IN III SENTENT. DIST. XXXV, D, ART. 13. IN III SENTENT. DIST. XXXV, D, ART. 13.

tus confortat se ex bono virtutis necessa- tus confortat se ex bono virtutis necessa- riæ ad salutem. riæ ad salutem.

Si autem objicitur, quod secundum Si autem objicitur, quod secundum hoc non nisi perfecti habent donum for- hoc non nisi perfecti habent donum for- titudinis ergo non habita una gratia titudinis ergo non habita una gratia gratum faciente habentur omnes. Dicen- gratum faciente habentur omnes. Dicen- dum, quod non est verum, nec sequitur dum, quod non est verum, nec sequitur ex dictis quia perfecti habent in actu, ex dictis quia perfecti habent in actu, et communiter omnes in gratia existen- et communiter omnes in gratia existen- tes habent in habitu: et tamen habitus tes habent in habitu: et tamen habitus virtutis aliter perficiunt ad actum, ut di- virtutis aliter perficiunt ad actum, ut di- ctum est qui enim imperfectus est, ha- ctum est qui enim imperfectus est, ha- bet unde perfectionis opus facere potest bet unde perfectionis opus facere potest si vult. si vult.

AD ID quod quæritur de actu ejus in AD ID quod quæritur de actu ejus in patria, dicendum quod ipsum per sub- patria, dicendum quod ipsum per sub- stantiam et actum alium manebit in pa- stantiam et actum alium manebit in pa- tria. Per substantiam sicut optimo pug- tria. Per substantiam sicut optimo pug- nanti militi, quando redit ad imperato- nanti militi, quando redit ad imperato- rem, arma non auferuntur: non ut co- rem, arma non auferuntur: non ut co- ram imperatore pugnet in eis, sed ut sint ram imperatore pugnet in eis, sed ut sint ut decor victoriæ præcedentis. Per ac- ut decor victoriæ præcedentis. Per ac- tum autem manet qui est firmissima ad- tum autem manet qui est firmissima ad- hæsio ejus boni quod erat finis pugnæ et hæsio ejus boni quod erat finis pugnæ et ardui quod aggressus est: nullius enim ardui quod aggressus est: nullius enim virtutis est ita insequi bonum, quod post- virtutis est ita insequi bonum, quod post- quam habitum est, non sic permansit in quam habitum est, non sic permansit in illo sed sicut temperantia delectatur in illo sed sicut temperantia delectatur in dulci, ita fortitudo tenet firmissime ar- dulci, ita fortitudo tenet firmissime ar- duum, et hoc secundum aliam rationem duum, et hoc secundum aliam rationem donum, et secundum aliam virtus, ut di- donum, et secundum aliam virtus, ut di- ctum est. ctum est.

: :

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

In quo differt fortitudo donum a fortitu- In quo differt fortitudo donum a fortitu- dine virtute ? dine virtute ?

Tertio quæritur, quod tamen jam fere Tertio quæritur, quod tamen jam fere determinatum est, in quo differat a forti- determinatum est, in quo differat a forti- tudine virtute? tudine virtute?

659 659

in libro de Doctrina christiana, ubi dicit in libro de Doctrina christiana, ubi dicit sic « Assurgant deinceps ad fortitudi- sic « Assurgant deinceps ad fortitudi- nem, ut mundus eis crucifigatur, et ipsi nem, ut mundus eis crucifigatur, et ipsi mundo, utantur vitæ perversitate: et mundo, utantur vitæ perversitate: et hoc ab imo iniquitatis non refrigescit hoc ab imo iniquitatis non refrigescit charitas, sed delentur fames et sitis ju- charitas, sed delentur fames et sitis ju- stitiæ, donec ac satietatem ejus pervenia- stitiæ, donec ac satietatem ejus pervenia- tur in illa immortalitate et sic verum tur in illa immortalitate et sic verum erit, Beati qui esuriunt et sitiunt justi- erit, Beati qui esuriunt et sitiunt justi- tiam, quoniam ipsi saturabuntur '. » tiam, quoniam ipsi saturabuntur '. » Hoc autem nec dono fortitudinis nec vir- Hoc autem nec dono fortitudinis nec vir- tuti videtur esse proprium, sed potius tuti videtur esse proprium, sed potius esse actus omnis virtutis: quia non cru- esse actus omnis virtutis: quia non cru- cifigitur mundo per odium unius vitii, cifigitur mundo per odium unius vitii, sed omnium. sed omnium.

SOLUTIO. Fere quidquid potest de hoc SOLUTIO. Fere quidquid potest de hoc quæri articulo, jam dictum est in præce- quæri articulo, jam dictum est in præce- dentibus. dentibus.

2 2

AD AUCTORITATEM Augustini hic indu- AD AUCTORITATEM Augustini hic indu- ctam dicendum, quod crucifigere se mun- ctam dicendum, quod crucifigere se mun- do dicitur duobus modis, scilicet mate- do dicitur duobus modis, scilicet mate- rialiter secundum ea in quibus est cru- rialiter secundum ea in quibus est cru- cifixus generaliter, secundum quod dicit cifixus generaliter, secundum quod dicit Apostolus Qui sunt Christi, carnem Apostolus Qui sunt Christi, carnem suam crucifexerunt cum vitiis et concu- suam crucifexerunt cum vitiis et concu- piscentiis : et sic est omnis virtutis. Di- piscentiis : et sic est omnis virtutis. Di- citur etiam formaliter quasi secundum citur etiam formaliter quasi secundum rationem, et sic sonat quoddam altum rationem, et sic sonat quoddam altum pertinens ad opus perfectionis: quia ma- pertinens ad opus perfectionis: quia ma- xima pugna Christi fuit in cruce: et sic xima pugna Christi fuit in cruce: et sic præcipue convenit fortitudini dono, quod præcipue convenit fortitudini dono, quod plus implet quam teneatur, sicut Christus plus implet quam teneatur, sicut Christus pro nobis fecit. Similiter sitis et esuries pro nobis fecit. Similiter sitis et esuries justitiæ accipitur secundum rationem ju- justitiæ accipitur secundum rationem ju- stitiæ generalis tantum, et sic non appro- stitiæ generalis tantum, et sic non appro- priatur dono vel secundum rationem priatur dono vel secundum rationem sitis et famis quæ ex desiderio prorum- sitis et famis quæ ex desiderio prorum- punt in exercitium difficillimum hostium, punt in exercitium difficillimum hostium, ut cum peteret David de cisterna quæ ut cum peteret David de cisterna quæ est in Bethlehem et sic competit dono est in Bethlehem et sic competit dono fortitudinis. Unde duo dona adjuvant fortitudinis. Unde duo dona adjuvant fortitudinem: secundum enim quod ipsa fortitudinem: secundum enim quod ipsa existit circa terribile timendum, timet existit circa terribile timendum, timet timenda, et sic adjuvatur dono timore: timenda, et sic adjuvatur dono timore: ut jam ex reverentia talia timeat vel ag- ut jam ex reverentia talia timeat vel ag-

Et accipiatur ad hoc dictum Augustini grediatur, quia hoc est altius. Ex parte Et accipiatur ad hoc dictum Augustini grediatur, quia hoc est altius. Ex parte

Solutio. Solutio.

1 Matth. v, 1 Matth. v,

6. 6.

2 Ad Galat. v, 24. 2 Ad Galat. v, 24.

660 660

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

autem illa qua audet audenda difficilia, autem illa qua audet audenda difficilia, adjuvatur dono fortitudinis ex firmitate adjuvatur dono fortitudinis ex firmitate adhæsionis summe ardui, quod nititur adhæsionis summe ardui, quod nititur apprehendere et tenere, cum fortitudo apprehendere et tenere, cum fortitudo virtus non attendat nisi bonum civile, et virtus non attendat nisi bonum civile, et hoc propter Deum si est infusa. hoc propter Deum si est infusa.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

Quid sit pietatis donum? Quid sit pietatis donum?

Deinde, Quæritur de pietate dono. Deinde, Quæritur de pietate dono. Et quæremus quatuor, scilicet quid Et quæremus quatuor, scilicet quid

sit? sit?

Et secundo, Quid ejus actus in via, et Et secundo, Quid ejus actus in via, et in patria ? in patria ?

Tertio, Utrum sit unum in specie vel Tertio, Utrum sit unum in specie vel plura ? plura ?

Quarto, Quæ differentia ipsius ad mi- Quarto, Quæ differentia ipsius ad mi- sericordiam vel mansuetudinem vel mi- sericordiam vel mansuetudinem vel mi- titatem ? titatem ?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Dicit Augustinus in libro X de Civi- 1. Dicit Augustinus in libro X de Civi- tate Dei circa principium : « Pietas pro- tate Dei circa principium : « Pietas pro- prie Dei cultus intelligi solet, quam prie Dei cultus intelligi solet, quam Græci obetav vocant. Hæc tamen et erga Græci obetav vocant. Hæc tamen et erga parentes officiose haberi dicitur. More parentes officiose haberi dicitur. More autem vulgi hoc nomen etiam in operi- autem vulgi hoc nomen etiam in operi- bus misericordiæ frequentatur: quod bus misericordiæ frequentatur: quod ideo arbitror evenisse, quia hæc sibi Deus ideo arbitror evenisse, quia hæc sibi Deus præcipue fieri mandat, eaque sibi pro præcipue fieri mandat, eaque sibi pro sacrificiis placere testatur. » sacrificiis placere testatur. »

In principio autem super Job dicit In principio autem super Job dicit Gregorius, quod « pietas est quæ docet Gregorius, quod « pietas est quæ docet opera misericordiæ. » opera misericordiæ. »

Item, Tullius ante finem primæ Rhe- Item, Tullius ante finem primæ Rhe- toricæ dicit, quod « pietas est benevolen- toricæ dicit, quod « pietas est benevolen- tia in parentes. » tia in parentes. »

Objicitur autem de prima: quia illa Objicitur autem de prima: quia illa videtur pietatem ponere idem cum tri- videtur pietatem ponere idem cum tri- bus, quarum nulla est donum pietatis. bus, quarum nulla est donum pietatis. Si enim dicatur pietas cultus Dei, erit Si enim dicatur pietas cultus Dei, erit idem pietas quod latria et constat, idem pietas quod latria et constat, quod pietas donum non est latria : quia quod pietas donum non est latria : quia

sic probata pietas exsequitur id quod do- sic probata pietas exsequitur id quod do- cet donum scientia: hoc autem docet cet donum scientia: hoc autem docet bene conversari in medio pravæ natio- bene conversari in medio pravæ natio- nis: ergo pietas bene vivit in compara- nis: ergo pietas bene vivit in compara- tione ad proximum. Cultus autem ordi- tione ad proximum. Cultus autem ordi- nat in comparatione ad Deum. nat in comparatione ad Deum.

