IN III SENTENT. DIST. XXV, B, ART. 4. IN III SENTENT. DIST. XXV, B, ART. 4.

supponitur vel apponitur ex parte ado- supponitur vel apponitur ex parte ado- rantis, quia sit rite celebratum, et tunc rantis, quia sit rite celebratum, et tunc semper est verum: tamen nihil est ad semper est verum: tamen nihil est ad propositum, quia hoc credere quo cre- propositum, quia hoc credere quo cre- dere dicor hanc hostiam consecratam, dere dicor hanc hostiam consecratam, non est actus fidei, sed opinionis. non est actus fidei, sed opinionis.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

479 479

cite arctatur quilibet ad credendos arti- cite arctatur quilibet ad credendos arti- culos. culos.

super super

illud: illud:

5. Item, Ad Ephes. III, 9, 5. Item, Ad Ephes. III, 9, Quæ sit dispensatio mysterii absconditi Quæ sit dispensatio mysterii absconditi a sæculis in Deo, dicit Glossa: « Id est, a sæculis in Deo, dicit Glossa: « Id est, celati ab omnium sæculorum creaturis, celati ab omnium sæculorum creaturis, et existentis in sola notitia Dei. >> et existentis in sola notitia Dei. >>

6. Item, Per rationem sic: In demon- 6. Item, Per rationem sic: In demon- stratione scibilium contingit aliquid scire stratione scibilium contingit aliquid scire implicite in universali, quod tamen du- implicite in universali, quod tamen du- bium est in particulari: sicut scimus in bium est in particulari: sicut scimus in universali omnem triangulum habere universali omnem triangulum habere

An articulus arctat ad credendum expli- duobus rectis æquos tres angulos: et ta- An articulus arctat ad credendum expli- duobus rectis æquos tres angulos: et ta-

cite vel implicite? cite vel implicite?

Quarto quæritur, cum articulus dica- Quarto quæritur, cum articulus dica- tur eo quod arctat ad credendum, utrum tur eo quod arctat ad credendum, utrum arctat ad explicite credendum vel impli- arctat ad explicite credendum vel impli- cite? cite?

Videtur autem, quod ad implicite cre- Videtur autem, quod ad implicite cre- dendum, dendum,

1. Per auctoritatem: non enim tene- 1. Per auctoritatem: non enim tene- tur homo credere quod nullo modo in- tur homo credere quod nullo modo in- notuit intellectui quid est quod dicitur notuit intellectui quid est quod dicitur per sermonem, de quo supra habitum per sermonem, de quo supra habitum est, qui præcedit omne credibile: sed est, qui præcedit omne credibile: sed quod ignorant etiam Angeli, nullo modo quod ignorant etiam Angeli, nullo modo innotescit homini: sed, Isa. LXIII, 1: innotescit homini: sed, Isa. LXIII, 1: super illud, Quis est iste qui venit de super illud, Quis est iste qui venit de Edom dicit sic Glossa Hieronymi : Edom dicit sic Glossa Hieronymi : « Aperte declaratur, quod quidam An- « Aperte declaratur, quod quidam An- geli donec perficeretur mysterium incar- geli donec perficeretur mysterium incar- nationis, ad plenum non cognoverunt. » nationis, ad plenum non cognoverunt. » 2. Item, Ad Ephes. III, 10: Ut inno- 2. Item, Ad Ephes. III, 10: Ut inno- tescat principibus et potestatibus in cœ- tescat principibus et potestatibus in cœ- lestibus, etc. Igitur videtur, quod nec lestibus, etc. Igitur videtur, quod nec homo tenebatur illud scire explicite. homo tenebatur illud scire explicite.

3. Item, Chrysostomus in Homilia III 3. Item, Chrysostomus in Homilia III super Joannem : « Multum honorati su- super Joannem : « Multum honorati su- mus, quod nobiscum Angeli per Joan- mus, quod nobiscum Angeli per Joan- nis vocem didicerunt. » nis vocem didicerunt. »

4. Item, Super illud: Colligite quæ su- 4. Item, Super illud: Colligite quæ su- peraverunt fragmenta ne pereant', dicit peraverunt fragmenta ne pereant', dicit Glossa: « Fragmenta sunt sacra myste- Glossa: « Fragmenta sunt sacra myste- ria, quæ communis populus capere non ria, quæ communis populus capere non potest : » ergo videtur, quod non expli- potest : » ergo videtur, quod non expli-

1 Joan. vi, 12. 1 Joan. vi, 12.

men possum dubitare de hoc ligneo men possum dubitare de hoc ligneo triangulo, utrum habeat tres duobus triangulo, utrum habeat tres duobus rectis æquales: ergo multo magis hoc rectis æquales: ergo multo magis hoc fieri potest in fide, quæ tota est supra fieri potest in fide, quæ tota est supra rationem. rationem.

7. Item, Si diceretur articulus ideo ar- 7. Item, Si diceretur articulus ideo ar- ctare ad credendum, quia arctat expli- ctare ad credendum, quia arctat expli- cite, jam multi damnati essent et dam- cite, jam multi damnati essent et dam- narentur adhuc hodie, qui nesciunt ar- narentur adhuc hodie, qui nesciunt ar- ticulorum distinctionem. ticulorum distinctionem.

8. Præterea, Secundum hoc etiam alia 8. Præterea, Secundum hoc etiam alia quam articuli arctarent ad credendum: quam articuli arctarent ad credendum: quia ita dicitur, ad Hebr. x1, 3: Fide in- quia ita dicitur, ad Hebr. x1, 3: Fide in- telligimus aptata esse sæcula verbo Dei, telligimus aptata esse sæcula verbo Dei, ut ex invisibilibus visibilia fierent. ut ex invisibilibus visibilia fierent.

sunt sunt

9. Item, Fide Moyses, natus, occulta- 9. Item, Fide Moyses, natus, occulta- tus est tribus mensibus, etc. Et, Fide tus est tribus mensibus, etc. Et, Fide Rahab meretrix non perit cum incredu- Rahab meretrix non perit cum incredu- lis, et hujusmodi multa quæ non lis, et hujusmodi multa quæ non articuli, et tamen sub fide tamquam articuli, et tamen sub fide tamquam consequentia fidem accipiuntur. Ergo consequentia fidem accipiuntur. Ergo videtur, quod non arctetur aliquis ad ex- videtur, quod non arctetur aliquis ad ex- plicite credendum. plicite credendum.

10. Præterea, Hoc dicitur in Littera in 10. Præterea, Hoc dicitur in Littera in secunda parte istius distinctionis. secunda parte istius distinctionis.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Dicit Boetius, quod malum non 1. Dicit Boetius, quod malum non evitatur nisi cognitum: sed quilibet te- evitatur nisi cognitum: sed quilibet te- netur vitare infidelitatem contra quem- netur vitare infidelitatem contra quem- libet articulum: ergo tenetur explicite libet articulum: ergo tenetur explicite scire quemlibet. scire quemlibet.

2. Item, Ad Galat. v, 3: Testificor 2. Item, Ad Galat. v, 3: Testificor autem rursus omni homini circumci- autem rursus omni homini circumci- denti se, quoniam debitor est universæ denti se, quoniam debitor est universæ

2 Ad Hebr. x1, 23 et 31. 2 Ad Hebr. x1, 23 et 31.

Sed contra. Sed contra.

480 480

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

legis faciendæ. Ergo a simili suscipienti legis faciendæ. Ergo a simili suscipienti fidem necessarium est credere universos fidem necessarium est credere universos articulos explicite. articulos explicite.

3. Item, Si sufficeret implicite credere 3. Item, Si sufficeret implicite credere omnipotentem et redimentem quocum- omnipotentem et redimentem quocum- que vellet modo, tunc omnes Philoso- que vellet modo, tunc omnes Philoso- phi et multi hæretici habuissent fidem phi et multi hæretici habuissent fidem implicitam sed hoc falsum est: ergo implicitam sed hoc falsum est: ergo exigitur fides explicita. exigitur fides explicita.

4. Item, Levit. xiv, 12, de emunda- 4. Item, Levit. xiv, 12, de emunda- tione leprosi dicitur: Offeret, scilicet pro tione leprosi dicitur: Offeret, scilicet pro emundatione sua olei sextarium : et emundatione sua olei sextarium : et dicit Glossa, quod sextarium olei est dicit Glossa, quod sextarium olei est mensura fidei, in qua si plus est, effun- mensura fidei, in qua si plus est, effun- ditur si minus, deficit: ergo tenetur ditur si minus, deficit: ergo tenetur

offerre totam mensuram articulorum. offerre totam mensuram articulorum.

5. Item, Deuter. xxvi, 8, præcipitur 5. Item, Deuter. xxvi, 8, præcipitur Moysi, quod lucide et aperte legem scri- Moysi, quod lucide et aperte legem scri- bat super lapides 1 : et dicit Glossa, quod bat super lapides 1 : et dicit Glossa, quod lapides sunt laici: ergo lucide et distin- lapides sunt laici: ergo lucide et distin- cte tenentur credere articulos. cte tenentur credere articulos.

6. Item, Fides est ex auditu: auditus 6. Item, Fides est ex auditu: auditus autem per verbum Christi, ut dicitur, ad autem per verbum Christi, ut dicitur, ad Roman. x, 17. Auditus autem omnia Roman. x, 17. Auditus autem omnia explicat, et similiter verbum Dei nihil explicat, et similiter verbum Dei nihil implicite proponit: ergo videtur, quod implicite proponit: ergo videtur, quod fideles etiam explicite debent credere. fideles etiam explicite debent credere.

