Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

461 461

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

naculi Abraham cum hostes inseque- naculi Abraham cum hostes inseque- retur ita enim ut ille, ita illi hostes retur ita enim ut ille, ita illi hostes fidei comprehenderunt, et spolia fide- fidei comprehenderunt, et spolia fide- lium reduxerunt, et Lot, id est, fidelem lium reduxerunt, et Lot, id est, fidelem populum captum astutiis hæreticorum. populum captum astutiis hæreticorum. Alia ratio potest esse : quia pauciora Alia ratio potest esse : quia pauciora dubia continebat illud symbolum Nica- dubia continebat illud symbolum Nica- num, quam Antiochenum. num, quam Antiochenum.

AD ALIUD dicendum, quod majus dici- AD ALIUD dicendum, quod majus dici- tur symbolum Apostolorum propter au- tur symbolum Apostolorum propter au- ctoritatem condentium et quia hoc est ctoritatem condentium et quia hoc est quod interpretantur omnia alia symbo- quod interpretantur omnia alia symbo- la et nihil addunt, sed quod inerat la et nihil addunt, sed quod inerat prius explanant. prius explanant.

AD QUARTUM dicendum, quod symbo- AD QUARTUM dicendum, quod symbo- lum majus dicitur bis in die, ad signan- lum majus dicitur bis in die, ad signan- dum quod recordatio sua bis est neces- dum quod recordatio sua bis est neces- saria in Ecclesia, scilicet in primitiva, et saria in Ecclesia, scilicet in primitiva, et in fine contra Antichristum et bis in in fine contra Antichristum et bis in vita hominis, in principio cum recipit vita hominis, in principio cum recipit sacramenta, et in fine quando egreditur sacramenta, et in fine quando egreditur de corpore. Et bis in die, in prima hora de corpore. Et bis in die, in prima hora diei ut muniat per totum diem. Unde diei ut muniat per totum diem. Unde etiam tunc cantatur: etiam tunc cantatur:

Jam lucis orto sidere, etc. Jam lucis orto sidere, etc.

Et in prima quasi hora noctis, in Com- Et in prima quasi hora noctis, in Com- pletorio et ideo tunc cantatur : pletorio et ideo tunc cantatur :

: :

Te lucis ante terminum Te lucis ante terminum

Rerum creator poscimus, etc. Rerum creator poscimus, etc.

Symbolum autem Patrum, quod est Symbolum autem Patrum, quod est explanatio contra hæreses, sufficit quan- explanatio contra hæreses, sufficit quan- doque dicere ad intellectum et hoc in doque dicere ad intellectum et hoc in die Dominica, quando cessatur ab ope- die Dominica, quando cessatur ab ope- ribus servilibus, et populus potest con- ribus servilibus, et populus potest con- venire ad audiendum et ideo etiam in venire ad audiendum et ideo etiam in quibusdam terris singulis Dominicis ex- quibusdam terris singulis Dominicis ex- ponitur vulgariter symbolum illud. Post ponitur vulgariter symbolum illud. Post Evangelium autem dicitur : quia per Evangelium autem dicitur : quia per Evangelium confirmatur. Ante commu- Evangelium confirmatur. Ante commu- nionem vero : ut qui non credit, non nionem vero : ut qui non credit, non accedat quia illud est sacramentum in accedat quia illud est sacramentum in quo fides est in summo, eo quod per ra- quo fides est in summo, eo quod per ra- tionem probari non potest. tionem probari non potest.

1 Genes. XIV, 14. 1 Genes. XIV, 14.

AD QUINTUM dicendum, quod symbo- AD QUINTUM dicendum, quod symbo- lum Apostolorum sub silentio dicitur lum Apostolorum sub silentio dicitur duabus de causis : quarum una est ex duabus de causis : quarum una est ex parte credentium: quia cum illud sym- parte credentium: quia cum illud sym- bolum non contineat nisi simplicem fidei bolum non contineat nisi simplicem fidei confessionem, et hæc cuilibet sufficit in confessionem, et hæc cuilibet sufficit in se, ideo sufficit sub silentio dicere. Se- se, ideo sufficit sub silentio dicere. Se- cunda est ex parte illorum qui ediderunt, cunda est ex parte illorum qui ediderunt, qui erant tunc in timore positi januis qui erant tunc in timore positi januis clausis, nec aperte audebant Christum clausis, nec aperte audebant Christum confiteri. Sed symbolum Patrum dicitur confiteri. Sed symbolum Patrum dicitur in publico, propter duas causas in publico, propter duas causas oppositas, scilicet quia continet fidei ex- oppositas, scilicet quia continet fidei ex- planationem disputando contra hæreti- planationem disputando contra hæreti- corum clamorem : et ideo reboat sic corum clamorem : et ideo reboat sic Ecclesia contra eos et quia est editum Ecclesia contra eos et quia est editum jam libertate Ecclesiæ prævalente, cum jam libertate Ecclesiæ prævalente, cum aperte Christum confitebantur. aperte Christum confitebantur.

illis illis

AD SEATUM dicendum, quod symbolum AD SEATUM dicendum, quod symbolum Athanasii præcipue continet explanatio- Athanasii præcipue continet explanatio- nem, vel potius exstirpationem Arianæ nem, vel potius exstirpationem Arianæ perfidiæ, et prolixe omnia quæ in Nice- perfidiæ, et prolixe omnia quæ in Nice- no posita sunt et ideo in Prima canta- no posita sunt et ideo in Prima canta- tur, ut sequens in Missa possit intelligi tur, ut sequens in Missa possit intelligi ex ipso. ex ipso.

Ad Ad

Ad 6. Ad 6.

AD ALIUD dicendum, quod si urgeret Ad 1, AD ALIUD dicendum, quod si urgeret Ad 1, necessitas, adhuc posset Papa convocato necessitas, adhuc posset Papa convocato concilio peritorum, et invocato Spiritu concilio peritorum, et invocato Spiritu sancto, aliquid quod implicite contine- sancto, aliquid quod implicite contine- tur in symbolo Apostolorum, explanare tur in symbolo Apostolorum, explanare et ponere inter articulos explicitos: quia et ponere inter articulos explicitos: quia hoc non esset novum articulum invenire, hoc non esset novum articulum invenire, sed eum qui semper erat explicare : et sed eum qui semper erat explicare : et hoc dicit Anselmus in libro de Proces- hoc dicit Anselmus in libro de Proces- sione Spiritus sancti. sione Spiritus sancti.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An nos teneamur aliqua credere quæ An nos teneamur aliqua credere quæ non sint articuli ? non sint articuli ?

Quinto quæritur, Si aliqua teneamur Quinto quæritur, Si aliqua teneamur credere quæ non sunt articuli ? credere quæ non sunt articuli ?

Videtur autem, quod sic quia Videtur autem, quod sic quia

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

: :

IN III SENTENT. DIST. XXIV, B, ART. 8. IN III SENTENT. DIST. XXIV, B, ART. 8.

1. Qui non credit fornicationem esse 1. Qui non credit fornicationem esse mortale peccatum, ipse habetur pro hæ- mortale peccatum, ipse habetur pro hæ- retico si ergo hoc est infidelitas : ergo retico si ergo hoc est infidelitas : ergo oppositum ejus est fides: ergo fornica- oppositum ejus est fides: ergo fornica- tionem esse mortale peccatum est arti- tionem esse mortale peccatum est arti- culus. Et eadem objectio est de omnibus culus. Et eadem objectio est de omnibus aliis. aliis.

2. Item, Quædam videntur esse de 2. Item, Quædam videntur esse de articulis quæ creduntur ante fidem, ut articulis quæ creduntur ante fidem, ut dictum est quia dicit Apostolus, quod dictum est quia dicit Apostolus, quod credere oportet accedentem ad Deum credere oportet accedentem ad Deum quia est, et inquirentibus se remunera- quia est, et inquirentibus se remunera- tor sit '. Si ergo oportet credere hoc tor sit '. Si ergo oportet credere hoc accedentem ad Deum videtur, quod hoc accedentem ad Deum videtur, quod hoc sit credibile ante fidem. sit credibile ante fidem.

: :

Si propter hoc dicatur, quod fornica- Si propter hoc dicatur, quod fornica- tionem esse peccatum mortale est artı- tionem esse peccatum mortale est artı- culus fidei, et Deum esse non. CONTRA : culus fidei, et Deum esse non. CONTRA : Fornicationem esse mortale peccatum, Fornicationem esse mortale peccatum,

non non

est veritas de Deo : ergo non est est veritas de Deo : ergo non est articulus. articulus.

3. Item, Deum esse aut in symbolo 3. Item, Deum esse aut in symbolo ponitur esse ut articulus, vel ut pars ar- ponitur esse ut articulus, vel ut pars ar- ticuli ergo videtur, quod falsum sit, ticuli ergo videtur, quod falsum sit, quod sit antecedens fidem, ut videtur. quod sit antecedens fidem, ut videtur.

4. Item, Arctat ad credendum : ergo 4. Item, Arctat ad credendum : ergo est articulus. est articulus.

5. Item, Est indivisibilis veritas de 5. Item, Est indivisibilis veritas de Deo ergo est articulus. Deo ergo est articulus.

6. Item, Qui non credit, est infidelis : 6. Item, Qui non credit, est infidelis : ergo per oppositum fides est de ipso ut ergo per oppositum fides est de ipso ut articulo. articulo.