Item, Hoc quod dicitur, quod per Item, Hoc quod dicitur, quod per illam etiam officiose vivitur ad parentes, illam etiam officiose vivitur ad parentes, in idem videtur coincidere cum eo quod in idem videtur coincidere cum eo quod dicit Tullius, quod « pietas est benevo- dicit Tullius, quod « pietas est benevo- lentia in parentes : » sed hoc iterum non lentia in parentes : » sed hoc iterum non videtur competere dono pietatis, quia do- videtur competere dono pietatis, quia do- num pietatis respicit omnes. num pietatis respicit omnes.

2. Præterea, Concessum est supra, 2. Præterea, Concessum est supra, quod dona amplioris perfectionis sunt, quod dona amplioris perfectionis sunt, quam virtutes: sed pietas hoc modo di- quam virtutes: sed pietas hoc modo di- cta est virtus et species justitiæ naturalis, cta est virtus et species justitiæ naturalis, ut dicit Tullius: ergo pietas donum erit ut dicit Tullius: ergo pietas donum erit amplioris perfectionis, quam pietas hoc amplioris perfectionis, quam pietas hoc modo dicta ergo videtur, quod non sit modo dicta ergo videtur, quod non sit benevolentia in parentes. benevolentia in parentes.

Objicitur etiam de tertia assignatione Objicitur etiam de tertia assignatione quam inducit Augustinus, dicens, quod quam inducit Augustinus, dicens, quod more vulgi hoc nomen etiam in operi- more vulgi hoc nomen etiam in operi- bus misericordiæ frequentatur. Videtur bus misericordiæ frequentatur. Videtur enim, quod potius frequentetur in operi- enim, quod potius frequentetur in operi- bus mansuetudinis: quia Matth. V, 4, bus mansuetudinis: quia Matth. V, 4, super illud: Beati mites, quoniam ipsi super illud: Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram: dicit Glossa quod possidebunt terram: dicit Glossa quod « pietas ordinatur ad mansuetudinem. » « pietas ordinatur ad mansuetudinem. » Cum igitur secunda beatitudo sit man- Cum igitur secunda beatitudo sit man- suetudo, et misericordia quinta, videtur suetudo, et misericordia quinta, videtur quod non sit circa opera misericordiæ, quod non sit circa opera misericordiæ, sed pietatis. sed pietatis.

SOLUTIO. Dicendum, quod pietas dici- Solutio SOLUTIO. Dicendum, quod pietas dici- Solutio tur multis modis, et quandoque est in ge- tur multis modis, et quandoque est in ge- nere virtutis, et quandoque in genere nere virtutis, et quandoque in genere doni et dicitur illis modis per prius et doni et dicitur illis modis per prius et posterius: unde necesse est ponere unum posterius: unde necesse est ponere unum modum, quo dicitur per se: et alii modi modum, quo dicitur per se: et alii modi erunt sumpti in comparatione ad illum. erunt sumpti in comparatione ad illum. Potest ergo dici, quod pietas proprie Potest ergo dici, quod pietas proprie est benevolentia in imaginem Dei, prout est benevolentia in imaginem Dei, prout est imago Dei. Hoc autem accipitur mul- est imago Dei. Hoc autem accipitur mul- tipliciter aut enim inclinat affectum ex tipliciter aut enim inclinat affectum ex parte exemplaris a quo exit imago illa, parte exemplaris a quo exit imago illa, et sic in exemplar magis fertur pietas, et sic in exemplar magis fertur pietas, et hoc modo erit in genere virtutis la- et hoc modo erit in genere virtutis la-

1. 1.

IN III SENTENT. DIST. XXXV, D, ART. 16. IN III SENTENT. DIST. XXXV, D, ART. 16.

triæ et secundum Augustinum dicitur triæ et secundum Augustinum dicitur hoc mcdo præcipue, quod exemplar est hoc mcdo præcipue, quod exemplar est ratio benevolentiæ in omnibus aliis mo- ratio benevolentiæ in omnibus aliis mo- dis quibus inclinatur affectus ad imagi- dis quibus inclinatur affectus ad imagi- nem. Sed etiam inclinatur benevolentia nem. Sed etiam inclinatur benevolentia in imaginem descendentem ab exemplari in imaginem descendentem ab exemplari divino et hoc tripliciter, scilicet ita divino et hoc tripliciter, scilicet ita quod inclinatur cum natura, et tunc est quod inclinatur cum natura, et tunc est benevolentia in parentes, et est iterum benevolentia in parentes, et est iterum virtus et species justitiæ naturalis: aut virtus et species justitiæ naturalis: aut generaliter fertur in imaginem secundum generaliter fertur in imaginem secundum quod est imago, et tunc proprie donum quod est imago, et tunc proprie donum est, et est benevolentia imaginis Dei in est, et est benevolentia imaginis Dei in naturali rationali, et docet benevolenter naturali rationali, et docet benevolenter se habere ad illam aut fertur in imagi- se habere ad illam aut fertur in imagi- nem prout est conjuncta naturæ inferio- nem prout est conjuncta naturæ inferio- ri, a qua circumdatur imago miseria, et ri, a qua circumdatur imago miseria, et sic pietas efficitur circa opera misericor- sic pietas efficitur circa opera misericor- diæ, et differt a misericordia, quia mise- diæ, et differt a misericordia, quia mise- ricordia habet rationem operum super ricordia habet rationem operum super miseriam alienam, pietas autem imagi- miseriam alienam, pietas autem imagi- nem cum conjunctione ad miseriam quæ nem cum conjunctione ad miseriam quæ circumstat eam in natura miserabili. circumstat eam in natura miserabili.

DICENDUM ergo ad primum, quod jam DICENDUM ergo ad primum, quod jam patet solutio: quia Augustinus, ibi su- patet solutio: quia Augustinus, ibi su- mit pietatem large in communitate, qua mit pietatem large in communitate, qua dicitur per prius et posterius de multis: dicitur per prius et posterius de multis: et per hæc ad omnia patet solutio præter et per hæc ad omnia patet solutio præter ad ultimum. ad ultimum.

ET AD illud dicendum, quod pietas ET AD illud dicendum, quod pietas habet duo in se, scilicet benevolentiam, habet duo in se, scilicet benevolentiam, et id circa quod est actus ipsius: et ex et id circa quod est actus ipsius: et ex parte benevolentiæ ordinatur ad man- parte benevolentiæ ordinatur ad man- suetudinem et non intendit Glossa quod suetudinem et non intendit Glossa quod sit mansuetudo secundum substantiam, sit mansuetudo secundum substantiam, sed quod ordinetur ad eam propter simi- sed quod ordinetur ad eam propter simi- litudinem affectus: quia benevolus erga litudinem affectus: quia benevolus erga omnes, nec exasperatur ab aliquo, nec omnes, nec exasperatur ab aliquo, nec ira nec rancor tentat eum. Actus autem ira nec rancor tentat eum. Actus autem pietatis (quia est bonum impendere ima- pietatis (quia est bonum impendere ima- gini) præcipue est circa indigentiam ima- gini) præcipue est circa indigentiam ima- ginis et sic quoad materiam est circa ginis et sic quoad materiam est circa opera misericordiæ: et sic nihil prohibet, opera misericordiæ: et sic nihil prohibet, quod quoad diversa ad diversas beatitu- quod quoad diversa ad diversas beatitu- dines ordinetur. dines ordinetur.

ARTICULUS XVI. ARTICULUS XVI.

661 661

Quis sit actus doni pietatis in via ? Quis sit actus doni pietatis in via ?

Secundo, Quæritur de actu ejus in via Secundo, Quæritur de actu ejus in via et in patria. et in patria.

1. Videtur autem multiplex actus ex 1. Videtur autem multiplex actus ex verbis supra dictis, scilicet colere Deum, verbis supra dictis, scilicet colere Deum, honorare parentes, benefacere omnibus, honorare parentes, benefacere omnibus, insistere operibus misericordiæ. Ergo vi- insistere operibus misericordiæ. Ergo vi- detur, quod ipsa non sit donum unum. detur, quod ipsa non sit donum unum.

2. Item, Job, xxx1, 19, super illud: 2. Item, Job, xxx1, 19, super illud: Si despexi pereuntem, etc., dicit Glossa Si despexi pereuntem, etc., dicit Glossa quod fuit opus pietatis: apud piam enim quod fuit opus pietatis: apud piam enim mentem plus natura quam notitia valet. mentem plus natura quam notitia valet. Ergo videtur, quod præcipuus ejus actus Ergo videtur, quod præcipuus ejus actus sit insistere operibus misericordiæ. sit insistere operibus misericordiæ.

