Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

IN III SENTENT. DIST. XXIII, D, ART. 8. IN III SENTENT. DIST. XXIII, D, ART. 8.

alterum est motus ipse, ut in eum ire. alterum est motus ipse, ut in eum ire. Ex parte effectus consequentis est mem- Ex parte effectus consequentis est mem- bris ejus incorporari: et hoc est unum bris ejus incorporari: et hoc est unum quodammodo cum fine fidei fieri. Ex quodammodo cum fine fidei fieri. Ex parte vero conjunctionis cum fine est parte vero conjunctionis cum fine est adhærere. Et per hoc patet etiam solutio adhærere. Et per hoc patet etiam solutio ad primum quia in illo credere charitas ad primum quia in illo credere charitas non separatur a fide. non separatur a fide.

AD ALIUD dicendum, quod non super- AD ALIUD dicendum, quod non super- fluit sequens quia differt apud creden- fluit sequens quia differt apud creden- tem sicut effectus a causa, et motus a tem sicut effectus a causa, et motus a movente. movente.

AD ALIUD dicendum, quod fides videt AD ALIUD dicendum, quod fides videt quodammodo visio autem est extra quodammodo visio autem est extra rem, et non intus et ideo attribuitur ei rem, et non intus et ideo attribuitur ei adhærere licet etiam spei posset esse adhærere licet etiam spei posset esse per exspectationem, sed illius potius est per exspectationem, sed illius potius est cohærere. cohærere.

AD ALIUD dicendum, quod licet amans AD ALIUD dicendum, quod licet amans incorporatus sit, tamen prius natura, non incorporatus sit, tamen prius natura, non tempore, oportet ipsum tendere ex amo- tempore, oportet ipsum tendere ex amo- re ad Deum, qui incorporat eum sibi, et re ad Deum, qui incorporat eum sibi, et adhærere illi. Aliter posset dici si velle- adhærere illi. Aliter posset dici si velle- mus, quod hæc conveniant actui fidei in mus, quod hæc conveniant actui fidei in se et tunc amare fidei non dicit actum se et tunc amare fidei non dicit actum charitatis conjunctum cum actu suo, sed charitatis conjunctum cum actu suo, sed dicit affectionem finis quæ propria est dicit affectionem finis quæ propria est unicuique virtuti tendenti in suum unicuique virtuti tendenti in suum finem et illo affectu ire extra se in finem et illo affectu ire extra se in finem, dicit profectum ejusdem adhæ- finem, dicit profectum ejusdem adhæ- rere autem dicit conjunctionem consen- rere autem dicit conjunctionem consen- sus, et incorporari dicit unionem cum sus, et incorporari dicit unionem cum ipso. Sed prima expositio est de inten- ipso. Sed prima expositio est de inten- tione Magistri in Littera. tione Magistri in Littera.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An credere sit cum assensione cogitare? An credere sit cum assensione cogitare?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit nota quædam in Littera hic, affixa ibi: nota quædam in Littera hic, affixa ibi: Augustinus in libro de Prædestinatione Augustinus in libro de Prædestinatione Sanctorum 1 : « Ipsum credere nihil Sanctorum 1 : « Ipsum credere nihil

1 S AUGUSTINUS, Lib de Prædestinatione San- 1 S AUGUSTINUS, Lib de Prædestinatione San-

419 419

aliud est, quam cum assensione cogi- aliud est, quam cum assensione cogi-

tare. » tare. »

Hic enim diffinitur actus secundum Hic enim diffinitur actus secundum substantiam actus, cum ante determina- substantiam actus, cum ante determina- tus sit per comparationem ad objectum. tus sit per comparationem ad objectum. Videtur, quod non sit verum : quia Videtur, quod non sit verum : quia

1. Cogitare dicitur quasi coagitare, ut 1. Cogitare dicitur quasi coagitare, ut videtur velle Augustinus in libro IX de videtur velle Augustinus in libro IX de Trinitate, quia cogitare (ut ipse dicit ibi) Trinitate, quia cogitare (ut ipse dicit ibi) est rem notam ab aliis rebus notis dis- est rem notam ab aliis rebus notis dis- cernere ergo cogitare est tantum cogi- cernere ergo cogitare est tantum cogi- tativæ virtutis: credere autem non pro- tativæ virtutis: credere autem non pro- cedit a cogitativa tantum : ergo videtur, cedit a cogitativa tantum : ergo videtur, quod credere male diffiniatur per cogi- quod credere male diffiniatur per cogi-

tare. tare.

2. Item, Fides (ut supra habitum est) 2. Item, Fides (ut supra habitum est) simplex est lumen credentium: ergo vi- simplex est lumen credentium: ergo vi- detur, quod non conveniat ei cogitare: detur, quod non conveniat ei cogitare: quia cogitatio cogitat multa simul. quia cogitatio cogitat multa simul.

Item, Ex cogitatione nostra non fit Item, Ex cogitatione nostra non fit assensus in fide: quia sic non esset vir- assensus in fide: quia sic non esset vir- tus, sed scientia, vel ars: ergo videtur, tus, sed scientia, vel ars: ergo videtur, quod per cogitare diffiniri non debeat. quod per cogitare diffiniri non debeat.