SOLUTIO. Dicendum, quod sicut in aliis SOLUTIO. Dicendum, quod sicut in aliis scientiis quædam sunt principalia et scientiis quædam sunt principalia et quædam substantialia, ut principales quædam substantialia, ut principales

465 465

conclusiones artis: quædam autem con- conclusiones artis: quædam autem con- sequentia, ut conclusiones secundariæ : sequentia, ut conclusiones secundariæ : ex quibus tamen ulterius potest aliquid ex quibus tamen ulterius potest aliquid inferri in opere artis, sicut in geometria, inferri in opere artis, sicut in geometria, suppositiones, et theoremata, et corol- suppositiones, et theoremata, et corol- laria sic etiam est in fide. Et primo laria sic etiam est in fide. Et primo oportet meo judicio supponere hoc quod oportet meo judicio supponere hoc quod exigit credere Deum et Deo : et hoc est exigit credere Deum et Deo : et hoc est Deum esse, et verba sua in Scriptura Deum esse, et verba sua in Scriptura esse vera et illa sunt suppositiones, et esse vera et illa sunt suppositiones, et dignitates. Articuli autem ipsi, ut con- dignitates. Articuli autem ipsi, ut con- clusiones principales scientiæ : et ea quæ clusiones principales scientiæ : et ea quæ pertinent ad bonos mores, ut corollaria pertinent ad bonos mores, ut corollaria consequentia. Et hæc omnia oportet cre- consequentia. Et hæc omnia oportet cre- dere et accipere per fidem, secundum dere et accipere per fidem, secundum quod large accipitur. Et per hoc patet quod large accipitur. Et per hoc patet solutio ad primum. solutio ad primum.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est de AD ALIUD dicendum, quod hoc est de fide, secundum quod est credere Deum fide, secundum quod est credere Deum et Deo illa enim fides quæ credit in et Deo illa enim fides quæ credit in Deum, accedit primo per tensionem in Deum, accedit primo per tensionem in Deum et licet hæc quandoque tempore Deum et licet hæc quandoque tempore sint simul, tamen natura sunt prius et sint simul, tamen natura sunt prius et posterius. posterius.

AD ALIUD dicendum, quod ut dictum AD ALIUD dicendum, quod ut dictum est, multa fide credimus ut consequun- est, multa fide credimus ut consequun- tur, quæ non sunt articuli, scilicet non tur, quæ non sunt articuli, scilicet non principaliter. principaliter.

AD ALIUD quod objicitur de credere AD ALIUD quod objicitur de credere Deum, dicendum quod articuli ponuntur Deum, dicendum quod articuli ponuntur secundum quod referuntur ad credere secundum quod referuntur ad credere Deum et in Deum: sed non ad credere Deum et in Deum: sed non ad credere Deo, quia hoc pertinet ad intellectum Deo, quia hoc pertinet ad intellectum Scripturæ, ut auditus. Scripturæ, ut auditus.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

1 Ad Hebr. x1, 6. 1 Ad Hebr. x1, 6.

XXVIII XXVIII

30 30

466 466

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

C. Si aliqua sciuntur quæ creduntur? C. Si aliqua sciuntur quæ creduntur?

Post hoc quæri solet, Cum fides sit de non apparentibus et non visis, Post hoc quæri solet, Cum fides sit de non apparentibus et non visis, utrum etiam sit de incognitis tantum ? Si enim de incognitis tantum est, de utrum etiam sit de incognitis tantum ? Si enim de incognitis tantum est, de his videtur esse tantum quæ ignorantur. Sed sciendum est, quod cum visio his videtur esse tantum quæ ignorantur. Sed sciendum est, quod cum visio alia est interior, alia exterior, non est fides de subjectis exteriori visioni: alia est interior, alia exterior, non est fides de subjectis exteriori visioni: est tamen de his quæ visu interiori utcumque capiuntur. Et quædam sic ca- est tamen de his quæ visu interiori utcumque capiuntur. Et quædam sic ca- piuntur, ut intelligantur, etsi non ut in futuro: quædam autem non, quia piuntur, ut intelligantur, etsi non ut in futuro: quædam autem non, quia cum fides sit ex auditu non modo exteriori, sed etiam interiori¹, non potest cum fides sit ex auditu non modo exteriori, sed etiam interiori¹, non potest esse de eo quod omnino ignoratur, quæ ipsa ad sensum corporis non per- esse de eo quod omnino ignoratur, quæ ipsa ad sensum corporis non per- tinet, ut ait Augustinus dicens: Quamvis ex auditu fides in nobis sit, non tinet, ut ait Augustinus dicens: Quamvis ex auditu fides in nobis sit, non tamen ad eum sensum corporis pertinet, qui dicitur auditus, quia non est tamen ad eum sensum corporis pertinet, qui dicitur auditus, quia non est sonus: nec ad ullum sensum corporis, quoniam cordis est res ista, non sonus: nec ad ullum sensum corporis, quoniam cordis est res ista, non corporis. Quædam ergo fide creduntur, quæ intelliguntur naturali ratione: corporis. Quædam ergo fide creduntur, quæ intelliguntur naturali ratione: quædam vero, quæ non intelliguntur. Unde Propheta: Nisi credideritis, non quædam vero, quæ non intelliguntur. Unde Propheta: Nisi credideritis, non intelligetis 3. Quod Augustinus aperte distinguit: Alia sunt, inquit, quæ intelligetis 3. Quod Augustinus aperte distinguit: Alia sunt, inquit, quæ nisi intelligamus non credimus: alia quæ nisi credamus, non intelligemus. nisi intelligamus non credimus: alia quæ nisi credamus, non intelligemus. Nemo tamen potest credere in Deum, nisi aliquid intelligat, cum fides sit Nemo tamen potest credere in Deum, nisi aliquid intelligat, cum fides sit ex auditu prædicationis*. Idem in libro IX de Trinitate: Certa fides ut- ex auditu prædicationis*. Idem in libro IX de Trinitate: Certa fides ut- cumque inchoat cognitionem: cognitio vero certa non perficitur, nisi post cumque inchoat cognitionem: cognitio vero certa non perficitur, nisi post hanc vitam. Ambrosius quoque ait: Ubi fides, non statim cognitio: ubi hanc vitam. Ambrosius quoque ait: Ubi fides, non statim cognitio: ubi cognitio est, fides præcedit. Ex his apparet, aliqua credi quæ non intelli- cognitio est, fides præcedit. Ex his apparet, aliqua credi quæ non intelli- guntur vel sciuntur, nisi prius credantur: quædam vero intelligi aliquando, guntur vel sciuntur, nisi prius credantur: quædam vero intelligi aliquando, etiam antequam credantur. Nec tamen sic intelliguntur modo, ut in futuro etiam antequam credantur. Nec tamen sic intelliguntur modo, ut in futuro sciantur: et nunc etiam per fidem qua mundantur corda, amplius intelli- sciantur: et nunc etiam per fidem qua mundantur corda, amplius intelli- guntur: quia nisi per fidem diligatur Deus, non mundatur cor ad scien- guntur: quia nisi per fidem diligatur Deus, non mundatur cor ad scien- dum eum. Unde Augustinus: Quid est Deum scire, nisi eum mente con- dum eum. Unde Augustinus: Quid est Deum scire, nisi eum mente con- spicere, firmeque percipere ? Sed et priusquam valeamus perspicere et per- spicere, firmeque percipere ? Sed et priusquam valeamus perspicere et per- cipere Deum, sicut percipitur a mundis cordibus, nisi per fidem diligatur cipere Deum, sicut percipitur a mundis cordibus, nisi per fidem diligatur

1 Ad Roman. x, 17: Fides ex auditu. 1 Ad Roman. x, 17: Fides ex auditu.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap. 2. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap. 2.

3 Isa. VIII, 9, juxta Septuaginta interpretes. Vulgata habet: Si non credideritis, non perma- 3 Isa. VIII, 9, juxta Septuaginta interpretes. Vulgata habet: Si non credideritis, non perma- nebitis. nebitis.

4 Ad Roman. x, 17. 4 Ad Roman. x, 17.

5 S. AUGUSTINUS, lib. IX de Trinitate, cap. 1. 5 S. AUGUSTINUS, lib. IX de Trinitate, cap. 1.

IN III SENTENT. DIST. XXIV, C, ART. 9. IN III SENTENT. DIST. XXIV, C, ART. 9.

