614 614

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXIV. DISTINCTIO XXXIV.

De septem donis Spiritus sancti generaliter. De septem donis Spiritus sancti generaliter.

A. De septem donis Spiritus sancti. A. De septem donis Spiritus sancti.

Nunc de septem donis Spiritus sancti agendum est: ubi prius conside- Nunc de septem donis Spiritus sancti agendum est: ubi prius conside- randum est, An hæc dona virtutes sint? Secundo, An in futuro desitura randum est, An hæc dona virtutes sint? Secundo, An in futuro desitura sint, vel omnia, vel horum aliqua ? Deinde, An in Christo fuerint cuncta sint, vel omnia, vel horum aliqua ? Deinde, An in Christo fuerint cuncta hæc dona? Hæc dona virtutes esse, nec in futuro desitura, Ambrosius os- hæc dona? Hæc dona virtutes esse, nec in futuro desitura, Ambrosius os- tendit ea septem fore virtutes dicens, et in Angelis abundantissime esse, tendit ea septem fore virtutes dicens, et in Angelis abundantissime esse, sic Civitas Dei illa Jerusalem coelestis, non meatu alicujus fluvii terrestris sic Civitas Dei illa Jerusalem coelestis, non meatu alicujus fluvii terrestris abluitur: sed ex vitæ fonte procedens Spiritus sancti, cujus nos brevi sa- abluitur: sed ex vitæ fonte procedens Spiritus sancti, cujus nos brevi sa- tiamur haustu, in illis coelestibus spiritibus redundantius videre effluere, tiamur haustu, in illis coelestibus spiritibus redundantius videre effluere, pleno septem virtutum spiritualium fervens meatu. Si enim fluvius ripa- pleno septem virtutum spiritualium fervens meatu. Si enim fluvius ripa- rum crepidinibus editis superfusus exundat, quanto magis Spiritus supe- rum crepidinibus editis superfusus exundat, quanto magis Spiritus supe- reminens creaturam, cum nostræ mentis arcana tamquam inferiora per- reminens creaturam, cum nostræ mentis arcana tamquam inferiora per- stringat, cœlestem illam Angelorum naturam effusione quadam sanctifica- stringat, cœlestem illam Angelorum naturam effusione quadam sanctifica- tionum ubertate lætificat¹? Deinde sanctificationem exponens, subdit: His tionum ubertate lætificat¹? Deinde sanctificationem exponens, subdit: His autem sanctificationibus significatur plenitudo septem spiritualium virtu- autem sanctificationibus significatur plenitudo septem spiritualium virtu- tum, quas enumerat Isaias dicens: Spiritus sapientiæ et intellectus, spiri- tum, quas enumerat Isaias dicens: Spiritus sapientiæ et intellectus, spiri- tus consilii et fortitudinis, spiritus scientiæ et pietatis el replebit eum tus consilii et fortitudinis, spiritus scientiæ et pietatis el replebit eum spiritus timoris Domini. Unum est ergo flumen Spiritus sancti, sed multi spiritus timoris Domini. Unum est ergo flumen Spiritus sancti, sed multi spiritualium donorum meatus. Quamvis ergo multi dicuntur spiritus sa- spiritualium donorum meatus. Quamvis ergo multi dicuntur spiritus sa- pientiæ et intellectus, etc., unus tamen est Dei spiritus, suæ libertatis arbi- pientiæ et intellectus, etc., unus tamen est Dei spiritus, suæ libertatis arbi- ter, omnia pro auctoritate voluntatis dividens singulis ³. Hic expresse tra- ter, omnia pro auctoritate voluntatis dividens singulis ³. Hic expresse tra-

1 S. AMBROSIUS, Lib. I de Spiritu sancto, cap. 20 et ult. 1 S. AMBROSIUS, Lib. I de Spiritu sancto, cap. 20 et ult.

2 Isa. 1, 2 et 3. 2 Isa. 1, 2 et 3.

3 Cf I ad Corinth, XII, 7 et seq. 3 Cf I ad Corinth, XII, 7 et seq.

IN III SENTENT. DIST. XXXIV, B, C. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, B, C.

615 615

ditum est, septem dona et virtutes esse sanctificationesque fidelium men- ditum est, septem dona et virtutes esse sanctificationesque fidelium men- tium, et in futuro non desitura, cum sint et in Angelis. tium, et in futuro non desitura, cum sint et in Angelis.

B. Quod in Christo fuerunt illa septem dona. B. Quod in Christo fuerunt illa septem dona.

In Christo etiam hæc eadem fuisse Isaias ostendit dicens: Egredietur In Christo etiam hæc eadem fuisse Isaias ostendit dicens: Egredietur virga de radice Jesse, el flos de radice ejus ascendet. Et requiescet super virga de radice Jesse, el flos de radice ejus ascendet. Et requiescet super eum spiritus Domini: spiritus supientiæ et intellectus, spiritus consilii et eum spiritus Domini: spiritus supientiæ et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiæ et pietatis: et replebit eum spiritus timoris fortitudinis, spiritus scientiæ et pietatis: et replebit eum spiritus timoris

Domini 1. Domini 1.

C. Quod videtur obviare præmissis. C. Quod videtur obviare præmissis.

His autem videtur obviare quod Beda de timore Domini dicit super His autem videtur obviare quod Beda de timore Domini dicit super Parabolas, scilicet quod omnis timor in futuro cessabit. Ait enim sic super Parabolas, scilicet quod omnis timor in futuro cessabit. Ait enim sic super locum illum Timor Domini principium sapientiæ ². Duo sunt timores locum illum Timor Domini principium sapientiæ ². Duo sunt timores Domini, servilis qui principium sapientiæ est, et amicalis qui perfectionem Domini, servilis qui principium sapientiæ est, et amicalis qui perfectionem sapientiæ comitatur. Servilis principium sapientiæ est, quia qui post er- sapientiæ comitatur. Servilis principium sapientiæ est, quia qui post er- rata sapere incipit, primo timore corripitur divino, ne puniatur: sed rata sapere incipit, primo timore corripitur divino, ne puniatur: sed hunc perfecta charitas foras mittit ³. Succedit huic timor Domini sanctus, hunc perfecta charitas foras mittit ³. Succedit huic timor Domini sanctus, permanens in sæculum sæculi * : quem non excludit charitas, sed auget, permanens in sæculum sæculi * : quem non excludit charitas, sed auget, quo timet filius, ne vel in modico oculos amantissimi patris offendat: quo timet filius, ne vel in modico oculos amantissimi patris offendat: uterque in futuro cessabit, charitas vero numquam excidet. Augustinus uterque in futuro cessabit, charitas vero numquam excidet. Augustinus vero super illum locum Psalmi: Adorabo ad templum sanctum tuum in vero super illum locum Psalmi: Adorabo ad templum sanctum tuum in timore tuo, timorem Dei desiturum dicit sic: Timor Domini est magnum timore tuo, timorem Dei desiturum dicit sic: Timor Domini est magnum præsidium proficientibus ad salutem, sed pervenientibus foras mittitur. præsidium proficientibus ad salutem, sed pervenientibus foras mittitur. Non enim timent jam amicum, cum scilicet ad id quod repromissum est, Non enim timent jam amicum, cum scilicet ad id quod repromissum est,

Isa. XI, 1 et seq. Isa. XI, 1 et seq.

2 Proverb. I, 7: 2 Proverb. I, 7:

3 I Joan. iv, 18. Timor non est in charitate: sed perfecta charitas foras mittit timorem. 3 I Joan. iv, 18. Timor non est in charitate: sed perfecta charitas foras mittit timorem.

* Psal XVIII, 10: Timor Domini sanctus, permanens in sæculum sæculi. * Psal XVIII, 10: Timor Domini sanctus, permanens in sæculum sæculi.

I ad Corinth XIII, 8: Charitas numquam excidit. I ad Corinth XIII, 8: Charitas numquam excidit.

6 Psal v, 8. 6 Psal v, 8.

616 616

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

perducti fuerint. Ex his auctoritatibus significatur, quod timor non erit in perducti fuerint. Ex his auctoritatibus significatur, quod timor non erit in futuro. Si autem timor non erit in futuro, ergo nec septem dona erunt, nec futuro. Si autem timor non erit in futuro, ergo nec septem dona erunt, nec modo sunt in Angelis sive in animabus sanctis. Ad quod dicimus auctori- modo sunt in Angelis sive in animabus sanctis. Ad quod dicimus auctori- tatum præmissarum quæ videtur repugnantiam dirimentes, quod septem tatum præmissarum quæ videtur repugnantiam dirimentes, quod septem illa dona et in Angelis modo sunt, et in animabus sanctis feliciter viventi- illa dona et in Angelis modo sunt, et in animabus sanctis feliciter viventi- bus, et in nobis erunt in futuro: sed non habebunt omnia hos usus, sive bus, et in nobis erunt in futuro: sed non habebunt omnia hos usus, sive hæc officia quæ nunc habent: ut verbi gratia, Timor filialis modo facit ti- hæc officia quæ nunc habent: ut verbi gratia, Timor filialis modo facit ti- mere ne offendamus quem diligimus, et ne separemur ab eo: facit etiam mere ne offendamus quem diligimus, et ne separemur ab eo: facit etiam nos revereri eumdem. In futuro vero faciet nos revereri, quando non time- nos revereri eumdem. In futuro vero faciet nos revereri, quando non time- bimus separari vel offendere. Non ergo metus separationis vel offensionis bimus separari vel offendere. Non ergo metus separationis vel offensionis nunc est in Angelis vel in animabus sanctis, nec in nobis erit in futuro: nunc est in Angelis vel in animabus sanctis, nec in nobis erit in futuro: sed reverentia quæ est mixta cum subjectione dilectionis: quæ etiam in sed reverentia quæ est mixta cum subjectione dilectionis: quæ etiam in Christo fuit, sicut Apostolus dicit in epistola ad Hebræos loquens de Christo, Christo fuit, sicut Apostolus dicit in epistola ad Hebræos loquens de Christo, qui exauditus est pro sua reverentia¹. Quidam tamen secundum effectum, qui exauditus est pro sua reverentia¹. Quidam tamen secundum effectum, timorem in Christo et in Angelis tantum esse contendunt. timorem in Christo et in Angelis tantum esse contendunt.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Nunc de septem donis Spiritus san- « Nunc de septem donis Spiritus san- cti, etc. » cti, etc. »

Hic tertio loco inter habitus perficien- Hic tertio loco inter habitus perficien- tes animam, agit Magister de donis. tes animam, agit Magister de donis.