7. Item, Nos videmus, quod laici ca- 7. Item, Nos videmus, quod laici ca- piuntur et examinantur de articulis fidei piuntur et examinantur de articulis fidei occultissimis et si inveniuntur aberrare occultissimis et si inveniuntur aberrare et nescire, relinquuntur pro hæreticis : et nescire, relinquuntur pro hæreticis : ergo videtur, quod tenentur explicite ergo videtur, quod tenentur explicite scire et credere. scire et credere.

8. Item, Ponamus aliquam vetulam 8. Item, Ponamus aliquam vetulam simplicem et piam habentem reveren- simplicem et piam habentem reveren- tiam ad suum pastorem de quo nihil tiam ad suum pastorem de quo nihil mali scit, audire ab ipso suo pastore hæ- mali scit, audire ab ipso suo pastore hæ- resim, et credere, ideo quia putat esse resim, et credere, ideo quia putat esse credendum quidquid ille dicit: numquid credendum quidquid ille dicit: numquid dicemus eam damnari si moritur in tali dicemus eam damnari si moritur in tali statu vel si comprehenditur, numquid statu vel si comprehenditur, numquid erit cremanda pro hæretica? Videtur, erit cremanda pro hæretica? Videtur, quod non quia ignorantia excusat a quod non quia ignorantia excusat a toto. Si autem dicas, quod sic: ergo ipsa toto. Si autem dicas, quod sic: ergo ipsa tenebitur scire articulos explicite, etiam tenebitur scire articulos explicite, etiam indocta ab alio: quia si doceri debet, a indocta ab alio: quia si doceri debet, a proprio pastore doceri eam oportebit. proprio pastore doceri eam oportebit.

* Deuter XXVII, 8: Et scribes super lapides * Deuter XXVII, 8: Et scribes super lapides

9. Item, Charitas est de diligendo Deo 9. Item, Charitas est de diligendo Deo et proximo et oportet cognoscere dis- et proximo et oportet cognoscere dis- tincte utrumque: ergo cum similiter se tincte utrumque: ergo cum similiter se habeat fides ad articulos, videtur quod habeat fides ad articulos, videtur quod fides distincte debet scire articulos. fides distincte debet scire articulos.

SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod neque ante adventum, neque post, sine neque ante adventum, neque post, sine revelatione divina et doctrina tenetur revelatione divina et doctrina tenetur explicite scire articulos, sed implicite, explicite scire articulos, sed implicite, sed hoc supposito certissime nihil dubi- sed hoc supposito certissime nihil dubi- tandum, quod revelatio sit Ecclesiæ, et tandum, quod revelatio sit Ecclesiæ, et semper facta est Ecclesiæ: et quicumque semper facta est Ecclesiæ: et quicumque tales sunt illi vocantur majores, quia ab tales sunt illi vocantur majores, quia ab illis alii sunt instruendi et hoc aliter fit illis alii sunt instruendi et hoc aliter fit modo, aliter antiquitus. Antiquitus enim modo, aliter antiquitus. Antiquitus enim fiebat ad manifestationem articulorum fiebat ad manifestationem articulorum illa revelatio, sed modo fit ad expositio- illa revelatio, sed modo fit ad expositio- nem eorum, quia omnes sunt declarati nem eorum, quia omnes sunt declarati quos oportet credi. Simplices igitur ante quos oportet credi. Simplices igitur ante adventum et simplices post adventum, adventum et simplices post adventum, non tenentur scire explicite, sed nec im- non tenentur scire explicite, sed nec im- plicite, nisi in quantum docti sunt a ma- plicite, nisi in quantum docti sunt a ma- joribus, et intellectu per doctrinam per- joribus, et intellectu per doctrinam per- cipere potuerunt: sed illi qui præcesse- cipere potuerunt: sed illi qui præcesse- runt, minus tenebantur propter doctri- runt, minus tenebantur propter doctri- nam umbrosam quæ tunc erat: isti au- nam umbrosam quæ tunc erat: isti au- tem plus propter doctrinam veritatis tem plus propter doctrinam veritatis apertam. apertam.

Solut Solut

DICENDUM ergo ad primum quod con- Ad objed DICENDUM ergo ad primum quod con- Ad objed tra hoc objicitur, quod Boetius dicit tra hoc objicitur, quod Boetius dicit verum : sed est cognitio duplex, scilicet verum : sed est cognitio duplex, scilicet explicita, et implicita: non enim oportet explicita, et implicita: non enim oportet me cognoscere omne malum in particu- me cognoscere omne malum in particu- lari, sed tantum ipsum sub consilio lari, sed tantum ipsum sub consilio sapientis, scilicet si aliquod occurrat sapientis, scilicet si aliquod occurrat incertum an sit malum, recurram ad sa- incertum an sit malum, recurram ad sa- pientem, et judicio illius vitabo. Ita in pientem, et judicio illius vitabo. Ita in fide si nova doctrina proponatur, recur- fide si nova doctrina proponatur, recur- ram ad sacerdotem, et judicio illius cre- ram ad sacerdotem, et judicio illius cre- dam, vel non credam. dam, vel non credam.

AD ALIUD dicendum, quod debitor est Ad object. AD ALIUD dicendum, quod debitor est Ad object. universæ fidei implicite, ita quod nihil universæ fidei implicite, ita quod nihil omnium discredat. omnium discredat.

AD ALIUD dicendum, quod Philosophi Adobject, AD ALIUD dicendum, quod Philosophi Adobject, et hæretici non crediderunt implicite, quia et hæretici non crediderunt implicite, quia discrediderunt: implicite autem credens, discrediderunt: implicite autem credens,

omnia verba legis hujus plane et lucide. omnia verba legis hujus plane et lucide.

Ad object. 1. Ad object. 1.

Adobe t Adobe t

Ad object 6 Ad object 6

IN III SENTENT. DIST. XXV, B, ART. 5. IN III SENTENT. DIST. XXV, B, ART. 5.

481 481

nullum discredit articulum, licet explicite si est de aperto articulo qui in Ecclesia nullum discredit articulum, licet explicite si est de aperto articulo qui in Ecclesia

nesciat. nesciat.

AD ALIUD dicendum, quod mensura im- AD ALIUD dicendum, quod mensura im- pletur non discredendo aliquem, ut dictum pletur non discredendo aliquem, ut dictum

est. est.

AD ALIUD dicendum, quod hoc cautum AD ALIUD dicendum, quod hoc cautum est ut sæpe et lucide explanetur laicis : est ut sæpe et lucide explanetur laicis : sed hoc potest fieri modo in tempore gra- sed hoc potest fieri modo in tempore gra- tiæ et tamen quia hebetem sensum ha- tiæ et tamen quia hebetem sensum ha- bent, non tenentur ita explicite intellige- bent, non tenentur ita explicite intellige- re sicut explanatur eis: quia ipsi reci- re sicut explanatur eis: quia ipsi reci- piunt explanationem secundum suam po- piunt explanationem secundum suam po- testatem intelligendi, et non secundum testatem intelligendi, et non secundum voluntatem explanantis. Ante adventum voluntatem explanantis. Ante adventum autem non poterat fieri nisi prout tempus autem non poterat fieri nisi prout tempus tunc permisit, scilicet in umbra et ty- tunc permisit, scilicet in umbra et ty- po et illi minus tenebantur, quam po et illi minus tenebantur, quam

isti. isti.

AD ALIUD dicendum, quod licet fides AD ALIUD dicendum, quod licet fides distincte in auditu recipiatur, tamen a distincte in auditu recipiatur, tamen a simplici id quod auditur, non intelligi- simplici id quod auditur, non intelligi- tur, nisi sub involuto, et non distincte, tur, nisi sub involuto, et non distincte, sicut prius dictum est. sicut prius dictum est.

: :

hoc hoc

Ad object 7 AD ALIUD dicendum, quod non relin- Ad object 7 AD ALIUD dicendum, quod non relin- quentur laici pro hæreticis, propter illud quentur laici pro hæreticis, propter illud quod non distinguere sciunt quosdam quod non distinguere sciunt quosdam articulos sed quia pertinaciter eis con- articulos sed quia pertinaciter eis con- tradicunt, quando exponuntur eis tradicunt, quando exponuntur eis enim fieri non posset nisi jam infidelita- enim fieri non posset nisi jam infidelita- tem ab hæreticis recepissent contra arti- tem ab hæreticis recepissent contra arti- culum si enim ideo comburerentur, quia culum si enim ideo comburerentur, quia nesciunt distinguere articulos vel expli- nesciunt distinguere articulos vel expli- care, ipsi inquisitores comburendi es- care, ipsi inquisitores comburendi es- sent, quia nec ipsi multum bene sciunt. sent, quia nec ipsi multum bene sciunt. Ad object 8. AD ALIUD dicendum, quod ibi dubie in Ad object 8. AD ALIUD dicendum, quod ibi dubie in casu illo respondent Doctores: sed tamen casu illo respondent Doctores: sed tamen omnes concordant, quod mortaliter pec- omnes concordant, quod mortaliter pec- cant discredendo articulum pertinaciter. cant discredendo articulum pertinaciter. Si autem dubitat parata emendare, di- Si autem dubitat parata emendare, di- cunt quod est tentatio humana. Unde cunt quod est tentatio humana. Unde quidam dicunt, quod si fecerit pietatis quidam dicunt, quod si fecerit pietatis operibus insistendo, quidquid poterit, operibus insistendo, quidquid poterit, Deus illam illuminabit, quod non sit illi Deus illam illuminabit, quod non sit illi sacerdoti credendum in tali doctrina. Si sacerdoti credendum in tali doctrina. Si autem non fecerit quidquid potest, tunc autem non fecerit quidquid potest, tunc sibi causam suæ cæcitatis imputet. Sed sibi causam suæ cæcitatis imputet. Sed quia hæc responsio super incertum fun- quia hæc responsio super incertum fun- datur, cujus nullam possumus invenire datur, cujus nullam possumus invenire rationem ideo alii aliter dicunt, quod rationem ideo alii aliter dicunt, quod

