Sed contra Sed contra

Quæst. Quæst.

674 674

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Item, Virtus non intenditur nisi a 3. Item, Virtus non intenditur nisi a Deo propter meritum, ut supra proba- Deo propter meritum, ut supra proba- tum est sæpe: sed Deus æqualiter se tum est sæpe: sed Deus æqualiter se habet ad omnes virtutes et meritum habet ad omnes virtutes et meritum quoad hoc quod est elicere omnes actus quoad hoc quod est elicere omnes actus meritorios, æqualiter est omnium virtu- meritorios, æqualiter est omnium virtu- tum ergo cum causæ intensionis æqua- tum ergo cum causæ intensionis æqua- liter se habeant ad virtutes omnes, liter se habeant ad virtutes omnes, æqualiter intendi videntur. æqualiter intendi videntur.

4. Item, Si propter connexionem in 4. Item, Si propter connexionem in gratia et propter vinculum charitatis, gratia et propter vinculum charitatis, necesse est ut una habita habeantur om- necesse est ut una habita habeantur om- nes, propter easdem causas videtur ne- nes, propter easdem causas videtur ne- cessarium ut una intensa intendantur cessarium ut una intensa intendantur

omnes. omnes.

5. Item, Augustinus in libro VIII de 5. Item, Augustinus in libro VIII de Trinitate: «< Virtutes quæ in humano ani- Trinitate: «< Virtutes quæ in humano ani- mo sunt, licet diversæ singulis modis in- mo sunt, licet diversæ singulis modis in- telligantur, tamen ab invicem non sepa- telligantur, tamen ab invicem non sepa- rantur, sed sunt æquales semper. » Er- rantur, sed sunt æquales semper. » Er- go una intensa necesse est aliam inten- go una intensa necesse est aliam inten- di quia aliter fierent inæquales. di quia aliter fierent inæquales.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Intensio videtur esse ex opere et 1. Intensio videtur esse ex opere et non videtur esse æqualis operatio om- non videtur esse æqualis operatio om- nium ergo nec æqualiter sunt intensæ nium ergo nec æqualiter sunt intensæ virtutes. virtutes.

2. Item, Ratio quæ ponitur, quod una 2. Item, Ratio quæ ponitur, quod una intensa intendatur alia, ex charitate quæ intensa intendatur alia, ex charitate quæ æqualiter informat eas, non videtur va- æqualiter informat eas, non videtur va- lere quia in corporalibus ita videmus, lere quia in corporalibus ita videmus, quod duo combustibilia æqualiter non quod duo combustibilia æqualiter non calescunt ab eodem igne æqualiter di- calescunt ab eodem igne æqualiter di- stante ergo etiam in virtutibus sic esse stante ergo etiam in virtutibus sic esse potest, quod una plus recipit de calore potest, quod una plus recipit de calore charitatis, quam alia. charitatis, quam alia.

3. Item, Supra habitum est, quod cre. 3. Item, Supra habitum est, quod cre. scente charitate crescit sapientia, et de- scente charitate crescit sapientia, et de- crescit timor: ergo timor et sapientia crescit timor: ergo timor et sapientia sunt virtutes inæquales. sunt virtutes inæquales.

4. Item, In diversis hominibus sunt 4. Item, In diversis hominibus sunt virtutes non æquales: ergo etiam in eo- virtutes non æquales: ergo etiam in eo- dem homine possunt esse inæquales. dem homine possunt esse inæquales.

ULTERIUS juxta hoc quæritur, Utrum ULTERIUS juxta hoc quæritur, Utrum sola charitas sufficit ad salutem sine sola charitas sufficit ad salutem sine aliis? aliis?

Et videtur quod sic : quia Et videtur quod sic : quia

1. Penes eam solam consistit meritum 1. Penes eam solam consistit meritum

et quantitas meriti: ergo videtur, quod et quantitas meriti: ergo videtur, quod aliæ supefluant, cum non habeantur nisi aliæ supefluant, cum non habeantur nisi ad merendum. ad merendum.

2. Item, Dicit Augustinus, quod « sola 2. Item, Dicit Augustinus, quod « sola charitas dividit inter filios regni et filios charitas dividit inter filios regni et filios perditionis » ergo aliæ pro nihilo ha- perditionis » ergo aliæ pro nihilo ha- bentur. bentur.

3. Item, In sequenti parte distinctio- 3. Item, In sequenti parte distinctio- nis habetur, quod ipsa sola complet le- nis habetur, quod ipsa sola complet le- gem, et si non valeamus omnia volumi- gem, et si non valeamus omnia volumi- na evolvere, quod habeamus charitatem na evolvere, quod habeamus charitatem quæ implet totum : ergo sola sufficit, et quæ implet totum : ergo sola sufficit, et omnes aliæ virtutes superfluunt, ut vide- omnes aliæ virtutes superfluunt, ut vide- tur. tur.

SOLUTIO. Dicendum ad primam partem Soluti SOLUTIO. Dicendum ad primam partem Soluti istius disputationis, quod una virtute istius disputationis, quod una virtute intensa omnes aliæ intenduntur quan- intensa omnes aliæ intenduntur quan- tum ad aliquem modum et quantum ad tum ad aliquem modum et quantum ad alium modum potest una intendi sine alium modum potest una intendi sine alia. Si enim comparetur virtus ad cau- alia. Si enim comparetur virtus ad cau- sam efficientem, vel ad efficaciam meren- sam efficientem, vel ad efficaciam meren- di, vel si consideretur in substantia, non di, vel si consideretur in substantia, non potest una intendi sine alia. Si autem potest una intendi sine alia. Si autem comparetur ad radicationem in subjecto, comparetur ad radicationem in subjecto, potest una intendi sine alia: quia hoc potest una intendi sine alia: quia hoc est ex opere in quo virtutes necessario est ex opere in quo virtutes necessario non sunt conjunctæ, sed divisæ. non sunt conjunctæ, sed divisæ.

Et per hoc patet solutio ad omnia alia Et per hoc patet solutio ad omnia alia quæ objiciuntur de prima parte quæstio- quæ objiciuntur de prima parte quæstio- nis quia secundum hanc distinctionem nis quia secundum hanc distinctionem procedunt argumentationes. procedunt argumentationes.

AD PRIMUM enim quod contra objicitur, Ad object AD PRIMUM enim quod contra objicitur, Ad object dicendum quod secundum operationem dicendum quod secundum operationem non intenditur virtus nisi secundum radi- non intenditur virtus nisi secundum radi- cationem in subjecto et hoc bene con- cationem in subjecto et hoc bene con- ceditur sic enim intenditur una virtus ceditur sic enim intenditur una virtus non alia intensa. non alia intensa.

AD ALIUD dicendum, quod non est si- AD ALIUD dicendum, quod non est si- mile, quia ligna et alia inæqualiter se mile, quia ligna et alia inæqualiter se habent ad receptionem ignis: sed virtutes habent ad receptionem ignis: sed virtutes æqualiter se habent secundum quod in- æqualiter se habent secundum quod in- fusæ sunt ad informationem charitatis. fusæ sunt ad informationem charitatis.

Adobjec Adobjec

AD ALIUD dicendum, quod timor non Ad objec. AD ALIUD dicendum, quod timor non Ad objec. decrescit in substantiali sibi in quantum decrescit in substantiali sibi in quantum est donum Spiritus sancti, sed quoad im- est donum Spiritus sancti, sed quoad im- perfectionem, sicut alibi dictum est sæ- perfectionem, sicut alibi dictum est sæ- pius. pius.

AD ALIUD dicendum, quod virtutes in AD ALIUD dicendum, quod virtutes in

Adobject Adobject

juæst, juæst,

IN III SENTENT. DIST. XXXVI, C. IN III SENTENT. DIST. XXXVI, C.

diversis hominibus non habent colligan- diversis hominibus non habent colligan- tiam in uno quo crescente crescant: sed tiam in uno quo crescente crescant: sed in homine uno colligantur in gratia et in homine uno colligantur in gratia et charitate et ideo intensis illis, necesse charitate et ideo intensis illis, necesse est omnes intendi. est omnes intendi.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod charitas sufficit ut motor : sed dum quod charitas sufficit ut motor : sed ad motum exigitur non tantum motor uni- ad motum exigitur non tantum motor uni- versalis, sed etiam particularis per quem versalis, sed etiam particularis per quem specificetur actus. Et hujus simile est in specificetur actus. Et hujus simile est in natura, etiam in homine. In natura enim natura, etiam in homine. In natura enim universaliter in generatione movet sol: universaliter in generatione movet sol: sed ad generationem hujus vel illius opor- sed ad generationem hujus vel illius opor-

675 675

tet etiam esse motorem particularem in tet etiam esse motorem particularem in hoc vel in illo, ut faba, vel pisa. In homine hoc vel in illo, ut faba, vel pisa. In homine autem movet ratio in operibus mechani- autem movet ratio in operibus mechani- cis vel voluntas: sed ad motum pedis vel cis vel voluntas: sed ad motum pedis vel manus exigitur etiam motor particularis manus exigitur etiam motor particularis manus vel pedis. Ita in motu meritorio manus vel pedis. Ita in motu meritorio motor universalis est charitas : sed exi- motor universalis est charitas : sed exi- guntur motores specificantes actus, sicut guntur motores specificantes actus, sicut fidei, spei, temperantiæ, per quos mere- fidei, spei, temperantiæ, per quos mere-

mur. mur.

Et per hoc patet solutio ad totum : quia Et per hoc patet solutio ad totum : quia istæ rationes quæ inducuntur, non con- istæ rationes quæ inducuntur, non con- cludunt nisi de vi motoris universalis, et cludunt nisi de vi motoris universalis, et non de vi motoris particularis. non de vi motoris particularis.