Et dividitur in duas partes: in quarum Et dividitur in duas partes: in quarum prima agit de donis in communi. In se- prima agit de donis in communi. In se- cunda, agit de donis in speciali, quæ in- cunda, agit de donis in speciali, quæ in- cipit in hac eadem distinctione, ibi, D, cipit in hac eadem distinctione, ibi, D, « Et quia de timore, etc. » « Et quia de timore, etc. »

In prima parte inquirit quatuor circa In prima parte inquirit quatuor circa dona in communi, quorum primum est, dona in communi, quorum primum est, an sint virtutes, et utrum sint in Ange- an sint virtutes, et utrum sint in Ange- lis? Et hæc duo determinantur simul. lis? Et hæc duo determinantur simul. Tertio, Utrum fuerunt in Christo ? ibi, B, Tertio, Utrum fuerunt in Christo ? ibi, B, « In Christo autem, etc. » Quarto quæ- « In Christo autem, etc. » Quarto quæ- ritur, Utrum evacuabuntur vel remane- ritur, Utrum evacuabuntur vel remane- bunt in patria? ibi, C, « His autem vide- bunt in patria? ibi, C, « His autem vide- tur obviare, etc. » tur obviare, etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An dona sunt virtutes? An dona sunt virtutes?

Circa hæc autem quæremus quinque. Circa hæc autem quæremus quinque. Primo, An sint virtutes? Primo, An sint virtutes? Secundo, quomodo perficiunt animam, Secundo, quomodo perficiunt animam, et ad quid? et ad quid?

Tertio, de numero ipsorum. Tertio, de numero ipsorum. Quarto, de ordine et combinatione Quarto, de ordine et combinatione quam habent duo, et duo. quam habent duo, et duo.

Quinto, Utrum sint in Angelis et in Quinto, Utrum sint in Angelis et in

Christo ? Christo ?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Super illud Job. 1, 2: Nati sunt ei 1. Super illud Job. 1, 2: Nati sunt ei septem filii, etc., dicit Gregorius : « Per septem filii, etc., dicit Gregorius : « Per septem filios septem virtutes intelligun- septem filios septem virtutes intelligun- tur, sapientia, intellectus, etc. » Ergo tur, sapientia, intellectus, etc. » Ergo dona sunt virtutes. dona sunt virtutes.

2. Item, Ibidem, « Contra singula ten- 2. Item, Ibidem, « Contra singula ten-

*Ad Hebr. v, 7. *Ad Hebr. v, 7.

IN III SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 1.

tamenta, mentem Spiritus sanctus se- tamenta, mentem Spiritus sanctus se- ptem virtutibus imbuit: contra stultitiam ptem virtutibus imbuit: contra stultitiam sapientia, contra hebetudinem intellectu, sapientia, contra hebetudinem intellectu, etc. » Ergo dona sunt virtutes. etc. » Ergo dona sunt virtutes.

3. Item, Illi habitus qui veræ virtutes 3. Item, Illi habitus qui veræ virtutes sunt, a Sanctis dona dicuntur: unde sunt, a Sanctis dona dicuntur: unde Glossa super illud Apostoli, I ad Corinth. Glossa super illud Apostoli, I ad Corinth. XIV, 1, dicit: Sectamini charitatem, qua XIV, 1, dicit: Sectamini charitatem, qua major in omnibus donis non est. major in omnibus donis non est.

Similiter, Jacob. 1, 17, super illud : Similiter, Jacob. 1, 17, super illud : Omne donum perfectum, dicit Glossa ge- Omne donum perfectum, dicit Glossa ge- neraliter, quod dona sunt gratuita: ergo neraliter, quod dona sunt gratuita: ergo videtur, quod generale nomen sit donum, videtur, quod generale nomen sit donum, et convertatur cum virtute. et convertatur cum virtute.

4. Item, Charitas dicitur etiam primum 4. Item, Charitas dicitur etiam primum domum, in quo omnia dona donantur: domum, in quo omnia dona donantur: et hoc probat Magister in libro I Senten- et hoc probat Magister in libro I Senten- tiarum. Ergo videtur, quod dona in nullo tiarum. Ergo videtur, quod dona in nullo distinguantur a virtutibus. distinguantur a virtutibus.

5. Item, Septem diffiniuntur virtutes 5. Item, Septem diffiniuntur virtutes diffinitione generali, quæ convenit theo- diffinitione generali, quæ convenit theo- logicis et cardinalibus: talis diffinitio logicis et cardinalibus: talis diffinitio etiam invenitur convenire donis, sicut etiam invenitur convenire donis, sicut est, quod virtus est dispositio perfecti est, quod virtus est dispositio perfecti ad optimum et sicut est, quod virtus est ad optimum et sicut est, quod virtus est quæ bonum facit habentem et opus ejus quæ bonum facit habentem et opus ejus bonum reddit et sicut est, quod virtus bonum reddit et sicut est, quod virtus est in difficilibus optimorum operativa : est in difficilibus optimorum operativa : et sicut est, quod virtus est ultimum po- et sicut est, quod virtus est ultimum po- tentiæ in re cujus virtus est. Omnes istæ tentiæ in re cujus virtus est. Omnes istæ conveniunt etiam donis et sicut illa, conveniunt etiam donis et sicut illa, virtus est bona qualitas mentis qua recte virtus est bona qualitas mentis qua recte vivitur, qua nemo male utitur, quam vivitur, qua nemo male utitur, quam Deus operatur in nobis. Ergo videtur, Deus operatur in nobis. Ergo videtur, quod dona sint virtutes. quod dona sint virtutes.

Si forte dicere velles, quod dona dicunt Si forte dicere velles, quod dona dicunt aliquid perfectius, quam virtutes: hoc aliquid perfectius, quam virtutes: hoc non videtur verum. non videtur verum.

: :

1. Macrobius enim supra Somnium 1. Macrobius enim supra Somnium Scipionis dividit virtutem in purgatoriam, Scipionis dividit virtutem in purgatoriam, et purgati animi, et exemplarem et est et purgati animi, et exemplarem et est una perfectior alia, nec tamen amittit ex una perfectior alia, nec tamen amittit ex hoc virtutis nomen et rationem : ergo hoc virtutis nomen et rationem : ergo nec ista perfectio aliam rationem secun- nec ista perfectio aliam rationem secun- dum nomen dabit donis. dum nomen dabit donis.

2. Item, Magis et minus non variant 2. Item, Magis et minus non variant speciem veritati autem primæ innititur speciem veritati autem primæ innititur

1 Cf. I Sententiarum, Dist. XVII. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. XVII.

617 617

per consensum fides, et intellectus, et per consensum fides, et intellectus, et sapientia. Similiter ad operabilia per ra- sapientia. Similiter ad operabilia per ra- tiones operabilium illuminat prudentia, tiones operabilium illuminat prudentia, scientia, et consilium, nisi quod unum scientia, et consilium, nisi quod unum plus et alterum minus: ergo videtur, plus et alterum minus: ergo videtur, quod nulla differentia sit secundum ra- quod nulla differentia sit secundum ra- tionem speciei inter virtutes et dona. tionem speciei inter virtutes et dona.

3. Præterea, Hoc ipsum, quod dona 3. Præterea, Hoc ipsum, quod dona sint perfectiora virtutibus, et ita differant sint perfectiora virtutibus, et ita differant ab eis, videtur falsum quia dicit Philo- ab eis, videtur falsum quia dicit Philo- sophus, quod virtus est ultimum poten- sophus, quod virtus est ultimum poten- tiæ in re post ultimum autem non est tiæ in re post ultimum autem non est aliquid sumere: ergo non est perfectio aliquid sumere: ergo non est perfectio amplior quam virtus, ut videtur. amplior quam virtus, ut videtur.

Si autem velles dicere, quod est diffe- Si autem velles dicere, quod est diffe- rentia quantum ad nomen hoc iterum rentia quantum ad nomen hoc iterum videtur falsum. Philosophus enim dicit videtur falsum. Philosophus enim dicit in Topicis, et Boetius similiter in suis in Topicis, et Boetius similiter in suis Topicis, quod donum est datio irredibilis: Topicis, quod donum est datio irredibilis: et hæc eadem ratio convenit virtuti sicut et hæc eadem ratio convenit virtuti sicut donis ergo non distinguuntur quoad hoc, donis ergo non distinguuntur quoad hoc, ut videtur. ut videtur.

