Solutio Solutio

id 1 et 2. id 1 et 2.

vitium vitium

IN III SENTENT. DIST. XXVII, A, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XXVII, A, ART. 1.

ergo necessario est virtus. PRO- ergo necessario est virtus. PRO- BATUR autem prima: quia virtuti nihil BATUR autem prima: quia virtuti nihil opponitur nisi vitium. SECUNDA autem opponitur nisi vitium. SECUNDA autem probatur per hoc quod mutuo se expel- probatur per hoc quod mutuo se expel- lunt charitas et vitium ab eodem susce- lunt charitas et vitium ab eodem susce- ptibili. ptibili.

3. Item, Cujuscumque actus est meri- 3. Item, Cujuscumque actus est meri- torius vitæ æternæ, est virtus: sed cha- torius vitæ æternæ, est virtus: sed cha- ritatis præcipue est actus meritorius vitæ ritatis præcipue est actus meritorius vitæ æternæ ergo charitas est virtus. æternæ ergo charitas est virtus.

SOLUTIO. Dicendum, quod charitas est SOLUTIO. Dicendum, quod charitas est virtus, sicut omnes Sancti concorditer virtus, sicut omnes Sancti concorditer testantur, quorum auctoritates inducere testantur, quorum auctoritates inducere dispendium esset. dispendium esset.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod na- AD PRIMUM ergo dicendum, quod na- tura numquam sufficit, nec suffecit ad tura numquam sufficit, nec suffecit ad actum charitatis : sed ad actum amoris actum charitatis : sed ad actum amoris naturalis homini suffecit natura ante naturalis homini suffecit natura ante peccatum potentius, et post peccatum peccatum potentius, et post peccatum minus potenter. Quis autem amor ille minus potenter. Quis autem amor ille sit, bene determinat Philosophus in sit, bene determinat Philosophus in I Ethicorum, ubi probat, quod sicut uni- I Ethicorum, ubi probat, quod sicut uni- cuique inest proprium opus et actus, ita cuique inest proprium opus et actus, ita et homini secundum quod homo: et et homini secundum quod homo: et quod hoc opus non quæritur in ipso se- quod hoc opus non quæritur in ipso se- cundum vegetabilem et sensibilem, sed cundum vegetabilem et sensibilem, sed secundum rationalem : hoc autem est secundum rationalem : hoc autem est eligere et diligere super omnia id quod eligere et diligere super omnia id quod per se et non in relatione ad alterum est per se et non in relatione ad alterum est bonum et hoc ipse quidem probat esse bonum et hoc ipse quidem probat esse felicitatem. Et verum est, quod est feli- felicitatem. Et verum est, quod est feli- citas increata, quæ est summum bonum citas increata, quæ est summum bonum propter se tantum quæsitum, et non ali- propter se tantum quæsitum, et non ali- cujus alterius gratia. Si tamen quærere- cujus alterius gratia. Si tamen quærere- tur a Philosophis, Utrum hoc quæritur tur a Philosophis, Utrum hoc quæritur quia bonum, vel quia sibi bonum? inve- quia bonum, vel quia sibi bonum? inve- niretur, quod quæreretur hoc, quia bo- niretur, quod quæreretur hoc, quia bo- num homini. Aliud enim bonum ab num homini. Aliud enim bonum ab ipsis Philosophis non est quæsitum, nisi ipsis Philosophis non est quæsitum, nisi bonum homini secundum civilem vitam. bonum homini secundum civilem vitam. Charitas autem non sic quærit bonum, Charitas autem non sic quærit bonum, sed quod potius absolute bonum est, et sed quod potius absolute bonum est, et causa boni nec innititur illi propter ra- causa boni nec innititur illi propter ra- tionem, quia probat hoc ratio, quod op- tionem, quia probat hoc ratio, quod op- positum est, sed quia illud bonum efficit positum est, sed quia illud bonum efficit talem dilectionem: unde cum dicitur, talem dilectionem: unde cum dicitur, Diligere Deum propter se, et super om- Diligere Deum propter se, et super om- nia, est actus charitatis: ly propter se, nia, est actus charitatis: ly propter se,

509 509

non dicit ibi causam unam tantum, sed non dicit ibi causam unam tantum, sed tres, scilicet quæ est ut objectum, et tres, scilicet quæ est ut objectum, et quæ est ut efficiens, et quæ est ut finis : quæ est ut efficiens, et quæ est ut finis : et in prima et ultima potuit convenire et in prima et ultima potuit convenire Angelo et homini in primo statu secun- Angelo et homini in primo statu secun- dum opinionem quorumdam, sed non dum opinionem quorumdam, sed non quoad medium : quia efficit hoc in eis quoad medium : quia efficit hoc in eis ratio. ratio.

Per hoc patet solutio ad secundum. Per hoc patet solutio ad secundum.

AD ALIUD dicendum, quod ratio illa AD ALIUD dicendum, quod ratio illa fundatur super falsum: quia licet vires fundatur super falsum: quia licet vires proportionatæ sunt in ordine, non tamen proportionatæ sunt in ordine, non tamen sunt æquales in posse: practicæ enim sunt æquales in posse: practicæ enim minus possunt, quam cognitivæ : multa minus possunt, quam cognitivæ : multa enim cognoscimus, quæ operari non enim cognoscimus, quæ operari non possumus et multa cognoscimus, circa possumus et multa cognoscimus, circa quæ ut cognoscimus, affici non possu- quæ ut cognoscimus, affici non possu- mus, nisi elevemur supra posse nostrum mus, nisi elevemur supra posse nostrum a dono Dei dato nobis. Et ita est in dile- a dono Dei dato nobis. Et ita est in dile- ctione quæ est charitas. Non enim pos- ctione quæ est charitas. Non enim pos- sum per affectum affici in Deum propter sum per affectum affici in Deum propter se et super omnia liberaliter nullo co- se et super omnia liberaliter nullo co- gente omnino, quamdiu invitor propter gente omnino, quamdiu invitor propter rationem convincentem affectum, ita rationem convincentem affectum, ita quod sit faciendum : et ideo non est quod sit faciendum : et ideo non est naturalis nostra dilectio et etiam si hoc naturalis nostra dilectio et etiam si hoc fieri posset, ut quidam dicunt, tamen fieri posset, ut quidam dicunt, tamen difficile est etiam hoc credere, quod difficile est etiam hoc credere, quod natura diligat aliquid supra se, nisi in natura diligat aliquid supra se, nisi in quantum bonum sibi, apud quosdam, quantum bonum sibi, apud quosdam, qui dicunt, quod natura curva est in se, qui dicunt, quod natura curva est in se, et dilectione tali non diligit aliquid su- et dilectione tali non diligit aliquid su- pra se et ideo illi distinguunt duplicem pra se et ideo illi distinguunt duplicem dilectionem, scilicet amicitiæ et concu- dilectionem, scilicet amicitiæ et concu- piscentiæ, et dicunt, quod dilectione piscentiæ, et dicunt, quod dilectione amicitiæ aliquid diligitur propter se, sed amicitiæ aliquid diligitur propter se, sed non supra se dilectione autem concu- non supra se dilectione autem concu- piscentiæ quæ naturalis est, nihil, sed piscentiæ quæ naturalis est, nihil, sed omnia diliguntur ut bona sibi. Tamen omnia diliguntur ut bona sibi. Tamen quia legitur in libris Philosophorum quia legitur in libris Philosophorum tantam esse dilectionem honesti, ut etiam tantam esse dilectionem honesti, ut etiam fortes periculis se committant, qui tamen fortes periculis se committant, qui tamen charitatem non habent, difficile est dice- charitatem non habent, difficile est dice- re, quod nemo diligit aliquid supra se, re, quod nemo diligit aliquid supra se, nisi ex charitate: et ideo tunc reverten- nisi ex charitate: et ideo tunc reverten- dum est ad priorem solutionem. dum est ad priorem solutionem.

AD ALIUD dicendum, quod difficile in AD ALIUD dicendum, quod difficile in theologicis virtutibus non consistit in theologicis virtutibus non consistit in actu quia (sicut supra diximus) non uno actu quia (sicut supra diximus) non uno

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

510 510

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

modo accipitur difficile et bonum in vir- modo accipitur difficile et bonum in vir- tute theologica, et morali, et intellectua- tute theologica, et morali, et intellectua- lised in theologica accipitur bonum lised in theologica accipitur bonum quod est finis, et difficile quod est sus- quod est finis, et difficile quod est sus- tolli tolli id quod potest natura, et id quod potest natura, et supra supra abnegare naturam : in morali autem abnegare naturam : in morali autem accipitur difficile, quod est tangere me- accipitur difficile, quod est tangere me- dium vel appropinquare illi: in intelle- dium vel appropinquare illi: in intelle- ctuali autem difficile quod est circa me- ctuali autem difficile quod est circa me- dium, quod dicitur recta ratio operabi- dium, quod dicitur recta ratio operabi- lium et bonum in utrisque secundum lium et bonum in utrisque secundum rationem honesti felicitatem respicientis. rationem honesti felicitatem respicientis. Hoc autem quod dicit Augustinus intelli- Hoc autem quod dicit Augustinus intelli- gitur de dulcedine actus ad objectum, et gitur de dulcedine actus ad objectum, et non de abnegatione naturæ. non de abnegatione naturæ.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An charitas sit virtus generalis, vel An charitas sit virtus generalis, vel specialis? specialis?

Secundo quæritur, Utrum sit virtus Secundo quæritur, Utrum sit virtus generalis? generalis?

