554 554

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

etiam illud quod Hieronymus super Ezechielem ait, scilicet ut ordine etiam illud quod Hieronymus super Ezechielem ait, scilicet ut ordine charitatis, sicut scriptum est: Ordinavit in me charitatem, post omnium charitatis, sicut scriptum est: Ordinavit in me charitatem, post omnium patrem Deum, carnis quoque pater diligatur: et mater, et filius, et filia, patrem Deum, carnis quoque pater diligatur: et mater, et filius, et filia, frater et soror. Ambrosius quoque diligendi exprimens ordinem super frater et soror. Ambrosius quoque diligendi exprimens ordinem super illud Canticorum, Ordinavit in me charitatem, ait: Multorum charitas illud Canticorum, Ordinavit in me charitatem, ait: Multorum charitas inordinata est, quod in primo est, ponunt tertium vel quartum. Primo inordinata est, quod in primo est, ponunt tertium vel quartum. Primo Deus diligendus est, secundo parentes, inde filii, post domestici, qui si Deus diligendus est, secundo parentes, inde filii, post domestici, qui si boni sunt, malis filiis præponendi sunt. Secundum hoc in Evangelio ad boni sunt, malis filiis præponendi sunt. Secundum hoc in Evangelio ad cujusque dilectionem, proprium ponit: Diliges Dominum Deum tuum ex cujusque dilectionem, proprium ponit: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex omnibus viribus tuis, et proximum tuum sicut toto corde tuo, et ex omnibus viribus tuis, et proximum tuum sicut teipsum, et inimicos non ex tota virtute, nec sicut teipsum, sed simplici- teipsum, et inimicos non ex tota virtute, nec sicut teipsum, sed simplici- ter 2: sufficit enim quod eos diligimus, et non odio habemus. Ecce ex ter 2: sufficit enim quod eos diligimus, et non odio habemus. Ecce ex præmissis aperte insinuatur, quæ in affectu charitatis distinctio sit haben- præmissis aperte insinuatur, quæ in affectu charitatis distinctio sit haben- da ut differenti affectu, non pari, homines diligamus, et ante omnia da ut differenti affectu, non pari, homines diligamus, et ante omnia Deum secundo nosipsos, tertio parentes, inde filios et fratres, post do- Deum secundo nosipsos, tertio parentes, inde filios et fratres, post do- mesticos, demum inimicos diligamus. Sed inquiunt illi, quæ de ordine mesticos, demum inimicos diligamus. Sed inquiunt illi, quæ de ordine dilectionis supra dicuntur, esse referenda ad operum exhibitionem, quæ dilectionis supra dicuntur, esse referenda ad operum exhibitionem, quæ differenter proximis exhibenda sunt primo parentibus, inde filiis, post differenter proximis exhibenda sunt primo parentibus, inde filiis, post domesticis, demum inimicis: Deum vero tam affectu quam obsequii exhi- domesticis, demum inimicis: Deum vero tam affectu quam obsequii exhi- bitione ante omnia diligendum. bitione ante omnia diligendum.

: :

D. Quod aliqui eorumdem tantum proximos quantum nos, debere diligere tradunt. D. Quod aliqui eorumdem tantum proximos quantum nos, debere diligere tradunt.

Quorum etiam nonnulli tradunt, affectu charitatis tantum proximos esse Quorum etiam nonnulli tradunt, affectu charitatis tantum proximos esse diligendos, quantum nosipsos diligimus: quod confirmant auctoritate diligendos, quantum nosipsos diligimus: quod confirmant auctoritate Augustini qui ait : Nec illa jam quæstio moveat, quantum charitatis fratri Augustini qui ait : Nec illa jam quæstio moveat, quantum charitatis fratri debeamus impendere, quantum Deo. Incomparabiliter plus Deo quam debeamus impendere, quantum Deo. Incomparabiliter plus Deo quam nobis, fratri vero quantum nobis. Nos autem tanto magis diligimus, quanto nobis, fratri vero quantum nobis. Nos autem tanto magis diligimus, quanto magis diligimus Deum ³. Ex hoc et præmissis testimoniis Augustini asse- magis diligimus Deum ³. Ex hoc et præmissis testimoniis Augustini asse- runt omnes homines pariter esse diligendos a nobis, et tantum quantum runt omnes homines pariter esse diligendos a nobis, et tantum quantum

1 Cantic. 11, 4. 1 Cantic. 11, 4.

2 Matth. xx11, 37: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et in tota anima sua, et in tota 2 Matth. xx11, 37: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et in tota anima sua, et in tota mente tua. Cf. Deuter. vi, 5. Et infra, y. 39. Diliges proximum tuum sicut teipsum. mente tua. Cf. Deuter. vi, 5. Et infra, y. 39. Diliges proximum tuum sicut teipsum.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Trinitate, cap. 8. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Trinitate, cap. 8.

IN III SENTENT. DIST. XXIX, E, ART. 6. IN III SENTENT. DIST. XXIX, E, ART. 6.

555 555

nos, Deum autem plusquam nos, corpus vero nostrum, minus quam nos nos, Deum autem plusquam nos, corpus vero nostrum, minus quam nos vel proximos. Nec in enumeratione præmissa diligendorum, ordinem dili vel proximos. Nec in enumeratione præmissa diligendorum, ordinem dili gendi assignari dicunt, sed tantum quæ sunt diligenda. gendi assignari dicunt, sed tantum quæ sunt diligenda.

E. Secundum alios non pari affectu omnes diligendi sunt. E. Secundum alios non pari affectu omnes diligendi sunt.

Verum quia præmissa verba Ambrosii ordinem diligendi secundum Verum quia præmissa verba Ambrosii ordinem diligendi secundum affectum magis quam secundum effectum, diligenter intuentibus explicare affectum magis quam secundum effectum, diligenter intuentibus explicare videntur, non indocte alii dicunt non modo in exhibitione operis, sed videntur, non indocte alii dicunt non modo in exhibitione operis, sed etiam in affectu charitatis ordinem differentem esse statutum : ut ante etiam in affectu charitatis ordinem differentem esse statutum : ut ante omnia diligamus Deum: secundo nos, tertio parentes, quarto filios vel omnia diligamus Deum: secundo nos, tertio parentes, quarto filios vel fratres, et hujusmodi, postea domesticos, demum inimicos. Quod vero fratres, et hujusmodi, postea domesticos, demum inimicos. Quod vero Augustinus dicit pariter omnes esse diligendos, et pari dilectione omnibus Augustinus dicit pariter omnes esse diligendos, et pari dilectione omnibus vitam optandam, ita accipi potest, ut paritas non ad effectum referatur, vitam optandam, ita accipi potest, ut paritas non ad effectum referatur, sed ad bonum quod eis optatur, quia charitatem omnibus optare debemus, sed ad bonum quod eis optatur, quia charitatem omnibus optare debemus, ut paria bona mereantur. Sicut Apostolus dicit: Volo omnes homines esse ut paria bona mereantur. Sicut Apostolus dicit: Volo omnes homines esse sicut me. Optanda est enim minoribus perfectio majorum, ut ipsi fiant sicut me. Optanda est enim minoribus perfectio majorum, ut ipsi fiant perfecti, et sic parem mereantur beatitudinem. Vel pari dilectione, id est, perfecti, et sic parem mereantur beatitudinem. Vel pari dilectione, id est, eadem dilectione omnes diligendi sunt. Item quod ait, Ut tantum diliga- eadem dilectione omnes diligendi sunt. Item quod ait, Ut tantum diliga- mus fratres quantum nos, ita intelligi potest, id est, ad tantum bonum mus fratres quantum nos, ita intelligi potest, id est, ad tantum bonum diligamus fratres, ad quantum nos: ut tantum bonum eis optemus in diligamus fratres, ad quantum nos: ut tantum bonum eis optemus in æternitate, quantum nobis, etsi non tanto affectu. Vel ibi quantum, simili- æternitate, quantum nobis, etsi non tanto affectu. Vel ibi quantum, simili- tudinis est, non quantitatis. tudinis est, non quantitatis.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An isti ordines penes affectum, vel penes An isti ordines penes affectum, vel penes effectum, vel penes utrumque atten- effectum, vel penes utrumque atten- dantur? dantur?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, «Unde etiam super hoc sæpe mo- ibi, B, «Unde etiam super hoc sæpe mo- vetur quæstio, etc. » vetur quæstio, etc. »

I ad Corinth VII, 7: Volo omnes os esse sicut I ad Corinth VII, 7: Volo omnes os esse sicut

Hic enim incidit quæstio scrupulosa, Hic enim incidit quæstio scrupulosa, Utrum isti ordines penes affectum, vel Utrum isti ordines penes affectum, vel penes effectum, vel penes utrumque at- penes effectum, vel penes utrumque at- tendantur? tendantur?

Videtur autem, quod penes affectum : Videtur autem, quod penes affectum :

quia quia

1. Una est ratio dilectionis in omnibus 1. Una est ratio dilectionis in omnibus diligibilibus, scilicet Deus: Deus autem diligibilibus, scilicet Deus: Deus autem magis pensat affectum, quam effectum : magis pensat affectum, quam effectum : ergo videtur, quod omnium diligibilium ergo videtur, quod omnium diligibilium ordo penes affectum sit attendendus. ordo penes affectum sit attendendus.

2. Item, Natura movet ad hoc, quod 2. Item, Natura movet ad hoc, quod

meipsum. meipsum.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

556 556

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

affectu propinquior plus diligatur, quam affectu propinquior plus diligatur, quam remotior: ergo videtur, quod penes af- remotior: ergo videtur, quod penes af- fectum accipiuntur gradus dilectionis. fectum accipiuntur gradus dilectionis.

