alleaume, servanda.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Ponamus, quod aliquis juret se præ- 1. Ponamus, quod aliquis juret se præ- latum non fore: constat, quod hoc est li- latum non fore: constat, quod hoc est li- citum, quia bonum est contemnere ho- citum, quia bonum est contemnere ho- nores ergo tenetur observare et imple- nores ergo tenetur observare et imple- re. Ponatur ergo, quod præcipiatur ei: re. Ponatur ergo, quod præcipiatur ei: aut obediet, aut non. Si sic: ergo pec- aut obediet, aut non. Si sic: ergo pec- cat mortaliter non obediendo, et pecca- cat mortaliter non obediendo, et pecca- bit mortaliter non reddendo juramenta : bit mortaliter non reddendo juramenta : ergo est experplexus, ut videtur. ergo est experplexus, ut videtur.

Si forte dicas, quod absolvitur a jura- Si forte dicas, quod absolvitur a jura- mento per obedientiam. CONTRA: Ipse mento per obedientiam. CONTRA: Ipse numquam habuit potestatem eximendi numquam habuit potestatem eximendi se extra ordinationem Ecclesiæ et pote- se extra ordinationem Ecclesiæ et pote- statem superioris: ergo in præjudicium statem superioris: ergo in præjudicium Ecclesiæ ordinationis et potestatem num- Ecclesiæ ordinationis et potestatem num- quam potuit aliquid jurare: ergo tene- quam potuit aliquid jurare: ergo tene- tur obedire et venire contra juramentum tur obedire et venire contra juramentum

suum. suum.

2. Item, Deuter. xxv, 7 et seq., dicitur 2. Item, Deuter. xxv, 7 et seq., dicitur de eo qui non vult suscitare semen fra- de eo qui non vult suscitare semen fra- tris sui defuncti accipiendo uxorem re- tris sui defuncti accipiendo uxorem re-

2 Matth. v, 33. 2 Matth. v, 33.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

742 742

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lictam fratris sui, quod mulier discal- lictam fratris sui, quod mulier discal- ceabit eum, et vocabitur nomen illius ceabit eum, et vocabitur nomen illius in Israel, domus discalceati. Et dicit in Israel, domus discalceati. Et dicit Glossa « Qui curam alendorum sub- Glossa « Qui curam alendorum sub- ditorum suscipere renuit, opprobrium ditorum suscipere renuit, opprobrium discalceati in Ecclesia sustinebit: non discalceati in Ecclesia sustinebit: non vult suscipere uxorem fratris sui, id est, vult suscipere uxorem fratris sui, id est, Christi. » Ergo videtur, quod ex præce- Christi. » Ergo videtur, quod ex præce- pto Dei tenetur suscipere: nullus autem pto Dei tenetur suscipere: nullus autem potest jurare aliquid contra præceptum potest jurare aliquid contra præceptum Dei ergo nec iste potuit jurare se nul- Dei ergo nec iste potuit jurare se nul- lo modo fore prælatum. lo modo fore prælatum.

3. Item, Aliquis peccat jurando se non 3. Item, Aliquis peccat jurando se non intraturum religionem : ergo non tene- intraturum religionem : ergo non tene- tur observare sed prælatio non est mi- tur observare sed prælatio non est mi- noris perfectionis quam religio: ergo noris perfectionis quam religio: ergo non potest facere suo juramento, quod non potest facere suo juramento, quod non teneatur esse prælatus si debite in- non teneatur esse prælatus si debite in- jungatur ei. jungatur ei.

4. Item, In tali casu quando indiget 4. Item, In tali casu quando indiget Ecclesia, etiam proprium corpus tenetur Ecclesia, etiam proprium corpus tenetur expendere pro Ecclesia: ergo multo expendere pro Ecclesia: ergo multo magis tenetur impendere curam officii magis tenetur impendere curam officii pastoralis. pastoralis.