C. Repetit de charitate, ut addat quomodo tota lex ex ea pendeat. C. Repetit de charitate, ut addat quomodo tota lex ex ea pendeat.

Cum duo sint præcepta charitatis in quibus (ut prætaxatum est) tota Cum duo sint præcepta charitatis in quibus (ut prætaxatum est) tota Lex pendet et Prophetæ ', advertendum est quomodo hoc fit, cum in lege Lex pendet et Prophetæ ', advertendum est quomodo hoc fit, cum in lege et prophetis multa fuerint cerimonialia mandata, quæ si ad charitatis san- et prophetis multa fuerint cerimonialia mandata, quæ si ad charitatis san- clificationem pertinuissent, viderentur nondum debuisse cessare. Quia vero clificationem pertinuissent, viderentur nondum debuisse cessare. Quia vero non justificationis gratia quam facit charitas, instituta sunt, sed in figura non justificationis gratia quam facit charitas, instituta sunt, sed in figura futuri, et in onus posita 2, ideo clarescente veritate cessaverunt velut um- futuri, et in onus posita 2, ideo clarescente veritate cessaverunt velut um- bra. Verumtamen et ipsa cerimonialia secundum spiritualem intellectum bra. Verumtamen et ipsa cerimonialia secundum spiritualem intellectum quem continent, et omnia moralia ad charitatem referuntur. Pertinent quem continent, et omnia moralia ad charitatem referuntur. Pertinent enim omnia ad decem mandata in tabulis scripta, ubi omnium summa enim omnia ad decem mandata in tabulis scripta, ubi omnium summa perstringitur, ex quibus cætera emanant, sicut in sermone Domini octo perstringitur, ex quibus cætera emanant, sicut in sermone Domini octo virtutes præmittuntur, ad quas cætera referuntur. Et sicut ad decem man- virtutes præmittuntur, ad quas cætera referuntur. Et sicut ad decem man- data decalogi cætera referuntur, ita et ipsa decem ad duo mandata charita- data decalogi cætera referuntur, ita et ipsa decem ad duo mandata charita- tis pertinent. Omnia ergo ad duo mandata charitatis pertinent: quia ad tis pertinent. Omnia ergo ad duo mandata charitatis pertinent: quia ad charitatem implentur, et ad charitatem tamquam ad finem referri debent. charitatem implentur, et ad charitatem tamquam ad finem referri debent. Unde Augustinus : Totain magnitudinem et amplitudinem divinorum elo- Unde Augustinus : Totain magnitudinem et amplitudinem divinorum elo- quiorum possidet charitas, qua Deum proximumque diligimus, quæ radix quiorum possidet charitas, qua Deum proximumque diligimus, quæ radix est omnium bonorum. Unde veritas ait: In his duobus mandatis universa est omnium bonorum. Unde veritas ait: In his duobus mandatis universa Lex pendet et Prophetæ *. Si ergo non vacat omnes paginas sanclas per- Lex pendet et Prophetæ *. Si ergo non vacat omnes paginas sanclas per-

* Matth. XXII, 40. * Matth. XXII, 40.

2 Edit. J. Alleaume, imposita. 2 Edit. J. Alleaume, imposita.

3 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. ultimo. 3 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. ultimo.

1 1

4 Matth. XXII, 40. 4 Matth. XXII, 40.

676 676

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

scrutari, omnia involucra sermonum evolvere, tene charitatem ubi pendent scrutari, omnia involucra sermonum evolvere, tene charitatem ubi pendent omnia, quia perfectio est et finis omnium. Tunc enim et præcepta et con- omnia, quia perfectio est et finis omnium. Tunc enim et præcepta et con- silia recte fiunt, cum referuntur ad diligendum Deum, et proximum prop- silia recte fiunt, cum referuntur ad diligendum Deum, et proximum prop- ter Deum. Quod vero timore pœnæ vel aliqua intentione carnali fit, ut non ter Deum. Quod vero timore pœnæ vel aliqua intentione carnali fit, ut non referatur ad charitatem, nondum fit sicut fieri oportet, quamvis fieri videa- referatur ad charitatem, nondum fit sicut fieri oportet, quamvis fieri videa- tur. Inimicus enim justitiæ est, qui poenæ timore non peccat: amicus vero tur. Inimicus enim justitiæ est, qui poenæ timore non peccat: amicus vero justitiæ, qui ejus amore non peccat. Omnium ergo hæc summa est, ut justitiæ, qui ejus amore non peccat. Omnium ergo hæc summa est, ut intelligatur legis et omnium divinarum scripturarum plenitudo esse dile- intelligatur legis et omnium divinarum scripturarum plenitudo esse dile- ctio Dei et proximi. ctio Dei et proximi.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An teneamur implere decalogum quoad An teneamur implere decalogum quoad opus et modum operis ? opus et modum operis ?

Deinde quæritur circa tertiam partem Deinde quæritur circa tertiam partem istius distinctionis quæ incipit ibi, C, istius distinctionis quæ incipit ibi, C, « Cum duo sint præcepta, etc. » « Cum duo sint præcepta, etc. »

Et est quæstio principalis hic, Utrum Et est quæstio principalis hic, Utrum modus sit in præcepto vel opus solum ? modus sit in præcepto vel opus solum ? Hoc est quærere, Utrum teneamur imple- Hoc est quærere, Utrum teneamur imple- re decalogum solum quoad opera quæ re decalogum solum quoad opera quæ sonant præcepta, aut teneamur implere sonant præcepta, aut teneamur implere decalogum quoad opus et modum operis, decalogum quoad opus et modum operis, ut in charitate faciamus ? ut in charitate faciamus ?

1. Hoc enim videtur velle Littera ista: 1. Hoc enim videtur velle Littera ista: et sæpe habitum est id quod dicitur, I ad et sæpe habitum est id quod dicitur, I ad Timoth. 1, 5, quod finis præcepti est cha- Timoth. 1, 5, quod finis præcepti est cha- ritas et dicit Glossa, quod dicitur finis ritas et dicit Glossa, quod dicitur finis consummationis: ergo non impletur per- consummationis: ergo non impletur per- fecte lex decalogi sine charitate : tene- fecte lex decalogi sine charitate : tene- mur autem ad perfectam legis impletio- mur autem ad perfectam legis impletio- nem ergo tenemur ad modum ut ex nem ergo tenemur ad modum ut ex charitate impleamus. charitate impleamus.

2. Item, Matth. xix, 17: Si vis ad vi- 2. Item, Matth. xix, 17: Si vis ad vi- tam ingredi, serva mandata. Ergo obser- tam ingredi, serva mandata. Ergo obser- vatio mandatorum introducit ad vitam : vatio mandatorum introducit ad vitam : sed non introducit nisi per charitatem : sed non introducit nisi per charitatem : ergo ex charitate debent impleri : ergo ergo ex charitate debent impleri : ergo modus est in præcepto. modus est in præcepto.

3. Item, Deuter. vi, 5: Diliges Domi- 3. Item, Deuter. vi, 5: Diliges Domi-

num Deum tuum ex toto corde tuo Con- num Deum tuum ex toto corde tuo Con- stat autem, quod hoc est præceptum le- stat autem, quod hoc est præceptum le- gis, et referendum est ad opus, et non ni- gis, et referendum est ad opus, et non ni- si ad opus decalogi: ergo decalogus im- si ad opus decalogi: ergo decalogus im- plendus est in illo: ergo tenemur ad mo- plendus est in illo: ergo tenemur ad mo-

dum. dum.

4. Item, Deformatio operuin est in pro- 4. Item, Deformatio operuin est in pro- hibitione ergo ab oppositis forma est in hibitione ergo ab oppositis forma est in præcepto. præcepto.

: :

5. Item, Matth. v, 20: Nisi abunda- 5. Item, Matth. v, 20: Nisi abunda- verit justitia vestra plus quam Scriba- verit justitia vestra plus quam Scriba- rum et Pharisæorum, non intrabitis in rum et Pharisæorum, non intrabitis in regnorum cælorum. Sed constat, quod regnorum cælorum. Sed constat, quod illi opera faciebant: ergo nos tenemur ad illi opera faciebant: ergo nos tenemur ad modum. modum.

6. Item, Jacobi, 11, 10: Quicumque 6. Item, Jacobi, 11, 10: Quicumque totam legem servaverit, ofjendat autem totam legem servaverit, ofjendat autem in uno, factus est omnium reus. Glossa, in uno, factus est omnium reus. Glossa, id est, in charitate: ergo charitas est in id est, in charitate: ergo charitas est in præcepto et ipsa est modus: ergo mo- præcepto et ipsa est modus: ergo mo- dus est in præcepto. dus est in præcepto.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Dicit Augustinus et Hieronymus, 1. Dicit Augustinus et Hieronymus, quod anathema sit, qui Deum dicit præ- quod anathema sit, qui Deum dicit præ- cepisse impossibile impleri cepisse impossibile impleri ergo nihil ergo nihil

est in præcepto quod non sit in potesta- est in præcepto quod non sit in potesta- te nostra sed habere charitatem non est te nostra sed habere charitatem non est in potestate nostra: ergo non est in præ- in potestate nostra: ergo non est in præ- cepto. cepto.

2. Item, Virtutes non sunt in potesta- 2. Item, Virtutes non sunt in potesta- te nostra: ergo nec modus earum : ergo te nostra: ergo nec modus earum : ergo non tenemur opera facere cum modo vir- non tenemur opera facere cum modo vir- tutis. tutis.

