IN III SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 1.

4. Item, Matthæi, v, 43: Audistis 4. Item, Matthæi, v, 43: Audistis quia dictum est: Diliges proximum tuum, quia dictum est: Diliges proximum tuum, et odio habebis inimicum tuum. Cum et odio habebis inimicum tuum. Cum igitur non ad plura teneamur nos, quam igitur non ad plura teneamur nos, quam illi, videtur quod possumus habere odio illi, videtur quod possumus habere odio inimicos. Quod autem non ad plura te- inimicos. Quod autem non ad plura te- neamur, quam illi, accipitur, Matth. xv, neamur, quam illi, accipitur, Matth. xv, 36, super illud: Et accipiens septen pa- 36, super illud: Et accipiens septen pa- nes et pisces, et gratias agens, etc. Glos- nes et pisces, et gratias agens, etc. Glos- sa « Non alia, quam quæ scripta erant, sa « Non alia, quam quæ scripta erant, prædicat sed legem et Prophetas gra- prædicat sed legem et Prophetas gra- viora esse demonstrat. >> viora esse demonstrat. >>

Item, Accipitur illud Matthæi, xix, 17: Item, Accipitur illud Matthæi, xix, 17: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Ergo illi sufficiebant ad salutem mandata, Ergo illi sufficiebant ad salutem mandata, data erant veteribus. data erant veteribus. quæ quæ

Item, Hoc accipitur, III Regum, 111, Item, Hoc accipitur, III Regum, 111, 23, super illud Fecit quoque Hiram 23, super illud Fecit quoque Hiram mare fusile decem cubitorum, etc. : ibi mare fusile decem cubitorum, etc. : ibi Glossa «Decem præceptis Dominus in Glossa «Decem præceptis Dominus in lege omnia quæ facere debemus, expres- lege omnia quæ facere debemus, expres- sit. » Constat autem, quod nusquam ibi sit. » Constat autem, quod nusquam ibi est de dilectione inimicorum. Ergo ad est de dilectione inimicorum. Ergo ad hoc non tenemur. hoc non tenemur.

5. Item, Ezechielis, xx, 11: Dedi eis 5. Item, Ezechielis, xx, 11: Dedi eis præcepta mea,... quæ faciens homo vivet præcepta mea,... quæ faciens homo vivet in illis, Glossa interlinearis : in illis, Glossa interlinearis : « Nihil « Nihil addens. » Cum igitur hoc non continea- addens. » Cum igitur hoc non continea- tur in decalogo, videtur quod non debe- tur in decalogo, videtur quod non debe- mus addere. mus addere.

6. Item, Sepe legitur in Veteri Testa- 6. Item, Sepe legitur in Veteri Testa- mento, quod Dominus occidit, et præce- mento, quod Dominus occidit, et præce- pit occidi inimicos, sicut Amalec, et illos pit occidi inimicos, sicut Amalec, et illos qui habitabant in terra promissionis ante qui habitabant in terra promissionis ante filios Israel. Ergo videtur, quod inimicos filios Israel. Ergo videtur, quod inimicos velit nos odisse. velit nos odisse.

7. Item, Ad hoc videtur esse ratio : 7. Item, Ad hoc videtur esse ratio : Inimicitia enim est causa pugnæ : causa Inimicitia enim est causa pugnæ : causa autem pugnæ et causa amicitiæ contra- autem pugnæ et causa amicitiæ contra- riantur ergo inimicitia non erit causa riantur ergo inimicitia non erit causa amoris, sed contrarii : ergo erit causa amoris, sed contrarii : ergo erit causa odii odii

non ergo diligendus est inimicus. non ergo diligendus est inimicus.

8. Item, Hoc videmus in omni natura 8. Item, Hoc videmus in omni natura tam inanimatorum quam animalium, tam inanimatorum quam animalium, quod quælibet pugnat contra inimicum: quod quælibet pugnat contra inimicum: ergo videtur, quod contra jus naturale ergo videtur, quod contra jus naturale inditum omni rei sit diligere inimicos: inditum omni rei sit diligere inimicos:

* Luc. VI, * Luc. VI,

27. 27.

569 569

ergo non tenemur ad illud ex charitate, ergo non tenemur ad illud ex charitate, quia charitas non contrariatur juri natu- quia charitas non contrariatur juri natu- rali. rali.

SED CONTRA hoc sunt SED CONTRA hoc sunt

1. Illa quæ habentur in Littera, et quæ 1. Illa quæ habentur in Littera, et quæ in præcedenti distinctione sunt habita. in præcedenti distinctione sunt habita. 2. Item, Levit. xix, 18: Non quæras 2. Item, Levit. xix, 18: Non quæras ultionem, nec memor eris injuriæ civium ultionem, nec memor eris injuriæ civium tuorum : ergo videtur, quod antiqui te- tuorum : ergo videtur, quod antiqui te- nebantur ad dilectionem inimicorum. nebantur ad dilectionem inimicorum.

3. Item, Eccli. xxvIII, 3 et 4 : Homo 3. Item, Eccli. xxvIII, 3 et 4 : Homo homini reservat iram, et a Deo quærit homini reservat iram, et a Deo quærit medelam. In hominem similem sibi non medelam. In hominem similem sibi non habet misericordiam, et de peccatis suis habet misericordiam, et de peccatis suis deprecatur. Quasi diceret: Nec medelam deprecatur. Quasi diceret: Nec medelam accipiet, nec exaudietur. accipiet, nec exaudietur.

4. Item, Proverb. xxiv, 17: Cum ce- 4. Item, Proverb. xxiv, 17: Cum ce- ciderit inimicus tuus, ne gaudeas. ciderit inimicus tuus, ne gaudeas.

SOLUTIO. Dicendum, quod omnes te- SOLUTIO. Dicendum, quod omnes te- nentur ad dilectionem inimicorum, et nentur ad dilectionem inimicorum, et perfecti, et imperfecti. perfecti, et imperfecti.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod mira- AD PRIMUM ergo dicendum, quod mira- bile aliquid est, quod est insolitum tan- bile aliquid est, quod est insolitum tan- tum : et sic dicitur mirabile diligere tum : et sic dicitur mirabile diligere inimicos: et ad hoc bene tenemur. Et inimicos: et ad hoc bene tenemur. Et est mirabile insolitum, et super faculta- est mirabile insolitum, et super faculta- tem admirantis apparens et ad hoc non tem admirantis apparens et ad hoc non

tenemur. tenemur.

AD ALIUD dicendum, quod Glossa illa AD ALIUD dicendum, quod Glossa illa loquitur de perfectione sufficientiæ: sed loquitur de perfectione sufficientiæ: sed si eos qui sunt in statu perfectionis vocat si eos qui sunt in statu perfectionis vocat perfectos, tunc intelligitur de sequente, perfectos, tunc intelligitur de sequente, quod est Benefacite his qui oderunt quod est Benefacite his qui oderunt vos: ut intelligatur de exhibitione fami- vos: ut intelligatur de exhibitione fami- liaritatis per beneficia, et signa exteriora : liaritatis per beneficia, et signa exteriora : quia ad hoc non tenentur nisi perfecti. quia ad hoc non tenentur nisi perfecti.

AD ALIUD dicendum, quod simplices AD ALIUD dicendum, quod simplices dicuntur ibi serviles illi, qui in Veteri dicuntur ibi serviles illi, qui in Veteri Testamento sub litteræ cortice servierunt. Testamento sub litteræ cortice servierunt. Vel, si intelligatur de perfectis, tunc Vel, si intelligatur de perfectis, tunc glossandum est sicut præcedens. glossandum est sicut præcedens.

AD ALIUD dicendum, quod numquam AD ALIUD dicendum, quod numquam dictum est antiquis, Odio habebis inimi- dictum est antiquis, Odio habebis inimi- cum tuum, nisi a suis Doctoribus, et non cum tuum, nisi a suis Doctoribus, et non a lege sed observabant sicut esset di- a lege sed observabant sicut esset di- ctum, et ab illo Christus hoc assumpsit. ctum, et ab illo Christus hoc assumpsit.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3 Ad 3

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

570 570

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Vel dicatur, quod dictum erat eis hoc de Vel dicatur, quod dictum erat eis hoc de inimico fidei, et non de inimico personæ : inimico fidei, et non de inimico personæ : et ipsi intellexerunt hoc de inimico per- et ipsi intellexerunt hoc de inimico per- sonæ perverso intellectu. De inimico au- sonæ perverso intellectu. De inimico au- tem fidei dicebatur in præcepto, quod oc- tem fidei dicebatur in præcepto, quod oc- ciderent omnem masculum in terra quam ciderent omnem masculum in terra quam Deus daturus esset in possessionem : Deus daturus esset in possessionem : sed Dominus intellexit hoc de bona oc- sed Dominus intellexit hoc de bona oc- cisione, quæ est per gladium spiritus, cisione, quæ est per gladium spiritus, qui est verbum Dei. qui est verbum Dei.