vatum non vergit in deteriorem exitum, vatum non vergit in deteriorem exitum, ut dicitur in Littera, et quamdiu obser- ut dicitur in Littera, et quamdiu obser- vatum, deteriorem non vergit in exi- vatum, deteriorem non vergit in exi- tum quia (ut dicit Bernardus) quod pro tum quia (ut dicit Bernardus) quod pro charitate institutum est, contra charita- charitate institutum est, contra charita- tem non debet militare. Unde dico, quod tem non debet militare. Unde dico, quod jurans se omnino prælatum non fore quo- jurans se omnino prælatum non fore quo- cumque casu contingente, jurat stulte et cumque casu contingente, jurat stulte et indiscrete quia hoc non potest jurare, indiscrete quia hoc non potest jurare, sicut necessario probant objectiones: li- sicut necessario probant objectiones: li- cet enim sibi conscius sit propriæ fragili- cet enim sibi conscius sit propriæ fragili- tatis, et dictet sibi cor, quod non sit sibi tatis, et dictet sibi cor, quod non sit sibi utile esse prælatum, tamen exposita cau- utile esse prælatum, tamen exposita cau- sa quare sibi hoc de se videtur, debet hu- sa quare sibi hoc de se videtur, debet hu- militer acquiescere ordinationi Ecclesiæ militer acquiescere ordinationi Ecclesiæ et superioris et si oppositum indiscrete et superioris et si oppositum indiscrete juravit, pœnitentiam habeat pro indis- juravit, pœnitentiam habeat pro indis- creto juramento, quia jam per inobe- creto juramento, quia jam per inobe- dientiam observatum, incipit vergere de- dientiam observatum, incipit vergere de- teriorem in exitum. teriorem in exitum.

AD HOC autem quod contra objicitur, AD HOC autem quod contra objicitur, quod bonum est honores contemnere: quod bonum est honores contemnere: dicendum quod verum est: sed onus dicendum quod verum est: sed onus non semper est contemnendum, quia non semper est contemnendum, quia etiam in prælatione existens, potest non etiam in prælatione existens, potest non

ULTERIUS quæritur, Utrum aliquod ju- appetere honores. ULTERIUS quæritur, Utrum aliquod ju- appetere honores. ramentum illicitum obliget? ramentum illicitum obliget?

: :

Videtur, quod non : quia observatum Videtur, quod non : quia observatum deteriorem vergit in exitum in tali au- deteriorem vergit in exitum in tali au- tem rescindenda est fides: ergo tale ju- tem rescindenda est fides: ergo tale ju- ramentum non obligat. ramentum non obligat.

SED CONTRA : SED CONTRA :

Dicit Augustinus quod meretrix quæ Dicit Augustinus quod meretrix quæ jurat se fidem servare leccatori, mala est jurat se fidem servare leccatori, mala est ei adhærendo, sed pejor juramentum ei adhærendo, sed pejor juramentum non observando: cum ergo vitanda sunt non observando: cum ergo vitanda sunt majora mala, videtur quod teneatur ei majora mala, videtur quod teneatur ei fornicario concubitu adhærere. fornicario concubitu adhærere.

SOLUTIO. Dicendum, quod omne jura- SOLUTIO. Dicendum, quod omne jura- mentum est observandum, quod obser- mentum est observandum, quod obser-

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod objicitur ultimo, dicendum Ad queest AD ID quod objicitur ultimo, dicendum Ad queest quod juramentum illicitum non ligat. Et quod juramentum illicitum non ligat. Et ad dictum Augustini dicendum, quod ad dictum Augustini dicendum, quod non intendit dicere, quod meretrix non non intendit dicere, quod meretrix non recedat a leccatore: sed cum duobus recedat a leccatore: sed cum duobus peccatis peccet, intendit quod perju- peccatis peccet, intendit quod perju- rium est majus peccatum. Alii dicunt rium est majus peccatum. Alii dicunt aliter, scilicet quod meretrix habet fidem aliter, scilicet quod meretrix habet fidem secundum quid cum leccatore, scilicet secundum quid cum leccatore, scilicet in quantum non admittit alium et in quantum non admittit alium et quando violat hoc, peccat contra jura- quando violat hoc, peccat contra jura- mentum et quoad hoc tantum di- mentum et quoad hoc tantum di- cunt verificari dictum Augustini, et non cunt verificari dictum Augustini, et non quoad adhæsionem. quoad adhæsionem.