ULTERIUS quæritur de assensu: Omnis ULTERIUS quæritur de assensu: Omnis enim virtus assentit objecto et fini pro- enim virtus assentit objecto et fini pro- prio ergo non est diffinitivum solius prio ergo non est diffinitivum solius fidei ergo non debet poni in diffinitione fidei ergo non debet poni in diffinitione ejus, cum ea quæ ponuntur in diffini- ejus, cum ea quæ ponuntur in diffini- tione debeant separari ab aliis. tione debeant separari ab aliis.

SOLUTIO. Dicendum, quod fides habet SOLUTIO. Dicendum, quod fides habet actum qui competit ei secundum se, et actum qui competit ei secundum se, et habet actum qui competit ei secundum habet actum qui competit ei secundum quod est ex auditu, secundum quod dicit quod est ex auditu, secundum quod dicit Apostolus, ad Roman. x, 17: Fides ex Apostolus, ad Roman. x, 17: Fides ex auditu auditus autem per verbum auditu auditus autem per verbum Christi. In se secundum quod est lu- Christi. In se secundum quod est lu- men informans intellectum, non compe- men informans intellectum, non compe- tit ei nisi assentire invisibili ostenso. tit ei nisi assentire invisibili ostenso. Secundum autem quod est ex auditu, Secundum autem quod est ex auditu, tunc assentit cum cogitatione de hoc tunc assentit cum cogitatione de hoc quod audivit de ratione non probante quod audivit de ratione non probante quidem, sed manuducente: ita tamen, quidem, sed manuducente: ita tamen, quod auditus generaliter accipiatur : sic- quod auditus generaliter accipiatur : sic- ut supra diximus de signo, quando ex- ut supra diximus de signo, quando ex- ponebatur credere Deo, scilicet quod in- ponebatur credere Deo, scilicet quod in-

ctorum, cap 1. ctorum, cap 1.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

420 420

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cludit in se auditum exteriorem per cludit in se auditum exteriorem per verbum, et visum miraculi et operum verbum, et visum miraculi et operum Dei, et auditum interiorem auditus Dei, et auditum interiorem auditus enim causat cognitionem. Et hoc modo enim causat cognitionem. Et hoc modo diffinitur credere in duobus, ut cogitatum diffinitur credere in duobus, ut cogitatum habeat ab auditu, et assensum ex se- habeat ab auditu, et assensum ex se- ipso quia bene concedo, quod non as- ipso quia bene concedo, quod non as- sentit propter cogitatum. sentit propter cogitatum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod cre- AD PRIMUM ergo dicendum, quod cre- dere est essentialiter in assensu: tamen dere est essentialiter in assensu: tamen per accidens, in quantum nutritur et per accidens, in quantum nutritur et fovetur et manuducitur, habet se ad co- fovetur et manuducitur, habet se ad co- gitativam virtutem inquirentem de cre- gitativam virtutem inquirentem de cre- dito non quia dubitat, sed quia ejus cui dito non quia dubitat, sed quia ejus cui consentit a Deo petit rationem: non qua consentit a Deo petit rationem: non qua certificetur, sed in qua jucundetur et ad- certificetur, sed in qua jucundetur et ad- miretur. miretur.

AD ALIUD dicendum eodem modo, quod AD ALIUD dicendum eodem modo, quod non propter hoc procedit assensus quia non propter hoc procedit assensus quia cogitat, sed potius ex hoc procedit ad- cogitat, sed potius ex hoc procedit ad- mirabilis jucunditas: sicut in libro Con- mirabilis jucunditas: sicut in libro Con- fessionum Augustinus dicit de se : « Non fessionum Augustinus dicit de se : « Non « satiabar illis diebus præ dulcedine mi- « satiabar illis diebus præ dulcedine mi- « rabili considerare altitudinem divini « rabili considerare altitudinem divini « consilii super salutem generis hu- « consilii super salutem generis hu- << mani. » << mani. »

assensu, di- assensu, di-

AD ID quod objicitur de AD ID quod objicitur de cendum quod assensus est veri ut verum cendum quod assensus est veri ut verum est proprie loquendo: et ideo aliæ vir- est proprie loquendo: et ideo aliæ vir- tutes proprie non habent assensum, sed tutes proprie non habent assensum, sed quietem in fine: quia verum ut verita- quietem in fine: quia verum ut verita- tem primam non considerant. tem primam non considerant.

Ad 2. Ad 2.

Ad quest Ad quest

E. An illa informis qualitas mentis, quæ in malo Christiano est, fiat virtus cum E. An illa informis qualitas mentis, quæ in malo Christiano est, fiat virtus cum fit bonus. fit bonus.

Si vero quæritur, Utrum illa informis qualitas, qua malus Christianus Si vero quæritur, Utrum illa informis qualitas, qua malus Christianus universa credit quæ bonus Christianus, accedente charitate remaneat et universa credit quæ bonus Christianus, accedente charitate remaneat et fiat virtus, an ipsa eliminetur: et alia qualitas succedat quæ virtus sit? fiat virtus, an ipsa eliminetur: et alia qualitas succedat quæ virtus sit? Utrumlibet sine periculo dici potest. Mihi tamen videtur, quod illa quali- Utrumlibet sine periculo dici potest. Mihi tamen videtur, quod illa quali- tas quæ prius erat, remaneat, et accessu charitatis virtus fiat. tas quæ prius erat, remaneat, et accessu charitatis virtus fiat.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An fides informis fiat formata ? An fides informis fiat formata ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in sequenti capitulo E, ibi, « Si vero quæ- sequenti capitulo E, ibi, « Si vero quæ- ritur, Utrum illa informis qualitas, ritur, Utrum illa informis qualitas,

etc. » etc. »

Hic enim Magister dicit, quod fides Hic enim Magister dicit, quod fides informis sit formata : et de hoc sunt informis sit formata : et de hoc sunt

Magistrorum opiniones diversæ : et ideo Magistrorum opiniones diversæ : et ideo disputationi hic fortius insistendum est, disputationi hic fortius insistendum est, ut quæramus tria. ut quæramus tria.