3. Item, Aliquis amat Deum naturali 3. Item, Aliquis amat Deum naturali dilectione et constat, quod non peccat dilectione et constat, quod non peccat diligendo si autem tenetur ex charitate diligendo si autem tenetur ex charitate

Sed contr Sed contr

Solutio. Solutio.

object. object.

et 2. et 2.

dobject, 3. dobject, 3.

IN III SENTENT. DIST. XXXVI, C, ART. 6. IN III SENTENT. DIST. XXXVI, C, ART. 6.

diligere, ipse peccaret: ergo non tene- diligere, ipse peccaret: ergo non tene- mur ad modum. mur ad modum.

4. Item, Aliquis existens in mortali 4. Item, Aliquis existens in mortali peccato honorat parentes: constat quod peccato honorat parentes: constat quod non peccat, sed potius absolvitur a man- non peccat, sed potius absolvitur a man- dato ergo non tenebatur facere ex cha- dato ergo non tenebatur facere ex cha- ritate. ritate.

3. Item, Augustinus dicit, quod decli- 3. Item, Augustinus dicit, quod decli- nare a malo semper vitat poenam : ergo nare a malo semper vitat poenam : ergo non meretur poenam : ergo qui declinat non meretur poenam : ergo qui declinat existens tamen in mortali peccato, absol- existens tamen in mortali peccato, absol- vitur a prohibitione illa: ergo non tene- vitur a prohibitione illa: ergo non tene- batur illud implere ex charitate. batur illud implere ex charitate.

SOLUTIO. Dicendum, quod circa illam SOLUTIO. Dicendum, quod circa illam quæstionem sunt magnorum opiniones quæstionem sunt magnorum opiniones diversæ et quantum possum recolere, diversæ et quantum possum recolere, sunt dicta Magistrorum diversa circa sunt dicta Magistrorum diversa circa hanc materiam quadrupliciter. Quidam hanc materiam quadrupliciter. Quidam enim dicunt, quod modus est in præcep- enim dicunt, quod modus est in præcep- to: et illi dividuntur in duas opiniones. to: et illi dividuntur in duas opiniones. Dicunt enim quidam, quod implere deca- Dicunt enim quidam, quod implere deca- logum tantummodo est præceptum affir- logum tantummodo est præceptum affir- mativum, et obligat semper, sed non ad mativum, et obligat semper, sed non ad semper. Obligat autem pro tempore et semper. Obligat autem pro tempore et loco et illud tempus determinant quod loco et illud tempus determinant quod homo tenetur, quando habet charitatem, homo tenetur, quando habet charitatem, et advertit quod ex charitate tenetur im- et advertit quod ex charitate tenetur im- plere. Et illis facile est respondere obje- plere. Et illis facile est respondere obje- ctis: quia dicunt, quod non obligatur ctis: quia dicunt, quod non obligatur homo ad impossibile: quia licet homo homo ad impossibile: quia licet homo obligatus sit facere ex charitate, non ta- obligatus sit facere ex charitate, non ta- men tenetur solvere et adimplere nisi cum men tenetur solvere et adimplere nisi cum habet eam et tunc non est ei impossibi- habet eam et tunc non est ei impossibi- le ex charitate implere mandatum. le ex charitate implere mandatum.

ALII dicunt, quod homo tenetur ad mo- ALII dicunt, quod homo tenetur ad mo- dum semper, et ad semper. dum semper, et ad semper.

ET AD PRIMUM quod objicitur contra, ET AD PRIMUM quod objicitur contra, dicunt quod licet homini impossibile sit dicunt quod licet homini impossibile sit habere charitatem ex se, tamen potest habere charitatem ex se, tamen potest facere aliquid, quo habito habebit chari- facere aliquid, quo habito habebit chari- tatem, et ita quodammodo possibile est tatem, et ita quodammodo possibile est habere charitatem. Et eodem modo re- habere charitatem. Et eodem modo re- spondent ad secundum. spondent ad secundum.

AD TERTIUM dicunt, quod diligens Deum AD TERTIUM dicunt, quod diligens Deum naturali dilectione, ex hoc non peccat naturali dilectione, ex hoc non peccat

1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXVI. Tom. XXVII 1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXVI. Tom. XXVII

677 677

quod diligit, sed ex hoc quod formam quod diligit, sed ex hoc quod formam omittit. omittit.

AD ALIUD dicunt quidam, quod absol- Adobject. 4. AD ALIUD dicunt quidam, quod absol- Adobject. 4. vitur iste ab opere operato: sed quia non vitur iste ab opere operato: sed quia non fecit ut debuit, ideo peccavit. fecit ut debuit, ideo peccavit.

AD ULTIMUM dicunt, quod vitat poenam Adobject. 5. AD ULTIMUM dicunt, quod vitat poenam Adobject. 5. quæ debetur transgressioni ille qui vitat quæ debetur transgressioni ille qui vitat peccatum commissionis: sed non vitat peccatum commissionis: sed non vitat pœnam quæ debetur omissioni, ex hoc pœnam quæ debetur omissioni, ex hoc quod omittit modum. quod omittit modum.

SED ILLÆ opiniones paucos habent se- SED ILLÆ opiniones paucos habent se- quaces. Ideo alii dicunt, quod non tene- quaces. Ideo alii dicunt, quod non tene- tur ad modum: et illi habent duplicem tur ad modum: et illi habent duplicem modum opinandi. Quidam enim dicunt modum opinandi. Quidam enim dicunt absolute, quod ad modum nullo modo absolute, quod ad modum nullo modo tenemur, sicut probant ultimæ rationes. tenemur, sicut probant ultimæ rationes. ET RESPONDENT ad primum quod contra ET RESPONDENT ad primum quod contra objicitur, quod charitas non est finis præ- objicitur, quod charitas non est finis præ- cepti secundum opus quod est in præce- cepti secundum opus quod est in præce- pto, sed secundum esse meritorium. Et pto, sed secundum esse meritorium. Et hoc verum est, quod sine forma non im- hoc verum est, quod sine forma non im- pletur lex meritorie. pletur lex meritorie.

AD ALIUD dicendum, quod aliud est im- AD ALIUD dicendum, quod aliud est im- plere decalogum, et aliud facere opus me- plere decalogum, et aliud facere opus me- ritorium vitæ æternæ : et Dominus loqui- ritorium vitæ æternæ : et Dominus loqui- tur ibi de eo qui vult per opus venire ad tur ibi de eo qui vult per opus venire ad vitam, et illum debet habere modum. vitam, et illum debet habere modum.

AD ALIUD dicendum, quod in isto man- AD ALIUD dicendum, quod in isto man- dato non tenetur homo facere nisi quod dato non tenetur homo facere nisi quod potest, et ideo implet si delectione natu- potest, et ideo implet si delectione natu- rali nihil præponit Deo: et hoc secun- rali nihil præponit Deo: et hoc secun- dum charitatem viæ, non patriæ. dum charitatem viæ, non patriæ.

AD ALIUD dicendum, quod non est si- AD ALIUD dicendum, quod non est si- mile: quia deformatio est in potestate mile: quia deformatio est in potestate nostra, sed formatio non est in potestate nostra, sed formatio non est in potestate

nostra. nostra.

AD ALIUD dicendum, quod illa abun- AD ALIUD dicendum, quod illa abun- dantia refertur ad habendum vitam, et dantia refertur ad habendum vitam, et non ad impletionem decalogi absolu- non ad impletionem decalogi absolu-

tam. tam.

AD ALIUD dicendum, quod charitas non AD ALIUD dicendum, quod charitas non est in præcepto, licet per reatum amit- est in præcepto, licet per reatum amit- tatur quia reatus est in potestate nostra, tatur quia reatus est in potestate nostra, et non charitas. et non charitas.

SED QUIA expresse habetur in secundo SED QUIA expresse habetur in secundo hujus voluminis supra ', quod Pelagiana hujus voluminis supra ', quod Pelagiana hæresis est hominem sine gratia omnia hæresis est hominem sine gratia omnia

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

678 678

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

posse implere divina mandata, ideo ve- posse implere divina mandata, ideo ve- niunt quarti et distinguunt triplicem in- niunt quarti et distinguunt triplicem in- tentionem. Prima est, quæ non expleta tentionem. Prima est, quæ non expleta inducit reatum transgressionis. Secunda inducit reatum transgressionis. Secunda est, quæ expleta ducit ad vitam, et non est, quæ expleta ducit ad vitam, et non expleta non ducit. Tertia est, quæ exple- expleta non ducit. Tertia est, quæ exple- ta dat vitam. Quoad primam dicunt, quod ta dat vitam. Quoad primam dicunt, quod non tenemur ad modum: quia dummo- non tenemur ad modum: quia dummo- do faciamus opera præceptorum, deobli- do faciamus opera præceptorum, deobli- gamur a præcepto, et non transgredi- gamur a præcepto, et non transgredi-

mur sed quoad secundam tenemur ad mur sed quoad secundam tenemur ad modum quia aliter non habebimus vi- modum quia aliter non habebimus vi- tam, nisi in charitate faciamus. Quoad tam, nisi in charitate faciamus. Quoad tertiam tenemur ad modum et ad perse- tertiam tenemur ad modum et ad perse- verantiam quia illa statim conjungit vi- verantiam quia illa statim conjungit vi- tæ. Et hæc habet plures defensores quam tæ. Et hæc habet plures defensores quam aliqua superiorum: et satis patet qualiter aliqua superiorum: et satis patet qualiter secundum ea respondebitur objectis pro secundum ea respondebitur objectis pro utraque parte per responsiones prius fa- utraque parte per responsiones prius fa-

ctas. ctas.

