IN III SENTENT. DIST. XXXIV, E. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, E.

629 629

propter quod delinquimus. Hic timor malus est, qui in primo gradu propter quod delinquimus. Hic timor malus est, qui in primo gradu cum mundo deseritur: quem Dominus prohibet in Evangelio, dicens: cum mundo deseritur: quem Dominus prohibet in Evangelio, dicens: Nolite timere eos qui occidunt corpus, etc. '. Timor autem servilis est, ut Nolite timere eos qui occidunt corpus, etc. '. Timor autem servilis est, ut ait Augustinus 2, cum per timorem gehennæ continet se homo a peccato, ait Augustinus 2, cum per timorem gehennæ continet se homo a peccato, quo præsentiam judicis et poenas metuit, et timore facit quidquid boni fa- quo præsentiam judicis et poenas metuit, et timore facit quidquid boni fa- cit, non timore amittendi æternum bonum quod non amat, sed timore cit, non timore amittendi æternum bonum quod non amat, sed timore patiendi malum quod formidat. Non timet ne perdat amplexus pulcherrimi patiendi malum quod formidat. Non timet ne perdat amplexus pulcherrimi sponsi, sed timet ne mittatur in gehennam. Bonus est iste timor et utilis, sponsi, sed timet ne mittatur in gehennam. Bonus est iste timor et utilis, licet insufficiens: per quem fit paulatim consuetudo justitiæ, et succedit licet insufficiens: per quem fit paulatim consuetudo justitiæ, et succedit initialis timor, quando incipit, quod durum erat amari : et sic incipit ex- initialis timor, quando incipit, quod durum erat amari : et sic incipit ex- cludi servilis timor a charitate, et succedit deinde timor castus sive ami- cludi servilis timor a charitate, et succedit deinde timor castus sive ami- cabilis quo timemus ne sponsus tardet, ne discedat, ne offendamus, ne eo cabilis quo timemus ne sponsus tardet, ne discedat, ne offendamus, ne eo careamus. Timor iste de amore venit. Ille quidem servilis est vilis ³, sed careamus. Timor iste de amore venit. Ille quidem servilis est vilis ³, sed non permanens in æternum, et iste timor divinus comes est per omnes non permanens in æternum, et iste timor divinus comes est per omnes gradus. gradus.

E. Collectio prædictorum. E. Collectio prædictorum.

Et attende, quod quatuor hic distinguuntur timores, cum supra Beda Et attende, quod quatuor hic distinguuntur timores, cum supra Beda duos dixerit esse. Sed Beda humanum timorem prætermisit, et nomine duos dixerit esse. Sed Beda humanum timorem prætermisit, et nomine servilis, duos quos hic distinximus, complexus fuit, scilicet servilem, et servilis, duos quos hic distinximus, complexus fuit, scilicet servilem, et initialem. Amicabilem vero castum dixit. Augustinus quoque servilem et initialem. Amicabilem vero castum dixit. Augustinus quoque servilem et castum timorem aperte discernit, dum epistolæ ad Romanos illum locum castum timorem aperte discernit, dum epistolæ ad Romanos illum locum exponit Non enim accepistis spiritum servitutis iterum in timore, sed exponit Non enim accepistis spiritum servitutis iterum in timore, sed accepistis spiritum adoptionis filiorum Dei, ita dicens: Duo timores in- accepistis spiritum adoptionis filiorum Dei, ita dicens: Duo timores in- sinuantur hîc unus qui est in perfecta charitate, scilicet timor castus: sinuantur hîc unus qui est in perfecta charitate, scilicet timor castus: alter qui non est in charitate, scilicet servilis : in quo quamvis Deo creda- alter qui non est in charitate, scilicet servilis : in quo quamvis Deo creda- tur, non tamen in Deum et si bonum fiat, non tamen bene. Nemo enim tur, non tamen in Deum et si bonum fiat, non tamen bene. Nemo enim invitus bene facit, etiamsi bonum est quod facit. invitus bene facit, etiamsi bonum est quod facit.

1 Matth. x, 28; Luc. XII, 4. 1 Matth. x, 28; Luc. XII, 4.

2 S. AUGUSTINUS, super Psal CXXVII. 2 S. AUGUSTINUS, super Psal CXXVII.

3 Edit. J. Alleaume, utilis. 3 Edit. J. Alleaume, utilis.

* Ad Roman. VIII, 15. * Ad Roman. VIII, 15.

630 630

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

F. De casto et servili plenius agit, tangens interdum de initiali. F. De casto et servili plenius agit, tangens interdum de initiali.

De his eisdem timoribus latius disputat Augustinus, dicens: Cœpit ali- De his eisdem timoribus latius disputat Augustinus, dicens: Cœpit ali- quis credere diem judicii si coepit credere, cœpit et timere. Sed quia ad- quis credere diem judicii si coepit credere, cœpit et timere. Sed quia ad- huc timet, nondum habet fiduciam in die judicii, nondum est in illo per- huc timet, nondum habet fiduciam in die judicii, nondum est in illo per- fecta charitas sed si perfecta in illo esset charitas, non timeret : perfecta fecta charitas sed si perfecta in illo esset charitas, non timeret : perfecta enim charitas faceret perfectam justitiam, et non haberet unde timeret, enim charitas faceret perfectam justitiam, et non haberet unde timeret, imo haberet quare desideraret ut transeat iniquitas, et veniat regnum Dei : imo haberet quare desideraret ut transeat iniquitas, et veniat regnum Dei : ergo timor non est in charitate. Sed in qua charitate? Non in inchoata. ergo timor non est in charitate. Sed in qua charitate? Non in inchoata. In qua ergo? In perfecta perfecta ergo charitas foras mittit timorem: In qua ergo? In perfecta perfecta ergo charitas foras mittit timorem: ergo incipiat timor, quia initium sapientiæ timor Domini 3. Timor enim ergo incipiat timor, quia initium sapientiæ timor Domini 3. Timor enim quasi locum præparat charitati. Cum autem cœperit charitas habitare, pel- quasi locum præparat charitati. Cum autem cœperit charitas habitare, pel- litur timor, qui ei præparavit locum. Quantum enim illa crescit, ille de- litur timor, qui ei præparavit locum. Quantum enim illa crescit, ille de- crescit et quantum illa fit interior, timor pellitur foras: major charitas, crescit et quantum illa fit interior, timor pellitur foras: major charitas, minor timor: minor charitas, major timor. Si autem nullus est timor, non minor timor: minor charitas, major timor. Si autem nullus est timor, non est quo intret charitas : sicut videmus per setam introduci linum quando est quo intret charitas : sicut videmus per setam introduci linum quando aliquid suitur, seta prius intrat, et nisi exeat non succedit linum. Sic aliquid suitur, seta prius intrat, et nisi exeat non succedit linum. Sic timor primo occupat mentem: non autem ibi remanet timor, quia ideo in- timor primo occupat mentem: non autem ibi remanet timor, quia ideo in- travit ut introduceret charitatem. travit ut introduceret charitatem.

G. Quod videtur prædictis adversari. G. Quod videtur prædictis adversari.

Est autem alia sententia quæ videtur huic esse contraria, si non habet Est autem alia sententia quæ videtur huic esse contraria, si non habet pium intellectorem. Dicitur enim in Psalmo : Timor Domini castus per- pium intellectorem. Dicitur enim in Psalmo : Timor Domini castus per- manet in sæculum sæculi 4. Æternum quemdam timorem nobis ostendit, manet in sæculum sæculi 4. Æternum quemdam timorem nobis ostendit, sed castum. Quod si ostendit ille nobis æternum timorem, numquid contra- sed castum. Quod si ostendit ille nobis æternum timorem, numquid contra-

1 S. AUGUSTINUS, Tract. 9, qui est ad cap. IV Epist. I Joannis. 1 S. AUGUSTINUS, Tract. 9, qui est ad cap. IV Epist. I Joannis.

21 Joan. IV, 18 21 Joan. IV, 18

3 Psal, cx, 10; Eccli. 1, 16. 3 Psal, cx, 10; Eccli. 1, 16.

4 Psal. xvII, 10: Tumor Domini sanctus, permanens in sæculum sæculi. 4 Psal. xvII, 10: Tumor Domini sanctus, permanens in sæculum sæculi.

IN II SENTENT. DIST. XXXIV, H. IN II SENTENT. DIST. XXXIV, H.