Primum est, Utrum fides informis fiat Primum est, Utrum fides informis fiat formata, vel non? formata, vel non?

Secundum est, Utrum formetur forma Secundum est, Utrum formetur forma propria, vel charitate, vel gratia: quia propria, vel charitate, vel gratia: quia hæc omnia a diversis dicta sunt. hæc omnia a diversis dicta sunt.

Tertium, Qualiter diversimode forme- Tertium, Qualiter diversimode forme- tur forma propria, et charitate, et gra- tur forma propria, et charitate, et gra-

tia ? tia ?

AD PRIMUM horum proceditur sic: AD PRIMUM horum proceditur sic: 1. In naturis si aliqua potentia est ad 1. In naturis si aliqua potentia est ad

IN III SENTENT. DIST. XXIII, E, ART. 9. IN III SENTENT. DIST. XXIII, E, ART. 9.

actum in subjecto, sed non expedita, na- actum in subjecto, sed non expedita, na- tura non evacuat illam, sed perficit ad tura non evacuat illam, sed perficit ad actum dirigendo illuc spiritus et cætera actum dirigendo illuc spiritus et cætera potentiam illum informantia: ergo simi- potentiam illum informantia: ergo simi- liter est in gratia, quæ non est minus liter est in gratia, quæ non est minus ingeniosa quam natura. Constat autem, ingeniosa quam natura. Constat autem, quod fides informis est virtus quæ potest quod fides informis est virtus quæ potest assentire omnibus articulis: ergo gratia assentire omnibus articulis: ergo gratia adveniens non dabit ei nisi tendere in adveniens non dabit ei nisi tendere in creditum, et non evacuat ipsam, ut vide- creditum, et non evacuat ipsam, ut vide-

tur. tur.

2. Item, Natura semper operatur via 2. Item, Natura semper operatur via brevissima quia nec abundat superfluis, brevissima quia nec abundat superfluis, nec deficit necessariis, ut dicit Philoso- nec deficit necessariis, ut dicit Philoso- phus. Ergo multo magis gratia quæ om- phus. Ergo multo magis gratia quæ om- nibus modis ordinatior est quam natura: nibus modis ordinatior est quam natura: brevius autem est id quod est jam infor- brevius autem est id quod est jam infor- mare, quam informandum creare, et post- mare, quam informandum creare, et post- ea informare creatum: ergo videtur, ea informare creatum: ergo videtur, quod gratia hoc modo procedat: ergo quod gratia hoc modo procedat: ergo fidem informem informat. fidem informem informat.

3. Item, Omne informe formabile est : 3. Item, Omne informe formabile est : ergo nisi impedimentum sit ex corru- ergo nisi impedimentum sit ex corru- ptione potentiæ, de necessitate formabi- ptione potentiæ, de necessitate formabi- tur adveniente forma: sed hic non est im- tur adveniente forma: sed hic non est im- pedimentum nisi homo moriatur, quam- pedimentum nisi homo moriatur, quam- diu enim in via est, possibilis est ad diu enim in via est, possibilis est ad gratiam ergo fides ejus formabilis est a gratiam ergo fides ejus formabilis est a gratia. gratia.

421 421

ergo multo minus evacuat gratiam gratis ergo multo minus evacuat gratiam gratis datam, quæ est fides. datam, quæ est fides.

Item, Minoris diversitatis est gratia Item, Minoris diversitatis est gratia gratis data ordinata ad eumdem actum gratis data ordinata ad eumdem actum cum gratum faciente, quam gratis data cum gratum faciente, quam gratis data non ordinata ad eumdem actum: sed non ordinata ad eumdem actum: sed gratia adveniens non evacuat gratis da- gratia adveniens non evacuat gratis da- tas, ut sapientiam, scientiam, prophe- tas, ut sapientiam, scientiam, prophe- tiam, quæ non ordinantur ad eumdem tiam, quæ non ordinantur ad eumdem actum cum ipsa : ergo multo magis non actum cum ipsa : ergo multo magis non evacuat fidem informem quæ est ad evacuat fidem informem quæ est ad actum eumdem. actum eumdem.

6. Item, Ex parte actus et objecti nulla 6. Item, Ex parte actus et objecti nulla est repugnantia: quia credere Deum et est repugnantia: quia credere Deum et Deo salvantur, et credere in Deum : ergo Deo salvantur, et credere in Deum : ergo videtur, quod fides informis habitus sal- videtur, quod fides informis habitus sal- vatur in habitu fidei formatæ. vatur in habitu fidei formatæ.