467 467

non poterit cor mundari, quo, id est, ut ad eum videndum sit aptum. Ecce non poterit cor mundari, quo, id est, ut ad eum videndum sit aptum. Ecce hic aperte habes, quia non potest sciri Deus nisi prius credendo diligatur. hic aperte habes, quia non potest sciri Deus nisi prius credendo diligatur. Supra autem dictum est, quod nemo potest credere in Deum, nisi aliquid Supra autem dictum est, quod nemo potest credere in Deum, nisi aliquid intelligatur. Unde colligitur, non posse sciri et intelligi credenda quædam, intelligatur. Unde colligitur, non posse sciri et intelligi credenda quædam, nisi prius credantur: et quædam non credi nisi prius intelligantur, et ipsa nisi prius credantur: et quædam non credi nisi prius intelligantur, et ipsa per fidem amplius intelligi. Nec ea quæ prius creduntur quam intelligan- per fidem amplius intelligi. Nec ea quæ prius creduntur quam intelligan- tur, penitus ignorantur, cum fides sit ex auditu. Ignorantur tamen ex tur, penitus ignorantur, cum fides sit ex auditu. Ignorantur tamen ex parte, quia non sciuntur. Creditur ergo quod ignorantur, sed non penitus, parte, quia non sciuntur. Creditur ergo quod ignorantur, sed non penitus, sicut etiam amatur quod ignoratur. Unde Augustinus: Sciri aliquid, et non sicut etiam amatur quod ignoratur. Unde Augustinus: Sciri aliquid, et non diligi potest. Diligi vero quod nescitur, quæro utrum possit ? Si non potest, diligi potest. Diligi vero quod nescitur, quæro utrum possit ? Si non potest, nemo diligit Deum antequam sciat. Ubi autem sunt illa tria, fides, spes, nemo diligit Deum antequam sciat. Ubi autem sunt illa tria, fides, spes, charitas, nisi in anima² credente quod nondum scit, et sperante et amante charitas, nisi in anima² credente quod nondum scit, et sperante et amante quod credit? Amatur ergo et quod ignoratur, sed tamen creditur ³. quod credit? Amatur ergo et quod ignoratur, sed tamen creditur ³.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An idem possit simul esse scitum et An idem possit simul esse scitum et creditum ? creditum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in illo capitulo C, « Post hæc quæri solet, illo capitulo C, « Post hæc quæri solet, Cum fides sit de non apparentibus, Cum fides sit de non apparentibus,

etc. » etc. »

Videtur enim, quod idem possit esse Videtur enim, quod idem possit esse simul scitum et creditum. simul scitum et creditum.

1. Sensibilis enim cognitio inferior est, 1. Sensibilis enim cognitio inferior est, quam intellectiva et tamen intellectiva quam intellectiva et tamen intellectiva non excludit eam, nec e converso: imoju- non excludit eam, nec e converso: imoju- vat eam in multis ergo videtur, cum vat eam in multis ergo videtur, cum fides et scientia sic se habeant, quod una fides et scientia sic se habeant, quod una non excludat aliam. non excludat aliam.

2. Item, Minus lumen non tollit majus, 2. Item, Minus lumen non tollit majus, licet minus videatur quam prius: ergo licet minus videatur quam prius: ergo videtur, quod nec fides scientiam, nec e videtur, quod nec fides scientiam, nec e

converso. converso.

3. Item, Aliquis Philosophus venit ad 3. Item, Aliquis Philosophus venit ad

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Trinitate, cap. 4. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Trinitate, cap. 4. 2 Edit. J. Alleaume, animo. 2 Edit. J. Alleaume, animo.

fidem sicut Justinus, Dionysius, Apollo fidem sicut Justinus, Dionysius, Apollo phanes, et alii multi, qui sciverunt per phanes, et alii multi, qui sciverunt per rationes naturales unum Deum esse : si rationes naturales unum Deum esse : si ergo fides evacuat scientiam, oporteret ergo fides evacuat scientiam, oporteret quod obliviscerentur illarum rationum, quod obliviscerentur illarum rationum, quod falsum est: ergo scientia el fides quod falsum est: ergo scientia el fides possunt esse de eodem. possunt esse de eodem.

4. Item, Nos quotidie quærimus ratio- 4. Item, Nos quotidie quærimus ratio- nes naturales, et non fundatas super prin- nes naturales, et non fundatas super prin- cipalia fidei, et invenimus multas quibus cipalia fidei, et invenimus multas quibus defendi potest fides: constat autem, quod defendi potest fides: constat autem, quod illæ generare possunt habitum scientiæ : illæ generare possunt habitum scientiæ : ergo idem potest esse scitum et credi- ergo idem potest esse scitum et credi-

tuni. tuni.

5. Item, Job, x1, 7, dicit: Interroga 5. Item, Job, x1, 7, dicit: Interroga jumenta, et docebunt te. Et, Psal. xvi, jumenta, et docebunt te. Et, Psal. xvi, 2 Cæli enarrant gloriam Dei. Ergo vi- 2 Cæli enarrant gloriam Dei. Ergo vi- detur, quod ab ipsis creaturis possint ha- detur, quod ab ipsis creaturis possint ha- beri rationes naturales quibus aliquid beri rationes naturales quibus aliquid probatur de Deo. probatur de Deo.

6. Item, Exemplum consuevit poni de 6. Item, Exemplum consuevit poni de beata et gloriosa Virgine: quia ipsa ex- beata et gloriosa Virgine: quia ipsa ex- perimento scivit se concepisse sine virili perimento scivit se concepisse sine virili semine de Spiritu sancto, et idem credi- semine de Spiritu sancto, et idem credi- dit ergo idem est creditum et scitum. dit ergo idem est creditum et scitum. SED CONTRA objicitur communiter: SED CONTRA objicitur communiter: 1. Per illud Joan. xiv, 2: Vado parare 1. Per illud Joan. xiv, 2: Vado parare

3 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Trinitate, cap. 4. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Trinitate, cap. 4.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad object. 1. Ad object. 1.

468 468

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vobis locum, ubi dicit Glossa: « Eat Do- vobis locum, ubi dicit Glossa: « Eat Do- minus, ne videatur: lateat, ut credatur. minus, ne videatur: lateat, ut credatur. Tunc enim paratur locus, si ex fide juva- Tunc enim paratur locus, si ex fide juva- tur creditus. Desideretur, ut desideratus tur creditus. Desideretur, ut desideratus habeatur. » Ergo videtur, quod latere habeatur. » Ergo videtur, quod latere rationem facit credere. rationem facit credere.

2. Item, Supra est habitum, quod fi- 2. Item, Supra est habitum, quod fi- des est de non apparentibus: ergo non des est de non apparentibus: ergo non est de scitis, quia scita sunt valde appa- est de scitis, quia scita sunt valde appa- rentia rentia

3. Item, Magister Hugo dicit, et habi- 3. Item, Magister Hugo dicit, et habi- tum est supra, quod « scientia est supra tum est supra, quod « scientia est supra fidem » ergo evacuat eam : quia inuti- fidem » ergo evacuat eam : quia inuti- lis est imperfectior habitus, cum habetur lis est imperfectior habitus, cum habetur perfectus quia dicit Apostolus, I ad Co- perfectus quia dicit Apostolus, I ad Co- rinth. xi, 10: Cum venerit quod perfe- rinth. xi, 10: Cum venerit quod perfe- ctum est, evacuabitur quod ex parte ctum est, evacuabitur quod ex parte

est. est.

4. Item, In rebus quæ sunt sub opinio- 4. Item, In rebus quæ sunt sub opinio- ne, scientia evacuat opinionem : ergo et ne, scientia evacuat opinionem : ergo et fidem. fidem.

3. Item, Objiciunt sæculari objectione, 3. Item, Objiciunt sæculari objectione, quod dilectio Dei propter se cum in cor quod dilectio Dei propter se cum in cor venerit, evacuat dilectionem Dei propter venerit, evacuat dilectionem Dei propter temporalia ergo similiter fides cum ve- temporalia ergo similiter fides cum ve- nerit, evacuat consensum propter ratio- nerit, evacuat consensum propter ratio-

nem. nem.

6. Item, Joan. IV, 40: Et mulieri di- 6. Item, Joan. IV, 40: Et mulieri di- cebant, scilicet Samaritani : Quia jam non cebant, scilicet Samaritani : Quia jam non propter tuam loquelam credimus: ipsi propter tuam loquelam credimus: ipsi enim audivimus, et scimus quia hic est enim audivimus, et scimus quia hic est vere salvator mundi. Mulier autem ibi vere salvator mundi. Mulier autem ibi obtinet vicem scientiæ quæ est per ratio- obtinet vicem scientiæ quæ est per ratio- nem ergo scientia per rationem accepta nem ergo scientia per rationem accepta in credibili aliquo, evacuatur per fidem in credibili aliquo, evacuatur per fidem advenientem. advenientem.

SOLUTIO. Dicendum, quod fides et SOLUTIO. Dicendum, quod fides et scientia sunt de eodem, non secundum scientia sunt de eodem, non secundum idem et ideo unum non evacuat aliud : idem et ideo unum non evacuat aliud : et ideo concedo rationes primo inductas et ideo concedo rationes primo inductas hoc modo intelligendo : fides autem non hoc modo intelligendo : fides autem non assentit propter rationem, sed ratio ibi est assentit propter rationem, sed ratio ibi est sub fide, et similiter scientia. sub fide, et similiter scientia.

AD PRIMUM ergo quod objicitur, dicen- AD PRIMUM ergo quod objicitur, dicen- dum quod vult dicere ibi Glossa, quod dum quod vult dicere ibi Glossa, quod assensus Apostolorum magis est merito- assensus Apostolorum magis est merito- rius si latet quoad visum corporalem : et rius si latet quoad visum corporalem : et hoc verum est, quia tanto fides habet ma- hoc verum est, quia tanto fides habet ma-

jus meritum, quanto ratio præbet ei mi- jus meritum, quanto ratio præbet ei mi- nus experimentum. nus experimentum.

AD ALIUD dicendum, quod hoc modo Adobje AD ALIUD dicendum, quod hoc modo Adobje quo fides est de articulo illo, non potest quo fides est de articulo illo, non potest esse scientia vel ratio de eodem: et qua- esse scientia vel ratio de eodem: et qua- liter hoc sit, sæpius jam supra explana- liter hoc sit, sæpius jam supra explana-

tum est. tum est.