Videtur autem, quod sic. Videtur autem, quod sic.

1. Quidquid enim est effectivus habi- 1. Quidquid enim est effectivus habi- tus universaliter salutis, ipsum est virtus tus universaliter salutis, ipsum est virtus generalis sed charitas est effectivus generalis sed charitas est effectivus habitus universaliter salutis : igitur est habitus universaliter salutis : igitur est virtus generalis. PRIMA probatur ex hoc virtus generalis. PRIMA probatur ex hoc quod universalis salus non habetur nisi quod universalis salus non habetur nisi expulsis omnibus vitiis : et hæc non expulsis omnibus vitiis : et hæc non expelluntur nisi per contrarios habitus expelluntur nisi per contrarios habitus sibi. SECUNDA supponitur a beato Augu- sibi. SECUNDA supponitur a beato Augu- stino, qui dicit, quod « charitas sola stino, qui dicit, quod « charitas sola tantum piorum est: cæteræ autem virtu- tantum piorum est: cæteræ autem virtu- tes bonis et malis communes. >> tes bonis et malis communes. >>

2. Item, Quidquid in se habet actus 2. Item, Quidquid in se habet actus omnium aliarum virtutum, ipsum est omnium aliarum virtutum, ipsum est universale ad omnes virtutes: charitas universale ad omnes virtutes: charitas sic se habet ad actus aliarum virtutum : sic se habet ad actus aliarum virtutum : ergo est universalis ad omnes virtutes. ergo est universalis ad omnes virtutes. PRIMA patet per hoc quod virtutes di- PRIMA patet per hoc quod virtutes di- stinguuntur et diffiniuntur per actus : stinguuntur et diffiniuntur per actus : ergo ab actu speciali specialis est virtus, ergo ab actu speciali specialis est virtus, et ab omnibus universalis. SECUNDA au- et ab omnibus universalis. SECUNDA au-

tem scribitur, I ad Corinth. XIII, 4, ubi tem scribitur, I ad Corinth. XIII, 4, ubi dicit Apostolus: Charitas patiens est, dicit Apostolus: Charitas patiens est, benigna est, etc. et enumerat ibi quinde- benigna est, etc. et enumerat ibi quinde- cim opera virtutum diversarum cum cim opera virtutum diversarum cum charitate. charitate.

3. Item, Augustinus in libro de Mori- 3. Item, Augustinus in libro de Mori- bus Ecclesiæ, omnem virtutem diffinit bus Ecclesiæ, omnem virtutem diffinit per amorem, ut fides est amor Deo cre- per amorem, ut fides est amor Deo cre- dens, fortitudo omnia tolerans propter dens, fortitudo omnia tolerans propter amatum : ergo charitas est universalis amatum : ergo charitas est universalis omnibus ergo est universalis virtus. omnibus ergo est universalis virtus.

Item, Hieronymus (ut breviter com- Item, Hieronymus (ut breviter com- plectar omnem virtutis diffinitionem) di- plectar omnem virtutis diffinitionem) di- cit « Virtus est charitas, qua diligitur cit « Virtus est charitas, qua diligitur quod diligendum est : » ergo ut prius. quod diligendum est : » ergo ut prius.

Item, Bernardus in libro de Diligendo Item, Bernardus in libro de Diligendo Deo, et Augustinus in libro de Civitate Deo, et Augustinus in libro de Civitate Dei: Dei: « Virtus est ordo amoris : » Et « Virtus est ordo amoris : » Et ibidem, «Virtus nihil aliud est quam ibidem, «Virtus nihil aliud est quam amor ordinatus. » Ergo videtur, quod amor ordinatus. » Ergo videtur, quod charitas sit omnis virtus. charitas sit omnis virtus.

Item, Videtur quod charitas in patria Item, Videtur quod charitas in patria sit, et quod remanebit ex omnibus virtu- sit, et quod remanebit ex omnibus virtu- tibus in præmio: ipsa enim est præ- tibus in præmio: ipsa enim est præ- mium virtutum quia diffinitur frui ab mium virtutum quia diffinitur frui ab Augustino, quod « frui est amore inhæ- Augustino, quod « frui est amore inhæ- rere alicui rei propter se: » ergo videtur rere alicui rei propter se: » ergo videtur charitas esse generalis in merito, et ge- charitas esse generalis in merito, et ge- neralis in præmio: et numquam esse neralis in præmio: et numquam esse specialis virtus. specialis virtus.

4. Item, Infra dicit Magister, quod 4. Item, Infra dicit Magister, quod « omne præceptum refertur ad manda- « omne præceptum refertur ad manda- tum dilectionis : » sed nihil est in præ- tum dilectionis : » sed nihil est in præ- cepto nisi opus alicujus virtutis ergo cepto nisi opus alicujus virtutis ergo omne opus virtutis reducitur in præce- omne opus virtutis reducitur in præce- ptum dilectionis: sed sicut se habet opus ptum dilectionis: sed sicut se habet opus ad opus, ita habitus ad habitum : ergo ad opus, ita habitus ad habitum : ergo omnis habitus virtutis reducitur in habi- omnis habitus virtutis reducitur in habi- tum dilectionis : ergo charitas est ha- tum dilectionis : ergo charitas est ha- bitus generalis ad omnem virtutem, ut bitus generalis ad omnem virtutem, ut videtur. videtur.

5. Item, In virtutibus naturalibus mo- 5. Item, In virtutibus naturalibus mo- ventibus quæ sunt in materia, reductio ventibus quæ sunt in materia, reductio est ad quatuor primas. et harum redu- est ad quatuor primas. et harum redu- ctio ulterius ad unum movens in tota ctio ulterius ad unum movens in tota generatione, quod est sol: ergo videtur, generatione, quod est sol: ergo videtur, quod in moribus similiter esse debeat. quod in moribus similiter esse debeat. Cum igitur illæ quæ sunt in ordinatis ad Cum igitur illæ quæ sunt in ordinatis ad finem, reducantur in quatuor cardina- finem, reducantur in quatuor cardina-

contra. contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN III SENTENT. DIST. XXVII, A, ART. 2. IN III SENTENT. DIST. XXVII, A, ART. 2.

les, videtur quod illæ ulterius reducun- les, videtur quod illæ ulterius reducun- tur in unum, ut solem, quod est chari- tur in unum, ut solem, quod est chari- tas: quia charitas est motor in toto me- tas: quia charitas est motor in toto me- rito, et secundum quantitatem ipsius rito, et secundum quantitatem ipsius tota attenditur meriti quantitas. tota attenditur meriti quantitas.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Specialis actus divisus ab actibus 1. Specialis actus divisus ab actibus aliarum virtutum, exigit habitum specia- aliarum virtutum, exigit habitum specia- len diligere Deum propter se et super len diligere Deum propter se et super omnia, est specialis actus separatus se- omnia, est specialis actus separatus se- cundum rationem ab actibus omnium cundum rationem ab actibus omnium aliarum virtutum ergo habet habitum aliarum virtutum ergo habet habitum specialem. PRIMA probatur per hoc quod specialem. PRIMA probatur per hoc quod actus sunt prævii potentiis et habitibus actus sunt prævii potentiis et habitibus ad minus spiritualibus, et quoad nos. ad minus spiritualibus, et quoad nos. SECUNDA patet per hoc quod si diffinitur SECUNDA patet per hoc quod si diffinitur diligere Deum, non accipitur in diffini- diligere Deum, non accipitur in diffini- tione ejus actus alicujus aliarum virtu- tione ejus actus alicujus aliarum virtu-

tum. tum.

2. Item, Apostolus, I ad Corinth. XIII, 2. Item, Apostolus, I ad Corinth. XIII, 13, enumerat eam singulariter cum aliis 13, enumerat eam singulariter cum aliis virtutibus specialibus, cum dicit: Nunc virtutibus specialibus, cum dicit: Nunc autem manent fides, spes, charitas, tria autem manent fides, spes, charitas, tria hæc major autem horum est chari- hæc major autem horum est chari-

tas. tas.

3. Item, A speciali ratione objecti su- 3. Item, A speciali ratione objecti su- mitur specialis virtus: summum autem mitur specialis virtus: summum autem bonum est specialis ratio objecti, sicut bonum est specialis ratio objecti, sicut summum verum, et summum glorio- summum verum, et summum glorio- sum ergo habet specialem virtutem sibi sum ergo habet specialem virtutem sibi respondentem sicut et illa. respondentem sicut et illa.

4. Item, Accipitur a beato Gregorii in 4. Item, Accipitur a beato Gregorii in principio super Job, ubi dicit eam signa- principio super Job, ubi dicit eam signa- ri per unam filiam specialiter, et non per ri per unam filiam specialiter, et non per omnes filios et filias Job. omnes filios et filias Job.