Ad id quod objicitur, quod nihil tene- Ad id quod objicitur, quod nihil tene- mur nisi quod illi, dicendum quod si ex- mur nisi quod illi, dicendum quod si ex- plicite accipiatur id quod continetur in plicite accipiatur id quod continetur in lege, tunc falsum est: quia ad multa te- lege, tunc falsum est: quia ad multa te- nebantur illi, ad quæ non tenemur nos : nebantur illi, ad quæ non tenemur nos : et ad multa tenemur nos, ad quæ non et ad multa tenemur nos, ad quæ non tenebantur illi. Si autem spiritualiter et tenebantur illi. Si autem spiritualiter et implicite intelligatur, secundum quod ve- implicite intelligatur, secundum quod ve- ritas est in umbra: tunc verum est hoc : ritas est in umbra: tunc verum est hoc : sed non idem per eadem opera imple- sed non idem per eadem opera imple- mus quia illı tenebantur carnem suil- mus quia illı tenebantur carnem suil- lam non comedere, et tamen continere : lam non comedere, et tamen continere : nos autem continemus, et comedimus, nos autem continemus, et comedimus, et idem implemus: et hoc vult dicere et idem implemus: et hoc vult dicere Glossa, quando dicit, quod demonstrant Glossa, quando dicit, quod demonstrant legem spiritualibus sacramentis esse re- legem spiritualibus sacramentis esse re- fertam. fertam.

AD ALIUD dicendum, quod continetur AD ALIUD dicendum, quod continetur in illo mandato: Honora patrem tuum in illo mandato: Honora patrem tuum et matrem tuam 1, scilicet parentes : quia et matrem tuam 1, scilicet parentes : quia nomine parentum accipitur ibi omnis nomine parentum accipitur ibi omnis homo, ut dicit Augustinus. Et per hoc homo, ut dicit Augustinus. Et per hoc patet solutio ad sequens. patet solutio ad sequens.

AD ALIUD dicendum, quod Dominus in AD ALIUD dicendum, quod Dominus in hoc ostendit, quod inimici fidei essent hoc ostendit, quod inimici fidei essent gladio spiritus occidendi, ut masculinum gladio spiritus occidendi, ut masculinum in quo notatur vigor peccati, occidere- in quo notatur vigor peccati, occidere- tur, et infirmitas humana viveret, quæ tur, et infirmitas humana viveret, quæ notatur per virgines, quæ in coitu non notatur per virgines, quæ in coitu non cognoverunt viros, id est, non habentes cognoverunt viros, id est, non habentes appetitum fornicandi a fide. Si autem appetitum fornicandi a fide. Si autem nolunt converti, non est aliud nisi quod nolunt converti, non est aliud nisi quod in igne materiali luant poenas damni, in igne materiali luant poenas damni, quod inferunt Ecclesiæ per subversio- quod inferunt Ecclesiæ per subversio- nem simplicium. nem simplicium.

AD ALIUD dicendum, quod inimicitia AD ALIUD dicendum, quod inimicitia ut inimicitia non est diligenda, sed po- ut inimicitia non est diligenda, sed po-

1 Exod. xx, 12. 1 Exod. xx, 12.

tius inimicus, qui est imago Dei, ad hoc tius inimicus, qui est imago Dei, ad hoc ut amplius non sit inimicus. ut amplius non sit inimicus.

AD ALIUD dicendum, quod hoc non est AD ALIUD dicendum, quod hoc non est contra legem naturæ humanæ : quia ho- contra legem naturæ humanæ : quia ho- mo est animal mansuetum natura, con- mo est animal mansuetum natura, con- formabile Deo magis quam bestiis. formabile Deo magis quam bestiis.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum omnes æqualiter tenentur exhi- Utrum omnes æqualiter tenentur exhi- bere signa affectus et familiaritatis, bere signa affectus et familiaritatis, vel perfecti tantum ? vel perfecti tantum ?

Secundo quæritur, Utrum omnes Secundo quæritur, Utrum omnes æqualiter tenentur exhibere signa affe- æqualiter tenentur exhibere signa affe- ctus et familiaritatis, vel perfecti tan- ctus et familiaritatis, vel perfecti tan-

tum ? tum ?

Videtur, quod hoc tantum præceptum Videtur, quod hoc tantum præceptum sit perfectis. sit perfectis.

1. Per Glossam Matthæi, v, 43, prius 1. Per Glossam Matthæi, v, 43, prius inductam. Si forte dicatur, quod dictum inductam. Si forte dicatur, quod dictum est de perfectione sufficientiæ. CONTRA est de perfectione sufficientiæ. CONTRA videtur esse, quod Dominus ibi addit su- videtur esse, quod Dominus ibi addit su- per statum imperfectionis Veteris Testa- per statum imperfectionis Veteris Testa- menti ergo omnes tenentur ad id. menti ergo omnes tenentur ad id.

2. Item, Ibidem, Alia Glossa dicit, 2. Item, Ibidem, Alia Glossa dicit, quod cumulus perfectionis est diligere quod cumulus perfectionis est diligere inimicos, et orare pro ipsis : » ergo vi- inimicos, et orare pro ipsis : » ergo vi- detur, quod etiam non omnes perfecti detur, quod etiam non omnes perfecti teneantur, sed tantum illi in quibus est teneantur, sed tantum illi in quibus est cumulus perfectionis. cumulus perfectionis.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Ibidem dicit alia Glossa : « Contra 1. Ibidem dicit alia Glossa : « Contra Ecclesiam peccatur tribus modis, odio, Ecclesiam peccatur tribus modis, odio, verbis, cruciatu corporis : e contra au- verbis, cruciatu corporis : e contra au- tem Ecclesia tria facit, diligit, orat, be- tem Ecclesia tria facit, diligit, orat, be- nefacit. » Ergo videtur, quod non sit nefacit. » Ergo videtur, quod non sit membrum Ecclesiæ, qui hæc negligit: membrum Ecclesiæ, qui hæc negligit:

ergo omnes tenentur. ergo omnes tenentur.

2. Item, Etiam antiquis præceptum est 2. Item, Etiam antiquis præceptum est hoc, Proverb. xxv, 21: Si esurierit ini- hoc, Proverb. xxv, 21: Si esurierit ini- micus tuus, ciba illum. micus tuus, ciba illum.

3. Item, Exod. xx, 4: Si occurreris 3. Item, Exod. xx, 4: Si occurreris

Sed Sed

Solutio. Solutio.

IN III SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 3. IN III SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 3.

bovi inimici tui, aut asino erranti, re- bovi inimici tui, aut asino erranti, re- duc ad eum. Glossa: «Hoc est, diligite duc ad eum. Glossa: «Hoc est, diligite inimicos vestros. » Et sequitur, y. 5 : inimicos vestros. » Et sequitur, y. 5 : Si videris asinum odientis te jacere sub Si videris asinum odientis te jacere sub onere, non pertransibis, sed sublevabis onere, non pertransibis, sed sublevabis cum eo. Glossa : cum eo. Glossa : « Hoc est benefacere « Hoc est benefacere his qui oderunt nos. » his qui oderunt nos. »

SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod mihi videtur grave, si omnes dicuntur mihi videtur grave, si omnes dicuntur teneri ad exhibendum signa dilectionis. teneri ad exhibendum signa dilectionis. Unde videtur mihi, quod non tenentur Unde videtur mihi, quod non tenentur nisi in casu, si viderint necessitatem pa- nisi in casu, si viderint necessitatem pa- tientem tunc enim tenentur: sed ta- tientem tunc enim tenentur: sed ta- men videtur mihi, si postulat veniam men videtur mihi, si postulat veniam non irridens, quod tunc non negandum non irridens, quod tunc non negandum est ei signum dilectionis. est ei signum dilectionis.

Item, Videtur mihi si salutat, quod re- Item, Videtur mihi si salutat, quod re- salutari debet, nisi homo timeat proba- salutari debet, nisi homo timeat proba- biliter, quod faciat irrisionem tamquam biliter, quod faciat irrisionem tamquam non curans, quod provocaverit fratrem. non curans, quod provocaverit fratrem.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum. Perfecti enim propter scandalum etiam Perfecti enim propter scandalum etiam ultro, præcipue coram his qui sciunt, ultro, præcipue coram his qui sciunt, quod offensi sunt, tenentur offerre signa quod offensi sunt, tenentur offerre signa dilectionis. dilectionis.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An melius sit diligere inimicum, quam An melius sit diligere inimicum, quam

amicum? amicum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in principio lectionis : « Hic quæri solet, principio lectionis : « Hic quæri solet, Quid potius sit plurisque meriti, etc. » Quid potius sit plurisque meriti, etc. » Videtur enim, quod diligere inimicos Videtur enim, quod diligere inimicos sit melius et majoris meriti: quia sit melius et majoris meriti: quia

1. Dicit Glossa Matth. v, 43, quod 1. Dicit Glossa Matth. v, 43, quod hoc est cumulus perfectionis: ergo hoc hoc est cumulus perfectionis: ergo hoc

est melius. est melius.

2. Item, Glossa super illud Psalmi 2. Item, Glossa super illud Psalmi cxv111, 18 : Considerabo mirabilia de lege cxv111, 18 : Considerabo mirabilia de lege tua, dicit : « In operibus Dei nihil mira- tua, dicit : « In operibus Dei nihil mira-

1 Vulgata habet peccatores. 1 Vulgata habet peccatores.

571 571

bilius est, quam diligere inimicos : » bilius est, quam diligere inimicos : » ergo nihil altius et melius. ergo nihil altius et melius.