3. Item, I ad Timoth. IV, 8, super 3. Item, I ad Timoth. IV, 8, super illud: Pietas ad omnia utilis est, pro- illud: Pietas ad omnia utilis est, pro- missionem habens vitæ quæ nunc est, et missionem habens vitæ quæ nunc est, et futuræ dicit Glossa, quod omnis summa futuræ dicit Glossa, quod omnis summa disciplinæ Christianæ in misericordia est disciplinæ Christianæ in misericordia est et pietate. Et non videtur ibi distingui et pietate. Et non videtur ibi distingui actus unius ab actu alterius: ergo vide- actus unius ab actu alterius: ergo vide- tur, quod actus ejus sit subvenire paupe- tur, quod actus ejus sit subvenire paupe- ribus. ribus.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Augustinus dicit in libro de Doctri- 1. Augustinus dicit in libro de Doctri- na Christiana, et idem est in Glossa su- na Christiana, et idem est in Glossa su- per Matth. v, 6: « Pietatis est honorare per Matth. v, 6: « Pietatis est honorare sancta, non contradicere Scripturæ sive sancta, non contradicere Scripturæ sive intellectæ sive non intellectæ. » Ergo vi- intellectæ sive non intellectæ. » Ergo vi- detur, quod non sit actus principalis ejus detur, quod non sit actus principalis ejus intendere operibus misericordiæ. intendere operibus misericordiæ.

2. Item, Augustinus in sermone quo- 2. Item, Augustinus in sermone quo- dam de Trinitate: « Secundo gradu dam de Trinitate: « Secundo gradu ascenditur ad pietatem, ut non resistatur ascenditur ad pietatem, ut non resistatur voluntati Dei, et in sermonibus ejus sen- voluntati Dei, et in sermonibus ejus sen- sus pravus non capiatur, nec in guberna- sus pravus non capiatur, nec in guberna- tione creaturæ offendiculum, cum plura tione creaturæ offendiculum, cum plura accidant quæ privata voluntas non ex- accidant quæ privata voluntas non ex- poscit. » Ex hoc accipitur, quod pietatis poscit. » Ex hoc accipitur, quod pietatis actus sit circa duo, scilicet religiose intel- actus sit circa duo, scilicet religiose intel- ligere Scripturam, et non offendi in modo ligere Scripturam, et non offendi in modo

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

662 662

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quo gubernat Deus mundum, cum plura quo gubernat Deus mundum, cum plura fieri videntur contra nostram volunta- fieri videntur contra nostram volunta- tem. tem.

3. Item, Videtur quod nihil horum sit 3. Item, Videtur quod nihil horum sit actus ejus. Dicit enim Gregorius, quod actus ejus. Dicit enim Gregorius, quod scientia docet, et pietas exsequitur : ergo scientia docet, et pietas exsequitur : ergo erit ejus actus quem docet scientia: sed erit ejus actus quem docet scientia: sed supra habitum est, quod scientia habet supra habitum est, quod scientia habet tres actus, scilicet defendere Scripturam, tres actus, scilicet defendere Scripturam, et scire bene conversari in medio pravæ et scire bene conversari in medio pravæ et perversæ nationis, et scire temporalia et perversæ nationis, et scire temporalia distribuere ergo videtur, quod illi per distribuere ergo videtur, quod illi per modum exsecutionis sint pietatis. modum exsecutionis sint pietatis.

SOLUTIO. Hoc ultimum videtur mihi SOLUTIO. Hoc ultimum videtur mihi Adobject. 3. concedendum: sed tamen sicut scientia Adobject. 3. concedendum: sed tamen sicut scientia habet actum unum principalem per quem habet actum unum principalem per quem est in omnibus habentibus dona, scilicet est in omnibus habentibus dona, scilicet scire bene uti temporalibus ad conver- scire bene uti temporalibus ad conver- sandum bene in medio pravæ et per- sandum bene in medio pravæ et per- versæ nationis ita pietas habet unum versæ nationis ita pietas habet unum qui est benevolenter et sine querela bo- qui est benevolenter et sine querela bo- num optare et facere omnibus imagine num optare et facere omnibus imagine Dei insignitis. Dei insignitis.

Ad 1, 2 et 3. Ad 1, 2 et 3.

Ad object. 1. Ad object. 1.

: :

AD ILLUD quod primo objicitur, dicen- AD ILLUD quod primo objicitur, dicen- dum quod illi actus sunt pietatis prout dum quod illi actus sunt pietatis prout ipsa multipliciter dicitur: et prout est ipsa multipliciter dicitur: et prout est donum permiscetur cum mansuetudine donum permiscetur cum mansuetudine et misericordia, ut prius dictum est: et et misericordia, ut prius dictum est: et ideo actus ipsius ab illorum actibus non ideo actus ipsius ab illorum actibus non separatur et quoad hoc intelligitur illa separatur et quoad hoc intelligitur illa Glossa super Job, quia pietas et miseri- Glossa super Job, quia pietas et miseri- cordia non differunt, nisi quia pietas re- cordia non differunt, nisi quia pietas re- spicit naturam prout imaginem habet, spicit naturam prout imaginem habet, sed misericordia miseriam. Vel, ut magis sed misericordia miseriam. Vel, ut magis proprie dicatur, pietas respicit naturam proprie dicatur, pietas respicit naturam imaginis in miseria, et misericordia e con- imaginis in miseria, et misericordia e con- verso miseriam in imagine: et ideo etiam verso miseriam in imagine: et ideo etiam duplicem promissionem habet, vitæ quæ duplicem promissionem habet, vitæ quæ nunc est propter sublevationem miseriæ nunc est propter sublevationem miseriæ Christianorum, et futuræ propter reve- Christianorum, et futuræ propter reve- rentiam imaginis. rentiam imaginis.

AD ALIUD dicendum, quod honorare AD ALIUD dicendum, quod honorare sancta accidit pietati ex illa parte qua sancta accidit pietati ex illa parte qua ipsa est cultus, et refert imaginem ad ipsa est cultus, et refert imaginem ad exemplar. Similiter non contradicere et exemplar. Similiter non contradicere et non remurmurare accidit ei ex duplici non remurmurare accidit ei ex duplici parte, scilicet in quantum attingit exem- parte, scilicet in quantum attingit exem- plar, et in quantum per benevolentiam plar, et in quantum per benevolentiam

sensum sensum

conjungitur mansuetudini, cujus pro- conjungitur mansuetudini, cujus pro- prium est non offendi in his quæ contin- prium est non offendi in his quæ contin- gunt contra voluntatem privatam: sed gunt contra voluntatem privatam: sed colentis Deum est non accipere colentis Deum est non accipere perversum in Scriptura, sed honorare perversum in Scriptura, sed honorare sensum quem promulgant Doctores. Sunt sensum quem promulgant Doctores. Sunt tamen qui dicunt, quod iste actus qui tamen qui dicunt, quod iste actus qui non est accipere sensum perversum, re- non est accipere sensum perversum, re- ducitur ac actum doni scientiæ quo de- ducitur ac actum doni scientiæ quo de- fenditur fides. fenditur fides.

Et nota, quod cum dicitur, quod pietas Et nota, quod cum dicitur, quod pietas non accipit sensum perversum, intelligi- non accipit sensum perversum, intelligi- tur de acceptione practica, id est, non tur de acceptione practica, id est, non imitatur in opere, sed veneratur Scri- imitatur in opere, sed veneratur Scri- pturam implendo per opus ex benevo- pturam implendo per opus ex benevo- lentia quam habet ad sancta. lentia quam habet ad sancta.

AD ULTIMUM patet solutio. AD ULTIMUM patet solutio.

AD HOC autem quod ulterius posset AD HOC autem quod ulterius posset quæri per ante dicta, quem actum habet quæri per ante dicta, quem actum habet in patria? in patria?

Dicendum, quod illum qui est gaudere Dicendum, quod illum qui est gaudere in bonis imaginis Dei in quantum est in bonis imaginis Dei in quantum est imago ille enim per modum præmii re- imago ille enim per modum præmii re- linquitur ex illo qui est viæ, scilicet fa- linquitur ex illo qui est viæ, scilicet fa- cere vel impendere per affectum et opus cere vel impendere per affectum et opus bonum insignito per imaginem. bonum insignito per imaginem.

ARTICULUS XVII. ARTICULUS XVII.

An pietas sit unum donum, vel plura ? An pietas sit unum donum, vel plura ?

Tertio quæritur, Utrum sit unum se- Tertio quæritur, Utrum sit unum se- cundum se vel plura ? cundum se vel plura ?

Ad obje Ad obje

Videtur autem, quod plura : quia om- Videtur autem, quod plura : quia om- nes actus enumerati non possunt reduci nes actus enumerati non possunt reduci in habitum unum: ergo videtur, cum in habitum unum: ergo videtur, cum secundum dicta Sanctorum illi actus secundum dicta Sanctorum illi actus sunt pictatis, quod pietas non sit specie sunt pictatis, quod pietas non sit specie

una. una.

QUEST QUEST

Solutio Solutio

SOLUTIO. Dicunt quidam, quod pietas Solu SOLUTIO. Dicunt quidam, quod pietas Solu non est specie una propter inducta verba non est specie una propter inducta verba Sanctorum, et præcipue verba Augustini Sanctorum, et præcipue verba Augustini superius posita ex libro X de Civitate superius posita ex libro X de Civitate

IN III SENTENT. DIST. XXXV, D, ART. 18. IN III SENTENT. DIST. XXXV, D, ART. 18.