AD ALIUD dicendum, quod Hugo loqui- Adobje AD ALIUD dicendum, quod Hugo loqui- Adobje tur de scientia quæ est intellectiva veri- tur de scientia quæ est intellectiva veri- tatis, quæ est visione faciei ad faciem, tatis, quæ est visione faciei ad faciem, non de scientia quæ est in via ex ratione: non de scientia quæ est in via ex ratione: quia illa est multo minus certa, quam quia illa est multo minus certa, quam fides sit licet de hoc etiam supra aliam fides sit licet de hoc etiam supra aliam dedimus rationem. dedimus rationem.

AD ALIUD dicendum, quod ut puto fal- AD ALIUD dicendum, quod ut puto fal- sum est de hoc enim potest esse opinio sum est de hoc enim potest esse opinio et scientia : et præcipue apud diversos, et scientia : et præcipue apud diversos, et etiam apud eumdem, licet ipse plus et etiam apud eumdem, licet ipse plus innitatur scientiæ. innitatur scientiæ.

Ad object Ad object

Ad aliud dicendum, quod non credo Adobe Ad aliud dicendum, quod non credo Adobe eum esse sine mortali peccato, qui Deum eum esse sine mortali peccato, qui Deum diligit tantum propter temporalia. Si au- diligit tantum propter temporalia. Si au- tem diligit Deum propter se, et cum eo tem diligit Deum propter se, et cum eo temporalia non nisi ad usum, non ad temporalia non nisi ad usum, non ad fructum tunc non oportet illam dilectio- fructum tunc non oportet illam dilectio- nem evacuari. nem evacuari.

Si autem dicas, quod diligit Deum qui- Si autem dicas, quod diligit Deum qui- dem super omnia, sed tamen temporalia dem super omnia, sed tamen temporalia diligit immoderate citra Deum : tunc ni- diligit immoderate citra Deum : tunc ni- hil valet simile quod inducitur : quia hæc hil valet simile quod inducitur : quia hæc dilectio est tunc veniale peccatum, cujus dilectio est tunc veniale peccatum, cujus appetitus absorbetur a charitate perfecta. appetitus absorbetur a charitate perfecta. Scientia autem meritoria est, et nullum Scientia autem meritoria est, et nullum omnino peccatum. omnino peccatum.

AD ALIUD dicendum, quod illa allegoria Adob AD ALIUD dicendum, quod illa allegoria Adob non probat, nisi quod fides non assentit non probat, nisi quod fides non assentit nisi propter rationem: et verum est, et nisi propter rationem: et verum est, et concessum a nobis. concessum a nobis.

Solutio. Solutio. Ad 1 et 2 Ad 1 et 2

IN III SENTENT. DIST. XXIV, C, ART. 10 et 11. IN III SENTENT. DIST. XXIV, C, ART. 10 et 11.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

Utrum Magister sufficienter ponit nu- Utrum Magister sufficienter ponit nu- merum credibilium? merum credibilium?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit Augustinus, ibi, C, circa medium : « Alia Augustinus, ibi, C, circa medium : « Alia sunt, quæ nisi intelligamus, non credi- sunt, quæ nisi intelligamus, non credi- mus, etc. » mus, etc. »

Hic enim videtur Magister diminute Hic enim videtur Magister diminute introducere credibilia: quia introducere credibilia: quia

1. In originali, scilicet in libro 1. In originali, scilicet in libro LXXXIII Quæstionum, ponitur adhuc LXXXIII Quæstionum, ponitur adhuc unum credibile, quod scilicet semper cre- unum credibile, quod scilicet semper cre- ditur et numquam intelligitur, ut om- ditur et numquam intelligitur, ut om- nium rerum gestarum historiæ : et hoc nium rerum gestarum historiæ : et hoc non inducit hic. non inducit hic.

2. Item, Hic in Littera innuit, et in ori- 2. Item, Hic in Littera innuit, et in ori- ginali dicit, quod in divinis oportet cre- ginali dicit, quod in divinis oportet cre- dere prius, et postea intelligere et hoc dere prius, et postea intelligere et hoc non videtur in omnibus divinis, sicut non videtur in omnibus divinis, sicut Deum esse unum. Deum esse unum.

3. Item, Non est assensus in aliquid 3. Item, Non est assensus in aliquid nisi intelligatur prius quid est quod di- nisi intelligatur prius quid est quod di- citur per nomen ad minus: ergo intelle- citur per nomen ad minus: ergo intelle- ctus quidem præcedit omne credere: et ctus quidem præcedit omne credere: et hoc negat in Littera. hoc negat in Littera.

4. Item, I ad Corinth. III, 5: Non 4. Item, I ad Corinth. III, 5: Non quod sufficientes simus: ubi Glossa: quod sufficientes simus: ubi Glossa: « Non creditur, nisi prius cogitetur. « Non creditur, nisi prius cogitetur.

>> >>

SOLUTIO. Dicendum, quod si nos loqua- SOLUTIO. Dicendum, quod si nos loqua- mur de assensu prout respicit anteceden- mur de assensu prout respicit anteceden- tia et consequentia ad ipsos articulos, tia et consequentia ad ipsos articulos, tunc esse credibile est in fide: quia tunc tunc esse credibile est in fide: quia tunc semper creditur, et numquam intelligitur semper creditur, et numquam intelligitur quod erit in historia canonicorum libro- quod erit in historia canonicorum libro- rum rum

et credere quod antecedit intellige- et credere quod antecedit intellige- re, erit in credibilibus in quæ potest ratio re, erit in credibilibus in quæ potest ratio naturalis et credere quod præcedit in- naturalis et credere quod præcedit in- telligentia veritatis, erit respectu credibi- telligentia veritatis, erit respectu credibi- lium lium

quæ non apprehenduntur per ra- quæ non apprehenduntur per ra-

* S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. I de Fida ortho- * S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. I de Fida ortho-

469 469

tionem, ut Deum esse trinum et unum, tionem, ut Deum esse trinum et unum, et hujusmodi. Sed Magister non intendit et hujusmodi. Sed Magister non intendit hic nisi de duobus postremis : et ideo hic nisi de duobus postremis : et ideo omittit primum. omittit primum.

Et ideo patet solutio ad primum, et Et ideo patet solutio ad primum, et secundum. secundum.

AD ALIUD dicundum, quod bene conce- AD ALIUD dicundum, quod bene conce- dendum videtur mihi, quod omne credi- dendum videtur mihi, quod omne credi- tum præcedit intellectus quid est quod tum præcedit intellectus quid est quod dicitur per sermonem : sed de hoc non dicitur per sermonem : sed de hoc non loquitur Magister hic, sed potius de intel- loquitur Magister hic, sed potius de intel- lectu rei. lectu rei.

AD ALIUD dicendum, quod Glossa illa AD ALIUD dicendum, quod Glossa illa loquitur de fide secundum quod est ex loquitur de fide secundum quod est ex auditu, vel de intellectu qui est scire quid auditu, vel de intellectu qui est scire quid est quod dicitur per sermonem. est quod dicitur per sermonem.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

An Deum scire, est eum mente conspicere An Deum scire, est eum mente conspicere firmiterque percipere? firmiterque percipere?

Deinde quæritur de illa diffinitione Deinde quæritur de illa diffinitione quam dat Augustinus, ibi, C, circa me- quam dat Augustinus, ibi, C, circa me- dium «Quid est Deum scire, nisi eum dium «Quid est Deum scire, nisi eum mente conspicere, firmeque percipere ? » mente conspicere, firmeque percipere ? » Qualiter enim intelligitur hic mente Qualiter enim intelligitur hic mente conspicere? Aut enim per speculum in- conspicere? Aut enim per speculum in- telligit, et in ænigmate: aut per speciem. telligit, et in ænigmate: aut per speciem. Si primo modo: tunc non est scire, sed Si primo modo: tunc non est scire, sed potius credere. Si autem secundo modo : potius credere. Si autem secundo modo : hoc non videtur verum: quia sic tantum hoc non videtur verum: quia sic tantum in patria videbitur : ergo videtur, quod in patria videbitur : ergo videtur, quod Deus non scitur. Deus non scitur.

SED CONTRA : SED CONTRA :

Damascenus : « Cognitio existendi Damascenus : « Cognitio existendi Deum omnibus naturaliter inserta est ¹. » Deum omnibus naturaliter inserta est ¹. » Ergo videtur, quod Deus sciatur. Ergo videtur, quod Deus sciatur.

SOLUTIO. Augustinus loquitur de scien- SOLUTIO. Augustinus loquitur de scien- tia approbationis quæ mixta est affectui: tia approbationis quæ mixta est affectui: sic enim conspicitur mente, dum gusta- sic enim conspicitur mente, dum gusta- tur per experientiam in donis : ct tur per experientiam in donis : ct

doxa, cap. 1. doxa, cap. 1.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Sed contra Sed contra

Solutio. Solutio.