IN III SENTENT. DIST. XXXIX, K, L IN III SENTENT. DIST. XXXIX, K, L

743 743

K. De eo qui verborum calliditate jurat. K. De eo qui verborum calliditate jurat.

Hoc etiam sciendum est, quod quacumque arte verborum quis juret, Hoc etiam sciendum est, quod quacumque arte verborum quis juret, Deus tamen qui conscientiæ testis est, ita hoc accipit, sicut ille cui jura- Deus tamen qui conscientiæ testis est, ita hoc accipit, sicut ille cui jura- tur intelligit. Dupliciter autem reus fit, qui et nomen Dei in vanum assu- tur intelligit. Dupliciter autem reus fit, qui et nomen Dei in vanum assu- mit, et proximum dolo capit. mit, et proximum dolo capit.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An dolose juranti verba prodesse de- An dolose juranti verba prodesse de- bent? bent?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, K, «Hoc etiam sciendum est, quod ibi, K, «Hoc etiam sciendum est, quod quacumque arte verborum, etc. » quacumque arte verborum, etc. »

Videtur enim, quod quando dolose Videtur enim, quod quando dolose aliquis exigit juramentum per verba aliquis exigit juramentum per verba multiplicia, tunc illa verba intelligenda multiplicia, tunc illa verba intelligenda sint secundum quod cui juratur accipit : sint secundum quod cui juratur accipit : ipse autem dolose accipit in sensu non ipse autem dolose accipit in sensu non recto ergo tenetur solvere juramentum recto ergo tenetur solvere juramentum secundum sensum illum, quod falsum secundum sensum illum, quod falsum est. est.

PRÆTEREA quæritur, Quando aliquis PRÆTEREA quæritur, Quando aliquis sine fraude casu jurat per verba multipli- sine fraude casu jurat per verba multipli- cia, in quo sensu accipienda sint verba ? cia, in quo sensu accipienda sint verba ?

SOLUTIO. Dicendum, quod istud quod SOLUTIO. Dicendum, quod istud quod dicitur hic, intelligitur de dolose juran- dicitur hic, intelligitur de dolose juran- te et hoc notatur per hoc quod dicit, te et hoc notatur per hoc quod dicit, quacumque arte verborum utens: ars quacumque arte verborum utens: ars enim idem est quod dolus: sed cum do- enim idem est quod dolus: sed cum do- lose exigit, dolus exactori prodesse non lose exigit, dolus exactori prodesse non debet. debet.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

AD ALIUD dicendum, quod tali casu Ad quæst. AD ALIUD dicendum, quod tali casu Ad quæst. eveniente debet accipi juramentum in eveniente debet accipi juramentum in eo sensu in quo jurans credit illum in- eo sensu in quo jurans credit illum in- tellexisse cui juratur: et si non potest tellexisse cui juratur: et si non potest scire, debet relinqui arbitrio bonorum scire, debet relinqui arbitrio bonorum virorum, qui judicant secundum quem virorum, qui judicant secundum quem sensum verba illa frequentius accipi so- sensum verba illa frequentius accipi so- lent et in illo tenetur. lent et in illo tenetur.

L. De illo qui cogit aliquem jurare. L. De illo qui cogit aliquem jurare.

: :

Quæritur etiam, Si peccat qui hominem jurare cogit? De hoc Augusti- Quæritur etiam, Si peccat qui hominem jurare cogit? De hoc Augusti- nus ait Qui exigit jurationem, multum interest si nescit illum juraturum nus ait Qui exigit jurationem, multum interest si nescit illum juraturum falsum, an scit. Si enim nescit et ideo dicit, Jura mihi, ut fides ei sit, non falsum, an scit. Si enim nescit et ideo dicit, Jura mihi, ut fides ei sit, non est peccatum tamen humana tentatio est. Si vero scit eum fecisse et est peccatum tamen humana tentatio est. Si vero scit eum fecisse et

744 744

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cogit eum jurare, homicida est ¹. Item, Qui provocat hominem ad juratio- cogit eum jurare, homicida est ¹. Item, Qui provocat hominem ad juratio- nem, et scit eum falsum jurare, vincit homicidam: quia homicida corpus nem, et scit eum falsum jurare, vincit homicidam: quia homicida corpus occisurus est, ille animam, imo duas animas, et ejus quem jurare provo- occisurus est, ille animam, imo duas animas, et ejus quem jurare provo- cavit, et suam 2. cavit, et suam 2.