Dei. Sed aliter dicendum, quod pietas Dei. Sed aliter dicendum, quod pietas donum specie est unum: sed nomen donum specie est unum: sed nomen pietatis secundum analogiam multiplici- pietatis secundum analogiam multiplici- ter dicitur, ut prius habitum est et di- ter dicitur, ut prius habitum est et di- cendum ad argumentum, quod pietas cendum ad argumentum, quod pietas donum habet unum actum principalem donum habet unum actum principalem et substantialem sibi, qui est impendere et substantialem sibi, qui est impendere bonum insignito per imaginem Dei. Alii bonum insignito per imaginem Dei. Alii autem sunt non principales, secundum autem sunt non principales, secundum quod conjungitur aliis habitibus, cum quod conjungitur aliis habitibus, cum quibus habet aliquam similitudinem. quibus habet aliquam similitudinem.

ARTICULUS XVIII. ARTICULUS XVIII.

Qualiter differat pietas a mansuetudine? Qualiter differat pietas a mansuetudine?

Quarto et ultimo quæritur, Qualiter Quarto et ultimo quæritur, Qualiter differat a mansuetudine, et misericor- differat a mansuetudine, et misericor- dia ? dia ?

Videtur autem a mansuetudine non Videtur autem a mansuetudine non differre quia Glossa super Matth. v et differre quia Glossa super Matth. v et VI, reducit ad mansuetudinem: ergo VI, reducit ad mansuetudinem: ergo pietas est mansuetudo vel mititas. pietas est mansuetudo vel mititas.

663 663

Eadem enim non videtur differre a mi- Eadem enim non videtur differre a mi- sericordia quia Glossa, I ad Timoth. sericordia quia Glossa, I ad Timoth. 8, reducit ad misericordiam. Et simi- 8, reducit ad misericordiam. Et simi- liter Glossa super Job, xxx1, 19: et istæ liter Glossa super Job, xxx1, 19: et istæ Glossæ supra positæ sunt, nec hic opor- Glossæ supra positæ sunt, nec hic opor-

IV, IV,

tet eas iterare. tet eas iterare.

SOLUTIO. Facile est respondere ad hæc SOLUTIO. Facile est respondere ad hæc secundum prædicta: quia Glossa non secundum prædicta: quia Glossa non intendit, quod pietas sit mititas vel mise- intendit, quod pietas sit mititas vel mise- ricordia, sed quod habeat cum eis affini- ricordia, sed quod habeat cum eis affini- tatem cum enim duo sunt de constitu- tatem cum enim duo sunt de constitu- tione pietatis, scilicet benevolentia per tione pietatis, scilicet benevolentia per quam diffinitur ex parte affectus quem quam diffinitur ex parte affectus quem informat, et objectum quod est imago informat, et objectum quod est imago præcipue immersa miseriis, ex quibus præcipue immersa miseriis, ex quibus est indigentia ut juvetur. Ex parte affe- est indigentia ut juvetur. Ex parte affe- ctus accedit ad mititatem vel mansuetu- ctus accedit ad mititatem vel mansuetu- dinem cujus est benevole affici circa dinem cujus est benevole affici circa omnes, et non provocare injuriis. Ex omnes, et non provocare injuriis. Ex parte autem effectus sive operis conjun- parte autem effectus sive operis conjun- gitur misericordiæ, cum tamen substan- gitur misericordiæ, cum tamen substan- tialiter disjuncta sit ab utraque, ut per ea tialiter disjuncta sit ab utraque, ut per ea quæ in primo problemate dicta sunt, fa- quæ in primo problemate dicta sunt, fa- cile est videre. cile est videre.

Solutio. Solutio.

664 664

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXVI. DISTINCTIO XXXVI.

De connexione habituum gratuitorum. De connexione habituum gratuitorum.

A. De connexione virtutum quæ non separantur. A. De connexione virtutum quæ non separantur.

Solet etiam quæri, Utrum virtutes ita sint sibi conjunctæ, ut separatim Solet etiam quæri, Utrum virtutes ita sint sibi conjunctæ, ut separatim non possint possideri ab aliquo : sed qui unam habet, omnes habeat? De non possint possideri ab aliquo : sed qui unam habet, omnes habeat? De hoc etiam Hieroymus ait: Omnes virtutes sibi hærent: ut qui una caruerit, hoc etiam Hieroymus ait: Omnes virtutes sibi hærent: ut qui una caruerit, omnibus careat. Qui ergo unam habet, omnes habet. Quod quidem pro- omnibus careat. Qui ergo unam habet, omnes habet. Quod quidem pro- babile est. Cum enim charitas mater sit omnium virtutum : in quocumque babile est. Cum enim charitas mater sit omnium virtutum : in quocumque mater ipsa est, scilicet charitas, et cuncti filii ejus, id est, virtutes recte mater ipsa est, scilicet charitas, et cuncti filii ejus, id est, virtutes recte fore creduntur. Unde Augustinus: Ubi charitas est, quid est quod possit fore creduntur. Unde Augustinus: Ubi charitas est, quid est quod possit deesse? ubi autem non est, quid est quod possit prodesse²? Cur ergo non deesse? ubi autem non est, quid est quod possit prodesse²? Cur ergo non dicimus, Qui hane virtutem habet, omnes habet, cum plenitudo legis sit dicimus, Qui hane virtutem habet, omnes habet, cum plenitudo legis sit charitas ? quæ quanto magis est in homine, tanto magis est virtute præ- charitas ? quæ quanto magis est in homine, tanto magis est virtute præ- ditus: quanto vero minus, tanto minus inest virtus: et quanto minus inest ditus: quanto vero minus, tanto minus inest virtus: et quanto minus inest virtus, tanto magis inest vitium. virtus, tanto magis inest vitium.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Solet etiam quæri, Utrum virtutes « Solet etiam quæri, Utrum virtutes ita sint sibi conjunctæ, etc. » ita sint sibi conjunctæ, etc. »

Hæc distinctio dividitur contra totum Hæc distinctio dividitur contra totum tractatum præcedentem de habitibus in- tractatum præcedentem de habitibus in- fusis: quia hic quæritur de comparatione fusis: quia hic quæritur de comparatione horum habituum ad invicem. horum habituum ad invicem.

1 S. HIERONYMUS, Comment. ad cap. LVI Isaiæ, 1 S. HIERONYMUS, Comment. ad cap. LVI Isaiæ, in principio. in principio.

Et dividitur in tres partes secundum Et dividitur in tres partes secundum triplicem comparationem: in quarum triplicem comparationem: in quarum prima agit de virtutum connexione in prima agit de virtutum connexione in subjecto. In secunda quæritur, Utrum subjecto. In secunda quæritur, Utrum habitæ simul virtutes etiam necessario habitæ simul virtutes etiam necessario sint pares? et hæc incipit, ibi, B, « Utrum sint pares? et hæc incipit, ibi, B, « Utrum vero pariter quis omnes possideat, etc. » vero pariter quis omnes possideat, etc. » In tertia, agit de relatione charitatis ad In tertia, agit de relatione charitatis ad alias et ad opera præceptorum, ibi, C, alias et ad opera præceptorum, ibi, C, « Cumque duo sint præcepta charitatis, « Cumque duo sint præcepta charitatis,

etc. » etc. »

2 S. AUGUSTINUS, Super Joannem, tract. 83. 2 S. AUGUSTINUS, Super Joannem, tract. 83.

IN III SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 1.

665 665

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An virtutes politicæ sunt connexæ ? An virtutes politicæ sunt connexæ ?

Incidit autem triplex quæstio circa Incidit autem triplex quæstio circa primam partem istius distinctionis. Pri- primam partem istius distinctionis. Pri- mo enim quæritur, Utrum virtutes poli- mo enim quæritur, Utrum virtutes poli- ticæ connexæ sint? ticæ connexæ sint?

Et si non sint connexæ politicæ, quæ- Et si non sint connexæ politicæ, quæ- ritur secundo, utrum theologica neces- ritur secundo, utrum theologica neces- sario sunt connexæ ? sario sunt connexæ ?

Tertio, si sint connexæ virtutes theo- Tertio, si sint connexæ virtutes theo- logicæ, utrum etiam vitia vel peccata logicæ, utrum etiam vitia vel peccata connexa sint vel non? connexa sint vel non?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Dicit Bernardus in libro primo de 1. Dicit Bernardus in libro primo de Consideratione ad Eugenium Papam : Consideratione ad Eugenium Papam : « Advertere est suavissimum quemdam « Advertere est suavissimum quemdam concentum complexumque virtutum, at- concentum complexumque virtutum, at- que alteram pendere ex altera: sicut hoc que alteram pendere ex altera: sicut hoc loco vides fortitudinis matrem esse pru- loco vides fortitudinis matrem esse pru- dentiam, nec fortitudinem sed temerita- dentiam, nec fortitudinem sed temerita- tem esse quemlibet ausum, quem non tem esse quemlibet ausum, quem non parturivit prudentia ¹. » Ergo videtur, parturivit prudentia ¹. » Ergo videtur, quod virtutes sint connexæ. quod virtutes sint connexæ.

2. Item, Bernardus, ibidem: « Modum 2. Item, Bernardus, ibidem: « Modum in omni virtute justitia quærit, pruden- in omni virtute justitia quærit, pruden- tia invenit, vindicat fortitudo, temperan- tia invenit, vindicat fortitudo, temperan- tia possidet. » Cum igitur hæc necessa- tia possidet. » Cum igitur hæc necessa- ria sint in qualibet virtute, videntur po- ria sint in qualibet virtute, videntur po- liticæ virtutes esse connexæ. liticæ virtutes esse connexæ.

3. Item, Seneca dicit: « Omne quod 3. Item, Seneca dicit: « Omne quod bene fit, juste fit, fortiter fit, et tempe- bene fit, juste fit, fortiter fit, et tempe- rate » sed cujuslibet virtutis opus bene rate » sed cujuslibet virtutis opus bene fit ergo juste fit fortiter et temperate: fit ergo juste fit fortiter et temperate: ergo in quolibet opere virtutis concurrunt ergo in quolibet opere virtutis concurrunt quatuor virtutes, et non possunt concur- quatuor virtutes, et non possunt concur- rere ad opus nisi sint connexæ in sub- rere ad opus nisi sint connexæ in sub- jecto operante ergo sunt connexæ. jecto operante ergo sunt connexæ.