8. Item, Ante lapsum habuit aliquis 8. Item, Ante lapsum habuit aliquis fidem formatam. Constat autem, quod fidem formatam. Constat autem, quod per lapsum non meruit aliquod donum per lapsum non meruit aliquod donum Dei: ergo videtur, quod non infundatur Dei: ergo videtur, quod non infundatur ei alia fides quam prius, sed forma illius ei alia fides quam prius, sed forma illius tantum tollatur: ergo potest restitui sine tantum tollatur: ergo potest restitui sine restitutione fidei informis. restitutione fidei informis.

Item, Ridiculum esset, quod aliquis Item, Ridiculum esset, quod aliquis tot novas fides haberet quoties esset la- tot novas fides haberet quoties esset la- psus et tamen hoc oporteret, si dicere- psus et tamen hoc oporteret, si dicere- mus quod non potest fieri formata ea- mus quod non potest fieri formata ea- dem quæ fuit informis. dem quæ fuit informis.

Si forte dicas, quod evacuatur sicut Si forte dicas, quod evacuatur sicut minus lumen a majori: hoc nihil est : minus lumen a majori: hoc nihil est : quia minus lumen conjunctum alii ma- quia minus lumen conjunctum alii ma- jori non evacuatur per ipsum, sicut unus jori non evacuatur per ipsum, sicut unus radius solis non evacuatur a multis aliis radius solis non evacuatur a multis aliis radiis, nec lumen unius candelæ evacua- radiis, nec lumen unius candelæ evacua- tur a lumine alterius candelæ sibi unitæ: tur a lumine alterius candelæ sibi unitæ: fides autem informis ex parte efficientis, fides autem informis ex parte efficientis, et ex parte objecti est ejusdem rationis et ex parte objecti est ejusdem rationis lumen cum fide formata: ergo non eva- lumen cum fide formata: ergo non eva- cuatur a lumine fidei formatæ. cuatur a lumine fidei formatæ.

4. Item, Quare destrueretur fides in- 4. Item, Quare destrueretur fides in- formis adveniente gratia? aut enim hoc formis adveniente gratia? aut enim hoc esset ex contrarietate causæ suæ: aut ex esset ex contrarietate causæ suæ: aut ex contrarietate suiipsius ad gratiam. Si contrarietate suiipsius ad gratiam. Si primo modo fiat, sicut videmus destrui primo modo fiat, sicut videmus destrui album in superficie clara, adveniente ca- album in superficie clara, adveniente ca- lore, quia egreditur frigus continens et lore, quia egreditur frigus continens et causans albedinem: ergo videtur, quod causans albedinem: ergo videtur, quod fides informis et formata sint ab oppo- fides informis et formata sint ab oppo- sitis causis, quod falsum est, cum utra- sitis causis, quod falsum est, cum utra- que sit causata a Deo et donum Spiritus que sit causata a Deo et donum Spiritus sancti. Si autem ex se haberet contrarie- 9. Item, Si sol divisum posset influere sancti. Si autem ex se haberet contrarie- 9. Item, Si sol divisum posset influere tatem tum dona Dei essent sibi contra- lumen, et calorem: et prius influere lu- tatem tum dona Dei essent sibi contra- lumen, et calorem: et prius influere lu- ria, et virtus virtuti, quod esse non potest. men, postea influendo calorem, non ria, et virtus virtuti, quod esse non potest. men, postea influendo calorem, non 5. Item, Minus distant gratia gratis tolleret lumen influxum, ut postea 5. Item, Minus distant gratia gratis tolleret lumen influxum, ut postea data, et gratia gratum faciens, quam vir- utrumque influeret. sed potius super lu- data, et gratia gratum faciens, quam vir- utrumque influeret. sed potius super lu- tus naturalis sive consuetudinalis et gra- men poneret calorem : ergo videtur, tus naturalis sive consuetudinalis et gra- men poneret calorem : ergo videtur, tia gratum faciens: sed gratia adveniens quod similiter faciat veritas prima, et tia gratum faciens: sed gratia adveniens quod similiter faciat veritas prima, et (ut multi dicunt) non destruit virtutem primo influat lumen, et postea informet (ut multi dicunt) non destruit virtutem primo influat lumen, et postea informet naturalem, sed perficit et ordinat eam: illud per affectum, naturalem, sed perficit et ordinat eam: illud per affectum,

Sed contra. Sed contra.

422 422

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SED CONTRA Sic objicitur: SED CONTRA Sic objicitur: 1. Gratia gratum faciens hoc facit in 1. Gratia gratum faciens hoc facit in uno, quod facit in alio: sed in eo qui uno, quod facit in alio: sed in eo qui nihil habuit de fide, confert plenitudi- nihil habuit de fide, confert plenitudi- nem omnium virtutum. Cum ergo non nem omnium virtutum. Cum ergo non sit deficientior in eo qui habuit fidem in- sit deficientior in eo qui habuit fidem in- formem, etiam videtur illi totum con- formem, etiam videtur illi totum con- ferre ergo videtur, quod non informet ferre ergo videtur, quod non informet præcedentem, sed confert totum. præcedentem, sed confert totum.