Ad hoc inveniuntur Doctores habere Ad hoc inveniuntur Doctores habere quinque opiniones. Quidam enim dicunt, quinque opiniones. Quidam enim dicunt, quod virtutes et dona non differunt nisi quod virtutes et dona non differunt nisi secundum rationem, et non secundum secundum rationem, et non secundum substantialem aliquam diffinitionem et substantialem aliquam diffinitionem et differentiam: sed accidentalem differen- differentiam: sed accidentalem differen- tiam dant istam, quod virtutes sint prin- tiam dant istam, quod virtutes sint prin- cipaliter ad agendum, et ideo diffiniuntur cipaliter ad agendum, et ideo diffiniuntur per actus, et habent proprias operationes: per actus, et habent proprias operationes: sed dona sunt ad resistendum tentationi- sed dona sunt ad resistendum tentationi- bus quæ impugnant vitam virtutis jam bus quæ impugnant vitam virtutis jam habitæ. Quod autem non sit conveniens habitæ. Quod autem non sit conveniens illud dictum, statim apparet: quia forti- illud dictum, statim apparet: quia forti- tudo est ad impugnandum in difficili et tudo est ad impugnandum in difficili et tentatione. Similiter dicitur communiter, tentatione. Similiter dicitur communiter, quod charitas minima resistere potest cui- quod charitas minima resistere potest cui- cumque tentationi. Et, I Petr. v, 8 et 9: cumque tentationi. Et, I Petr. v, 8 et 9: Adversarius vester diabolus circuit, quæ- Adversarius vester diabolus circuit, quæ- rens quem devoret: cui resistite fortes in rens quem devoret: cui resistite fortes in fide. Et, ad Ephes. vi, 16: In omnibus fide. Et, ad Ephes. vi, 16: In omnibus sumentes scutum fidei, in quo possitis sumentes scutum fidei, in quo possitis omnia tela nequissimi ignea exstinguere. omnia tela nequissimi ignea exstinguere. Ergo patet per hoc, quod hoc etiam prin- Ergo patet per hoc, quod hoc etiam prin- cipalius convenit virtuti, quam dono: et cipalius convenit virtuti, quam dono: et ideo non est conveniens dictum istorum. ideo non est conveniens dictum istorum.

618 618

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Item, Alii voluerunt emendare per sub- Item, Alii voluerunt emendare per sub- tilitatem dictum, et dixerunt, quod duo tilitatem dictum, et dixerunt, quod duo sunt in libero arbitrio, ratio, et voluntas: sunt in libero arbitrio, ratio, et voluntas: et virtus principaliter est in voluntate, et virtus principaliter est in voluntate, secundario in ratione: donum autem e secundario in ratione: donum autem e contrario principaliter in ratione, secun- contrario principaliter in ratione, secun- dario in voluntate. Hujus autem assigna- dario in voluntate. Hujus autem assigna- tionis suæ talem adhibent rationem, quod tionis suæ talem adhibent rationem, quod inter virtutes non est nisi una quæ sit in inter virtutes non est nisi una quæ sit in ratione et inter dona, quatuor ponuntur ratione et inter dona, quatuor ponuntur in ratione, scilicet sapientia, intellectus, in ratione, scilicet sapientia, intellectus, consilium, et scientia. Sed patet ridicu- consilium, et scientia. Sed patet ridicu- lum esse, quia duæ virtutes sunt in ra- lum esse, quia duæ virtutes sunt in ra- tione, scilicet fides, et prudentia. Item, tione, scilicet fides, et prudentia. Item, Ridiculum est dicere, quod ideo dona Ridiculum est dicere, quod ideo dona principalius sunt in ratione, quia plura principalius sunt in ratione, quia plura sunt ex eis in ratione. Jam enim sequere- sunt ex eis in ratione. Jam enim sequere- tur, quod principalius essent in irascibili, tur, quod principalius essent in irascibili, quam in concupiscibili: quia duo sunt in quam in concupiscibili: quia duo sunt in irascibili, scilicet timor, et fortitudo : et irascibili, scilicet timor, et fortitudo : et unum est in concupiscibili, scilicet pie- unum est in concupiscibili, scilicet pie- tas. Item, Falsum est de cardinalibus: tas. Item, Falsum est de cardinalibus: quia duæ sunt in ratione, scilicet pruden- quia duæ sunt in ratione, scilicet pruden- tia, et justitia. Cum enim justitia consi- tia, et justitia. Cum enim justitia consi- stat in ordinatione ad alterum, et omnis stat in ordinatione ad alterum, et omnis ordo rationis est, sic erit justitia necessa- ordo rationis est, sic erit justitia necessa- rio in ratione. rio in ratione.

Ideo tertii veniunt et dicunt, quod Ideo tertii veniunt et dicunt, quod dona dicuntur per comparationem ad dona dicuntur per comparationem ad Deum dantem, et ideo sunt in superiori Deum dantem, et ideo sunt in superiori parte rationis virtutes autem respiciunt parte rationis virtutes autem respiciunt opera specialia quæ sunt super materias opera specialia quæ sunt super materias speciales, et ideo sunt in inferiori parte speciales, et ideo sunt in inferiori parte animæ vel rationis. Et hoc iterum nihil animæ vel rationis. Et hoc iterum nihil est: quia super illud: Signatum est su- est: quia super illud: Signatum est su- per nos lumen 1, etc., dicit Glossa, quod per nos lumen 1, etc., dicit Glossa, quod triplex est imago, creationis, recreatio- triplex est imago, creationis, recreatio- nis, et similitudinis. Et imago recreatio- nis, et similitudinis. Et imago recreatio- nis est, per quam perficitur imago simi- nis est, per quam perficitur imago simi- litudinis et creationis et illa est fides, litudinis et creationis et illa est fides, spes, et charitas. Cum igitur secundum spes, et charitas. Cum igitur secundum Augustinum, imago sit in anima secun- Augustinum, imago sit in anima secun- dum eam partem qua nihil excellentius dum eam partem qua nihil excellentius habet, videbitur quod fides, spes, et cha- habet, videbitur quod fides, spes, et cha- ritas sint in altissimo animæ, et ita non ritas sint in altissimo animæ, et ita non erunt dona altius in partibus animæ, erunt dona altius in partibus animæ, quam virtutes. Item, Quam altitudinem quam virtutes. Item, Quam altitudinem

1 Psal. iv, 7. 1 Psal. iv, 7.

animæ dicit timor? Nullam penitus. animæ dicit timor? Nullam penitus. Unde nihil est quod dicunt. Unde nihil est quod dicunt.

Ideo sunt quarti qui magnam partem Ideo sunt quarti qui magnam partem multitudinis habent sequentem: quia multitudinis habent sequentem: quia valde celebris fuit et est hæc opinio valde celebris fuit et est hæc opinio apud multos, quod virtutes sunt ad agen- apud multos, quod virtutes sunt ad agen- dum recte secundum vitam quæ unicui- dum recte secundum vitam quæ unicui- que sufficit secundum se, et ad sustinen- que sufficit secundum se, et ad sustinen- dum passiones sive innatas sive illatas. dum passiones sive innatas sive illatas. Sed dona sunt in adjutorium potentia- Sed dona sunt in adjutorium potentia- rum animæ, ut patiamur conformiter rum animæ, ut patiamur conformiter Christo et hoc probant satis rationabi- Christo et hoc probant satis rationabi- liter sic Ad hoc quod Christus pateretur liter sic Ad hoc quod Christus pateretur tria exigebantur, quorum primum est ti- tria exigebantur, quorum primum est ti- mor reverentiæ ad Patrem mittentem mor reverentiæ ad Patrem mittentem ipsum et tradentem pro redemptione ge- ipsum et tradentem pro redemptione ge- neris humani et ex illa replet eun spi- neris humani et ex illa replet eun spi- rulus timoris Domini. Secundum autem rulus timoris Domini. Secundum autem erat, quod hoc faceret amore ad homi- erat, quod hoc faceret amore ad homi- nes, quia pro hominibus salvandis patie- nes, quia pro hominibus salvandis patie- batur, et ibi accessit donum pietatis. batur, et ibi accessit donum pietatis. Tertium autem erat ut offerret se passio- Tertium autem erat ut offerret se passio- nibus viriliter et intrepide et ex illa nibus viriliter et intrepide et ex illa parte venit donum fortitudinis. Alia au- parte venit donum fortitudinis. Alia au- tem dona concomitantur hæc, sicut scien- tem dona concomitantur hæc, sicut scien- tia pietatem, consilium fortitudinem, in- tia pietatem, consilium fortitudinem, in- tellectus autem et sapientia intentionem tellectus autem et sapientia intentionem patientis in Deum. Et huic opinioni con- patientis in Deum. Et huic opinioni con- trarium non est quod objicitur, nisi hoc trarium non est quod objicitur, nisi hoc solum quod, ut videtur, rationabiliter solum quod, ut videtur, rationabiliter solvi non potest, scilicet quod dona data solvi non potest, scilicet quod dona data fuissent, etiam Christo non incarnato ct fuissent, etiam Christo non incarnato ct passo, ut si homo non peccasset: ergo passo, ut si homo non peccasset: ergo hæc non est substantialis differentia do- hæc non est substantialis differentia do- norum et virtutum, sed potius acciden- norum et virtutum, sed potius acciden- talis secundum statum peccati. talis secundum statum peccati.

Ideo quinti dicunt, quod virtutes sunt Ideo quinti dicunt, quod virtutes sunt ad agendum simpliciter: sed dona sunt ad agendum simpliciter: sed dona sunt expeditiones virtutum, et sunt ad agen- expeditiones virtutum, et sunt ad agen- dum expedite et hæc opinio quandoque dum expedite et hæc opinio quandoque habuit multos defensores propter verbum habuit multos defensores propter verbum Gregorii qui dicit, quod « dona data sunt Gregorii qui dicit, quod « dona data sunt in adjutorium virtutum contra defe- in adjutorium virtutum contra defe- ctum. » Sed hoc iterum patet non esse ctum. » Sed hoc iterum patet non esse verum: quia verum: quia

1. Dicit Philosophus in secundo Ethico- 1. Dicit Philosophus in secundo Ethico- rum, quod signum oportet accipere ha- rum, quod signum oportet accipere ha-

lutio. lutio.

IN III SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 1. bitum fientem in bitum fientem in opere delectationem. opere delectationem. Non enim justus et castus est, qui ope- Non enim justus et castus est, qui ope- ratur justa et casta, sed potius qui hæc ratur justa et casta, sed potius qui hæc operatur, et hoc ipso gaudet: gaudens operatur, et hoc ipso gaudet: gaudens autem in opere, non habet difficultatem : autem in opere, non habet difficultatem : ergo non indiget adjutorio ulteriori. ergo non indiget adjutorio ulteriori.