SOLUTIO. Dicendum, quod charitas est SOLUTIO. Dicendum, quod charitas est virtus specialis, qua diligitur Deus pro- virtus specialis, qua diligitur Deus pro- pter se, et proximus propter Deum et in pter se, et proximus propter Deum et in Deo. Deo.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod cha- AD PRIMUM ergo dicendum, quod cha- ritas universaliter non efficit salutem, ut ritas universaliter non efficit salutem, ut formaliter opposita omnibus vitiis, sed formaliter opposita omnibus vitiis, sed potius ut conjuncta omnibus aliis, sine potius ut conjuncta omnibus aliis, sine quibus numquam est, quia cum ipsa in- quibus numquam est, quia cum ipsa in- funduntur. et ideo attribuitur hoc cha- funduntur. et ideo attribuitur hoc cha- ritati et hoc qualiter sit, infra declara- ritati et hoc qualiter sit, infra declara- bitur a Magistro, ubi agit de connexione bitur a Magistro, ubi agit de connexione virtutum : quia charitati uno modo om- virtutum : quia charitati uno modo om-

: :

: :

511 511

nes aliæ connexæ sunt, et ideo dicitur nes aliæ connexæ sunt, et ideo dicitur mater omnium aliarum mater omnium aliarum et per hoc et per hoc etiam patet solutio ad omnes probatio- etiam patet solutio ad omnes probatio- nes præmissarum illius rationis : quia nes præmissarum illius rationis : quia probant ac si formalem habeat opposi- probant ac si formalem habeat opposi- tionem charitas ad vitia omnia: et hoc tionem charitas ad vitia omnia: et hoc non est verum. non est verum.

AD ALIUD dicendum, quod charitas AD ALIUD dicendum, quod charitas non habet in se actus aliarum ut habitus, non habet in se actus aliarum ut habitus, ex quo vel cujus partibus eliciantur illi ex quo vel cujus partibus eliciantur illi actus sed habet eas ut motor non pro- actus sed habet eas ut motor non pro- ximus et conjunctus motori, sed potius ximus et conjunctus motori, sed potius ut motor motoris ad actum amor enim ut motor motoris ad actum amor enim Dei omnes virtutes movet ad actum. Si Dei omnes virtutes movet ad actum. Si enim quæratur, Quare patiens est pa- enim quæratur, Quare patiens est pa- tiens? respondebit propter amorem Dei, tiens? respondebit propter amorem Dei, volens assignare causam moventem pa- volens assignare causam moventem pa- tientiam suam ad opus. Et si quæratur, tientiam suam ad opus. Et si quæratur, Quare sperans sperat? respondebit ite- Quare sperans sperat? respondebit ite- rum propter amorem Dei, volens assi- rum propter amorem Dei, volens assi- gnare causam eamdem. Et ideo charitas gnare causam eamdem. Et ideo charitas bene est motor universalis virtutum ad bene est motor universalis virtutum ad actum, sed non est universalis virtus : actum, sed non est universalis virtus : motor enim universalis uno modo etiam motor enim universalis uno modo etiam habet motum proprium quo distinguitur habet motum proprium quo distinguitur ab aliis, et habet alio modo motum quem ab aliis, et habet alio modo motum quem influit motoribus aliis ad movendum, influit motoribus aliis ad movendum, propter quam influentiam dicitur motus propter quam influentiam dicitur motus universalis, ut patet in motoribus universalis, ut patet in motoribus bium, ubi primus motor movet motum bium, ubi primus motor movet motum divinum, et influit in omnes alios ut divinum, et influit in omnes alios ut desideratum desideranti motum unicui- desideratum desideranti motum unicui- que, quo movet etiam motu proprio qui- que, quo movet etiam motu proprio qui- libet, eo quod quilibet inferior quærit libet, eo quod quilibet inferior quærit sibi assimaları in causando universum sibi assimaları in causando universum esse per motum proprium quantum pot- esse per motum proprium quantum pot- est. Et sic est de charitate respectu vir- est. Et sic est de charitate respectu vir- tutum et ideo attribuuntur ei opera tutum et ideo attribuuntur ei opera aliarum virtutum : sed hoc in sequenti aliarum virtutum : sed hoc in sequenti articulo melius expedietur. articulo melius expedietur.

or- or-

AD ALIUD dicendum, quod Magistro- AD ALIUD dicendum, quod Magistro- rum opinio quorumdam convenit in hoc, rum opinio quorumdam convenit in hoc, quod amor qui ponitur in diffinitione quod amor qui ponitur in diffinitione aliarum virtutum, non sit amor qui est aliarum virtutum, non sit amor qui est charitas, sed generalis quidam amor, charitas, sed generalis quidam amor, quo quælibet vis animæ et virtus amat quo quælibet vis animæ et virtus amat conjungi proprio objecto. Si tamen pla- conjungi proprio objecto. Si tamen pla- cet dicere, quod est amor charitas, sicut cet dicere, quod est amor charitas, sicut videtur esse intentio Augustini : tunc videtur esse intentio Augustini : tunc

Ad 2 Ad 2

Ad 3 Ad 3

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

312 312

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicendum, quod charitas cadit in diffini- dicendum, quod charitas cadit in diffini- tione earum, non secundum substantiam tione earum, non secundum substantiam habitus, sed secundum ordinem et finem habitus, sed secundum ordinem et finem habitus ad actum, qui est summum bo- habitus ad actum, qui est summum bo- num. Et ita videtur velle Augustinus, num. Et ita videtur velle Augustinus, qui in qualibet diffinitione ponit actum qui in qualibet diffinitione ponit actum virtutis et amatum quod est finis : et hoc virtutis et amatum quod est finis : et hoc non est inconveniens: quia charitas est non est inconveniens: quia charitas est universalis motor, et suum objectum est universalis motor, et suum objectum est ultimus finis virtutum aliarum tamen ultimus finis virtutum aliarum tamen est specialis virtus in relatione ad actum est specialis virtus in relatione ad actum proprium. Unde autem ei accidat hoc proprium. Unde autem ei accidat hoc quod possit esse universalis motor, et quod possit esse universalis motor, et forma quædam, et finis, et tamen esse forma quædam, et finis, et tamen esse specialis virtus, in sequenti articulo quæ- specialis virtus, in sequenti articulo quæ- stionis declarabitur. stionis declarabitur.

Per hoc idem patet solutio ad dicta Per hoc idem patet solutio ad dicta Hieronymi, Bernardi, et Augustini se- Hieronymi, Bernardi, et Augustini se- quentia. quentia.

AD ALIUD dicendum, quod illa obje- AD ALIUD dicendum, quod illa obje- ctio procederet, si opera præceptorum ctio procederet, si opera præceptorum reducerentur ad præceptum dilectionis, reducerentur ad præceptum dilectionis, sicut ad genus: sed non est ita : sed sicut ad genus: sed non est ita : sed reducuntur sicut ad unum singularem reducuntur sicut ad unum singularem motorem, qui virtutem suam influit motorem, qui virtutem suam influit aliis et sicut ad ultimum, et non ad aliis et sicut ad ultimum, et non ad proximum finem. Et non sequitur, nisi proximum finem. Et non sequitur, nisi quod habitus unus sit, sed universaliter quod habitus unus sit, sed universaliter movens et conjungens omnes virtutes movens et conjungens omnes virtutes ultimo fini. ultimo fini.

AD ULTIMUM dicendum, quod hoc est AD ULTIMUM dicendum, quod hoc est bene simile. Et bene concedo, quod aliæ bene simile. Et bene concedo, quod aliæ virtutes reducuntur ad amorem ut moto- virtutes reducuntur ad amorem ut moto- res particulares ad calorem solis: quia res particulares ad calorem solis: quia sicut calor solis movet in omnibus virtu- sicut calor solis movet in omnibus virtu- tibus naturalibus, ita calor charitatis in tibus naturalibus, ita calor charitatis in omnibus operibus meritoriis quarum- omnibus operibus meritoriis quarum- cumque virtutum sint opera propria : cumque virtutum sint opera propria : sed non oportet, quod propter hoc sit sed non oportet, quod propter hoc sit generalis virtus, sicut nec sol est genus generalis virtus, sicut nec sol est genus ad omnes motores particulares in na- ad omnes motores particulares in na- tura. tura.

ARTICULUS III ARTICULUS III

Utrum charitas sit forma omnis virtu- Utrum charitas sit forma omnis virtu- tis? et, Utrum ipsa possit fieri infor- tis? et, Utrum ipsa possit fieri infor-

mis? mis?

Tertio quæritur, Utrum sit forma om- Tertio quæritur, Utrum sit forma om- nis virtutis, et utrum ipsa possit fieri nis virtutis, et utrum ipsa possit fieri informis? informis?

Videtur autem, quod sit forma: et Videtur autem, quod sit forma: et hoc dicunt Sancti communiter, et quod hoc dicunt Sancti communiter, et quod est mater, et quod est radix, et quod est est mater, et quod est radix, et quod est finis. finis.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Forma dicitur duobus modis, scilicet 1. Forma dicitur duobus modis, scilicet exemplaris, et quiescens in materia. Si exemplaris, et quiescens in materia. Si ergo charitas est forma, erit forma alte- ergo charitas est forma, erit forma alte- ro istorum modorum, vel utroque. Con- ro istorum modorum, vel utroque. Con- stat autem, quod non est forma sicut stat autem, quod non est forma sicut exemplaris quia secundum speciem ip- exemplaris quia secundum speciem ip- sius non fiunt aliæ, sicut exemplatum fit sius non fiunt aliæ, sicut exemplatum fit secundum speciem exemplaris : ergo si secundum speciem exemplaris : ergo si est forma, erit forma intrinseca dans esse est forma, erit forma intrinseca dans esse virtuti secundum speciem et hoc iterum virtuti secundum speciem et hoc iterum non potest esse, quia sicut informatum non potest esse, quia sicut informatum humanitate est homo, ita informatum humanitate est homo, ita informatum charitate est charitas : ergo non fides, charitate est charitas : ergo non fides, vel spes, vel aliæ virtutes: ergo videtur, vel spes, vel aliæ virtutes: ergo videtur, quod charitas non sit forma. quod charitas non sit forma.