3. Item, Bernardus super illud Joan- 3. Item, Bernardus super illud Joan- nis, xv, 13 Majorem hac dilectionem nis, xv, 13 Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis, addit : « Imo tu, quis pro amicis suis, addit : « Imo tu, Domine, majorem habuisti, qui animam Domine, majorem habuisti, qui animam tuam pro amicis et inimicis posuisti. » tuam pro amicis et inimicis posuisti. » Ergo videtur esse melius et potius. Ergo videtur esse melius et potius.

4. Item, Matth. v, 46: Si diligitis eos 4. Item, Matth. v, 46: Si diligitis eos qui vos diligunt, quam mercedem habe- qui vos diligunt, quam mercedem habe- bitis? Glossa: « Nullam in cœlo. » Ergo bitis? Glossa: « Nullam in cœlo. » Ergo diligere inimicos est melius. diligere inimicos est melius.

5. Item, Ad Roman. v, 8 et 9: Com- 5. Item, Ad Roman. v, 8 et 9: Com- mendat autem charitatem suam Deus in mendat autem charitatem suam Deus in

nobis, quoniam cum adhuc inimici ' esse- nobis, quoniam cum adhuc inimici ' esse- mus, secundum tempus Christus pro mus, secundum tempus Christus pro nobis, scilicet impiis, mortuus est. Si nobis, scilicet impiis, mortuus est. Si ergo Dei charitas in hoc est commen- ergo Dei charitas in hoc est commen- dabilis, nostra erit commendabilis ex dabilis, nostra erit commendabilis ex eodem. eodem.

6. Item, Matth. v, 44, super illud: 6. Item, Matth. v, 44, super illud: Diligite inimicos vestros, dicit Glossa: Diligite inimicos vestros, dicit Glossa: « Ecce ad quantam perfectionem nos « Ecce ad quantam perfectionem nos provehit! » Ergo penes illud est perfe- provehit! » Ergo penes illud est perfe- ctio ergo est melius. ctio ergo est melius.

7. Item, Virtus dicitur ultimum poten- 7. Item, Virtus dicitur ultimum poten- tiæ de re vel in re: sed majoris potentiæ tiæ de re vel in re: sed majoris potentiæ charitas est super naturam, cum diligit charitas est super naturam, cum diligit inimicum, quam cum diligit amicum : inimicum, quam cum diligit amicum : ergo major est virtus ejus : ergo est ergo major est virtus ejus : ergo est melius hoc, quam illud. melius hoc, quam illud.

8. Item, Quod est majoris pugnæ, est 8. Item, Quod est majoris pugnæ, est majoris gloriæ : diligere autem inimi- majoris gloriæ : diligere autem inimi- cum, est majoris pugnæ : ergo majoris cum, est majoris pugnæ : ergo majoris gloriæ ergo melius. gloriæ ergo melius.

9. Item, Ad amicum diligendum in- 9. Item, Ad amicum diligendum in- clinat natura et gratia: sed quanto ma- clinat natura et gratia: sed quanto ma- gis gratia elevat naturam, tanto motus gis gratia elevat naturam, tanto motus purior et melior, quia sic magis accedit purior et melior, quia sic magis accedit ad conformitatem gratiæ : hoc autem ad conformitatem gratiæ : hoc autem maxime est in dilectione inimicorum : maxime est in dilectione inimicorum : ergo diligere inimicos est melius absolu- ergo diligere inimicos est melius absolu- te loquendo, quam diligere amicos. te loquendo, quam diligere amicos. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Meritum esse in quantitate, est esse 1. Meritum esse in quantitate, est esse secundum quantitatem charitatis: sed in secundum quantitatem charitatis: sed in

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

572 572

D. ALB. MAG, ORD. PRÆD. D. ALB. MAG, ORD. PRÆD.

gradibus charitatis dilectio inimicorum gradibus charitatis dilectio inimicorum ponitur in ultimo loco : ergo hoc est ponitur in ultimo loco : ergo hoc est meriti, ut videtur. meriti, ut videtur.

2. Item, Si sit comparatio unius ad 2. Item, Si sit comparatio unius ad alterum, hoc non potest esse gratia ha- alterum, hoc non potest esse gratia ha- bitus quia sine contradictione verum bitus quia sine contradictione verum est, quod actus majoris charitatis in est, quod actus majoris charitatis in quantum sic, est majoris meriti: ergo quantum sic, est majoris meriti: ergo hoc fuit in eodem actu vel æquali. Sed hoc fuit in eodem actu vel æquali. Sed tunc video, quod magis fervet dilectio tunc video, quod magis fervet dilectio amic ergo videtur, quod majoris sit amic ergo videtur, quod majoris sit meriti propter fervorem. meriti propter fervorem.

: :

3. Item, Amicus et inimicus sunt con- 3. Item, Amicus et inimicus sunt con- traria diligere et odire sunt etiam con- traria diligere et odire sunt etiam con- traria sed odire amicum est magis ma- traria sed odire amicum est magis ma- lum, quam odire inimicum: ergo ejus lum, quam odire inimicum: ergo ejus oppositum est magis bonum et magis oppositum est magis bonum et magis eligendum, quam oppositum alterius : eligendum, quam oppositum alterius : est autem oppositum diligere amicum: est autem oppositum diligere amicum: ergo hoc est magis bonum, quam dilige- ergo hoc est magis bonum, quam dilige- re inimicum et hoc videtur Philosophus re inimicum et hoc videtur Philosophus

concedere. concedere.

: :

SOLUTIO. Dicendum meo judicio, quod SOLUTIO. Dicendum meo judicio, quod melius absolute et simpliciter est diligere melius absolute et simpliciter est diligere inimicum, quam diligere amicum, sicut inimicum, quam diligere amicum, sicut probant primæ rationes. Dicunt tamen probant primæ rationes. Dicunt tamen aliqui, quod potest fieri in his duobus aliqui, quod potest fieri in his duobus comparatio status ad statum, vel actus comparatio status ad statum, vel actus ad actum, vel habitus ad habitum et ad actum, vel habitus ad habitum et hæc omnia vel in eodem homine, vel in hæc omnia vel in eodem homine, vel in diversis. Si fiat comparatio status ad sta- diversis. Si fiat comparatio status ad sta- tum in diversis hominibus, dicunt quod tum in diversis hominibus, dicunt quod melius est diligere inimicum: quia hoc melius est diligere inimicum: quia hoc indicat statum perfectionis, aliud autem indicat statum perfectionis, aliud autem non. Si autem in eodem homine fiat com- non. Si autem in eodem homine fiat com- paratio, adhuc melius est: quia diligere paratio, adhuc melius est: quia diligere inimicum præsupponit multo magis di- inimicum præsupponit multo magis di- ligere etiam amicum, sed non converti- ligere etiam amicum, sed non converti- tur et sicut duo sunt meliora, quam tur et sicut duo sunt meliora, quam alterum istorum, ita et hic tunc erit : alterum istorum, ita et hic tunc erit : qui enim est in tali statu, quod diligit qui enim est in tali statu, quod diligit inimicum, est etiam in statu illo, quod inimicum, est etiam in statu illo, quod diligit amicum. Si autem fiat compara- diligit amicum. Si autem fiat compara- tio habitus ad habitum in eodem homi- tio habitus ad habitum in eodem homi- ne, nulla est comparatio: quia idem est ne, nulla est comparatio: quia idem est habitus, sed in diversis habent se ut ex- habitus, sed in diversis habent se ut ex- cedentia et excessa. Si vero fiat compa- cedentia et excessa. Si vero fiat compa- ratio actus ad actum : quia actus et in ratio actus ad actum : quia actus et in

eodem et in diversis sunt separati, et lo- eodem et in diversis sunt separati, et lo- quor de actu in comparatione ad obje- quor de actu in comparatione ad obje- ctum tantum tunc dicunt, quod secun- ctum tantum tunc dicunt, quod secun- dum quid est unus melior, secundum dum quid est unus melior, secundum quid alius : cum enim sint æquales ha- quid alius : cum enim sint æquales ha- bitus sicut supponit comparatio, tunc bitus sicut supponit comparatio, tunc propter dulcedinem et fervorem valet propter dulcedinem et fervorem valet plus dilectio amici ad cumulum beatitu- plus dilectio amici ad cumulum beatitu- dinis propter difficultatem autem et la- dinis propter difficultatem autem et la- borem valet plus dilectio inimici ad pec- borem valet plus dilectio inimici ad pec- cati dimissionem quoad pœnam quam cati dimissionem quoad pœnam quam solvere tenemur pro peccato: et ad hoc solvere tenemur pro peccato: et ad hoc redit solutio fere omnium Magistrorum. redit solutio fere omnium Magistrorum. Sed mihi videtur, quod Christus inten- Sed mihi videtur, quod Christus inten- dit, quod melius simpliciter sit diligere dit, quod melius simpliciter sit diligere inimicum quia est fortioris charitatis inimicum quia est fortioris charitatis super naturam, et quia præsupponit super naturam, et quia præsupponit etiam diligere amicum: quia sicut ignis etiam diligere amicum: quia sicut ignis fortior est, qui agit in propinquum et re- fortior est, qui agit in propinquum et re- motum, quam qui agit in propinquum motum, quam qui agit in propinquum tantum, ita etiam ignis charitatis fortior tantum, ita etiam ignis charitatis fortior est ad distans a natura, quam a propin- est ad distans a natura, quam a propin- quum naturæ. Et ideo ego concedo ra- quum naturæ. Et ideo ego concedo ra- tiones primo inductas. tiones primo inductas.