XXVIII XXVIII

solemnizatur, tunc debet examinare apud solemnizatur, tunc debet examinare apud alios, utrum ita dicatur communiter : alios, utrum ita dicatur communiter : quia fides non est unius, sed communis: quia fides non est unius, sed communis: et tunc instrui potest : si autem est de et tunc instrui potest : si autem est de occulto aliquo, ut fornicationem non esse occulto aliquo, ut fornicationem non esse peccatum, vel corpus Christi non esse in peccatum, vel corpus Christi non esse in altari, sed significari: non debet hoc re- altari, sed significari: non debet hoc re- cipere quod supra vires suas est, nisi sub cipere quod supra vires suas est, nisi sub conditione, si hoc credat universalis Ec- conditione, si hoc credat universalis Ec- clesia, et debet remanere in fide implici- clesia, et debet remanere in fide implici- ta, præcipue cum est de corpore Christi, ta, præcipue cum est de corpore Christi, quia de fornicatione etiam turpitudo ac- quia de fornicatione etiam turpitudo ac- tus satis ostendit ei, quod mortale pecca- tus satis ostendit ei, quod mortale pecca- tum est. Tamen iste casus sæpius in con- tum est. Tamen iste casus sæpius in con- fessionibus occurrit propter libidinem fessionibus occurrit propter libidinem sacerdotum, hoc quibusdam mulieribus sacerdotum, hoc quibusdam mulieribus persuadentium. persuadentium.

AD ULTIMUM dicendum, quod non est Ad object. 9. AD ULTIMUM dicendum, quod non est Ad object. 9. simile de charitate : quia charitas non simile de charitate : quia charitas non quærit rationem, sed objectum tantum : quærit rationem, sed objectum tantum : et non distinguit, quia non diligit pro- et non distinguit, quia non diligit pro- ximum nisi materialiter: fides autem ximum nisi materialiter: fides autem permixta est cuidam cognitioni et in- permixta est cuidam cognitioni et in- tellectui et ad illum non omnes suffi- tellectui et ad illum non omnes suffi- ciunt. ciunt.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An et quomodo fides potest crescere ? An et quomodo fides potest crescere ?

Deinde quæritur de his quæ dicuntur in Deinde quæritur de his quæ dicuntur in Littera, ibi, A, in initio : « Fides quidem Littera, ibi, A, in initio : « Fides quidem magna dicitur cognitione, etc. » magna dicitur cognitione, etc. »

1. Hoc enim videtur esse contra præde- 1. Hoc enim videtur esse contra præde- terminata, ubi dictum est, quod non cre- terminata, ubi dictum est, quod non cre- scit quantitate articulorum. scit quantitate articulorum.

2. Præterea, Penes quid attenditur nu- 2. Præterea, Penes quid attenditur nu- merus istius quantitatis fidei ? merus istius quantitatis fidei ?

3. Item, Numquid concedendum est 3. Item, Numquid concedendum est æqualiter esse magnam fidem in omnibus æqualiter esse magnam fidem in omnibus articulis, vel non ? Videtur, quod non : articulis, vel non ? Videtur, quod non : quia quidam articulus est de deitate, et quia quidam articulus est de deitate, et quidam de humanitate: et major est quidam de humanitate: et major est deitas, quam humanitas : ergo major deitas, quam humanitas : ergo major

31 31

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

482 482

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est articulus de deitate, quam de huma- est articulus de deitate, quam de huma- nitate. nitate.

Item, Videtur quod aliquid traditum sit Item, Videtur quod aliquid traditum sit quod non est articulus, quod maximum quod non est articulus, quod maximum et difficillimum est ad credendum, ut cor- et difficillimum est ad credendum, ut cor- pus Christi esse ex transubstantiatione pus Christi esse ex transubstantiatione panis et vini. Ergo videtur, quod fides non panis et vini. Ergo videtur, quod fides non tantum magna sit articulorum quantitate, tantum magna sit articulorum quantitate, sed etiam aliorum, quæ non sunt articuli, sed etiam aliorum, quæ non sunt articuli, sed adjuncta articulis. sed adjuncta articulis.

ULTERIUS quæritur hic, Si corpus Chri- ULTERIUS quæritur hic, Si corpus Chri- sti esse in altari non est articulus, sub sti esse in altari non est articulus, sub quo continetur sicut adjunctum princi- quo continetur sicut adjunctum princi- pali? pali?

1. Videtur, quod sub omnipotentia fa- 1. Videtur, quod sub omnipotentia fa- ciente omnia quia dicit Ambrosius qua- ciente omnia quia dicit Ambrosius qua- si rationem reddens : « Quomodo esse si rationem reddens : « Quomodo esse possit, quod magnum non est si sermo possit, quod magnum non est si sermo Christi naturam panis in corpus suum Christi naturam panis in corpus suum convertit, qui de nihilo omnia crea- convertit, qui de nihilo omnia crea- vit ? » vit ? »

Item, Videtur quod adjungitur articulo Item, Videtur quod adjungitur articulo passionis quia ita dixit Apostolus, I ad passionis quia ita dixit Apostolus, I ad Corinth. x1, 26 : Quotiescumque mandu- Corinth. x1, 26 : Quotiescumque mandu- cabitis panem hunc, et calicem bibetis, cabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis, donec ve- mortem Domini annuntiabitis, donec ve- niat. Et ipse Dominus, Luc. xx11, 19: niat. Et ipse Dominus, Luc. xx11, 19: Hoc facite in meam commemoratio- Hoc facite in meam commemoratio-

nem. nem.

2. Sed videtur adhuc, quod reducatur 2. Sed videtur adhuc, quod reducatur ad illum, « Sanctam Ecclesiam Catholi- ad illum, « Sanctam Ecclesiam Catholi- cam, Sanctorum communionem: » quia cam, Sanctorum communionem: » quia ille panis collectus de multis granis pu- ille panis collectus de multis granis pu- rissimis, signat unitatem Ecclesiæ colle- rissimis, signat unitatem Ecclesiæ colle- ctam de personis fidelium, ut dicit Apo- ctam de personis fidelium, ut dicit Apo- stolus et Augustinus. Item, Hoc videtur stolus et Augustinus. Item, Hoc videtur ostendere nomen quia latine commu- ostendere nomen quia latine commu- nio, Græce synaxis vocatur, eo quod nio, Græce synaxis vocatur, eo quod communicat in pane vitæ fidelis. communicat in pane vitæ fidelis.

SOLUTIO. Dicendum, quod quantitas SOLUTIO. Dicendum, quod quantitas articuli non dicitur hic quoad numerum, articuli non dicitur hic quoad numerum, qui crescat, vel decrescat : sed potius qui crescat, vel decrescat : sed potius quoad quantitatem dignitatis, quam qui- quoad quantitatem dignitatis, quam qui- libet habet, per hoc quod subjicitur ei libet habet, per hoc quod subjicitur ei prima veritas: nec Magister hic enume- prima veritas: nec Magister hic enume-

1 Ad Roman x, 10. 1 Ad Roman x, 10.

rat, quod in omnibus his crescat : sed ad rat, quod in omnibus his crescat : sed ad ostendendum in quibus crescit, et in qui- ostendendum in quibus crescit, et in qui- bus non crescit. bus non crescit.

AD ALIUD dicendum, quod ista sumun- AD ALIUD dicendum, quod ista sumun- tur penes quatuor quæ sunt in fide. Est tur penes quatuor quæ sunt in fide. Est enim fides considerata in se et sic dici- enim fides considerata in se et sic dici- tur magna articulorum quantitate : quia tur magna articulorum quantitate : quia magni sunt, qui nihil habent nisi hone- magni sunt, qui nihil habent nisi hone- stum, verum, et divinum : et sic non stum, verum, et divinum : et sic non est de legibus aliarum nationum quæ est de legibus aliarum nationum quæ credunt turpia, falsa, et dæmoniaca. Ex credunt turpia, falsa, et dæmoniaca. Ex parte autem credentis fides est in corde, parte autem credentis fides est in corde, et in confessione oris, sicut dicit Aposto- et in confessione oris, sicut dicit Aposto- lus Corde creditur ad justitiam, ore lus Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem ¹. Ex par- autem confessio fit ad salutem ¹. Ex par- te cordis quoad intellectum et affectum. te cordis quoad intellectum et affectum. Secundum intellectum crescit cognitione, Secundum intellectum crescit cognitione, et secundum affectum devotione: penes et secundum affectum devotione: penes confessionem autem constantia prædica- confessionem autem constantia prædica- tionis et audacia confitendi coram regibus tionis et audacia confitendi coram regibus et principibus. et principibus.