2. Item, Forma dat esse et rationem: 2. Item, Forma dat esse et rationem: sed diversorum specie non est unum esse sed diversorum specie non est unum esse et ratio ergo diversorum specie non est et ratio ergo diversorum specie non est una forma sed viitutes differunt specie una forma sed viitutes differunt specie virtutum ergo ipsarum non est una virtutum ergo ipsarum non est una forma: cum igitur charitas sit una, ut forma: cum igitur charitas sit una, ut habitum est, ipsa non est forma. habitum est, ipsa non est forma.

Si forte tu dicas, quod in virtute duo Si forte tu dicas, quod in virtute duo sint, scilicet quod est ad finem, et quod sint, scilicet quod est ad finem, et quod tendit in ipsum. Et quod est ad finem tendit in ipsum. Et quod est ad finem hoc dat ei speciem, quia virtutes distin- hoc dat ei speciem, quia virtutes distin- guuntur per fines proximos, licet non guuntur per fines proximos, licet non distinguantur per finem ultimum, quod distinguantur per finem ultimum, quod autem tendit in finem ultimum, hoc ha- autem tendit in finem ultimum, hoc ha- bet a forma quæ est charitas in ipsa. bet a forma quæ est charitas in ipsa.

led contra, led contra,

IN III SENTENT. DIST. XXVII, A, ART. 3. IN III SENTENT. DIST. XXVII, A, ART. 3.

CONTRA Differt habitus virtutis ab ha- CONTRA Differt habitus virtutis ab ha- bitu scientiæ in eo quod virtus est opti- bitu scientiæ in eo quod virtus est opti- morum operativa: sed scientia est a re morum operativa: sed scientia est a re causata, et non tendit in eam, sed po- causata, et non tendit in eam, sed po- tius ab ea in animam: nulla autem virtus tius ab ea in animam: nulla autem virtus potest esse operativa optimorum, nisi potest esse operativa optimorum, nisi tendendo et conjungendo se optimo suo : tendendo et conjungendo se optimo suo : ergo quælibet virtus de se tendit in suum ergo quælibet virtus de se tendit in suum optimum ergo non accipit hoc ab in- optimum ergo non accipit hoc ab in- formatione virtutis charitatis. formatione virtutis charitatis.

: :

3. Præterea, Nos videmus quasdam 3. Præterea, Nos videmus quasdam virtutes politicas pertingere ad suum op- virtutes politicas pertingere ad suum op- timum sine charitate: sicut patet exem- timum sine charitate: sicut patet exem- plum in Philosophis virtuosis, qui conse- plum in Philosophis virtuosis, qui conse- quebantur optimum cujuslibet virtutis, quebantur optimum cujuslibet virtutis, et etiam felicitatem sine charitate : ergo et etiam felicitatem sine charitate : ergo non accipit hoc a charitate virtus ipsa. non accipit hoc a charitate virtus ipsa.

Propter hoc dicunt aliqui, quod in ac- Propter hoc dicunt aliqui, quod in ac- tu cujuslibet virtutis duo sunt, et etiam tu cujuslibet virtutis duo sunt, et etiam in virtute ipsa, scilicet substantia actus in virtute ipsa, scilicet substantia actus secundum speciem virtutis, et quod ipse secundum speciem virtutis, et quod ipse dignum facit vita æterna : et non infor- dignum facit vita æterna : et non infor- matur charitate quoad primum, sed matur charitate quoad primum, sed quoad secundum. Ioc dicunt uno modo quoad secundum. Ioc dicunt uno modo esse in omnibus, et hoc probant: quia esse in omnibus, et hoc probant: quia quantitas meriti attenditur penes charita- quantitas meriti attenditur penes charita- tis quantitatem : quod non esset, nisi tis quantitatem : quod non esset, nisi ipsa per se faceret meritum in omnibus ipsa per se faceret meritum in omnibus aliis. Quod autem meritum sit a chari- aliis. Quod autem meritum sit a chari- tate, dicunt communiter Doctores, et ac- tate, dicunt communiter Doctores, et ac- cipitur hoc ab Apostolo, I ad Corinth. cipitur hoc ab Apostolo, I ad Corinth. XIII, 1 Si linguis hominum loquar, et XIII, 1 Si linguis hominum loquar, et Angelorum, charitatem autem non ha- Angelorum, charitatem autem non ha- beam, factus sum velut æs sonans, aut beam, factus sum velut æs sonans, aut cymbalum tinniens, etc. cymbalum tinniens, etc.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Gratum faciens gratia est quæ gratum Gratum faciens gratia est quæ gratum facit habentem, et opus ejus gratum red- facit habentem, et opus ejus gratum red- dit sed gratum facere est facere dignum dit sed gratum facere est facere dignum vita æterna ergo ipsa est quæ facit ope- vita æterna ergo ipsa est quæ facit ope- ra virtutum, et virtutes gratas : ergo ra virtutum, et virtutes gratas : ergo oportet, quod aut charitas de se non fa- oportet, quod aut charitas de se non fa- ciat hoc, aut quod charitas idem sit quod ciat hoc, aut quod charitas idem sit quod gratia gratum faciens. gratia gratum faciens.

Hanc conclusionem quidam ulterius Hanc conclusionem quidam ulterius concedunt dicentes, quod gratia gratum concedunt dicentes, quod gratia gratum faciens et charitas idem sunt, et non dif- faciens et charitas idem sunt, et non dif- ferunt nisi per relationem: quia gratia ferunt nisi per relationem: quia gratia dicitur secundum quod refertur ad ani- dicitur secundum quod refertur ad ani-

XXVIII XXVIII

513 513

mam, sed charitas quando refertur ad mam, sed charitas quando refertur ad potentiam quæ est concupiscibilis vel potentiam quæ est concupiscibilis vel voluntas, ut dicunt. voluntas, ut dicunt. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Perfectivum totius secundum quod 1. Perfectivum totius secundum quod est totum, si referatur ad partes, per est totum, si referatur ad partes, per prius refertur ad partes principaliores : prius refertur ad partes principaliores : gratia est perfectio totius, ut dicunt : gratia est perfectio totius, ut dicunt : ergo si relationem habet ad partes, per ergo si relationem habet ad partes, per prius refertur ad partem principaliorem : prius refertur ad partem principaliorem : principalior est autem intellectus, quam principalior est autem intellectus, quam concupiscibilis: ergo perfectio intellectus concupiscibilis: ergo perfectio intellectus magis habebit rationem gratiæ, quam magis habebit rationem gratiæ, quam perfectio concupiscibilis fides autem est perfectio concupiscibilis fides autem est perfectio intellectus, ut prius habitum perfectio intellectus, ut prius habitum est ergo fides magis debet esse gratia, est ergo fides magis debet esse gratia, quam charitas quæ est perfectio concu- quam charitas quæ est perfectio concu- piscibilis piscibilis

2. Item, Relatio illa gratiæ ad poten- 2. Item, Relatio illa gratiæ ad poten- tiam, facit eam esse principalem virtutem tiam, facit eam esse principalem virtutem condivisam alii quæ accipitur sub gratia, condivisam alii quæ accipitur sub gratia, aut aliquid aliud. Si dicas, quod sic : er- aut aliquid aliud. Si dicas, quod sic : er- go charitas non differt a toto quod est go charitas non differt a toto quod est gratia, nisi per accidens: ergo non est gratia, nisi per accidens: ergo non est principalis pars ejus : principalis pars ejus : ergo non debet ergo non debet condividi aliis partibus, quæ sunt fides, condividi aliis partibus, quæ sunt fides, et spes. Si autem aliquid aliud facit eam et spes. Si autem aliquid aliud facit eam specialem virtutem: tunc solutio inniti- specialem virtutem: tunc solutio inniti- tur falso, quod non differat a gratia nisi tur falso, quod non differat a gratia nisi per relationem ad aliud. per relationem ad aliud.

3. Item, Cum forma dat esse, dat et ra- 3. Item, Cum forma dat esse, dat et ra- tionem suam, aut alterius. Sidicas, quod tionem suam, aut alterius. Sidicas, quod dat suam ergo omnis virtus informata dat suam ergo omnis virtus informata charitate habebit esse et rationem chari- charitate habebit esse et rationem chari- tatis, quod absurdum est. Si autem dat tatis, quod absurdum est. Si autem dat aliam hoc est absurdius adhuc, quia sic aliam hoc est absurdius adhuc, quia sic dat quod non habet. dat quod non habet.

4. Item, Quidquid generaliter uno mo- 4. Item, Quidquid generaliter uno mo- do invenitur in multis differentibus spe- do invenitur in multis differentibus spe- cie, non potest esse in aliquo illorum quæ cie, non potest esse in aliquo illorum quæ sicut species dividunt totum : gratum es- sicut species dividunt totum : gratum es- se actum suum meritorium uno modo se actum suum meritorium uno modo invenitur in omnibus partibus gratiæ, invenitur in omnibus partibus gratiæ, quæ sunt virtutes infusæ in gratia ipsa : quæ sunt virtutes infusæ in gratia ipsa : ergo non est ab aliqua speciali quæ con- ergo non est ab aliqua speciali quæ con- dividitur aliis: ergo non est hoc ab ipsa dividitur aliis: ergo non est hoc ab ipsa sicut informante, ut videtur. sicut informante, ut videtur.