M. Ex concilio Aurelianensi. M. Ex concilio Aurelianensi.

Sancta synodus decrevit, nisi pro pace facienda, ut omnes fideles jejuni Sancta synodus decrevit, nisi pro pace facienda, ut omnes fideles jejuni ad sacramenta accedant ³. ad sacramenta accedant ³.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An perjurium coactum sit peccatum ? An perjurium coactum sit peccatum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, L, « Quæritur etiam, Si peccat, etc. » ibi, L, « Quæritur etiam, Si peccat, etc. » Et quæruntur duo. Primum, Utrum Et quæruntur duo. Primum, Utrum perjurium coactum sit peccatum ? perjurium coactum sit peccatum ?

Secundum, Utrum juramentum obli- Secundum, Utrum juramentum obli-

get? get?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Dicit Augustinus : « Nullo modo ad 1. Dicit Augustinus : « Nullo modo ad opprobrium voluntatis trahitur, quod opprobrium voluntatis trahitur, quod conditio necessitatis extorsit : » coactum conditio necessitatis extorsit : » coactum autem juramentum extorsit conditio ne- autem juramentum extorsit conditio ne- cessitatis non ergo trahitur ad oppro- cessitatis non ergo trahitur ad oppro- brium voluntatis ergo non est pecca- brium voluntatis ergo non est pecca-

tum. tum.

2. Item, Matth. XII, 1 et seq., ubi ex- 2. Item, Matth. XII, 1 et seq., ubi ex- cusat Dominus vellentes spicas, dicit cusat Dominus vellentes spicas, dicit Glossa « Necessitas non habet legem. » Glossa « Necessitas non habet legem. » Ergo juramentum coactæ necessitatis Ergo juramentum coactæ necessitatis

: :

1S AUGUSTINUS, De verbis Apostoli, Serm. 82. 1S AUGUSTINUS, De verbis Apostoli, Serm. 82. 2 S. AUGUSTINUS, In sermone de decollatione 2 S. AUGUSTINUS, In sermone de decollatione S. Joannis. S. Joannis.

non sequitur legem peccati alicujus per- non sequitur legem peccati alicujus per- jurii. jurii.

3. Item, Illicita simpliciter necessitas 3. Item, Illicita simpliciter necessitas facit licita sicut patet, Luc. vI, 3, et facit licita sicut patet, Luc. vI, 3, et I Reg. xx1, 6, de David cum viris ejus, I Reg. xx1, 6, de David cum viris ejus, qui excusantur qui comederunt in neces- qui excusantur qui comederunt in neces- sitate panes propositionis, quos non lice- sitate panes propositionis, quos non lice- bat edere nisi solis sacerdotibus: ergo et bat edere nisi solis sacerdotibus: ergo et perjurium excusatur per necessitatem, perjurium excusatur per necessitatem, ut videtur. ut videtur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Mendacium semper est peccatum, 1. Mendacium semper est peccatum, et non potest non male fieri, ut vult Au- et non potest non male fieri, ut vult Au- gustinus perjurium autem est menda- gustinus perjurium autem est menda- cium, invocatione divinæ veritatis confir- cium, invocatione divinæ veritatis confir- matum ergo multo magis perjurium matum ergo multo magis perjurium semper est malum, et numquam potest semper est malum, et numquam potest bene fieri vel non male. bene fieri vel non male.

2. Item, Dicit canon : « Si aliquis pe- 2. Item, Dicit canon : « Si aliquis pe- jerat pro vita corporis conservanda, quia jerat pro vita corporis conservanda, quia magis dilexit corpus quam animam, tres magis dilexit corpus quam animam, tres quadragesimas abstineat. » quadragesimas abstineat. »

Sed contra Sed contra

SOLUTIO. Dicendum, quod, perjurium Solutio SOLUTIO. Dicendum, quod, perjurium Solutio semper est peccatum, ut probant ratio- semper est peccatum, ut probant ratio- nes ultimæ nec per coactionem excusa- nes ultimæ nec per coactionem excusa- tur a toto, licet a tanto excusetur : et tur a toto, licet a tanto excusetur : et hoc ideo est, quia voluntas cogi non hoc ideo est, quia voluntas cogi non

3 lbidem. cap. Ille qui hominem (Nota edit. 3 lbidem. cap. Ille qui hominem (Nota edit. Lugd) Lugd)

31 3. 31 3.