4. Item, Tullius: « Si unam de cortinis 4. Item, Tullius: « Si unam de cortinis tuis amiseris, poteris dicere supellectilem tuis amiseris, poteris dicere supellectilem

1 S. BERNARDUS, Lib. I de Consideratione, 1 S. BERNARDUS, Lib. I de Consideratione,

tuam tibi salvam: si autem unam de vir- tuam tibi salvam: si autem unam de vir- tutibus amiseris, nullam te habiturum tutibus amiseris, nullam te habiturum necesse est confitearis. « Ergo habita una necesse est confitearis. « Ergo habita una habentur omnes, et amissa una amit- habentur omnes, et amissa una amit- tuntur omnes virtutes. tuntur omnes virtutes.

ફ્ ફ્

5. Item, Hieronymus ad Pamachium: 5. Item, Hieronymus ad Pamachium: « Quatuor virtutes describunt Stoici ita « Quatuor virtutes describunt Stoici ita sibi esse connexas et mutuo cohærentes, sibi esse connexas et mutuo cohærentes, ut qui unam non habuerit, omnibus ut qui unam non habuerit, omnibus careat: et qui unam habuerit, omnes careat: et qui unam habuerit, omnes habeat. » habeat. »

6. Item, Augustinus ad Hieronymum: 6. Item, Augustinus ad Hieronymum: << Mihi videntur Stoici falli, qui proficien- << Mihi videntur Stoici falli, qui proficien- tem hominem nolunt habere omnino tem hominem nolunt habere omnino sapientiam sed tunc solum cum est per- sapientiam sed tunc solum cum est per- fectus, dicunt eum esse sapientem. » fectus, dicunt eum esse sapientem. » Ergo videtur, quod secundum Augusti- Ergo videtur, quod secundum Augusti- num, proficiens et perfectus sit omnino num, proficiens et perfectus sit omnino sapiens: non autem est omnino sapiens, sapiens: non autem est omnino sapiens, nisi sit sapiens secundum quamlibet vir- nisi sit sapiens secundum quamlibet vir- tutem ergo ipse habet omnem virtu- tutem ergo ipse habet omnem virtu- tem ergo qui unam habet, omnes ha- tem ergo qui unam habet, omnes ha- bet ergo virtutes sunt connexæ. bet ergo virtutes sunt connexæ.

7. Ad idem videtur esse ratio sic: Sicut 7. Ad idem videtur esse ratio sic: Sicut se habet potentia ad potentiam, ita habi- se habet potentia ad potentiam, ita habi- tus ad habitum: sed inferiores potentiæ tus ad habitum: sed inferiores potentiæ quæ sunt partes animæ sensibilis, sicut quæ sunt partes animæ sensibilis, sicut concupiscibilis, et irascibilis, non sunt concupiscibilis, et irascibilis, non sunt ordinatæ et perfectæ nisi per rationem : ordinatæ et perfectæ nisi per rationem : ergo habitus perficientes eas, non erunt ergo habitus perficientes eas, non erunt perfecti sine habitibus perficientibus ra- perfecti sine habitibus perficientibus ra- tionem habitus autem inferiorum sunt tionem habitus autem inferiorum sunt temperantia et fortitudo, et habitus ra- temperantia et fortitudo, et habitus ra- tionis sunt prudentia et justitia: ergo tionis sunt prudentia et justitia: ergo temperantia et fortitudo sunt connexæ temperantia et fortitudo sunt connexæ justitiæ et prudentiæ. justitiæ et prudentiæ.

8. Item, Prudentia est virtus ea quibus 8. Item, Prudentia est virtus ea quibus adjuvatur, ab his quibus impeditur, saga- adjuvatur, ab his quibus impeditur, saga- citer eligens non autem eligit nisi in citer eligens non autem eligit nisi in materia justitiæ, vel temperantiæ, vel materia justitiæ, vel temperantiæ, vel fortitudinis ergo prudentia non est sine fortitudinis ergo prudentia non est sine illis et eadem ratione nec iste sine ista: illis et eadem ratione nec iste sine ista: ergo connexæ sunt virtutes. ergo connexæ sunt virtutes.

9. Item, Scire eligere exigitur in quo- 9. Item, Scire eligere exigitur in quo- libet opere virtutum, etc., et hoc est pru- libet opere virtutum, etc., et hoc est pru- dentiæ ergo prudentia requiritur in dentiæ ergo prudentia requiritur in quolibet opere virtutis. quolibet opere virtutis.

cap. 8. cap. 8.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

666 666

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Similiter cum opus cujuslibet virtutis Similiter cum opus cujuslibet virtutis sit inter superfluum et diminutum, ne- sit inter superfluum et diminutum, ne- cesse est in quolibet opere virtutis requiri cesse est in quolibet opere virtutis requiri temperantiam et cum opus virtutis sit temperantiam et cum opus virtutis sit ut debet, videtur adesse justitia : ergo ut debet, videtur adesse justitia : ergo videtur, quod omnes sint sibi connexæ videtur, quod omnes sint sibi connexæ in quolibet opere virtutis. in quolibet opere virtutis.

10. Item, Circa difficile est omnis vir- 10. Item, Circa difficile est omnis vir- tus difficile vindicat sibi fortitudo, ut tus difficile vindicat sibi fortitudo, ut dicit Bernardus: ergo fortitudo exigitur dicit Bernardus: ergo fortitudo exigitur in quolibet opere virtutis. in quolibet opere virtutis.

11. Item, Qui castus est, habet virtu- 11. Item, Qui castus est, habet virtu- tem sed qui castitatem habet, castus tem sed qui castitatem habet, castus est ergo qui virtutem habet, virtuosus est ergo qui virtutem habet, virtuosus est: ergo non est vitiosus: ergo a primo est: ergo non est vitiosus: ergo a primo qui castitatem habet, non est vitiosus: qui castitatem habet, non est vitiosus: sed vitiosus est aliquis ab uno vitio : ergo sed vitiosus est aliquis ab uno vitio : ergo nullum vitium inest ei qui castitatem nullum vitium inest ei qui castitatem habet ergo insunt ei opposita vitiorum, habet ergo insunt ei opposita vitiorum, quæ sunt singulæ virtutes: ergo qui ca- quæ sunt singulæ virtutes: ergo qui ca- stitatem habet, omnes virtutes habet : stitatem habet, omnes virtutes habet : ergo connexæ sunt virtutes. ergo connexæ sunt virtutes.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Augustinus dicit ad Hieronymum, 1. Augustinus dicit ad Hieronymum, quod non est divina scientia qua dicitur, quod non est divina scientia qua dicitur, quod qui habet unam, habet omnes. Ergo quod qui habet unam, habet omnes. Ergo videtur, quod non necessario est vera. videtur, quod non necessario est vera.

2. Item, Politicæ virtutes generantur 2. Item, Politicæ virtutes generantur ex actibus actus autem divisi sunt et ex actibus actus autem divisi sunt et divisim adsunt: ergo et habitus geniti ex divisim adsunt: ergo et habitus geniti ex illis : ergo videtur, quod non necessario illis : ergo videtur, quod non necessario simul sunt virtutes. simul sunt virtutes.

3. Item, Aliquis in opere est castus et 3. Item, Aliquis in opere est castus et avarus sed ab actibus similibus similes avarus sed ab actibus similibus similes habitus relinquuntur: ergo innascitur ei habitus relinquuntur: ergo innascitur ei habitus castitatis et avaritiæ: sed cum habitus castitatis et avaritiæ: sed cum habitu avaritiæ non potest inesse libera- habitu avaritiæ non potest inesse libera- litas ergo habens castitatem, non neces- litas ergo habens castitatem, non neces- sario habet liberalitatem: non ergo qui sario habet liberalitatem: non ergo qui habet unam, habet omnes. habet unam, habet omnes.

SOLUTIO. Dicendum, quod etiam inter SOLUTIO. Dicendum, quod etiam inter Philosophos plures fuerunt contentiones Philosophos plures fuerunt contentiones circa hanc malitiam. Quidam enim dice- circa hanc malitiam. Quidam enim dice- bant, quod operationes non generant vir- bant, quod operationes non generant vir- tutes, sed tantum disponunt aliquem ad tutes, sed tantum disponunt aliquem ad suscipiendum, et virtutes dantur a sub- suscipiendum, et virtutes dantur a sub- stantiis separatis in perfectione sapientiæ stantiis separatis in perfectione sapientiæ supra quatuor affectiones naturales, sci- supra quatuor affectiones naturales, sci-