1 1

631 631

dicit illi ista epistola quæ dicit: Timor non est in charitate: sed perfecta dicit illi ista epistola quæ dicit: Timor non est in charitate: sed perfecta charitas foras mittit timorem ? Hoc enim dictum est per Joannem, illud charitas foras mittit timorem ? Hoc enim dictum est per Joannem, illud dictum est per David. Sed nolite putare alium esse spiritum : si enim dictum est per David. Sed nolite putare alium esse spiritum : si enim unus flatus inflat duas tibias, non potest unus spiritus implere duo corda, unus flatus inflat duas tibias, non potest unus spiritus implere duo corda, et agitare duas linguas? Si spiritu uno, id est, flatu impletæ duæ tibiæ et agitare duas linguas? Si spiritu uno, id est, flatu impletæ duæ tibiæ consonant, impletæ duæ linguæ spiritu Dei dissonare possunt ? imo est consonant, impletæ duæ linguæ spiritu Dei dissonare possunt ? imo est ibi quædam consonantia, est quædam concordia: sed auditorem desiderat ibi quædam consonantia, est quædam concordia: sed auditorem desiderat studiosum, non otiosum. Ecce movit duas linguas spiritus Dei, et audi- studiosum, non otiosum. Ecce movit duas linguas spiritus Dei, et audi- vimus ex una: Timor non est in charitate: audivimus ex alia, Timor vimus ex una: Timor non est in charitate: audivimus ex alia, Timor Domini castus permanet in sæculum sæculi. Quid est hoc ? Disso- Domini castus permanet in sæculum sæculi. Quid est hoc ? Disso- nant? Non. Excute aures, intende melodiam non sine causa hic addidit nant? Non. Excute aures, intende melodiam non sine causa hic addidit castus, illic non addidit: quia est timor aliquis qui dicitur castus, est alius castus, illic non addidit: quia est timor aliquis qui dicitur castus, est alius qui non dicitur castus. Discernamus istos duos timores, et intelligamus qui non dicitur castus. Discernamus istos duos timores, et intelligamus consonantiam tibiarum. Quomodo discernimus? Attendat charitas vestra. consonantiam tibiarum. Quomodo discernimus? Attendat charitas vestra. Sunt homines qui propterea timent Deum, ne mittantur in gehennam: ne Sunt homines qui propterea timent Deum, ne mittantur in gehennam: ne forte ardeant cum diabolo in igne æterno. Ipse est timor qui introducit forte ardeant cum diabolo in igne æterno. Ipse est timor qui introducit charitatem, sed sic venit ut exeat. Si enim propter poenas times Deum, charitatem, sed sic venit ut exeat. Si enim propter poenas times Deum, nondum amas quem sic times: non bona desideras, sed mala caves. Sed nondum amas quem sic times: non bona desideras, sed mala caves. Sed ex eo quia mala caves, corrigis te et incipis bona desiderare: cumque ex eo quia mala caves, corrigis te et incipis bona desiderare: cumque bona desiderare cœperis, erit in te timor castus. Quid est timor castus ? bona desiderare cœperis, erit in te timor castus. Quid est timor castus ? Timere ne amittas ipsa bona, timere Deum ne recedat a te. Cum autem ti- Timere ne amittas ipsa bona, timere Deum ne recedat a te. Cum autem ti- mes Deum ne te deserat præsentia ejus, amplecteris eum, ipso frui desi- mes Deum ne te deserat præsentia ejus, amplecteris eum, ipso frui desi-

deras 2. deras 2.

H. Quomodo distant duo timores, per similitudinem duarum mulierum ostendit. H. Quomodo distant duo timores, per similitudinem duarum mulierum ostendit.

Non potes melius explanare quid intersit inter duos istos timores, quam Non potes melius explanare quid intersit inter duos istos timores, quam si ponas duas mulieres maritatas: quarum unam constituas volentem fa- si ponas duas mulieres maritatas: quarum unam constituas volentem fa- cere adulterium, sed timet ne damnetur a marito. Timet maritum quia ad- cere adulterium, sed timet ne damnetur a marito. Timet maritum quia ad- huc amat nequitiam huic non grata est, sed onerosa mariti præsentia, et huc amat nequitiam huic non grata est, sed onerosa mariti præsentia, et si forte vivit nequiter, timet maritum ne veniat. Tales sunt qui timent diem si forte vivit nequiter, timet maritum ne veniat. Tales sunt qui timent diem judicii. Fac alteram amare virum, et debere illi castos amplexus, nulla se judicii. Fac alteram amare virum, et debere illi castos amplexus, nulla se

1 I Joan. iv, 18. 1 I Joan. iv, 18.

2 S. AUGUSTINUS, In eodem tractatu 9 ad cap. 1v Epist. I Joannis. 2 S. AUGUSTINUS, In eodem tractatu 9 ad cap. 1v Epist. I Joannis.

632 632

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

adulterina immunditia maculare velle: ista optat præsentiam viri. Illa timet adulterina immunditia maculare velle: ista optat præsentiam viri. Illa timet et ista limet. Jam ergo interrogentur quare timeant? Illa dicet: Timeo virum et ista limet. Jam ergo interrogentur quare timeant? Illa dicet: Timeo virum ne veniat. Ista dicet: Timeo virum ne discedat. Illa dicet: Timeo virum ne ne veniat. Ista dicet: Timeo virum ne discedat. Illa dicet: Timeo virum ne damnet. Ista dicet: Timeo virum ne deserat. Pone hæc in animo, et inve- damnet. Ista dicet: Timeo virum ne deserat. Pone hæc in animo, et inve- nies timorem quem foras mittit charitas : et alium timorem castum, per- nies timorem quem foras mittit charitas : et alium timorem castum, per- manentem in sæculum sæculi. Illum timorem perfecta charitas foras mit- manentem in sæculum sæculi. Illum timorem perfecta charitas foras mit- tit, quia ille timor tormentum habet torquetur conscientia peccatorum, tit, quia ille timor tormentum habet torquetur conscientia peccatorum, nondum facta est justificatio. Est ibi quod titillet mentem, quod pungat, nondum facta est justificatio. Est ibi quod titillet mentem, quod pungat, quod stimulet. Stimulat ille timor, sed intrat charitas quæ sanat quod vul. quod stimulet. Stimulat ille timor, sed intrat charitas quæ sanat quod vul. nerat timor. Timor castus facit securitatem in animo. Audivimus duas nerat timor. Timor castus facit securitatem in animo. Audivimus duas tibias, scilicet Joannem et David consonantes. Illa de timore Dei dicit, quo tibias, scilicet Joannem et David consonantes. Illa de timore Dei dicit, quo timet anima ne damnetur : illa de timore Dei dicit, quo timet anima ne de- timet anima ne damnetur : illa de timore Dei dicit, quo timet anima ne de- seratur. Ille est timor quem charitas excludit, ille est timor qui permanet seratur. Ille est timor quem charitas excludit, ille est timor qui permanet in sæculum sæculi 3. Ecce in his verbis prædictis aperte ostendit Augusti- in sæculum sæculi 3. Ecce in his verbis prædictis aperte ostendit Augusti- nus quis sit timor castus, et quis servilis, et qualiter differant. In quibus nus quis sit timor castus, et quis servilis, et qualiter differant. In quibus etiam initialem timorem significavit : qui nec ex toto est servilis, nec ex etiam initialem timorem significavit : qui nec ex toto est servilis, nec ex toto est castus, sed tamquam medius aliquid de servili, et aliquid de casto toto est castus, sed tamquam medius aliquid de servili, et aliquid de casto timore habet facit enim servire partim timore pœnæ, partim amore justi- timore habet facit enim servire partim timore pœnæ, partim amore justi- tiæ per quem timemus puniri, et timemus offendere. Iste timor est in in- tiæ per quem timemus puniri, et timemus offendere. Iste timor est in in- choata charitate, non in perfecta et quantum crescit charitas, tantum choata charitate, non in perfecta et quantum crescit charitas, tantum decrescit iste timor, quantum ad metum pœnæ, id est, quantum ad id quod decrescit iste timor, quantum ad metum pœnæ, id est, quantum ad id quod facit timere poenam, et quantum ad tormentum conscientiæ. Nam quanto facit timere poenam, et quantum ad tormentum conscientiæ. Nam quanto magis diligimus, tanto minus timemus. Iste timor notatur in illis verbis magis diligimus, tanto minus timemus. Iste timor notatur in illis verbis Augustini, ubi non negat timorem esse in charitate inchoata, sed perfecta: Augustini, ubi non negat timorem esse in charitate inchoata, sed perfecta: quod non posset dici de servili, quia (ut ipse supra dixit) servilis timor non quod non posset dici de servili, quia (ut ipse supra dixit) servilis timor non remanet veniente charitate, nec intrat charitas nisi prius ille timor exeat: remanet veniente charitate, nec intrat charitas nisi prius ille timor exeat: nec in illo timore aliquis credit in Deum, etsi credat Deo : nec bene facit, nec in illo timore aliquis credit in Deum, etsi credat Deo : nec bene facit, etiamsi bonum est quod facit. Non est ergo timor ille in charitate etiam in- etiamsi bonum est quod facit. Non est ergo timor ille in charitate etiam in- choata quia omnis qui charitatem habet, licet non perfectam, et in Deum choata quia omnis qui charitatem habet, licet non perfectam, et in Deum credit, et bona opera facit. Quare servilis non est timor ille, quem in chari- credit, et bona opera facit. Quare servilis non est timor ille, quem in chari- tate inchoata fore concessit, et quem crescente charitate decrescere dixit. tate inchoata fore concessit, et quem crescente charitate decrescere dixit. Sed ille est timor initialis, quem non negat esse in charitate, nisi perfecta Sed ille est timor initialis, quem non negat esse in charitate, nisi perfecta sit. sit.

1 Edit. J. Alleaume, titillat. 1 Edit. J. Alleaume, titillat.

2 S. AUGUSTINUS, In eodem tractatu 9, et tract. 43 in expositione Evangelii Joannis. Idem pene 2 S. AUGUSTINUS, In eodem tractatu 9, et tract. 43 in expositione Evangelii Joannis. Idem pene habetur in epist. ad Honoratum de Gratia Novi Testamenti, cap. 21, et est epist. 120; et de verbis habetur in epist. ad Honoratum de Gratia Novi Testamenti, cap. 21, et est epist. 120; et de verbis Apostoli, serm. 18 (Nota Edit. Lugd.). Apostoli, serm. 18 (Nota Edit. Lugd.).

IN III SENTENT. DIST. XXXIV 1, K. IN III SENTENT. DIST. XXXIV 1, K.