IN III SENTENT. DIST. XXXIX, M, ART. 10. IN III SENTENT. DIST. XXXIX, M, ART. 10.

potest et omne perjurium a voluntate potest et omne perjurium a voluntate tracta quidem, sed non coacta procedit. tracta quidem, sed non coacta procedit.

AD PRIMUM autem quod contra objici- AD PRIMUM autem quod contra objici- tur, dicendum quod Augustinus loquitur tur, dicendum quod Augustinus loquitur de his in quibus absoluta est coactio, ut de his in quibus absoluta est coactio, ut in membris corporis : sicut si aliqua om- in membris corporis : sicut si aliqua om- nino contra voluntatem violetur. nino contra voluntatem violetur.

AD ALIUD dicendum, quod est necessi- AD ALIUD dicendum, quod est necessi- tas naturæ, et talis sublevanda est per tas naturæ, et talis sublevanda est per actum concessum naturæ, ut fames per actum concessum naturæ, ut fames per comedere. Et in necessitate fiunt omnia comedere. Et in necessitate fiunt omnia communia. Alia est necessitas commnina- communia. Alia est necessitas commnina- tionis et propter hanc non debent ad- tionis et propter hanc non debent ad- mitti illicita. Et de tali procedit coactum mitti illicita. Et de tali procedit coactum juramentum. juramentum.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An juramentum coactum obligat ad An juramentum coactum obligat ad impletionem ? impletionem ?

Secundo quæritur, Utrum juramentum Secundo quæritur, Utrum juramentum coactum obliget ad impletionem ? coactum obliget ad impletionem ?

Videtur autem quod sic : quia Videtur autem quod sic : quia

1. Ponamus, quod aliquis juret id quod 1. Ponamus, quod aliquis juret id quod fieri est licitum, sicut se daturum centum fieri est licitum, sicut se daturum centum marcas juramenta autem licita sunt ser- marcas juramenta autem licita sunt ser- vanda ergo illud debet impleri. vanda ergo illud debet impleri.

2. Item, Quidam consuluit Papam 2. Item, Quidam consuluit Papam Alexandrum de quodam juramento coa- Alexandrum de quodam juramento coa- cto an deberet implere? Et respondit Pa- cto an deberet implere? Et respondit Pa- pa: «Non habebis me auctorem perju- pa: «Non habebis me auctorem perju- rii: » ergo videtur, quod juramentum rii: » ergo videtur, quod juramentum illud obligabat. illud obligabat.

3. Item, Quidam coactus juravit cui- 3. Item, Quidam coactus juravit cui- dam concubinæ suæ, quod eam duceret dam concubinæ suæ, quod eam duceret in uxorem, et non interrogaret parentes in uxorem, et non interrogaret parentes suos et quæsivit a beato Augustino, suos et quæsivit a beato Augustino, utrum teneretur solvere juramentum ? utrum teneretur solvere juramentum ? Respondit beatus Augustinus de consilio Respondit beatus Augustinus de consilio beati Ambrosii, quod duceret eam. Ergo beati Ambrosii, quod duceret eam. Ergo videtur, quod coacta juramenta obli- videtur, quod coacta juramenta obli- gant. gant.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Vota coacta non obligant, quia dicit 1. Vota coacta non obligant, quia dicit

745 745

auctoritas, quod coacta sacrificia Deo auctoritas, quod coacta sacrificia Deo non placent: cum igitur juramenta sint non placent: cum igitur juramenta sint quædam vota attestatione juramenti fir- quædam vota attestatione juramenti fir- mata, videtur quod non obligent. mata, videtur quod non obligent.

2. Item, Coactum est involuntarium, 2. Item, Coactum est involuntarium, ut dicit Philosophus : involuntarium au- ut dicit Philosophus : involuntarium au- tem non obligat: ergo nec coactum ju- tem non obligat: ergo nec coactum ju- ramentum. ramentum.