AD ID quod contra objicitur, dicen- Adob AD ID quod contra objicitur, dicen- Adob dum quod Ambrosius ponit ordinem dum quod Ambrosius ponit ordinem charitatis, non secundum quod charitas charitatis, non secundum quod charitas est fortioris potentiæ in hoc vel illud, sed est fortioris potentiæ in hoc vel illud, sed secundum quod congruit naturæ quam secundum quod congruit naturæ quam perficit. Et ex hoc non sequitur, quod perficit. Et ex hoc non sequitur, quod unum sit melius alioquia meritum unum sit melius alioquia meritum non attenditur penes charitatem secun- non attenditur penes charitatem secun- dum quod movet cum natura, sed potius dum quod movet cum natura, sed potius secundum quod movet secundum mo- secundum quod movet secundum mo- dum gratiæ tantum. dum gratiæ tantum.

AD ALIUD dicendum, quod ille fervor Adobe AD ALIUD dicendum, quod ille fervor Adobe non accipit nisi præmium accidentale: non accipit nisi præmium accidentale: quia comparatio supponit habitus utrius- quia comparatio supponit habitus utrius- que actus esse æquales, quia aliter nulla que actus esse æquales, quia aliter nulla esset ratio : sed huic accidentali puto esset ratio : sed huic accidentali puto præponderare posse charitatis in difficili. præponderare posse charitatis in difficili.

AD ALIUD dicendum, quod hæc ratio Adobjec AD ALIUD dicendum, quod hæc ratio Adobjec multipliciter peccat. Uno modo: quia a multipliciter peccat. Uno modo: quia a Philosopho ponitur secundum quod di- Philosopho ponitur secundum quod di- cit diversitatem amoris alicujus stulti, cit diversitatem amoris alicujus stulti, qui diligit inimicum in quantum est ini- qui diligit inimicum in quantum est ini- micus, et non propter Deum vel ad micus, et non propter Deum vel ad Deum et ille meretur vituperationes : Deum et ille meretur vituperationes : et sic solvitur auctoritas. Sed Sancti di- et sic solvitur auctoritas. Sed Sancti di-

IN III SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 4. IN III SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 4.

se- se-

ligunt inimicos, ut fiant amici Deo, vel ligunt inimicos, ut fiant amici Deo, vel ad Deum. Alio modo: quia talis forma ad Deum. Alio modo: quia talis forma arguendi magis attenditur in consequen- arguendi magis attenditur in consequen- tia e contrario, quam in consequentia in tia e contrario, quam in consequentia in ipso et in ratione est processus secun- ipso et in ratione est processus secun- dum consequentiam in ipso et tunc su- dum consequentiam in ipso et tunc su- mitur odire amicos, et odire inimicos: mitur odire amicos, et odire inimicos: et consequenter infertur ex quo antece- et consequenter infertur ex quo antece- dens est minus eligendum quam dens est minus eligendum quam quens, quod oppositum est ejus, scilicet quens, quod oppositum est ejus, scilicet diligere amicos sit magis eligendum diligere amicos sit magis eligendum quam oppositum consequentis, quod est quam oppositum consequentis, quod est diligere inimicos, et magis oppositum diligere inimicos, et magis oppositum antecedentis sequeretur ad oppositum antecedentis sequeretur ad oppositum consequentis secundum magis et minus consequentis secundum magis et minus eligendum. Tertio, peccat : quia dato, eligendum. Tertio, peccat : quia dato, quod consequentia sit bona secundum quod consequentia sit bona secundum eligendum et non eligendum, adhuc ni- eligendum et non eligendum, adhuc ni- hil valebit in his quorum unum positum hil valebit in his quorum unum positum præsupponit alterum : et ita est hic, præsupponit alterum : et ita est hic, quia in charitate et viris sanctis diligere quia in charitate et viris sanctis diligere inimicos præsupponit diligere amicos : inimicos præsupponit diligere amicos : ideo non valet. ideo non valet.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An sit unus et idem motus erga amicum An sit unus et idem motus erga amicum et inimicum ? et inimicum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, circa initium : « An unus et idem ibi, circa initium : « An unus et idem motus sit erga amicum et inimicum, motus sit erga amicum et inimicum,

etc. » etc. »

Hoc enim videtur impossibile, quod sit Hoc enim videtur impossibile, quod sit

idem. idem.

1. Impossibile enim est unum motum 1. Impossibile enim est unum motum comparari et terminari ad duos termi- comparari et terminari ad duos termi-

nos nos

:sed duo termini sunt amicus et :sed duo termini sunt amicus et inimicus ergo simul non possunt esse inimicus ergo simul non possunt esse

unus motus. unus motus.

2. Item, Linea in una parte non ter- 2. Item, Linea in una parte non ter- minatur ad duo puncta: ergo nec motus minatur ad duo puncta: ergo nec motus ad duos terminos. Si forte dicas, quod ad duos terminos. Si forte dicas, quod unus est ut terminus, alter ut finis: hoc unus est ut terminus, alter ut finis: hoc ridiculum est: quia dilectio inimici non ridiculum est: quia dilectio inimici non refertur ad dilectionem amici, vel ad refertur ad dilectionem amici, vel ad

573 573

ipsum amicum, ut ad finem, sed potius ipsum amicum, ut ad finem, sed potius ad Deum. ad Deum.

SOLUTIO. Dicendum mihi videtur, quod SOLUTIO. Dicendum mihi videtur, quod falsum est istud. Sunt tamen alii qui in falsum est istud. Sunt tamen alii qui in contrarium objiciunt sic, quod sensibilis contrarium objiciunt sic, quod sensibilis minus est potens quam intellectualis : minus est potens quam intellectualis : sed sensibili plura simul accipimus, quia sed sensibili plura simul accipimus, quia visu unum, et auditu alterum vel visu visu unum, et auditu alterum vel visu duo quandoque ut duo, ut cum eruitur duo quandoque ut duo, ut cum eruitur unus oculorum : ergo multo magis in- unus oculorum : ergo multo magis in- tellectuali contingit hoc fieri: voluntas tellectuali contingit hoc fieri: voluntas autem partium intellectualium est. Item autem partium intellectualium est. Item dicunt, quod hoc quod dicit Philoso- dicunt, quod hoc quod dicit Philoso- phus, « Scire quidem multa possumus, phus, « Scire quidem multa possumus, intelligere vero minime : » non est ve- intelligere vero minime : » non est ve- rum, sed probabile: quia hoc etiam in rum, sed probabile: quia hoc etiam in ista scientia probabile induxit Philoso- ista scientia probabile induxit Philoso- phus pro exemplo: multa enim inducit phus pro exemplo: multa enim inducit exempla in illo libro quæ non ad liqui- exempla in illo libro quæ non ad liqui- dum sunt vera. Ego autem puto hoc esse dum sunt vera. Ego autem puto hoc esse errorem. Non enim simile est pluribus errorem. Non enim simile est pluribus organis et pluribus potentiis accipere organis et pluribus potentiis accipere plura, et una potentia componente ac si plura, et una potentia componente ac si per plura. Omnia enim hæc bene conce- per plura. Omnia enim hæc bene conce- do ad hoc quod est uno motu non com- do ad hoc quod est uno motu non com- ponente, sed directe in objectum ten- ponente, sed directe in objectum ten- dente, accipere plura : non enim una vis dente, accipere plura : non enim una vis visiva secundum numerum est in utra- visiva secundum numerum est in utra- que pupilla, sed in principio suo est una, que pupilla, sed in principio suo est una, scilicet in conjunctione nervi optici ad scilicet in conjunctione nervi optici ad partem sensus communis. Similiter cum partem sensus communis. Similiter cum dicitur, Video album Diarri filium, vel dicitur, Video album Diarri filium, vel album dulce, erit acceptio sensus com- album dulce, erit acceptio sensus com- munis componentis et dividentis: et in munis componentis et dividentis: et in talibus non accipiuntur plura ut plura, talibus non accipiuntur plura ut plura, sed plura in uno subjecto quod est mag- sed plura in uno subjecto quod est mag- nitudo quæ per se objectum est sensus nitudo quæ per se objectum est sensus communis. Et idem est in intellectu communis. Et idem est in intellectu componente quia in illo plura acci- componente quia in illo plura acci- piuntur in actu compositionis uno. Sed piuntur in actu compositionis uno. Sed non est ita in intellectu simplici. Et ideo non est ita in intellectu simplici. Et ideo dictum Aristotelis verissimum est. Dato dictum Aristotelis verissimum est. Dato autem, quod hoc posset esse ex parte autem, quod hoc posset esse ex parte apprehensivæ deintus, non deforis, non apprehensivæ deintus, non deforis, non dabimus adhuc, quod hoc in affectu sit dabimus adhuc, quod hoc in affectu sit qui nihil confert : sed potius intentiones qui nihil confert : sed potius intentiones boni vel mali elicitas ex comprehensi- boni vel mali elicitas ex comprehensi- ne, ipse prosequitur vel fugit. ne, ipse prosequitur vel fugit.

Solutio. Solutio.

574 574

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An tenentur omnes diligere inimicos An tenentur omnes diligere inimicos

suos? suos?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, in prima parte : « Neque hoc a tanta in prima parte : « Neque hoc a tanta multitudine, etc. » multitudine, etc. »

Secundum hoc enim videtur, quod Secundum hoc enim videtur, quod non omnes tenentur diligere inimicos, non omnes tenentur diligere inimicos, quod est contra prædeterminata. quod est contra prædeterminata.