2. Item, Si anima alicui corpori infun- 2. Item, Si anima alicui corpori infun- deretur quod haberet ante aliquam ope- deretur quod haberet ante aliquam ope- rationem animæ, non minus infundere- rationem animæ, non minus infundere- tur anima illi corpori cum tur anima illi corpori cum universis universis

potentiis suis, licet alia potentia ad eum- potentiis suis, licet alia potentia ad eum- dem actum prius infuisset, quia anima dem actum prius infuisset, quia anima non posset dividi, ut propter hoc una non posset dividi, ut propter hoc una potentia separaretur ab ea: ergo videtur, potentia separaretur ab ea: ergo videtur, quod similiter sit in gratia, quæ est quasi quod similiter sit in gratia, quæ est quasi quoddam totum ad omnes virtutes, quod quoddam totum ad omnes virtutes, quod nihil sit separabile ab ea ex eo quod in- nihil sit separabile ab ea ex eo quod in- venit virtutem informnem. Cum igitur su- venit virtutem informnem. Cum igitur su- perfluum non maneat, videtur fides in- perfluum non maneat, videtur fides in- formis evacuari. formis evacuari.

3. Item, Timor servilis non manet 3. Item, Timor servilis non manet cum charitate adveniente, quia perfecta cum charitate adveniente, quia perfecta charitas foras mittit timorem : ergo simi- charitas foras mittit timorem : ergo simi- liter et causa ejus expellitur, scilicet liter et causa ejus expellitur, scilicet fides informis. fides informis.

4. Item, Mortuum opus non vivificatur 4. Item, Mortuum opus non vivificatur adveniente charitate, sed perit, et datur adveniente charitate, sed perit, et datur nova gratia operandi: ergo videtur, quod nova gratia operandi: ergo videtur, quod similiter nec mortua fides. similiter nec mortua fides.

5. Item, Cum dicitur, Fides formata 5. Item, Cum dicitur, Fides formata est virtus aut est prædicatum per se, est virtus aut est prædicatum per se, aut per accidens. Si per se, videtur quod aut per accidens. Si per se, videtur quod tota species supponatur per fidem for- tota species supponatur per fidem for- matam, quia genus non per se prædica- matam, quia genus non per se prædica- tur forma addita. Si autem non esset tur forma addita. Si autem non esset per se tunc videtur, quod non prædi- per se tunc videtur, quod non prædi- cetur nisi per accidens: et hoc est incon- cetur nisi per accidens: et hoc est incon- veniens, quia omnes dicunt oppositum. veniens, quia omnes dicunt oppositum.

6. Item, Ex duobus accidentibus non 6. Item, Ex duobus accidentibus non fit accidens unum, nec inter ea potest fit accidens unum, nec inter ea potest esse compositio, nisi unum sit sicut ge- esse compositio, nisi unum sit sicut ge- nus et alterum sicut differentia: ergo vi- nus et alterum sicut differentia: ergo vi- detur cum fides informis sit habitus qui- detur cum fides informis sit habitus qui- dam, et fides formata etiam habitus, dam, et fides formata etiam habitus, quod ex ipsis non fit habitus unus: ergo quod ex ipsis non fit habitus unus: ergo non formatur ab ipso. non formatur ab ipso.

SOLUTIO. Dicendum puto cum Magi- SOLUTIO. Dicendum puto cum Magi- stro hic, quod informis fit formata per stro hic, quod informis fit formata per gratiam advenientem et charitatem: et gratiam advenientem et charitatem: et ideo concedendæ mihi videntur primæ ideo concedendæ mihi videntur primæ rationes. rationes.

AD ID autem quod in oppositum obji- AD ID autem quod in oppositum obji- citur, dicendum quod gratia gratum fa- citur, dicendum quod gratia gratum fa- ciens quantum est de se, hoc facit in uno ciens quantum est de se, hoc facit in uno quod in alio, sed quantum est ex parte quod in alio, sed quantum est ex parte subjecti non est ita. In quibusdam enim subjecti non est ita. In quibusdam enim perficit naturales virtutes qui habent eas, perficit naturales virtutes qui habent eas, in quibusdam non, qui non habent eas: in quibusdam non, qui non habent eas: et in quibusdam tollit peccatum, et in et in quibusdam tollit peccatum, et in quibusdam non. Ita etiam accidit ei in quibusdam non. Ita etiam accidit ei in quibusdam informare fidem informem, quibusdam informare fidem informem, in quibusdam autem totam fidem infun- in quibusdam autem totam fidem infun- dere et hoc non est ex deficientia sui, dere et hoc non est ex deficientia sui, sed ex diversa habitudine subjecti. sed ex diversa habitudine subjecti.

Solutio. Solutio.

Adobject 1 Adobject 1

AD ALIUD dicendum, quod si anima in- AD ALIUD dicendum, quod si anima in- funderetur alicui corpori, tota infunde- funderetur alicui corpori, tota infunde- retur: quia virtus quæ esset ante in cor- retur: quia virtus quæ esset ante in cor- pore, non posset esse nisi radicata in pore, non posset esse nisi radicata in complexione corporis, et sic non esset complexione corporis, et sic non esset unibilis animæ, sicut corporale non effici- unibilis animæ, sicut corporale non effici- tur unum essentialiter cum spirituali: tur unum essentialiter cum spirituali: sed fides informis et formata secundum sed fides informis et formata secundum causam sunt ab eodem principio effi- causam sunt ab eodem principio effi- ciente, scilicet a Deo, et ideo sunt uni- ciente, scilicet a Deo, et ideo sunt uni- biles et ideo non est simile de gratia biles et ideo non est simile de gratia cum suis partibus, et anima cum suis. cum suis partibus, et anima cum suis.