3. Item, Tullius in Rhetoricis inducit 3. Item, Tullius in Rhetoricis inducit legem dicens : « Quod vi vel dolo factum legem dicens : « Quod vi vel dolo factum est, ratum non habeo, ait Prætor: » tale est, ratum non habeo, ait Prætor: » tale autem juramentum est factum vi et dolo autem juramentum est factum vi et dolo simul ergo non debet haberi ratum : er- simul ergo non debet haberi ratum : er- go non obligat ad implendum. go non obligat ad implendum.

4. Item, Metus mortis cum signis mor- 4. Item, Metus mortis cum signis mor- tis cadit in constantem virum: sed metus tis cadit in constantem virum: sed metus qui cadit in constantem virum, a toto qui cadit in constantem virum, a toto excusat, ut dicunt Jurisperiti: ergo iste excusat, ut dicunt Jurisperiti: ergo iste qui tali metu jurat, de juramento deobli- qui tali metu jurat, de juramento deobli- gatur. gatur.

3. Item, Fraus non debet alicui patro- 3. Item, Fraus non debet alicui patro- cinari sed ille qui cogit ad jurandum, cinari sed ille qui cogit ad jurandum, fraude et dolo et violentia facit hoc: er- fraude et dolo et violentia facit hoc: er- go non debet ei patrocinari: ergo iste go non debet ei patrocinari: ergo iste jurans non debet obligari ad implendum. jurans non debet obligari ad implendum.

Si dicas, quod sic jurans dare centum, Si dicas, quod sic jurans dare centum, obligatur, et in hoc nihil deperit ei, quia obligatur, et in hoc nihil deperit ei, quia competit ei actio in illum. CONTRA: Po- competit ei actio in illum. CONTRA: Po- namus, quod juret se non acturum contra namus, quod juret se non acturum contra eum ergo etiam hoc tenetur implere eum ergo etiam hoc tenetur implere eadem ratione, qua tenetur implere pri- eadem ratione, qua tenetur implere pri-

mum. mum.

Si forte dicas, quod in tali casu debet Si forte dicas, quod in tali casu debet denuntiare Ecclesiæ : et illa tenetur age- denuntiare Ecclesiæ : et illa tenetur age- re contra illum. Pono etiam, quod juret re contra illum. Pono etiam, quod juret Ecclesiæ se non denuntiaturum: ergo Ecclesiæ se non denuntiaturum: ergo etiam eadem ratione illud debet implere : etiam eadem ratione illud debet implere : et ita omnibus modis injuste damnifica- et ita omnibus modis injuste damnifica- tur et ille reportat lucrum ex dolo et tur et ille reportat lucrum ex dolo et fraude. fraude.

6. Præterea, Juret aliquis aliud, scili- 6. Præterea, Juret aliquis aliud, scili- cet se consentire in matrimonium alicu- cet se consentire in matrimonium alicu- jus: si ergo obligatur ipse, non potest ab jus: si ergo obligatur ipse, non potest ab ea separari. ea separari.

SED CONTRA: Coactio excludit consen- Sed contra. SED CONTRA: Coactio excludit consen- Sed contra. sum conjugalem: ergo etiam excludit sum conjugalem: ergo etiam excludit juramentum de consensu. juramentum de consensu.

SOLUTIO. Dicendum, quod hic sunt opi- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod hic sunt opi- Solutio.

Adobject. 1. Adobject. 1.

Ad object. 2. Ad object. 2.

746 746

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

niones Magistrorum diverse. Sunt enim niones Magistrorum diverse. Sunt enim qui distinguunt inter juramentum asser- qui distinguunt inter juramentum asser- torium, et promissorium: et dicunt, quod torium, et promissorium: et dicunt, quod assertorio juramento coacto, ut scilicet assertorio juramento coacto, ut scilicet aliquid asserat quod scit esse verum jura- aliquid asserat quod scit esse verum jura- mentum, obligat ad dicendum illud: mentum, obligat ad dicendum illud: quia hoc sine læsione justa alicujus asse- quia hoc sine læsione justa alicujus asse- rere potest, quod verum esse scit. Jura- rere potest, quod verum esse scit. Jura- mentum autem promissorium est, cum mentum autem promissorium est, cum promittit se soluturum esse centum ali- promittit se soluturum esse centum ali- cui tyranno, ne interficiat eum : et tunc cui tyranno, ne interficiat eum : et tunc non obligat, ut dicunt. Alii dicunt, quod non obligat, ut dicunt. Alii dicunt, quod in veritate coram Deo et foro pœnitentiæ in veritate coram Deo et foro pœnitentiæ obligatur juramento utroque, sed non fo- obligatur juramento utroque, sed non fo- ro judicii quia tyrannus non audet se ro judicii quia tyrannus non audet se præsentare judici, cum ipse læserit justi- præsentare judici, cum ipse læserit justi- tiam et illi concedunt primam partem tiam et illi concedunt primam partem objectionum et istam opinionem tenent objectionum et istam opinionem tenent Theologi. Theologi.