2. Item, Quid est dictu, quod virtus 2. Item, Quid est dictu, quod virtus quæ est habitus perfectus et perficiens ad quæ est habitus perfectus et perficiens ad opus, indigeret ulterius alio perficiente opus, indigeret ulterius alio perficiente ipsam ? sic enim esset perfectio perfectio- ipsam ? sic enim esset perfectio perfectio- nis, et sic de aliis perfectionibus opor- nis, et sic de aliis perfectionibus opor- teret habere multas. teret habere multas.

Si propter hoc diceretur, quod in ve- Si propter hoc diceretur, quod in ve- ritate dona sunt virtutes, et non diffe- ritate dona sunt virtutes, et non diffe- runt ab eis. CONTRA: runt ab eis. CONTRA:

1. Virtus et donum non sunt ejusdem 1. Virtus et donum non sunt ejusdem diffinitionis ergo : diffinitionis ergo : non sunt ejusdem non sunt ejusdem naturæ quod patet, quia consilium naturæ quod patet, quia consilium nulla virtus est et similiter nec scientia, nulla virtus est et similiter nec scientia, nec sapientia. nec sapientia.

2. Item, Matth. VI, 9, super Pater 2. Item, Matth. VI, 9, super Pater noster, dicit Glossa << In precibus est ut noster, dicit Glossa << In precibus est ut impetrentur dona, in donis ut operemur impetrentur dona, in donis ut operemur mandata. » De operatione beatitudines mandata. » De operatione beatitudines sequuntur. Ergo dona prece impetran- sequuntur. Ergo dona prece impetran- tur: sed non virtus, quia oportet habere tur: sed non virtus, quia oportet habere virtutes antequam preces exaudiantur: virtutes antequam preces exaudiantur: ergo dona non sunt virtutes. ergo dona non sunt virtutes.

3. Item, ibidem, alia Glossa: « Preci- 3. Item, ibidem, alia Glossa: « Preci- bus laborandum est, ut dona percipia- bus laborandum est, ut dona percipia- mus. » Et idem ex hoc sequitur. Sed ta- mus. » Et idem ex hoc sequitur. Sed ta- men hæc ipsa Glossa difficultatem habet: men hæc ipsa Glossa difficultatem habet: quia habita una parte gratiæ habentur quia habita una parte gratiæ habentur omnes et ita dona habentur antequam omnes et ita dona habentur antequam exaudiatur oratio, sicut et virtutes. Unde exaudiatur oratio, sicut et virtutes. Unde videtur, quod per illas Glossas nihil pro- videtur, quod per illas Glossas nihil pro- batur. batur.

SOLUTIO. Sine præjudicio consentio in SOLUTIO. Sine præjudicio consentio in ultimam opinionem quæ fundatur super ultimam opinionem quæ fundatur super verbum Gregorii, quia Gregorius plus de verbum Gregorii, quia Gregorius plus de donis locutus est, quam aliquis alius san- donis locutus est, quam aliquis alius san- ctus. Et ideo quidam Doctor tenet illam ctus. Et ideo quidam Doctor tenet illam opinionem et est bona, licet a quibus- opinionem et est bona, licet a quibus- dam improbantibus eam non bene ex- dam improbantibus eam non bene ex- planata sit. Dicit enim Gregorius ex- planata sit. Dicit enim Gregorius ex- presse, quod « dona data sunt in adjuto- presse, quod « dona data sunt in adjuto- rium virtutum. » Et ad hoc intelligen- rium virtutum. » Et ad hoc intelligen- dum, notandum quod quoddam impedi- dum, notandum quod quoddam impedi-

619 619

mentum est virtutis ad actum proprium: mentum est virtutis ad actum proprium: et hoc non habet nisi per accidens ex et hoc non habet nisi per accidens ex aliqua dispositione subjecti sui: et hoc aliqua dispositione subjecti sui: et hoc ipsa virtus convalescens in usu operis ipsa virtus convalescens in usu operis per se excludit. Et de hoc dicit Bernardus per se excludit. Et de hoc dicit Bernardus in primo libro de Consideratione ad Eu- in primo libro de Consideratione ad Eu- genium «Nihil adeo difficile, quod con- genium «Nihil adeo difficile, quod con- suetudo facile non faciat. » Et hoc præ- suetudo facile non faciat. » Et hoc præ- cipue in consuetudinalibus est verum, de cipue in consuetudinalibus est verum, de quibus inducit Philosophus, quod innati quibus inducit Philosophus, quod innati sumus eas suscipere: perficere autem est sumus eas suscipere: perficere autem est ab assuetudine. Aliud autem impedimen- ab assuetudine. Aliud autem impedimen- tum est potentiæ ex imperfectione habi- tum est potentiæ ex imperfectione habi- tus, quod est quasi e contrario primo tus, quod est quasi e contrario primo impedimento, sicut potentia nostri in- impedimento, sicut potentia nostri in- tellectus est in verum primum, et ad tellectus est in verum primum, et ad hoc non perficit virtus nisi imperfecte, hoc non perficit virtus nisi imperfecte, scilicet in speculo et ænigmate, et ideo scilicet in speculo et ænigmate, et ideo evacuabitur et ideo indigetpotentia alio evacuabitur et ideo indigetpotentia alio habitu altius juvante in illud, et ex habitu altius juvante in illud, et ex parte illa tamquam secunda perfectio, et parte illa tamquam secunda perfectio, et altius infunditur donum. Quod qualiter altius infunditur donum. Quod qualiter sit, in sequenti articulo magis explanabi- sit, in sequenti articulo magis explanabi- tur. Et hoc modo intelligitur, quod dona tur. Et hoc modo intelligitur, quod dona data sunt in adjutorium virtutum vel data sunt in adjutorium virtutum vel potentiarum. potentiarum.

: :

4 et 5. 4 et 5.

AD OMNIA quæ primo objiciuntur ad Ad 1, 2, 3, AD OMNIA quæ primo objiciuntur ad Ad 1, 2, 3, probandum quod donum est virtus, est probandum quod donum est virtus, est solutio una, scilicet quod virtus dicitur solutio una, scilicet quod virtus dicitur dupliciter, scilicet large, et stricte. Stricte dupliciter, scilicet large, et stricte. Stricte tunc virtus erit prima perfectio virium tunc virtus erit prima perfectio virium animæ ad actus vitæ ordinatæ ad finem, animæ ad actus vitæ ordinatæ ad finem, vel id quod est ad finem: sicut virtus vel id quod est ad finem: sicut virtus theologica est in finem, virtus autem po- theologica est in finem, virtus autem po- litica est in id quod habemus ad usum, litica est in id quod habemus ad usum, quod est ad finem: et hoc modo donum quod est ad finem: et hoc modo donum cum sit secunda perfectio ad altiorem cum sit secunda perfectio ad altiorem actum quarumdam virtutum, non est actum quarumdam virtutum, non est virtus, sed discretus habitus a virtute. virtus, sed discretus habitus a virtute. Large accipitur virtus pro habitu perfi- Large accipitur virtus pro habitu perfi- ciente ad actum secundum rationem ciente ad actum secundum rationem boni. Sic virtus est donum, et beatitudo, boni. Sic virtus est donum, et beatitudo, similiter et fructus de quibus mentio erit similiter et fructus de quibus mentio erit posterius. Quod autem videtur Grego- posterius. Quod autem videtur Grego- rius dicere, quod dona data sunt contra rius dicere, quod dona data sunt contra defectum in quem incidimus ex peccato. defectum in quem incidimus ex peccato. Respondeo, quod hoc dictum est per ac- Respondeo, quod hoc dictum est per ac- cidens, de dono scilicet ratione status cidens, de dono scilicet ratione status hominis cui dantur dona. Aliter enim non hominis cui dantur dona. Aliter enim non

620 620

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

essent dona in Angelis et in Christo. essent dona in Angelis et in Christo. AD ID autem quod ultimo objicitur, AD ID autem quod ultimo objicitur, quod precibus impetrantur dona, dicen- quod precibus impetrantur dona, dicen- dum quod nos concedimus conclusio- dum quod nos concedimus conclusio- nem tamen argumentatio non procedit nem tamen argumentatio non procedit secundum intentionem Glossæ, quia secundum intentionem Glossæ, quia Glossa intelligitur de impetratione usus Glossa intelligitur de impetratione usus doni, non habitus: quia omnia simul doni, non habitus: quia omnia simul cum virtutibus infunduntur. cum virtutibus infunduntur.

AD ILLUD autem quod objicitur contra AD ILLUD autem quod objicitur contra opinionem istam ultimo, dicendum quod opinionem istam ultimo, dicendum quod virtus gaudet in sua operatione, sed hoc virtus gaudet in sua operatione, sed hoc non est nisi quantum ad amotionem im- non est nisi quantum ad amotionem im- pedimenti quod habet in subjecto: et pedimenti quod habet in subjecto: et contra hoc non datur donum, sed potius contra hoc non datur donum, sed potius contra hoc quod virtus habet ex se, ut contra hoc quod virtus habet ex se, ut fides ex hoc quod est in speculo et ænig- fides ex hoc quod est in speculo et ænig- mate, et prudentia ex hoc quod est per mate, et prudentia ex hoc quod est per rationes humani juris, quod nebulis er- rationes humani juris, quod nebulis er- rorum est involutum et hæc omnia dis- rorum est involutum et hæc omnia dis- cutienda sunt in articulo sequenti. cutienda sunt in articulo sequenti.