Ad object, ?, Ad object, ?,

AD ALIUD dicendum, quod eodem modo AD ALIUD dicendum, quod eodem modo dico de timore servili: non enim evacua- dico de timore servili: non enim evacua- tur in quantum est timor, sed in quan- tur in quantum est timor, sed in quan- tum servilis tantum. Unde proprie servi- tum servilis tantum. Unde proprie servi- litas expellitur, non autem timor: et ita litas expellitur, non autem timor: et ita dico etiam, quod informitas fidei tolli- dico etiam, quod informitas fidei tolli- tur, non autem ipsa fides: sicut etiam tur, non autem ipsa fides: sicut etiam in patria non tollitur fidei substantia, in patria non tollitur fidei substantia, scilicet visio veritatis, sed fidei forma in scilicet visio veritatis, sed fidei forma in actu, qui est videre per speculum et in actu, qui est videre per speculum et in ænigmate. ænigmate.

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est simile de mortuo opere: quia hoc non simile de mortuo opere: quia hoc non est a causa viva, sed a libero arbitrio est a causa viva, sed a libero arbitrio quod mortuum in peccatis jacet : sed fides quod mortuum in peccatis jacet : sed fides est a prima veritate, quæ mori non pot- est a prima veritate, quæ mori non pot- est, et non moritur per se et in se, sed est, et non moritur per se et in se, sed potius ex defectu alterius. potius ex defectu alterius.

Ad object, 3. Ad object, 3.

Adoliject.h Adoliject.h

AD ALIUD dicendum, quod prædicatio Ad object AD ALIUD dicendum, quod prædicatio Ad object

Ad object 6 Ad object 6

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN III SENTENT. DIST. XXIII, E, ART. 9. IN III SENTENT. DIST. XXIII, E, ART. 9.

est per se, quando dicitur, Fides formata est per se, quando dicitur, Fides formata est virtus, et supponitur species virtutis est virtus, et supponitur species virtutis perfecta et quando dicitur, Fides infor- perfecta et quando dicitur, Fides infor- mis est virtus, est prædicatio per poste- mis est virtus, est prædicatio per poste- rius, ut supra explanatum est. rius, ut supra explanatum est.

AD ALIUD dicendum, quod illa propo- AD ALIUD dicendum, quod illa propo- sitio est falsa in rationalibus, et in na- sitio est falsa in rationalibus, et in na- turis. In rationabilibus patet, quod ex turis. In rationabilibus patet, quod ex dispositione unius actus et ex disposi- dispositione unius actus et ex disposi- tione alterius fit habitus: non enim pot- tione alterius fit habitus: non enim pot- est ratio assignari, quare actus relinquat est ratio assignari, quare actus relinquat dispositionem, alter autem tantum con- dispositionem, alter autem tantum con- firmet illam. In naturis etiam falsum est : firmet illam. In naturis etiam falsum est : quia lumen in extremitate perspicui, fit quia lumen in extremitate perspicui, fit unum cum colore existente in actu, se- unum cum colore existente in actu, se- cundum quod dicit Philosophus, quod cundum quod dicit Philosophus, quod color est extremitas perspicui in corpore color est extremitas perspicui in corpore determinato sed verum est, quod unum determinato sed verum est, quod unum semper se habet ut potentia ad alterum, semper se habet ut potentia ad alterum, alterum autem ut actus. Et ita dico hic, alterum autem ut actus. Et ita dico hic, quod fides informis est ut potentia, et quod fides informis est ut potentia, et fides formata ut actus ipsius, ad hoc quod fides formata ut actus ipsius, ad hoc quod possit tendere in finem et conjungi fini, possit tendere in finem et conjungi fini, quod prius non potuit. quod prius non potuit.

Sed quia multi et magni sustinent Sed quia multi et magni sustinent illam opinionem, potest responderi etiam illam opinionem, potest responderi etiam pro eis ad oppositas rationes primo in- pro eis ad oppositas rationes primo in- ductas ut dicatur AD PRIMUM, quod non ductas ut dicatur AD PRIMUM, quod non est omnino simile in naturis et gratia: est omnino simile in naturis et gratia: quia in naturis potentiæ naturales radi- quia in naturis potentiæ naturales radi- cantur in principiis diversis, præcipue cantur in principiis diversis, præcipue virtutes corporales: et ideo illis princi- virtutes corporales: et ideo illis princi- piis exstantibus, remanent virtutes, licet piis exstantibus, remanent virtutes, licet quandoque impediantur: sed in gratia quandoque impediantur: sed in gratia omnes virtutes habent unum in quo sunt omnes virtutes habent unum in quo sunt ut in toto virtuali suo quod est gratia, ut in toto virtuali suo quod est gratia, et illo sublato, omnes subtrahuntur, et et illo sublato, omnes subtrahuntur, et ipso posito omnes ponuntur et hoc ipso posito omnes ponuntur et hoc propter gratiæ perfectionem, et virtutum propter gratiæ perfectionem, et virtutum in gratia connexionem. in gratia connexionem.

: :

AD ALIUD dicendum, quod hæc est bre- AD ALIUD dicendum, quod hæc est bre- vissima via justificationis, ut totum in- vissima via justificationis, ut totum in- fundatur simul, et removeatur id quod fundatur simul, et removeatur id quod non facit justificationem. non facit justificationem.