AD ID autem quod contra objicitur, di- AD ID autem quod contra objicitur, di- cunt quod juramentum non est votum, cunt quod juramentum non est votum, sed potius promissio exterior confirmata sed potius promissio exterior confirmata per invocationem divinæ veritatis, et ideo per invocationem divinæ veritatis, et ideo propter reverentiam divinæ veritatis obli- propter reverentiam divinæ veritatis obli- gat votum autem consistit principaliter gat votum autem consistit principaliter in voluntatis libertate interiori. in voluntatis libertate interiori.

AD ALIUD dicendum, quod non omnino AD ALIUD dicendum, quod non omnino est involuntarium juramentum, sed invo- est involuntarium juramentum, sed invo- luntarium simpliciter, voluntarium autem luntarium simpliciter, voluntarium autem secundum quid, scilicet ne deteriora patia- secundum quid, scilicet ne deteriora patia- tur: sicut etiam dicit ibidem Philosophus tur: sicut etiam dicit ibidem Philosophus de involuntario simpliciter, et involun- de involuntario simpliciter, et involun- tario secundum quid. Illud autem quod tario secundum quid. Illud autem quod secundum quid est involuntarium, non secundum quid est involuntarium, non excusat a toto, sed id quod est involun- excusat a toto, sed id quod est involun-

1 Luc. XII, 4. Cf. Matth. x, 26; Marc. VIII, 13. 1 Luc. XII, 4. Cf. Matth. x, 26; Marc. VIII, 13.

tarium simpliciter, sicut tractus per ma- tarium simpliciter, sicut tractus per ma- num, quia trahit per manum quod domi- num, quia trahit per manum quod domi- natur manui, illud involuntarium est, natur manui, illud involuntarium est, cujus causa factiva et principium est in cujus causa factiva et principium est in alio, nihil conferente, id est, cooperante alio, nihil conferente, id est, cooperante vim passo, id est, eo qui vim patitur. vim passo, id est, eo qui vim patitur.

AD ALIUD dicendum, quod Prætor lo- AD ALIUD dicendum, quod Prætor lo- quitur de judicio suo quoad forum civile: quitur de judicio suo quoad forum civile: quia tyrannus non potest agere in sic sibi quia tyrannus non potest agere in sic sibi promissum, imo puniretur a Prætore. promissum, imo puniretur a Prætore.

Ad obje Ad obje

AD ALIUD dicendum, quod nulla causa Adol AD ALIUD dicendum, quod nulla causa Adol metus ferens peccatum, cadit in constan- metus ferens peccatum, cadit in constan- tem virum : quia aliter falsum esset tem virum : quia aliter falsum esset quod dicitur Ne terreamini ab his qui quod dicitur Ne terreamini ab his qui occidunt corpus, et post hoc non habent occidunt corpus, et post hoc non habent amplius quid faciant: sed quoad fa- amplius quid faciant: sed quoad fa- cta humana. cta humana.

AD ALIUD dicendum, quod competit ei Adobjest AD ALIUD dicendum, quod competit ei Adobjest actio post promissionem : et si hoc abju- actio post promissionem : et si hoc abju- rat, competit ei denuntiare principi vel rat, competit ei denuntiare principi vel Ecclesiæ et ille peccat mortaliter si non Ecclesiæ et ille peccat mortaliter si non compellit illum ad restituendum : nec compellit illum ad restituendum : nec potest abjurare, quia hoc vergit in dete- potest abjurare, quia hoc vergit in dete- riorem exitum, id est, status reipublicæ riorem exitum, id est, status reipublicæ et juris corruptionem : et ideo ibi sta- et juris corruptionem : et ideo ibi sta-

tur. tur.