AD ALIUD dicendum, quod quoad sub- AD ALIUD dicendum, quod quoad sub- jectum articulorum, quod est prima veri- jectum articulorum, quod est prima veri- tas : et quoad movens ad credendum, tas : et quoad movens ad credendum, quod iterum est prima veritas : et quoad quod iterum est prima veritas : et quoad finem, qui iterum est eadem veritas: finem, qui iterum est eadem veritas: æqualis est fides in omnibus articulis: æqualis est fides in omnibus articulis: sed quoad hoc penes quod attenditur ar- sed quoad hoc penes quod attenditur ar- ticulorum diversitas, quod est quasi con- ticulorum diversitas, quod est quasi con- notatum in quo veritas hoc modo et non notatum in quo veritas hoc modo et non alio exprimitur, meo judicio non est alio exprimitur, meo judicio non est æqualis et hoc dupliciter. Quidam æqualis et hoc dupliciter. Quidam enim dignioribus exprimuntur quam alii, enim dignioribus exprimuntur quam alii, ut probat objectio. Quidam autem minus ut probat objectio. Quidam autem minus repugnant rationi, quam alii, et ideo in repugnant rationi, quam alii, et ideo in illis fides minor est : sicut major est fides illis fides minor est : sicut major est fides in Deum esse trinum et unum, quam in in Deum esse trinum et unum, quam in unum Deum esse. unum Deum esse.

Ad Ad

Ad 3. Ad 3.

AD ALIUD dicendum, quod corpus Chri- Ad qu AD ALIUD dicendum, quod corpus Chri- Ad qu sti esse in altari, et fieri de pane et vino, sti esse in altari, et fieri de pane et vino, meo judicio adjungitur passioni: quia meo judicio adjungitur passioni: quia eadem hostia nunc immolatur, quæ tunc eadem hostia nunc immolatur, quæ tunc immolabatur : et ibi ejus memoria ite- immolabatur : et ibi ejus memoria ite- ratur, quod semel pro omnibus factum ratur, quod semel pro omnibus factum

est. est.

AD ID autem quod objicitur de omnipo- Ad AD ID autem quod objicitur de omnipo- Ad

tentia, dicendum tentia, dicendum

IN III SENTENT. DIST. XXV, C. IN III SENTENT. DIST. XXV, C. quod omnipotentia quod omnipotentia quodammodo est probatio omnium arti- quodammodo est probatio omnium arti- culorum unde etiam Angelus articulum culorum unde etiam Angelus articulum incarnationis ad beatam Virginem sic incarnationis ad beatam Virginem sic probavit dicens: Quia non erit impossi- probavit dicens: Quia non erit impossi- bile apud Deum omne verbum : et ideo bile apud Deum omne verbum : et ideo illa objectio non concludit. illa objectio non concludit.

483 483

AD ALIUD dicendum, quod communio AD ALIUD dicendum, quod communio Sanctorum est effectus illius sacramenti, Sanctorum est effectus illius sacramenti, et non reducitur ad ipsum ut adjunctum et non reducitur ad ipsum ut adjunctum sibi, et ideo dicitur communio, sed quia sibi, et ideo dicitur communio, sed quia sacramentum est similitudo ejus cujus est sacramentum est similitudo ejus cujus est causa ideo etiam habet simile aliquid causa ideo etiam habet simile aliquid cum illa. cum illa.

Ad 2. Ad 2.

C. Quæ ante adventum Christi de mediatore credere sufficiebant. C. Quæ ante adventum Christi de mediatore credere sufficiebant.

Sed quæritur, Cum sine fide mediatoris antiquis non fuerit salus, sicut Sed quæritur, Cum sine fide mediatoris antiquis non fuerit salus, sicut nec modernis utrum oportuerit illos credere omnia illa de mediatore, nec modernis utrum oportuerit illos credere omnia illa de mediatore, quæ nunc credimus? Quibusdam videtur, quod suffecerit illis quatuor quæ nunc credimus? Quibusdam videtur, quod suffecerit illis quatuor tantum credere, scilicet nativitatem, mortem, resurrectionem, adventum tantum credere, scilicet nativitatem, mortem, resurrectionem, adventum ad judicium: quod ex præmissis verbis Augustini colligunt, ubi ista qua- ad judicium: quod ex præmissis verbis Augustini colligunt, ubi ista qua- tuor posuit. Aliis autem videtur habita fide Trinitatis, id de mysterio in- tuor posuit. Aliis autem videtur habita fide Trinitatis, id de mysterio in- carnationis fidei suffecisse, ut Dei Filius crederetur nasciturus de homine, carnationis fidei suffecisse, ut Dei Filius crederetur nasciturus de homine, et judicaturus: qui de Joanne Baptista documentum hujus rei assumunt, et judicaturus: qui de Joanne Baptista documentum hujus rei assumunt, qui de morte Christi et descensu ad inferos in Evangelio dubitasse videtur, qui de morte Christi et descensu ad inferos in Evangelio dubitasse videtur, secundum expositionem Gregorii 2, quando interrogavit per discipulos: secundum expositionem Gregorii 2, quando interrogavit per discipulos: Tu es qui venturus es, an alium exspectamus ³ ? Quasi diceret: Es tu per Tu es qui venturus es, an alium exspectamus ³ ? Quasi diceret: Es tu per teipsum descensurus ad infernum, an alium ad hæc sacrainenta missu- teipsum descensurus ad infernum, an alium ad hæc sacrainenta missu- rus es? Quidam tamen dicunt eum non dubitasse de ignorantia, sed de rus es? Quidam tamen dicunt eum non dubitasse de ignorantia, sed de pietate, id est, dubitare se ostendisse: non quia ignoraverit, sed pietatis pietate, id est, dubitare se ostendisse: non quia ignoraverit, sed pietatis affectu compassum esse Christo, et ejus humilitatem admirando insi- affectu compassum esse Christo, et ejus humilitatem admirando insi-

nuasse. nuasse.

3 3

1 Luc. 1, 37. 1 Luc. 1, 37.

2 S. GREGORIUS, Homil. VI. 2 S. GREGORIUS, Homil. VI.

3 Matth. x1, 3; Luc. VII, 19. 3 Matth. x1, 3; Luc. VII, 19.

Quæst. 1. Quæst. 1.

Quæst 2. Quæst 2.

Qnæst 3. Qnæst 3.

Solutio. Solutio. Ad quæst. Ad quæst. 1 et 3 1 et 3

484 484

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An antiqui tenebantur de mediatore cre- An antiqui tenebantur de mediatore cre- dere omnia quæ nunc credimus, aut dere omnia quæ nunc credimus, aut sufficiebat eis credere quatuor tantum, sufficiebat eis credere quatuor tantum, scilicet nativitatem, mortem, resurre- scilicet nativitatem, mortem, resurre- ctionem, et adventum ad judicium ? ctionem, et adventum ad judicium ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, circa initium : « Quibusdam vide- ibi, C, circa initium : « Quibusdam vide- tur, quod sufficeret illis quatuor credere, tur, quod sufficeret illis quatuor credere, scilicet nativitatem, mortem, resurrectio- scilicet nativitatem, mortem, resurrectio- nem, et adventum ad judicium, etc. » nem, et adventum ad judicium, etc. »

Videtur enim una ratio de omnibus Videtur enim una ratio de omnibus esse: ergo secundum omnes poterant esse: ergo secundum omnes poterant credere implicite vel secundum nullum. credere implicite vel secundum nullum.

2. ITEM quæritur, Utrum nunc etiam 2. ITEM quæritur, Utrum nunc etiam isti quatuor debent magis explicite credi isti quatuor debent magis explicite credi a simplicibus, quam alii ? a simplicibus, quam alii ?

3. Item quæritur, Quare illi potius, 3. Item quæritur, Quare illi potius, quam alii ? quam alii ?

AD HOC dicendum, quod ex quo fuit AD HOC dicendum, quod ex quo fuit morbus, ad salutem exigebatur morbi morbus, ad salutem exigebatur morbi cognitio, et per consequens liberatoris cognitio, et per consequens liberatoris nativitas et ideo exigebatur credulitas nativitas et ideo exigebatur credulitas adventus liberatoris, meo judicio, impli- adventus liberatoris, meo judicio, impli- cite sine specificatione modi, nisi in illis cite sine specificatione modi, nisi in illis quibus data fuit de speciali modo revela- quibus data fuit de speciali modo revela- tio vel qui doctrinam ab illis receperunt. tio vel qui doctrinam ab illis receperunt. Præsentia autem liberatoris non poterat Præsentia autem liberatoris non poterat esse liberatio, ut supra probatum est, esse liberatio, ut supra probatum est, nisi per satisfactionem pro nobis et ideo nisi per satisfactionem pro nobis et ideo implicite exigebatur credulitas mortis implicite exigebatur credulitas mortis implicita. Satisfactione autem credita, implicita. Satisfactione autem credita, exigebatur necessario, ut consequens per exigebatur necessario, ut consequens per effectum, restitutio beatitudinis perditæ effectum, restitutio beatitudinis perditæ quæ fit, implicite credendo resurrectio- quæ fit, implicite credendo resurrectio- nem, et poenam tantam salutem contem- nem, et poenam tantam salutem contem- nentium, quæ fit ulterius per adventum nentium, quæ fit ulterius per adventum ad judicium. Quia igitur isti quatuor con- ad judicium. Quia igitur isti quatuor con-

sequenter se habent circa redemptio- sequenter se habent circa redemptio- nem ideo istos quatuor amplius cre- nem ideo istos quatuor amplius cre- dere oportuit. dere oportuit.

Et per hoc patet solutio ad primum et Et per hoc patet solutio ad primum et tertium. tertium.