AD ALIUD dicendum, quod virtus infor- AD ALIUD dicendum, quod virtus infor- mis non dicitur informis, quia sit infor- mis non dicitur informis, quia sit infor- mabilis, sed potius a privatione formæ mabilis, sed potius a privatione formæ quæ est gratia, et privatione potentiæ ad quæ est gratia, et privatione potentiæ ad

423 423

formam. Et si quæritur, Quid sit impe- formam. Et si quæritur, Quid sit impe- dimentum ? potest dici, quod imperfe- dimentum ? potest dici, quod imperfe- ctio ipsius ratione cujus non est unibilis ctio ipsius ratione cujus non est unibilis gratiæ perfectæ : sicut radius ignis non gratiæ perfectæ : sicut radius ignis non unitur radio solis, sed evacuatur ab ipso. unitur radio solis, sed evacuatur ab ipso.

AD ALIUD dicendum, quod fides infor- AD ALIUD dicendum, quod fides infor- mis destruitur ut non unibilis gratiæ : et mis destruitur ut non unibilis gratiæ : et ideo sicut lux solis unibilis illi cui unita ideo sicut lux solis unibilis illi cui unita est lux ignis, excludit illam ita fides est lux ignis, excludit illam ita fides formata excludit informem ab eodem formata excludit informem ab eodem susceptibili. Tamen sunt quidam de ista susceptibili. Tamen sunt quidam de ista opinione dicentes, quod manet cum for- opinione dicentes, quod manet cum for- mata, et non superflue: quia facit ad hoc mata, et non superflue: quia facit ad hoc ut levius exeat intellectus in actum cre- ut levius exeat intellectus in actum cre- dendi. dendi.

ET DE SEQUENTI dicunt similiter : quia ET DE SEQUENTI dicunt similiter : quia quidam eorum dicunt, quod naturalia quidam eorum dicunt, quod naturalia manent cum gratuitis et quidam dicunt, manent cum gratuitis et quidam dicunt, quod ratione imperfectionis absorbentur: quod ratione imperfectionis absorbentur: sicut duæ qualitates secundum idem sicut duæ qualitates secundum idem existentes in corpore successive, si fue- existentes in corpore successive, si fue- rint ejusdem speciei, una absorbetur ab rint ejusdem speciei, una absorbetur ab

alia. alia.

AD ALIUD dicendum, quod licet ex parte AD ALIUD dicendum, quod licet ex parte actus et objecti nulla sit repugnantia, actus et objecti nulla sit repugnantia, tamen est imperfectio in altera: et ideo tamen est imperfectio in altera: et ideo cum perfecto lumine superveniente stare cum perfecto lumine superveniente stare non potest. Vel, ut alii dicunt, stat cum non potest. Vel, ut alii dicunt, stat cum ipso ad idem, aliter tamen ordinata : ipso ad idem, aliter tamen ordinata : quia informis credit Deum et Deo, for- quia informis credit Deum et Deo, for- mata autem in Deum. mata autem in Deum.

AD ALIUD dicendum, quod non est ab- AD ALIUD dicendum, quod non est ab- surdum toties creari bonum habitum fidei surdum toties creari bonum habitum fidei informis non quod iste cadens merea- informis non quod iste cadens merea- tur hoc, sed quia Deus summe miseri- tur hoc, sed quia Deus summe miseri- cors est, et etiam malis dat donat qui- cors est, et etiam malis dat donat qui- bus valeant redire ad ipsum si velint. bus valeant redire ad ipsum si velint. Vel, ut alii dicunt, manet eadem sem- Vel, ut alii dicunt, manet eadem sem- per, et non tollitur per peccatum, sicut per, et non tollitur per peccatum, sicut nec aliæ virtutes gratis datæ, nec con- nec aliæ virtutes gratis datæ, nec con- suctudinales. suctudinales.

AD ALIUD dicendum, quod fides infor- AD ALIUD dicendum, quod fides infor- mis non omnimodam habet univocatio- mis non omnimodam habet univocatio- nem cum formata, et ideo evacuari pot- nem cum formata, et ideo evacuari pot- est ab ipsa. Vel, ut alii dicunt, manent est ab ipsa. Vel, ut alii dicunt, manent ambæ. ambæ.

AD ULTIMUM dicendum, quod non est AD ULTIMUM dicendum, quod non est simile de solis lumine et calore: quia simile de solis lumine et calore: quia hæc divisa sunt in effectu, sed non sic hæc divisa sunt in effectu, sed non sic

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

Sed contra Sed contra

424 424

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est de gratia et fide. Unde gratia nihil est de gratia et fide. Unde gratia nihil influit de virtute, nisi totum det: et si influit de virtute, nisi totum det: et si dat totum, non indiget alio: et ideo eva- dat totum, non indiget alio: et ideo eva- cuat quod est imperfectum. Vel conceda- cuat quod est imperfectum. Vel conceda- tur, quod manet cum fide formata. tur, quod manet cum fide formata.

Licet autem ita possit solvi, tamen sa- Licet autem ita possit solvi, tamen sa- tis apparet in ipsis solutionibus, quod tis apparet in ipsis solutionibus, quod prima opinio sanior est. prima opinio sanior est.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

Qua forma fides formatur? Qua forma fides formatur?

Secundo quæritur, Qua forma fides Secundo quæritur, Qua forma fides formatur? formatur?