633 633

1. Quod timor servilis et initialis dicitur initium sapientiæ, sed differenter. 1. Quod timor servilis et initialis dicitur initium sapientiæ, sed differenter.

Sciendum tamen est, quod uterque timor, scilicet servilis et initialis, in Sciendum tamen est, quod uterque timor, scilicet servilis et initialis, in Scripturæ diversis locis dicitur initium sapientiæ : et ita fore comperies, Scripturæ diversis locis dicitur initium sapientiæ : et ita fore comperies, si diligenter annotaveris loca Scripturæ, in quibus de timore Domini fit si diligenter annotaveris loca Scripturæ, in quibus de timore Domini fit mentio ex alia tamen ratione et causa diversa, dicitur servilis timor ini- mentio ex alia tamen ratione et causa diversa, dicitur servilis timor ini- tium sapientiæ, et ex alia initialis. Servilis enim ideo dicitur initium tium sapientiæ, et ex alia initialis. Servilis enim ideo dicitur initium sapientiæ quia præparat locum sapientiæ, et ducit ad sapientiam sed. sapientiæ quia præparat locum sapientiæ, et ducit ad sapientiam sed. tamen non remanet cum ea, imo foras exit. Initialis vero dicitur ini- tamen non remanet cum ea, imo foras exit. Initialis vero dicitur ini- tium sapientiæ, quia est in inchoata sapientia: quem cum quis habere inci- tium sapientiæ, quia est in inchoata sapientia: quem cum quis habere inci- pit, sapientiam et charitatem habere incipit. Inde etiam est, quod uter- pit, sapientiam et charitatem habere incipit. Inde etiam est, quod uter- que timor dicitur initialis: quod invenire poteris per diversa Scripturæ que timor dicitur initialis: quod invenire poteris per diversa Scripturæ loca. Uterque etiam timor interdum dicitur servilis: quia et ipse initialis, loca. Uterque etiam timor interdum dicitur servilis: quia et ipse initialis, qui est in charitate inchoata, aliquid habet de servili, scilicet angorem qui est in charitate inchoata, aliquid habet de servili, scilicet angorem pœnæ, sicut et aliquid habet de casto, scilicet quod timet offendere ac se- pœnæ, sicut et aliquid habet de casto, scilicet quod timet offendere ac se- parari. parari.

K. De hoc quod Augustinus dicit castum timorem esse æternum. K. De hoc quod Augustinus dicit castum timorem esse æternum.

Illud quoque diligenter est notandum, quod in superioribus Augustinus Illud quoque diligenter est notandum, quod in superioribus Augustinus dicit «< castum timorem esse æternum, » per quod confirmatur præmissa dicit «< castum timorem esse æternum, » per quod confirmatur præmissa sententia, scilicet quod spiritus timoris erit in futuro, sicut et alia dona sententia, scilicet quod spiritus timoris erit in futuro, sicut et alia dona Spiritus sancti, sed non habebit omnem illum usum quem modo habet. Spiritus sancti, sed non habebit omnem illum usum quem modo habet. Faciet enim tunc nos revereri Deum, non timere separari vel carere. Fuit Faciet enim tunc nos revereri Deum, non timere separari vel carere. Fuit ergo et in Christo timor ille, sed juxta usum illum quem habebit in futuro ergo et in Christo timor ille, sed juxta usum illum quem habebit in futuro in Sanctis. Non enim timuit Christus separari vel offendere Deum, sed eum in Sanctis. Non enim timuit Christus separari vel offendere Deum, sed eum præ omnibus reveritus est 2. præ omnibus reveritus est 2.

1 Cf. Proverb. 1, 7; Psal. cx, 10; Eccli. 1, 16, et multoties alibi. 1 Cf. Proverb. 1, 7; Psal. cx, 10; Eccli. 1, 16, et multoties alibi.

2 Ad Hebr. v, 7. 2 Ad Hebr. v, 7.

634 634

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

L. An timor pœnæ qui fuit in Christo, fuerit servilis, vel initialis, vel alius? L. An timor pœnæ qui fuit in Christo, fuerit servilis, vel initialis, vel alius?

Cum autem fuerit in Christo timor pœnæ, quæritur an iste timor fuerit Cum autem fuerit in Christo timor pœnæ, quæritur an iste timor fuerit mundanus, vel servilis, vel initialis ? Ad quod dicimus nullum eorum mundanus, vel servilis, vel initialis ? Ad quod dicimus nullum eorum fuisse in Christo: quia timor mundanus malus est, ut supra dictum est, et fuisse in Christo: quia timor mundanus malus est, ut supra dictum est, et in primo gradu cum mundo deseritur. Servilis vero vel initialis in perfecta in primo gradu cum mundo deseritur. Servilis vero vel initialis in perfecta charitate non est. Nullus ergo timorum istorum fuit in Christo. Quis ergo charitate non est. Nullus ergo timorum istorum fuit in Christo. Quis ergo fuit timor iste quo poenam timuit? Potest timor ille dici naturalis vel huma- fuit timor iste quo poenam timuit? Potest timor ille dici naturalis vel huma- nus, qui omnibus hominibus inest, quo horretur mors ac formidatur pœna. nus, qui omnibus hominibus inest, quo horretur mors ac formidatur pœna. Et dicitur timor iste naturalis, non quia accesserit homini ex natura secun- Et dicitur timor iste naturalis, non quia accesserit homini ex natura secun- dum quod prius fuit instituta : quia non fuit iste timor concretus homini, dum quod prius fuit instituta : quia non fuit iste timor concretus homini, nec de bonis naturalibus: sed quia ex corrupta natura per peccatum nec de bonis naturalibus: sed quia ex corrupta natura per peccatum omnibus advenit, cui corruptio inolevit, tamquam esset naturalis: et est omnibus advenit, cui corruptio inolevit, tamquam esset naturalis: et est iste timor effectus peccati, ut prædictum est. iste timor effectus peccati, ut prædictum est.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

cundum quam rationem timor fuit vel cundum quam rationem timor fuit vel non fuit, ibi, K, « Illud quoque diligen- non fuit, ibi, K, « Illud quoque diligen- ter, etc. » ter, etc. »

« Et quia de timore tractandi, etc. » « Et quia de timore tractandi, etc. » Hic incipit Magister agere de donis Hic incipit Magister agere de donis ipsis in speciali et agit in sequenti di- ipsis in speciali et agit in sequenti di- stinctione de aliis donis pertinentibus ad stinctione de aliis donis pertinentibus ad perfectionem intellectus sive rationis, ibi, perfectionem intellectus sive rationis, ibi, Distinct. XXXV, A, « Post prædicta di- Distinct. XXXV, A, « Post prædicta di- ligenter, etc. » ligenter, etc. »

Pars ista quæ tota est de dono timoris, Pars ista quæ tota est de dono timoris, subdividitur in partes tres in quarum subdividitur in partes tres in quarum prima ponit timoris divisionem. In se- prima ponit timoris divisionem. In se- cunda, ponit Augustini diffinitionem lon- cunda, ponit Augustini diffinitionem lon- gam quidem in verbis, et brevem in sen- gam quidem in verbis, et brevem in sen- tentia de contrarietate David et Joannis : tentia de contrarietate David et Joannis : quorum unus dicit timorem permanere in quorum unus dicit timorem permanere in sæculum sæculi, alter autem dicit non per- sæculum sæculi, alter autem dicit non per- manere in charitate, ibi, G, « Est autem manere in charitate, ibi, G, « Est autem alia sententia, etc. » In tertia, objicit se- alia sententia, etc. » In tertia, objicit se-

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Quid sit timor? Quid sit timor?

Hic autem circa timorem in genere Hic autem circa timorem in genere primo quærendum, Quid sit? primo quærendum, Quid sit?

Secundo, de divisione timoris. Secundo, de divisione timoris. Tertio, Utrum possit esse donum in Tertio, Utrum possit esse donum in aliqua ratione? aliqua ratione?

Quarto, de partibus dividentibus sin- Quarto, de partibus dividentibus sin- gulis. gulis.

AD PRIMUM potest sumi diffinitio Da- AD PRIMUM potest sumi diffinitio Da- masceni « Timor est desiderium secun- masceni « Timor est desiderium secun- dun sistolen movens. » Hæc enim diffi- dun sistolen movens. » Hæc enim diffi-

potatio. potatio.

IN III SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 7. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 7.

nitio est vera secundum eum tam de na- nitio est vera secundum eum tam de na- turali quam de innaturali timore: ergo turali quam de innaturali timore: ergo videtur, quod timor sit desiderium quod videtur, quod timor sit desiderium quod dam cum autem amoris sit desiderare, dam cum autem amoris sit desiderare, videtur quod timor sit amor. videtur quod timor sit amor.

Hoc videtur verum, Hoc videtur verum,

1. Per Augustinum in libro XIV de 1. Per Augustinum in libro XIV de Trinitate, qui dicit, quod « amor inhians Trinitate, qui dicit, quod « amor inhians habere quod amatur, cupiditas est : is- habere quod amatur, cupiditas est : is- tud autem habens et eo fruens, lætitia : tud autem habens et eo fruens, lætitia : fugiens autem quod ei adversatur, timor : » fugiens autem quod ei adversatur, timor : » ergo timor est amor fugiens quod ei ad- ergo timor est amor fugiens quod ei ad- versatur. versatur.