AD SECUNDUM dicendum, quod etiam AD SECUNDUM dicendum, quod etiam modo, quia ista solemnizantur et fre- modo, quia ista solemnizantur et fre- quentius prædicantur, meo judicio, in eo quentius prædicantur, meo judicio, in eo qui fuit aliquo tempore Christianus, exi- qui fuit aliquo tempore Christianus, exi- gitur ut isti quatuor explicite credantur, gitur ut isti quatuor explicite credantur, et non sufficit fides implicite, nisi forte et non sufficit fides implicite, nisi forte in aliquo adulto noviter converso. in aliquo adulto noviter converso.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An verum sit Joannem dubitasse de de. An verum sit Joannem dubitasse de de. scensu Christi ad inferos secundum scensu Christi ad inferos secundum expositionem Gregorii. expositionem Gregorii.

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, circa medium: « Qui de Joanne ibi, C, circa medium: « Qui de Joanne Baptista documentum hujus rei assu- Baptista documentum hujus rei assu- munt, etc. » munt, etc. »

Hæc enim opinio videtur esse hære- Hæc enim opinio videtur esse hære- tica: tica:

1. Quoad hoc quod in symbolo expri- 1. Quoad hoc quod in symbolo expri- matur in parte articuli quem posuit Tho- matur in parte articuli quem posuit Tho- mas, « Descendit ad inferos, tertia die mas, « Descendit ad inferos, tertia die resurrexit a mortuis. » resurrexit a mortuis. »

2. Item, Anselmus in libro de Pro- 2. Item, Anselmus in libro de Pro- cessione Spritus sancti dicit, quod « ne- cessione Spritus sancti dicit, quod « ne- cessarium ad salutem est credere de- cessarium ad salutem est credere de- scensum ad inferos. » scensum ad inferos. »

Ad qua Ad qua

3. Item, Omnes expositores, præter 3. Item, Omnes expositores, præter solum Gregorium, concorditer dicunt, solum Gregorium, concorditer dicunt, quod Joannes de hoc non dubitavit pro quod Joannes de hoc non dubitavit pro se, sed gessit morem discipulis inviden- se, sed gessit morem discipulis inviden- tibus Christo, et dubitantibus. Et hoc tibus Christo, et dubitantibus. Et hoc apparet quia de hoc Dominus nihil re- apparet quia de hoc Dominus nihil re- spondit, si per se, vel per alium descen- spondit, si per se, vel per alium descen- surus esset ad inferos: sed potius osten- surus esset ad inferos: sed potius osten- dit discipulis argumenta suæ deitatis. Et dit discipulis argumenta suæ deitatis. Et hoc accipitur etiam ex Joanne, ubi mul- hoc accipitur etiam ex Joanne, ubi mul- tis persuasionibus ostendit Joannes dis- tis persuasionibus ostendit Joannes dis- cipulis, qualiter ipse minui deberet, Chri- cipulis, qualiter ipse minui deberet, Chri-

So'uti. So'uti.

IN III SENTENT. DIST. XXV, D. IN III SENTENT. DIST. XXV, D.

stus autem crescere: quia qui de cœlo stus autem crescere: quia qui de cœlo venit, super omnes est¹. venit, super omnes est¹.

SOLUTIO. Ego puto, quod temeritas sit SOLUTIO. Ego puto, quod temeritas sit dicere Joannem dubitasse, et initium dicere Joannem dubitasse, et initium hæresis Manichæorum, qui dicunt eum hæresis Manichæorum, qui dicunt eum dubitasse, et ideo eum esse damnatum : dubitasse, et ideo eum esse damnatum :

485 485

unde excuso Gregorium dicentem hoc unde excuso Gregorium dicentem hoc quod potuit dubitare de modo descensus quod potuit dubitare de modo descensus propter discipulos, qui non potuit dubi- propter discipulos, qui non potuit dubi- tare de hoc propter seipsum : et ideo mi- tare de hoc propter seipsum : et ideo mi- sit moriturus discipulos æmulos Christi, sit moriturus discipulos æmulos Christi, ut visu confunderentur, et Christo ad- ut visu confunderentur, et Christo ad- hærerent. hærerent.

D. De fide Cornelii. D. De fide Cornelii.

Solet etiam quæri de Cornelio, Utrum fidem incarnationis habuerit, cum Solet etiam quæri de Cornelio, Utrum fidem incarnationis habuerit, cum dictum est ei per Angelum: Acceptæ sunt eleemosynæ tuæ, et exauditæ dictum est ei per Angelum: Acceptæ sunt eleemosynæ tuæ, et exauditæ sunt orationes tuæ 2 ? Si enim fidem incarnationis non habebat, tunc ergo sunt orationes tuæ 2 ? Si enim fidem incarnationis non habebat, tunc ergo sine fide incarnationis erat ei justitia: quia de illo scriptum est, quod sine fide incarnationis erat ei justitia: quia de illo scriptum est, quod justus erat et timens Deum ³. Si vero fidem incarnationis habebat, ad quid justus erat et timens Deum ³. Si vero fidem incarnationis habebat, ad quid ergo missus est ad eum Petrus ? Sane dici potest eum sicut fidem unitatis, ergo missus est ad eum Petrus ? Sane dici potest eum sicut fidem unitatis, ita et incarnationis habuisse de revelatione, sed incarnatum jam esse Dei ita et incarnationis habuisse de revelatione, sed incarnatum jam esse Dei Filium ignorasse: et ideo missus est ad eum Petrus, ut jam natum Dei Filium ignorasse: et ideo missus est ad eum Petrus, ut jam natum Dei Filium ei annuntiaret, et sacramentum regenerationis ei conferret. Habe- Filium ei annuntiaret, et sacramentum regenerationis ei conferret. Habe- bat ergo fidem incarnationis, sed an facta, vel futura esset, non noverat : bat ergo fidem incarnationis, sed an facta, vel futura esset, non noverat : et ita per fidem venit ad opera, et per opera amplius solidatus est in fide. et ita per fidem venit ad opera, et per opera amplius solidatus est in fide. Per fidem enim, ut ait Gregorius, venitur ad opera *. Cornelius etiam per Per fidem enim, ut ait Gregorius, venitur ad opera *. Cornelius etiam per fidem venit ad opera. Deum enim unum credebat, sed Filium ejus nescie- fidem venit ad opera. Deum enim unum credebat, sed Filium ejus nescie- bat incarnatum. Per fidem placuerunt Deo opera ejus. Sine fide enim im- bat incarnatum. Per fidem placuerunt Deo opera ejus. Sine fide enim im- possibile est aliquem placere Deo 5. Augustinus vero dicit Cornelio dictum possibile est aliquem placere Deo 5. Augustinus vero dicit Cornelio dictum esse per Angelum: Acceptæ sunt eleemosynæ tuæ, et orationes tuæ, ante- esse per Angelum: Acceptæ sunt eleemosynæ tuæ, et orationes tuæ, ante- quam in Christum crederet: nec tamen sine aliqua fide donabat et orabat. quam in Christum crederet: nec tamen sine aliqua fide donabat et orabat. Nam quomodo invocabat, in quem non credebat? Sed si posset sine fide Nam quomodo invocabat, in quem non credebat? Sed si posset sine fide Christi esse salus, non ad eum mitteretur architectus Ecclesiæ Petrus. Christi esse salus, non ad eum mitteretur architectus Ecclesiæ Petrus. Attende quid ait, sine fide Christi non posse esse salutem: et tamen Corne- Attende quid ait, sine fide Christi non posse esse salutem: et tamen Corne-

Joan. III, 31. Cf. etiam totum testimonium Præcursoris, ibidem, yy. 25-36. Joan. III, 31. Cf. etiam totum testimonium Præcursoris, ibidem, yy. 25-36.

2 Vulgata habet, Act. x, 4: Orationes tuæ et eleemosynæ tuæ ascenderunt in memoriam in conspectu 2 Vulgata habet, Act. x, 4: Orationes tuæ et eleemosynæ tuæ ascenderunt in memoriam in conspectu Dei. Dei.

3 Act. IX, 2: Cornelius religiosus, ac timens Deum cum omni domo sua, faciens eleemosynas 3 Act. IX, 2: Cornelius religiosus, ac timens Deum cum omni domo sua, faciens eleemosynas multas plebi, etc. multas plebi, etc.

* S. GREGORIUS, Homil. XVI super Ezechiel. * S. GREGORIUS, Homil. XVI super Ezechiel.

Ad Hebr. XI, 6. Ad Hebr. XI, 6.

486 486

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lium exauditum antequam crederet in Christum. Quod ita potest intelligi, lium exauditum antequam crederet in Christum. Quod ita potest intelligi, scilicet antequam sciret Christum incarnatum, in quem credebat in myste- scilicet antequam sciret Christum incarnatum, in quem credebat in myste- rio. rio.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An Cornelius Centurio ante adventum An Cornelius Centurio ante adventum ad Petrum habuit fidem incarnatio- ad Petrum habuit fidem incarnatio- nis? nis?

Deinde quæritur de Cornelio ubi dicit: Deinde quæritur de Cornelio ubi dicit: « Solet etiam quæri de Cornelio, etc. » « Solet etiam quæri de Cornelio, etc. » Hoc præcipue propter verba Augu- Hoc præcipue propter verba Augu- stini quæ habentur in Littera. stini quæ habentur in Littera.

1. Videtur enim fides esse prima veri- 1. Videtur enim fides esse prima veri- tas, ut supra habitum est': ergo non per tas, ut supra habitum est': ergo non per misericordiam venit ad fidem, sed potius misericordiam venit ad fidem, sed potius per fidem ad misericordiam. per fidem ad misericordiam.