una una

licet timorem, spem, gaudium, et tristi- licet timorem, spem, gaudium, et tristi- tiam sive perturbationem. Et dicebant, tiam sive perturbationem. Et dicebant, quod tres affectus ordinati manent in quod tres affectus ordinati manent in sapiente in collatione virtutis, et non per- sapiente in collatione virtutis, et non per- turbatio sive tristitia, quæ non cadit in turbatio sive tristitia, quæ non cadit in sapientem. Et hæc fuit opinio Stoicorum: sapientem. Et hæc fuit opinio Stoicorum: et accipiebant rationem virtutis secundum et accipiebant rationem virtutis secundum quod est ultimum de re vel de potentia, quod est ultimum de re vel de potentia, nec dicebant prudentem, qui secundum nec dicebant prudentem, qui secundum quid prudens est, nisi esset prudens uni- quid prudens est, nisi esset prudens uni- versaliter quoad actum omnis virtutis: et versaliter quoad actum omnis virtutis: et ideo isti dicebant, quod habita ideo isti dicebant, quod habita habentur omnes. Et ratio ipsorum potis. habentur omnes. Et ratio ipsorum potis. sima fuit hæc, quod omnis virtus vel est sima fuit hæc, quod omnis virtus vel est in ratione, vel a ratione: unde omnis in ratione, vel a ratione: unde omnis virtus perfectiva rationis est : non est virtus perfectiva rationis est : non est autem perfecta ratio prout competit sa- autem perfecta ratio prout competit sa- pienti cujus est ordinare et non ordinari, pienti cujus est ordinare et non ordinari, nisi sit perfecta in se et in subditis viri- nisi sit perfecta in se et in subditis viri- bus hoc autem non contingit per virtu- bus hoc autem non contingit per virtu- tem unam, sed per virtutem omnium: et tem unam, sed per virtutem omnium: et ideo dicebant oportere adesse omnem ideo dicebant oportere adesse omnem virtutem ad perfectionem sapientis. Eum virtutem ad perfectionem sapientis. Eum autem qui non est sapiens, sed exercetur autem qui non est sapiens, sed exercetur in opere alicujus virtutum, dicebant esse in opere alicujus virtutum, dicebant esse in dispositione, et nullam virtutem ha- in dispositione, et nullam virtutem ha- bere eo quod operatio non generat vir- bere eo quod operatio non generat vir- tutem, sed datur ab intelligentiis quæ tutem, sed datur ab intelligentiis quæ sunt substantiæ separate. Et hoc accipi- sunt substantiæ separate. Et hoc accipi- tur ex verbis Augustini supra inductis, tur ex verbis Augustini supra inductis, ubi dixit, quod Stoici proficientem nole- ubi dixit, quod Stoici proficientem nole- bant omnino virtutem habere, sed per- bant omnino virtutem habere, sed per- fectam tantum. Quia vero Augustinus fectam tantum. Quia vero Augustinus hanc sententiam non approbat, ideo aliter hanc sententiam non approbat, ideo aliter dicendum est secundum Aristotelem in dicendum est secundum Aristotelem in Ethicis, scilicet quod politicæ virtutes Ethicis, scilicet quod politicæ virtutes generationem habent ab operibus, si sunt generationem habent ab operibus, si sunt consuetudinales: vel ab experimento et consuetudinales: vel ab experimento et tempore, si sunt intellectuales et quia tempore, si sunt intellectuales et quia generantia connexa non sunt, ideo virtu- generantia connexa non sunt, ideo virtu- tes connexionem non habent. tes connexionem non habent.

AD OMNES autem auctoritates, quæ Ad auctor AD OMNES autem auctoritates, quæ Ad auctor primo inducuntur, est una solutio, sci- primo inducuntur, est una solutio, sci- licet quod quidam sunt generales actus licet quod quidam sunt generales actus virtutum, penes quos non distinguuntur: virtutum, penes quos non distinguuntur: et quoad illos aliquid est de qualibet in et quoad illos aliquid est de qualibet in qualibet virtute: eligibile enim est in qualibet virtute: eligibile enim est in qualibet, sed hoc non est prudentiæ pro- qualibet, sed hoc non est prudentiæ pro- prium. Similiter difficile est in qualibet, prium. Similiter difficile est in qualibet,

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Md 9 et 10 Md 9 et 10

IN III SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 2. IN III SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 2.

sed hoc non est fortitudinis proprium, sed hoc non est fortitudinis proprium, sed potius difficile circa materiam deter- sed potius difficile circa materiam deter- minatam quæ est passio illata secundum minatam quæ est passio illata secundum sensum tactus. Similiter modus se- sensum tactus. Similiter modus se- cundum superfluum et diminutum, est cundum superfluum et diminutum, est in qualibet, sed hoc non est proprium in qualibet, sed hoc non est proprium temperantiæ, sed potius in materia pas- temperantiæ, sed potius in materia pas- sionum innatarum circa delectabile gu- sionum innatarum circa delectabile gu- stus et tactus. Debitum etiam quod est stus et tactus. Debitum etiam quod est in qualibet virtute non est debitum ju- in qualibet virtute non est debitum ju- stitiæ, sed potius in materia ordinata ad stitiæ, sed potius in materia ordinata ad proximum secundum jus naturale vel proximum secundum jus naturale vel positivum. Dicendum ergo, quod con- positivum. Dicendum ergo, quod con- centus est in virtutibus quoad id quod centus est in virtutibus quoad id quod generaliter circuit omne opus: sed hoc generaliter circuit omne opus: sed hoc habito non necessario habentur virtutes habito non necessario habentur virtutes omnes in speciali, quia hoc non est vir- omnes in speciali, quia hoc non est vir- tutis alicujus secundum speciem, nisi per tutis alicujus secundum speciem, nisi per adaptationem: sed est dispositio materiæ adaptationem: sed est dispositio materiæ in genere in qua postea propriam ratio- in genere in qua postea propriam ratio- nem accipiat virtus hæc vel illa. nem accipiat virtus hæc vel illa.

AD ID quod objicitur per rationem, di- AD ID quod objicitur per rationem, di- cendum quod hoc est verum: quia ha- cendum quod hoc est verum: quia ha- bitus rationis regit habitum irascibilis bitus rationis regit habitum irascibilis et concupiscibilis, sicut potentia regit et concupiscibilis, sicut potentia regit potentiam sed ex hoc non sequitur, potentiam sed ex hoc non sequitur, quod habita una habeatur alia, nisi se- quod habita una habeatur alia, nisi se- cundum quid qui enim castus est, habet cundum quid qui enim castus est, habet prudentiam quoad electionem ejus quod prudentiam quoad electionem ejus quod exigitur ad castitatem, sed non pruden- exigitur ad castitatem, sed non pruden- tiam simpliciter, et de fortitudine quan- tiam simpliciter, et de fortitudine quan- doque nihil habet secundum quod pro- doque nihil habet secundum quod pro- prie fortitudo accipitur. prie fortitudo accipitur.

AD ALIUD dicendum, quod prudentia AD ALIUD dicendum, quod prudentia potest haberi secundum quid in unaqua- potest haberi secundum quid in unaqua- que divisim sed non oportet, quod ha- que divisim sed non oportet, quod ha- bita aliqua illarum habeatur alia simpli- bita aliqua illarum habeatur alia simpli- citer vel etiam, quod habita una ha- citer vel etiam, quod habita una ha- beantur aliæ : quia multi sunt e contrario beantur aliæ : quia multi sunt e contrario operantes. operantes.

AD ALIUD dicendum, quod difficile et AD ALIUD dicendum, quod difficile et modus quæ sunt in opere virtutis in ge- modus quæ sunt in opere virtutis in ge- nere, non sunt proprie fortitudinis et nere, non sunt proprie fortitudinis et temperantiæ, nisi secundum, quid, et per temperantiæ, nisi secundum, quid, et per appropriationem et ideo non oportet, appropriationem et ideo non oportet, quod propter illud habeantur simpliciter, quod propter illud habeantur simpliciter, sed habentur secundum quid tantum. sed habentur secundum quid tantum.

II ad Corinth VI, 15: Quæ conventio Christi II ad Corinth VI, 15: Quæ conventio Christi

667 667

AD ULTIMUM dicendum, quod qui habet AD ULTIMUM dicendum, quod qui habet castitatein, est castus: sed non sequi- castitatein, est castus: sed non sequi- tur, quod sit virtuosus: quia virtuosus tur, quod sit virtuosus: quia virtuosus dicit plus quam genus castitatis, scilicet dicit plus quam genus castitatis, scilicet plenitudinem, quæ non inest nisi perci- plenitudinem, quæ non inest nisi perci- piendo omnes species. Unde non est ibi piendo omnes species. Unde non est ibi processus a specie ad genus tantum, sed processus a specie ad genus tantum, sed a speciei habitu ad habitum generis cum a speciei habitu ad habitum generis cum accidente quod est habitudo participa- accidente quod est habitudo participa- tionis cum omnibus speciebus et ideo tionis cum omnibus speciebus et ideo non valet argumentatio sicut nec hæc : non valet argumentatio sicut nec hæc : iste est homo: ergo ipse participat ani- iste est homo: ergo ipse participat ani- mal secundum quamlibet speciem. mal secundum quamlibet speciem.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An virtutes theologicæ sunt connexæ ? An virtutes theologicæ sunt connexæ ?

Secundo quæritur, Utrum virtutes Secundo quæritur, Utrum virtutes theologicæ sibi sint connexæ ? theologicæ sibi sint connexæ ?

Videtur autem, quod sic. Videtur autem, quod sic.

1. Perfectio enim debet respondere 1. Perfectio enim debet respondere perfecto perfectum autem quod est ani- perfecto perfectum autem quod est ani- ma, non est sine partibus virium in una ma, non est sine partibus virium in una substantia unitis: ergo perfectio quæ est substantia unitis: ergo perfectio quæ est gratia, non est sine virtutibus unitis in gratia, non est sine virtutibus unitis in substantia gratiæ. substantia gratiæ.

2. Item, Non est conventio Christi ad 2. Item, Non est conventio Christi ad Belial ergo non potest aliquis simul Belial ergo non potest aliquis simul esse vas Dei et vas diaboli : sed per vir- esse vas Dei et vas diaboli : sed per vir- tutem theologicam informatam gratia tutem theologicam informatam gratia est aliquis vas Dei et templum : ergo est aliquis vas Dei et templum : ergo ipse non est vas diaboli : sed per quodli- ipse non est vas diaboli : sed per quodli- bet vitium esset vas diaboli : ergo nul- bet vitium esset vas diaboli : ergo nul- lum vitium habet: sed vitia non expel- lum vitium habet: sed vitia non expel- luntur nisi per virtutes oppositas: ergo luntur nisi per virtutes oppositas: ergo ipse habet omnem virtutem, qui habet ipse habet omnem virtutem, qui habet unam gratia informatam. unam gratia informatam.