2. Item, Videtur haberi per Augusti- 2. Item, Videtur haberi per Augusti- num, ubi dicit super illud: Mercenarius num, ubi dicit super illud: Mercenarius fugit, « Timor est fuga animi ne amit- fugit, « Timor est fuga animi ne amit- tat quod amat. » tat quod amat. »

3. Item, Videtur quod timor non de- 3. Item, Videtur quod timor non de- beat diffiniri per fugam : quia fuga non beat diffiniri per fugam : quia fuga non dicit nisi conversionem ad se, vel cessio- dicit nisi conversionem ad se, vel cessio- nem ab eo quod timetur : timor autem nem ab eo quod timetur : timor autem Domini non docet recedere a Domino : Domini non docet recedere a Domino : ergo timor Domini non est diffiniendus ergo timor Domini non est diffiniendus per fugam. per fugam.

4. Postea, Quid est quod dicit, per si- 4. Postea, Quid est quod dicit, per si- stolen? Ipse exponit, id est, secundum stolen? Ipse exponit, id est, secundum contractionem. Hoc autem videtur esse contractionem. Hoc autem videtur esse alicujus sensibilis particulæ : nos autem alicujus sensibilis particulæ : nos autem quærimus de timore spirituum, qui ctiam quærimus de timore spirituum, qui ctiam Angelorum est. Angelorum est.

5. Item, Spiritui non convenit moveri 5. Item, Spiritui non convenit moveri secundum sistolen: ergo videtur, quod secundum sistolen: ergo videtur, quod non conveniat spiritualibus substantiis non conveniat spiritualibus substantiis timor cum igitur omnia dona sunt in timor cum igitur omnia dona sunt in Angelis, ut prius habitum est, non vide- Angelis, ut prius habitum est, non vide- tur timor, secundum illam diffinitionem tur timor, secundum illam diffinitionem bene diffiniri. bene diffiniri.

SOLUTIO. Dicendum, quod istæ dispu- SOLUTIO. Dicendum, quod istæ dispu- tationes parum valent, et faciles sunt : et tationes parum valent, et faciles sunt : et ideo non diu in eis immorandum. Dicen- ideo non diu in eis immorandum. Dicen- dum igitur, quod timor ponitur in dupli- dum igitur, quod timor ponitur in dupli- ci genere, scilicet passionis, et habitus : ci genere, scilicet passionis, et habitus : et secundum quod est in genere passio- et secundum quod est in genere passio- nis, diffinitur ab Augustino et Damasce- nis, diffinitur ab Augustino et Damasce- no. Secundum vero quod est in genere no. Secundum vero quod est in genere habitus, sic habet actum qui est revereri, habitus, sic habet actum qui est revereri,

1 Joan. x, 12,13. 1 Joan. x, 12,13.

635 635

et ex reverentia fugere quædam quæ ei et ex reverentia fugere quædam quæ ei quod reveretur sint contraria. Et per hoc quod reveretur sint contraria. Et per hoc patet solutio fere ad totum. patet solutio fere ad totum.

AD PRIMUM ergo et secundum est una Ad 1 et 2. AD PRIMUM ergo et secundum est una Ad 1 et 2. solutio: quia illa dicta sunt de timore qui solutio: quia illa dicta sunt de timore qui est in genere passionis : qui tamen non est in genere passionis : qui tamen non est amor essentialiter, sed causatur ex est amor essentialiter, sed causatur ex amore et ideo illæ rationes Damasceni amore et ideo illæ rationes Damasceni et Augustini per causam intelliguntur, ut et Augustini per causam intelliguntur, ut sit sensus Timor est amor rei, id est, sit sensus Timor est amor rei, id est, causatur ex amore. causatur ex amore.

AD ALIUD dicendum, quod timor qui AD ALIUD dicendum, quod timor qui est in genere habitus, non idem timet et est in genere habitus, non idem timet et fugit : quia suus actus principaliter est fugit : quia suus actus principaliter est revereri, et per accidens fugere et ideo revereri, et per accidens fugere et ideo assurgit in idem quod reveretur, sed fu- assurgit in idem quod reveretur, sed fu- git a contrario. git a contrario.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIA duo jam patet solutio: quia Ad 4 et 5. AD ALIA duo jam patet solutio: quia Ad 4 et 5. sistole in motu timoris illius qui est ha- sistole in motu timoris illius qui est ha- bitus et donum, non est in constrictione bitus et donum, non est in constrictione cordis, vel particulæ sensibilis, sed po- cordis, vel particulæ sensibilis, sed po- tius resilitio a majestate in recognitio- tius resilitio a majestate in recognitio- nem parvitatis propriæ, ut ex hoc assur- nem parvitatis propriæ, ut ex hoc assur- gat in reverentiam ejus qui magnus est gat in reverentiam ejus qui magnus est super nos et hæc sistole bene est in An- super nos et hæc sistole bene est in An- gelis et sanctis et beatis. gelis et sanctis et beatis.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An divisio timoris in Littera a Magistro An divisio timoris in Littera a Magistro sit bene assignata? sit bene assignata?

Secundo, Quæritur de divisione timo- Secundo, Quæritur de divisione timo- ris. Ponit enim Magister duas in Lit- ris. Ponit enim Magister duas in Lit- tera primo quadrimembrem, scilicet tera primo quadrimembrem, scilicet quod est timor mundanus vel humanus, quod est timor mundanus vel humanus, servilis, et initialis, et castus. Sed vide- servilis, et initialis, et castus. Sed vide- tur esse insufficiens: quia tur esse insufficiens: quia

1. Timor mundanus et humanus duo 1. Timor mundanus et humanus duo gencra sunt timoris: unus est superfluus gencra sunt timoris: unus est superfluus timor rerum hujus mundi, et alius est timor rerum hujus mundi, et alius est superfluus timor corporis proprii et superfluus timor corporis proprii et unus nascitur ex amore sui, et alius ex unus nascitur ex amore sui, et alius ex amore mundi. amore mundi.

Solutio. Solutio.

636 636

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Item, Naturalis non est hic positus: 2. Item, Naturalis non est hic positus: ergo videtur, quod sint sex. ergo videtur, quod sint sex.

3. Item, Non idem timet filius, et ami- 3. Item, Non idem timet filius, et ami- cus, et sponsa: quia filius timet reverenter, cus, et sponsa: quia filius timet reverenter, amicus dissonantiam voluntatum, sponsa amicus dissonantiam voluntatum, sponsa dilationem amplexuuni : ergo videtur, dilationem amplexuuni : ergo videtur, quod castus dividitur in quinque timo- quod castus dividitur in quinque timo-

res. res.

4. Item, Cum sit status castitatis in- 4. Item, Cum sit status castitatis in- cipientis, proficientis, et perfectæ : vide- cipientis, proficientis, et perfectæ : vide- tur quod sicut unus timor accipitur penes tur quod sicut unus timor accipitur penes primum et ultimum, quod ita debeat ac- primum et ultimum, quod ita debeat ac- cipi unus penes medium: et iste a nullo cipi unus penes medium: et iste a nullo ponitur ergo divisio non est sufficiens. ponitur ergo divisio non est sufficiens.

Item, Objicitur de divisione Bedæ, Item, Objicitur de divisione Bedæ, quæ habita est in præcedenti capitulo, quæ habita est in præcedenti capitulo, quod duo sunt genera timoris, scilicet quod duo sunt genera timoris, scilicet servilis. et amicabilis: ergo aut Beda est servilis. et amicabilis: ergo aut Beda est diminutus, aut Cassiodorus superfluus. diminutus, aut Cassiodorus superfluus.

Item, Damascenus dat divisionem ha- Item, Damascenus dat divisionem ha- bentem sex membra, quorum nullum bentem sex membra, quorum nullum est aliquid membrorum enumeratorum. est aliquid membrorum enumeratorum. Dicit enim sex esse genera timoris, scilicet Dicit enim sex esse genera timoris, scilicet erubescentiam, segnitiem, verecundiam, erubescentiam, segnitiem, verecundiam, admirationem, stuporem, agoniam. Se- admirationem, stuporem, agoniam. Se- cundum quod segnities est timor futuræ cundum quod segnities est timor futuræ operationis. Erubescentia est timor in operationis. Erubescentia est timor in exspectatione convitii. Verecundia est exspectatione convitii. Verecundia est timor in turpi actu. Stupor est timor in timor in turpi actu. Stupor est timor in inassueta imagine. Agonia est timor per inassueta imagine. Agonia est timor per casum infortunii. casum infortunii.

Item, Damascenus in libro III loquens Item, Damascenus in libro III loquens de timoribus Christi, dividit timorem in de timoribus Christi, dividit timorem in naturalem sistolem, et in irrationalem naturalem sistolem, et in irrationalem sistolem 1. sistolem 1.

Cum Cum

ergo ergo

tot sunt genera timoris, tot sunt genera timoris, quæritur, Penes quid sumitur divisio quæritur, Penes quid sumitur divisio ipsorum ? ipsorum ?

Præterea, Videtur quod nulla debeat Præterea, Videtur quod nulla debeat esse divisio: quia dicit Philosophus, esse divisio: quia dicit Philosophus, quod si unum oppositorum dicatur mul- quod si unum oppositorum dicatur mul- tipliciter, et reliquum: spes autem non tipliciter, et reliquum: spes autem non est multipliciter divisa: cum ergo spes est multipliciter divisa: cum ergo spes timori opponatur, videtur quod nec ti- timori opponatur, videtur quod nec ti-

mor. mor.