AD ALIUD dicendum, quod hoc non est AD ALIUD dicendum, quod hoc non est inconveniens, quod post unam perfectio- inconveniens, quod post unam perfectio- nem sit alia in eodem, dummodo non nem sit alia in eodem, dummodo non sint ejusdem rationis: sicut opinio et sint ejusdem rationis: sicut opinio et scientia de eodem, et ambæ manent, li- scientia de eodem, et ambæ manent, li- cet quidam hoc negent: non enim ha- cet quidam hoc negent: non enim ha- bendo scientiam, propter hoc amitto bendo scientiam, propter hoc amitto opinionem per signa, cum adhuc per opinionem per signa, cum adhuc per signa possum procedere quando volo. signa possum procedere quando volo. Ita videns veritatem in lumine intelle- Ita videns veritatem in lumine intelle- ctus, non amittit fidem propter hoc. Et ctus, non amittit fidem propter hoc. Et ideo hoc non est inconveniens. ideo hoc non est inconveniens.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Qualiter hæc dona animam perficiant ? Qualiter hæc dona animam perficiant ?

Secundo quæritur, Qualiter perficiant Secundo quæritur, Qualiter perficiant animam ? animam ?

Et ut hoc liquidius explanetur, faciam Et ut hoc liquidius explanetur, faciam disputationem generalem de modo per- disputationem generalem de modo per- fectionis animæ per virtutes, et dona, et fectionis animæ per virtutes, et dona, et

1 Cf. IV Sententiarum, Dist. I. 1 Cf. IV Sententiarum, Dist. I.

beatitudines, et fructus, et gratiam sa- beatitudines, et fructus, et gratiam sa-

cramentorum. cramentorum.

Et objicitur sic : Et objicitur sic :

1. Unumquodque perfectibile non in- 1. Unumquodque perfectibile non in- venitur perfectibile nisi quadrupliciter venitur perfectibile nisi quadrupliciter tantum, scilicet in esse, et posse, et tantum, scilicet in esse, et posse, et agere, et fine. Accidentia enim non con- agere, et fine. Accidentia enim non con- ferunt perfectionem: quia illa infinita ferunt perfectionem: quia illa infinita sunt, ut dicit Philosoupus: nec potest sunt, ut dicit Philosoupus: nec potest attendi perfectio penes ipsa. Anima est attendi perfectio penes ipsa. Anima est de numero perfectibilium. Ergo perficie- de numero perfectibilium. Ergo perficie- tur omnibus istis perfectionibus. Constat tur omnibus istis perfectionibus. Constat autem, quod perfectionem in esse et autem, quod perfectionem in esse et posse simul accipit in creatione posse simul accipit in creatione quia perfecta est, et omnes potentias ha- quia perfecta est, et omnes potentias ha- bet ergo si perficitur ulterius, hoc erit bet ergo si perficitur ulterius, hoc erit in agere, et fine. Virtutes autem suffi- in agere, et fine. Virtutes autem suffi- cienter perficiunt in agere animam : et cienter perficiunt in agere animam : et charitas quæ est vinculum perfectionis charitas quæ est vinculum perfectionis (ut probatum est) perficit conjungendo (ut probatum est) perficit conjungendo fini ergo dona et beatitudines et fructus fini ergo dona et beatitudines et fructus superfluunt. superfluunt.

sua: sua:

2. Item, Non potest dici quod dona 2. Item, Non potest dici quod dona dentur contra vulnus peccati: quia, sicut dentur contra vulnus peccati: quia, sicut dicit Magister in quarto hujus voluminis dicit Magister in quarto hujus voluminis in principio, gratia sacramentalis con- in principio, gratia sacramentalis con- tra hoc ordinatur. Si autem tu dicas, quod tra hoc ordinatur. Si autem tu dicas, quod homo per peccatum corruit in duo, sci- homo per peccatum corruit in duo, sci- licet in spoliationem gratuitorum, et vul- licet in spoliationem gratuitorum, et vul- nerationem naturalium: et ad restitutio- nerationem naturalium: et ad restitutio- nem spoliatorum datur gratia in virtuti- nem spoliatorum datur gratia in virtuti- bus, et ad sanationem naturalium dantur bus, et ad sanationem naturalium dantur dona. Hoc nihilvidetur esse : quia, sicut dona. Hoc nihilvidetur esse : quia, sicut jam habitum est, gratia sacramentalis jam habitum est, gratia sacramentalis ordinatur contra vulnus naturalium. ordinatur contra vulnus naturalium. Item, Secundum hoc essent alii habitus, Item, Secundum hoc essent alii habitus, scilicet beatitudines, et fructus, et gratiæ scilicet beatitudines, et fructus, et gratiæ sacramentorum superflua, quod est in. sacramentorum superflua, quod est in. conveniens. Item, Intellectus gratia in- conveniens. Item, Intellectus gratia in- formatus intendens ad invisibilia, potest formatus intendens ad invisibilia, potest elevari per gradus differentes. Verbi gra- elevari per gradus differentes. Verbi gra- tia, cognitio per speculum in ænigmate tia, cognitio per speculum in ænigmate elevat eum super se, ut credat ea quæ elevat eum super se, ut credat ea quæ non videt per rationem. Potest autem non videt per rationem. Potest autem illustrationem capere ex auditis auditu illustrationem capere ex auditis auditu interiori vel exteriori, ut habeat ex illis interiori vel exteriori, ut habeat ex illis lumen majus fide: quod quia majus est, lumen majus fide: quod quia majus est,

.contra. .contra.

Læst 1. Læst 1.

æt 2. æt 2.

æst. 3. æst. 3.

IN III SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 2. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 2.

non erit fides ergo alicujus altioris gra- non erit fides ergo alicujus altioris gra- tiæ quam sit fides: ergo videtur, cum tiæ quam sit fides: ergo videtur, cum dona sint ad tales actus (quod probabo) dona sint ad tales actus (quod probabo) quod nihil sit dictum, quod dona sint quod nihil sit dictum, quod dona sint data contra defectum qui est ex peccato. data contra defectum qui est ex peccato. PROBATIO autem ejus quod suppositum PROBATIO autem ejus quod suppositum est, ista est: quia diffinitur sapientia, est, ista est: quia diffinitur sapientia, donum quod est cognitio divinorum cum donum quod est cognitio divinorum cum sapore et intellectus, quod est lumen sapore et intellectus, quod est lumen faciens cognoscere coelestia: sicut dicit faciens cognoscere coelestia: sicut dicit Gregorius, quod « intellectum dat, cum Gregorius, quod « intellectum dat, cum de auditis mentem illustrat » ergo vi- de auditis mentem illustrat » ergo vi- detur, quod non sint contra peccata. detur, quod non sint contra peccata. SI AUTEM hoc concedatur, videtur SI AUTEM hoc concedatur, videtur contra Gregorium, qui dicit super prin- contra Gregorium, qui dicit super prin- cipium Job « Contra septem defectus, cipium Job « Contra septem defectus, Spiritus sanctus septem virtutibus men- Spiritus sanctus septem virtutibus men- tem imbuit contra stultitiam sapientia, tem imbuit contra stultitiam sapientia, contra hebetudinem intellectu, contra contra hebetudinem intellectu, contra præcipitationem consilio, contra timo- præcipitationem consilio, contra timo- rem fortitudine, contra ignorantiam rem fortitudine, contra ignorantiam scientia, contra duritiam pietate, contra scientia, contra duritiam pietate, contra superbiam timore. »> superbiam timore. »>

SED ITERUM in assignatione Gregorii SED ITERUM in assignatione Gregorii quæritur, Quare ipse sex poenas ponat, quæritur, Quare ipse sex poenas ponat, et septimum ordinat contra peccatum, et septimum ordinat contra peccatum, scilicet timorem contra superbiam ? scilicet timorem contra superbiam ?

ITEM de ista positione præcedenti quæ ITEM de ista positione præcedenti quæ est supposita, si donum est ad altiorem est supposita, si donum est ad altiorem actum quam virtus, quare non habemus actum quam virtus, quare non habemus singula dona respondentia singulis virtu- singula dona respondentia singulis virtu- tibus per aliquid altius ? quia spei nullum tibus per aliquid altius ? quia spei nullum respondet inter dona. Item, charitati respondet inter dona. Item, charitati nullum. Item, temperantiæ nullum. Quod nullum. Item, temperantiæ nullum. Quod enim quidam dicunt de pietate, non est enim quidam dicunt de pietate, non est conveniens, cum a Philosophis et San- conveniens, cum a Philosophis et San- ctis ponatur pictas species justitiæ, et ctis ponatur pictas species justitiæ, et non temperantiæ. Et tunc iterum quæstio non temperantiæ. Et tunc iterum quæstio est, Quare speciei justitiæ per idem no- est, Quare speciei justitiæ per idem no- men respondet donum, et non aliis, et men respondet donum, et non aliis, et non similiter justitiæ in se? Item, Quare non similiter justitiæ in se? Item, Quare fortitudini per idem nomen respondet fortitudini per idem nomen respondet donum et non aliis? Item, Cum charitas donum et non aliis? Item, Cum charitas sit perfectior aliis, quare non respondet sit perfectior aliis, quare non respondet sibi donum? sibi donum?

ITEM quæritur de beatitudine. Hæc ITEM quæritur de beatitudine. Hæc

621 621

enim est status omnium bonorum aggre- enim est status omnium bonorum aggre- gatione perfectus. Ergo videtur, quod gatione perfectus. Ergo videtur, quod non habetur simpliciter nisi a Deo, et non habetur simpliciter nisi a Deo, et non habetur participando nisi a beatis in non habetur participando nisi a beatis in patria: ergo videtur, quod nulla sit bea- patria: ergo videtur, quod nulla sit bea- titudinis perfectio hic in via. titudinis perfectio hic in via.