3. Item, Ex casu possum remotiori 3. Item, Ex casu possum remotiori plus de effectu impendere, ut si ille indi- plus de effectu impendere, ut si ille indi- get, et non propinquior: cum ergo ordo get, et non propinquior: cum ergo ordo semper maneat uno modo quocumque semper maneat uno modo quocumque casu contingente, videtur quod penes casu contingente, videtur quod penes affectum et non effectum charitatis gra- affectum et non effectum charitatis gra- dus sumentur. dus sumentur.

SED CONTRA hoc videtur esse, quod SED CONTRA hoc videtur esse, quod

1. Affectus magis videtur sequi ratio- 1. Affectus magis videtur sequi ratio- nem boni et bonum magis invenitur in nem boni et bonum magis invenitur in eo qui est in gradu remotiori, quam eo qui est in gradu remotiori, quam propinquiori ergo videtur, quod non propinquiori ergo videtur, quod non penes affectum, sed effectum accipiatur penes affectum, sed effectum accipiatur ordo. ordo.

2. Item, Ponamus, quod ego facio 2. Item, Ponamus, quod ego facio fratri quidquid debeo: et non habeo fratri quidquid debeo: et non habeo tamen tantum affectum ad eum, sicut ad tamen tantum affectum ad eum, sicut ad alium quem credo magis bonum: con- alium quem credo magis bonum: con- stat, quod ego non pecco: ergo videtur, stat, quod ego non pecco: ergo videtur, quod penes affectum non attendatur ordo. quod penes affectum non attendatur ordo.

SOLUTIO. Dicendum meo judicio, quod SOLUTIO. Dicendum meo judicio, quod ordo sumitur penes utrumque, cæteris ordo sumitur penes utrumque, cæteris paribus sed numquam potest esse ratio paribus sed numquam potest esse ratio de natura ad unam partem inclinans, si de natura ad unam partem inclinans, si vitium est in illo, et multum de gratia in vitium est in illo, et multum de gratia in

alio, quin gratia possit præponderare in alio, quin gratia possit præponderare in

affectu. affectu.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ve- AD PRIMUM ergo dicendum, quod ve- rum est, quod Deus plus pensat affectum, rum est, quod Deus plus pensat affectum, tamen pensat utrumque: sed affectus tamen pensat utrumque: sed affectus effectum debet præire. effectum debet præire.

AD ALIUD dicendum, quod natura mo- AD ALIUD dicendum, quod natura mo- vet ad utrumque, si utrumque est ne- vet ad utrumque, si utrumque est ne- cessarium, sicut patet in illo præcepto : cessarium, sicut patet in illo præcepto : Honora patrem tuum et matrem tuam'. Honora patrem tuum et matrem tuam'.

AD ALIUD dicendum, quod illud non AD ALIUD dicendum, quod illud non procedit: quia intelligitur ordo in affectu procedit: quia intelligitur ordo in affectu cæteris paribus nullus enim tenetur cæteris paribus nullus enim tenetur subvenire non indigenti: unde tunc ma- subvenire non indigenti: unde tunc ma- jor affectus est in proximiorem, sed ef- jor affectus est in proximiorem, sed ef- fectus major ad eum qui indiget. fectus major ad eum qui indiget.

AD ID quod objicitur in contrarium, Adol AD ID quod objicitur in contrarium, Adol dicendum, quod hoc verum esset, si sola dicendum, quod hoc verum esset, si sola ratio boni esset movens sed hoc non ratio boni esset movens sed hoc non est verum, imo movent simul bonum et est verum, imo movent simul bonum et natura. natura.

AD ALIUD dicendum, quod numquam Ad AD ALIUD dicendum, quod numquam Ad facio fratri quidquid debeo, nisi ego plus facio fratri quidquid debeo, nisi ego plus dem ei de affectu et effectu, si cætera dem ei de affectu et effectu, si cætera sint paria quia tunc ipse pluribus ratio- sint paria quia tunc ipse pluribus ratio- nibus conjungitur mihi, quam alius: nibus conjungitur mihi, quam alius: alias autem verum puto esse quod dici- alias autem verum puto esse quod dici- tur in Littera, quod sanctior est copula tur in Littera, quod sanctior est copula mentium, quam sanguinis. mentium, quam sanguinis.

F. Quæstio de parentibus bonis et malis, quomodo diligendi sunt ? F. Quæstio de parentibus bonis et malis, quomodo diligendi sunt ?

Solet etiam quæri, Si parentes nostri mali sunt vel filii vel fratres, an Solet etiam quæri, Si parentes nostri mali sunt vel filii vel fratres, an magis vel minus diligendi sint aliis bonis, hac ratione nobis non copulatis ? magis vel minus diligendi sint aliis bonis, hac ratione nobis non copulatis ? Videtur, quod magis sint diligendi boni, qui nobis carne non sunt con- Videtur, quod magis sint diligendi boni, qui nobis carne non sunt con- juncti, quam mali carne conjuncti: quia nobis sunt conjuncti corde, juncti, quam mali carne conjuncti: quia nobis sunt conjuncti corde, glutino charitatis. Sanctior est enim copula cordium, quam corporum. glutino charitatis. Sanctior est enim copula cordium, quam corporum. Unde Beda de illis verbis Domini: Mater mea et fratres mei hi sunt, qui Unde Beda de illis verbis Domini: Mater mea et fratres mei hi sunt, qui

1 Exod. xx, 12; Deuter. v, 16. 1 Exod. xx, 12; Deuter. v, 16.

IN III SENTENT. DIST. XXIX, G. IN III SENTENT. DIST. XXIX, G.

557 557

verbum Dei faciunt', ait : Non injuriose negligit matrem, nec mater nega- verbum Dei faciunt', ait : Non injuriose negligit matrem, nec mater nega- tur, quæ etiam de cruce agnoscitur: sed religiosores monstrantur copulæ tur, quæ etiam de cruce agnoscitur: sed religiosores monstrantur copulæ mentium quam corporum. Verumtamen latebrosa quæstio est hæc, nec a mentium quam corporum. Verumtamen latebrosa quæstio est hæc, nec a nobis plene absolvenda, properantibus ad alia. Monemur enim ex verbis nobis plene absolvenda, properantibus ad alia. Monemur enim ex verbis illis, quibus inimicos non ex tota virtute, non sicut teipsum jubet illis, quibus inimicos non ex tota virtute, non sicut teipsum jubet diligere, sed simpliciter. Sufficit enim, quod diligimus, et non odio habe- diligere, sed simpliciter. Sufficit enim, quod diligimus, et non odio habe- mus. Quod non ita accipiendum est, quasi sufficiat tibi diligere inimicum, mus. Quod non ita accipiendum est, quasi sufficiat tibi diligere inimicum, et non sicut teipsum quia omnes et amicos et inimicos, sicut teipsum et non sicut teipsum quia omnes et amicos et inimicos, sicut teipsum diligere debes. Sed ad ostendendum gradus diligendi Deum et proximum diligere debes. Sed ad ostendendum gradus diligendi Deum et proximum et inimicum qui tamen proximus est, propria Dominus ponit cum ait : et inimicum qui tamen proximus est, propria Dominus ponit cum ait : Diliges Deum ex tota virtute tua, et proximum sicut teipsum³: non ait, ex Diliges Deum ex tota virtute tua, et proximum sicut teipsum³: non ait, ex tota virtute, ut ostendat proximum diligendum minus quam Deum. Dicit tota virtute, ut ostendat proximum diligendum minus quam Deum. Dicit etiam Diligite inimicos" : nec addit, ex tota virtute, nec sicut teipsum, etiam Diligite inimicos" : nec addit, ex tota virtute, nec sicut teipsum, sed simpliciter. Sufficit enim quod diligamus, et non odio habeamus, id sed simpliciter. Sufficit enim quod diligamus, et non odio habeamus, id est, sufficit dicere ut diligamus, et non odio habeamus: non quin eos est, sufficit dicere ut diligamus, et non odio habeamus: non quin eos diligere debeamus sicut nos, quia proximi sunt: sed sufficit si eos minus diligere debeamus sicut nos, quia proximi sunt: sed sufficit si eos minus diligimus quam alios proximos, quod dilectionis genus innuit. diligimus quam alios proximos, quod dilectionis genus innuit.

G. Quæstio Augustini in libro Retractationum. G. Quæstio Augustini in libro Retractationum.

Quæri etiam solet, Cur Dominus præceperit diligere inimicos, cum alibi Quæri etiam solet, Cur Dominus præceperit diligere inimicos, cum alibi præcipiat odio habere parentes et filios ? Ad quod dicendum est duo esse præcipiat odio habere parentes et filios ? Ad quod dicendum est duo esse diligenda in homine, naturam et virtutem vitium vero et peccatum diligenda in homine, naturam et virtutem vitium vero et peccatum odiendum. Et parentes ergo in quantum mali sunt, odiendi sunt et ini- odiendum. Et parentes ergo in quantum mali sunt, odiendi sunt et ini- mici diligendi, in quantum homines. Diligamus ergo inimicos lucrandos mici diligendi, in quantum homines. Diligamus ergo inimicos lucrandos regno Dei, et odiamus propinquos si impediunt nos a regno Dei: et in regno Dei, et odiamus propinquos si impediunt nos a regno Dei: et in omnibus communiter naturam diligamus, quam Deus fecit'. omnibus communiter naturam diligamus, quam Deus fecit'.