IN III SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 1.

679 679

DISTINCTIO XXX VII. DISTINCTIO XXX VII.

De præceptorum decalogi distinctione in comparatione ad scriptu- De præceptorum decalogi distinctione in comparatione ad scriptu-

ram tabularum. ram tabularum.

A. De decem præceptis, quomodo contineantur in duobus mandatis charitatis? A. De decem præceptis, quomodo contineantur in duobus mandatis charitatis?

Sed jam distributio decalogi, quæ in duobus mandatis completur, consi- Sed jam distributio decalogi, quæ in duobus mandatis completur, consi- deranda est. Habet enim decalogus decem præcepta, quæ sunt decachor- deranda est. Habet enim decalogus decem præcepta, quæ sunt decachor- dum psalterium: quæ sic sunt distributa, ut tria quæ sunt in prima ta- dum psalterium: quæ sic sunt distributa, ut tria quæ sunt in prima ta- bula, pertineant ad Deum, scilicet ad cognitionem et dilectionem Trinita- bula, pertineant ad Deum, scilicet ad cognitionem et dilectionem Trinita- tis: septem quæ sunt in secunda tabula, ad dilectionem proximi. tis: septem quæ sunt in secunda tabula, ad dilectionem proximi.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

expositio octavi præcepti quod est quar- expositio octavi præcepti quod est quar- tum secundæ tabulæ. Et pars illa inci- tum secundæ tabulæ. Et pars illa inci- pit ibi, A, « Quintum præceptum est, pit ibi, A, « Quintum præceptum est, etc. » In tertia autem parte quæ continet etc. » In tertia autem parte quæ continet distinctionem XL, exponit duo ultimo distinctionem XL, exponit duo ultimo præcepta, quæ incipit, ibi, A, « Sextum præcepta, quæ incipit, ibi, A, « Sextum

« Sed jam distributio decalogi, quæ præceptum est: Non desiderabis, etc. » « Sed jam distributio decalogi, quæ præceptum est: Non desiderabis, etc. » in duobus mandatis, etc. » in duobus mandatis, etc. »

Hic incipit pars illa quæ est de disposi- Hic incipit pars illa quæ est de disposi- tionibus reparantibus per opera: et hæc tionibus reparantibus per opera: et hæc sunt opera quæ cadunt sub præcepto. sunt opera quæ cadunt sub præcepto.

Et dividitur hæc pars secundum nu- Et dividitur hæc pars secundum nu- merum præceptorum in decem partes, merum præceptorum in decem partes, in quibus tamen Magister ponit tres dis- in quibus tamen Magister ponit tres dis- tinctiones. Et in prima parte ponitur ex- tinctiones. Et in prima parte ponitur ex- positio septem præceptorum, scilicet positio septem præceptorum, scilicet trium quæ sunt in prima tabula, et qua- trium quæ sunt in prima tabula, et qua- tuor præceptorum contentorum in se- tuor præceptorum contentorum in se- cunda tabula. In secunda et tertia, quæ cunda tabula. In secunda et tertia, quæ sunt XXXVIII et XXXIX, continetur sunt XXXVIII et XXXIX, continetur

1 Psal. CXLIII, 9: In psalterio decachordo 1 Psal. CXLIII, 9: In psalterio decachordo

Et per hoc patet divisio totius. Et per hoc patet divisio totius.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit præceptum? Quid sit præceptum?

Ante Litteram autem incidunt hic Ante Litteram autem incidunt hic quatuor inquirenda, scilicet quid sit quatuor inquirenda, scilicet quid sit præceptum? præceptum?

psallam tibi. Cf. Psal. xcr, 4. psallam tibi. Cf. Psal. xcr, 4.

Solutio. Solutio.

680 680

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Secundo, Quæ sit distinctio præcepto- Secundo, Quæ sit distinctio præcepto- rum et tabularum in quibus contine- rum et tabularum in quibus contine- bantur secundum diversos? bantur secundum diversos?

Tertio, Penes quid accipiatur sufficien- Tertio, Penes quid accipiatur sufficien- tia præceptorum? tia præceptorum?

Et quarto, Qualiter vitia capitalia pro- Et quarto, Qualiter vitia capitalia pro- hibeantur? hibeantur?

AD PRIMUM autem, quid sit præceptum, AD PRIMUM autem, quid sit præceptum, accipiatur diffinitio Augustini, data in li- accipiatur diffinitio Augustini, data in li- bro de Virginitate, ubi dicit sic: « Præ- bro de Virginitate, ubi dicit sic: « Præ- ceptum est hoc cui non obedire pecca- ceptum est hoc cui non obedire pecca-

tum est. » tum est. »

præcepti quæ datur ab Augustino, datur præcepti quæ datur ab Augustino, datur de ipso in quantum est obligatorium ad de ipso in quantum est obligatorium ad differentiam consilii et ideo sequitur in differentiam consilii et ideo sequitur in littera sic: «< Præceptum est cui non obe. littera sic: «< Præceptum est cui non obe. dire peccatum est: non consilium, quo dire peccatum est: non consilium, quo si uti volueris, minus boni adipisceris, si uti volueris, minus boni adipisceris, non mali aliquid perpetrabis. » Et ideo non mali aliquid perpetrabis. » Et ideo si quis vellet diffinire præceptum secun- si quis vellet diffinire præceptum secun- dum substantiam secundum quam est dum substantiam secundum quam est obligatorium, posset diffinire sic: Præ- obligatorium, posset diffinire sic: Præ- ceptum est imperium obligans ad obser- ceptum est imperium obligans ad obser- vationem actus imperati ex auctoritate vationem actus imperati ex auctoritate imperantis, vel ex ratione rei imperatæ. imperantis, vel ex ratione rei imperatæ.

Sed contra istam assignationem obji- Præceptum enim est in omni genere Sed contra istam assignationem obji- Præceptum enim est in omni genere

citur sic: citur sic:

1. Consilium est cui non obedire in 1. Consilium est cui non obedire in casu peccatum est: ergo consilium est casu peccatum est: ergo consilium est præceptum in casu enim omnia ven- præceptum in casu enim omnia ven- dere teneor et dare pauperibus, et in casu dere teneor et dare pauperibus, et in casu exponere me periculo pro fide: ergo exponere me periculo pro fide: ergo consilium est præceptum. consilium est præceptum.

2. Item, Votum est cui non obedire 2. Item, Votum est cui non obedire peccatum est: ergo votum est præce- peccatum est: ergo votum est præce- ptum, ut videtur. ptum, ut videtur.

3. Item, Quivis tenetur observare 3. Item, Quivis tenetur observare obedientiam, nam contra eam facere obedientiam, nam contra eam facere peccatum est. peccatum est.

4. Item, Prælatus est cui non obedire 4. Item, Prælatus est cui non obedire peccatum est: ergo Prælatus est præ- peccatum est: ergo Prælatus est præ- ceptum. ceptum.

5. Item, Scriptura est cui non obedire 5. Item, Scriptura est cui non obedire peccatum est: ergo Scriptura est præ- peccatum est: ergo Scriptura est præ- ceptum. ceptum.

6. Item, Si non obedire præcepto pec- 6. Item, Si non obedire præcepto pec- catum est ergo opus præceptum est catum est ergo opus præceptum est opus meritorium: quod falsum est se- opus meritorium: quod falsum est se- cundum opinionem multorum, ut patet cundum opinionem multorum, ut patet ex præhabita distinctione. ex præhabita distinctione.

7. Præterea, Cum opus cujuslibet vir- 7. Præterea, Cum opus cujuslibet vir- tutis sit in præcepto, ita deberet diffiniri tutis sit in præcepto, ita deberet diffiniri per aliam virtutem sicut per obedien- per aliam virtutem sicut per obedien-

tiam: tiam:

et maxime videtur, quod per et maxime videtur, quod per charitatem quia ut dicit Apostolus, charitatem quia ut dicit Apostolus, Finis præcepti est charitas de corde puro, Finis præcepti est charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta '. et conscientia bona, et fide non ficta '.

imperii, et obligat quandoque tantum, imperii, et obligat quandoque tantum, quia præceptum est et non ex se: quan- quia præceptum est et non ex se: quan- doque autem ex seipso. Sed Augustinus doque autem ex seipso. Sed Augustinus accipit in communi modum obligationis accipit in communi modum obligationis qui est in præcepto. qui est in præcepto.

DICENDUM ergo ad primum, quod con- DICENDUM ergo ad primum, quod con- silium de se numquam obligat, ut dicit silium de se numquam obligat, ut dicit Augustinus: sed per accidens id quod Augustinus: sed per accidens id quod consulitur, obligat, scilicet si in casu consulitur, obligat, scilicet si in casu præceptum est de eadem re de qua est præceptum est de eadem re de qua est consilium ut si non possum honorare consilium ut si non possum honorare proximum nisi omnia vendam, tunc te- proximum nisi omnia vendam, tunc te- neor vendere omnia et dare pauperibus neor vendere omnia et dare pauperibus in tempore necessitatis, cum moriuntur in tempore necessitatis, cum moriuntur pauperes fame nisi vendam et si ex voto pauperes fame nisi vendam et si ex voto necessarium fiat consilium, quia reddere necessarium fiat consilium, quia reddere est præcepti, licet vovere sit consilii. est præcepti, licet vovere sit consilii.