Præterea, Si beatus dicitur aliquis, Præterea, Si beatus dicitur aliquis, qualiter salvatur in eo congregatio boni? qualiter salvatur in eo congregatio boni? Videtur enim, quod debeat salvari: quia Videtur enim, quod debeat salvari: quia dicit Augustinus in Glossa super dicit Augustinus in Glossa super Matthæum, v, 10, super illud: Beati Matthæum, v, 10, super illud: Beati qui persecutionem patiuntur propter ju- qui persecutionem patiuntur propter ju- stitiam, quod ultima revertitur ad ca- stitiam, quod ultima revertitur ad ca- put: ut intelligamus, quod a nulla se- put: ut intelligamus, quod a nulla se- paratur, ut sit sensus: Beati pauperes paratur, ut sit sensus: Beati pauperes spiritu cum persecutionibus, et beati mi- spiritu cum persecutionibus, et beati mi- tes cum persecutionibus, et sic de aliis. tes cum persecutionibus, et sic de aliis. Si autem illa revertitur, cadem ratio crit Si autem illa revertitur, cadem ratio crit de reversione aliarum. Ergo videtur, de reversione aliarum. Ergo videtur, quod beatitudo ponit statum beatorum quod beatitudo ponit statum beatorum congregatione perfectum. congregatione perfectum.

Item, Aristoteles dicit loquens de feli- Item, Aristoteles dicit loquens de feli- citate, quod una hirundo non facit ver, citate, quod una hirundo non facit ver, nec una dies serena. Et alia translatio nec una dies serena. Et alia translatio clarior est, et dicit quod per unam hirun- clarior est, et dicit quod per unam hirun- dinem et unum diem serenum non est dinem et unum diem serenum non est prægnosticatio verni temporis. Et intelli- prægnosticatio verni temporis. Et intelli- git, quod oportet esse plures. Et a simili git, quod oportet esse plures. Et a simili infert, quod felicitas non erit in actu per- infert, quod felicitas non erit in actu per- fectio boni unius, nec ejus qui modico fectio boni unius, nec ejus qui modico tempore habuit congregationem bono- tempore habuit congregationem bono- rum, sed in omnibus bonis, et diu. rum, sed in omnibus bonis, et diu.

Ergo si hæc de ratione sunt beatitudi- Ergo si hæc de ratione sunt beatitudi- nis, videtur quod habitus beatitudinis non nis, videtur quod habitus beatitudinis non simul habentur cum virtutibus et donis simul habentur cum virtutibus et donis per infusionem: quod tamen est contra per infusionem: quod tamen est contra communem opinionem, quia Deus omnes communem opinionem, quia Deus omnes habitus dat simul. habitus dat simul.

Item, Virtutes quæ sunt primæ perfe- Item, Virtutes quæ sunt primæ perfe- ctiones, multiplicantur in septem, et bea- ctiones, multiplicantur in septem, et bea- titudines in octo. titudines in octo.

Item, Fructus quamdam dicunt animi Item, Fructus quamdam dicunt animi perfectionem, et cum fructus non sit nisi perfectionem, et cum fructus non sit nisi boni cui propter se amore inhæremus, ut boni cui propter se amore inhæremus, ut dicit Augustinus, videtur esse ultima dicit Augustinus, videtur esse ultima perfectio hominis in via tendentis ad pa- perfectio hominis in via tendentis ad pa- triam sed fructus sunt virtutes, sicut triam sed fructus sunt virtutes, sicut videtur ibidem dicere Glossa: et nomina videtur ibidem dicere Glossa: et nomina

Quæst. 4. Quæst. 4.

Solutio. Solutio.

622 622

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

fructuum quæ ponit, sicut charitas, pa- fructuum quæ ponit, sicut charitas, pa- tientia, mansuetudo, et alia quæ ponit tientia, mansuetudo, et alia quæ ponit ibi, licet interserat quædam quæ non no- ibi, licet interserat quædam quæ non no- minant virtutes, ut gaudium, et pacem, minant virtutes, ut gaudium, et pacem, et quædam alia: ergo multo magis om- et quædam alia: ergo multo magis om- nia quæ sunt citra fructus, cadunt in vir- nia quæ sunt citra fructus, cadunt in vir- tutis rationem, sicut dona, et beatitudi- tutis rationem, sicut dona, et beatitudi-

nes. nes.

SOLUTIO. Sine præjudicio loquendo di- SOLUTIO. Sine præjudicio loquendo di- co ut prius, quod virtutes perficiunt ani- co ut prius, quod virtutes perficiunt ani- mam ad actus primos, et dona ad secun- mam ad actus primos, et dona ad secun- dos, et beatitudines ad tertios, et fructus dos, et beatitudines ad tertios, et fructus in finem, secundum quod contingit per in finem, secundum quod contingit per bonum opus conjungi fini. Et qualiter bonum opus conjungi fini. Et qualiter hoc fit, accipiatur ex parte rationis: quia hoc fit, accipiatur ex parte rationis: quia non perficitur fides virtute ad consen- non perficitur fides virtute ad consen- sum primæ veritatis, quam non videt, sum primæ veritatis, quam non videt, nisi in speculo et in ænigmate hanc nisi in speculo et in ænigmate hanc autem contingit melius videre in lumine autem contingit melius videre in lumine illustrationis per inspirationem gratiæ, illustrationis per inspirationem gratiæ, et contingit sapere per experimentum sui et contingit sapere per experimentum sui in ratione (alias, in re ipsa et sic per- in ratione (alias, in re ipsa et sic per- ficiunt dona. ficiunt dona.

Item, Contingit visum defigere in ea Item, Contingit visum defigere in ea altius cum certitudine maxima: et tune altius cum certitudine maxima: et tune est actus beatitudinis perfectæ munditiæ, est actus beatitudinis perfectæ munditiæ, ut dicitur Beati mundo corde, quoniam ut dicitur Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Contingit etiam ipsi Deum videbunt. Contingit etiam refici in gustu certitudinis illius et sic refici in gustu certitudinis illius et sic crit habitus qui dicitur fructus, et voca- crit habitus qui dicitur fructus, et voca- tur ab Apostolo fides. Et Glossa ibi dicit, tur ab Apostolo fides. Et Glossa ibi dicit, quod fides idem est quod de invisibilibus quod fides idem est quod de invisibilibus certitudo et debet addi, per experimen- certitudo et debet addi, per experimen- tum spiritus: quia ahter non esset ve- tum spiritus: quia ahter non esset ve- rum quod ibidem dicit Ambrosius in rum quod ibidem dicit Ambrosius in Glossa, quod delectat suos possessores Glossa, quod delectat suos possessores invicta et sancta delectatione et ideo invicta et sancta delectatione et ideo fructus spiritus dicuntur. Et secundum fructus spiritus dicuntur. Et secundum hoc dona sunt secundæ perfectiones ani- hoc dona sunt secundæ perfectiones ani- niæ, et præsupponunt virtutes secundum niæ, et præsupponunt virtutes secundum naturam, licet simul infundantur. naturam, licet simul infundantur.

Item, Notandum secundum hanc opi- Item, Notandum secundum hanc opi- nionem, quod est perfectio animæ ad ac- nionem, quod est perfectio animæ ad ac- tum qui est circa difficile et bonum: et tum qui est circa difficile et bonum: et est perfectio animæ ad statum boni, et est perfectio animæ ad statum boni, et actus qui sunt optimi status. Si perficia- actus qui sunt optimi status. Si perficia-

1 Matth. v, 8. 1 Matth. v, 8.

tur anima primo modo ad actum : hoc tur anima primo modo ad actum : hoc contingit dupliciter, scilicet ad actum contingit dupliciter, scilicet ad actum primum qui primus est, eo quod ipse primum qui primus est, eo quod ipse primus est ex habitu bono : et hoc modo primus est ex habitu bono : et hoc modo perficit virtus. Si autem est ad actum perficit virtus. Si autem est ad actum altiorem sive secundum : sic perficit do- altiorem sive secundum : sic perficit do- num. Si autem est perfectio secundum num. Si autem est perfectio secundum statum cum status non est in bono uno statum cum status non est in bono uno vel duobus, sed in omnibus quæ possunt vel duobus, sed in omnibus quæ possunt haberi secundum perfectionem quæ pot- haberi secundum perfectionem quæ pot- est esse in statu: tunc est perfectio per est esse in statu: tunc est perfectio per beatitudines infusas. Fructus autem ac- beatitudines infusas. Fructus autem ac- cedit ex parte conjunctionis cum fine, ut cedit ex parte conjunctionis cum fine, ut dictum est prius. Sustinendo igitur hæc, dictum est prius. Sustinendo igitur hæc, respondendum est ad objecta. respondendum est ad objecta.

AD PRIMUM igitur dicendum, quod om- AD PRIMUM igitur dicendum, quod om- nes perfectiones referuntur ad posse. Est nes perfectiones referuntur ad posse. Est enim posse ex potentia et hoc accipit enim posse ex potentia et hoc accipit natura cum accipit potentias in sua crea- natura cum accipit potentias in sua crea- tione. Et est posse ex habitu infuso vel tione. Et est posse ex habitu infuso vel acquisito et hanc perfectionem non ha- acquisito et hanc perfectionem non ha- bet nisi quando acquirit habitum, et ul- bet nisi quando acquirit habitum, et ul- terius hæc causa est perfectionis in actu. terius hæc causa est perfectionis in actu. Cum autem habitus sunt multiplices, pa- Cum autem habitus sunt multiplices, pa- tet quod omnes illi sunt necessarii. tet quod omnes illi sunt necessarii.