1 Matth. XII, 46 et seq.; Marc. III, 31 et seq ; Luc. VIII, 19 et seq.; Joan xix, 26 et 27. 1 Matth. XII, 46 et seq.; Marc. III, 31 et seq ; Luc. VIII, 19 et seq.; Joan xix, 26 et 27.

2 Edit. J. Alleaume, movemur. 2 Edit. J. Alleaume, movemur.

3 Matth. XXII, 37. 3 Matth. XXII, 37.

4 Luc. vi, 35 4 Luc. vi, 35

5 Edit. J. Alleaume, locutionis. 5 Edit. J. Alleaume, locutionis.

6 Luc. XIV, 26. 6 Luc. XIV, 26.

7 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. I Retractationem, cap 19. 7 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. I Retractationem, cap 19.

558 558

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sed contra. Sed contra.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

ULTERIUS quæritur hic, Utrum filii ULTERIUS quæritur hic, Utrum filii sint præferri parentibus ? sint præferri parentibus ?

pos- pos-

Et videtur, quod sic: quia dicit Chry- Et videtur, quod sic: quia dicit Chry- sostomus, quod a radice succus ascendit sostomus, quod a radice succus ascendit in ramos, potius quam e converso: ergo in ramos, potius quam e converso: ergo dilectio Dei descendit a parentibus in dilectio Dei descendit a parentibus in

An in charitate extranei possint præponi filios, et non in parentes: ergo filii pa- An in charitate extranei possint præponi filios, et non in parentes: ergo filii pa-

consanguineis ? consanguineis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, F, Solet etiam quæri, Si parentes, F, Solet etiam quæri, Si parentes,

etc. » etc. »

Et quæruntur hic duo, scilicet utrum Et quæruntur hic duo, scilicet utrum extranei possunt in aliquo præponi con- extranei possunt in aliquo præponi con- sanguineis ? sanguineis ?

Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Si aliquis est Prælatus, et potest 1. Si aliquis est Prælatus, et potest dare beneficia ecclesiastica, debet quæ. dare beneficia ecclesiastica, debet quæ. rere meliorem: ergo extraneum meliorem rere meliorem: ergo extraneum meliorem debet præponere consanguineo. debet præponere consanguineo. 2. Item, Hoc videtur in 2. Item, Hoc videtur in

XLIV, XLIV,

Ezechiele, Ezechiele,

6 et 7: Sufficiant vobis omnia 6 et 7: Sufficiant vobis omnia scelera vestra, domus Israel: eo quod in- scelera vestra, domus Israel: eo quod in- ducitis filios vestros ¹ incircumcisos corde, ducitis filios vestros ¹ incircumcisos corde, et incircumcisos carne, ut sint in san- et incircumcisos carne, ut sint in san- ctuario meo. ctuario meo.

SED IN CONTRARIUM esse videtur SED IN CONTRARIUM esse videtur

1. Quod dicit Apostolus: Si quis suo- 1. Quod dicit Apostolus: Si quis suo- rum, et maxime domesticorum curam rum, et maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit, et est infideli non habet, fidem negavit, et est infideli deterior 2. deterior 2.

2. Item, In contrarium videtur esse 2. Item, In contrarium videtur esse quod dicitur in Littera, quod « si non quod dicitur in Littera, quod « si non sufficimus omnibus, illis præcipue provi- sufficimus omnibus, illis præcipue provi- dere debemus, qui nobis quadam socie- dere debemus, qui nobis quadam socie- tate conjunguntur. » tate conjunguntur. »

1 Vulgata habet, alienos 1 Vulgata habet, alienos

rentibus sunt præferendi. rentibus sunt præferendi.

IN CONTRARIUM autem videtur præcep- IN CONTRARIUM autem videtur præcep- tum Exodi, xx, 12: Honora patrem tuum tum Exodi, xx, 12: Honora patrem tuum et matrem tuam. Et non dicitur ibi, Ho- et matrem tuam. Et non dicitur ibi, Ho- nora filios. nora filios.

SOLUTIO. Ad primum dicendum. quod SOLUTIO. Ad primum dicendum. quod in bonis spiritualibus quæ non ex hære- in bonis spiritualibus quæ non ex hære- ditate quasi naturali devolvuntur, debet ditate quasi naturali devolvuntur, debet quæri melior sine attentione gradus, si quæri melior sine attentione gradus, si facile potest haberi : sin autem potest facile potest haberi : sin autem potest dari bono præsenti. Sed in temporalibus dari bono præsenti. Sed in temporalibus hæreditario jure possessis, puto quod hæreditario jure possessis, puto quod proximiori indigenti, etiamsi minus bo- proximiori indigenti, etiamsi minus bo- nus sit, magis tenetur subvenire. nus sit, magis tenetur subvenire.

Et per hoc patet solutio ad primo Et per hoc patet solutio ad primo quæsitum quia de spiritualibus bonis quæsitum quia de spiritualibus bonis intelligitur auctoritas Ezechielis, et de intelligitur auctoritas Ezechielis, et de temporalibus auctoritas Apostoli. temporalibus auctoritas Apostoli.

Рим Рим

Sed, Sed,

Solt Solt Ad I Ad I

Ad secundo quasitum dicendum ulte- Ad q Ad secundo quasitum dicendum ulte- Ad q rius, quod parentibus magis subvenire rius, quod parentibus magis subvenire tenemur et tamen bene puto, quod tenemur et tamen bene puto, quod affectus magis inclinatur in filios, propter affectus magis inclinatur in filios, propter hoc quod in ipsis salvatur natura patris, hoc quod in ipsis salvatur natura patris, et sunt pignus quasi parentum. et sunt pignus quasi parentum.

Ad dictum autem Chrysostomi dicen- Ad dictum autem Chrysostomi dicen- dum, quod per succum intelligitur effe- dum, quod per succum intelligitur effe- ctus quia parentes deficiunt: et ideo ctus quia parentes deficiunt: et ideo minus est in eis de affectu, sed plus in- minus est in eis de affectu, sed plus in- digent de effectu. digent de effectu.

2 I ad Timoth. v, 8. 2 I ad Timoth. v, 8.

IN III SENTENT. DIST. XXIX, H, ART. 8. IN III SENTENT. DIST. XXIX, H, ART. 8.

559 559

H. De gradibus charitatis. H. De gradibus charitatis.

nus nus

Sciendum quoque est diversos esse gradus charitatis. Est enim charitas Sciendum quoque est diversos esse gradus charitatis. Est enim charitas incipiens, perficiens, perfecta, perfectior, perfectissima. Unde Augusti- incipiens, perficiens, perfecta, perfectior, perfectissima. Unde Augusti- : Perfecta charitas hæc est, ut quis paratus sit pro fratribus etiam : Perfecta charitas hæc est, ut quis paratus sit pro fratribus etiam mori. Sed numquid mox ut nascitur, jam prorsus perfecta est ? imo mori. Sed numquid mox ut nascitur, jam prorsus perfecta est ? imo ut perficiatur, nascitur: cum fuerit nata, nutritur cum fuerit nutrita, ut perficiatur, nascitur: cum fuerit nata, nutritur cum fuerit nutrita, roboratur cum fuerit roborata, perficitur: cum ad perfectionem venerit, roboratur cum fuerit roborata, perficitur: cum ad perfectionem venerit, dicit Cupio dissolvi, etc. ³. Hic aperte progressus et perfectio charitatis dicit Cupio dissolvi, etc. ³. Hic aperte progressus et perfectio charitatis insinuatur quam perfectionem etiam veritas commendat dicens: Majorem insinuatur quam perfectionem etiam veritas commendat dicens: Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis*. hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis*. Quod utique dictum est de opere dilectionis, quia major dilectionis effe- Quod utique dictum est de opere dilectionis, quia major dilectionis effe- ctus non est quam ponere animam pro aliis. Nec te moveat quod ait, Pro ctus non est quam ponere animam pro aliis. Nec te moveat quod ait, Pro amicis qui enim ponit animam pro amicis, ponit et pro inimicis, ad hoc amicis qui enim ponit animam pro amicis, ponit et pro inimicis, ad hoc ut ipsi fiant amici. ut ipsi fiant amici.

An An

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

omnes teneamur ad perfectam omnes teneamur ad perfectam charitatem? charitatem?

Sed postea quæritur de hoc quod di- Sed postea quæritur de hoc quod di- cit, ibi, « Sciendum quoque est diversos cit, ibi, « Sciendum quoque est diversos esse gradus charitatis, etc. » esse gradus charitatis, etc. »

Et quæruntur tria, scilicet utrum om- Et quæruntur tria, scilicet utrum om- nes teneamur ad perfectam charitatem ? nes teneamur ad perfectam charitatem ? Secundo, Utrum plus secundum ac- Secundo, Utrum plus secundum ac- tum tenetur diligere perfectus, quam tum tenetur diligere perfectus, quam imperfectus ? imperfectus ?

1 Edist J. Alleaume, proficiens. 1 Edist J. Alleaume, proficiens.

S. AUGUSTNUS, Super epist. I Canonic. Joan- S. AUGUSTNUS, Super epist. I Canonic. Joan-

nis, tract. 3. nis, tract. 3.

Tertio, Utrum perfectus tenentur plus Tertio, Utrum perfectus tenentur plus diligere proximum, quam imperfectus diligere proximum, quam imperfectus Deum ? Deum ?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Perfectæ charitatis signum est, vitam 1. Perfectæ charitatis signum est, vitam pro fratribus ponere, sicut dicit, Joan. pro fratribus ponere, sicut dicit, Joan. xv, 13 Majorem hac dilectionem nemo xv, 13 Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis sed omnis tenetur ad hoc : amicis suis sed omnis tenetur ad hoc : ergo tenetur ad perfectam charitatem. ergo tenetur ad perfectam charitatem. PROBATIO mediæ. Melior est anima pro- PROBATIO mediæ. Melior est anima pro- ximi, quam corpus nostium: ergo si ximi, quam corpus nostium: ergo si diligimus secundum ordinem supra assi- diligimus secundum ordinem supra assi- gnatum ab Augustino, debemus expo- gnatum ab Augustino, debemus expo- nere corpus pro anima proximi. nere corpus pro anima proximi.