SOLUTIO. Dicendum, quod hoc vult, SOLUTIO. Dicendum, quod hoc vult,

1 S. J. Damascenus, Lib. III de Fide ortho- 1 S. J. Damascenus, Lib. III de Fide ortho-

quod spes opponatur timori secundum quod spes opponatur timori secundum quod est in genere passionis, et non ha quod est in genere passionis, et non ha bitus et quot modis dicitur timor in bitus et quot modis dicitur timor in genere passionis, tot modis spes in ge- genere passionis, tot modis spes in ge- nere passionis. Sed in genere in quo nere passionis. Sed in genere in quo non habet oppositionem neque spem ne- non habet oppositionem neque spem ne- que aliud nisi pati, non oportet quod que aliud nisi pati, non oportet quod divisio sumatur secundum oppositionem divisio sumatur secundum oppositionem spei. Quod autem spes et gaudium mul- spei. Quod autem spes et gaudium mul- tipliciter dicantur in genere passionis se- tipliciter dicantur in genere passionis se- cundum naturalis boni exspectationem cundum naturalis boni exspectationem vel concupiscibilis in sensu, patet per vel concupiscibilis in sensu, patet per dicta Sanctorum qui maledicunt eis qui dicta Sanctorum qui maledicunt eis qui spem ponunt in nihilo, ut supra patet in spem ponunt in nihilo, ut supra patet in tractatu de spe. tractatu de spe.

His habitis, dicendum ad primam divi- His habitis, dicendum ad primam divi- sionem, quod illa datur de timore in sionem, quod illa datur de timore in communi, et secundum quod per ana- communi, et secundum quod per ana- logiam se habet ad passionem et habi- logiam se habet ad passionem et habi- tus et ideo mundanum sumit in divi- tus et ideo mundanum sumit in divi- sione et servilem, quos puto esse pas- sione et servilem, quos puto esse pas- siones et initialem et castum, quos siones et initialem et castum, quos puto esse habitus. puto esse habitus.

AD PRIMUM quod objicitur, dicendum Add AD PRIMUM quod objicitur, dicendum Add quod non considerat mundanum et hu- quod non considerat mundanum et hu- manum, nisi in quantum opponuntur manum, nisi in quantum opponuntur donis Spiritus sancti, et quantum ad hoc donis Spiritus sancti, et quantum ad hoc sunt unius rationis, secundum quod cum sunt unius rationis, secundum quod cum mundo deserviunt: in se tamen habent mundo deserviunt: in se tamen habent divisionem, ut objectum est. divisionem, ut objectum est.

AD ALIUD dicendum, quod naturalis AD ALIUD dicendum, quod naturalis nec est bonus, nec malus: ipse autem nec est bonus, nec malus: ipse autem non intendit per divisionem accipere non intendit per divisionem accipere nisi illum qui est donum, et ejus oppo- nisi illum qui est donum, et ejus oppo- situm. situm.

: :

AD ALIUD dicendum, quod sponsalis et AD ALIUD dicendum, quod sponsalis et amicabilis vel filialis, non differunt in amicabilis vel filialis, non differunt in statu charitatis, nec proprio actu qui est statu charitatis, nec proprio actu qui est revereri et ideo pro uno ponuntur, et revereri et ideo pro uno ponuntur, et sunt unus timor: sed differunt forte per sunt unus timor: sed differunt forte per accidens in his quæ timent secundum ra- accidens in his quæ timent secundum ra- tionem in hoc tamen conveniunt, quod tionem in hoc tamen conveniunt, quod omnes timent separationem a Deo, licet omnes timent separationem a Deo, licet sub alia et alia ratione per accidens, sci- sub alia et alia ratione per accidens, sci- licet a sponsa, vel a patre, vel amico: et licet a sponsa, vel a patre, vel amico: et hoc non facit diversas species timoris. hoc non facit diversas species timoris. AD ALIUD dicendum, quod medius sta- AD ALIUD dicendum, quod medius sta- doxa, cap. 23. doxa, cap. 23.

Adz Adz

A43 A43

Ad Ad

sum sum

IN III SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 8. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 8.

tus charitatis non habet timorem diver- tus charitatis non habet timorem diver- ab initiali quia initialis est, qui ab initiali quia initialis est, qui aliquid adhuc habet de anxietate pœnæ et aliquid adhuc habet de anxietate pœnæ et dubietate perfectionis: et ideo idem ti- dubietate perfectionis: et ideo idem ti- mor concomitatur illos duos status cha- mor concomitatur illos duos status cha- ritatis, in quibus non est perfectio. ritatis, in quibus non est perfectio.

Sumitur autem illa divisio sic: quia Sumitur autem illa divisio sic: quia timor aut est donum, aut est oppositum timor aut est donum, aut est oppositum dono. Si oppositum, sic est mundanus dono. Si oppositum, sic est mundanus vel humanus. Si donum: aut cum op- vel humanus. Si donum: aut cum op- posito doni, aut non cum opposito. Si posito doni, aut non cum opposito. Si cum opposito, tunc est servilis. Si non cum opposito, tunc est servilis. Si non cum opposito aut secundum perfectum cum opposito aut secundum perfectum in gratia, et tunc est initialis: aut se- in gratia, et tunc est initialis: aut se- cundum statum in perfectione, et tunc cundum statum in perfectione, et tunc est filialis. est filialis.

DIVISIO autem Bedæ non dividit nisi DIVISIO autem Bedæ non dividit nisi illum qui est donum in genere, scilicet in illum qui est donum in genere, scilicet in eum qui est cum opposito doni, vel cum eum qui est cum opposito doni, vel cum Spiritu sancto, hoc est, quod aliis ver- Spiritu sancto, hoc est, quod aliis ver- bis dicunt quidam, in eum qui est a bis dicunt quidam, in eum qui est a Spiritu sancto, et non cum Spiritu san- Spiritu sancto, et non cum Spiritu san- cto, et hic est servilis et in eum qui cto, et hic est servilis et in eum qui est a Spiritu sancto et cum Spiritu san- est a Spiritu sancto et cum Spiritu san- cto, et hic est initialis et castus. cto, et hic est initialis et castus.

DIVISIO autem Damasceni datur de ti- DIVISIO autem Damasceni datur de ti- more prout est passio: et tunc aut est re- more prout est passio: et tunc aut est re- spectu mali, aut respectu magni. Si mali : spectu mali, aut respectu magni. Si mali : aut mali pœnæ in se, aut mali pœnæ in se, aut pene in ordine aut pene in ordine ad culpam. Si mali pœnæ in se: aut in ad culpam. Si mali pœnæ in se: aut in opere difficili quod est supra nostrum pos- opere difficili quod est supra nostrum pos- se, et hic est timor qui dicitur segnities: se, et hic est timor qui dicitur segnities: aut qui non est in opere nec a natura, sed aut qui non est in opere nec a natura, sed a fortuna et casu per accidens, et hic est a fortuna et casu per accidens, et hic est agonia. Si respectu mali pœnæ in or- agonia. Si respectu mali pœnæ in or- dine ad culpam: aut culpam quæ est, et dine ad culpam: aut culpam quæ est, et tunc est verecundia in turpi perpetrato, tunc est verecundia in turpi perpetrato, pro quo exspectat homo exprobratio- pro quo exspectat homo exprobratio- nem aut culpam quæ non est, sed pot- nem aut culpam quæ non est, sed pot- est esse, et respectu illius est erubescen- est esse, et respectu illius est erubescen- tia. Si est respectu magni: tunc est re- tia. Si est respectu magni: tunc est re- silitio in suam parvitatem: aut igitur silitio in suam parvitatem: aut igitur est in quod non possumus cognoscendo est in quod non possumus cognoscendo et operando, et tunc est admiratio: aut et operando, et tunc est admiratio: aut ita, quod resiliamus ab ipso ex hoc quod ita, quod resiliamus ab ipso ex hoc quod est inassuetum, et tunc est stupor. est inassuetum, et tunc est stupor.

AD ALIUD dicendum, quod Damascenus AD ALIUD dicendum, quod Damascenus dividit ibi timorem passionem tantum dividit ibi timorem passionem tantum in naturalem timorem ex vitio contra- in naturalem timorem ex vitio contra-

637 637

ctum, ut ostendat naturalem fuisse in ctum, ut ostendat naturalem fuisse in Christo, et non innaturalem. Christo, et non innaturalem.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An timor sit donum? An timor sit donum?

Tertio quæritur, Utrum timor sit do- Tertio quæritur, Utrum timor sit do-

num? num?

ut ut

Et videtur, quod non quia Et videtur, quod non quia 1. Aliæ passiones cum timore, 1. Aliæ passiones cum timore, gaudium, et spes, et tristitia, sive dolor, gaudium, et spes, et tristitia, sive dolor, non sunt dona: ergo nec timor. non sunt dona: ergo nec timor.

2. Item, Donum datur ad altiores 2. Item, Donum datur ad altiores actus, ut supra dictum est: timere au- actus, ut supra dictum est: timere au- tem est actus infirmitatis: ergo vide- tem est actus infirmitatis: ergo vide- tur, quod non sit donum. tur, quod non sit donum.

3. Item, Donum datur in adjutorium 3. Item, Donum datur in adjutorium potentiarum contra defectum, ut vide- potentiarum contra defectum, ut vide- tur velle Gregorius: sed timere non dicit tur velle Gregorius: sed timere non dicit adjutorium, sed potius destructionem adjutorium, sed potius destructionem adjutorii ergo videtur, quod timor non adjutorii ergo videtur, quod timor non sit donum. sit donum.

4. Item, Omnis natura cui noceri pot- 4. Item, Omnis natura cui noceri pot- est, per se etiam poena sufficit ad timen- est, per se etiam poena sufficit ad timen- dum ergo et natura humana: ergo non dum ergo et natura humana: ergo non indiget dono aliquo ad hoc quod timeat. indiget dono aliquo ad hoc quod timeat.