5. Item, Sicut se habent perfecta, ita 5. Item, Sicut se habent perfecta, ita se habent perfectiones: sunt autem tres se habent perfectiones: sunt autem tres

33 33

Sed contra Sed contra

514 514

D. ALB. MAG. ORD. PRÆED. D. ALB. MAG. ORD. PRÆED.

vires animæ motivæ quæ perficiuntur ab vires animæ motivæ quæ perficiuntur ab omnibus virtutibus, scilicet ratio, concu- omnibus virtutibus, scilicet ratio, concu- piscibilis, et irascibilis: ergo sicut se ha- piscibilis, et irascibilis: ergo sicut se ha- bent illæ ad invicem, ita se habent per- bent illæ ad invicem, ita se habent per- fectiones earum : sed in illis ratio ordinat fectiones earum : sed in illis ratio ordinat et format alias: et si accidit oppositum, et format alias: et si accidit oppositum, egreditur perversus actus in moribus: egreditur perversus actus in moribus: ergo habitus rationis similiter ordinabit ergo habitus rationis similiter ordinabit habitus aliorum potius, quam ordinetur habitus aliorum potius, quam ordinetur ab eis ergo fides potius informat chari- ab eis ergo fides potius informat chari- tatem, quam informatur ab ipsa. tatem, quam informatur ab ipsa.

6. Item, Ita est in habitibus virtutum 6. Item, Ita est in habitibus virtutum cardinalium, quod illæ quæ sunt in ra- cardinalium, quod illæ quæ sunt in ra- tione, ordinant et quodammodo formant tione, ordinant et quodammodo formant alias ergo similiter erit in habitibus alias ergo similiter erit in habitibus virtutum theologicarum, ut videtur. virtutum theologicarum, ut videtur.

Ad hoc iterum quidam voluerunt di- Ad hoc iterum quidam voluerunt di- cere, quod concupiscibilis est vis diffusa cere, quod concupiscibilis est vis diffusa in omnibus aliis viribus, et movens eas: in omnibus aliis viribus, et movens eas: et ideo habitus ejus dicitur etiam forma et ideo habitus ejus dicitur etiam forma diffusa in omnibus aliis viribus, et mo- diffusa in omnibus aliis viribus, et mo- vens eas. SED CONTRA: Hoc non potest vens eas. SED CONTRA: Hoc non potest dici, nisi ratione appetitus finis sui, quem dici, nisi ratione appetitus finis sui, quem appetit omnis vis animæ. Si autem ratio- appetit omnis vis animæ. Si autem ratio- ne hujus dicitur concupiscibilis diffusa in ne hujus dicitur concupiscibilis diffusa in aliis, cum omnis vis refugiat contrarium aliis, cum omnis vis refugiat contrarium sui finis, erit per eamdem rationem sui finis, erit per eamdem rationem etiam irascibilis diffusa in omnibus aliis : etiam irascibilis diffusa in omnibus aliis : ergo a simili et habitus ejus : ergo etiam ergo a simili et habitus ejus : ergo etiam spes erit forma aliarum virtutum, quod spes erit forma aliarum virtutum, quod absurdum est. absurdum est.

Præterea, Appetitus habet partes: ha- Præterea, Appetitus habet partes: ha- bet enim ratio motiva aliquid de appetitu, bet enim ratio motiva aliquid de appetitu, et similiter voluntas, et similiter concu- et similiter voluntas, et similiter concu- piscibilis, et eodem modo irascibilis: non piscibilis, et eodem modo irascibilis: non ergo propter appetitum sola concupisci- ergo propter appetitum sola concupisci- bilis dicetur diffundi in omnibus aliis. bilis dicetur diffundi in omnibus aliis.

Ex his omnibus videtur necessario re- Ex his omnibus videtur necessario re- linqui, quod charitas non sit forma vir- linqui, quod charitas non sit forma vir- tutum per aliquem modum, et quod me- tutum per aliquem modum, et quod me- ritum non attenditur penes ipsam. ritum non attenditur penes ipsam.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Ambrosius : « Charitas est mater 1. Ambrosius : « Charitas est mater omnium virtutum, quæ omnes informat, omnium virtutum, quæ omnes informat, sine qua nulla vera virtus est. » sine qua nulla vera virtus est. »

1 1

2. Item, Supra dixit Magister, quod 2. Item, Supra dixit Magister, quod accessu charitatis fides informis forma- accessu charitatis fides informis forma-

1 Ct. Supra, Dist. XXIII 1 Ct. Supra, Dist. XXIII

tur, et virtus fit: ergo charitas est forma. tur, et virtus fit: ergo charitas est forma.

ULTERIUS quæritur, Quare charitas ut ULTERIUS quæritur, Quare charitas ut alia virtus non potest fieri informis? alia virtus non potest fieri informis? Videtur enim, quod possit. Videtur enim, quod possit.

1. In homine enim non habente chari- 1. In homine enim non habente chari- tatem, est dilectio qua diligit Deum ; non tatem, est dilectio qua diligit Deum ; non tamen tendit in ipsum per opus, sicut tamen tendit in ipsum per opus, sicut in eo est qui credit primæ veritati, non in eo est qui credit primæ veritati, non tendendo in eam : ergo sicut fides infor- tendendo in eam : ergo sicut fides infor- mis est in eo qui non tendit, ita charitas mis est in eo qui non tendit, ita charitas potest esse informis. potest esse informis.

2. Item, Aliæ quæ condividuntur, pos- 2. Item, Aliæ quæ condividuntur, pos- sunt esse informes et formatæ, ut fides, sunt esse informes et formatæ, ut fides, et spes ergo et ipsa. et spes ergo et ipsa.

3. Item, Sicut ex parte intellectus sive 3. Item, Sicut ex parte intellectus sive rationis, et ex parte irascibilis relinqui- rationis, et ex parte irascibilis relinqui- tur homini cadenti in peccatum, aliquid tur homini cadenti in peccatum, aliquid informe, quo revertatur facilius : ita informe, quo revertatur facilius : ita multo amplius debet aliquid relinqui ex multo amplius debet aliquid relinqui ex parte concupiscibilis, cum illa magis in- parte concupiscibilis, cum illa magis in- digeat, eo quod ipsa est corrupta et in- digeat, eo quod ipsa est corrupta et in- fecta. fecta.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Forma numquam potest esse informis: Forma numquam potest esse informis: charitas autem est forma: ergo non pot- charitas autem est forma: ergo non pot- est esse informis. est esse informis.

SOLUTIO. Dicendum videtur mihi sine SOLUTIO. Dicendum videtur mihi sine præjudicio multorum, hic alia via ince- præjudicio multorum, hic alia via ince- dentium, quod charitas non est forma dentium, quod charitas non est forma virtutis, nec secundum speciem virtutis, virtutis, nec secundum speciem virtutis, nec etiam secundum esse gratiæ gratum nec etiam secundum esse gratiæ gratum facientis, quod invenitur in singulis vir- facientis, quod invenitur in singulis vir- tutibus quæ sunt cum gratia gratum fa- tutibus quæ sunt cum gratia gratum fa- ciente sed charitas informat in ratione ciente sed charitas informat in ratione triplicis causæ quæ respicit causatum ut triplicis causæ quæ respicit causatum ut forma, scilicet ut efficiens, cujus species forma, scilicet ut efficiens, cujus species secundum aliquid manet in causato : et secundum aliquid manet in causato : et ut forma quædam : et ut finis qui est ut forma quædam : et ut finis qui est forma in esse optimo. Quod qualiter sit, forma in esse optimo. Quod qualiter sit, videndum est quæ sunt in actu virtutis, videndum est quæ sunt in actu virtutis, ut ex actibus intelligamus etiam de ipsa ut ex actibus intelligamus etiam de ipsa virtute. In actu autem virtutis est species virtute. In actu autem virtutis est species actus, qua dicitur esse actus hujus virtu- actus, qua dicitur esse actus hujus virtu- tis vel illius. Similiter in actu illius vir- tis vel illius. Similiter in actu illius vir- tutis est, quod facit dignum vita æterna, tutis est, quod facit dignum vita æterna,

Sed cont Sed cont

Soll Soll

IN III SENTENT. DIST. XXVII, A, ART. 3. IN III SENTENT. DIST. XXVII, A, ART. 3.

et hoc convenit cum omnibus actibus vir- et hoc convenit cum omnibus actibus vir- tutum formatarum. In actu etiam est ra- tutum formatarum. In actu etiam est ra- tio qua est ab agente, scilicet quod est tio qua est ab agente, scilicet quod est similis dispositioni agentis, in hoc quod similis dispositioni agentis, in hoc quod est ad finem ultimum quem intendit est ad finem ultimum quem intendit agens, et ille est prima bonitas quæ in- agens, et ille est prima bonitas quæ in- tenditur. Quartum quod est in actu, est tenditur. Quartum quod est in actu, est liberalitas ipsius, quod non est ex ratione liberalitas ipsius, quod non est ex ratione utilitatis, vel delectationis privatæ, sed ex utilitatis, vel delectationis privatæ, sed ex liberalitate amoris summi boni. Similiter liberalitate amoris summi boni. Similiter ex parte finis video tria, scilicet mate- ex parte finis video tria, scilicet mate- riam in quam terminatur actus: et ratio- riam in quam terminatur actus: et ratio- nem, quare potius super hanc materiam nem, quare potius super hanc materiam quam super aliam et finem ultimum, quam super aliam et finem ultimum, qui intenditur ab operante. Et ut hoc qui intenditur ab operante. Et ut hoc manifestius fiat, demus exemplum in na- manifestius fiat, demus exemplum in na- turalibus et civilibus. turalibus et civilibus.