470 470

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

hoc est aliquid ultra fidem et citra visio- hoc est aliquid ultra fidem et citra visio-

nem. nem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod spe- AD PRIMUM ergo dicendum, quod spe- culum non est unum in quo videtur : culum non est unum in quo videtur : quandoque enim est creatura exterior quandoque enim est creatura exterior habens vestigium et quandoque cum habens vestigium et quandoque cum imagine gratia, quæ similis est beatitu- imagine gratia, quæ similis est beatitu- dini et ita loquitur hic: unde etiam fir- dini et ita loquitur hic: unde etiam fir- mitas perceptionis hujus est ex fide ad- mitas perceptionis hujus est ex fide ad- hærente per visum, et charitate penetran- hærente per visum, et charitate penetran- te per affectum. te per affectum.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An fides sit potius per visum, quam per An fides sit potius per visum, quam per

auditum ? auditum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, sub finem: « Nec ea quæ prius cre- ibi, C, sub finem: « Nec ea quæ prius cre- duntur quam intelligantur, penitus igno- duntur quam intelligantur, penitus igno- rantur, cum fides sit ex auditu, etc. » rantur, cum fides sit ex auditu, etc. »

Cum enim fides sit cogitatio quædam : Cum enim fides sit cogitatio quædam : et cogitatio fit inventione et doctrina, et cogitatio fit inventione et doctrina, potius videtur esse per visum, quam per potius videtur esse per visum, quam per auditum quia auditum quia

1. Visus deservit inventioni, et auditus 1. Visus deservit inventioni, et auditus doctrinæ et inventio potior est quam doctrinæ et inventio potior est quam doctrina. doctrina.

2. Item, Visus nobilior est sensus, 2. Item, Visus nobilior est sensus, quam auditus, et plurium doctrinarum, quam auditus, et plurium doctrinarum, et magis certificans ea quæ sunt omnis et magis certificans ea quæ sunt omnis sensus ergo videtur, quod potius debeat sensus ergo videtur, quod potius debeat esse ex visu, quam ex auditu. esse ex visu, quam ex auditu.

SOLUTIO. Dicendum, quod auditus sem- SOLUTIO. Dicendum, quod auditus sem- per accipit ab alio disciplinam : et quia per accipit ab alio disciplinam : et quia fides est ab alio superiore lumine, et non fides est ab alio superiore lumine, et non a nostra inventione : ideo magis competit a nostra inventione : ideo magis competit ei auditus, quam visus et per hoc patet ei auditus, quam visus et per hoc patet solutio ad primum. solutio ad primum.

: :

AD ALIUD dicendum, quod visus nobi- AD ALIUD dicendum, quod visus nobi- lior est, quando referuntur ad propria lior est, quando referuntur ad propria objecta: sed hic non est sic: sed potius objecta: sed hic non est sic: sed potius dicitur auditus interior, qui est acceptio dicitur auditus interior, qui est acceptio notitiæ primæ veritatis ab alio et ideo notitiæ primæ veritatis ab alio et ideo illa objectio nihil facit ad propositum. illa objectio nihil facit ad propositum.

: :

Soluti Soluti Ad Ad

Ad? Ad?

IN III SENTENT. DIST. XXV, A. IN III SENTENT. DIST. XXV, A.

171 171

DISTINCTIO XXV. DISTINCTIO XXV.

De sufficientia fidel. De sufficientia fidel.

A. De fide antiquorum. A. De fide antiquorum.

Prædictis adjiciendum est de sufficientia fidei ad salutem. Illis enim qui Prædictis adjiciendum est de sufficientia fidei ad salutem. Illis enim qui præcesserunt adventum Christi et qui sequuntur, videtur profecisse fides præcesserunt adventum Christi et qui sequuntur, videtur profecisse fides secundum temporis processum, sicut profecit cognitio. Fides quippe ma- secundum temporis processum, sicut profecit cognitio. Fides quippe ma- gna dicitur cognitione, et articulorum quantitate, vel constantia, et devo- gna dicitur cognitione, et articulorum quantitate, vel constantia, et devo- tione. Est autem quædam fidei mensura, sine qua numquam potuit esse tione. Est autem quædam fidei mensura, sine qua numquam potuit esse salus. Unde Apostolus, Oportet accedentem credere quia Deus est, et quod salus. Unde Apostolus, Oportet accedentem credere quia Deus est, et quod remunerator est sperantium in se ¹. Sed quæritur, Utrum hoc credere ante remunerator est sperantium in se ¹. Sed quæritur, Utrum hoc credere ante adventum et ante legem, ad salutem suffecerit? Nam tempore gratiæ con- adventum et ante legem, ad salutem suffecerit? Nam tempore gratiæ con- stat certissime hoc non sufficere: oportet enim universa credi, quæ in stat certissime hoc non sufficere: oportet enim universa credi, quæ in symbolis continentur. Sed nec ante adventum, nec ante legem videtur hoc symbolis continentur. Sed nec ante adventum, nec ante legem videtur hoc suffecisse: quia sine fide mediatoris nullum hominem vel ante vel post suffecisse: quia sine fide mediatoris nullum hominem vel ante vel post fuisse salvum, Sanctorum auctoritates contestantur. Unde Augustinus ad fuisse salvum, Sanctorum auctoritates contestantur. Unde Augustinus ad Optatum: Illa fides sana est, qua credimus nullum hominem sive majoris Optatum: Illa fides sana est, qua credimus nullum hominem sive majoris sive minoris ætatis, liberari a contagione mortis et obligatione peccati, sive minoris ætatis, liberari a contagione mortis et obligatione peccati, quod prima nativitate contraxit, nisi per unum mediatorem Dei et homi- quod prima nativitate contraxit, nisi per unum mediatorem Dei et homi- num Jesum Christum cujus hominis ejusdemque Dei saluberrima fide num Jesum Christum cujus hominis ejusdemque Dei saluberrima fide etiara illi justi salvi facti sunt, qui priusquam veniret in carnem, credide- etiara illi justi salvi facti sunt, qui priusquam veniret in carnem, credide- runt in carnem venturum. Eadem enim fides est et illorum, et nostra. runt in carnem venturum. Eadem enim fides est et illorum, et nostra. Proinde cum omnes justi sive ante incarnationem sive post, nec vixerint Proinde cum omnes justi sive ante incarnationem sive post, nec vixerint nec vivant, nisi ex fide incarnationis Christi: profecto quod scriptum est, nec vivant, nisi ex fide incarnationis Christi: profecto quod scriptum est, non esse aliud nomen sub coelo, in quo oporteat salvari nos³: ex illo tem- non esse aliud nomen sub coelo, in quo oporteat salvari nos³: ex illo tem-

Ad Hebr. xi, 6: Credere oportet accedentem ad Deum quia est, et inquirentibus se remunerator sit. Ad Hebr. xi, 6: Credere oportet accedentem ad Deum quia est, et inquirentibus se remunerator sit. 2 S. AUGUSTINUS, Ad Optatum, cap. 167 2 S. AUGUSTINUS, Ad Optatum, cap. 167

3 Act. IV, 12: Non est in alio aliquo salus: nec enim aliud est nomen sub celo datum kominibus, 3 Act. IV, 12: Non est in alio aliquo salus: nec enim aliud est nomen sub celo datum kominibus, in quo oporteat nos salvos fieri. in quo oporteat nos salvos fieri.

472 472

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

pore valet ad salvandum genus humanum, ex quo in Adam vitiatum est. pore valet ad salvandum genus humanum, ex quo in Adam vitiatum est. Idem, Nemo liberatur a damnatione quæ per Adam facta est, nisi per Idem, Nemo liberatur a damnatione quæ per Adam facta est, nisi per fidem Jesu Christi. Idem, Eadem fides mediatoris quæ nos salvat, salvos fidem Jesu Christi. Idem, Eadem fides mediatoris quæ nos salvat, salvos justos faciebat antiquos, pusillos cum magnis: quia sicut credimus Chri- justos faciebat antiquos, pusillos cum magnis: quia sicut credimus Chri- stum in carne venisse, ita illi venturum: et sicut nos mortuum, ita illi mo- stum in carne venisse, ita illi venturum: et sicut nos mortuum, ita illi mo- riturum et sicut nos resurrexisse, ita illi resurrecturum et nos et illi ad riturum et sicut nos resurrexisse, ita illi resurrecturum et nos et illi ad judicium vivorum et mortuorum venturum². Gregorius super Ezechielem: judicium vivorum et mortuorum venturum². Gregorius super Ezechielem: Et qui præibant, et qui sequebantur, clamabant dicentes: Hosanna filio Et qui præibant, et qui sequebantur, clamabant dicentes: Hosanna filio David quia omnes electi qui in Judæa esse potuerunt, sive qui nunc in David quia omnes electi qui in Judæa esse potuerunt, sive qui nunc in Ecclesia sunt, in mediatorem Dei et hominem crediderunt et credunt. His Ecclesia sunt, in mediatorem Dei et hominem crediderunt et credunt. His aliisque pluribus testimoniis perspicue docetur, nulli umquam salutem esse aliisque pluribus testimoniis perspicue docetur, nulli umquam salutem esse factam, nisi per fidem mediatoris. Oportet ergo accedentem credere quæ factam, nisi per fidem mediatoris. Oportet ergo accedentem credere quæ supra dixit Apostolus, sed non sufficit. supra dixit Apostolus, sed non sufficit.