3. Item, Augustinus dicit, quod « im- 3. Item, Augustinus dicit, quod « im- pium est a Deo dimidiam sperare ve- pium est a Deo dimidiam sperare ve- niam » ergo qui veniam accipit peccati niam » ergo qui veniam accipit peccati per unam virtutem expellentem pecca- per unam virtutem expellentem pecca- tum, ipse accipit veniam secundum om- tum, ipse accipit veniam secundum om-

ad Belial? ad Belial?

Ad 11, Ad 11,

Sed contra. Sed contra.

668 668

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nem virtutem quodlibet peccatum ex- nem virtutem quodlibet peccatum ex- pellentem ergo qui habet unam, habet pellentem ergo qui habet unam, habet

omnes. omnes.

Item, Qui habet charitatem, habet per- Item, Qui habet charitatem, habet per- fectionem ad meritum : ergo habet omne fectionem ad meritum : ergo habet omne id quo potest mereri: sed hoc est quæ- id quo potest mereri: sed hoc est quæ- libet virtus ergo ipse habet quamlibet libet virtus ergo ipse habet quamlibet

virtutem. virtutem.

4. Item, Isa. LXVI, 11, super illud: 4. Item, Isa. LXVI, 11, super illud: Venter meus ad Moab quasi cithara so- Venter meus ad Moab quasi cithara so- nabit, dicit Glossa: « Cithara sonum nabit, dicit Glossa: « Cithara sonum compositum non emittit, si una chorda compositum non emittit, si una chorda corrupta fuerit. Sic spiritus vel venter corrupta fuerit. Sic spiritus vel venter Prophetæ si una virtutum defuerit, dulce Prophetæ si una virtutum defuerit, dulce melos non resonabit. » Ergo oportet ad- melos non resonabit. » Ergo oportet ad-

esse omnes. esse omnes.

5. Item, Jacob. II, 10: Quicumque to- 5. Item, Jacob. II, 10: Quicumque to- tam legem servaverit, offendat autem in tam legem servaverit, offendat autem in uno, factus est omnium reus. Ergo ab uno, factus est omnium reus. Ergo ab oppositis qui habet unam, habet om- oppositis qui habet unam, habet om-

nes. nes.

6. Item, Super illud: Feci judicium, 6. Item, Super illud: Feci judicium, etc., dicit Glossa : « A parte totum, ut etc., dicit Glossa : « A parte totum, ut qui unam habet, omnes habeat: et qui qui unam habet, omnes habeat: et qui una caret, omnibus careat. » una caret, omnibus careat. »

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Si quis habet unam, habet omnes: 1. Si quis habet unam, habet omnes: sed Christus habuit unam, quia charita- sed Christus habuit unam, quia charita- tem ergo habuit fidem, quod falsum est. tem ergo habuit fidem, quod falsum est. Eadem objectio est de beatis qui habent Eadem objectio est de beatis qui habent charitatem, et non habent fidem. charitatem, et non habent fidem.

2. Si forte dicatur, quod hoc quod di- 2. Si forte dicatur, quod hoc quod di- citur, Qui habet unam, habet omnes, in- citur, Qui habet unam, habet omnes, in- telligitur secundum statum puri viatoris : telligitur secundum statum puri viatoris : tunc adhuc instantia est: quia innocens tunc adhuc instantia est: quia innocens habet charitatem, et non habet pœniten- habet charitatem, et non habet pœniten- tiam. tiam.

3. Item, Habens charitatem non ne- 3. Item, Habens charitatem non ne- cessario habet virginitatem. cessario habet virginitatem.

4. Et si dicatur, quod virginitas dicit 4. Et si dicatur, quod virginitas dicit virtutem cum statu: et virtus sine tali virtutem cum statu: et virtus sine tali statu haberi potest. Objicitur adhuc de statu haberi potest. Objicitur adhuc de perseverantia sine qua non est salus: et perseverantia sine qua non est salus: et constat, quod qui habet charitatem, non constat, quod qui habet charitatem, non necessario habet perseverantiam. necessario habet perseverantiam.

5. Item, Nos videmus expresse, quod 5. Item, Nos videmus expresse, quod

1 Psal. cxvi, 121. 1 Psal. cxvi, 121.

2 Cf. II Sententiarum, Dist. XXVI et XXVII. 2 Cf. II Sententiarum, Dist. XXVI et XXVII.

qui habet fidem et spem, non necessario qui habet fidem et spem, non necessario habet charitatem : non ergo, etc. habet charitatem : non ergo, etc.

6. Item, Crescente charitate, decrescit 6. Item, Crescente charitate, decrescit timor initialis, sicut supra probatum est timor initialis, sicut supra probatum est in Littera ergo timor amittitur : et est in Littera ergo timor amittitur : et est virtus secundum quod virtus generaliter virtus secundum quod virtus generaliter accipitur: non ergo qui habet unam ha- accipitur: non ergo qui habet unam ha-

bet omnes. bet omnes.

7. Item, De quolibet Sancto legitur, 7. Item, De quolibet Sancto legitur, quod non est inventus similis illi: hoc quod non est inventus similis illi: hoc autem non potest esse secundum figuram autem non potest esse secundum figuram corporis vel naturam: ergo refertur ad corporis vel naturam: ergo refertur ad virtutem : ergo quilibet Sanctus habet virtutem : ergo quilibet Sanctus habet virtutem, quam non habet alius : non virtutem, quam non habet alius : non ergo qui, etc. ergo qui, etc.

SOLUTIO. Dicendum, quod virtutes in- SOLUTIO. Dicendum, quod virtutes in- fusæ et formatæ connexæ sunt, ita quod fusæ et formatæ connexæ sunt, ita quod una habita habentur omnes. Hujus au- una habita habentur omnes. Hujus au- tem connexionis tres sunt species. Prima tem connexionis tres sunt species. Prima et præcipua est ex gratia, quæ est totum et præcipua est ex gratia, quæ est totum potentiale ad virtutes: et ideo sicut to- potentiale ad virtutes: et ideo sicut to- tius potentialis perfectio consistit in om- tius potentialis perfectio consistit in om- nibus partibus simul sumptis et in toto nibus partibus simul sumptis et in toto unitis, ita perfectio gratiæ consistit in unitis, ita perfectio gratiæ consistit in omnibus virtutibus simul sumptis et in omnibus virtutibus simul sumptis et in toto unitis. Qualiter autem hoc sit, et toto unitis. Qualiter autem hoc sit, et qualiter differat a virtutibus, quære in qualiter differat a virtutibus, quære in libro II Sententiarum 2. Ad hoc ergo, libro II Sententiarum 2. Ad hoc ergo, quod perfectio gratiæ sit in essentia ani- quod perfectio gratiæ sit in essentia ani- mæ et potentiis, oportet quod virtus om- mæ et potentiis, oportet quod virtus om- nis in gratia infundatur. Secunda ratio nis in gratia infundatur. Secunda ratio est ex charitate, quæ est forma omnis est ex charitate, quæ est forma omnis virtutis in esse meritorio: et ad hoc, virtutis in esse meritorio: et ad hoc, quod formatum proportionetur formæ, quod formatum proportionetur formæ, oportet quod omnes infundantur cum ip- oportet quod omnes infundantur cum ip- sa. Et hoc etiam qualiter sit, quod cha- sa. Et hoc etiam qualiter sit, quod cha- ritas sit forma et finis virtutis, supra in ritas sit forma et finis virtutis, supra in tractatu de charitate notatum est. Tertia tractatu de charitate notatum est. Tertia ratio connexionis est tacta in objiciendo: ratio connexionis est tacta in objiciendo: et hæc est generalis justitiæ justificantis, et hæc est generalis justitiæ justificantis, quæ non permittit inesse aliquod vitium: quæ non permittit inesse aliquod vitium: et cum vitium non expellatur formaliter et cum vitium non expellatur formaliter nisi per virtutem oppositam, oportet in- nisi per virtutem oppositam, oportet in- esse omnes virtutes. esse omnes virtutes.

Tomo XXVII hujusce novæ editionis. Tomo XXVII hujusce novæ editionis.

Sotutio Sotutio

object, I. object, I.

object. 2. object. 2.

Ad object. 3. Ad object. 3.

dobject. 4 dobject. 4

object 5. object 5.

dobject. 6. dobject. 6.

IN III SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 3. IN III SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 3.

His habitis, planum est respondere ad His habitis, planum est respondere ad objecta in contrarium. objecta in contrarium.

DICENDUM enim ad primum, quod qui DICENDUM enim ad primum, quod qui habet unam, habet omnes, secundum habet unam, habet omnes, secundum hoc quod essentiale et perfectionis est in hoc quod essentiale et perfectionis est in eis et quoad hoc Christus habuit fidem, eis et quoad hoc Christus habuit fidem, quia habuit cognitionem quæ perfectio- quia habuit cognitionem quæ perfectio- nis est in fide, et habuit comprehensio- nis est in fide, et habuit comprehensio- nem quæ sicut perfectio respondet spei. nem quæ sicut perfectio respondet spei. AD ALIUD dicendum, quod poenitentia AD ALIUD dicendum, quod poenitentia dicit virtutem quæ movetur ad detesta- dicit virtutem quæ movetur ad detesta- tionem peccati cum accidente, quod est tionem peccati cum accidente, quod est dolor commissi. Unde quoad substan- dolor commissi. Unde quoad substan- tialem actum est in innocente, qui est tialem actum est in innocente, qui est insurgere in peccatum in quantum pec- insurgere in peccatum in quantum pec- catum est: sed id quod accidit pœniten- catum est: sed id quod accidit pœniten- tiæ, non oportet quod sit in innocente: tiæ, non oportet quod sit in innocente: et ab hoc accidente imponitur nomen et ab hoc accidente imponitur nomen pœnitentiæ: et ideo pœnitentiam non pœnitentiæ: et ideo pœnitentiam non dicitur habere, licet habeat substantiam dicitur habere, licet habeat substantiam virtutis poenitentiæ. virtutis poenitentiæ.