2. Item, Non oraret in quem nullo 2. Item, Non oraret in quem nullo modo crederet, ut ibidem dicit Augusti- modo crederet, ut ibidem dicit Augusti- nus ergo videtur falsum, quod Petrus nus ergo videtur falsum, quod Petrus missus fuit, ut doceret eum fidem. Si missus fuit, ut doceret eum fidem. Si forte tu dicas, quod habuit fidem impli- forte tu dicas, quod habuit fidem impli-

citam, sed Petrus explicuit: et hoc nihil citam, sed Petrus explicuit: et hoc nihil esse videtur, cum Cornelius fuerit de ma- esse videtur, cum Cornelius fuerit de ma- joribus, et explicitam debuerit habere joribus, et explicitam debuerit habere fidem. fidem.

SOLUTIO. Puto, quod Cornelius habue- Solut SOLUTIO. Puto, quod Cornelius habue- Solut rit fidem explicitam sed tamen impli- rit fidem explicitam sed tamen impli- cita suffecisset ei: quia non erat de ma- cita suffecisset ei: quia non erat de ma- joribus nisi secundum dignitatem per- joribus nisi secundum dignitatem per- sonatus, non de majoribus in revelatione. sonatus, non de majoribus in revelatione. Fides autem explicita quam habuit, fuit Fides autem explicita quam habuit, fuit de Christi incarnatione relata ad quod- de Christi incarnatione relata ad quod- cumque tempus, ut supra diximus, et cumque tempus, ut supra diximus, et ideo missus est Petrus Ecclesiæ archite- ideo missus est Petrus Ecclesiæ archite- ctus, ut determinaret ei articulum quem ctus, ut determinaret ei articulum quem explicite credidit, ad certam temporis explicite credidit, ad certam temporis differentiam ne amplius exspectaret ven- differentiam ne amplius exspectaret ven- turum quem ipse Petrus doceret venisse. turum quem ipse Petrus doceret venisse. Et ita intelligo Augustinum, qui dicit Et ita intelligo Augustinum, qui dicit missum Petrum qui instrueret ad fidem, missum Petrum qui instrueret ad fidem, id est, ad fidei determinationem, non ar- id est, ad fidei determinationem, non ar- ticuli explicationem: et hæc determina- ticuli explicationem: et hæc determina- tio, ut supra diximus, accidit fidei in illa tio, ut supra diximus, accidit fidei in illa parte in qua est per auditum. parte in qua est per auditum.

E. De æqualitate fidei, spei, charitatis, et operis, quæ secundum aliquid sunt E. De æqualitate fidei, spei, charitatis, et operis, quæ secundum aliquid sunt æqualia. æqualia.

Illud etiam non est prætermittendum, quod fides, spes, charitas, et Illud etiam non est prætermittendum, quod fides, spes, charitas, et operatio, secundum aliquid æqualia sunt in præsenti. Unde Gregorius: operatio, secundum aliquid æqualia sunt in præsenti. Unde Gregorius: Fidem, spem, charitatem, atque operationem dum in hac vita vivimus, Fidem, spem, charitatem, atque operationem dum in hac vita vivimus, æquales sibi esse apud nos invenimus: quia quantum credimus, tantum æquales sibi esse apud nos invenimus: quia quantum credimus, tantum

1 Cf. Supra, Dist. XXI. 1 Cf. Supra, Dist. XXI.

2 S. GREGORIUS, Homil. ult. super Ezechiel. 2 S. GREGORIUS, Homil. ult. super Ezechiel.

Sc Sc

IN III SENTENT. DIST. XXV, E, ART. 9. IN III SENTENT. DIST. XXV, E, ART. 9.

487 487

amamus: et quantum amamus, tantum de spe præsumimus. Quisque enim amamus: et quantum amamus, tantum de spe præsumimus. Quisque enim fidelis tantum credit, quantum sperat, et amat: et tantum operatur, quan- fidelis tantum credit, quantum sperat, et amat: et tantum operatur, quan- tum credit, et amat, et sperat. Sed tamen major spe et fide charitas di- tum credit, et amat, et sperat. Sed tamen major spe et fide charitas di- citur: quia cum ad Dei speciem pervenitur, spes et fides transit, sed citur: quia cum ad Dei speciem pervenitur, spes et fides transit, sed charitas permanet: et quia charitas mater est omnium virtutum, quæ charitas permanet: et quia charitas mater est omnium virtutum, quæ non ideo post fidem et spem ponitur, quod ex eis oriatur, sed quia post non ideo post fidem et spem ponitur, quod ex eis oriatur, sed quia post illa remanebit aucta. Charitas enim numquam excidit¹. Præmissa autem illa remanebit aucta. Charitas enim numquam excidit¹. Præmissa autem æqualitas proprie secundum interiorum actuum intensionem consideranda æqualitas proprie secundum interiorum actuum intensionem consideranda est. Huic vero quod hic et superius dictum est, scilicet quod charitas non est. Huic vero quod hic et superius dictum est, scilicet quod charitas non est ex fide et spe, sed e converso, videtur obviare quod ait Apostolus : est ex fide et spe, sed e converso, videtur obviare quod ait Apostolus : Finis præcepti est charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non Finis præcepti est charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta. Quod exponens Augustinus ³, cor accipit pro intellectu, et conscien- ficta. Quod exponens Augustinus ³, cor accipit pro intellectu, et conscien- tiam pro spe. Qualis, inquit, charitas est finis præcepti procedens de corde tiam pro spe. Qualis, inquit, charitas est finis præcepti procedens de corde puro, id est, de puro intellectu, ut nihil nisi Deus diligatur: et conscien- puro, id est, de puro intellectu, ut nihil nisi Deus diligatur: et conscien- tia, id est, de spe bona, et fide non ficta, id est, simulata *. Non ergo cha- tia, id est, de spe bona, et fide non ficta, id est, simulata *. Non ergo cha- ritas fidem et spem, sed fides et spes charitatem præcedere videntur. Hoc ritas fidem et spem, sed fides et spes charitatem præcedere videntur. Hoc ergo ea ratione traditum intellige: non quod fides et spes causa vel ergo ea ratione traditum intellige: non quod fides et spes causa vel tempore charitatem omnium bonorum matrem præcedant: sed quia cha- tempore charitatem omnium bonorum matrem præcedant: sed quia cha- ritas sine illis in aliquo esse non potest, sed illa sine charitate possunt ritas sine illis in aliquo esse non potest, sed illa sine charitate possunt esse, quamvis non sit pia fides vel spes sine charitate. Ideo ergo ex fide et esse, quamvis non sit pia fides vel spes sine charitate. Ideo ergo ex fide et spe procedere dicitur charitas, quia nulli provenit sine istis. spe procedere dicitur charitas, quia nulli provenit sine istis.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An fides, spes, et charitas, in præsenti An fides, spes, et charitas, in præsenti sunt æqualia ? sunt æqualia ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in ultimo capitulo, ibi, « Illud etiam non ultimo capitulo, ibi, « Illud etiam non est prætermittendum, quod fides, spes, est prætermittendum, quod fides, spes, charitas, et operatio, etc. » charitas, et operatio, etc. »

Hoc enim non videtur: quia Hoc enim non videtur: quia

1. Multo plus credimus, quam ame- 1. Multo plus credimus, quam ame- mus quia nihil est quod non credimus, mus quia nihil est quod non credimus, et tamen amor deficit. et tamen amor deficit.

I ad Corinth. XIII, 8. I ad Corinth. XIII, 8.

I ad Timoth. 1, 5. I ad Timoth. 1, 5.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christiana, 3 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christiana,

2. Item, In naturalibus motibus non 2. Item, In naturalibus motibus non est necesse, quod semper amemus quod est necesse, quod semper amemus quod amandum esse cognoscimus: ergo nec amandum esse cognoscimus: ergo nec in spiritualibus est necesse, quod hoc in spiritualibus est necesse, quod hoc amemus quod credimus esse diligendum. amemus quod credimus esse diligendum.

3. Si forte tu dicas, quod hoc quod 3. Si forte tu dicas, quod hoc quod dicitur hic, intelligitur de ipsis habitibus, dicitur hic, intelligitur de ipsis habitibus, qui simul infunduntur, et continentur in qui simul infunduntur, et continentur in gratia gratum faciente: hoc nihil esse vi- gratia gratum faciente: hoc nihil esse vi- detur: quia operatio non simul infundi- detur: quia operatio non simul infundi- tur cum illis, sed sequitur ea sicut cau- tur cum illis, sed sequitur ea sicut cau- satum ex illis. satum ex illis.

4. Item, In Littera etiam dicitur, quod 4. Item, In Littera etiam dicitur, quod præmissa æqualitas proprie secundum præmissa æqualitas proprie secundum actuum interiorum intensionem conside- actuum interiorum intensionem conside- rata est: ergo videtur, quod omnium rata est: ergo videtur, quod omnium fere solutio nulla est dicentium, quod fere solutio nulla est dicentium, quod

cap. ult. cap. ult.

4 In editione J. Alleame habetur non simulata. 4 In editione J. Alleame habetur non simulata.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

488 488

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

hoc intelligitur penes habituum spiritua- hoc intelligitur penes habituum spiritua- lem quantitatem. lem quantitatem.

SI PROPTER hoc diceretur, quod non SI PROPTER hoc diceretur, quod non esset verum quod dicitur hic: esset verum quod dicitur hic:

1. Hoc est contra dicta Sanctorum, et 1. Hoc est contra dicta Sanctorum, et hic, et Apocal. xx1, 16, ubi dicit, quod hic, et Apocal. xx1, 16, ubi dicit, quod latera civitatis æqualia sunt: et dicit latera civitatis æqualia sunt: et dicit Glossa quod latera sunt fides, spes, et Glossa quod latera sunt fides, spes, et charitas, et operatio. charitas, et operatio.