In naturalibus autem videmus virtu- In naturalibus autem videmus virtu- tem informativam in semine tritici, in tem informativam in semine tritici, in cujus actu invenimus speciem virtutis, cujus actu invenimus speciem virtutis, quam habet ex hoc quod est virtus grani quam habet ex hoc quod est virtus grani tritici, et non hordei vel alterius et in- tritici, et non hordei vel alterius et in- venimus in eo actum ignis, per digestio- venimus in eo actum ignis, per digestio- nem separantis in humido purum ab nem separantis in humido purum ab impuro et invenimus in eo virtutem impuro et invenimus in eo virtutem coelestem per motum ad esse terminatum coelestem per motum ad esse terminatum in specie et figura et invenimus etiam in specie et figura et invenimus etiam expeditionem ad actum, secundum quod expeditionem ad actum, secundum quod est magis vel minus impedita : et inve- est magis vel minus impedita : et inve- nimus ex parte finis ipsius materiam in nimus ex parte finis ipsius materiam in qua imprimit speciem quam intendit po- qua imprimit speciem quam intendit po- tius, quam in alia, et speciem impressam, tius, quam in alia, et speciem impressam, et ultimum intentum, ut salvetur natura et ultimum intentum, ut salvetur natura communis in tali successione. Et nos di- communis in tali successione. Et nos di- cimus, quod ista sunt a diversis : quo- cimus, quod ista sunt a diversis : quo- niam species virtutis est a forma dante niam species virtutis est a forma dante esse speciali virtuti, et opus digestionis esse speciali virtuti, et opus digestionis ab actu caloris ignis, et operatio ad esse ab actu caloris ignis, et operatio ad esse a calore coeli, et expeditio ejus a loco et a calore coeli, et expeditio ejus a loco et calore solis, juvantibus intrinsecis virtu- calore solis, juvantibus intrinsecis virtu- tibus quæ disponunt subjectum. Ex parte tibus quæ disponunt subjectum. Ex parte autem finis, quod talis quæritur materia, autem finis, quod talis quæritur materia, est a natura formæ quæ quærit materianı est a natura formæ quæ quærit materianı debitam, et finis generationis est ab debitam, et finis generationis est ab agente, et finis intentionis est ab univer- agente, et finis intentionis est ab univer- saliter faciente successionem in genera- saliter faciente successionem in genera- tione, non una, sed multis. tione, non una, sed multis.

Item, Videmus etiam in civilibus, in Item, Videmus etiam in civilibus, in quibus una mechanica virtus est sub quibus una mechanica virtus est sub

515 515

aliis sicut equestris movet frænorum aliis sicut equestris movet frænorum factricem ad hoc quod fiat frænum com- factricem ad hoc quod fiat frænum com- petens equo et ideo una est forma fræ- petens equo et ideo una est forma fræ- ni quæ est ab illa quæ est frænorum fa- ni quæ est ab illa quæ est frænorum fa- ctrix, et alia docet applicare equo formam ctrix, et alia docet applicare equo formam illam. Similiter charitas (ut mihi vide- illam. Similiter charitas (ut mihi vide- tur) nulli virtuti dat esse proprium in tur) nulli virtuti dat esse proprium in specie virtutis, nec dat esse gratiæ : quia, specie virtutis, nec dat esse gratiæ : quia, meo judicio, charitas non est gratia, sed meo judicio, charitas non est gratia, sed pars ejus, sicut et alia virtus: sed dat ei pars ejus, sicut et alia virtus: sed dat ei speciem efficientis, moventis generaliter, speciem efficientis, moventis generaliter, ut scilicet ex amore et liberaliter fiat : et ut scilicet ex amore et liberaliter fiat : et dat ei formam ordinis, id est, ordinantem dat ei formam ordinis, id est, ordinantem non ad finem proximum, sed ultimum: non ad finem proximum, sed ultimum: qui non intenditur uno actu, sed omni- qui non intenditur uno actu, sed omni- bus, et ille est Deus, ut fiat propter sum- bus, et ille est Deus, ut fiat propter sum- mum bonum quod Deus est et dat ei mum bonum quod Deus est et dat ei tertio conjunctionem cum illo. Aliud tertio conjunctionem cum illo. Aliud enim est ordinare in finem ultimum, et enim est ordinare in finem ultimum, et aliud contingere illum: non enim con- aliud contingere illum: non enim con- tingeret nisi aliquid amoris esset in qua- tingeret nisi aliquid amoris esset in qua- libet virtute quia cuilibet virtuti speciali libet virtute quia cuilibet virtuti speciali si sine amore sit, sufficit contingere pro- si sine amore sit, sufficit contingere pro- prium finem: sicut etiam frænorum fa- prium finem: sicut etiam frænorum fa- trici si sit sine equestri formante ipsam, trici si sit sine equestri formante ipsam, sufficeret consequi formam fræni, et non sufficeret consequi formam fræni, et non intenderet ulterius qualiter valeret mili- intenderet ulterius qualiter valeret mili- tari vel equestri. tari vel equestri.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod forma Ad 1 et 2. AD PRIMUM ergo dicendum, quod forma Ad 1 et 2. dicitur hic aliquo modo intrinseca. Ex- dicitur hic aliquo modo intrinseca. Ex- trinseca est quæ universaliter est mo- trinseca est quæ universaliter est mo- vens sed quia universaliter movens in vens sed quia universaliter movens in merito, non movet nisi influendo speciem merito, non movet nisi influendo speciem suam in aliis, ideo amor quidam efficitur suam in aliis, ideo amor quidam efficitur intrinsecus virtuti cuilibet. Sed ab illo intrinsecus virtuti cuilibet. Sed ab illo non amittit speciem suam, quia est se- non amittit speciem suam, quia est se- cundum bene esse, et non secundum esse cundum bene esse, et non secundum esse simpliciter. Hoc autem bene esse in con- simpliciter. Hoc autem bene esse in con- secutione finis ultimi, qui est charitatis. secutione finis ultimi, qui est charitatis.

Quod autem charitas non sit forma Quod autem charitas non sit forma dans esse, videtur concedendum. dans esse, videtur concedendum.

Similiter et hoc videtur concedendum, Similiter et hoc videtur concedendum, quod non dat esse gratuitum, sed tamen quod non dat esse gratuitum, sed tamen dat quantitatem et hoc ideo, quia esse dat quantitatem et hoc ideo, quia esse gratuitum est ex gratia: quantitas au- gratuitum est ex gratia: quantitas au- tem est secundum aliquid quod est ibi de tem est secundum aliquid quod est ibi de nostro, quia aliter non esset majus me- nostro, quia aliter non esset majus me- ritum in uno, quam alio: id autem quod ritum in uno, quam alio: id autem quod maxime ponit ibi de nostro et liberalis- maxime ponit ibi de nostro et liberalis-

Ad quæst. Ad quæst.

Ad 1. Ad 1.

516 516

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sime, est charitas quæ facit nos totos sime, est charitas quæ facit nos totos superimpendi et libenter: et ideo secun- superimpendi et libenter: et ideo secun- duin quantitatem illius attenditur quan- duin quantitatem illius attenditur quan- titas meriti. titas meriti.

Si autem objiciatur, quod ab eodem Si autem objiciatur, quod ab eodem debet esse meritum secundum esse, et debet esse meritum secundum esse, et secundum quantitatem. Dicendum, quod secundum quantitatem. Dicendum, quod hoc est falsum: quia hoc in nullo verum hoc est falsum: quia hoc in nullo verum est numquam enim ab eodem est esse, est numquam enim ab eodem est esse, et quantitas in illo esse, nec in natura, et quantitas in illo esse, nec in natura, nec in gratia. nec in gratia.

Ad id autem quod objicitur contra re- Ad id autem quod objicitur contra re- sponsionem, quod charitas facit tendere sponsionem, quod charitas facit tendere omnes in suum finem. Dicendum, quod omnes in suum finem. Dicendum, quod est finis duplex, scilicet ratio uniuscu- est finis duplex, scilicet ratio uniuscu- jusque virtutis in specie, et in illum pot- jusque virtutis in specie, et in illum pot- est tendere sine charitate, sicut fides in est tendere sine charitate, sicut fides in verum, et spes in altum, vel gloriosum, verum, et spes in altum, vel gloriosum, et hujusmodi. Sed est finis ultimus, qui et hujusmodi. Sed est finis ultimus, qui est finis charitatis: et in illum nulla vir- est finis charitatis: et in illum nulla vir- tus potest tendere nisi mota charitate : tus potest tendere nisi mota charitate : et per amorem illius finis quem influit ei et per amorem illius finis quem influit ei charitas, secundum quod motor univer- charitas, secundum quod motor univer- salis omnium ad finem illum. salis omnium ad finem illum.

AD ALIUD quod ulterius objicitur, quod AD ALIUD quod ulterius objicitur, quod charitas non sit gratia, nec facit esse charitas non sit gratia, nec facit esse gratum in ominibus, videtur mihi esse gratum in ominibus, videtur mihi esse concedendum quoniam non possum vi- concedendum quoniam non possum vi- dere, qualiter rationabiliter possit dici, dere, qualiter rationabiliter possit dici, quod charitas et gratia non differunt nisi quod charitas et gratia non differunt nisi per relationem ad subjectum : tamen de per relationem ad subjectum : tamen de hoc amplius habet disputari in II libro hoc amplius habet disputari in II libro Sententiarum 1. Sententiarum 1.