AD ALIUD dicendum, quod virginitas AD ALIUD dicendum, quod virginitas etiam nominat continentiam cum acci- etiam nominat continentiam cum acci- dente ex parte corporis et non est ne- dente ex parte corporis et non est ne- cesse istud accidens adesse cum qualibet cesse istud accidens adesse cum qualibet virtute, licet adsit virtus. virtute, licet adsit virtus.

AD ALIUD dicendum, quod perseveran- AD ALIUD dicendum, quod perseveran- tia dicitur dupliciter, scilicet propositum tia dicitur dupliciter, scilicet propositum perseverandi, et habitus movens ad per- perseverandi, et habitus movens ad per- severandum et iste habetur cum quali- severandum et iste habetur cum quali- bet virtute. Aliter dicendum, quod per- bet virtute. Aliter dicendum, quod per- severantia est consummatio in bono se- severantia est consummatio in bono se- cundum actum, et hæc non datur nisi in cundum actum, et hæc non datur nisi in ultimo instanti vitæ : et ideo illud non ultimo instanti vitæ : et ideo illud non est virtus, sed donum in fine a Deo da- est virtus, sed donum in fine a Deo da- tum et hoc non necesse est habere cum tum et hoc non necesse est habere cum qualibet virtute. qualibet virtute.

AD ALIUD dicendum, quod intelligitur AD ALIUD dicendum, quod intelligitur de virtutibus formatis, non informibus : de virtutibus formatis, non informibus : fides autem et spes quæ sine charitate ha- fides autem et spes quæ sine charitate ha- bentur, sunt informes, et non formatæ. bentur, sunt informes, et non formatæ.

AD ALIUD dicendum, quod crescente AD ALIUD dicendum, quod crescente charitate decrescit imperfectio timoris, charitate decrescit imperfectio timoris, sed essentia timoris Domini permanet in sed essentia timoris Domini permanet in sæculum sæculi et hoc qualiter sit, su- sæculum sæculi et hoc qualiter sit, su- pra in quæstione de timore habitum pra in quæstione de timore habitum est. est.

1 Cf. Jacob. II, 10. 1 Cf. Jacob. II, 10.

669 669

AD ULTIMUM ergo dicendum, quod hoc Ad object.7. AD ULTIMUM ergo dicendum, quod hoc Ad object.7. dicitur de Sanctis quoad usum, et non dicitur de Sanctis quoad usum, et non quoad habitum virtutis. Vel dicitur se- quoad habitum virtutis. Vel dicitur se- cundum quosdam secundum donum gra- cundum quosdam secundum donum gra- tiæ gratis datæ, et non gratum facientis. tiæ gratis datæ, et non gratum facientis. Sed prima solutio probabilior est, et ma- Sed prima solutio probabilior est, et ma- gis competit dictis Sanctorum. gis competit dictis Sanctorum.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An etiam vitia sunt connexa ? An etiam vitia sunt connexa ?

Tertio quæritur, Utrum vitia sint con- Tertio quæritur, Utrum vitia sint con- nexa sicut virtutes? nexa sicut virtutes?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Sicut opera bona et virtutes radi- 1. Sicut opera bona et virtutes radi- cem habent charitatem, ita mala habent cem habent charitatem, ita mala habent libidinem ex qua oriuntur : ergo sicut libidinem ex qua oriuntur : ergo sicut virtutes connexæ sunt propter radicem virtutes connexæ sunt propter radicem charitatis, sic vitia connexa sunt per li- charitatis, sic vitia connexa sunt per li- bidinis radicem. bidinis radicem.

2. Item, Si inest alicui vitium, nulla 2. Item, Si inest alicui vitium, nulla virtutum inest: ergo inest privatio omnis virtutum inest: ergo inest privatio omnis virtutis ergo cui inest generaliter priva- virtutis ergo cui inest generaliter priva- tio omnis virtutis, illi inest generaliter tio omnis virtutis, illi inest generaliter omne vitium ergo qui habet unum vi- omne vitium ergo qui habet unum vi- tium, habet omne vitium : ergo vitia tium, habet omne vitium : ergo vitia sunt connexa sicut virtutes. sunt connexa sicut virtutes.

3. Item, Qui offendit in uno, factus 3. Item, Qui offendit in uno, factus est omnium reus 1: non autem reus est est omnium reus 1: non autem reus est omnium nisi per vitia opposita omnibus : omnium nisi per vitia opposita omnibus : ergo inest ei omne vitium: ergo sunt ergo inest ei omne vitium: ergo sunt connexa, ut videtur. connexa, ut videtur.

4. Item, Si inesset aliqua virtus et ali- 4. Item, Si inesset aliqua virtus et ali- quod vitium simul, esset aliquis bonus et quod vitium simul, esset aliquis bonus et malus hoc autem esse non potest: ergo malus hoc autem esse non potest: ergo qui malus est, universaliter est malus : qui malus est, universaliter est malus : non autem universaliter est malus nisi non autem universaliter est malus nisi secundum quodlibet vitium: ergo habet secundum quodlibet vitium: ergo habet quodlibet vitium: ergo sunt connexa. quodlibet vitium: ergo sunt connexa. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Si connexa sunt vitia: ergo infun- Sed contra. 1. Si connexa sunt vitia: ergo infun- Sed contra. duntur omnia aliquo uno infuso: quod duntur omnia aliquo uno infuso: quod

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

670 670

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

falsum est, quia non infunditur, sed cau- falsum est, quia non infunditur, sed cau- santur a nobis. santur a nobis.

2. Item, Nullum vitium est quod non 2. Item, Nullum vitium est quod non causetur ab operibus nostris : sed nostra causetur ab operibus nostris : sed nostra opera sunt divisa: ergo et vitia non er- opera sunt divisa: ergo et vitia non er- go habito uno habentur omnia. Et quia go habito uno habentur omnia. Et quia ad hoc facile est objicere, sufficiat quod ad hoc facile est objicere, sufficiat quod objectum est. objectum est.

SOLUTIO. Dicendum, quod vitia non SOLUTIO. Dicendum, quod vitia non sunt connexa propter causam quæ tacta sunt connexa propter causam quæ tacta est in ultima objectione: quia scilicet est in ultima objectione: quia scilicet causantur ab operibus divisim, quorum causantur ab operibus divisim, quorum uno habito non habetur reliquum : et uno habito non habetur reliquum : et ideo nec vitia relicta ex illis sibi sunt ideo nec vitia relicta ex illis sibi sunt conjuncta, ita quod uno inhærente inhæ- conjuncta, ita quod uno inhærente inhæ- reat aliud. reat aliud.

: :

AD PRIMUM ergo dicendum, quod libi- AD PRIMUM ergo dicendum, quod libi- do non est unius rationis, quæ est in vi- do non est unius rationis, quæ est in vi- tiis sed potius distinguuntur secundum tiis sed potius distinguuntur secundum delectabilia objecta, quæ diversa sunt se- delectabilia objecta, quæ diversa sunt se- cundum rationem. Sed non sic est de cundum rationem. Sed non sic est de charitate quia charitas est amor sum- charitate quia charitas est amor sum- mi boni, quod semper unum et idem est mi boni, quod semper unum et idem est in quocumque ametur, et ideo unit in se in quocumque ametur, et ideo unit in se

virtutes. virtutes.

AD ALIUD dicendum, quod nulla virtu- AD ALIUD dicendum, quod nulla virtu- tum formatarum per gratiam inest ei cui tum formatarum per gratiam inest ei cui inest unum vitium. Sed cum dicitur, inest unum vitium. Sed cum dicitur, quod iste privatus est omni virtute. Di- quod iste privatus est omni virtute. Di- cendum quod duplex est privatio, sicut cendum quod duplex est privatio, sicut etiam in naturis quandoque enim pri- etiam in naturis quandoque enim pri- valio est in materia ex absentia formæ, valio est in materia ex absentia formæ, sicut est in substantialibus formis, quan- sicut est in substantialibus formis, quan-

do unius formæ absentia et præsentia do unius formæ absentia et præsentia facit mutationem : quandoque autem facit mutationem : quandoque autem fundatur in forma contraria: sicut si di- fundatur in forma contraria: sicut si di- camus, Ex non homine fit homo, signi. camus, Ex non homine fit homo, signi. ficamus per non hominem, quod sonat ficamus per non hominem, quod sonat privationem, subjectum humanitatis sine privationem, subjectum humanitatis sine forma, et non formam contrariam huma- forma, et non formam contrariam huma- nitati. Cum autem dicimus, Ex non albo nitati. Cum autem dicimus, Ex non albo fit album, signamus per non album ni- fit album, signamus per non album ni- grum vel medium quod comparatum ad grum vel medium quod comparatum ad album est nigrum: et tunc privatio ponit album est nigrum: et tunc privatio ponit formam contrariam. Ita dicimus priva- formam contrariam. Ita dicimus priva- tum universaliter virtute formata, ita tum universaliter virtute formata, ita quod non supponuntur vitia contraria quod non supponuntur vitia contraria sed nudum subjectum. Et ex illa univer- sed nudum subjectum. Et ex illa univer- sali, privatione non potest inferri, quod sali, privatione non potest inferri, quod insunt vitia quia illa privatio non ponit insunt vitia quia illa privatio non ponit vitium, sed nudum subjectum non ha- vitium, sed nudum subjectum non ha- bens virtutem. bens virtutem.