B. De fide simplicium. B. De fide simplicium.

Quid ergo dicetur de illis simplicibus, quibus non erat revelatum my- Quid ergo dicetur de illis simplicibus, quibus non erat revelatum my- sterium Incarnationis, qui pie credebant quod eis traditum fuit? Dici potest sterium Incarnationis, qui pie credebant quod eis traditum fuit? Dici potest nullum fuisse justum vel salvum cui non esset facta revelatio vel distincta, nullum fuisse justum vel salvum cui non esset facta revelatio vel distincta, vel velata, vel in aperto, vel in mysterio. Distincta, ut Abrahæ et Moysi, vel velata, vel in aperto, vel in mysterio. Distincta, ut Abrahæ et Moysi, aliisque majoribus qui distinctionem articulorum fidei habebant. Velata, aliisque majoribus qui distinctionem articulorum fidei habebant. Velata, ut simplicibus quibus revelatum erat ea esse credenda, quæ credebant illi ut simplicibus quibus revelatum erat ea esse credenda, quæ credebant illi majores et docebant, sed eorum distinctionem aptam non habebant: sicut majores et docebant, sed eorum distinctionem aptam non habebant: sicut et in Ecclesia aliqui minus capaces sunt, qui articulos symboli distinguere et in Ecclesia aliqui minus capaces sunt, qui articulos symboli distinguere et assignare non valent, omnia tamen credunt quæ in Symbolo continen- et assignare non valent, omnia tamen credunt quæ in Symbolo continen- tur: credunt enim quæ ignorant, habentes fidem velatam in mysterio: ita tur: credunt enim quæ ignorant, habentes fidem velatam in mysterio: ita et tunc minus capaces ex revelatione sibi facta majoribus credendo inhæ- et tunc minus capaces ex revelatione sibi facta majoribus credendo inhæ- rebant, quibus fidem suam quasi committebant: unde Job, Boves arabant, rebant, quibus fidem suam quasi committebant: unde Job, Boves arabant,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Correptione et gratia, cap. 7. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Correptione et gratia, cap. 7.

2 IDEM, Lib. de Nuptiis et concupiscentia. 2 IDEM, Lib. de Nuptiis et concupiscentia.

9 Matth. xxi, 9 et 15. 9 Matth. xxi, 9 et 15.

Ad Hebr. x1, 6. Ad Hebr. x1, 6.

IN III SENTENT. DIST. XXV, B, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XXV, B, ART. 1.

473 473

et asinæ pascebantur juxta eos ¹. Simplices et minores sunt asinæ pascentes et asinæ pascebantur juxta eos ¹. Simplices et minores sunt asinæ pascentes juxta boves quia humilitate majoribus adhærendo, in mysterio credebant, juxta boves quia humilitate majoribus adhærendo, in mysterio credebant, quæ et illi in mysterio docebant: qualis forte fuit vidua Sareptana ³. quæ et illi in mysterio docebant: qualis forte fuit vidua Sareptana ³.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Prædictis adjiciendum est de suffi- « Prædictis adjiciendum est de suffi- cientia fidei, etc. » cientia fidei, etc. »

Hic incipit pars illa in qua agitur de Hic incipit pars illa in qua agitur de fide secundum comparationem ad creden- fide secundum comparationem ad creden-

tes. tes.

Et habet duas partes: in quarum pri- Et habet duas partes: in quarum pri- ma tangitur status fidei secundum tem- ma tangitur status fidei secundum tem- poris diversitatem. In secunda, æqualitas poris diversitatem. In secunda, æqualitas ejus in credente ad spem et charitatem, ejus in credente ad spem et charitatem, quæ incipit, ibi, E, « Illud etiam non est quæ incipit, ibi, E, « Illud etiam non est prætermittendum, quod fides, spes, cha- prætermittendum, quod fides, spes, cha- ritas, etc. » ritas, etc. »

In prima autem tria sunt : primo enim In prima autem tria sunt : primo enim ponit de fide Patrum: secundo, tangit de ponit de fide Patrum: secundo, tangit de fide simplicium, ibi, B, « Quid ergo di- fide simplicium, ibi, B, « Quid ergo di- cetur de illis simplicibus, etc. » In tertia, cetur de illis simplicibus, etc. » In tertia, adjungitur de fide Cornelu, ibi, D, « So- adjungitur de fide Cornelu, ibi, D, « So- let etiam quæri de Cornelio, etc. » let etiam quæri de Cornelio, etc. »

Incidunt autem circa primum quatuor Incidunt autem circa primum quatuor dubia. Primum scilicet, Utrum fides cre- dubia. Primum scilicet, Utrum fides cre- scere potest? scere potest?

Secundum, Utrum umquam suffecerit Secundum, Utrum umquam suffecerit credere de Deo, quod est, et quod inqui- credere de Deo, quod est, et quod inqui- rentibus se remunerator sit ? rentibus se remunerator sit ?

Tertium, Utrum fidei possit subesse Tertium, Utrum fidei possit subesse falsum ? falsum ?

Quartum, Cum articulus dicatur arcta- Quartum, Cum articulus dicatur arcta- re ad credendum, Utrum arctet ad cre- re ad credendum, Utrum arctet ad cre- dendum explicite, vel implicite? dendum explicite, vel implicite?

Job, Job,

I, I,

14. 14.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An fides potest crescere ? An fides potest crescere ?

AD PRIMUM objicitur sic : AD PRIMUM objicitur sic :

1. Magister Hugo de sancto Victore in 1. Magister Hugo de sancto Victore in libro de Sacramentis, parte decima, di- libro de Sacramentis, parte decima, di- cit sic « Duo sunt secundum quæ fides cit sic « Duo sunt secundum quæ fides crescere dicitur: cogitatio, et affectus, id crescere dicitur: cogitatio, et affectus, id est, constantia, vel firmitas credendi, et est, constantia, vel firmitas credendi, et secundum cognitionem, quando eruditur secundum cognitionem, quando eruditur ad scientiam: secundum affectum, quan- ad scientiam: secundum affectum, quan- do ad devotionem excitatur, et roboratur do ad devotionem excitatur, et roboratur ad constantiam. » Ex hoc accipitur, quod ad constantiam. » Ex hoc accipitur, quod fides potest crescere. fides potest crescere.

2. Si forte dicas, quod non crescit in 2. Si forte dicas, quod non crescit in numero articulorum, sed in illuminatione numero articulorum, sed in illuminatione credentium quia clarius ea quæ credunt, credentium quia clarius ea quæ credunt, intelligunt quidam ex studio, quam alii. intelligunt quidam ex studio, quam alii. CONTRA: Hugo, ibidem, « Crevit pro CONTRA: Hugo, ibidem, « Crevit pro tempore fides in omnibus, ut major esset: tempore fides in omnibus, ut major esset:

sed mutata non est, ut alia esset ante le- sed mutata non est, ut alia esset ante le- gem, quando Deus creator credebatur, et gem, quando Deus creator credebatur, et ab eo salus et redemptio exspectabatur. ab eo salus et redemptio exspectabatur. Per quem autem et quomodo eadem sa- Per quem autem et quomodo eadem sa- lus implenda et perficienda foret, excep- lus implenda et perficienda foret, excep- tis paucis quibus hoc scire singulariter tis paucis quibus hoc scire singulariter in munere datum erat, a cæteris etiam in munere datum erat, a cæteris etiam fidelibus non cognoscebatur » Ergo vide- fidelibus non cognoscebatur » Ergo vide- tur, quod nec incarnationis tunc erat ar- tur, quod nec incarnationis tunc erat ar- ticulus, nec passionis, nec alicujus arti- ticulus, nec passionis, nec alicujus arti- culi expressio erat tunc de fide: eorum, culi expressio erat tunc de fide: eorum, dico, articulorum qui sunt de humanitate dico, articulorum qui sunt de humanitate Christi. Ergo crevit fides secundum nu- Christi. Ergo crevit fides secundum nu- merum articulorum, ut videtur. merum articulorum, ut videtur.

3. Item, Exod. VI, 3: Nomen meum 3. Item, Exod. VI, 3: Nomen meum

2 III Reg. XVII, 10 et seq. 2 III Reg. XVII, 10 et seq.

Sed contra. Sed contra.

474 474

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Adonai non indicavi eis. Constat autem, Adonai non indicavi eis. Constat autem, quod postea indicavit. Ergo fides crevit. quod postea indicavit. Ergo fides crevit. 4. Item, Psal. CXVIII, 100: Super senes 4. Item, Psal. CXVIII, 100: Super senes intellexi. Ergo videtur, quod seniores non intellexi. Ergo videtur, quod seniores non tot crediderunt articulos, sicut ipse qui tot crediderunt articulos, sicut ipse qui post eos fuit. post eos fuit.

Item, Act. 11, 17: Effundam de spiri- Item, Act. 11, 17: Effundam de spiri- tu meo super omnem carnem et prophe- tu meo super omnem carnem et prophe- tabunt filii vestri et filiæ vestræ, et juve- tabunt filii vestri et filiæ vestræ, et juve- nes vestri visiones videbunt, et senes vestri nes vestri visiones videbunt, et senes vestri somnia somniabunt ¹. Ergo aliquid vident somnia somniabunt ¹. Ergo aliquid vident juvenes de credibilibus, quod non vide- juvenes de credibilibus, quod non vide- runt seniores. Ergo crevit fides. runt seniores. Ergo crevit fides.

Item, Gregorius in Homilia quadam Item, Gregorius in Homilia quadam super illud Evangelii Beati oculi qui super illud Evangelii Beati oculi qui vident quæ vos videtis², dicit sic: « Se- vident quæ vos videtis², dicit sic: « Se- cundum incrementa temporum crevit cundum incrementa temporum crevit scientia sanctorum spiritualium Patrum : scientia sanctorum spiritualium Patrum : et quanto adventui Salvatoris viciniores et quanto adventui Salvatoris viciniores exstiterunt, tanto mysterium salutis ple- exstiterunt, tanto mysterium salutis ple- nius perceperunt. » Ergo videtur, quod nius perceperunt. » Ergo videtur, quod creverit fides. creverit fides.