SOLUTIO. Dicendum, quod intelligitur SOLUTIO. Dicendum, quod intelligitur de dilectione ostendente effectum per si- de dilectione ostendente effectum per si- gna familiaritatis: quia ad hanc non om- gna familiaritatis: quia ad hanc non om- nes tenentur. nes tenentur.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An non dimittens debitoribus suis, debet An non dimittens debitoribus suis, debet dicere, Pater noster? dicere, Pater noster?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, circa medium : « Si dimiseritis homini- circa medium : « Si dimiseritis homini- bus, etc. » bus, etc. »

Per hoc enim videtur, quod qui non Per hoc enim videtur, quod qui non dimittit, non debet dicere, Pater noster : dimittit, non debet dicere, Pater noster : quia mentitur sed si mentitur, occidit quia mentitur sed si mentitur, occidit animam suam. animam suam.

SED CONTRA Injungitur ei, ut faciat s SED CONTRA Injungitur ei, ut faciat s quidquid boni potest, ut Deus cor quidquid boni potest, ut Deus cor ejus ejus illuminet ergo injungitur ei, quod oret: illuminet ergo injungitur ei, quod oret: ergo debet dicere, Pater noster: quia il- ergo debet dicere, Pater noster: quia il- lud præcipua est omnium orationum. lud præcipua est omnium orationum.

SOLUTIO. Concedimus, quod debet di- SOLUTIO. Concedimus, quod debet di- cere, Pater noster. Et clausula illa, Et cere, Pater noster. Et clausula illa, Et dimitte nobis, etc., aut dicitur ab ipso, dimitte nobis, etc., aut dicitur ab ipso, et verificatur in persona Ecclesiæ: aut et verificatur in persona Ecclesiæ: aut quia ipse petit futuram dimissionem, ve- quia ipse petit futuram dimissionem, ve- rificatur ab ipso præsens pro futuro, hoc rificatur ab ipso præsens pro futuro, hoc est, sicut proponimus in futuro dimittere est, sicut proponimus in futuro dimittere vel actu vel habitu. vel actu vel habitu.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An opinio quorumdam, qui dicunt, quod An opinio quorumdam, qui dicunt, quod præceptum de diligendo omnem homi- præceptum de diligendo omnem homi- nem etiam inimicum sit solum datum nem etiam inimicum sit solum datum perfectis, sit hæresim sapiens ? perfectis, sit hæresim sapiens ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, circa finem Litteræ : « Quidan. quod hic circa finem Litteræ : « Quidan. quod hic dicitur simpliciter, etc. » dicitur simpliciter, etc. »

Hoc enim videtur contra Evangelium: Hoc enim videtur contra Evangelium: ergo est hæresis. ergo est hæresis.

SOLUTIO. Puto, quod hæc opinio hære- SOLUTIO. Puto, quod hæc opinio hære- ticam habet pravitatem, nisi intelligatur ticam habet pravitatem, nisi intelligatur de dilectione affectus in signis familiari- de dilectione affectus in signis familiari- tatis: quia hæc imperfectis datur in con- tatis: quia hæc imperfectis datur in con- silio tantum, et non est in præcepto. silio tantum, et non est in præcepto.

Solutel Solutel

IN III SENTENT. DIST. XXXI, A. IN III SENTENT. DIST. XXXI, A.

575 575

DISTINCTIO XXXI. DISTINCTIO XXXI.

De charitate quantum ad durationem. De charitate quantum ad durationem.

A. Si charitas semel habita amittatur ? A. Si charitas semel habita amittatur ?

Illud quoque non prætereundum, quod quidam asserunt charitatem Illud quoque non prætereundum, quod quidam asserunt charitatem semel habitam ab aliquo non posse excidere, nullumque damnandum hanc semel habitam ab aliquo non posse excidere, nullumque damnandum hanc aliquando habere: qui hanc traditionem subditis muniunt testimoniis. aliquando habere: qui hanc traditionem subditis muniunt testimoniis. Apostolus ait Charitas numquam excidit 1. Augustinus etiam inquit: Apostolus ait Charitas numquam excidit 1. Augustinus etiam inquit: Charitas quæ deseri potest, numquam vera fuit 2. Item, Charitas est fons Charitas quæ deseri potest, numquam vera fuit 2. Item, Charitas est fons proprius et singularis bonorum, cui non communicat alienus. Alieni sunt proprius et singularis bonorum, cui non communicat alienus. Alieni sunt omnes qui audituri sunt: Non novi vos 3. De hoc fonte Scriptura ait : Fons omnes qui audituri sunt: Non novi vos 3. De hoc fonte Scriptura ait : Fons aquæ vivæ sit tibi proprius, et nemo alienus communicet tibi *. Si autem aquæ vivæ sit tibi proprius, et nemo alienus communicet tibi *. Si autem alieni sunt qui audituri sunt illam vocem, non ergo huic fonti communi- alieni sunt qui audituri sunt illam vocem, non ergo huic fonti communi- cant damnandi. Item, Augustinus super Epistolam Joannis : Radicata est cant damnandi. Item, Augustinus super Epistolam Joannis : Radicata est charitas, securus esto: nihil mali procedere potest. Item, Gregorius in charitas, securus esto: nihil mali procedere potest. Item, Gregorius in Moralibus: Valida est ut mors dilectio: virtuti enim mortis dilectio com- Moralibus: Valida est ut mors dilectio: virtuti enim mortis dilectio com- paratur: quia nimirum mentem quam semel ceperit, a dilectione mundi paratur: quia nimirum mentem quam semel ceperit, a dilectione mundi funditus occidit. Item, Augustinus super epistolam Joannis: Unctio funditus occidit. Item, Augustinus super epistolam Joannis: Unctio invisibilis charitas est: quæ in quocumque fuerit, radix illi erit: quæ invisibilis charitas est: quæ in quocumque fuerit, radix illi erit: quæ ardente sole arescere non potest: nutritur calore solis, non arescit 6. Item, ardente sole arescere non potest: nutritur calore solis, non arescit 6. Item,

1 I ad Corinth. XIII, 8. 1 I ad Corinth. XIII, 8.

2 S. AUGUSTINUS, Ad Julianum comitem. Et habetur in tract. de poenitentia, dist. 2. cap. Cha- 2 S. AUGUSTINUS, Ad Julianum comitem. Et habetur in tract. de poenitentia, dist. 2. cap. Cha- ritas et ibi totum hoc caput ponitur (Nota Ed. Lugd). ritas et ibi totum hoc caput ponitur (Nota Ed. Lugd).

3 Matth. xxv, 12: Amen dico vobis, nescio vos. 3 Matth. xxv, 12: Amen dico vobis, nescio vos.

* Proverb. v, 13 et seq.: Bibe aquam de cisterna tua, et fluenta putei tui: derwentur fontes tur * Proverb. v, 13 et seq.: Bibe aquam de cisterna tua, et fluenta putei tui: derwentur fontes tur foras, et in platers aquas tuas divide. Habeto eas solus, nec sint alieni participes tui. foras, et in platers aquas tuas divide. Habeto eas solus, nec sint alieni participes tui.