JUXTA hoc quæritur, Cum quatuor sint JUXTA hoc quæritur, Cum quatuor sint passiones naturales, scilicet gaudium; passiones naturales, scilicet gaudium; tristitia sive dolor, et spes, et timor, tristitia sive dolor, et spes, et timor, quare una cedit in rationem doni, et alia quare una cedit in rationem doni, et alia in rationem actus sacramenti, ut tristitia in rationem actus sacramenti, ut tristitia vel dolor et tertia in rationem fructus, vel dolor et tertia in rationem fructus, ut gaudium et quarta in rationem virtu- ut gaudium et quarta in rationem virtu- tis, ut spes ? tis, ut spes ?

ITEM, Quare nulla istarum communi- ITEM, Quare nulla istarum communi- cat cum virtute politica in nomine ? cat cum virtute politica in nomine ?

SOLUTIO. Dicendum, quod timor, ut SOLUTIO. Dicendum, quod timor, ut prius habitum est, æquivoce dicitur de prius habitum est, æquivoce dicitur de passione et dono. Quare autem in no- passione et dono. Quare autem in no- mine conveniat cum passione per analo- mine conveniat cum passione per analo-

Quæst 1. Quæst 1.

Quæst, 2. Quæst, 2.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4 Ad 4

638 638

D. ALB. MAG. ORD. PRÆED. D. ALB. MAG. ORD. PRÆED.

giam, infra dicetur. Per hoc patet solu- giam, infra dicetur. Per hoc patet solu- tio ad primum. tio ad primum.

AD ALIUD dicendum, quod timor do- AD ALIUD dicendum, quod timor do- num multipliciter dicitur. Quandoque num multipliciter dicitur. Quandoque accipitur secundum quod proprie donum accipitur secundum quod proprie donum est, et tunc consideratur secundum sta- est, et tunc consideratur secundum sta- tum perfectissimum in quo timor est in tum perfectissimum in quo timor est in maximo et optimo statu: et sic fuit in maximo et optimo statu: et sic fuit in Christo, et in Angelis et hic timor ha- Christo, et in Angelis et hic timor ha- bet actum alium qui est revereri. Quan- bet actum alium qui est revereri. Quan- doque autem consideratur şecundum doque autem consideratur şecundum quod est generatus ab aliquo ad minus quod est generatus ab aliquo ad minus quod est super naturam, et tamen habet quod est super naturam, et tamen habet actum fugæ mali, cujus causa inest vel actum fugæ mali, cujus causa inest vel potest inesse et hoc modo dicitur timor potest inesse et hoc modo dicitur timor servilis vel initialis: et hic est imperfe- servilis vel initialis: et hic est imperfe- ctionis et evacuatur: et hoc modo non ctionis et evacuatur: et hoc modo non primo dicitur donum, sed per consequens primo dicitur donum, sed per consequens et secundario. Et ideo quod dona sint et secundario. Et ideo quod dona sint altioris actus, intelligitur de donis se- altioris actus, intelligitur de donis se- cundum optimum statum donorum. cundum optimum statum donorum.

AD ALIUD dicendum, quod timere re- AD ALIUD dicendum, quod timere re- verenter non destruit potentiam timere verenter non destruit potentiam timere serviliter vel initialiter ad minus: ergo serviliter vel initialiter ad minus: ergo ad generans timorem etiam elevat po- ad generans timorem etiam elevat po- tentiam quia generans timorem servi- tentiam quia generans timorem servi- lem, est fides, quæ est supra naturam: lem, est fides, quæ est supra naturam: et generans initialem est fides operans et generans initialem est fides operans per dilectionem: sed timere naturaliter per dilectionem: sed timere naturaliter vel mundane signum destitutæ potentiæ vel mundane signum destitutæ potentiæ

est. est.

AD ALIUD dicendum, quod natura suffi- AD ALIUD dicendum, quod natura suffi- cit timere nocumentum nocivum sibi im- cit timere nocumentum nocivum sibi im- minens. sed pœna inferni vel peccatum minens. sed pœna inferni vel peccatum non noscuntur a timente serviliter vel non noscuntur a timente serviliter vel initialiter, nisi ab eo qui est ultra natu- initialiter, nisi ab eo qui est ultra natu- ram, quia sola fides illa ostendit. ram, quia sola fides illa ostendit.

Ad quæst 1. AD ALIUD dicendum, quod per analo- Ad quæst 1. AD ALIUD dicendum, quod per analo- giam unumquodque dicitur illorum qua- giam unumquodque dicitur illorum qua- tuor: quia timor semper est in sistole tuor: quia timor semper est in sistole cordis et fuga: sed ea quæ fugit, non cordis et fuga: sed ea quæ fugit, non sunt ejusdem rationis. Mala enim natu- sunt ejusdem rationis. Mala enim natu- ralia fugere non indiget habitu: quia na- ralia fugere non indiget habitu: quia na- tura deficiens per se sufficit ad fugam tura deficiens per se sufficit ad fugam illorum. Præterea, Non est perfectionis illorum. Præterea, Non est perfectionis secundum rationem boni fugere hujus- secundum rationem boni fugere hujus- modi mala et ideo non ulterius indiget modi mala et ideo non ulterius indiget habitu ad hoc. Sed fugere majestatem habitu ad hoc. Sed fugere majestatem

per resilitionem in suam parvitatem et per resilitionem in suam parvitatem et exhibitionem honoris est quidem fuga, exhibitionem honoris est quidem fuga, sed non est unius rationis cum sed non est unius rationis cum fuga fuga

mali. Similiter, Fugere malum culpæ mali. Similiter, Fugere malum culpæ propter malum separationis a Deo quod propter malum separationis a Deo quod sequitur culpam, et hoc propter reve- sequitur culpam, et hoc propter reve- rentiam qua reveretur Deum : itcrum est rentiam qua reveretur Deum : itcrum est alterius rationis. Similiter fugere actum alterius rationis. Similiter fugere actum peccati propter poenam inferni est quoad peccati propter poenam inferni est quoad generans alterius rationis. Unde solum generans alterius rationis. Unde solum fugere secundum analogiam respicit sta- fugere secundum analogiam respicit sta- tum perfectum secundum reverentiæ tum perfectum secundum reverentiæ actum. Gaudium autem non dicit actum actum. Gaudium autem non dicit actum perfectum, sed potius muliebrem passio- perfectum, sed potius muliebrem passio- nem quia ut dicit Augustinus, « Gau- nem quia ut dicit Augustinus, « Gau- dium est diffusio quædam animi in gustu dium est diffusio quædam animi in gustu vel cunjunctione boni: » et ideo sonat vel cunjunctione boni: » et ideo sonat in fructum quia fruimur his cognitis, in fructum quia fruimur his cognitis, ut dicit Augustinus, in quibus voluntas ut dicit Augustinus, in quibus voluntas per se delectata conquiescit. Sed dolor per se delectata conquiescit. Sed dolor non dicit actum, sed potius passionem non dicit actum, sed potius passionem affligentem et ideo non accipit ordinem affligentem et ideo non accipit ordinem virtutis vel fructus vel doni: quia virtus virtutis vel fructus vel doni: quia virtus vel donum volunt habere perfectionem vel donum volunt habere perfectionem secundum actum communem, et fructus secundum actum communem, et fructus secundum muliebritatem passionis vult secundum muliebritatem passionis vult habere dulcedinem: et huic non propor- habere dulcedinem: et huic non propor- tionatur tristitia vel dolor: sed sacra- tionatur tristitia vel dolor: sed sacra- mentalis gratiæ suscipit ordinem: quia mentalis gratiæ suscipit ordinem: quia voluntariis afflictionibus fit satisfactio voluntariis afflictionibus fit satisfactio pro peccatis. Spes autem imperfecta est pro peccatis. Spes autem imperfecta est respectu boni: quia dicit exspectationem, respectu boni: quia dicit exspectationem, et exspectatio et protendi in exspectatum et exspectatio et protendi in exspectatum non dicunt actum perfectionis majoris non dicunt actum perfectionis majoris quam virtus: quia cum natura per se quam virtus: quia cum natura per se cxspectet præmium, quod additur ei, cxspectet præmium, quod additur ei, est protensio in rem speratam: et ideo est protensio in rem speratam: et ideo etiam spei non respondet donum, sicut etiam spei non respondet donum, sicut prius dictum est. prius dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod nullum isto- Ad que AD ALIUD dicendum, quod nullum isto- Ad que rum communicat cum virtute politica: rum communicat cum virtute politica: quia istæ virtutes sunt ad determinatam quia istæ virtutes sunt ad determinatam materiam, ut temperantia et fortitudo: materiam, ut temperantia et fortitudo: et ideo actus illarum mediant in passio- et ideo actus illarum mediant in passio- nibus istis, et ideo cum eis in nomine nibus istis, et ideo cum eis in nomine convenire non possunt. convenire non possunt.

contra. contra.

IN III SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 9. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 9.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An timor servilis sit bonus vel malus ? An timor servilis sit bonus vel malus ? et, An timere serviliter sit bonum? et, An timere serviliter sit bonum? et, An timor initialis sit idem cum ti- et, An timor initialis sit idem cum ti- more servili et casto ? et, An ille per- more servili et casto ? et, An ille per- maneat in sæculum sæculi ? et, Quare maneat in sæculum sæculi ? et, Quare castus dicitur amicabilis ? castus dicitur amicabilis ?