2. Item, Matth. v, 48: Estote vos per- 2. Item, Matth. v, 48: Estote vos per- fecti, sicut et Pater vester cœlestis perfe- fecti, sicut et Pater vester cœlestis perfe-

3 Ad Philip. 1, 23. 3 Ad Philip. 1, 23.

4 Joan. xv, 13. 4 Joan. xv, 13.

560 560

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ctus est ipse autem plus diligit animam, ctus est ipse autem plus diligit animam, quam corpus: ergo et nos debemus sic quam corpus: ergo et nos debemus sic diligere ergo vilius libenter pro meliori diligere ergo vilius libenter pro meliori debemus exponere. debemus exponere.

3. Item, Lucæ, 1x, 26: Qui me eru- 3. Item, Lucæ, 1x, 26: Qui me eru- buerit et meos sermones, hunc Filius ho- buerit et meos sermones, hunc Filius ho- minis erubescet cum venerit in majesta- minis erubescet cum venerit in majesta- te sua, etc ergo videtur, quod pro con- te sua, etc ergo videtur, quod pro con- fessione fidei mori debemus esse parati: fessione fidei mori debemus esse parati: hoc autem est perfectæ charitatis: ergo hoc autem est perfectæ charitatis: ergo tenemur omnes ad perfectam charitatem. tenemur omnes ad perfectam charitatem.

4. Item, Impretiabile non debet poni 4. Item, Impretiabile non debet poni sub pretio aliquo: virtus autem impre- sub pretio aliquo: virtus autem impre- tiabile est et præcipue gratia: ergo qui- tiabile est et præcipue gratia: ergo qui- libet tenetur esse paratus mori pro justi- libet tenetur esse paratus mori pro justi- tia et fide sed hoc est perfectæ charita- tia et fide sed hoc est perfectæ charita- tis: ergo tenetur habere perfectam cha- tis: ergo tenetur habere perfectam cha- ritatem. ritatem.

: :

5. Item, I Machab. III, 58 et 59: 5. Item, I Machab. III, 58 et 59: Accingimini, et estote filii potentes :... Accingimini, et estote filii potentes :... quoniam melius est nos mori in bello, quoniam melius est nos mori in bello, quam videre mala nostræ gentis et san- quam videre mala nostræ gentis et san- ctorum ergo mori omnes tenentur pro ctorum ergo mori omnes tenentur pro fide et justitia, quod perfectæ charitatis fide et justitia, quod perfectæ charitatis

est. est.

6. Item, Qui propter poenas negave- 6. Item, Qui propter poenas negave- runt, mortaliter peccaverunt : ergo vide- runt, mortaliter peccaverunt : ergo vide- tur, quod tenebantur non negare: et tur, quod tenebantur non negare: et hoc non poterant sine perfecta charitate: hoc non poterant sine perfecta charitate: ergo perfectam charitatem habere tene- ergo perfectam charitatem habere tene- bantur. bantur.

Sed contra. SED CONTRA: Sed contra. SED CONTRA:

Solutio. Solutio.

Perfectio charitatis non pendet ex vo- Perfectio charitatis non pendet ex vo- luntate nostra: ergo non est in nobis: luntate nostra: ergo non est in nobis: ad nihil autem tenemur nisi ad id quod ad nihil autem tenemur nisi ad id quod est in nobis ergo non tenemur ad per- est in nobis ergo non tenemur ad per- fectionem charitatis. fectionem charitatis.

SOLUTIO. Dicendum, quod multiplex SOLUTIO. Dicendum, quod multiplex est perfectio, scilicet sufficientiæ, et ad est perfectio, scilicet sufficientiæ, et ad hanc tenentur omnes: de qua, Matth. v, hanc tenentur omnes: de qua, Matth. v, 48: Estote ergo vos perfecti, sicul et Pa- 48: Estote ergo vos perfecti, sicul et Pa- ter vester cœlestis perfectus est : et hæc ter vester cœlestis perfectus est : et hæc consistit in observantia præceptorum. Est consistit in observantia præceptorum. Est etiam perfectio comparationis, de qua etiam perfectio comparationis, de qua dicitur, Genes vi, 9: Noe vir justus dicitur, Genes vi, 9: Noe vir justus atque perfectus fuit in generationibus atque perfectus fuit in generationibus

1 Cf. Act. 1x, 24 et 23; II ad Corinth. XI, 32 1 Cf. Act. 1x, 24 et 23; II ad Corinth. XI, 32

suis, cum Deo ambulavit et de hac ni- suis, cum Deo ambulavit et de hac ni- hil ad præsens. Est etiam perfectio voti hil ad præsens. Est etiam perfectio voti sive religionis, de qua dicitur, Matth. sive religionis, de qua dicitur, Matth. XIX, 21 Si vis perfectus esse, vade, XIX, 21 Si vis perfectus esse, vade, vende quæ habes, et da pauperibus. Per- vende quæ habes, et da pauperibus. Per- fectio etiam est voto annexa, ut castitas fectio etiam est voto annexa, ut castitas

ordini sacro et de hac, Matth. xix, 2; ordini sacro et de hac, Matth. xix, 2; Sunt eunuchi qui seipsos castraverunt Sunt eunuchi qui seipsos castraverunt propter regnum cœlorum. Et sequitur, propter regnum cœlorum. Et sequitur, Qui potest capere, capiat. Est iterum per- Qui potest capere, capiat. Est iterum per- fectio quæsita in securitate conscientiæ, fectio quæsita in securitate conscientiæ, de qua dicitur, I Joan. iv, 18 : Perfecta de qua dicitur, I Joan. iv, 18 : Perfecta charitas foras mittit timorem : et dicunt charitas foras mittit timorem : et dicunt tales cum Apostole, ad Philip. 1, 23: tales cum Apostole, ad Philip. 1, 23: Desiderium habens dissolvi, el esse cum Desiderium habens dissolvi, el esse cum Christo. Et ad has quatuor perfectiones Christo. Et ad has quatuor perfectiones non tenentur omnes: sed ad illam quæ non tenentur omnes: sed ad illam quæ est annexa ordini et religioni tenen- est annexa ordini et religioni tenen- tur illi qui se adstrinxerunt. Sed est tur illi qui se adstrinxerunt. Sed est alia perfectio prælationis, de qua dicitur, alia perfectio prælationis, de qua dicitur, Joan. xv, 13 Majorem hac dilectionem Joan. xv, 13 Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis. Hanc tenentur habere pro amicis suis. Hanc tenentur habere Prælati, ut discurrant circa gregem : et Prælati, ut discurrant circa gregem : et si grex quæratui, non persona pastoris si grex quæratui, non persona pastoris tantum, tenentur se objicere lupis, ut tantum, tenentur se objicere lupis, ut eorum exemplo fides stet in grege. eorum exemplo fides stet in grege.

Si autem tu quæris, Quomodo cogno- Si autem tu quæris, Quomodo cogno- scitur, quod grex quæritur? Dico, quod scitur, quod grex quæritur? Dico, quod tunc quæritur grex, quando quærunt ea tunc quæritur grex, quando quærunt ea exstingui in populo, quæ faciunt eum exstingui in populo, quæ faciunt eum gregem Domino, et hoc est fides et justitia. gregem Domino, et hoc est fides et justitia. Quando autem propter odium persone Quando autem propter odium persone persequitur aliquis gregem, tunc potest persequitur aliquis gregem, tunc potest se absentare pastor, quia ejus absentia se absentare pastor, quia ejus absentia quietem dabit et sibi et gregi : et sic per- quietem dabit et sibi et gregi : et sic per- misit Apostolus se submitti a fratribus misit Apostolus se submitti a fratribus per murum Damasci, ut evaderet manus per murum Damasci, ut evaderet manus Præpositi Damascenorum ¹. Præpositi Damascenorum ¹.

SECUNDUM hoc igitur dicendum ad pri- SECUNDUM hoc igitur dicendum ad pri- mum et omnia sequentia, quæ omnia mum et omnia sequentia, quæ omnia habent eamdem solutionem, quod hoc habent eamdem solutionem, quod hoc verum est in casu, scilicet quando sci- verum est in casu, scilicet quando sci- mus hoc modo posse liberari fratrem a mus hoc modo posse liberari fratrem a periculo animæ. Sed quando probabili- periculo animæ. Sed quando probabili- ter dubitamus, non tenemur. Item, quan- ter dubitamus, non tenemur. Item, quan- do sumus comprehensi, pro fide vel do sumus comprehensi, pro fide vel

et seq. et seq.

d contra. d contra.