Ad simile etiam hoc quod dicitur, Ad simile etiam hoc quod dicitur, quod concupiscibilis sit diffusa in omni- quod concupiscibilis sit diffusa in omni- bus viribus, hoc videtur mihi falsum, sic- bus viribus, hoc videtur mihi falsum, sic- ut probatum est. ut probatum est.

AD ID quod ulterius quæritur, Quare AD ID quod ulterius quæritur, Quare non possit esse informis ? Dicendum, non possit esse informis ? Dicendum, quod non est hæc causa quam quidam quod non est hæc causa quam quidam dicunt, quia ipsa sit gratia gratum fa- dicunt, quia ipsa sit gratia gratum fa- ciens sed hujus sunt aliæ quatuor cau- ciens sed hujus sunt aliæ quatuor cau- sæ quarum prima est, quod ipsa est do- sæ quarum prima est, quod ipsa est do- num primum in quo omnia alia donan- num primum in quo omnia alia donan- tur. Dico autem primum ex parte dantis, tur. Dico autem primum ex parte dantis, non ex parte nostra: quia charitas est non ex parte nostra: quia charitas est

1 Cf. II Sententiarum, Dist. VI. 1 Cf. II Sententiarum, Dist. VI.

post fidem ex parte nostra, ut supra pro- post fidem ex parte nostra, ut supra pro- batum est sed primum ex parte dantis batum est sed primum ex parte dantis est charitas et ideo si primum esset in- est charitas et ideo si primum esset in- forme, vel fieri posset, oporteret ut aliud forme, vel fieri posset, oporteret ut aliud prius eo esset per quod formaretur, quod prius eo esset per quod formaretur, quod non potest esse, cum in nullo genere sit non potest esse, cum in nullo genere sit aliquid prius primo. Alia causa est, quia aliquid prius primo. Alia causa est, quia ipsa est secundum totum posse hominis, ipsa est secundum totum posse hominis, nulla autem alia : et ideo impossibile nulla autem alia : et ideo impossibile est, quod sit sine gratia gratum faciente: est, quod sit sine gratia gratum faciente: et hoc sic patet: Quod enim credit Deo et hoc sic patet: Quod enim credit Deo super omnia, non facit propter hoc quid- super omnia, non facit propter hoc quid- quid potest, nec qui sperat, et sic de quid potest, nec qui sperat, et sic de aliis sed qui diligit Deum propter se et aliis sed qui diligit Deum propter se et super omnia, nihil sui retinet quod non super omnia, nihil sui retinet quod non in dilectione Dei expendat. Tertia causa in dilectione Dei expendat. Tertia causa est, quia ipsa fundata est in affectu inti- est, quia ipsa fundata est in affectu inti- mo, sicut notatum invenies in libro I Sen- mo, sicut notatum invenies in libro I Sen- tentiarum²: et ideo nihil informitatis re- tentiarum²: et ideo nihil informitatis re- linquitur in affectu in quo ipsa est. linquitur in affectu in quo ipsa est. Quarta causa est, quia ipsa est similitudo Quarta causa est, quia ipsa est similitudo bonitatis ut est bonitas divina: et ideo bonitatis ut est bonitas divina: et ideo etiam tendit in ipsam ut est in ratione bo- etiam tendit in ipsam ut est in ratione bo- nitatis, et non in ratione alia, et non pot- nitatis, et non in ratione alia, et non pot- est non esse similis illi optimo et sic est non esse similis illi optimo et sic non est de fide quæ est de veritate, et ideo non est de fide quæ est de veritate, et ideo potest deficere ratio bonitatis quæ format potest deficere ratio bonitatis quæ format in specie virtutis : et sic similiter sine in specie virtutis : et sic similiter sine charitate est dilectio naturalis, et ideo charitate est dilectio naturalis, et ideo non format nisi adveniente charitate al- non format nisi adveniente charitate al- terius naturæ. terius naturæ.

AD ALIUD dicendum, quod ratio dicta AD ALIUD dicendum, quod ratio dicta est, quare non est simile. est, quare non est simile.

AD ULTIMUM dicendum, quod homini AD ULTIMUM dicendum, quod homini cadenti ex parte illa nihil relinquitur, cadenti ex parte illa nihil relinquitur, quia ejus casus est per amorem contra- quia ejus casus est per amorem contra- rium veritati: sed non cadit per aliquid rium veritati: sed non cadit per aliquid contrarium fidei, vel spei: et ideo non contrarium fidei, vel spei: et ideo non destruuntur in toto fides, et spes. Vel si destruuntur in toto fides, et spes. Vel si dicas, quod cadat per contrarium fidei, dicas, quod cadat per contrarium fidei, vel spei: tunc sequitur inevitabiliter, vel spei: tunc sequitur inevitabiliter, quod illa in toto destruitur, sicut et cha- quod illa in toto destruitur, sicut et cha- ritas quia infidelis non habet fidem, nec ritas quia infidelis non habet fidem, nec desperatus spem: sed de hoc non loqui- desperatus spem: sed de hoc non loqui- mur, sed de cadente in malis moribus mur, sed de cadente in malis moribus per appetitum boni commutabilis. per appetitum boni commutabilis.

2 Cf. I Sententiarum, Dist. X. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. X.

Ad Ad

Ad Ad

IN III SENTENT. DIST. XXVII, B, ART. 4. IN III SENTENT. DIST. XXVII, B, ART. 4.

317 317

B. Quid sit charitas ? B. Quid sit charitas ?

1 1

Charitas est dilectio qua diligitur Deus propter se, et proximus propter Charitas est dilectio qua diligitur Deus propter se, et proximus propter Deum, vel in Deo. Hæc habet duo mandata : unum pertinens ad dile- Deum, vel in Deo. Hæc habet duo mandata : unum pertinens ad dile- ctionem Dei, quod est maximum in lege mandatum : et alterum pertinens ctionem Dei, quod est maximum in lege mandatum : et alterum pertinens ad diligendum proximum, illi simile. Primum est: Diliges Deum ex toto ad diligendum proximum, illi simile. Primum est: Diliges Deum ex toto corde, ex tota mente, et ex tota anima : quod scriptum est in Deuterono- corde, ex tota mente, et ex tota anima : quod scriptum est in Deuterono- mio. Secundum est: Diliges proximum tuum sicut teipsum. In his duobus mio. Secundum est: Diliges proximum tuum sicut teipsum. In his duobus mandatis universa lex pendet et Prophetæ *. Finis enim præcepti est di- mandatis universa lex pendet et Prophetæ *. Finis enim præcepti est di- lectio³ : et ea est gemina, id est, Dei, et proximi. lectio³ : et ea est gemina, id est, Dei, et proximi.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An diffinitiones charitatis sunt bene An diffinitiones charitatis sunt bene assignatæ ? assignatæ ?

Deinde quæritur de diffinitione chari- Deinde quæritur de diffinitione chari- tatis quam dicit in secunda parte, ibi, B, tatis quam dicit in secunda parte, ibi, B, « Charitas est dilectio qua diligitur Deus « Charitas est dilectio qua diligitur Deus propter se, et proximus propter Deum, propter se, et proximus propter Deum, etc. » etc. »

Inveniuntur enim aliæ Inveniuntur enim aliæ charitatis. charitatis.

diffinitiones diffinitiones

Dicit enim Augustinus : « Charitas est Dicit enim Augustinus : « Charitas est virtus qua Deum videre perfruique desi- virtus qua Deum videre perfruique desi- deramus. » deramus. »

Item, Dionysius in libro de Divinis no- Item, Dionysius in libro de Divinis no- minibus, et trahitur ex verbis Ierothei minibus, et trahitur ex verbis Ierothei SIC, « Amorem sive divinum, sive ange- SIC, « Amorem sive divinum, sive ange- licum, sive intellectualem, sive anima- licum, sive intellectualem, sive anima-

1 Vulgata habet, Deuter. v1, 5: Diliges Domi- 1 Vulgata habet, Deuter. v1, 5: Diliges Domi- num Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota num Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota fortitudine tua. anima tua, et ex tota fortitudine tua.

2 Matth. xx11, 39 et 40. 2 Matth. xx11, 39 et 40.

lem, sive naturalem dicamus, unitivam lem, sive naturalem dicamus, unitivam quamdam et concretivam intelligemus quamdam et concretivam intelligemus virtutem, superiora quidem moventem virtutem, superiora quidem moventem ad providentiam minus habentium, coor- ad providentiam minus habentium, coor- dinata autem rursus ad communicativam dinata autem rursus ad communicativam alternam habitudinem in extremis, sub- alternam habitudinem in extremis, sub- jecta ad meliorum et superpositorum jecta ad meliorum et superpositorum conversionem. »> conversionem. »>

Ibidem dat Commentator duas alias: Ibidem dat Commentator duas alias: quarum una est hæc, « Amor est con- quarum una est hæc, « Amor est con- nexio aut vinculum quo omnium rerum nexio aut vinculum quo omnium rerum universitas ineffabili amicitia insolubili- universitas ineffabili amicitia insolubili- que unitate copulatur. » Secunda est hæc, que unitate copulatur. » Secunda est hæc, « Amor est naturalis motus omnium re- « Amor est naturalis motus omnium re- rum quæ in motu sunt, finis quietaque rum quæ in motu sunt, finis quietaque statio, ultra quam nullus creaturæ pro- statio, ultra quam nullus creaturæ pro- greditur motus. » greditur motus. »

Item, Apostolus, I ad Timoth. I, 5 : Item, Apostolus, I ad Timoth. I, 5 : Finis præcepti est charitas de corde puro, Finis præcepti est charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta: et conscientia bona, et fide non ficta: et dicit ibidem Glossa, quod Apostolus et dicit ibidem Glossa, quod Apostolus ibidem diffinit charitatem. ibidem diffinit charitatem.