2. Item, Infusa una virtute, infundun- 2. Item, Infusa una virtute, infundun- tur omnes propter gratiam a qua nulla tur omnes propter gratiam a qua nulla separatur, quia quælibet est pars illius separatur, quia quælibet est pars illius virtualis ergo per eamdem causam au- virtualis ergo per eamdem causam au- cta una, augentur omnes: ergo sunt cta una, augentur omnes: ergo sunt æquales. æquales.

3. Item, Si omnibus accidit ista æqua- 3. Item, Si omnibus accidit ista æqua- litas, quare magis ponitur hic de tribus litas, quare magis ponitur hic de tribus illis, quam de aliis? illis, quam de aliis?

4. Item, Gregorius in Homil. Pente- 4. Item, Gregorius in Homil. Pente- costes dicit, quod « charitas magna ope- costes dicit, quod « charitas magna ope- ratur, si est si autem desinit operari, ratur, si est si autem desinit operari, charitas non est : » ergo videtur, quod charitas non est : » ergo videtur, quod etiam operatio sequitur quantitatem cha- etiam operatio sequitur quantitatem cha- ritatis. ritatis.

SOLUTIO. Dicendum, quod ista æqua- SOLUTIO. Dicendum, quod ista æqua- litas dupliciter attenditur, scilicet secun- litas dupliciter attenditur, scilicet secun- dum habitus: et tunc est inter tres virtu- dum habitus: et tunc est inter tres virtu- tes et secundum actus, et sic excedit tes et secundum actus, et sic excedit quartum quod est operatio. Sed duplici- quartum quod est operatio. Sed duplici- ter potest attendi operatio, scilicet se- ter potest attendi operatio, scilicet se- cundum relationem ad id quod informat cundum relationem ad id quod informat eam, et elicit. Si primo modo considere- eam, et elicit. Si primo modo considere- tur actus, non puto esse verum, quod tur actus, non puto esse verum, quod operatio unius virtutis æqualis sit opera- operatio unius virtutis æqualis sit opera- tioni alterius, nec quod operatio ejusdem tioni alterius, nec quod operatio ejusdem virtutis semper sit secundum totum virtutis semper sit secundum totum posse ejusdem virtutis: quæ contingit posse ejusdem virtutis: quæ contingit ferventius diligere, quam charitas ma- ferventius diligere, quam charitas ma- gna sit in corde: et contingit minus fer- gna sit in corde: et contingit minus fer- venter diligere, quam sit charitas in venter diligere, quam sit charitas in corde. Si autem consideratur relata ope- corde. Si autem consideratur relata ope-

ratio ad id quod informat eam, cum hoc ratio ad id quod informat eam, cum hoc sit gratia, tunc dico quod æqualis est : sit gratia, tunc dico quod æqualis est : quia minor operatio in genere operatio- quia minor operatio in genere operatio- nis majori gratia et charitate informata nis majori gratia et charitate informata plus valet ad substantiale meritum vitæ plus valet ad substantiale meritum vitæ æternæ, quam major cum minori chari- æternæ, quam major cum minori chari- tate informante et eliciente. tate informante et eliciente.

DICENDUM ergo ad primum, quod illa DICENDUM ergo ad primum, quod illa objectio procedit de operatione compa- objectio procedit de operatione compa- rabili ad liberum arbitrium, quod mi- rabili ad liberum arbitrium, quod mi- nistrat actum quod quia diversimode se nistrat actum quod quia diversimode se habet in devotione et tristitia, sicut ho- habet in devotione et tristitia, sicut ho- mo numquam in eodem statu permanet, mo numquam in eodem statu permanet, ideo etiam actus differentes sunt, sed ideo etiam actus differentes sunt, sed in comparatione ad gratiam elicientem in comparatione ad gratiam elicientem et informantem sunt æquales. et informantem sunt æquales.

AD ALIUD dicendum, quod non est ita AD ALIUD dicendum, quod non est ita in naturalibus affectionibus: quia illæ in naturalibus affectionibus: quia illæ non uniuntur in uno, sicut virtutes in non uniuntur in uno, sicut virtutes in gratia et ex illa unione est, quod aucta gratia et ex illa unione est, quod aucta una, augentur omnes, et quod æquales una, augentur omnes, et quod æquales sunt omnes. sunt omnes.

: :

AD ALIUD dicendum, quod bene conce- AD ALIUD dicendum, quod bene conce- do, quod non intelligitur de habitibus do, quod non intelligitur de habitibus tantum, et quod hoc accidit omnibus vir- tantum, et quod hoc accidit omnibus vir- tutibus sed specialiter attribuitur istis : tutibus sed specialiter attribuitur istis : quia istæ solæ theologicæ sunt: et im- quia istæ solæ theologicæ sunt: et im- mediate in Deum tendunt, et omnes alias mediate in Deum tendunt, et omnes alias quasi conducendo in Deum dirigunt, ad quasi conducendo in Deum dirigunt, ad quem refertur omne nostrum opus. quem refertur omne nostrum opus.

Ad Ad

Ad Ad

Ad: Ad:

AD ALIUD dicendum, quod intelligitur Al AD ALIUD dicendum, quod intelligitur Al dictum Gregorii secundum comparatio- dictum Gregorii secundum comparatio- nem actus ad habitum informantem, et nem actus ad habitum informantem, et non ad liberum arbitrium agens. Notan- non ad liberum arbitrium agens. Notan- dum tamen, quod quidam de facili se ex- dum tamen, quod quidam de facili se ex- pediunt, dicentes quod non intelligitur pediunt, dicentes quod non intelligitur æqualis in specie, sed tantum in genere: æqualis in specie, sed tantum in genere: ut si una sit magna, et alia sit magna, et ut si una sit magna, et alia sit magna, et e contrario: sed non quod tanta per e contrario: sed non quod tanta per æqualitatem. Sed non stat solutio: quia æqualitatem. Sed non stat solutio: quia æqualitas exprimitur in Littera per tan- æqualitas exprimitur in Littera per tan- tum et quantum, ut patet inspicienti. tum et quantum, ut patet inspicienti.

IN III SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 1.

489 489

DISTINCTIO XXVI. DISTINCTIO XXVI.

De spe. De spe.

A. De spe, quid sit ? A. De spe, quid sit ?

Est autem spes virtus qua spiritualia et æterna bona sperantur, id est, Est autem spes virtus qua spiritualia et æterna bona sperantur, id est, cum fiducia exspectantur. Est enim spes certa exspectatio futuræ beatitu- cum fiducia exspectantur. Est enim spes certa exspectatio futuræ beatitu- dinis, veniens ex Dei gratia et meritis præcedentibus, vel ipsam spem dinis, veniens ex Dei gratia et meritis præcedentibus, vel ipsam spem quam natura præit charitas, vel rem speratam, id est, beatitudinem æter- quam natura præit charitas, vel rem speratam, id est, beatitudinem æter- nam. Sine meritis enim aliquid sperare, non spes, sed præsumptio dici nam. Sine meritis enim aliquid sperare, non spes, sed præsumptio dici potest. potest.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

<< Est autem spes virtus qua spiritualia << Est autem spes virtus qua spiritualia et æterna bona sperantur, etc. »> et æterna bona sperantur, etc. »>

Habito tractatu de fide, tangit hic in Habito tractatu de fide, tangit hic in una distinctione de spe, de qua determi- una distinctione de spe, de qua determi- nat dupliciter, scilicet in se, et ex parte nat dupliciter, scilicet in se, et ex parte sperantis, ibi, C, « Post hoc superest in- sperantis, ibi, C, « Post hoc superest in- vestigare, etc. »> vestigare, etc. »>

In se autem tangit tria de spe, primo, In se autem tangit tria de spe, primo, scilicet quid sit ? Et secundo, in quo con- scilicet quid sit ? Et secundo, in quo con- venit cum fide, ibi, B, « Et sicut fides, venit cum fide, ibi, B, « Et sicut fides, ita et spes, etc. » Tertio, in quo differt a ita et spes, etc. » Tertio, in quo differt a fide, ibi, B, § 2: « Distinguitur tamen fide, ibi, B, § 2: « Distinguitur tamen fides a spe, etc. » fides a spe, etc. »

Et ex hoc patet divisio. Sententia plana Et ex hoc patet divisio. Sententia plana est in Littera. est in Littera.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An spes sit in genere virtutis ? An spes sit in genere virtutis ?

Incidunt autem ante Litteram tres Incidunt autem ante Litteram tres quæstiones, quarum prima est, an spes quæstiones, quarum prima est, an spes sit in genere virtutis ? sit in genere virtutis ?

Secundo, supposito quod sit virtus, Secundo, supposito quod sit virtus, quæritur utrum virtus separata ab aliis quæritur utrum virtus separata ab aliis quibusdam virtutibus, vel conjuncta quibusdam virtutibus, vel conjuncta illis ? illis ?

Tertio quæritur, In qua vi animæ sit Tertio quæritur, In qua vi animæ sit spes, et quis sit actus ejus, et objectum, spes, et quis sit actus ejus, et objectum, et finis ? et finis ?

AD PRIMUM sic proceditur : Videtur AD PRIMUM sic proceditur : Videtur quod spes non sit virtus sic : quod spes non sit virtus sic :

490 490

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. Ab Horatio et Tullio et quibusdam 1. Ab Horatio et Tullio et quibusdam aliis Philosophis ponitur spes una qua- aliis Philosophis ponitur spes una qua- tuor naturalium passionum : nulla autem tuor naturalium passionum : nulla autem passio est virtus: ergo spes non est vir- passio est virtus: ergo spes non est vir-

tus. tus.