IN III SENTENT. DIST. XXIX, H, ART. 9 ET 10. IN III SENTENT. DIST. XXIX, H, ART. 9 ET 10.

justitia tenemur fortiter stare: sed an- justitia tenemur fortiter stare: sed an- tequam comprehendamur, possumus fu- tequam comprehendamur, possumus fu- gere, nisi simus prælati, quia tunc pro gere, nisi simus prælati, quia tunc pro periculo gregis tenemur discurrere, et periculo gregis tenemur discurrere, et objicere nos dentibus luporum: et hoc objicere nos dentibus luporum: et hoc quando grex communiter quæritur, et quando grex communiter quæritur, et non persona pastoris. Unde etiam puto, non persona pastoris. Unde etiam puto, quod si prædicator aliquamdiu monuis- quod si prædicator aliquamdiu monuis- set populum ad constantiam, et postea set populum ad constantiam, et postea veniret persecutio, quod ipse teneretur veniret persecutio, quod ipse teneretur cum eis manere, ne exemplo suæ fugæ cum eis manere, ne exemplo suæ fugæ ill deficerent in fide et justitia quam ille ill deficerent in fide et justitia quam ille prædicaverat sed tamen minus tenetur prædicaverat sed tamen minus tenetur ad hoc quam Prælatus, quia Prælatus ad hoc quam Prælatus, quia Prælatus tenetur ex officio, prædicator autem tenetur ex officio, prædicator autem ex actu quem fecit, et non ex pro- ex actu quem fecit, et non ex pro- fessione, quia numquam fuit hoc profes- fessione, quia numquam fuit hoc profes-

sus. sus.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An plus secundum actum tenentur dili- An plus secundum actum tenentur dili- gere perfectus, quam imperfectus ? gere perfectus, quam imperfectus ?

Secundo quæritur utrum plus secun- Secundo quæritur utrum plus secun- dum actum tenetur diligere perfectus dum actum tenetur diligere perfectus quam imperfectus ? quam imperfectus ?

Videtur, quod sic: quia dicit Grego- Videtur, quod sic: quia dicit Grego- rius « Cum crescunt dona, crescunt rius « Cum crescunt dona, crescunt etiam rationes donorum : » sed in perfe- etiam rationes donorum : » sed in perfe- cto creverunt dona: ergo rationes dono- cto creverunt dona: ergo rationes dono- rum ergo plus secundum actum dilige- rum ergo plus secundum actum dilige- re tenetur. re tenetur.

Item, Gregorius: « Ab eo plus exigi- Item, Gregorius: « Ab eo plus exigi- tur, cui plus committitur: » perfecto au- tur, cui plus committitur: » perfecto au- tem plus commissum est: ergo plus di- tem plus commissum est: ergo plus di- lectionis ab eo exigitur. lectionis ab eo exigitur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Nos videmus hoc quotidie, quod neo- Nos videmus hoc quotidie, quod neo- phyti in conversione ferventius diligunt phyti in conversione ferventius diligunt et orant, quam maturi viri et perfecti : et orant, quam maturi viri et perfecti : ergo videtur, quod non tenentur secun- ergo videtur, quod non tenentur secun- dum actum ferventiores esse. dum actum ferventiores esse.

Præterea, Penes fervorem non atten- Præterea, Penes fervorem non atten- ditur meritum, sed penes ipsam quantita- ditur meritum, sed penes ipsam quantita-

XXVIII XXVIII

561 561

tem dilectionis: ergo non ad hoc tenen- tem dilectionis: ergo non ad hoc tenen- tur ut ferveant. tur ut ferveant.

SOLUTIO. Dicendum, quod perfectus SOLUTIO. Dicendum, quod perfectus tenetur secundum actum plus diligere ex tenetur secundum actum plus diligere ex commisso, non ex præcepto : sed secun- commisso, non ex præcepto : sed secun- dum actum plus diligere, meo judicio, dum actum plus diligere, meo judicio, non attenditur in fervore, sed potius non attenditur in fervore, sed potius penes quantitatem voluntatis, quia for- penes quantitatem voluntatis, quia for- tius inhæret dilecto, et difficilius separa- tius inhæret dilecto, et difficilius separa- tur perfectus quam imperfectus. De no- tur perfectus quam imperfectus. De no- vitio enim est sicut de novo vino, quod vitio enim est sicut de novo vino, quod habet duos calores indigestos, scilicet lo- habet duos calores indigestos, scilicet lo- ci, et naturalem et illi inordinatis moti- ci, et naturalem et illi inordinatis moti- bus conturbant et fervere faciunt: sed bus conturbant et fervere faciunt: sed cum evaporavit calor loci, et digestus est cum evaporavit calor loci, et digestus est naturalis calor, tunc fortior est in ope- naturalis calor, tunc fortior est in ope- rationibus convenientibus et naturalibus, rationibus convenientibus et naturalibus, quam calor musti, et tunc cum suavitate quam calor musti, et tunc cum suavitate bibitur. Ita in novitiis calor novus cali- bibitur. Ita in novitiis calor novus cali- ditatis ex charitate, et calor concupi- ditatis ex charitate, et calor concupi- scentiæ retentus adhuc compugnant: et scentiæ retentus adhuc compugnant: et ex hoc sæpe apparet fervor in eis, qui ex hoc sæpe apparet fervor in eis, qui tamen immaturus est, et cito cederet tamen immaturus est, et cito cederet adversis vel prosperis, nisi digereretur adversis vel prosperis, nisi digereretur prius per longam bonæ vitæ consuetudi- prius per longam bonæ vitæ consuetudi-

nem. nem.

Et per hoc patet solutio ad auctorita- Et per hoc patet solutio ad auctorita- tes Gregorii quia illæ loquuntur de in- tes Gregorii quia illæ loquuntur de in- tensione ex commisso, et non ex præ tensione ex commisso, et non ex præ cepto. cepto.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An perfectus plus possit diligere proxi- An perfectus plus possit diligere proxi- mum, quam imperfectus Deum ? mum, quam imperfectus Deum ?

Tertio quæritur, Si perfectus plus pot- Tertio quæritur, Si perfectus plus pot- est diligere proximum, quam imperfe- est diligere proximum, quam imperfe- ctus Deum ? ctus Deum ?

Videtur autem, quod sic: quia perfe- Videtur autem, quod sic: quia perfe- ctus citius moreretur pro salute proximi ctus citius moreretur pro salute proximi quam imperfectus propter Deum, cum quam imperfectus propter Deum, cum hoc sit maximæ charitatis videtur plus hoc sit maximæ charitatis videtur plus ipse diligere proximum, quam imperfe- ipse diligere proximum, quam imperfe-

ctus. ctus.

36 36

So.u So.u

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

562 562

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SED CONTRA: SED CONTRA: Improportionabilia bona sunt Deus et Improportionabilia bona sunt Deus et proximus cum igitur bonum sit ratio proximus cum igitur bonum sit ratio dilectionis, videtur quod sine dilectionis, videtur quod sine plus diligatur Deus a quacumque chari- plus diligatur Deus a quacumque chari- tate, quam proximus ab aliquo. tate, quam proximus ab aliquo.

mensura mensura

Et hoc videtur esse concedendum. Et hoc videtur esse concedendum.

ET AD primum dicendum, quod in illo ET AD primum dicendum, quod in illo facto perfectus principaliter dilectione facto perfectus principaliter dilectione Dei moreretur potius quam proximi : et Dei moreretur potius quam proximi : et ideo non sequitur, quod proximum plus ideo non sequitur, quod proximum plus diligat, sed potius Deum. diligat, sed potius Deum.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Quæstio difficilis de charitatis augmen- Quæstio difficilis de charitatis augmen- tatione. tatione.

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, circa initium : « Ut perficiatur, ibi, D, circa initium : « Ut perficiatur, nascitur cum fuerit nata, etc. » nascitur cum fuerit nata, etc. »

: :

Hic enim est quæstio difficilis de au- Hic enim est quæstio difficilis de au- gmento charitatis, de qua quidem dispu- gmento charitatis, de qua quidem dispu- tatum est in primo libro Sententiarum 1. tatum est in primo libro Sententiarum 1. Sed adhuc quæritur propter difficultatem Sed adhuc quæritur propter difficultatem ipsius. ipsius.

1. Forma enim omnis est simplex, et 1. Forma enim omnis est simplex, et non est intensio in ea nisi per inten- non est intensio in ea nisi per inten- sionem suarum causarum in subjecto, sionem suarum causarum in subjecto, sicut albedo intenditur intensis causis sicut albedo intenditur intensis causis ejus igitur cum charitas nullam ha- ejus igitur cum charitas nullam ha- beat causam beat causam in subjecto, non potest in subjecto, non potest

intendi, ut videtur. intendi, ut videtur.

2. Item, Forma quæ intenditur : aut 2. Item, Forma quæ intenditur : aut intenditur per separationem a contrario intenditur per separationem a contrario suo, sicut dicit Philosophus, quod album suo, sicut dicit Philosophus, quod album nigro est impermixtum, et albius nigro nigro est impermixtum, et albius nigro impermixtius aut intenditur per acces- impermixtius aut intenditur per acces- sum ad terminum sive ad veram nomi- sum ad terminum sive ad veram nomi- nis impositionem, ut albius quod vero nis impositionem, ut albius quod vero est albo vicinius, et melius quod vero est albo vicinius, et melius quod vero bono similius aut intenditur per reces- bono similius aut intenditur per reces-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. XVII. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. XVII.

sum ab illo, sicut dicitur malum pejus sum ab illo, sicut dicitur malum pejus quia a bono remotius. Si igitur intendi- quia a bono remotius. Si igitur intendi- tur charitas, uno istorum modorum in- tur charitas, uno istorum modorum in- tenditur. Non primo modo: quia mini- tenditur. Non primo modo: quia mini- ma charitas nihil habet secum de peccato ma charitas nihil habet secum de peccato mortali ergo universaliter est remota. mortali ergo universaliter est remota. Nec potest dici, quod intenditur per se- Nec potest dici, quod intenditur per se- parationem a veniali, ut videtur: quia parationem a veniali, ut videtur: quia hoc etiam secum compatitur etiam ma- hoc etiam secum compatitur etiam ma- xima charitas, quæ est in via, sicut dicit xima charitas, quæ est in via, sicut dicit Augustinus, et supra est habitum, quam- Augustinus, et supra est habitum, quam- diu in via sumus, quod propter pugnam diu in via sumus, quod propter pugnam concupiscentiæ non impletur a nobis ex concupiscentiæ non impletur a nobis ex toto illud præceptum: Diliges Domi- toto illud præceptum: Diliges Domi- num Deum tuum, etc. Ergo non potest num Deum tuum, etc. Ergo non potest intendi hoc modo charitas. intendi hoc modo charitas.