5. Item, Supra 3 habitum est in divi- 5. Item, Supra 3 habitum est in divi- sione symbolorum, quod de duodecim ar- sione symbolorum, quod de duodecim ar- ticulis facti sunt quatuordecim: et eadem ticulis facti sunt quatuordecim: et eadem causa existente, possent adhuc amplius causa existente, possent adhuc amplius distingui ergo videtur, quod potuit cre- distingui ergo videtur, quod potuit cre- scere fides in numero articulorum, et scere fides in numero articulorum, et adhuc potest crescere, ut videtur. adhuc potest crescere, ut videtur. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Fides est simplex lumen, illuminans 1. Fides est simplex lumen, illuminans ad æternam veritatem: veritas autem ad æternam veritatem: veritas autem æterna crescere non potest: ergo nec fides. æterna crescere non potest: ergo nec fides.

2. Item, In omni articulo divina veri- 2. Item, In omni articulo divina veri- tas supponitur et explicatur per ea quæ tas supponitur et explicatur per ea quæ faciunt ad salutem nostram, vel per ea faciunt ad salutem nostram, vel per ea quæ ab æterno sunt in Deo : et ex parte quæ ab æterno sunt in Deo : et ex parte æternorum constat, quod crescere non æternorum constat, quod crescere non potest ex parte autem temporalium est potest ex parte autem temporalium est dispositio ab æterno ordinata, quæ etiam dispositio ab æterno ordinata, quæ etiam augeri non potest : ergo fides penes arti- augeri non potest : ergo fides penes arti- culos crescere non potest. culos crescere non potest.

3. Item, Si cresceret fides in numero 3. Item, Si cresceret fides in numero articulorum, cum articuli sint de sub- articulorum, cum articuli sint de sub- stantia fidei, fides mutaretur secundum stantia fidei, fides mutaretur secundum substantiam et hoc negatur in Littera: substantiam et hoc negatur in Littera:

1 Cf. Joel, 11, 28; Isa. XLIV, 3. 1 Cf. Joel, 11, 28; Isa. XLIV, 3.

2 Luc. x, 23. 2 Luc. x, 23.

ergo videtur, quod non crescit numerus ergo videtur, quod non crescit numerus articulorum. articulorum.

4. Item, Implicita fides est de tot de 4. Item, Implicita fides est de tot de quot est explicita: quia implicatio vel quot est explicita: quia implicatio vel explicatio sunt ex parte nostra, et non a explicatio sunt ex parte nostra, et non a parte articulorum: cum igitur fides anti- parte articulorum: cum igitur fides anti- quorum et nostra non differant nisi per quorum et nostra non differant nisi per explicitum et implicitum, non videtur explicitum et implicitum, non videtur quod creverit in numero articulorum. quod creverit in numero articulorum.

5. Item, Si propter implicationem et 5. Item, Si propter implicationem et explicationem diceretur crescere fides, explicationem diceretur crescere fides, cum continue per studium Doctorum cum continue per studium Doctorum magis explicentur articuli, videretur con- magis explicentur articuli, videretur con- tinue crescere et hoc a nullo dicitur : tinue crescere et hoc a nullo dicitur : ergo non crevit fides, ut videtur. ergo non crevit fides, ut videtur.

SOLUTIO. Dicendum cum Magistro Hu- SOLUTIO. Dicendum cum Magistro Hu- gone, quod fides duobus modis crescit ex gone, quod fides duobus modis crescit ex parte credentis in se autem nullo modo, parte credentis in se autem nullo modo, sive quoad creditum. Ex parte credentis sive quoad creditum. Ex parte credentis crescit quoad intellectum, et quoad affe- crescit quoad intellectum, et quoad affe- ctum. Quoad autem intellectum quatuor ctum. Quoad autem intellectum quatuor modis, scilicet revelatione desuper illu- modis, scilicet revelatione desuper illu- minante, doctrina explicante, re credita minante, doctrina explicante, re credita eveniente, et studio veritatis intellectum eveniente, et studio veritatis intellectum aperiente. Revelatione quidem : quia qui aperiente. Revelatione quidem : quia qui ampliores revelationes accipit, lucidius ampliores revelationes accipit, lucidius creditum videt, et melius percipit. Do- creditum videt, et melius percipit. Do- ctrina explicante: quia quanto articulus ctrina explicante: quia quanto articulus pluribus proprietatibus exprimitur, vel pluribus proprietatibus exprimitur, vel plures articuli exprimuntur, tanto melius plures articuli exprimuntur, tanto melius intelliguntur, sicut diximus supra : quia intelliguntur, sicut diximus supra : quia circa articulum generationis æternæ, et circa articulum generationis æternæ, et processionis Spiritus sancti, plures ex- processionis Spiritus sancti, plures ex- pressiones fecerunt Patres in Nicæna sy- pressiones fecerunt Patres in Nicæna sy- nodo et ideo fideles melius intelligentes, nodo et ideo fideles melius intelligentes, magis caverunt sensum hæreticum de ar- magis caverunt sensum hæreticum de ar- ticulis. Plures etiam articulos docuerunt ticulis. Plures etiam articulos docuerunt quidam Patres, quosdam magis explicite, quidam Patres, quosdam magis explicite, quam alios et ideo illius melius scien- quam alios et ideo illius melius scien- tiam fidei habuerunt. Re credita etiam tiam fidei habuerunt. Re credita etiam eveniente, crescit scientia fidei: quia sic- eveniente, crescit scientia fidei: quia sic- ut dicit Hieronymus, « Quod oculis vi- ut dicit Hieronymus, « Quod oculis vi- detur, melius intelligitur, quam id quod detur, melius intelligitur, quam id quod futurum prædicitur. » Studio vero ape- futurum prædicitur. » Studio vero ape- ritur etiam ratio intelligendi creditum, ritur etiam ratio intelligendi creditum,

: :

3 Cf. Supra, Dist. xxiv, Art 6. p. 458 3 Cf. Supra, Dist. xxiv, Art 6. p. 458

Solut Solut

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

IN III SENTENT. DIST. XXV, B, ART. 2. IN III SENTENT. DIST. XXV, B, ART. 2.

secundum quod fidei servit meditatio et secundum quod fidei servit meditatio et cogitatus, ut dicit Anselmus in Prosolo- cogitatus, ut dicit Anselmus in Prosolo- gro quia fides ipsa quandoque per stu- gro quia fides ipsa quandoque per stu- dium quærit intellectum. Ex parte autem dium quærit intellectum. Ex parte autem affectus crescit tripliciter, scilicet quia de- affectus crescit tripliciter, scilicet quia de- purat affectum plus et plus, secundum purat affectum plus et plus, secundum quod docet magis elongari a peccatis. quod docet magis elongari a peccatis. Secundo etiam, quia removet a phantas- Secundo etiam, quia removet a phantas- matibus rationum naturalium: quia non matibus rationum naturalium: quia non ita incipiunt sapere ut prius, propter de- ita incipiunt sapere ut prius, propter de- votionen et fervorem affectus circa cre- votionen et fervorem affectus circa cre- ditum, Tertio etiam dat constantiam, ut in ditum, Tertio etiam dat constantiam, ut in quibusdam operibus, ut est martyrium: et quibusdam operibus, ut est martyrium: et sic audet fidelis confiteri fidem coram re- sic audet fidelis confiteri fidem coram re- gibus et principibus. Ex parte autem arti- gibus et principibus. Ex parte autem arti- culorum in se bene concedo, quod non culorum in se bene concedo, quod non profecit, nec proficit: quia illi innituntur profecit, nec proficit: quia illi innituntur primæ veritati: et ab illa et non ab ho- primæ veritati: et ab illa et non ab ho- mine determinatus est numerus eorum. mine determinatus est numerus eorum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Ma- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Ma- gister Hugo intelligit de profectu, qui est gister Hugo intelligit de profectu, qui est potius fidelis in fide, quam fidei in potius fidelis in fide, quam fidei in fideli. fideli.

AD ALIUD dicendum, quod non creve- AD ALIUD dicendum, quod non creve- runt articuli in se, sed crevit articulorum runt articuli in se, sed crevit articulorum explanatio et revelatio : et hoc non est explanatio et revelatio : et hoc non est articulum crescere, nisi per accidens: li- articulum crescere, nisi per accidens: li- cet enim passio forte tunc alicui determi- cet enim passio forte tunc alicui determi- nate non innotuerit, tamen erat articulus, nate non innotuerit, tamen erat articulus, et credebatur implicite ab eis, quando et credebatur implicite ab eis, quando aliquis quicumque modus liberationis ab aliquis quicumque modus liberationis ab eis futuris credebatur. eis futuris credebatur.

AD ALIUD dicendum, quod non intelli- AD ALIUD dicendum, quod non intelli- gitur de manifestatione articuli, sed po- gitur de manifestatione articuli, sed po- tius Dei, in qua crescit homo de die in tius Dei, in qua crescit homo de die in diem et semper mirabilis fit scientia diem et semper mirabilis fit scientia Dei in profectu hominis in ipsa, nec pot- Dei in profectu hominis in ipsa, nec pot- est perfecte in illam, propter quod dicit est perfecte in illam, propter quod dicit Psalmus civ, 4 : Quærite Dominum, et Psalmus civ, 4 : Quærite Dominum, et confirmamini. Quærite faciem ejus sem- confirmamini. Quærite faciem ejus sem-

per. per.

AD TRES sequentes auctoritates, dicen- AD TRES sequentes auctoritates, dicen- dum quod non probant nisi profectum dum quod non probant nisi profectum hominis in notitia articulorum secundum hominis in notitia articulorum secundum

numerum. numerum.