5 Cf. I Joan. IV, 7 et seq. 5 Cf. I Joan. IV, 7 et seq.

6 S. AUGUSTINUS, super Epist. I Joannis, Tract. viii. 6 S. AUGUSTINUS, super Epist. I Joannis, Tract. viii.

576 576

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Beda super Joannem : Quærendum est quomodo speciale Filii Dei agno- Beda super Joannem : Quærendum est quomodo speciale Filii Dei agno- scendi signum fuerit, quod super eum descenderit et manserit Spiritus. scendi signum fuerit, quod super eum descenderit et manserit Spiritus. Quid magni est Filio Dei, quod in ipso manere Spiritus adstruatur? No- Quid magni est Filio Dei, quod in ipso manere Spiritus adstruatur? No- tandum quod quia semper in Domino manserit Spiritus : in Sanctis vero tandum quod quia semper in Domino manserit Spiritus : in Sanctis vero quandiu mortale corpus gestaverint, partim semper maneat, partim red- quandiu mortale corpus gestaverint, partim semper maneat, partim red- iturus secedat. Manet autem apud eos, ut bonis insistant actibus: recedit iturus secedat. Manet autem apud eos, ut bonis insistant actibus: recedit vero ad tempus, ne semper infirmos curandi, mortuos suscitandi, dæmo- vero ad tempus, ne semper infirmos curandi, mortuos suscitandi, dæmo- nes ejiciendi, vel etiam prophetizandi habeant facultatem. Manet ergo nes ejiciendi, vel etiam prophetizandi habeant facultatem. Manet ergo semper, ut possint habere virtutes, ut mirabiliter ipsi vivant. Venit ad semper, ut possint habere virtutes, ut mirabiliter ipsi vivant. Venit ad tempus, ut etiam aliis per miraculorum signa quales sint intus, effulgeant. tempus, ut etiam aliis per miraculorum signa quales sint intus, effulgeant. Item, Gregorius: In Sanctorum cordibus secundum quasdam virtutes Item, Gregorius: In Sanctorum cordibus secundum quasdam virtutes semper manet Spiritus, secundum quasdam recessurus venit, et venturus semper manet Spiritus, secundum quasdam recessurus venit, et venturus recedit. In his virtutibus sine quibus ad vitam non pervenitur, in electo- recedit. In his virtutibus sine quibus ad vitam non pervenitur, in electo- rum suorum cordibus permanet: in his vero per quas sanctitatis virtus rum suorum cordibus permanet: in his vero per quas sanctitatis virtus ostenditur, ut in exhibitione miraculorum, aliquando adest, aliquando se ostenditur, ut in exhibitione miraculorum, aliquando adest, aliquando se subtrahit. Item, Ambrosius: Ficta charitas est, quæ in adversitate de- subtrahit. Item, Ambrosius: Ficta charitas est, quæ in adversitate de- serit 3. Hæc innuere videntur, quod charitas semel habita non amittatur. serit 3. Hæc innuere videntur, quod charitas semel habita non amittatur. Ideo quidam in prætaxatam prosilierunt audaciam, dicentes charitatem a Ideo quidam in prætaxatam prosilierunt audaciam, dicentes charitatem a damnandis non haberi, nec a quoquam habitam posse amitti: quos ratio damnandis non haberi, nec a quoquam habitam posse amitti: quos ratio vincit et auctoritas. Quidam enim ad tempus sunt boni, qui postea fiunt vincit et auctoritas. Quidam enim ad tempus sunt boni, qui postea fiunt mali, et e converso Unde quorumdam nomina Christus dicit scripta in mali, et e converso Unde quorumdam nomina Christus dicit scripta in libro vitæ, qui tamen postea abierunt retro 6. Sed scripta dicit non se- libro vitæ, qui tamen postea abierunt retro 6. Sed scripta dicit non se- cundum præscientiam, sed secundum præsentem justitiam, cui deser- cundum præscientiam, sed secundum præsentem justitiam, cui deser- viebant, quia digni erant tunc illo bono quod habituri sunt præscripti viebant, quia digni erant tunc illo bono quod habituri sunt præscripti secundum præscientiam. Unde Ambrosius : Quibusdam gratia data est in secundum præscientiam. Unde Ambrosius : Quibusdam gratia data est in usum, ut Sauli et Judæ et illis discipulis quibus Dominus dixit: Ecce usum, ut Sauli et Judæ et illis discipulis quibus Dominus dixit: Ecce nomina vestra scripta sunt in cœliss: et post abierunt retro. Sed hoc nomina vestra scripta sunt in cœliss: et post abierunt retro. Sed hoc dixit propter justitiam cui deserviebant, quia boni erant. Frequenter enim dixit propter justitiam cui deserviebant, quia boni erant. Frequenter enim ante sunt mali, qui futuri sunt boni: et aliquoties prius sunt boni, qui ante sunt mali, qui futuri sunt boni: et aliquoties prius sunt boni, qui futuri sunt et permansuri mali: propter quod dicuntur scribi in libro vitæ futuri sunt et permansuri mali: propter quod dicuntur scribi in libro vitæ

et deleri. et deleri.

1 VENERABILIS BEDA, Super Joannem, cap. 1. 1 VENERABILIS BEDA, Super Joannem, cap. 1.

2 S. GREGORIUS, Homil. 5. super Ezechielem. Cf eumdem in libro Moralium. 2 S. GREGORIUS, Homil. 5. super Ezechielem. Cf eumdem in libro Moralium.

3 S. AMBROSIES, super Epist. ad Romanos. 3 S. AMBROSIES, super Epist. ad Romanos.

Cf. Joan. VI, 65 et seq. Cf. Joan. VI, 65 et seq.

5 Luc. x, 20; Gaudete quod nomina vestra scripta sunt in cœlis. 5 Luc. x, 20; Gaudete quod nomina vestra scripta sunt in cœlis.

6 S AMBROSIUS, super cap. 1x Epist. ad Roman. 6 S AMBROSIUS, super cap. 1x Epist. ad Roman.

7 I Reg. xi, passim. 7 I Reg. xi, passim.

8 Supra, Luc. x, 20. 8 Supra, Luc. x, 20.

། །

IN III SENTENT. DIST. XXXI, B. IN III SENTENT. DIST. XXXI, B.

577 577

B. Determinatio auctoritatum prædictarum. B. Determinatio auctoritatum prædictarum.

Quod vero Apostolus ait: Charitas numquam excidit', nullatenus pro illis Quod vero Apostolus ait: Charitas numquam excidit', nullatenus pro illis facit. Dignitatem enim charitatis ostendens, dicit eam non excidere, quia facit. Dignitatem enim charitatis ostendens, dicit eam non excidere, quia hic et in futuro erit: sed fides et spes evacuabuntur, et scientia. Item, hic et in futuro erit: sed fides et spes evacuabuntur, et scientia. Item, quod dicitur charitas numquam fuisse vere quæ deseri potest, non ad quod dicitur charitas numquam fuisse vere quæ deseri potest, non ad essentiam charitatis refertur, sed ad efficientiam: quia non efficit charitas essentiam charitatis refertur, sed ad efficientiam: quia non efficit charitas quæ deseritur, hominem vere beatum, nec perducit ad verum bonum. Huic quæ deseritur, hominem vere beatum, nec perducit ad verum bonum. Huic etiam fonti alieni, id est, damnandi non communicant, scilicet in fine, quia etiam fonti alieni, id est, damnandi non communicant, scilicet in fine, quia non perseverant. Potest tamen hoc et cætera quæ de charitate dicta sunt, non perseverant. Potest tamen hoc et cætera quæ de charitate dicta sunt, de perfecta intelligi, quam soli perfecti habent: quæ semel habita non de perfecta intelligi, quam soli perfecti habent: quæ semel habita non amittitur. Exordia vero charitatis aliquando crescunt, aliquando deficiunt. amittitur. Exordia vero charitatis aliquando crescunt, aliquando deficiunt. Sunt enim virtutis exordia, et profectus, et provectio: quos gradus ille Sunt enim virtutis exordia, et profectus, et provectio: quos gradus ille discernit, qui parabolam illam intelligit. Sic est regnum Dei, quemadmo- discernit, qui parabolam illam intelligit. Sic est regnum Dei, quemadmo- dum si jactet homɔ semen in terra el dormiat, et exsurgat semen et ger- dum si jactet homɔ semen in terra el dormiat, et exsurgat semen et ger- minet, et crescat, etc. 2. Si ergo perfecta charitas sic radicata est, ut amitti minet, et crescat, etc. 2. Si ergo perfecta charitas sic radicata est, ut amitti nequeat: incipiens tamen et provecta amitti potest, et sæpe amittitur : sed nequeat: incipiens tamen et provecta amitti potest, et sæpe amittitur : sed dum habetur, non sinit habentem criminaliter peccare. Quod Augustinus dum habetur, non sinit habentem criminaliter peccare. Quod Augustinus ostendit inquiens: Quia radix omnium malorum est cupiditas ³, et radix ostendit inquiens: Quia radix omnium malorum est cupiditas ³, et radix omnium bonorum est charitas, simul ambæ esse non possunt, nisi una ra- omnium bonorum est charitas, simul ambæ esse non possunt, nisi una ra- dicitus evulsa fuerit, alia plantari non potest. Sine causa conatur aliquis dicitus evulsa fuerit, alia plantari non potest. Sine causa conatur aliquis ramos incidere, si radicem non contendit evellere*. ramos incidere, si radicem non contendit evellere*.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Illud quoque non prætereundum, « Illud quoque non prætereundum, quod quidam asserunt, etc. » quod quidam asserunt, etc. »

Hic incipit pars illa in qua agit de cha- Hic incipit pars illa in qua agit de cha- ritate in comparatione ad diligentem. ritate in comparatione ad diligentem.

1 I ad Corinth. XIII, 8. 1 I ad Corinth. XIII, 8.

2 Cf. Marc. IV, 13 et seq. 2 Cf. Marc. IV, 13 et seq.

XXVIII XXVIII

Et habet tres partes: in quarum prima Et habet tres partes: in quarum prima quærit, Utrum charitas semel habita quærit, Utrum charitas semel habita potest amitti, vel non? In secunda, ex potest amitti, vel non? In secunda, ex incidente ostendit, qualiter aliæ virtutes incidente ostendit, qualiter aliæ virtutes theologicæ sunt ex parte charitatis, ibi, theologicæ sunt ex parte charitatis, ibi, C, « Advertendum etiam est, quomodo C, « Advertendum etiam est, quomodo fides, etc. » In tertia et ultima, tangit de fides, etc. » In tertia et ultima, tangit de charitate Christi, ibi, D, « Nunc jam su- charitate Christi, ibi, D, « Nunc jam su- perest, etc. » perest, etc. »

I ad Timoth. vi, 10. I ad Timoth. vi, 10.

4 S. AUGUSTINUS, Super Epist. Joannis. 4 S. AUGUSTINUS, Super Epist. Joannis.

37 37

578 578

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

An semel habitam charitatem contingit An semel habitam charitatem contingit amitti ? amitti ?

Incidunt autem duæ quæstiones circa Incidunt autem duæ quæstiones circa intentionem primi capituli: quarum pri- intentionem primi capituli: quarum pri- ma est, Utrum contingat amitti semel ma est, Utrum contingat amitti semel habitam charitatem ? In secunda autem, habitam charitatem ? In secunda autem, In quanta resurgat post amissam chari- In quanta resurgat post amissam chari-

tatem ? tatem ?