3. Item, Per accessum ad veram no- 3. Item, Per accessum ad veram no- minis impositionem, non videtur posse minis impositionem, non videtur posse intendi quia vera nominis impositio, intendi quia vera nominis impositio, aut est ejus quod est vere habitus chari- aut est ejus quod est vere habitus chari- tatis, vel habens admixtum de contrario: tatis, vel habens admixtum de contrario: aut ejus quod est substantialiter sua cha- aut ejus quod est substantialiter sua cha- ritas. Si primo modo. jam non intendi- ritas. Si primo modo. jam non intendi- tur, quia hoc est in minima charitate. Si tur, quia hoc est in minima charitate. Si secundo modo, iterum non videtur posse secundo modo, iterum non videtur posse intendi, quia charitas non una ratione intendi, quia charitas non una ratione dicitur de essentiali et habituali charita- dicitur de essentiali et habituali charita- te omnis autem intensio et remissio est te omnis autem intensio et remissio est secundum eamdem rationem et speciem, secundum eamdem rationem et speciem, quia Philosophus dicit, quod magis et quia Philosophus dicit, quod magis et minus non variant speciem. Item, nec minus non variant speciem. Item, nec tertio modo quia redit quæstio eadem, tertio modo quia redit quæstio eadem, quid faceret unam charitatem magis ac- quid faceret unam charitatem magis ac- cedere ad terminum quam aliam ? necesse cedere ad terminum quam aliam ? necesse est enim, quod illius excessus sit aliqua est enim, quod illius excessus sit aliqua causa. Item, nec quarto modo: quia illo causa. Item, nec quarto modo: quia illo modo non intenduntur, nisi dicta secun- modo non intenduntur, nisi dicta secun- dum privationem, ut malum, tenebro- dum privationem, ut malum, tenebro- sum, et hujusmodi charitas autem non sum, et hujusmodi charitas autem non sic dicitur. Si forte velis dicere, quod sic dicitur. Si forte velis dicere, quod charitas intenditur per fervorem. CONTRA charitas intenditur per fervorem. CONTRA hoc est, quod fervor est ab ipsa inten- hoc est, quod fervor est ab ipsa inten- sio autem est penes causam qualitatis sio autem est penes causam qualitatis

quæ intenditur. quæ intenditur.

4. Item, Penes intensam charitatem 4. Item, Penes intensam charitatem attenditur quantitas meriti: sed commu- attenditur quantitas meriti: sed commu- niter dicitur, quod non penes fervorem niter dicitur, quod non penes fervorem

IN III SENTENT. DIST. XXIX, H, ART. 10. IN III SENTENT. DIST. XXIX, H, ART. 10.

meriti quantitas attenditur si enim pe- meriti quantitas attenditur si enim pe- nes fervorem attenderetur, non esset nes fervorem attenderetur, non esset ejusdem quantitatis charitas in perfecto ejusdem quantitatis charitas in perfecto aliquo quando dormit, et quando vigilat: aliquo quando dormit, et quando vigilat: quia quando dormit, non fervet charitate. quia quando dormit, non fervet charitate.

3. Item, Secundum hoc, cum dolor 3. Item, Secundum hoc, cum dolor mortis abstrahat a fervore charitatis ani- mortis abstrahat a fervore charitatis ani- mum, ex ipsa morte in viris perfectis mum, ex ipsa morte in viris perfectis meritum diminueretur, quod absurdum meritum diminueretur, quod absurdum

est. est.

6. Item, Fervor est secundum animam 6. Item, Fervor est secundum animam sensibilem inferiorem, et non attingit sensibilem inferiorem, et non attingit charitatem quæ superius est : ergo non charitatem quæ superius est : ergo non intendit eam. Dicit enim Aristoteles in intendit eam. Dicit enim Aristoteles in libro XVI de Animalibus: « Si non tan- libro XVI de Animalibus: « Si non tan- git, non agit, et non sequitur alteratio. » git, non agit, et non sequitur alteratio. »

7. Præterea, Videtur quod Littera in- 7. Præterea, Videtur quod Littera in- nuat, quod intensio ista fiat per additio- nuat, quod intensio ista fiat per additio- nem essentiæ ad essentiam: quia dicit, nem essentiæ ad essentiam: quia dicit, quod augetur augmentum autem est quod augetur augmentum autem est præexistentis quantitatis additamentum : præexistentis quantitatis additamentum : ergo videtur, quod præexistenti quanti- ergo videtur, quod præexistenti quanti- tati aliquid addatur. Sed si hoc datur, tati aliquid addatur. Sed si hoc datur, quæritur, Qualiter hoc posset esse? Sim- quæritur, Qualiter hoc posset esse? Sim- plex enim non potest addi simplici, ut plex enim non potest addi simplici, ut videtur cum igitur charitas sit simplex, videtur cum igitur charitas sit simplex, non videtur posse addi alicui simplici, non videtur posse addi alicui simplici, nec aliquid sibi. nec aliquid sibi.

8. Item, Quæ sibi invicem adduntur, 8. Item, Quæ sibi invicem adduntur, oportet quod unum habeat se per modum oportet quod unum habeat se per modum potentiæ, et alterum per modum actus : potentiæ, et alterum per modum actus : hoc autem hic non invenitur. hoc autem hic non invenitur.

9. Item, Si simplex simplici additur, 9. Item, Si simplex simplici additur, nihil magis efficitur, ut dicit Philoso- nihil magis efficitur, ut dicit Philoso- phus : ergo ex tali additione non fit ali- phus : ergo ex tali additione non fit ali- quid majus, ut videtur. quid majus, ut videtur.

10. Item, Augmentum est transmuta- 10. Item, Augmentum est transmuta- tio ergo quod augetur, transmutatur : tio ergo quod augetur, transmutatur : ergo ulterius quod augetur per substan- ergo ulterius quod augetur per substan- tiam, transmutatur per substantiam : er- tiam, transmutatur per substantiam : er- go si charitati aliquid additur, et ipsa go si charitati aliquid additur, et ipsa augetur per substantiam suam: quod augetur per substantiam suam: quod autem transmutatur per substantiam autem transmutatur per substantiam

suam, non remanet eadem substantia: suam, non remanet eadem substantia: ergo charitas aucta jam non remanet ea- ergo charitas aucta jam non remanet ea- dem charitas cum illa quæ fuit, quod dem charitas cum illa quæ fuit, quod

falsum est. falsum est.

* Matth. xiv, 17 et xv, 33 et 34; Marc. vi, 38 * Matth. xiv, 17 et xv, 33 et 34; Marc. vi, 38

563 563

11. Item, Augmentum (ut dicit Philo- 11. Item, Augmentum (ut dicit Philo- sophus) non fit sine nutrimento: sed per sophus) non fit sine nutrimento: sed per substantiam nutritur, et per quantitatem substantiam nutritur, et per quantitatem augetur : et similiter videtur hic dicere augetur : et similiter videtur hic dicere Augustinus, quod cum nascitur, nutritur, Augustinus, quod cum nascitur, nutritur, et nutrita augetur : ergo videtur, quod et nutrita augetur : ergo videtur, quod id quod additur, sit in ratione essentia id quod additur, sit in ratione essentia cujusdam, et habeat quantitatem, et ite- cujusdam, et habeat quantitatem, et ite- rum incorporetur isti priori charitati vir- rum incorporetur isti priori charitati vir- tute alterius quod illud in se transsumit: tute alterius quod illud in se transsumit: et hoc non facile est invenire in charita- et hoc non facile est invenire in charita- te ergo videtur, quod non augetur. te ergo videtur, quod non augetur.

12. Item, Si tantum additur tanto, ip- 12. Item, Si tantum additur tanto, ip- sum excrescit in duplo. Si igitur charitas sum excrescit in duplo. Si igitur charitas addita est sicut illa cui fit additio, eo quod addita est sicut illa cui fit additio, eo quod ambæ simplices sunt, et una non est magis ambæ simplices sunt, et una non est magis simplex quam alia, videtur quod necesse simplex quam alia, videtur quod necesse sit, quod aut nihil augeatur, aut quod in sit, quod aut nihil augeatur, aut quod in omni augmento excrescat in duplum. omni augmento excrescat in duplum.

13. Item, Augmentum alio modo fit 13. Item, Augmentum alio modo fit per extensionem vel rarefactionem: sed per extensionem vel rarefactionem: sed cum aliquid extenditur, quantum accre- cum aliquid extenditur, quantum accre- scit ei in dimensione una, tantum decre- scit ei in dimensione una, tantum decre- scit ei in alia et hoc non possumus dice- scit ei in alia et hoc non possumus dice- re de charitate: ergo videtur, quod non re de charitate: ergo videtur, quod non sic augmentetur: nec possumus dicere, sic augmentetur: nec possumus dicere, quod augmentetur per rarefactionem, quod augmentetur per rarefactionem, quia non est substantia rarefactibilis. quia non est substantia rarefactibilis.