AD ALIUD dicendum, quod votum du- AD ALIUD dicendum, quod votum du- pliciter consideratur, scilicet in voven- pliciter consideratur, scilicet in voven- do, et reddendo. Si accipiatur in vo- do, et reddendo. Si accipiatur in vo- vendo tunc non obedire non est pec- vendo tunc non obedire non est pec- catum, quia vovere est consilii : sed catum, quia vovere est consilii : sed obedire adipiscitur majus bonum. Si au- obedire adipiscitur majus bonum. Si au- tem consideratur in reddendo: tunc tem consideratur in reddendo: tunc obligat necessario: sed hoc ideo, quia obligat necessario: sed hoc ideo, quia reddere est præcepti. reddere est præcepti.

AD ALIUD dicendum, quod obedientiæ AD ALIUD dicendum, quod obedientiæ non oportet obedire nisi in quantum ipsa non oportet obedire nisi in quantum ipsa respicit præceptum : sed obedientia obe- respicit præceptum : sed obedientia obe- dit præcepto et ideo nihil est dictum, dit præcepto et ideo nihil est dictum, quod obedientia est cui obeditur, nisi quod obedientia est cui obeditur, nisi obedientia sumatur vulgariter pro re in- obedientia sumatur vulgariter pro re in-

SOLUTIO. Dicendum, quod assignatio juncta ex præcepto: sicut religiosi dicere SOLUTIO. Dicendum, quod assignatio juncta ex præcepto: sicut religiosi dicere

1 I ad Timoth. 1, 5. 1 I ad Timoth. 1, 5.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 7. Ad 7.

114 114

15. 15.

16. 16.

IN III SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 2. IN III SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 2.

consueverunt, Habeo obedientiam fa- consueverunt, Habeo obedientiam fa- ciendi hoc, id est, habeo mandatum. ciendi hoc, id est, habeo mandatum.

AD ALIUD dicendum, quod aliter obedi- AD ALIUD dicendum, quod aliter obedi- tur Prælato, et aliter præcepto: Prœlato tur Prælato, et aliter præcepto: Prœlato scilicet sicut imperanti: præcepto autem scilicet sicut imperanti: præcepto autem sicut ei quod mandatur exsecutioni per sicut ei quod mandatur exsecutioni per obedientiam qua obligamur ad ipsum. obedientiam qua obligamur ad ipsum. AD ALIUD dicendum, quod obedimus AD ALIUD dicendum, quod obedimus Scripturæ ut regulæ et doctrinæ fidei et Scripturæ ut regulæ et doctrinæ fidei et morum, sed præceptis ut obligantibus morum, sed præceptis ut obligantibus ad opus. Et differentia hujus obedientiæ ad opus. Et differentia hujus obedientiæ accipitur ex hoc quod dicit, cui non obe- accipitur ex hoc quod dicit, cui non obe- dire est peccatum: non enim universali- dire est peccatum: non enim universali- ter non obedire Scripturæ est peccatum. ter non obedire Scripturæ est peccatum.

AD ALIUD dicendum, quod non sequi- AD ALIUD dicendum, quod non sequi- tur si non obedire peccatum est, quod tur si non obedire peccatum est, quod obedire sit meritum quia multa exi- obedire sit meritum quia multa exi- guntur ad meritum præter impletionem guntur ad meritum præter impletionem actus præcepti: sed nihil exigitur ad pec- actus præcepti: sed nihil exigitur ad pec- catum præter transgressionem præcepti, catum præter transgressionem præcepti, quæ est in nostra potestate. quæ est in nostra potestate.

AD ALIUD dicendum, quod præcepta AD ALIUD dicendum, quod præcepta particularia possunt esse affirmativa, et particularia possunt esse affirmativa, et sunt de opere cujuslibet virtutis: sed in sunt de opere cujuslibet virtutis: sed in decalogo non assignantur præcepta nisi decalogo non assignantur præcepta nisi generalitsr, prout continentur in jure generalitsr, prout continentur in jure naturali, ut infra patebit. naturali, ut infra patebit.

Ad ultimum dicendum, quod dilectio si- Ad ultimum dicendum, quod dilectio si- ve charitas non respicit præceptum, sed po- ve charitas non respicit præceptum, sed po- tius id quod est præceptum in quantum est tius id quod est præceptum in quantum est opus meritorium: sed obedientia respicit opus meritorium: sed obedientia respicit præceptum in quantum est præceptum, præceptum in quantum est præceptum, et ideo potius diffinitur præceptum per et ideo potius diffinitur præceptum per actum obedientiæ quam charitatis. actum obedientiæ quam charitatis.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De distinctione præceptorum. De distinctione præceptorum.

Secundo, Quæritur de distinctione præ- Secundo, Quæritur de distinctione præ- ceptorum et tabularum secundum diver- ceptorum et tabularum secundum diver-

SOS. SOS.

1. Dicit enim Josephus, quod duæ 1. Dicit enim Josephus, quod duæ erant tabulæ, et in utraque earum con- erant tabulæ, et in utraque earum con- tinebantur quinque mandata. Gregorius tinebantur quinque mandata. Gregorius autem quatuor ponit in prima, et sex in autem quatuor ponit in prima, et sex in

681 681

secunda. Augustinus vero tria in una, secunda. Augustinus vero tria in una, et septem in alia. Et videtur contrarietas et septem in alia. Et videtur contrarietas inter eos. inter eos.

2. Item, Origenes primum dicit esse 2. Item, Origenes primum dicit esse mandatum: Non habebis deos alienos mandatum: Non habebis deos alienos propter me. Secundum: Non facies tibi propter me. Secundum: Non facies tibi sculptile, nec ullam similitudinem, etc. : sculptile, nec ullam similitudinem, etc. : et hæc duo computat Augustinus pro et hæc duo computat Augustinus pro uno, sicut habetur in Littera. Et hæc uno, sicut habetur in Littera. Et hæc est iterum quædam contrarietas. est iterum quædam contrarietas.

Item, Origenes unum dicit esse man- Item, Origenes unum dicit esse man- datum: Non concupisces uxorem proximi datum: Non concupisces uxorem proximi tui et, Non concupisces rem alienam. tui et, Non concupisces rem alienam. Et Augustinus dicit hæc duo mandata Et Augustinus dicit hæc duo mandata esse. Et ecce iterum quædam contrarie- esse. Et ecce iterum quædam contrarie- tas tertia. tas tertia.

Præterea, Videtur Origenes melius Præterea, Videtur Origenes melius dicere quoad primum: quia, sicut habe- dicere quoad primum: quia, sicut habe- tur in libro de Deo Socratis, tria erant tur in libro de Deo Socratis, tria erant genera deorum, et quædam erant spiri- genera deorum, et quædam erant spiri- tualia invisibilia genera deorum: quibus tualia invisibilia genera deorum: quibus nec sculptura poterat fieri, nec simili- nec sculptura poterat fieri, nec simili- tudo, nec etiam figmentum : et illi vi- tudo, nec etiam figmentum : et illi vi- dentur prohiberi cum dicitur: Non erunt dentur prohiberi cum dicitur: Non erunt dii tibi alii præter me. Fuerunt autem dii tibi alii præter me. Fuerunt autem alii dii secundum duo genera corporum, alii dii secundum duo genera corporum, scilicet coelestium, et terrestrium, quæ scilicet coelestium, et terrestrium, quæ postea prohibentur cum dicit: Non fa- postea prohibentur cum dicit: Non fa- cies tibi sculptile, etc. Ergo videtur, cies tibi sculptile, etc. Ergo videtur, quod duo sint mandata, et sic Augusti- quod duo sint mandata, et sic Augusti- nus male dicit dividendo præcepta. nus male dicit dividendo præcepta.

3. Item, quoad aliam partem videtur 3. Item, quoad aliam partem videtur melius distinguere Origenes: quia con- melius distinguere Origenes: quia con- cupiscentia uxoris et concupiscentia rei cupiscentia uxoris et concupiscentia rei non differunt nisi per materiam, ut vide- non differunt nisi per materiam, ut vide- tur: sed penes materiam nulla accipitur tur: sed penes materiam nulla accipitur distinctio ergo illa quæ dicit Augusti- distinctio ergo illa quæ dicit Augusti- nus esse duo, videntur esse unum, sicut nus esse duo, videntur esse unum, sicut dicit Origenes. dicit Origenes.

ITEM, Ulterius quæritur de contrarie- ITEM, Ulterius quæritur de contrarie- tate quæ est circa ista mandata. Dicitur tate quæ est circa ista mandata. Dicitur enim, Exod. xx, 18, postquam ista man- enim, Exod. xx, 18, postquam ista man- data edita sunt, quod cunctus populus data edita sunt, quod cunctus populus videbat voces et lampades, et sonitum videbat voces et lampades, et sonitum buccinæ, montemque fumantem, etc. : buccinæ, montemque fumantem, etc. : et statim infra, vy. 22 et 23, subjungitur, et statim infra, vy. 22 et 23, subjungitur, quod non audierunt nisi unum manda- quod non audierunt nisi unum manda- tum de coelo ab ore Domini, ubi sic di- tum de coelo ab ore Domini, ubi sic di-

Quæst. Quæst.

Quæst. 2. Quæst. 2.

682 682

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cit; Vos vidistis quod de cœlo locutus cit; Vos vidistis quod de cœlo locutus sim vobis. Non facietis deos argenteos, sim vobis. Non facietis deos argenteos, nec deos aureos facietis vobis. Ergo vi- nec deos aureos facietis vobis. Ergo vi- detur esse quædam contrarietas. detur esse quædam contrarietas.