AD ALIUD dicendum, quod Sancti di- AD ALIUD dicendum, quod Sancti di- cunt, quod sunt data in adjutorium vir- cunt, quod sunt data in adjutorium vir- tutum et virium contra vulnus peccati: tutum et virium contra vulnus peccati: et quod data sunt in adjutorium, eo quod et quod data sunt in adjutorium, eo quod sunt ad actus perfectiores, hoc est sub- sunt ad actus perfectiores, hoc est sub- stantiale donis : quod autem sunt contra stantiale donis : quod autem sunt contra vulnus peccati, hoc accidit ex subjecto vulnus peccati, hoc accidit ex subjecto in quo est vulnus illud. Et hoc probatur in quo est vulnus illud. Et hoc probatur per objectionem illam, quod in Angelis per objectionem illam, quod in Angelis sunt, et in Christo, et in nobis fuissent, sunt, et in Christo, et in nobis fuissent, etiamsi nemo peccasset. Ergo patet, etiamsi nemo peccasset. Ergo patet, quod accidit donis esse contra vulnus quod accidit donis esse contra vulnus peccati. Nec est conveniens dictum ali- peccati. Nec est conveniens dictum ali- quorum hoc, quod scilicet substantiale quorum hoc, quod scilicet substantiale sit donis esse contra vulnus peccati, et sit donis esse contra vulnus peccati, et quod in Angelis sint sicut medicina præ- quod in Angelis sint sicut medicina præ- servativa: quia nulla est ratio præserva- servativa: quia nulla est ratio præserva- tivæ medicinæ in eo in quo est nulla po- tivæ medicinæ in eo in quo est nulla po- tentia morbi. Unde cum in Christo im- tentia morbi. Unde cum in Christo im- possibilitas fuerit ad morbum, nullo mo- possibilitas fuerit ad morbum, nullo mo- do infuit aliquid ei ut medicina præser- do infuit aliquid ei ut medicina præser- vativa et tamen dona sunt in Christo : vativa et tamen dona sunt in Christo :

ohject ohject

dquæst 1. dquæst 1.

ч quæst 2. ч quæst 2.

IN III SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 2. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 2.

ergo non substantialiter ordinata contra ergo non substantialiter ordinata contra peccatum, sed per accidens, ut dictum peccatum, sed per accidens, ut dictum

est. est.

AD ID autem quod objicitur de Grego- AD ID autem quod objicitur de Grego- rio, dicendum quod ipse loquitur de do- rio, dicendum quod ipse loquitur de do- nis secundum effectum quem habent in nis secundum effectum quem habent in homine damnato propter peccatum, et homine damnato propter peccatum, et reformato per ipsa et non de substantialı reformato per ipsa et non de substantialı actu donorum. actu donorum.

Ad id quod objicitur de sacramentis, Ad id quod objicitur de sacramentis, licendum quod non valet : quia aliæ sunt licendum quod non valet : quia aliæ sunt pœnæ illæ et vulnera quam ista. Est pœnæ illæ et vulnera quam ista. Est enim vulnus potentiæ ad actum ad quem enim vulnus potentiæ ad actum ad quem nata est, et hoc vulnus est tantum poena nata est, et hoc vulnus est tantum poena et non causa culpæ : et contra hanc pœ- et non causa culpæ : et contra hanc pœ- nam nobis secundum dictam rationem nam nobis secundum dictam rationem dantur dona, ut stultitia, hebetudo, et dantur dona, ut stultitia, hebetudo, et hujusmodi. Est etiam vulnus quod aut hujusmodi. Est etiam vulnus quod aut est conjunctum peccato ut inclinans ad est conjunctum peccato ut inclinans ad illud, aut est peccatum : et contra hoc illud, aut est peccatum : et contra hoc ordinantur sacramenta, ut baptismus ordinantur sacramenta, ut baptismus contra originale peccatum, et confirmatio contra originale peccatum, et confirmatio contra incendium fomitis qui est in ma- contra incendium fomitis qui est in ma- lum, et Eucharistia contra defectum spi- lum, et Eucharistia contra defectum spi- ritualis boni deperditi, ex quo homo ha- ritualis boni deperditi, ex quo homo ha- bilitatur ad malum, et sic de aliis, ut patet bilitatur ad malum, et sic de aliis, ut patet in disputatione quæ ponitur in principio in disputatione quæ ponitur in principio quarti Sententiarum '. quarti Sententiarum '.

AD ILLUD autem quod quæritur, Quare AD ILLUD autem quod quæritur, Quare Gregorius unum peccatum ponit cum Gregorius unum peccatum ponit cum sex poenis? Dicendum, quod superbia sex poenis? Dicendum, quod superbia ibi non nominat peccatum, sed pœnam ibi non nominat peccatum, sed pœnam quæ est ex peccato, et superbia dicitur quæ est ex peccato, et superbia dicitur ibi superbilitas quam comprimit timor : ibi superbilitas quam comprimit timor : et sic nulla est quæstio. et sic nulla est quæstio.

AD ALIUD bene concedo, quod dona AD ALIUD bene concedo, quod dona sunt consequentia virtutes, et sunt altio- sunt consequentia virtutes, et sunt altio- ris perfectionis, sed non omnes. Est ris perfectionis, sed non omnes. Est enim charitas summæ perfectionis, et illa enim charitas summæ perfectionis, et illa non potest habere aliquid altius conse- non potest habere aliquid altius conse- quens, quam ipsa sit. Fides autem se- quens, quam ipsa sit. Fides autem se- cundum substantiam quidem quæ est vi- cundum substantiam quidem quæ est vi- sio veritatis, est perfecta, et ideo ex par- sio veritatis, est perfecta, et ideo ex par- te illa manebit in statu perfecto patriæ : te illa manebit in statu perfecto patriæ : sed ex parte formæ in quantum est in sed ex parte formæ in quantum est in

Cf. IV Sententiarum, Dist. I. Cf. IV Sententiarum, Dist. I.

623 623

speculo et ænigmate, est imperfecta : et speculo et ænigmate, est imperfecta : et ideo consequuntur ex illa parte duo do- ideo consequuntur ex illa parte duo do- na unum sicut sub lumine accepto os- na unum sicut sub lumine accepto os- tendens veritatem primam, quod est in- tendens veritatem primam, quod est in- tellectus alterum autem sicut gustans tellectus alterum autem sicut gustans dulcedinem veritatis agnitæ et acceptæ dulcedinem veritatis agnitæ et acceptæ in donis gratiæ : et hoc est sapientia. in donis gratiæ : et hoc est sapientia. Spes autem, quia in substantia et in for- Spes autem, quia in substantia et in for- ma est imperfecta, ipsa nullo modo ma est imperfecta, ipsa nullo modo potest manere in statu perfecto, in quo potest manere in statu perfecto, in quo manet donum magis quam virtus: et manet donum magis quam virtus: et ideo non consequitur cam nec donum ideo non consequitur cam nec donum nec beatitudo. nec beatitudo.

Item, Inter cardinales temperantia est Item, Inter cardinales temperantia est in delectabilibus innatis, in quibus non in delectabilibus innatis, in quibus non est multum difficile temperare perfecte: est multum difficile temperare perfecte: unde dicit Philosophus, quod inconti- unde dicit Philosophus, quod inconti- nens magis vituperabilis est, quam timi- nens magis vituperabilis est, quam timi- dus, quia in eo quod facilius fieri potest : dus, quia in eo quod facilius fieri potest : et ideo in illo delectabili sufficit virtus et ideo in illo delectabili sufficit virtus ad actum ultimæ perfectionis, et ideo ad actum ultimæ perfectionis, et ideo nullum donum consequitur temperan- nullum donum consequitur temperan- tiam. Sed in fortitudine non sic est : tiam. Sed in fortitudine non sic est : quia illa in eo quod est, difficillimum est quia illa in eo quod est, difficillimum est etiam constantissimo et ideo requirit etiam constantissimo et ideo requirit habitum altioris perfectionis. habitum altioris perfectionis.

Et si quæratur, Qualiter hoc possit Et si quæratur, Qualiter hoc possit esse, cum fortitudo sit contra pericula esse, cum fortitudo sit contra pericula mortis, quibus nihil videtur magis diffi- mortis, quibus nihil videtur magis diffi- cile? Dicendum, quod donum est contra cile? Dicendum, quod donum est contra statum in quo homo tenetur ad talia si statum in quo homo tenetur ad talia si necesse sit sicut etiam in tyrociniis for- necesse sit sicut etiam in tyrociniis for- tes sunt, qui pericula incidentia propul- tes sunt, qui pericula incidentia propul- sant vel sustinent: sed his fortiores sant vel sustinent: sed his fortiores sunt, qui se ultro offerunt ad tyrocinium sunt, qui se ultro offerunt ad tyrocinium tale cum tale cum non teneantur: et ad hoc est non teneantur: et ad hoc est donum in quo homo ponitur in statu donum in quo homo ponitur in statu perfectionis, vel ex gradu vel professione perfectionis, vel ex gradu vel professione ut talia pericula sæpe subire cogatur: et ut talia pericula sæpe subire cogatur: et ad hoc indiget homo dono. Et quia est ad hoc indiget homo dono. Et quia est contra eumdem actum et idem difficile contra eumdem actum et idem difficile et bonum cum fortitudine virtute, ideo et bonum cum fortitudine virtute, ideo nominatur eodem nomine cum ipsa. Sed nominatur eodem nomine cum ipsa. Sed justitia secundum suuni genus respicit justitia secundum suuni genus respicit debitum, ut supra in quæstione de virtu- debitum, ut supra in quæstione de virtu- tibus habitum est: et ideo non habet in tibus habitum est: et ideo non habet in illo magnam difficultatem; sed in specie illo magnam difficultatem; sed in specie

621 621

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quæ pietatis est, et est benevolentia in quæ pietatis est, et est benevolentia in sanguine conjunctis, habet ulterius ut sanguine conjunctis, habet ulterius ut impendat per similitudinem imaginis impendat per similitudinem imaginis conjunctis hoc quod impendit sanguine conjunctis hoc quod impendit sanguine conjunctis ad hoc enim non elevat vir- conjunctis ad hoc enim non elevat vir- tus consuetudinalis sive civilis, sed po- tus consuetudinalis sive civilis, sed po- tius donum Spiritus sancti. Et ideo ju- tius donum Spiritus sancti. Et ideo ju- stitia secundum se non habuit donum stitia secundum se non habuit donum respondens, sed in parte illa qua move- respondens, sed in parte illa qua move- tur per rationem debiti ad eos qui con- tur per rationem debiti ad eos qui con- juncti sunt sanguine, ut moveatur in eos juncti sunt sanguine, ut moveatur in eos qui conformitate Patris cœlestis conjun- qui conformitate Patris cœlestis conjun- cti sunt. Et quia idem est actus benevo- cti sunt. Et quia idem est actus benevo- lentiæ in utroque, ideo virtus et donum lentiæ in utroque, ideo virtus et donum habent unum nomen. Quod autem ve- habent unum nomen. Quod autem ve- rum sit, videtur ab Augustino, qui acci- rum sit, videtur ab Augustino, qui acci- pit pietatem, cultum Dei, et obsequium pit pietatem, cultum Dei, et obsequium proximi, et etiam virtutem specialem in proximi, et etiam virtutem specialem in libro de Civitate Dei, et etiam habetur libro de Civitate Dei, et etiam habetur ex verbis sequentis distinctionis. In aliis ex verbis sequentis distinctionis. In aliis autem speciebus justitiæ sufficiens est autem speciebus justitiæ sufficiens est ratio debiti complere actum quantum- ratio debiti complere actum quantum- cumque perfectum, sicut in religione, et cumque perfectum, sicut in religione, et in aliis, et præcipue in speciebus justitiæ in aliis, et præcipue in speciebus justitiæ quæ secundum jus positvium sunt. quæ secundum jus positvium sunt.