14. Item, Invenitur augmentum per 14. Item, Invenitur augmentum per multiplicationem rei in seipsa, sicut Do- multiplicationem rei in seipsa, sicut Do- minus auxit quinque panes ad satietatem minus auxit quinque panes ad satietatem multorum millium : et hoc iterum non multorum millium : et hoc iterum non videtur competere, quia quod in se mul- videtur competere, quia quod in se mul- tiplicatur, hoc fit per creationem novæ tiplicatur, hoc fit per creationem novæ materiæ, sub forma illius: vel per subi- materiæ, sub forma illius: vel per subi- tam conversionem alterius materiæ, ut tam conversionem alterius materiæ, ut aeris in formam illius quod multiplicatur: aeris in formam illius quod multiplicatur: ergo videtur, cum charitas non sit res ergo videtur, cum charitas non sit res constans sic ex forma ei materia, et non constans sic ex forma ei materia, et non habeat partes, quod ipsa sic augeri non habeat partes, quod ipsa sic augeri non possit. possit.

15. Item, Fit augmentum virtutis mul- 15. Item, Fit augmentum virtutis mul- tiplicata propria materia ipsius, sicut tiplicata propria materia ipsius, sicut multiplicatur color naturalis et augetur multiplicatur color naturalis et augetur in propria materia, et calor ignis in pro- in propria materia, et calor ignis in pro- pria materia multiplicatur, et grave in pria materia multiplicatur, et grave in majori quantitate gravius, et sic de aliis. majori quantitate gravius, et sic de aliis.

et seq. et seq.

Sed contra. Sed contra.

Solutio, Solutio,

564 564

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sed hoc iterum non competit charitati : Sed hoc iterum non competit charitati : quia non habet materiam nisi animam: quia non habet materiam nisi animam: et hæc multiplicari non potest: ergo vi- et hæc multiplicari non potest: ergo vi- detur, quod nullo modo per essentiam detur, quod nullo modo per essentiam intenditur vel augetur, sed in motu et intenditur vel augetur, sed in motu et fervore tantum. fervore tantum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Quia secundum hoc omnis homo cum Quia secundum hoc omnis homo cum alio per essentiam habet æqualem chari- alio per essentiam habet æqualem chari- tatem, et tantum minimus sanctorum vel tatem, et tantum minimus sanctorum vel justorum, quantum Christus vel beata justorum, quantum Christus vel beata Virgo, quod absurdum est credere. Virgo, quod absurdum est credere.

Præterea, ego quæro de illo motu for- Præterea, ego quæro de illo motu for- tiori charitatis unius, quam ulterius, tiori charitatis unius, quam ulterius, unde provenit? Constat, quod ex majori unde provenit? Constat, quod ex majori potentia charitatis: illa autem major po- potentia charitatis: illa autem major po- tentia, necesse est quod radicetur in ali- tentia, necesse est quod radicetur in ali- qua essentia aut illa est æqualis alii qua essentia aut illa est æqualis alii minoris potentiæ, aut non ? Si sic: tunc minoris potentiæ, aut non ? Si sic: tunc nulla est ratio, quare sit majoris potentiæ nulla est ratio, quare sit majoris potentiæ quam alia. Si non: tunc redit eadem quam alia. Si non: tunc redit eadem quæstio, quare essentia istius charitatis quæstio, quare essentia istius charitatis aucta sit super essentiam alterius chari- aucta sit super essentiam alterius chari- tatis? tatis?

Est autem eadem quæstio de augmento Est autem eadem quæstio de augmento omnis virtutis, quæ non est materialis vel omnis virtutis, quæ non est materialis vel corporalis. corporalis.

: :

SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio dico SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio dico cum quibusdam Magistris, quod aug- cum quibusdam Magistris, quod aug- mentatur per additionem essentiæ ad es- mentatur per additionem essentiæ ad es- sentiam ad hanc enim positionem pau- sentiam ad hanc enim positionem pau- ciora sequuntur inconvenientia. Et sup- ciora sequuntur inconvenientia. Et sup- pono duas propositiones: unam a San- pono duas propositiones: unam a San- cto, et aliam a Philosopho quodam. Au- cto, et aliam a Philosopho quodam. Au- gustinus enim dicit, quod «< in his quæ gustinus enim dicit, quod «< in his quæ non mole magna sunt, idem est majus non mole magna sunt, idem est majus esse quod melius esse : » esse quod melius esse : » et huic ego et huic ego addo, Et hoc est melius esse, quod est addo, Et hoc est melius esse, quod est primæ bonitati similius esse: et si non primæ bonitati similius esse: et si non potest esse similius per depurationem a potest esse similius per depurationem a contrario, ut sufficienter probatum est, contrario, ut sufficienter probatum est, erit similius per effectum bonitatis addi- erit similius per effectum bonitatis addi- tum, qui facit propinquius accedere. Alia tum, qui facit propinquius accedere. Alia est propositio Philosophi in commento est propositio Philosophi in commento super XI primæ Philosophiæ, quod vir- super XI primæ Philosophiæ, quod vir- tus infinita non comparatur per augmen- tus infinita non comparatur per augmen- tum ad virtutem infinitam in duratione tum ad virtutem infinitam in duratione vel in quantitate, sed in vigore potentiæ vel in quantitate, sed in vigore potentiæ

moventis et hunc vigorem habet ex no- moventis et hunc vigorem habet ex no- bilitate illa qua ipsa est primum movens, bilitate illa qua ipsa est primum movens, quod potest per unum motum simplicem, quod potest per unum motum simplicem, quod alii non possunt nisi per motus plu- quod alii non possunt nisi per motus plu- res non omnino simplices: et habent ex res non omnino simplices: et habent ex hoc plus et plus, quia accedunt in boni- hoc plus et plus, quia accedunt in boni- tate ad primum plus et plus. Sccundum tate ad primum plus et plus. Sccundum hoc igitur non restat solvere nisi qualiter hoc igitur non restat solvere nisi qualiter simplex potest addi simplici, ut fiat ma- simplex potest addi simplici, ut fiat ma- jus, et utrum augeatur in duplum, et vir- jus, et utrum augeatur in duplum, et vir- tute cujus fiat additio. tute cujus fiat additio.

ET DICO ad primum, quod hæc est fal- ET DICO ad primum, quod hæc est fal- sa, simplex non potest addi simplici : et sa, simplex non potest addi simplici : et habet multas instantias: species enim sim- habet multas instantias: species enim sim- plex additur intellectui simplici: sed ve- plex additur intellectui simplici: sed ve- rum est, quod simplex in ratione poten- rum est, quod simplex in ratione poten- tiæ, et simplex in ratione actus sibi ad- tiæ, et simplex in ratione actus sibi ad- duntur et sic non est hic, quia utraque duntur et sic non est hic, quia utraque charitas est in ratione perfectionis et ac- charitas est in ratione perfectionis et ac- tus. Et dico, quod talis additio est lumi- tus. Et dico, quod talis additio est lumi- nis ad lumen, et vigoris ad vigorem. nis ad lumen, et vigoris ad vigorem.

AD ALIUD dicendum, quod simplex est AD ALIUD dicendum, quod simplex est additum simplici, et non fit majus in illa additum simplici, et non fit majus in illa ratione qua illa dicebantur per privatio- ratione qua illa dicebantur per privatio- nem quantitatis simplicia: sed sic non nem quantitatis simplicia: sed sic non est hic, quia utrumque simplicium in es- est hic, quia utrumque simplicium in es- sentia habet quantitatem boni: et cum sentia habet quantitatem boni: et cum hoc sit majus esse, quod melius esse, ef- hoc sit majus esse, quod melius esse, ef- ficitur totum melius. ficitur totum melius.

AD ALIUD dicendum, quod licet addi- AD ALIUD dicendum, quod licet addi- tum ei cui additur, non sit majoris molis tum ei cui additur, non sit majoris molis vel minoris, tamen majoris est vel mino- vel minoris, tamen majoris est vel mino- ris quantitatis in boni valore: et ideo non ris quantitatis in boni valore: et ideo non oportet, quod augeat nisi in ea proportio- oportet, quod augeat nisi in ea proportio- ne qua majus est, id est, melius. ne qua majus est, id est, melius.

AD ALIUD dicendum, quod non est ita AD ALIUD dicendum, quod non est ita sicut in corpore aucto, quod unum sub- sicut in corpore aucto, quod unum sub- intret aliud, et attrahatur unum vir- intret aliud, et attrahatur unum vir- tute alterius, sed potius virtute bonitatis tute alterius, sed potius virtute bonitatis primæ unum unitur alii. primæ unum unitur alii.

Ad Ad

AD ID autem quod objicitur, quod aug- Ad AD ID autem quod objicitur, quod aug- Ad mentum est transmutatio, etc., dicen- mentum est transmutatio, etc., dicen- dum, quod augmentum non est transmu- dum, quod augmentum non est transmu- tatio essentiæ quæ est forma substantia- tatio essentiæ quæ est forma substantia- lis sed verum est, quod non est sine lis sed verum est, quod non est sine transmutatione alterius in se: et ideo non transmutatione alterius in se: et ideo non sequitur, quod auctum transmutetur se- sequitur, quod auctum transmutetur se- cundum substantiam: sed sequitur, quod cundum substantiam: sed sequitur, quod aliquid secundum substantiam transmu- aliquid secundum substantiam transmu-

IN III SENTENT. DIST. XXIX, H, ART. 10. IN III SENTENT. DIST. XXIX, H, ART. 10.

tatur in ipsum: et hoc tamen non est ve- tatur in ipsum: et hoc tamen non est ve- rum de charitate: quia quoad hoc non rum de charitate: quia quoad hoc non est simile, quia id quod additur, non est simile, quia id quod additur, non transmutatur, eo quod ipsum numquam transmutatur, eo quod ipsum numquam est dissimile, ut nutrimentum corpori, est dissimile, ut nutrimentum corpori, sed semper simile: unde non transmuta- sed semper simile: unde non transmuta-

1 Cf. Lib. IV Sententiarum, Dist. XVI. 1 Cf. Lib. IV Sententiarum, Dist. XVI.

565 565

tur, sed unitur virtute bonitatis primæ. tur, sed unitur virtute bonitatis primæ. Occurrit autem hæc quæstio adhuc se- Occurrit autem hæc quæstio adhuc se- mel ante finem libri IV Sententiarum 1 : mel ante finem libri IV Sententiarum 1 : et tunc quod Deus dare dignabitur, ite- et tunc quod Deus dare dignabitur, ite- rum dicemus. rum dicemus.