Si forte tu dicas, quod in secundo Si forte tu dicas, quod in secundo loco ubi repetit unum, debet intelligi re- loco ubi repetit unum, debet intelligi re- peti aliud. CONTRA: Glossa dicit ibidem: peti aliud. CONTRA: Glossa dicit ibidem: « Repetit dicta in primo mandato, ut per « Repetit dicta in primo mandato, ut per argentea et aurea, omnia alia idola in- argentea et aurea, omnia alia idola in- telligantur: sicut dicitur in Psalmo cxIII, telligantur: sicut dicitur in Psalmo cxIII, 4: Simulacra gentium argentum et au- 4: Simulacra gentium argentum et au- rum, etc. Constat autem, quod aliqua rum, etc. Constat autem, quod aliqua causa specialis est, quare repetit dicta in causa specialis est, quare repetit dicta in primo mandato, et non in aliis. primo mandato, et non in aliis.

2. Præterea, Textus videtur dicere 2. Præterea, Textus videtur dicere primo, quod cunctus populus audivit vo- primo, quod cunctus populus audivit vo- ces decem præceptorum. Et Rabbi ces decem præceptorum. Et Rabbi Moyses dicit, quod populus non audivit Moyses dicit, quod populus non audivit nisi unum, scilicet primum: Non erunt nisi unum, scilicet primum: Non erunt tibi dii alieni præter me. Et dicit, quod tibi dii alieni præter me. Et dicit, quod hæc est opinio multorum Doctorum. hæc est opinio multorum Doctorum. Hæc ergo videtur esse eadem contrarie- Hæc ergo videtur esse eadem contrarie- tas quæ elicitur ex textu. tas quæ elicitur ex textu.

Si forte tu dicas, quod illud audire et Si forte tu dicas, quod illud audire et videre non erat in sensu exteriori tan- videre non erat in sensu exteriori tan- tum, sed in relatione ad sensum interio- tum, sed in relatione ad sensum interio- rem, sicut videtur ibidem dicere Glossa rem, sicut videtur ibidem dicere Glossa Augustini faciens quæstionem : « Quo- Augustini faciens quæstionem : « Quo- modo populus videbat voces, cum vox modo populus videbat voces, cum vox sit sensatum auditus, et non visus ? » sit sensatum auditus, et non visus ? » tunc videtur, quod non omnia mandata tunc videtur, quod non omnia mandata debuerunt audire: quia non omnia ha- debuerunt audire: quia non omnia ha- bent eumdem ordinem ad intellectum. bent eumdem ordinem ad intellectum. Quia novem per se intelligibilia sunt, et Quia novem per se intelligibilia sunt, et unum non cadit per se in intellectu, unum non cadit per se in intellectu, scilicet de observatione sabbati : ergo vi- scilicet de observatione sabbati : ergo vi- detur, quod illud specialiter debuit ex- detur, quod illud specialiter debuit ex- primi extra numerum illorum. primi extra numerum illorum.

ITEM, Judæi quærunt, Quare potius ITEM, Judæi quærunt, Quare potius hæc verba decem vel aliqua de illis Do- hæc verba decem vel aliqua de illis Do- minus loquebatur coram populo et au- minus loquebatur coram populo et au- diente populo, quam omnia judicialia et diente populo, quam omnia judicialia et cerimonialia et sacramentalia quæ se- cerimonialia et sacramentalia quæ se- quuntur? Non enim potest esse causa quuntur? Non enim potest esse causa illa quam dicunt, quod hæc generaliter illa quam dicunt, quod hæc generaliter pertinebant ad omnes : quia etiam illa pertinebant ad omnes : quia etiam illa generaliter tenebantur observare. generaliter tenebantur observare.

ULTERIUS, Quæritur circa distinctionem ULTERIUS, Quæritur circa distinctionem horum mandatorum. horum mandatorum.

1. Cum dicatur communiter. quod ista 1. Cum dicatur communiter. quod ista sunt naturalis legis mandata, quare ea sunt naturalis legis mandata, quare ea quæ sunt naturalis legis, non eis inse- quæ sunt naturalis legis, non eis inse- runtur, sicut fuit dictum primio homini: runtur, sicut fuit dictum primio homini: Ex omni ligno paradisi comede, etc. Et Ex omni ligno paradisi comede, etc. Et iterum, Crescite et multiplicamini, etc. iterum, Crescite et multiplicamini, etc.

Si tu dicas, quod hoc ideo fit, quia Si tu dicas, quod hoc ideo fit, quia ante data erant. CONTRA hoc est, quod ante data erant. CONTRA hoc est, quod secundum hoc etiam præceptum de sab- secundum hoc etiam præceptum de sab- bato non erat repetendum, cum ante bato non erat repetendum, cum ante

datum fuerit. datum fuerit.

Præterea, Augustinus in libro de De- Præterea, Augustinus in libro de De- cem chordis dicit, decem mandata redire cem chordis dicit, decem mandata redire per reductionem in duo mandata dile- per reductionem in duo mandata dile- ctionis Dei et proximi : et hæc duo ite- ctionis Dei et proximi : et hæc duo ite- rum reduci in unum mandatum natura- rum reduci in unum mandatum natura- lis legis, scilicet illud, Quodcumque vul- lis legis, scilicet illud, Quodcumque vul- tis ut faciant vobis homines, et vos eadem tis ut faciant vobis homines, et vos eadem facite illis. Et de ista reductione nihil de- facite illis. Et de ista reductione nihil de- terminatur hic et ideo videtur, quod sit terminatur hic et ideo videtur, quod sit diminutio. diminutio.

2. Præterea, Aut ista decem mandata 2. Præterea, Aut ista decem mandata determinantur particulariter, aut univer- determinantur particulariter, aut univer- saliter. Si particulariter : tunc multo saliter. Si particulariter : tunc multo plura esse deberent, quia tunc actus cu- plura esse deberent, quia tunc actus cu- juslibet habebit speciale mandatum affir- juslibet habebit speciale mandatum affir- mativum, et actus cujuslibet vitii habebit mativum, et actus cujuslibet vitii habebit negativum speciale. Si autem determi- negativum speciale. Si autem determi- nantur universaliter: tunc sufficiebat de- nantur universaliter: tunc sufficiebat de- terminare penes id in quod sicut in uni- terminare penes id in quod sicut in uni- versale primum reducuntur, scilicet, versale primum reducuntur, scilicet, Quodcumque vultis ut faciant vobis ho- Quodcumque vultis ut faciant vobis ho- mines, etc. mines, etc.

ULTERIUS quæritur de diversitate præ- ULTERIUS quæritur de diversitate præ- ceptorum quam dat Magister, scilicet ceptorum quam dat Magister, scilicet quod quædam præcepta habent causam quod quædam præcepta habent causam ex parte ejus quod præcipitur, quædam ex parte ejus quod præcipitur, quædam ex parte ejus cui præcipitur : et illa quæ ex parte ejus cui præcipitur : et illa quæ causam habent ex parte rei præceptæ, causam habent ex parte rei præceptæ, quædam habent causam perpetuam, quæ- quædam habent causam perpetuam, quæ- dam temporalem. De hac enim diversi- dam temporalem. De hac enim diversi- tate nihil habetur hic, nec etiam in lege : tate nihil habetur hic, nec etiam in lege : et sic videtur esse diminutus iste tracta- et sic videtur esse diminutus iste tracta- tus de præceptis. tus de præceptis.

Quæst, Quæst,

a.l a.l

ULTERIUS quæritur de alia diversitate Quest. 5/ ULTERIUS quæritur de alia diversitate Quest. 5/

flutio. flutio.

dl dl

IN III SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 2. IN III SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 2.

duplici quæ in istis mandatis invenitur. duplici quæ in istis mandatis invenitur.

In prima enim tabula ponuntur tria man- In prima enim tabula ponuntur tria man- data, quorum duo prima sunt negativa, data, quorum duo prima sunt negativa, et tertium est affirmativum. Præponitur et tertium est affirmativum. Præponitur enim ratio primi, cum dicitur: Dominus enim ratio primi, cum dicitur: Dominus Deus tuus, Deus unus est et illa ratio Deus tuus, Deus unus est et illa ratio est credibile articuli fidei. Ratio autem est credibile articuli fidei. Ratio autem secundi accipitur ex pœnis quas infliget secundi accipitur ex pœnis quas infliget transgredienti, cum dicit, quod non ha- transgredienti, cum dicit, quod non ha- bebit insontem eum qui nomen Dei in bebit insontem eum qui nomen Dei in vanum assumit ¹. Ratio autem tertii su- vanum assumit ¹. Ratio autem tertii su- mitur ex præteritis quæ fecit : quia die mitur ex præteritis quæ fecit : quia die septimo requievit ab omni opere 2. In se- septimo requievit ab omni opere 2. In se- cundo autem capitulo primum ponitur cundo autem capitulo primum ponitur affirmativum, et non confirmatur nisi per affirmativum, et non confirmatur nisi per rationem mercedis : et omnia alia sunt rationem mercedis : et omnia alia sunt negativa et non adhibetur alia ratio negativa et non adhibetur alia ratio movens ad modum obligationis eorum. movens ad modum obligationis eorum. Quæratur ergo, Unde venit hæc di- Quæratur ergo, Unde venit hæc di- versitas ? versitas ?