AD ALIUD dicendum, quod juramentum Ad object ( AD ALIUD dicendum, quod juramentum Ad object ( coactum obligat: sed non matrimonium, coactum obligat: sed non matrimonium, quia matrimonium non tantum quærit quia matrimonium non tantum quærit consensum, sed etiam liberum arbitrium. consensum, sed etiam liberum arbitrium. Hoc autem patet ex hoc, quia si venit Hoc autem patet ex hoc, quia si venit contra juramentum contrahendo cum alia, contra juramentum contrahendo cum alia, stat sequens matrimonium, et injungitur stat sequens matrimonium, et injungitur ei pœnitentia pro perjurio. ei pœnitentia pro perjurio.

IN III SENTENT. DIST. XL, A. IN III SENTENT. DIST. XL, A.

747 747

DISTINCTIO XL. DISTINCTIO XL.

De distinctione duorum præceptorum in quibus prohibetur duplex De distinctione duorum præceptorum in quibus prohibetur duplex concupiscentia. concupiscentia.

A. De sexto et septimo præcepto secundæ tabulæ. A. De sexto et septimo præcepto secundæ tabulæ.

Sextum præceptum est: Non desiderabis uxorem proximi tui. Septi- Sextum præceptum est: Non desiderabis uxorem proximi tui. Septi- mum est: Non concupisces domum proximi tui, non servum, non ancillam, mum est: Non concupisces domum proximi tui, non servum, non ancillam,

etc. 1. etc. 1.

2 2

Sed videtur præceptum de non concupiscendis rebus proximi, unum esse Sed videtur præceptum de non concupiscendis rebus proximi, unum esse cum eo quo dicitur: Non furaberis: et præceptum de non concupiscenda cum eo quo dicitur: Non furaberis: et præceptum de non concupiscenda uxore, unum esse cum eo quo dicitur: Non moechaberis. Poterat etiam uxore, unum esse cum eo quo dicitur: Non moechaberis. Poterat etiam præceptum non furandi in illa generalitate intelligi, ubi de non concu- præceptum non furandi in illa generalitate intelligi, ubi de non concu- piscenda re proximi præcipitur: et in eo quod dictum est: Non mocha- piscenda re proximi præcipitur: et in eo quod dictum est: Non mocha- beris, poterat illud intelligi, Non concupisces uxorem proximi tui. Sed beris, poterat illud intelligi, Non concupisces uxorem proximi tui. Sed in illis duobus præceptis non mochandi et non furandi, ipsa opera notata in illis duobus præceptis non mochandi et non furandi, ipsa opera notata sunt et prohibita in his vero extremis, ipsa concupiscentia: multum sunt et prohibita in his vero extremis, ipsa concupiscentia: multum ergo differunt illa ab istis. Unde illi præcepto non mochandi, fit su- ergo differunt illa ab istis. Unde illi præcepto non mochandi, fit su- peradditio in Evangelio: ubi omnis concupiscentia mochandi prohibetur *. peradditio in Evangelio: ubi omnis concupiscentia mochandi prohibetur *. Sed cum hic prohibeatur concupiscentia alienæ uxoris, et alienæ rei : Sed cum hic prohibeatur concupiscentia alienæ uxoris, et alienæ rei : quare dicitur Lex comprimere manum et non animum, Evangelium vero quare dicitur Lex comprimere manum et non animum, Evangelium vero et manum et animum? Illud de lege dicitur secundum cerimonialia, non et manum et animum? Illud de lege dicitur secundum cerimonialia, non secundum moralia. Vel quia in lege non est generalis prohibitio omnis secundum moralia. Vel quia in lege non est generalis prohibitio omnis mortiferæ concupiscentiæ, ut in Evangelio. mortiferæ concupiscentiæ, ut in Evangelio.

1 Exod. xx, 17. Cf. ad Roman. VII, 7 et XIII, 9. 1 Exod. xx, 17. Cf. ad Roman. VII, 7 et XIII, 9.

Edit. J. Alleaume, enim. Edit. J. Alleaume, enim.

3 S. AUGUSTINI'S, Super Exod. Q. 4. 3 S. AUGUSTINI'S, Super Exod. Q. 4.

4 Matth. v, 27 et seq. 4 Matth. v, 27 et seq.

748 748

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.