566 566

D. ALB. MAG. ORD. RÆD. D. ALB. MAG. ORD. RÆD.

DISTINCTIO XXX. DISTINCTIO XXX.

De charitate quantum ad meriti perfectionem. De charitate quantum ad meriti perfectionem.

Si melius est diligere amicos, quam inimicos, vel e converso? Si melius est diligere amicos, quam inimicos, vel e converso?

Hic solet quæri, Quid potius sit plurisque meriti, diligere amicos, an di- Hic solet quæri, Quid potius sit plurisque meriti, diligere amicos, an di- ligere inimicos? Sed hæc comparatio implicita est. Si enim conferatur di- ligere inimicos? Sed hæc comparatio implicita est. Si enim conferatur di- lectio amicorum tantum dilectioni amicorum et etiam inimicorum, perspi- lectio amicorum tantum dilectioni amicorum et etiam inimicorum, perspi- cua est absolutio. Sed si in aliquo uno homine qui diligit simul amicum et cua est absolutio. Sed si in aliquo uno homine qui diligit simul amicum et inimicum, quid horum potius sit quæratur, obscura est responsio : quia de inimicum, quid horum potius sit quæratur, obscura est responsio : quia de motu mentis agitur, de quo non est nobis facile judicium, an unus et idem motu mentis agitur, de quo non est nobis facile judicium, an unus et idem motus sit erga amicum et inimicum, sed erga amicum intensior: an duo, motus sit erga amicum et inimicum, sed erga amicum intensior: an duo, unus erga inimicum, qui dicitur difficilior, alter erga amicum qui videtur unus erga inimicum, qui dicitur difficilior, alter erga amicum qui videtur ferventior: nec incongrue putatur melior qui est ferventior. Vel si unus ferventior: nec incongrue putatur melior qui est ferventior. Vel si unus idemque est, idem potior ubi est ardentior, non improbe æstimatur. Au- idemque est, idem potior ubi est ardentior, non improbe æstimatur. Au- gustinus tamen sentire videtur', majus esse diligere inimicum quam ami- gustinus tamen sentire videtur', majus esse diligere inimicum quam ami- cum : quia perfectorum esse dicit diligere inimicos, et benefacere eis: ne- cum : quia perfectorum esse dicit diligere inimicos, et benefacere eis: ne- que hoc a tanta multitudine impleri, quanta exauditur in oratione Domi- que hoc a tanta multitudine impleri, quanta exauditur in oratione Domi- nica, cum dicitur : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus de- nica, cum dicitur : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus de- bitoribus nostris 2. Illam enim sponsionem dicit a multis impleri, qui non- bitoribus nostris 2. Illam enim sponsionem dicit a multis impleri, qui non- dum diligunt inimicos. Ait enim sic: Magnum est ergo eum qui tibi dum diligunt inimicos. Ait enim sic: Magnum est ergo eum qui tibi nihil mali fecerit, esse benevolum et beneficum: illud multo grandius et nihil mali fecerit, esse benevolum et beneficum: illud multo grandius et magnificentissimæ bonitatis est, ut tuum quoque inimicum diligas, et ei magnificentissimæ bonitatis est, ut tuum quoque inimicum diligas, et ei qui tibi malum vult et si potest facit, tu semper bonum velis, faciasque qui tibi malum vult et si potest facit, tu semper bonum velis, faciasque quod possis, audiens dicentem Jesum: Diligite inimicos vestros, et bene- quod possis, audiens dicentem Jesum: Diligite inimicos vestros, et bene- facite his qui odiunt vos et orate pro persequentibus et calumniantibus facite his qui odiunt vos et orate pro persequentibus et calumniantibus

3 3

1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 37. 1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 37.

2 Matth. vi, 12. 2 Matth. vi, 12.

3 Edit. J. Alleaume, erga. 3 Edit. J. Alleaume, erga.

IN III SENTENT. DIST. XXX, A. IN III SENTENT. DIST. XXX, A.

567 567

vos. Sed quoniam perfectorum filiorum Dei est istud, quo quidem se de- vos. Sed quoniam perfectorum filiorum Dei est istud, quo quidem se de- bet omnis fidelis extendere, et humanum animum ad hunc affectum orando bet omnis fidelis extendere, et humanum animum ad hunc affectum orando Deum, secumque agendo luctandoque perducere: tamen quia hoc tam ma- Deum, secumque agendo luctandoque perducere: tamen quia hoc tam ma- gnum bonum tantæ multitudinis non est, quantam credimus exaudiri, gnum bonum tantæ multitudinis non est, quantam credimus exaudiri, cum dicitur in oratione : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimitti- cum dicitur in oratione : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimitti- mus debitoribus nostris proculdubio verba sponsionis hujus implentur, si mus debitoribus nostris proculdubio verba sponsionis hujus implentur, si homo qui nondum ita profecit ut etiam diligat inimicum, tamen quando ro- homo qui nondum ita profecit ut etiam diligat inimicum, tamen quando ro- gatur ab homine qui peccavit in eum ut ei dimittat, dimittit ex corde : qui gatur ab homine qui peccavit in eum ut ei dimittat, dimittit ex corde : qui etiam sibi roganti vult dimitti, cum orat et dicit: Sicut et nos dimittimus etiam sibi roganti vult dimitti, cum orat et dicit: Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Quicumque vero rogat hominem in quem peccavit², si debitoribus nostris. Quicumque vero rogat hominem in quem peccavit², si peccato suo movetur ut roget, non est adhuc deputandus inimicus: ut eum peccato suo movetur ut roget, non est adhuc deputandus inimicus: ut eum diligere sit difficile, sicut erat quando inimicitias exercebat. Quisquis vero diligere sit difficile, sicut erat quando inimicitias exercebat. Quisquis vero roganti et pœnitenti non dimittit, non æstimet 3 a Domino sua pec- roganti et pœnitenti non dimittit, non æstimet 3 a Domino sua pec- cata dimitti, quia mentiri veritas non potest: quæ cum docuisset oratio- cata dimitti, quia mentiri veritas non potest: quæ cum docuisset oratio- nem, hanc in ea positam sententiam commendavit dicens: Si dimiserilis nem, hanc in ea positam sententiam commendavit dicens: Si dimiserilis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester cælestis delicta hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester cælestis delicta vestra. Si autem non dimiseritis hominibus, nec Pater vester dimittet vo- vestra. Si autem non dimiseritis hominibus, nec Pater vester dimittet vo- bis peccata vestra *. Ecce hinc haberi videtur, quod et prætaxavimus, sci- bis peccata vestra *. Ecce hinc haberi videtur, quod et prætaxavimus, sci- licet majoris virtutis esse diligere inimicum et benefacere ei, quam illum licet majoris virtutis esse diligere inimicum et benefacere ei, quam illum qui nihil mali fecit nobis, vel amicum. Quod si quis concedere simpliciter qui nihil mali fecit nobis, vel amicum. Quod si quis concedere simpliciter noluerit, dicens, intensius diligitur amicus quam inimicus, et ideo illud noluerit, dicens, intensius diligitur amicus quam inimicus, et ideo illud potius isto determinet ista secundum præmissam intelligentiam, dicens potius isto determinet ista secundum præmissam intelligentiam, dicens ibi comparationem factam inter dilectionem qua diligitur tantum amicus, ibi comparationem factam inter dilectionem qua diligitur tantum amicus, et illam qua amicus et inimicus diligitur. Illud vero quod sequitur, magis et illam qua amicus et inimicus diligitur. Illud vero quod sequitur, magis nos movet, quod scilicet dicit non esse tantæ multitudinis diligere inimi- nos movet, quod scilicet dicit non esse tantæ multitudinis diligere inimi- cos, quanta exauditur cum dicitur: Dimitte nobis debita nostra, etc., ubi cos, quanta exauditur cum dicitur: Dimitte nobis debita nostra, etc., ubi dat intelligi, quod alicui a Deo dimittuntur peccata non diligenti inimicum, dat intelligi, quod alicui a Deo dimittuntur peccata non diligenti inimicum, si tamen fratri roganti qui in se peccavit, dimittit. Sed cum peccata non si tamen fratri roganti qui in se peccavit, dimittit. Sed cum peccata non dimittantur alicui adulto, nisi charitatem habeat, sequitur quod ' charita- dimittantur alicui adulto, nisi charitatem habeat, sequitur quod ' charita- tem habeat qui non diligit inimicum. Quomodo ergo nomine proximi om- tem habeat qui non diligit inimicum. Quomodo ergo nomine proximi om- nis homo intelligitur in illo mandato: Diliges proximum tuum sicut te- nis homo intelligitur in illo mandato: Diliges proximum tuum sicut te- ipsum? Si enim omnis homo proximus est, tunc et inimicus: præcipimur ipsum? Si enim omnis homo proximus est, tunc et inimicus: præcipimur