AD PRIMAM proceditur sic: AD PRIMAM proceditur sic:

: :

1. Eadem est ratio charitatis in homine 1. Eadem est ratio charitatis in homine et in Angelis in Angelis autem semel et in Angelis in Angelis autem semel habitam non contingit amitti, secundum habitam non contingit amitti, secundum opinionem illorum qui dicunt Angelos opinionem illorum qui dicunt Angelos fuisse creatos sine gratia: ergo nec in fuisse creatos sine gratia: ergo nec in homine contingit amitti semel habitam. homine contingit amitti semel habitam.

2. Item, Minus forte non abjicit magis 2. Item, Minus forte non abjicit magis forte, sed minima charitas fortior est om- forte, sed minima charitas fortior est om- ni peccato et omni tentatione: ergo non ni peccato et omni tentatione: ergo non abjicitur aliquo peccato vel aliqua tenta- abjicitur aliquo peccato vel aliqua tenta-

tione. tione.

3. Item, Si abjicitur, oportet salvari 3. Item, Si abjicitur, oportet salvari inter eam et peccatum legem contrario- inter eam et peccatum legem contrario- rum, quam ponit Boetius in libro de rum, quam ponit Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi, Duabus naturis in una persona Christi, scilicet quod nulla transmutant se ad in- scilicet quod nulla transmutant se ad in- vicem, nisi quæ agunt ad invicem, et pa- vicem, nisi quæ agunt ad invicem, et pa- tiuntur hæc autem semper in viribus tiuntur hæc autem semper in viribus proportionata sunt: ergo videtur, cum proportionata sunt: ergo videtur, cum nulla sit proportio vis charitatis ad pec- nulla sit proportio vis charitatis ad pec- catum, quod non transmutetur ab aliquo catum, quod non transmutetur ab aliquo peccato. peccato.

4. Item, Si depellitur: aut depellitur 4. Item, Si depellitur: aut depellitur a peccato quod est, aut a peccato quod a peccato quod est, aut a peccato quod non est. Si a peccato quod est : aut in non est. Si a peccato quod est : aut in eodem, aut in alio. Si in alio. CONTRA: eodem, aut in alio. Si in alio. CONTRA: Dicit Philosophus in libro XVI de Ani- Dicit Philosophus in libro XVI de Ani- malibus, quod « si non tangit, non agit, malibus, quod « si non tangit, non agit, et non sequitur alteratio. » Ergo id non et non sequitur alteratio. » Ergo id non depellit eam a subjecto. Si in eodem: depellit eam a subjecto. Si in eodem: ergo contraria sunt simul in eodem, quod ergo contraria sunt simul in eodem, quod non potest esse. non potest esse.

Si dicas, quod non insunt in eodem Si dicas, quod non insunt in eodem nunc sed in uno nunc abscedit chari- nunc sed in uno nunc abscedit chari- tas, et in alio inest peccatum. Ad hoc tas, et in alio inest peccatum. Ad hoc sequitur duplex inconveniens: quorum sequitur duplex inconveniens: quorum unum est, quod unum contrariorum ce- unum est, quod unum contrariorum ce- dit alteri, antequam tangatur ab illo, vel dit alteri, antequam tangatur ab illo, vel antequam illud agat in ipsum. Aliud est: antequam illud agat in ipsum. Aliud est: quia signentur illa duo nunc : et sit A, in quia signentur illa duo nunc : et sit A, in quo cedit charitas : B autem in quo inest quo cedit charitas : B autem in quo inest peccatum. Cum inter quælibet duo nune peccatum. Cum inter quælibet duo nune sit tempus, in illo tempore anima nec est sit tempus, in illo tempore anima nec est in charitate, nec in peccato, quod absur- in charitate, nec in peccato, quod absur- dum est ergo relinquitur, quod charitas dum est ergo relinquitur, quod charitas semel habita non amittitur. semel habita non amittitur.

5. Item, Voluntas de se est indifferens: 5. Item, Voluntas de se est indifferens: ergo cum charitate efficitur actu bona. ergo cum charitate efficitur actu bona. ergo magis parata in bonum, quam in ergo magis parata in bonum, quam in malum ergo non potest vinci a pec- malum ergo non potest vinci a pec-

cato. cato.

6. Item, Omnis motus est secundum 6. Item, Omnis motus est secundum exigentiam dominantis dominans est exigentiam dominantis dominans est charitas, quia ipsa super omnia potest: charitas, quia ipsa super omnia potest: ergo nunquam peccat. ergo nunquam peccat.

7. Item, Hoc videtur dicere, I Joan. III, 7. Item, Hoc videtur dicere, I Joan. III, 9, quod qui natus est ex Deo, non pec- 9, quod qui natus est ex Deo, non pec- cat. cat.

8. Item, Cantic. VIII, 6 et 7: Fortis est 8. Item, Cantic. VIII, 6 et 7: Fortis est ut mors dilectio, dura sicut infernus ut mors dilectio, dura sicut infernus æmulatio.... Aquæ multæ non potuerunt æmulatio.... Aquæ multæ non potuerunt exstinguere charitatem, id est, multæ exstinguere charitatem, id est, multæ tentationes. tentationes.

9. Item, in Psalmo xxvi, 1: Dominus 9. Item, in Psalmo xxvi, 1: Dominus illuminatio mea. Glossa: « Si donum illuminatio mea. Glossa: « Si donum aufertur, vincitur dator : » sed constat, aufertur, vincitur dator : » sed constat, quod dator vinci non potest: ergo nec do- quod dator vinci non potest: ergo nec do- num auferri. num auferri.

nem «< nem «<

10. Item, Chrysostomus super Joan- 10. Item, Chrysostomus super Joan- Magnum amor, et igne vehe- Magnum amor, et igne vehe- mentius et non est aliquid quod pro- mentius et non est aliquid quod pro- prium ejus impetum sustinere possit. »> prium ejus impetum sustinere possit. »> Multo minus potest illum impetum susti- Multo minus potest illum impetum susti- nere peccatum. nere peccatum.

11. Si forte velis dicere, quod Deus 11. Si forte velis dicere, quod Deus aufert. CONTRA: Ad Roman. x1, 29: aufert. CONTRA: Ad Roman. x1, 29: Sine poenitentia sunt dona et vocatio Sine poenitentia sunt dona et vocatio Dei. Ergo videtur, quod ipse non aufert. Dei. Ergo videtur, quod ipse non aufert.

12. Item, I Reg. xv1, 13: Directus est spi- 12. Item, I Reg. xv1, 13: Directus est spi- ritus Domini a die illa in David, et dein- ritus Domini a die illa in David, et dein- ceps. Constat autem, quod sæpe peccavit ceps. Constat autem, quod sæpe peccavit

IN III SENTENT. DIST. XXXI, B, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XXXI, B, ART. 1.

mortaliter. Ergo propter mortale pecca- mortaliter. Ergo propter mortale pecca- tum non amittitur charitas : ergo propter tum non amittitur charitas : ergo propter nihil potest amitti. nihil potest amitti.

13. Item, I Joan. IV, 16, super illud: 13. Item, I Joan. IV, 16, super illud: Qui manet in charitate, in Deo manet. Qui manet in charitate, in Deo manet. Glossa «Maneas in Deo ut continearis : Glossa «Maneas in Deo ut continearis : manet in te Deus, ut contineat te. » manet in te Deus, ut contineat te. »

14. Item, Videtur cum Deus continens 14. Item, Videtur cum Deus continens sit potentissimus, quod cadere non pos- sit potentissimus, quod cadere non pos- sit quia per charitatem ipsum inhabitat. sit quia per charitatem ipsum inhabitat.

15. Item, Super illud Matthæi, ví, 25: 15. Item, Super illud Matthæi, ví, 25: Venerunt flumina, etc. Glossa : « Qui Venerunt flumina, etc. Glossa : « Qui cadit, non ædificatur in Christo: » sed cadit, non ædificatur in Christo: » sed constat, quod qui habet charitatem, ædi- constat, quod qui habet charitatem, ædi- ficatur in Christo : ergo ipse non cadit. ficatur in Christo : ergo ipse non cadit.

16. Item, Augustinus in Enchiridion : 16. Item, Augustinus in Enchiridion : « Si quis tempore tentationis res tempo_ « Si quis tempore tentationis res tempo_ rales mavult retinere, quam Christum, rales mavult retinere, quam Christum, non habct ipsum in fundamento: » sed non habct ipsum in fundamento: » sed qui charitatem habet, habet Christum in qui charitatem habet, habet Christum in fundamento ergo iste non cadit propter fundamento ergo iste non cadit propter res temporales. res temporales.

17. Item, Bernardus de Petro videtur 17. Item, Bernardus de Petro videtur velle propter negationem non amisisse velle propter negationem non amisisse Spiritum sanctum vel charitatem. Cum Spiritum sanctum vel charitatem. Cum igitur negatio Christi maximum sit om- igitur negatio Christi maximum sit om- nium peccatorum, propter nullum alio- nium peccatorum, propter nullum alio- rum videtur posse perdi charitas. rum videtur posse perdi charitas.