Quarto, Quæritur de singulis timori- Quarto, Quæritur de singulis timori- bus, qui nomen doni habent. bus, qui nomen doni habent.

Et quæratur primo de timore servili, Et quæratur primo de timore servili, Utrum ipse sit bonus, vel malus? Utrum ipse sit bonus, vel malus?

Videtur, quod bonus : quia Videtur, quod bonus : quia

1. Ipse est donum Dei, ut dicit Magi- 1. Ipse est donum Dei, ut dicit Magi- ster et omne donum Dei est bonum: ster et omne donum Dei est bonum: ergo ipse est bonus. ergo ipse est bonus.

2. Item, In Littera dicitur, quod est 2. Item, In Littera dicitur, quod est utilis et omne utile est bonum: ergo utilis et omne utile est bonum: ergo timor servilis est bonus. timor servilis est bonus.

3. Item, In Littera dicit, quod intro- 3. Item, In Littera dicit, quod intro- ducit sapientiam et charitatem: omne ducit sapientiam et charitatem: omne autem quod introducit charitatem est autem quod introducit charitatem est bonum ergo, etc. bonum ergo, etc.

4. Item, Docet fugere actum peccati: 4. Item, Docet fugere actum peccati: esse autem tale bonum est : ergo, etc. esse autem tale bonum est : ergo, etc.

5. Item, Cujus generatio est bona, 5. Item, Cujus generatio est bona, ipsum est bonum: sed generans timo- ipsum est bonum: sed generans timo- rem servilem, scilicet fides informis, est rem servilem, scilicet fides informis, est bonum ergo, etc. bonum ergo, etc.

Hoc etiam multis aliis rationibus pro- Hoc etiam multis aliis rationibus pro- bari posset ex Littera. bari posset ex Littera.

IN CONTRARIUM videtur esse IN CONTRARIUM videtur esse

1. Quod dicit Gregorius, quod «< cum 1. Quod dicit Gregorius, quod «< cum poena sic timetur, quod facies judicis non poena sic timetur, quod facies judicis non amatur, timor potius ex tremore est, amatur, timor potius ex tremore est, quam ex charitate: »sed timor servilis quam ex charitate: »sed timor servilis ita timet pœnam, quod faciem judicis ita timet pœnam, quod faciem judicis non amat ergo est ex tremore: nihil non amat ergo est ex tremore: nihil autem quod procedit ex tremore, est autem quod procedit ex tremore, est bonum ergo timor servilis non est bo- bonum ergo timor servilis non est bo-

num. num.

2. Item, Super illud Psalmi xxx, 2 : 2. Item, Super illud Psalmi xxx, 2 : In te, Domine, speravi, dicit Glossa, In te, Domine, speravi, dicit Glossa,

639 639

quod sperare a Deo est, et donum est quod sperare a Deo est, et donum est Dei quod autem times est a teipso : Dei quod autem times est a teipso : ergo videtur, quod non possit esse do- ergo videtur, quod non possit esse do- num quia donum est datio irreddibilis, num quia donum est datio irreddibilis, et quod a nobis habemus, non est nobis et quod a nobis habemus, non est nobis datum ergo nec est bonum: quia ut datum ergo nec est bonum: quia ut dicit Augustinus, « Omne bonum no- dicit Augustinus, « Omne bonum no- strum a Deo est. » strum a Deo est. »

3. Item, In Littera dicitur, quod vivit 3. Item, In Littera dicitur, quod vivit in timore servili peccandi voluntas, et in timore servili peccandi voluntas, et sequeretur opus, si speraretur impuni- sequeretur opus, si speraretur impuni- tas nihil autem bonum est in quo vivit tas nihil autem bonum est in quo vivit peccandi voluntas: ergo timor servilis peccandi voluntas: ergo timor servilis non est bonus. non est bonus.

ITEM quæritur, Utrum timere serviliter ITEM quæritur, Utrum timere serviliter sit bonum? sit bonum?

Et videtur, quod non quia dicit Au- Et videtur, quod non quia dicit Au- gustinus in Littera, quod « timens servi. gustinus in Littera, quod « timens servi. liter, non bene facit, etiamsi bonum sit liter, non bene facit, etiamsi bonum sit quod facit: » ergo timere serviliter quod facit: » ergo timere serviliter etiam ei quod bonum est, tollit rationem etiam ei quod bonum est, tollit rationem bonised quidquid a bono tollit ratio- bonised quidquid a bono tollit ratio- nem boni, est malum: ergo, etc. nem boni, est malum: ergo, etc.

Præterea, Unum bonum bene compa- Præterea, Unum bonum bene compa- titur secum aliud bonum: sed timere titur secum aliud bonum: sed timere serviliter non compatitur secum aliud serviliter non compatitur secum aliud bonum gratiæ gratum facientis: ergo, bonum gratiæ gratum facientis: ergo,

etc. etc.

Quæst 1. Quæst 1.

ITEM, Ulterius quæritur de timore ini- Quæst 2. ITEM, Ulterius quæritur de timore ini- Quæst 2. tiali, Utrum ipse sit unus cum timore tiali, Utrum ipse sit unus cum timore servili? servili?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Unius objecti secundum rationem 1. Unius objecti secundum rationem unus est actus: sed pœna æterna est unus est actus: sed pœna æterna est unum objectum fugæ secundum ratio- unum objectum fugæ secundum ratio- nem et hanc fugit timor servilis et ini- nem et hanc fugit timor servilis et ini- tialis ergo videtur, quod sit timor unus. tialis ergo videtur, quod sit timor unus.

2. Si forte tu dicas, quod non : quia 2. Si forte tu dicas, quod non : quia timor servilis est cum peccato mortali, timor servilis est cum peccato mortali, et initialis non: hoc non videtur impe- et initialis non: hoc non videtur impe- dire, quia etiam fides informis quæ gene- dire, quia etiam fides informis quæ gene- rat timorem servilem est cum peccato rat timorem servilem est cum peccato mortali et tamen ipsa secundum Ma- mortali et tamen ipsa secundum Ma- gistrum supra efficitur eadem cum fide gistrum supra efficitur eadem cum fide formata : ergo videtur, quod similiter formata : ergo videtur, quod similiter sit de timore servili et initiali, quod ser- sit de timore servili et initiali, quod ser- vilis formatur ab initiali. vilis formatur ab initiali.

Quæst. 3. Quæst. 3.

Sed contra. Sed contra.

Quest. 4. Quest. 4.

640 640

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ITEM, Ex alia parte quæritur, Utrum ITEM, Ex alia parte quæritur, Utrum timor initialis idem sit cum timore casto? timor initialis idem sit cum timore casto? Et videtur, quod sic : quia Et videtur, quod sic : quia

1. Sicut differunt charitas perfecta et 1. Sicut differunt charitas perfecta et imperfecta, ita differunt timor initialis et imperfecta, ita differunt timor initialis et castus sed non differunt per substan- castus sed non differunt per substan- tiam charitas perfecta et imperfecta : tiam charitas perfecta et imperfecta : ergo nec timor initialis et castus. ergo nec timor initialis et castus.

2. Item, Initialis mittitur foras a cha- 2. Item, Initialis mittitur foras a cha- ritate perfecta, aut ratione substantiæ, ritate perfecta, aut ratione substantiæ, aut accidentis quod est poenam habere. aut accidentis quod est poenam habere. Si ratione substantiæ: ergo timor initia- Si ratione substantiæ: ergo timor initia- lis et charitas haberent contrarietatem lis et charitas haberent contrarietatem ratione substantiæ, quod falsum est, ratione substantiæ, quod falsum est, cum compatiantur sese in eodem, et cum compatiantur sese in eodem, et unum est initium alterius. Si autem ra- unum est initium alterius. Si autem ra- tione accidentis, quod est pœnam ha- tione accidentis, quod est pœnam ha- bere tunc substantia manet in casto ti- bere tunc substantia manet in casto ti- more ergo substantialiter est idem et more ergo substantialiter est idem et differens accidens. per differens accidens. per

3. Item, Ad idem habent oculum ca- 3. Item, Ad idem habent oculum ca- stus et initialis, scilicet ad separationem stus et initialis, scilicet ad separationem possibilem et causantur ambo ab amo- possibilem et causantur ambo ab amo- re: ergo cum ab objectis distinguantur re: ergo cum ab objectis distinguantur habitus, videtur quod sint idem timor. habitus, videtur quod sint idem timor. SED CONTRA hoc videtur esse : quia SED CONTRA hoc videtur esse : quia 1. Si initialis idem est cum servili, ut 1. Si initialis idem est cum servili, ut prius videbatur probatum esse, et initia- prius videbatur probatum esse, et initia- lis idem cum casto: ergo servilis idem lis idem cum casto: ergo servilis idem est cum casto: et hoc nemo dicit, cum est cum casto: et hoc nemo dicit, cum castus maneat in sæculum sæculi, et castus maneat in sæculum sæculi, et servilis foras mittatur a charitate. servilis foras mittatur a charitate.

2. Item, Videtur quod nec initialis 2. Item, Videtur quod nec initialis idem cum casto sit: non enim idem pot- idem cum casto sit: non enim idem pot- est esse evacuabile et permanens in sæ- est esse evacuabile et permanens in sæ- culum sæculi: timor autem initialis eva- culum sæculi: timor autem initialis eva- cuabilis est in hac vita a perfecta chari- cuabilis est in hac vita a perfecta chari- tate ergo non est idem cum casto qui tate ergo non est idem cum casto qui permanet in sæculum sæculi, ut videtur. permanet in sæculum sæculi, ut videtur.