AD ALIUD dicendum, quod divisio arti- AD ALIUD dicendum, quod divisio arti-

1 Ad Hebr. xI, 6 Credere oportet accedentem 1 Ad Hebr. xI, 6 Credere oportet accedentem ad Deum quia est, et inquirentibus se remunera- ad Deum quia est, et inquirentibus se remunera-

475 475

culorum multiplex fit: tamen res manet culorum multiplex fit: tamen res manet una, quæ diversis considerationibus di- una, quæ diversis considerationibus di- versimode dividitur, non tamen res auge- versimode dividitur, non tamen res auge- tur sicut si conceptio et nativitas refe- tur sicut si conceptio et nativitas refe- rantur ad unum articulum, sive ad duas rantur ad unum articulum, sive ad duas res, una manet, sed diversimode consi- res, una manet, sed diversimode consi- derantur. derantur.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An umquam suffecerit de Deo credere, An umquam suffecerit de Deo credere, quia est, et quia inquirentibus se re- quia est, et quia inquirentibus se re-

munerator est? munerator est?

Secundo quæritur, Utrum umquam Secundo quæritur, Utrum umquam suffecerit de Deo credere, quia est, et quia suffecerit de Deo credere, quia est, et quia inquirentibus se remunerator est ? inquirentibus se remunerator est ?

Videtur autem quod sic: quia Videtur autem quod sic: quia 1. Hoc dicit Apostolus *. 1. Hoc dicit Apostolus *.

2. Item, Hoc sufficit ad tendendum in 2. Item, Hoc sufficit ad tendendum in Deum per cognitionem primæ veritatis: Deum per cognitionem primæ veritatis: sed credere quia est, ostendit quo tendit : sed credere quia est, ostendit quo tendit : et credere quia remunerator est, movet et credere quia remunerator est, movet ex spe et amore præmii, ut tendamus: ex spe et amore præmii, ut tendamus: ergo hæc duo suffecerunt et sufficiunt. ergo hæc duo suffecerunt et sufficiunt.

3. Item, Ad hoc quod fiat motus per 3. Item, Ad hoc quod fiat motus per appetitum in nobis ad aliquid, non exi- appetitum in nobis ad aliquid, non exi- guntur nisi duo, scilicet quod fiat appre- guntur nisi duo, scilicet quod fiat appre- hensio delectabilis, et sit appetitus illius: hensio delectabilis, et sit appetitus illius: sed credere quia est, facit apprehensio- sed credere quia est, facit apprehensio- nem credere autem quia remunerator, nem credere autem quia remunerator, facit appetitum : ergo illa duo sufficiunt facit appetitum : ergo illa duo sufficiunt ad fidei motum: ergo sufficit illa duo cre- ad fidei motum: ergo sufficit illa duo cre- dere. dere.

4. Item, In statu innocentiæ Adam 4. Item, In statu innocentiæ Adam non præscivit, nec præcredidit, ut ita di- non præscivit, nec præcredidit, ut ita di- cam, suum casum : sed si non cecidisset, cam, suum casum : sed si non cecidisset, non fuisset opus redemptore nec media- non fuisset opus redemptore nec media- tore : ergo nihil tenebatur credere de tore : ergo nihil tenebatur credere de mediatore ergo sufficiebat credere quod mediatore ergo sufficiebat credere quod Deus est, et quod remunerator est quæ- Deus est, et quod remunerator est quæ- rentium se quia eadem ratio est de ar- rentium se quia eadem ratio est de ar- ticulis qui sunt de mediatere et de aliis. ticulis qui sunt de mediatere et de aliis.

tor sit. tor sit.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

476 476

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

5. Item, In statu post peccatum non 5. Item, In statu post peccatum non erat prophetia aperta, nec revelatio quam erat prophetia aperta, nec revelatio quam nos sciamus ergo cum articulus sit su- nos sciamus ergo cum articulus sit su- pra rationem, non tenebatur in illum mo- pra rationem, non tenebatur in illum mo- veri ratio sine revelatione: ergo videtur, veri ratio sine revelatione: ergo videtur, quod sufficiebat tunc credere ea quæ di- quod sufficiebat tunc credere ea quæ di- ctabat natura sola, ut videtur. ctabat natura sola, ut videtur.

6. Item, Ponamus, quod alicui nulla 6. Item, Ponamus, quod alicui nulla facta sit revelatio: et faciat ea quæ dictat facta sit revelatio: et faciat ea quæ dictat jus naturale, et simus in tempore legis jus naturale, et simus in tempore legis Moysi vel naturalis constat, quod ille Moysi vel naturalis constat, quod ille salvabitur quia dicit Apostolus, quod salvabitur quia dicit Apostolus, quod judicabit id quod ex natura est præpu- judicabit id quod ex natura est præpu- tium, legem consummans, te, qui per tium, legem consummans, te, qui per literam et circumcisionem prævaricator literam et circumcisionem prævaricator legis es¹. legis es¹.

Cum igitur tunc nihil dictet aliquid de Cum igitur tunc nihil dictet aliquid de mediatore, non oportet credere, nisi illa mediatore, non oportet credere, nisi illa duo quæ dictat ratio. duo quæ dictat ratio.

SED CONTRA hoc est SED CONTRA hoc est

1. Quod dicitur in Littera per plures 1. Quod dicitur in Littera per plures auctoritates, ubi probatur, quod oportuit auctoritates, ubi probatur, quod oportuit habere fidem mediatoris. habere fidem mediatoris.

2. Item, Ad salvationem ægri oportuit 2. Item, Ad salvationem ægri oportuit præcognoscere morbum, et morbi quali- præcognoscere morbum, et morbi quali- tatem morbi autem qualitas talis fuit, tatem morbi autem qualitas talis fuit, ut probat Anselmus, quod non potuit sa- ut probat Anselmus, quod non potuit sa- tisfacere pro ipso, nisi Deus et homo : tisfacere pro ipso, nisi Deus et homo : ergo oportuit credere liberatorem et me- ergo oportuit credere liberatorem et me- diatorem. diatorem.

3. Item, Omnes qui salvabantur a prin- 3. Item, Omnes qui salvabantur a prin- cipio, cognoscebant se non propriis me- cipio, cognoscebant se non propriis me- ritis, sed gratia Dei salvandos: cum ergo ritis, sed gratia Dei salvandos: cum ergo nulla gratia sit nisi per Jesum Christum, nulla gratia sit nisi per Jesum Christum, sicut dicitur, Joan. 1, 17: Gratia et veri- sicut dicitur, Joan. 1, 17: Gratia et veri- tas per Jesum Christum facta est : opor- tas per Jesum Christum facta est : opor- tuit credere salvatorem esse venturum, tuit credere salvatorem esse venturum, et pro homine satisfacturum. et pro homine satisfacturum.

SOLUTIO. Bene videtur mihi hoc neces- SOLUTIO. Bene videtur mihi hoc neces- sarium et verum, quod a principio status sarium et verum, quod a principio status peccati non fuit umquam aliquis salvus peccati non fuit umquam aliquis salvus per gratiam, nisi per fidem mediatoris. per gratiam, nisi per fidem mediatoris. Sed est mediatorem considerare duplici- Sed est mediatorem considerare duplici- ter, scilicet in particulari secundum sa- ter, scilicet in particulari secundum sa- cramenta quibus mediavit, vel universa- cramenta quibus mediavit, vel universa- liter secundum quæcumque mediare vel- liter secundum quæcumque mediare vel-

1 Ad Roman. II, 27. 1 Ad Roman. II, 27.

let et primo modo videtur mihi secun- let et primo modo videtur mihi secun- dum Magistrum Hugonem, qui hoc ex- dum Magistrum Hugonem, qui hoc ex- presse dicit, quod non tenebantur explicite presse dicit, quod non tenebantur explicite credere antiqui, sed modo secundo om- credere antiqui, sed modo secundo om- nes. Primo autem modo soli illi quibus nes. Primo autem modo soli illi quibus facta est revelatio, et alii qui ab illis fue- facta est revelatio, et alii qui ab illis fue- runt instructi, dummodo instructionem runt instructi, dummodo instructionem illorum intelligere potuerunt. In statu illorum intelligere potuerunt. In statu autem innocentiæ videtur mihi, quod autem innocentiæ videtur mihi, quod Adam notitiam clariorem habuit, quam Adam notitiam clariorem habuit, quam nos, sed de deitate tantum, et quæ perti- nos, sed de deitate tantum, et quæ perti- nent ad æternam distinctionem persona- nent ad æternam distinctionem persona- rum sed non in his quæ pertinent ad re- rum sed non in his quæ pertinent ad re- conciliationem factam per Christum. conciliationem factam per Christum.

DICENDUM ergo ad primum, quod hoc DICENDUM ergo ad primum, quod hoc sufficit accedenti ad Deum: sed cum di- sufficit accedenti ad Deum: sed cum di- citur quia est, non credo quod suppona- citur quia est, non credo quod suppona- tur, quia est in universali tantum, quia tur, quia est in universali tantum, quia hoc investigatur ratione tantum vel hoc investigatur ratione tantum vel naturali cognitione, sed quia est determi- naturali cognitione, sed quia est determi- natum in quibusdam articulis determi- natum in quibusdam articulis determi- natis a revelatione et cum dicitur quod natis a revelatione et cum dicitur quod inquirentibus se remunerator est, hoc fa- inquirentibus se remunerator est, hoc fa- cit ad spem et amorem. cit ad spem et amorem.