ОBJICITUR autem de prima sic, ОBJICITUR autem de prima sic,

1. Cum dicitur, Charitas est dilectio, 1. Cum dicitur, Charitas est dilectio,

3 I ad Timoth. 1, 5: Finis autem præcepti est 3 I ad Timoth. 1, 5: Finis autem præcepti est charitas de corde puro, etc. charitas de corde puro, etc.

4 S DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 4 S DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. cap. 4.

518 518

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

videtur idem diffiniri per seipsum : quia videtur idem diffiniri per seipsum : quia dicit Dionysius, « Idem est dilectio quod dicit Dionysius, « Idem est dilectio quod amor vel charitas. » amor vel charitas. »

2. Item, Cum propter seipsum dicitur 2. Item, Cum propter seipsum dicitur Deus diligi, non videtur charitas separari Deus diligi, non videtur charitas separari ab amore honesti in virtute: quia hone- ab amore honesti in virtute: quia hone- stum est (ut dicit Tullius) quod diligitur stum est (ut dicit Tullius) quod diligitur propter seipsum. propter seipsum.

ОBJICITUR etiam de secunda: quia ОBJICITUR etiam de secunda: quia

1. Videre potius est diffinitivum fidei, 1. Videre potius est diffinitivum fidei, quam charitatis, cum succedat fidei, et quam charitatis, cum succedat fidei, et non charitati. non charitati.

2. Item, Cum visio sit tota merces, in- 2. Item, Cum visio sit tota merces, in- telligitur frui in videre: ergo postquam telligitur frui in videre: ergo postquam dixit, Videre Deum, superfluum fuit ad- dixit, Videre Deum, superfluum fuit ad- dere, Perfruique, etc. dere, Perfruique, etc.

3. Item, Perfrui non respondet tantum 3. Item, Perfrui non respondet tantum charitati, sed omnibus virtutibus frui- charitati, sed omnibus virtutibus frui- mur ergo male ponitur diffinitivum cha- mur ergo male ponitur diffinitivum cha- ritatis. ritatis.

4. Item, Frui etiam diffinitur per cha- 4. Item, Frui etiam diffinitur per cha- ritatem : quia dicit Augustinus, quod ritatem : quia dicit Augustinus, quod << frui est amore inhærere alicui rei prop- << frui est amore inhærere alicui rei prop- ter seipsam : » ergo est ibi circulus, ter seipsam : » ergo est ibi circulus, et idem est notius et ignotius seipso. et idem est notius et ignotius seipso.

I I

3. Item, Cum dicitur, Desideramus, 3. Item, Cum dicitur, Desideramus, ponitur actus sensibilis partis animæ : ponitur actus sensibilis partis animæ : dicit enim Philosophus in III de Anima, dicit enim Philosophus in III de Anima, quod in rationali voluntas sit, in irratio- quod in rationali voluntas sit, in irratio- nali autem desiderium et animus. Cum nali autem desiderium et animus. Cum igitur charitas sit rationalis partis animæ, igitur charitas sit rationalis partis animæ, male diffinitur per desiderium. male diffinitur per desiderium.

6. Itein, Desiderium est imperfectum 6. Itein, Desiderium est imperfectum et absentis ergo cum charitas sit per- et absentis ergo cum charitas sit per- fectissima, deberet per alium actum dif- fectissima, deberet per alium actum dif- finiri, scilicet per velle, et hujusmodi. finiri, scilicet per velle, et hujusmodi.

ОBJICITUR etiam de tertia: quia ОBJICITUR etiam de tertia: quia

1. Cum amor sive charitas sit in affectu : 1. Cum amor sive charitas sit in affectu : et affectus non ordinat aliquid, sed po- et affectus non ordinat aliquid, sed po- tius adspectus, videtur amor non movere tius adspectus, videtur amor non movere superiora ad inferiora, et media ad invi- superiora ad inferiora, et media ad invi- et inferiora ad superiora. et inferiora ad superiora.

cem, cem,

2. Item, Amor non movet nisi ad 2. Item, Amor non movet nisi ad diligendum ergo non ad providendum. diligendum ergo non ad providendum.

3. Item, Non videtur esse differentia 3. Item, Non videtur esse differentia inter intellectualem et animalem: quia inter intellectualem et animalem: quia intellectualis est animalis. intellectualis est animalis.

1 S AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christia- 1 S AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christia-

4. Item, Quis est naturalis amor? Vi- 4. Item, Quis est naturalis amor? Vi- detur, quod nullus quia dicit Augusti- detur, quod nullus quia dicit Augusti- nus, quod nihil amatum est nisi cogni- nus, quod nihil amatum est nisi cogni- tum sed natura non habet cognitionem: tum sed natura non habet cognitionem:

ergo nec amorem. ergo nec amorem.

3. Item, De quo amore loquitur Dio- 3. Item, De quo amore loquitur Dio- nysius? Constat enim, quod non omnia nysius? Constat enim, quod non omnia habcant charitatem : ergo non convenit habcant charitatem : ergo non convenit illa diffinitio charitati. illa diffinitio charitati.

ITEM, Objicitur de alia, quod est vin- ITEM, Objicitur de alia, quod est vin- culum et amicitia universitatis. culum et amicitia universitatis.

1. Contraria enim non se amant, sed 1. Contraria enim non se amant, sed magis odiunt, et non se compatiuntur in magis odiunt, et non se compatiuntur in eodem susceptibili. eodem susceptibili.

2. Item, Quæ est unitas insolubilis, 2. Item, Quæ est unitas insolubilis, qua copulantur ? Quæcumque enim com- qua copulantur ? Quæcumque enim com- ponuntur, solvi possunt, et in voluntate ponuntur, solvi possunt, et in voluntate et in natura. et in natura.

OBJICITUR etiam de sequenti: OBJICITUR etiam de sequenti:

1. Amor enim magis sonat passionem 1. Amor enim magis sonat passionem vel habitum, quam sonet naturalem vel habitum, quam sonet naturalem motum ergo male ponitur in genere motum ergo male ponitur in genere

motus. motus.

2. Item quæritur, Cum amor dicatur 2. Item quæritur, Cum amor dicatur de amore naturali, animali, intellectua- de amore naturali, animali, intellectua- li, et angelico, et divino, et gratuito, li, et angelico, et divino, et gratuito, utrum dicatur univoce vel æquivoce? utrum dicatur univoce vel æquivoce?

Ulterius quæritur de illa quam dat Ulterius quæritur de illa quam dat Apostolus de charitate. Quia illa magis Apostolus de charitate. Quia illa magis est ad propositum, et ultimo habita fuit, est ad propositum, et ultimo habita fuit, distinctione XXV. distinctione XXV.

Et quæritur primo, Cujusmodi finis di- Et quæritur primo, Cujusmodi finis di- catur charitas ? catur charitas ?

1. Finis enim est ad quem est motus, 1. Finis enim est ad quem est motus, et in quo quiescitur. Charitas autem est et in quo quiescitur. Charitas autem est a quo est motus præcepti : quia movet a quo est motus præcepti : quia movet ad implendum quod præcipitur : ergo ad implendum quod præcipitur : ergo ipsa potius est principium præcepti, quam ipsa potius est principium præcepti, quam

finis. finis.

2. Item, Charitas est radix boni, et a 2. Item, Charitas est radix boni, et a radice est motus incrementi et princi- radice est motus incrementi et princi- pium ergo potius debet esse principium, pium ergo potius debet esse principium, quam finis. quam finis.

3. Item, Cum ipsa etiam sit finis con- 3. Item, Cum ipsa etiam sit finis con- silii, quare ipsa potius diffinitur esse silii, quare ipsa potius diffinitur esse præcepti, quam consilii ? præcepti, quam consilii ?

na, cap. 3. na, cap. 3.

Quæst. Quæst.

IN III SENTENT. DIST. XXVII, B, ART. 4. IN III SENTENT. DIST. XXVII, B, ART. 4.

4. Item, Quid est dictu, De corde puro? 4. Item, Quid est dictu, De corde puro? Si dicas, de intellectu depurato: hoc ni- Si dicas, de intellectu depurato: hoc ni- hil est, quia charitas non est intellectus, hil est, quia charitas non est intellectus, sed potius affectus. Si autem dicas, quod sed potius affectus. Si autem dicas, quod accipitur ibi cor pro affectu tunc non accipitur ibi cor pro affectu tunc non convenit charitati soli, quia omnis virtus convenit charitati soli, quia omnis virtus est cordis puri. est cordis puri.

: :

5. Item, Fide purificatur cor, ut habe- 5. Item, Fide purificatur cor, ut habe- tur, Act. xv, 9' : ergo idem est dicere de tur, Act. xv, 9' : ergo idem est dicere de corde puro, et fide non ficta. Si dicas, corde puro, et fide non ficta. Si dicas, quod differunt sicut effectus et causa: quod differunt sicut effectus et causa: tunc ad minus est perversus ordo partium tunc ad minus est perversus ordo partium diffinitionis quia fide non ficta debet diffinitionis quia fide non ficta debet præponi cordi puro, sicut causa præcedit præponi cordi puro, sicut causa præcedit effectum. effectum.