3. Item, Habens oculum ad pœnam, 3. Item, Habens oculum ad pœnam, et habens oculum ad separationem, non et habens oculum ad separationem, non moventur eodem objecto secundum ra- moventur eodem objecto secundum ra- tionem sed castus non habet oculum tionem sed castus non habet oculum nisi ad separationem, initialis non habet nisi ad separationem, initialis non habet oculum nisi ad pœnam : ergo non sunt oculum nisi ad pœnam : ergo non sunt ejusdem naturæ. ejusdem naturæ.

ULTERIUS quæritur de timore casto, ULTERIUS quæritur de timore casto, Utrum permaneat in sæculum sæculi? Utrum permaneat in sæculum sæculi?

Et videtur, quod non : quia super il- Et videtur, quod non : quia super il- lud Psalmi LXXXV, 11: Lætetur cor lud Psalmi LXXXV, 11: Lætetur cor meum, etc., dicit Glossa, quod in huma- meum, etc., dicit Glossa, quod in huma- no timore præcedit causa periculi, sed no timore præcedit causa periculi, sed sequitur in initiali, et uterque timor spei sequitur in initiali, et uterque timor spei miscetur sed in futuro non miscetur sed in futuro non erit timor, erit timor, sed perfecta jucunditas: ergo videtur, sed perfecta jucunditas: ergo videtur, quod timor non erit in futuro. quod timor non erit in futuro.

SED CONTRA hoc est, quod SED CONTRA hoc est, quod

1. Christus repletus fuit timore, et 1. Christus repletus fuit timore, et sancti Angeli : cum ergo nihil imperfe- sancti Angeli : cum ergo nihil imperfe- ctum fuit in Christo, timor non est imper- ctum fuit in Christo, timor non est imper- fectum omne autem perfectum erit in fectum omne autem perfectum erit in patria: ergo timor erit ibi. patria: ergo timor erit ibi.

2. Item, Hoc probatur multis modis in 2. Item, Hoc probatur multis modis in Littera. Littera.

ULTERIUS hic quæritur, Quare timor ULTERIUS hic quæritur, Quare timor castus dicatur amicabilis, et castus, et castus dicatur amicabilis, et castus, et filialis? filialis?

Sed Sed

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod timor servilis est donum Dei, et est bo- timor servilis est donum Dei, et est bo- nus, et utilis: donum autem Dei est ac- nus, et utilis: donum autem Dei est ac- cipiendo generaliter donum de omnibus cipiendo generaliter donum de omnibus quæ dantur a Deo, et sunt supra natu- quæ dantur a Deo, et sunt supra natu- ram ad ordinandum vitam in bonum ram ad ordinandum vitam in bonum gratiæ sicut ergo fides informis est do- gratiæ sicut ergo fides informis est do- num Dei, sic etiam servilis est donum num Dei, sic etiam servilis est donum Dei Bonus autem est: quia removet ab Dei Bonus autem est: quia removet ab actu peccati per hoc quod est timor, actu peccati per hoc quod est timor, quia fugit actum peccati. Utilis autem quia fugit actum peccati. Utilis autem est: quia introducit charitatem: paula- est: quia introducit charitatem: paula- tim enim recedendo ab actu peccati, re- tim enim recedendo ab actu peccati, re- movetur etiam peccati placentia, et in- movetur etiam peccati placentia, et in- troducitur amor Dei. troducitur amor Dei.

Quæst- Quæst-

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod non est ex timore per dicendum quod non est ex timore per hoc quod est timor, sed per hoc quod hoc quod est timor, sed per hoc quod est servilis. Et ad hoc intelligendum no- est servilis. Et ad hoc intelligendum no- tandum quod timor servilis dupliciter tandum quod timor servilis dupliciter dicitur, scilicet a conditione servitutis, dicitur, scilicet a conditione servitutis, quia servus est et a proprietate servi, quia servus est et a proprietate servi, quia serviendo adhuc sentit pœnam ser- quia serviendo adhuc sentit pœnam ser- vi, non libertatem justitiæ filiorum. Pri- vi, non libertatem justitiæ filiorum. Pri- mo modo proprie dicitur servilis: quia mo modo proprie dicitur servilis: quia sic timens adhuc servus est peccati: et sic timens adhuc servus est peccati: et quoad hoc dicit Gregorius, quod est ex quoad hoc dicit Gregorius, quod est ex timore, et quod in eo vivit peccandi vo- timore, et quod in eo vivit peccandi vo-

Soluti Soluti

quæst, 1. quæst, 1.

usest 2 usest 2

IN III SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 9. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 9.

luntas: et non simpliciter secundum luntas: et non simpliciter secundum quod est timor fugiens malum. Sed se- quod est timor fugiens malum. Sed se- cundo modo initialis dicitur servilis in cundo modo initialis dicitur servilis in Littera, quia sentit adhuc pœnam, ut in- Littera, quia sentit adhuc pœnam, ut in- fra dicetur. fra dicetur.

Et per hoc patet solutio ad sequens. Et per hoc patet solutio ad sequens.

AD ALIUD dicendum, quod timere servili- AD ALIUD dicendum, quod timere servili- ter secundum quod est timere, bonum est. ter secundum quod est timere, bonum est. AD ID autem quod objicitur in contra- AD ID autem quod objicitur in contra- rium, dicendum per duas rationes, quod rium, dicendum per duas rationes, quod hoc accidit timori ex parte servilitatis: hoc accidit timori ex parte servilitatis: et illa non est a Deo, nec est donum et illa non est a Deo, nec est donum Dei, nec bonum. Dei, nec bonum.

AD ID autem quod ulterius quæritur de AD ID autem quod ulterius quæritur de initiali, sine præjudicio dicendum, quod initiali, sine præjudicio dicendum, quod non est idem per substantiam timor ser- non est idem per substantiam timor ser- vilis, et initialis. vilis, et initialis.

id 1. AD PRIMUM autem quod in contrarium id 1. AD PRIMUM autem quod in contrarium objicitur, dicendum quod non habent objicitur, dicendum quod non habent idem movens primum et proximum : idem movens primum et proximum : quia servilis immediate respicit poenam quia servilis immediate respicit poenam æternam et est ibi causa fugæ princi- æternam et est ibi causa fugæ princi- paliter, et non amor regni a quo separe- paliter, et non amor regni a quo separe- tur et ideo non procedit ex timore gra- tur et ideo non procedit ex timore gra- tuito, sed potius naturali proprii boni : tuito, sed potius naturali proprii boni : sed initialis non movetur proprie a pœ- sed initialis non movetur proprie a pœ- nis immediate, sed potius a separatione nis immediate, sed potius a separatione a regno, et per consequens a pœnis : a regno, et per consequens a pœnis : quia necesse est puniri in inferno, qui a quia necesse est puniri in inferno, qui a regno separatur: et oritur ex amore gra- regno separatur: et oritur ex amore gra- tuito regni coelestis. Et ideo prima ob- tuito regni coelestis. Et ideo prima ob- jectio non procedit, nisi de consequenter jectio non procedit, nisi de consequenter movente in timore initiali. movente in timore initiali.

HU 2. AD ALIUD dicendum, quod quoniam HU 2. AD ALIUD dicendum, quod quoniam nihil est simile: quia fides informis est nihil est simile: quia fides informis est de omnibus eisdem immediate, de qui- de omnibus eisdem immediate, de qui- bus est formata, licet non tendat sicut bus est formata, licet non tendat sicut formata et jam patet, quod timor ser- formata et jam patet, quod timor ser- vilis cum initiali non immediate movetur vilis cum initiali non immediate movetur ab eodem, nec ex parte affectus causatur ab eodem, nec ex parte affectus causatur ab amore ejusdem rationis, licet ex parte ab amore ejusdem rationis, licet ex parte intellectus causetur a fide,sicut et initialis. intellectus causetur a fide,sicut et initialis.

quæst. 3. quæst. 3.

AD ILLUD quod ultimo quæritur, AD ILLUD quod ultimo quæritur, Utrum initialis sit idem cum casto ? pu- Utrum initialis sit idem cum casto ? pu- to respondendum esse, quia substantia- to respondendum esse, quia substantia- liter sunt idem, et differunt per accidens, liter sunt idem, et differunt per accidens,

XXVIII XXVIII

641 641

scilicet quia initialis poenam habet quam scilicet quia initialis poenam habet quam non habet castus, ratione cujus dicitur non habet castus, ratione cujus dicitur etiam servilis ab Augustino in Littera : etiam servilis ab Augustino in Littera : et habet poenam triplicem, scilicet ango- et habet poenam triplicem, scilicet ango- rem conscientiæ de timore insufficientis rem conscientiæ de timore insufficientis satisfactionis pro peccato præterito, et satisfactionis pro peccato præterito, et timorem infestantis adhuc tentationis, ne timorem infestantis adhuc tentationis, ne forte una dierum dejiciat eum : et solli- forte una dierum dejiciat eum : et solli- citudinem dubietatis, utrum forte despi- citudinem dubietatis, utrum forte despi- ciat obsequium suum Deus Hæc triplex ciat obsequium suum Deus Hæc triplex poena continue per charitatem magis ac poena continue per charitatem magis ac magis evacuatur: et tunc ipse efficitur ca- magis evacuatur: et tunc ipse efficitur ca- stus per depurationem poenalitatis illius. stus per depurationem poenalitatis illius. AD ID autem quod primo objicitur in Adobject. 1. AD ID autem quod primo objicitur in Adobject. 1. contrarium, patet solutio per antedicta. contrarium, patet solutio per antedicta.