Prudentiæ autem quæ est cognitio Prudentiæ autem quæ est cognitio practica eligibilium, respondent dona. practica eligibilium, respondent dona. duo. Est enim prudentia civilis utens ra- duo. Est enim prudentia civilis utens ra- tionibus juris naturalis et humani, sed tionibus juris naturalis et humani, sed non attollitur ad illas quæ divinitus in- non attollitur ad illas quæ divinitus in- spirantur, nisi per donum Spiritus sancti. spirantur, nisi per donum Spiritus sancti. Illæ autem quæ inspirantur, certissimæ Illæ autem quæ inspirantur, certissimæ sunt. Et hoc contingit dupliciter: vel sunt. Et hoc contingit dupliciter: vel secundum ea ad quæ tenentur omnes, secundum ea ad quæ tenentur omnes, et sic exaltatur ad donum scientiæ vel et sic exaltatur ad donum scientiæ vel secundum ea quæ non omnes obligant, secundum ea quæ non omnes obligant, et sic exaltatur in dono consilii. Timor et sic exaltatur in dono consilii. Timor autem secundum quod est donum Spiri- autem secundum quod est donum Spiri- tus sancti, non sequitur virtutem aliquam tus sancti, non sequitur virtutem aliquam principaliter quia attendit principaliter principaliter quia attendit principaliter majestatem quam reveretur, quia sum- majestatem quam reveretur, quia sum- mus actus timoris revereri est : et quia mus actus timoris revereri est : et quia aliquis est initialis, vel servilis, illi sunt aliquis est initialis, vel servilis, illi sunt dona secundum statum accipientis, et dona secundum statum accipientis, et non secundum perfectionem sanctitatis non secundum perfectionem sanctitatis Spiritus, nec secundum conformitatem Spiritus, nec secundum conformitatem ad Christum. ad Christum.

Si autem quæras, Quare non sequitur Si autem quæras, Quare non sequitur aliquam virtutem? Dicendum, quod vir- aliquam virtutem? Dicendum, quod vir-

tus secundum se ordinat ad actum. Do- tus secundum se ordinat ad actum. Do- num autem est additum in adjutorium num autem est additum in adjutorium virtutis et ideo quoddam juvat in actu, virtutis et ideo quoddam juvat in actu, et quoddam juvat secundum remotionem et quoddam juvat secundum remotionem a contrario propter reverentiam Dei : et a contrario propter reverentiam Dei : et ex parte illa juvat timor, et ideo non se- ex parte illa juvat timor, et ideo non se- quitur aliquam virtutem proprie, nisi quitur aliquam virtutem proprie, nisi forte velis dicere justitiam generalem forte velis dicere justitiam generalem quoad illam partem quæ est declinatio a quoad illam partem quæ est declinatio a malo. malo.

AD ID autem quod ulterius quæritur de Ad qual AD ID autem quod ulterius quæritur de Ad qual beatitudinibus, dico quod beatitudines beatitudinibus, dico quod beatitudines sunt altiores perfectiones, quam virtus sunt altiores perfectiones, quam virtus vel donum. Sed beatitudo est duplex, vel donum. Sed beatitudo est duplex, scilicet viæ, et patriæ. Beatitudo viæ ad- scilicet viæ, et patriæ. Beatitudo viæ ad- huc duplex, scilicet spei, et rei. Beatitu- huc duplex, scilicet spei, et rei. Beatitu- do spei dicitur, quando aliquis est in do spei dicitur, quando aliquis est in statu in quo sperare potest beatitudinem statu in quo sperare potest beatitudinem spe formata quæ provenit ex gratia et spe formata quæ provenit ex gratia et meritis. Rei autem beatitudo est habitus meritis. Rei autem beatitudo est habitus perficiens ad actus altissimi status in via, perficiens ad actus altissimi status in via, et non ad unum, sed ad unum in compa- et non ad unum, sed ad unum in compa- ratione ad omnes alios. Bene enim vide- ratione ad omnes alios. Bene enim vide- tur, quod beatitudo numquam sit in uno tur, quod beatitudo numquam sit in uno nisi in comparatione ad omnia quæ sunt nisi in comparatione ad omnia quæ sunt illius generis. Et per hoc patet solutio ad illius generis. Et per hoc patet solutio ad omnia quæ de beatitudine ad præsens omnia quæ de beatitudine ad præsens objiciuntur quia etiam de beatitudini- objiciuntur quia etiam de beatitudini- bus requiritur alibi in tractatu speciali. bus requiritur alibi in tractatu speciali.

AD ULTIMUM quod quæritur de fructi- Ad quæ AD ULTIMUM quod quæritur de fructi- Ad quæ bus, bene concedo, quod sunt habitus bus, bene concedo, quod sunt habitus pertinentes ad gustum finis, eo quod de- pertinentes ad gustum finis, eo quod de- lectant sancta delectatione suos posses- lectant sancta delectatione suos posses- sores et si viitus proprie sumitur, non sores et si viitus proprie sumitur, non sunt virtutes, sicut dictum est in princi- sunt virtutes, sicut dictum est in princi- pio solutionis. Sed large sumendo virtu- pio solutionis. Sed large sumendo virtu- tem, sicut in præcedenti articulo dictum tem, sicut in præcedenti articulo dictum est, Glossa vocat virtutes. Tamen tracta- est, Glossa vocat virtutes. Tamen tracta- tus de fructibus quærit specialem dispu- tus de fructibus quærit specialem dispu- tationem alibi ponendam. tationem alibi ponendam.

lut.o. lut.o.

IN III SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 3. IN III SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 3.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

De numero donorum. De numero donorum.

Tertio, Quæritur de numero donorum. Tertio, Quæritur de numero donorum. Videtur enim, quod non sint nisi sex: Videtur enim, quod non sint nisi sex: quia quia

1. Timor, ut habitum est, non conse- 1. Timor, ut habitum est, non conse- quitur aliquam virtutem. quitur aliquam virtutem.

2. Item, Videtur quod plures sint : 2. Item, Videtur quod plures sint : quia infra quatuor timoris differentias quia infra quatuor timoris differentias Magister assignat : ergo videtur ad mi- Magister assignat : ergo videtur ad mi- nus, quod sint decem. nus, quod sint decem.

3. Item, Secundæ perfectiones ad al- 3. Item, Secundæ perfectiones ad al- tiores actus multiplicabiles sunt in multa: tiores actus multiplicabiles sunt in multa: ergo videtur, quod penes hæc omnia de- ergo videtur, quod penes hæc omnia de- bent dari dona. bent dari dona.

SOLUTIO. Dicendum, quod multiplex SOLUTIO. Dicendum, quod multiplex potest assignari donorum divisio: sed potest assignari donorum divisio: sed triplex sufficit hujusmodi intentioni hu- triplex sufficit hujusmodi intentioni hu- jus operis, quarum una est propria, quæ jus operis, quarum una est propria, quæ est penes objecta, scilicet quod donum est penes objecta, scilicet quod donum aut ordinat a malo, aut in bonum. Si aut ordinat a malo, aut in bonum. Si primo modo, timor. Secundo autem mo- primo modo, timor. Secundo autem mo- do aut in bonum quod est finis, aut do aut in bonum quod est finis, aut quod est ad finem. Si primo modo: aut quod est ad finem. Si primo modo: aut per modum veri, et sic est intellectus: per modum veri, et sic est intellectus: aut boni, et sic est sapientia, a sapore aut boni, et sic est sapientia, a sapore dicta magis quam a sapere. Si autem est dicta magis quam a sapere. Si autem est ad ea quæ sunt ad finem: aut per mo- ad ea quæ sunt ad finem: aut per mo- dum exsequentis, aut dirigentis et dum exsequentis, aut dirigentis et utroque modo dupliciter, scilicet in his utroque modo dupliciter, scilicet in his

ad ad

quæ omnes tenentur, et sic exsequens quæ omnes tenentur, et sic exsequens est pietas, et scientia dirigens: aut ad est pietas, et scientia dirigens: aut ad quæ non omnes, et sic exsequens est quæ non omnes, et sic exsequens est fortitudo, et consilium dirigens. fortitudo, et consilium dirigens.

Et alia multiplicatio est, quod donum, Et alia multiplicatio est, quod donum, ut habitum est, perfectio est altior quam ut habitum est, perfectio est altior quam virtus. Illud igitur altius aut accipitur ex virtus. Illud igitur altius aut accipitur ex parte intellectus, aut affectus. Si intelle- parte intellectus, aut affectus. Si intelle- ctus: aut secundum quod ipse est in finem, ctus: aut secundum quod ipse est in finem, aut secundum quod ipse est in ea quæ aut secundum quod ipse est in ea quæ sunt ad finem. In finem duobus modis, sunt ad finem. In finem duobus modis,