Secunda diversitas est: quia in affir- Secunda diversitas est: quia in affir- mativis invenitur universaliter uti verbis mativis invenitur universaliter uti verbis imperativi modi, ut Memento ut diem imperativi modi, ut Memento ut diem sabbati sanctifices. Honora patrem tuum, sabbati sanctifices. Honora patrem tuum, etc. In negativis autem universaliter uti- etc. In negativis autem universaliter uti- tur verbis indicativi modi, ut, Non habe- tur verbis indicativi modi, ut, Non habe- bis Deos alienos, etc. Et quæritur etiam bis Deos alienos, etc. Et quæritur etiam ratio hujus. ratio hujus.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod tabulæ Testamenti multipliciter conside- tabulæ Testamenti multipliciter conside- rantur, scilicet in se, et in relatione eo- rantur, scilicet in se, et in relatione eo- rum quæ continebantur in eis, et ad ea rum quæ continebantur in eis, et ad ea ad quæ ordinabant. In se autem conside- ad quæ ordinabant. In se autem conside- rat Josephus et ideo est verum quod rat Josephus et ideo est verum quod ipse dicit, quod utraque continebat quin- ipse dicit, quod utraque continebat quin- que mandata. Sed secundum ordinem que mandata. Sed secundum ordinem mandatorum quæ in Scriptura erant, mandatorum quæ in Scriptura erant, considerant Origenes et Augustinus. Et considerant Origenes et Augustinus. Et quia quatuor vel tria ordinant ad Deum, quia quatuor vel tria ordinant ad Deum, sex autem vel septem ordinant ad proxi- sex autem vel septem ordinant ad proxi- mum ideo tali fine considerato, tria vel mum ideo tali fine considerato, tria vel quatuor erant in una, et sex vel septem quatuor erant in una, et sex vel septem in alia erant. Quia non erat ratio quare in alia erant. Quia non erat ratio quare duæ darentur moraliter loquendo, nisi duæ darentur moraliter loquendo, nisi

1 Exod. xx, 7: Non assumes nomen Domini 1 Exod. xx, 7: Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum: nec enim habebit insontem Dei tui in vanum: nec enim habebit insontem Dominus eum qui assumpserit nomen Domini Dei Dominus eum qui assumpserit nomen Domini Dei

683 683

ut intelligeretur, quod ad duo ordina- ut intelligeretur, quod ad duo ordina- bant vel allegorice propter duo Testa- bant vel allegorice propter duo Testa-

menta. menta.

Sed secundum hanc solutionem vide- Sed secundum hanc solutionem vide- tur, quod tria deberent esse propter or- tur, quod tria deberent esse propter or- dinem sui ad seipsum. Ad hoc dicendum, dinem sui ad seipsum. Ad hoc dicendum, quod non oportuit, eo quod omnis ordo quod non oportuit, eo quod omnis ordo exigat diversitatem in extremis: sui au- exigat diversitatem in extremis: sui au- tem ad se non est diversitas : ergo nec tem ad se non est diversitas : ergo nec ordo. Vel aliter dicatur (sicut supra ha- ordo. Vel aliter dicatur (sicut supra ha- bitum est) quod non datur mandatum bitum est) quod non datur mandatum dilectionis sui: quia in ordine ad proxi- dilectionis sui: quia in ordine ad proxi- mum datur diligenti principalitas diligen- mum datur diligenti principalitas diligen- di seipsum. Ita hic in ordine ad proxi- di seipsum. Ita hic in ordine ad proxi- mum intelligitur ordo ad seipsum : et mum intelligitur ordo ad seipsum : et ideo tabulam tertiam hoc signantem esse ideo tabulam tertiam hoc signantem esse non oportuit. non oportuit.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate Augustinus melius distinguit, quam Ori- Augustinus melius distinguit, quam Ori- genes quia Origenes non attendit nisi genes quia Origenes non attendit nisi materialem diversitatem, quæ potest es- materialem diversitatem, quæ potest es- se inter figmentum sive idolum, et scul- se inter figmentum sive idolum, et scul- ptile, et similitudinem eo quod simili- ptile, et similitudinem eo quod simili- tudo dicitur, cui aliquid respondet in re- tudo dicitur, cui aliquid respondet in re- rum natura figmentum autem sive ido- rum natura figmentum autem sive ido- lum, cui in re nihil respondet, sed ani- lum, cui in re nihil respondet, sed ani- mus confinxit, ut hircocervus vel chimæ- mus confinxit, ut hircocervus vel chimæ- ra. Augustinus autem attendit unitatem ra. Augustinus autem attendit unitatem finis, quæ est in similitudine et idolo, finis, quæ est in similitudine et idolo, scilicet quod utraque statuitur ad cultum, scilicet quod utraque statuitur ad cultum, aut ad invocationem : sive sumatur de aut ad invocationem : sive sumatur de corporibus, sive de spiritibus immundis corporibus, sive de spiritibus immundis creatis, qui mentes hominum in hoc de- creatis, qui mentes hominum in hoc de- ludunt, quod se faciant coli tamquam ludunt, quod se faciant coli tamquam deos. deos.

AD ALIUD dicendum, quod in duplici AD ALIUD dicendum, quod in duplici concupiscentia non tantum est diversitas concupiscentia non tantum est diversitas materialis, sed etiam finis: quia ad aliud materialis, sed etiam finis: quia ad aliud concupiscitur uxor, et ad aliud res : uxor concupiscitur uxor, et ad aliud res : uxor enim ad coitum et res ad possidendum. enim ad coitum et res ad possidendum. Et ideo Augustinus melius et subtilius Et ideo Augustinus melius et subtilius distinguit, quam Origenes. distinguit, quam Origenes.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIUD sunt diversorum solutiones Ad quæst. 1. AD ALIUD sunt diversorum solutiones Ad quæst. 1. Ad 1. Ad 1. diversæ. Quidam dicunt, quod ideo om- diversæ. Quidam dicunt, quod ideo om-

sui frustra. sui frustra.

2 Cf. Exod. xx, 11. 2 Cf. Exod. xx, 11.

Ad 2. Ad 2.

Adquæst. 2 Adquæst. 2

684 684

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nia ista dixit coram populo: quia sunt nia ista dixit coram populo: quia sunt de lege naturali, et unicuique dictabat ea de lege naturali, et unicuique dictabat ea ratio propria. ratio propria.

Et ad objectum in contrarium, dicunt Et ad objectum in contrarium, dicunt quod per repetitionem unius intelligun- quod per repetitionem unius intelligun- tur alia repeti debere. tur alia repeti debere.

Ad aliud quod objicitur de sabbato, Ad aliud quod objicitur de sabbato, dicunt quod quantum ad quietem mentis dicunt quod quantum ad quietem mentis in Deo, et non in creatura, est de lege in Deo, et non in creatura, est de lege naturali sed quantum ad quietem cor- naturali sed quantum ad quietem cor- poralem sabbati, fuit de observatione poralem sabbati, fuit de observatione vulgata apud patres Veteris Testamenti, vulgata apud patres Veteris Testamenti, et notum omnibus ac si esset ex natura: et notum omnibus ac si esset ex natura: et ideo inter alia aperte dicebatur. Alia et ideo inter alia aperte dicebatur. Alia autem, scilicet judicialia et cerimonialia autem, scilicet judicialia et cerimonialia indigebant interpretatione humana, et indigebant interpretatione humana, et doctrina sapientiorum et ideo talia pro- doctrina sapientiorum et ideo talia pro- posuit per sapientes et duces plebis. Me- posuit per sapientes et duces plebis. Me- liores autem Judæorum, sicut Rabbi liores autem Judæorum, sicut Rabbi Moyes, et Rabbi Eliazar, et Rabbi Joan- Moyes, et Rabbi Eliazar, et Rabbi Joan- na, dixerunt, quod licet ista sint de na- na, dixerunt, quod licet ista sint de na- turali lege, non tamen æqualiter : et ideo turali lege, non tamen æqualiter : et ideo audiente populo non dixit nisi unum audiente populo non dixit nisi unum quod communiter unicuique dictat con- quod communiter unicuique dictat con- scientia quia homines semper consen- scientia quia homines semper consen- serunt in hoc, quod principium univer- serunt in hoc, quod principium univer- sitatis non esset nisi unum. Alia autem sitatis non esset nisi unum. Alia autem non ita dictat mens: quia Deus multis non ita dictat mens: quia Deus multis nominibus nominatur, et non intelligi- nominibus nominatur, et non intelligi- tur nomen ejus ineffabile. Et similiter de tur nomen ejus ineffabile. Et similiter de sabbato, et alia quæ sunt ad proximum, sabbato, et alia quæ sunt ad proximum, recipiunt exceptiones in casibus determi- recipiunt exceptiones in casibus determi- natis. Et ideo dicunt, quod in aperto ad natis. Et ideo dicunt, quod in aperto ad conscientias hominum non loquebatur conscientias hominum non loquebatur nisi unum et tunc illud quod primo ha- nisi unum et tunc illud quod primo ha- betur, quod cunctus populus videbat vo- betur, quod cunctus populus videbat vo- ces, referendum est ad visum interiorem, ces, referendum est ad visum interiorem, ut dicit Augustinus ibidem in Glossa : et ut dicit Augustinus ibidem in Glossa : et non subjungitur in catalogo præcepto- non subjungitur in catalogo præcepto- rum propter omnia præcedentia, sed pro- rum propter omnia præcedentia, sed pro- pter unum solum quod est primum : et pter unum solum quod est primum : et illud etiam secundo repetitur, sicut vide- illud etiam secundo repetitur, sicut vide- tur innuere Glossa. tur innuere Glossa.

AD ALIUD dicendum, quod hæc potius AD ALIUD dicendum, quod hæc potius exprimit, ut dictum est: quia naturalia exprimit, ut dictum est: quia naturalia sunt, et per se accedunt mentibus om- sunt, et per se accedunt mentibus om- nium et hoc non faciunt alia. nium et hoc non faciunt alia.