2. Item, Omnis virtus determinatumi 2. Item, Omnis virtus determinatumi habet actum et objectum: spes autem habet actum et objectum: spes autem non habet hæc determinata: ergo spes non habet hæc determinata: ergo spes non est virtus. PRIMA probatur inducen- non est virtus. PRIMA probatur inducen- do in singulis. SECUNDA probatur per do in singulis. SECUNDA probatur per hoc, quod exspectare non dicit actum se- hoc, quod exspectare non dicit actum se- cundum operationem, sed immobilita- cundum operationem, sed immobilita- tem potius secundum locum : objectum tem potius secundum locum : objectum autem spei est quodcumque bonum ex- autem spei est quodcumque bonum ex- spectatum in futurum: ergo sequitur spectatum in futurum: ergo sequitur conclusio, quod non sit virtus. conclusio, quod non sit virtus.

3. Item, Philosophus in VII Physico- 3. Item, Philosophus in VII Physico- rum ponit rememorationem de præterito, rum ponit rememorationem de præterito, sicut spes de futuro est: constat autem, sicut spes de futuro est: constat autem, quod rememoratio non est virtus: ergo quod rememoratio non est virtus: ergo nec spes. nec spes.

Item, In numero passionum natura- Item, In numero passionum natura- lium non opponuntur penes differentiam lium non opponuntur penes differentiam temporis, sed penes objectum spes et ti- temporis, sed penes objectum spes et ti- mor de futuro malo: constat autem, mor de futuro malo: constat autem, quod timor non est virtus: ergo nec spes, quod timor non est virtus: ergo nec spes, ut videtur. ut videtur.

4, Item, Augustinus dicit, quod « ani- 4, Item, Augustinus dicit, quod « ani- ma secundum mentem est imago Dei ha- ma secundum mentem est imago Dei ha- bens imaginem secundum potentiam in- bens imaginem secundum potentiam in- telligendi, et similitudinem in potentia telligendi, et similitudinem in potentia diligendi : >> ergo videtur, quod mentis diligendi : >> ergo videtur, quod mentis non sint nisi duæ vires: ergo duæ virtu- non sint nisi duæ vires: ergo duæ virtu- tes tantum perficientes: sed in potentia tes tantum perficientes: sed in potentia cognoscendi Deum perficitur a fide, in cognoscendi Deum perficitur a fide, in potentia autem diligendi a charitate: potentia autem diligendi a charitate: ergo videtur, quod spes non perficiat se- ergo videtur, quod spes non perficiat se- cundum ordinem in Deum : ergo non est cundum ordinem in Deum : ergo non est virtus theologica: et constat quod non virtus theologica: et constat quod non cardinalis ergo nullo modo est virtus. cardinalis ergo nullo modo est virtus.

Si forte dicas, quod potentia affectiva Si forte dicas, quod potentia affectiva est bifurcata, et una pars ejus afficit bo- est bifurcata, et una pars ejus afficit bo- num, et illam perficit charitas quæ dici- num, et illam perficit charitas quæ dici- tur concupiscibilis: alia autem pars de- tur concupiscibilis: alia autem pars de- testatur malum, et illam perficit spes. Hoc testatur malum, et illam perficit spes. Hoc nihil omnino videtur esse : quia quæli- nihil omnino videtur esse : quia quæli- bet vis est sui objecti appetitiva, et de- bet vis est sui objecti appetitiva, et de- testativa contrarii: ergo penes hæc non testativa contrarii: ergo penes hæc non accipiuntur duæ vires, nec duæ virtutes. accipiuntur duæ vires, nec duæ virtutes.

5. Item, Omnis virtus est de difficili et 5. Item, Omnis virtus est de difficili et bono spes autem non est sic: ergo non bono spes autem non est sic: ergo non est virtus. PROBATIO mediæ est: quia ni- est virtus. PROBATIO mediæ est: quia ni- hil difficultatis habet exspectare. hil difficultatis habet exspectare.

6. Item, Virtus est bona qualitas men- 6. Item, Virtus est bona qualitas men- tis qua recte vivitur, qua nemo male tis qua recte vivitur, qua nemo male utitur, quam Deus operatur in nobis sine utitur, quam Deus operatur in nobis sine nobis hæc autem quæ dicitur spes non nobis hæc autem quæ dicitur spes non operatur in nobis sine nobis: ergo non operatur in nobis sine nobis: ergo non est virtus. PROBATIO mediæ est, quod est virtus. PROBATIO mediæ est, quod spes est ex meritis, ut dicit Magister in spes est ex meritis, ut dicit Magister in Littera. Littera.

7. Item, Si aliquid est spes in anima, 7. Item, Si aliquid est spes in anima, videtur esse mercenaria, et ita carens ra- videtur esse mercenaria, et ita carens ra- tione meriti, quia exspectat retributio- tione meriti, quia exspectat retributio- nem cum igitur omnis virtus sit meri- nem cum igitur omnis virtus sit meri- toria, spes autem non, videtur non esse toria, spes autem non, videtur non esse

virtus. virtus.

8. ULTERIUS videtur non esse virtus 8. ULTERIUS videtur non esse virtus theologica. Virtus enim theologica non theologica. Virtus enim theologica non est medium inter superfluum et diminu- est medium inter superfluum et diminu- tum spes autem est medium inter su- tum spes autem est medium inter su- perfluum et diminutum: ergo non est perfluum et diminutum: ergo non est virtus theologica. PROBATUR autem prima virtus theologica. PROBATUR autem prima per hoc quod supra habitum est de fide, per hoc quod supra habitum est de fide, quod fides innititur primæ veritati prop- quod fides innititur primæ veritati prop- ter se, et super omnia et supra hoc non ter se, et super omnia et supra hoc non est cogitare aliquem excessum. Item, De est cogitare aliquem excessum. Item, De charitate dicit Bernardus in libro de Dili- charitate dicit Bernardus in libro de Dili- gendo Deo : « Causa diligendi Deum gendo Deo : « Causa diligendi Deum Deus est, et modus sine modo diligere: Deus est, et modus sine modo diligere: ultra quod etiam non est excessus. >> ultra quod etiam non est excessus. >> MEDIA autem probatur ex hoc, quod ex- MEDIA autem probatur ex hoc, quod ex- tremum spei in nimis est præsumptio, et tremum spei in nimis est præsumptio, et est vitium et extremum in defectum est est vitium et extremum in defectum est desperatio, et est etiam vitium: ergo desperatio, et est etiam vitium: ergo spes non est virtus theologica, ut vide- spes non est virtus theologica, ut vide-

tur. tur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. I ad Corinth. xi, 13: Nunc autem 1. I ad Corinth. xi, 13: Nunc autem manent fides, spes, et charitas, tria hæc: manent fides, spes, et charitas, tria hæc: major autem horum est charitas. Quid- major autem horum est charitas. Quid- quid autem connumeratur virtuti, virtus quid autem connumeratur virtuti, virtus est hic autem spes ab Apostolo connu- est hic autem spes ab Apostolo connu- meratur: ergo est virtus. meratur: ergo est virtus.

2. Item, Theologicæ virtutes consuni- 2. Item, Theologicæ virtutes consuni- mant ædificium spirituale: in illo autem mant ædificium spirituale: in illo autem fides fundat, ut supra habitum est : cha- fides fundat, ut supra habitum est : cha- ritas autem consummat, ut infra habe- ritas autem consummat, ut infra habe-

Sed co Sed co

jolutio. jolutio.

IN III SENTENT. DIST. XXVI, A. ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XXVI, A. ART. 1.

bitur ergo spes exigitur ad erigendum : bitur ergo spes exigitur ad erigendum : ergo cum in ædificio nihil ædificet, nisi ergo cum in ædificio nihil ædificet, nisi virtus, spes est virtus. virtus, spes est virtus.

3. Item, Nihil salvat nisi virtus: spes 3. Item, Nihil salvat nisi virtus: spes salvat ergo spes est virtus. PRIMA pro- salvat ergo spes est virtus. PRIMA pro- batur ex hoc, quod nihil salvat nisi quod batur ex hoc, quod nihil salvat nisi quod est in ratione boni meritorii: et tale est est in ratione boni meritorii: et tale est virtus. SECUNDA scribitur, ad Roman. virtus. SECUNDA scribitur, ad Roman. VIII, 24, ubi dicitur: Spe salvi facti su- VIII, 24, ubi dicitur: Spe salvi facti su-

mus. mus.

SOLUTIO. Dicendum, quod spes est vir- SOLUTIO. Dicendum, quod spes est vir- tus theologica, quæ perficit secundum tus theologica, quæ perficit secundum ordinem in Deum immediate. In hoc ordinem in Deum immediate. In hoc enim differunt theologica a cardinalibus: enim differunt theologica a cardinalibus: quia theologicæ rectitudinis actus termi- quia theologicæ rectitudinis actus termi- num habent in Deo et finem, ut fides num habent in Deo et finem, ut fides tendit in primam veritatem, spes autem tendit in primam veritatem, spes autem in beatitudinem gloriæ increatæ indefi- in beatitudinem gloriæ increatæ indefi- cientis, charitas in bonitatem. Cardinales cientis, charitas in bonitatem. Cardinales autem actus terminant in medio, et finem autem actus terminant in medio, et finem ponunt in Deo: ut temperantia terminat ponunt in Deo: ut temperantia terminat actum in passionibus innatis inter nimis actum in passionibus innatis inter nimis et parum, et finem ponit in Deo, quia fa- et parum, et finem ponit in Deo, quia fa- cit hoc propter Deum. cit hoc propter Deum.