18. Item, Bernardus in libro de Dili- 18. Item, Bernardus in libro de Dili- gendo Deo : « Numquam est charitas sine gendo Deo : « Numquam est charitas sine timore, sed casto: numquam sine cupi- timore, sed casto: numquam sine cupi- ditate, sed ordinata. » Erga timor expel- ditate, sed ordinata. » Erga timor expel- lit peccatum, et cupiditas incommutabilis lit peccatum, et cupiditas incommutabilis boni numquam dat locum cupiditati boni boni numquam dat locum cupiditati boni commutabilis. Ergo numquam incidet commutabilis. Ergo numquam incidet aliquod peccatum: quia omne peccatum, aliquod peccatum: quia omne peccatum, aut est ex timore male humiliante, aut aut est ex timore male humiliante, aut ex cupiditate male inflammante, sicut dicit ex cupiditate male inflammante, sicut dicit Glossa super illud Psalmi LXXIX, 17: In- Glossa super illud Psalmi LXXIX, 17: In- censa igni et suffossa, ab increpatione censa igni et suffossa, ab increpatione vultus tui peribunt. vultus tui peribunt.

19. Item, I Joan. iv, 1: Multi pseudo- 19. Item, I Joan. iv, 1: Multi pseudo- prophetæ exierunt, etc. 1. Glossa: «< Num- prophetæ exierunt, etc. 1. Glossa: «< Num- quam erant in nobis de numero haben- quam erant in nobis de numero haben- tium charitatem. » tium charitatem. »

20. Item, Philosophus vult, quod mu- 20. Item, Philosophus vult, quod mu- tabile et immutabile non sint ejusdem tabile et immutabile non sint ejusdem

579 579

rationis, nec ejusdem generis: constat rationis, nec ejusdem generis: constat autem, quod charitas viæ, et charitas autem, quod charitas viæ, et charitas patriæ sint ejusdem rationis : patriæ sint ejusdem rationis : ergo cum ergo cum charitas patriæ sit immutabilis, charitas charitas patriæ sit immutabilis, charitas viæ erit immutabilis. Plura etiam ad hoc viæ erit immutabilis. Plura etiam ad hoc inducit Magister in Littera. inducit Magister in Littera.

SED IN contrarium est quod SED IN contrarium est quod

1. Dicit Apostolus, I ad Corinth. x, 12: 1. Dicit Apostolus, I ad Corinth. x, 12: Qui se existimat stare, videat ne cadat : Qui se existimat stare, videat ne cadat : ergo cadere potest qui stat per charita- ergo cadere potest qui stat per charita-

tem. tem.

2. Item, Apocal. II, 4: Habeo adver- 2. Item, Apocal. II, 4: Habeo adver- sum te, quod charitatem tuam primam sum te, quod charitatem tuam primam reliquisti. Ergo derelinqui potest. Et reliquisti. Ergo derelinqui potest. Et quia hoc videmus continue fieri, sufficiant quia hoc videmus continue fieri, sufficiant

ista. ista.

SOLUTIO. Dicendum, quod charitas pot- SOLUTIO. Dicendum, quod charitas pot- est amitti et recuperari sæpius in via. est amitti et recuperari sæpius in via.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non est simile quia Angelus secundum illam est simile quia Angelus secundum illam opinionem simul accipit charitatem et opinionem simul accipit charitatem et confirmationem, sed non homo : sed confirmationem, sed non homo : sed quoad actum gratificandi et diligendi si- quoad actum gratificandi et diligendi si- mile est. mile est.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

AD ALIUD dicendum, quod peccatum Ad 2 et 3. AD ALIUD dicendum, quod peccatum Ad 2 et 3. non vincit charitatem : sed voluntas non vincit charitatem : sed voluntas sponte abjicit eam, cum deflectitur ad id sponte abjicit eam, cum deflectitur ad id cum quo stare non potest. cum quo stare non potest.

Et per hoc patet solutio ad sequens. Et per hoc patet solutio ad sequens. AD ALIUD dicendum, quod peccare pri- AD ALIUD dicendum, quod peccare pri- vatio est, et non contrarium aliquod po- vatio est, et non contrarium aliquod po-

nens. nens.

Si forte dicitur, quod hoc est fuga et Si forte dicitur, quod hoc est fuga et non responsio dico tunc, quod hæc falsa non responsio dico tunc, quod hæc falsa est, quod duo contraria nullo modo pos- est, quod duo contraria nullo modo pos- sunt esse in eodem simul : sed duo con- sunt esse in eodem simul : sed duo con- traria, ita quod utrumque sit actu non traria, ita quod utrumque sit actu non possunt esse in eodem: sed cum utrum- possunt esse in eodem: sed cum utrum- que est in potentia, vel unum in actu et que est in potentia, vel unum in actu et alterum in potentia, nihil prohibet esse alterum in potentia, nihil prohibet esse in eodem. Et ita est hic: quia charitas in in eodem. Et ita est hic: quia charitas in illo nunc simpliciter non inest, sed ut illo nunc simpliciter non inest, sed ut corrupta et recedendo, et peccatum ut in corrupta et recedendo, et peccatum ut in generatione et accedendo. Et est instan- generatione et accedendo. Et est instan- tia contra propositionem in omni actione tia contra propositionem in omni actione et passione physica. et passione physica.

1 Cf. II Joan. y. 7: Multi seductores exierunt, etc. 1 Cf. II Joan. y. 7: Multi seductores exierunt, etc.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7 et 8. Ad 7 et 8.

Ad 9. Ad 9.

Ad 10 et 11. Ad 10 et 11.

Ad 12. Ad 12.

Ad 13 et 14 Ad 13 et 14

Ad 15. Ad 15.

Ad 1. Ad 1.

Ad 17. Ad 17.

Ad 18. Ad 18.

Ad 19. Ad 19.

Ad 20. Ad 20.

580 580

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod voluntas de AD ALIUD dicendum, quod voluntas de se indifferens habilitatur charitate: sed se indifferens habilitatur charitate: sed numquam ita ante confirmationem habi- numquam ita ante confirmationem habi- litatur, nisi possit sponte deponere chari- litatur, nisi possit sponte deponere chari- tatem, et deflecti in peccatum. Unde ni- tatem, et deflecti in peccatum. Unde ni- hil cogit. hil cogit.

Ad aliud dicendum, quod hoc est ve- Ad aliud dicendum, quod hoc est ve- rum de motu in quo movens est per in- rum de motu in quo movens est per in- tentionem naturæ et non voluntatis. tentionem naturæ et non voluntatis.

AD ALIUD dicendum, quod hic intelligi- AD ALIUD dicendum, quod hic intelligi- tur de prædestinatis et de peccato finali. tur de prædestinatis et de peccato finali. Vel dicatur melius, quod quantum est in Vel dicatur melius, quod quantum est in se, generatio per charitatem conservat se, generatio per charitatem conservat eum sed ipse potest se perdere. eum sed ipse potest se perdere.

Et per hoc etiam patet solutio ad se- Et per hoc etiam patet solutio ad se- quens. quens.

AD ALIUD dicendum, quod hoc etiam AD ALIUD dicendum, quod hoc etiam esset verum, si donum de sua debilitate esset verum, si donum de sua debilitate succumberet: hoc autem non est verum. succumberet: hoc autem non est verum. AD ALIUD et ad sequens eodem modo AD ALIUD et ad sequens eodem modo dicendum est. dicendum est.

Ad aliud dicendum, quod non intelligi- Ad aliud dicendum, quod non intelligi- tur hoc quoad actum charitatis, sed quoad tur hoc quoad actum charitatis, sed quoad actum regiminis populi et prophetiæ quæ actum regiminis populi et prophetiæ quæ est gratia gratis data, et non gratum fa- est gratia gratis data, et non gratum fa- ciens. ciens.

AD ALIUD AD ALIUD et ad sequens dicendum, et ad sequens dicendum, quod quantum in se est, ipsa continet, quod quantum in se est, ipsa continet, sed tu potes excidere a vi contentiva. sed tu potes excidere a vi contentiva.

AD ALIUD dicendum, quod non ædifica- AD ALIUD dicendum, quod non ædifica- tur quoad permanentiam qui cadit, licet tur quoad permanentiam qui cadit, licet forte ædificatus fuerit quoad essentiam forte ædificatus fuerit quoad essentiam charitatis, sicut dicit Magister in Lit- charitatis, sicut dicit Magister in Lit-

tera. tera.

AD ALIUD dicendum eodem modo. AD ALIUD dicendum eodem modo. AD ALIUD dicendum, quod (sicut dicit AD ALIUD dicendum, quod (sicut dicit Bernardus) intelligitur quoad propositum Bernardus) intelligitur quoad propositum miserendi, et non quoad actum separa- miserendi, et non quoad actum separa- tionis a charitate. tionis a charitate.

: :

AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- rum quamdiu est charitas sed potest rum quamdiu est charitas sed potest abjici per oppositum, ut prius dictum abjici per oppositum, ut prius dictum

est. est.

AD ALIUD eodem modo dicendum est. AD ALIUD eodem modo dicendum est. AD ULTIMUM dicendum, quod hoc est AD ULTIMUM dicendum, quod hoc est verum de substantiis immutabilibus ex verum de substantiis immutabilibus ex natura. Formæ autem non sunt mutabi- natura. Formæ autem non sunt mutabi- les per se, sed per subjectum. Et ideo non les per se, sed per subjectum. Et ideo non tenet de illis. tenet de illis.