AD ALIUD dicendum, quod illa sunt A AD ALIUD dicendum, quod illa sunt A naturalis legis, de quibus objicitur se- naturalis legis, de quibus objicitur se- cundum quod est ordinativa naturæ in cundum quod est ordinativa naturæ in necessaris ad esse individui, et ad per- necessaris ad esse individui, et ad per- manentiam speciei: et illarum cura per manentiam speciei: et illarum cura per peccatum non est obnubilata, sed potius peccatum non est obnubilata, sed potius augmentata, quia defectus augmentat de- augmentata, quia defectus augmentat de- siderium ad esse: et ideo non oportuit siderium ad esse: et ideo non oportuit illa determinari per legem scriptam ite- illa determinari per legem scriptam ite- rando, sed tertium mandatum naturæ, rando, sed tertium mandatum naturæ, quod non expresse dabatur naturæ ex- quod non expresse dabatur naturæ ex- terius in principio, eo quod esset mens terius in principio, eo quod esset mens hominis tunc bene instituta, et per se- hominis tunc bene instituta, et per se- ipsum videt in justitia Dei, quid facere ipsum videt in justitia Dei, quid facere Deo et proximo deberet: scriptum ta- Deo et proximo deberet: scriptum ta- men erat in mente, scilicet, Quidquid men erat in mente, scilicet, Quidquid vultis ut faciant vobis homines, etc., vultis ut faciant vobis homines, etc., illud erat mandatum ordinans in mori- illud erat mandatum ordinans in mori- bus ad Deum et hominem, et ideo pec- bus ad Deum et hominem, et ideo pec- cato erat obnubilatum. Ad hoc autem cato erat obnubilatum. Ad hoc autem dabatur lex scripta, ut ad id quod natu- dabatur lex scripta, ut ad id quod natu- ra obnubilata peccato difficulter vide- ra obnubilata peccato difficulter vide- bat, explicaretur determinatione decalo- bat, explicaretur determinatione decalo- gi. Et ideo in decalogo non ponitur ali- gi. Et ideo in decalogo non ponitur ali- quid nisi quod est explicatio primi man- quid nisi quod est explicatio primi man- dati naturæ, quod certum fuit homi- dati naturæ, quod certum fuit homi- ni in comparatione ad Deum et ad pro- ni in comparatione ad Deum et ad pro- ximum. ximum.

Per hoc etiam patet solutio ad se- Per hoc etiam patet solutio ad se- quens quia hic agitur de mandatis per quens quia hic agitur de mandatis per reductionem ad unum universale pri- reductionem ad unum universale pri- mum, eo quod natura ad particularia ex mum, eo quod natura ad particularia ex illo universali non sufficiebat: sed po- illo universali non sufficiebat: sed po- tius lex scripta intendit illud universale tius lex scripta intendit illud universale explicare per partes, ut sic natura cor- explicare per partes, ut sic natura cor- rupta amplius lumen accipiat in mori- rupta amplius lumen accipiat in mori- bus. Duo autem præcepta dilectionis bus. Duo autem præcepta dilectionis

non sunt, in quæ reducitur decalogus, non sunt, in quæ reducitur decalogus, sicut in commune, sed potius sicut in sicut in commune, sed potius sicut in formam et perfectionem operum secun- formam et perfectionem operum secun- dum quod sunt meritoria, sicut sæpe dum quod sunt meritoria, sicut sæpe ante dictum est. ante dictum est.

Ad aliud dicendum, quod particulari- Ad aliud dicendum, quod particulari- ter determinantur ista mandata: sed tali ter determinantur ista mandata: sed tali particulatione ad quam potest pertingere particulatione ad quam potest pertingere ratio naturalis per naturale ejus. Particu- ratio naturalis per naturale ejus. Particu- latio autem ulterius est studii et juris latio autem ulterius est studii et juris positivi. Et ideo de tali particulatione positivi. Et ideo de tali particulatione non agitur hic: quia illa cadit in multas non agitur hic: quia illa cadit in multas

Ad 2. Ad 2.

uæst 4. uæst 4.

IN III SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 3. IN III SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 3.

differentias secundum diversas causas, et differentias secundum diversas causas, et

casus. casus.

ne ne

AD ID quod ulterius quæritur de divisio- AD ID quod ulterius quæritur de divisio- Magistrorum, dicendum quod ipsi Magistrorum, dicendum quod ipsi considerant non id quod præcipitur, sed considerant non id quod præcipitur, sed potius rationem præcepti. Et illa triplex potius rationem præcepti. Et illa triplex est, sicut dicunt Doctores: quia si ratio est, sicut dicunt Doctores: quia si ratio est in eo qui præcepit, tunc est præce- est in eo qui præcepit, tunc est præce- ptum probationis et experientiæ utrum ptum probationis et experientiæ utrum obediat, sicut fuit illud quod datum erat obediat, sicut fuit illud quod datum erat Adæ, ne comederet de ligno scientiæ Adæ, ne comederet de ligno scientiæ boni et mali. Si autem est ex parte rei boni et mali. Si autem est ex parte rei præceptæ tunc præceptæ tunc

aut habet causam aut habet causam

perpetuam, sicut illa quæ per se sunt de perpetuam, sicut illa quæ per se sunt de genere honesti in affirmativis, ut hono- genere honesti in affirmativis, ut hono- rare parentes, et credere Deo, et hujus- rare parentes, et credere Deo, et hujus- modi et sicut illa quæ sunt conjuncta modi et sicut illa quæ sunt conjuncta malo inseparabiliter in negativis, ut Non malo inseparabiliter in negativis, ut Non furtum facies. Aut habet causam tempo- furtum facies. Aut habet causam tempo- ralem et tunc non ligat nisi illa causa ralem et tunc non ligat nisi illa causa existente, sicut fuit, Crescile et multi- existente, sicut fuit, Crescile et multi- plicamini cujus causa fuit paucitas ho- plicamini cujus causa fuit paucitas ho- minum Deum colentium et non exi- minum Deum colentium et non exi- stente causa illa deobligantur homines a stente causa illa deobligantur homines a mandato. Sed hic non determinatur de mandato. Sed hic non determinatur de præceptis nisi penes ea quibus homo præceptis nisi penes ea quibus homo ordinatur ad Deum vel ad proximum in ordinatur ad Deum vel ad proximum in communi, ut infra patebit: et ideo ta- communi, ut infra patebit: et ideo ta- les differentiæ non ponuntur hic les differentiæ non ponuntur hic

quæst. 5. AD ALIUD dicendum, quod tria petit quæst. 5. AD ALIUD dicendum, quod tria petit quæstio illa, scilicet quare plura sint ne- quæstio illa, scilicet quare plura sint ne- gativa quam affirmativa ? gativa quam affirmativa ?

Et, Quare diverso modo verbali uti- Et, Quare diverso modo verbali uti- tur in affirmativis et negativis ? tur in affirmativis et negativis ?

AD PRIMUM dicendum, quod decalogus AD PRIMUM dicendum, quod decalogus datur secundum statum naturæ corru- datur secundum statum naturæ corru- ptæ, quæ pronior est ad nocendum: et ptæ, quæ pronior est ad nocendum: et præterea quia peccare contingit multis præterea quia peccare contingit multis modis, et bene facere uno modo, ideo modis, et bene facere uno modo, ideo sunt plures prohibitiones, quam manda- sunt plures prohibitiones, quam manda- ta affirmativa. ta affirmativa.

AD ALIUD dicendum, quod Deus me- AD ALIUD dicendum, quod Deus me- lius scitur per negationem, quam per lius scitur per negationem, quam per affirmationem, et proximus e converso. affirmationem, et proximus e converso. Cujus ratio dicta est in primo libro Sen- Cujus ratio dicta est in primo libro Sen- tentiarum. Et ideo in prima tabula quæ tentiarum. Et ideo in prima tabula quæ ordinat ad Deum, præmittuntur ne- ordinat ad Deum, præmittuntur ne-

685 685

gativa, et subsequuntur affirmativa. In gativa, et subsequuntur affirmativa. In secunda tabula quæ ordinat ad proxi- secunda tabula quæ ordinat ad proxi- mum, propter oppositam causam fit e mum, propter oppositam causam fit e converso. Primum autem mandatum converso. Primum autem mandatum

quod pertinet ad fidem, quæ veritatis quod pertinet ad fidem, quæ veritatis est, oportuit quod haberet rationem in- est, oportuit quod haberet rationem in- telligibilem per modum interpretationis. telligibilem per modum interpretationis. Sed secundum pertinet ad opus oris : Sed secundum pertinet ad opus oris : et ideo hoc non coercetur nisi per pœ- et ideo hoc non coercetur nisi per pœ- nam. Quia autem prohibitio non mere- nam. Quia autem prohibitio non mere- tur præmium, sed pœnam potest habere tur præmium, sed pœnam potest habere transgressio ideo est determinatio per transgressio ideo est determinatio per pœnam, et non per præmium. Tertium pœnam, et non per præmium. Tertium autem non habet rationem nisi ostendente autem non habet rationem nisi ostendente finem quietis, ut infra patebit: quia hoc finem quietis, ut infra patebit: quia hoc pertinet ad præmium. In secunda vero pertinet ad præmium. In secunda vero tabula unum solum est affirmativum: tabula unum solum est affirmativum: quia habet conjunctam remunerationem quia habet conjunctam remunerationem propter congruentiam actus. Sicut enim propter congruentiam actus. Sicut enim facit aliis, ita congruum est ipsum reci- facit aliis, ita congruum est ipsum reci- pere a Deo. Sed probibitiones ex se non pere a Deo. Sed probibitiones ex se non merentur et ideo talibus non adhibetur merentur et ideo talibus non adhibetur præmium pœnam autem non commina- præmium pœnam autem non commina- tur, eo quod est manifesta etiam secun- tur, eo quod est manifesta etiam secun- dum lege humanas. dum lege humanas.