Videtur autem, quod gratia: quia Videtur autem, quod gratia: quia 1. Non indiget nisi ut secundum esse 1. Non indiget nisi ut secundum esse gratum tendat in creditum: hoc autem gratum tendat in creditum: hoc autem facit gratia ergo gratia informat. facit gratia ergo gratia informat.

2. Item, Non indiget nisi ut mereatur, 2. Item, Non indiget nisi ut mereatur, universa enim credit quæ fides formata, universa enim credit quæ fides formata, sed non meretur: ad meritum autem sed non meretur: ad meritum autem operatur gratia : ergo gratia informat. operatur gratia : ergo gratia informat.

3. Econtra, Videtur quod charitas in- 3. Econtra, Videtur quod charitas in- formet quia ita videtur dicere in Lit- formet quia ita videtur dicere in Lit-

tera tera

4. Item, Supra habitum est, quod 4. Item, Supra habitum est, quod charitas est mater omnium virtutum: charitas est mater omnium virtutum: ergo et fidei. ergo et fidei.

5. Item, Illius est formare cujus num- 5. Item, Illius est formare cujus num- quam est fieri informe: sed hoc est cha- quam est fieri informe: sed hoc est cha- ritas ergo charitatis est informare. ritas ergo charitatis est informare. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Forma dat esse speciei et ratio- 1. Forma dat esse speciei et ratio- nem ergo charitas non informat fidem: nem ergo charitas non informat fidem: quia alioquin fides esset charitas, quod quia alioquin fides esset charitas, quod falsum est. falsum est.

2. Item, Quidquid e diverso dividitur 2. Item, Quidquid e diverso dividitur cum alia specie sub eodem genere, illud cum alia specie sub eodem genere, illud non est forma ejus, sed species opposita. non est forma ejus, sed species opposita. Charitas autem cum fide e diverso divi- Charitas autem cum fide e diverso divi- ditur sub genere theologicæ virtutis: ergo ditur sub genere theologicæ virtutis: ergo non est forma ejus charitas, sed species non est forma ejus charitas, sed species opposita. opposita.

Similiter probatur, quod gratia in eo Similiter probatur, quod gratia in eo

quod gratia, non informat: nihil enim quod gratia, non informat: nihil enim idem secundum rationem in multis spe- idem secundum rationem in multis spe- ciebus alicujus generis inventum, est ciebus alicujus generis inventum, est forma dans esse alicui earum: gratia au- forma dans esse alicui earum: gratia au- tem est secundum unam rationem in- tem est secundum unam rationem in- venta in multis speciebus virtutis: ergo venta in multis speciebus virtutis: ergo non est forma alicujus earum. PROBATUR non est forma alicujus earum. PROBATUR prima per hoc quod res distinguuntur ab prima per hoc quod res distinguuntur ab ivice m suis formis. SECUNDA autem per ivice m suis formis. SECUNDA autem per hoc quod gratiæ est gratum facere, et hoc quod gratiæ est gratum facere, et quoad hoc est in omnibus virtutibus quoad hoc est in omnibus virtutibus æqualiter: ergo gratia non est forma æqualiter: ergo gratia non est forma

fidei. fidei.

SOLUTIO. Meo judicio, fides formatur SOLUTIO. Meo judicio, fides formatur propria forma, sicut et alia virtus : et si propria forma, sicut et alia virtus : et si quæris, Quæ sit illa forma? Dico, quod quæris, Quæ sit illa forma? Dico, quod est lumen informans intellectum affecti- est lumen informans intellectum affecti- vum secundum tensionem in finem, et vum secundum tensionem in finem, et illud formale est respectu habitus assen- illud formale est respectu habitus assen- tientis Deo. Sic enim est in habitu, ut est tientis Deo. Sic enim est in habitu, ut est in actu. In actu autem est actus fidei as- in actu. In actu autem est actus fidei as- sentire primæ veritati propter se et super sentire primæ veritati propter se et super omnia cui tamen quando additur tendere omnia cui tamen quando additur tendere in id cui assentit, non additur materiale in id cui assentit, non additur materiale aliquod, sed super id quod est actus, po- aliquod, sed super id quod est actus, po- nitur perfectio ex consecutione finis ad nitur perfectio ex consecutione finis ad quem est actus: et illa est perfectio for- quem est actus: et illa est perfectio for- mæ secundum quod finis est forma, et mæ secundum quod finis est forma, et hæc præcipue forma est in moribus et hæc præcipue forma est in moribus et virtutibus ergo sic etiam erit in habitu, virtutibus ergo sic etiam erit in habitu, quod lumini additum est lumen conjun- quod lumini additum est lumen conjun- gens intellectum credentis veritati quam gens intellectum credentis veritati quam credit. credit.

AD ID ergo quod primo objicitur, di- AD ID ergo quod primo objicitur, di- cendum quod non sufficit esse gratum cendum quod non sufficit esse gratum secundum se, sed oportet esse aliquid secundum se, sed oportet esse aliquid specificatum, ratione cujus tendat in ve- specificatum, ratione cujus tendat in ve- ritatem primam, ut est prima veritas. ritatem primam, ut est prima veritas.

AD ALIUD dicendum, quod hoc non est AD ALIUD dicendum, quod hoc non est verum, quod non indigeat nisi ut merea- verum, quod non indigeat nisi ut merea- tur imo oportet esse aliquod specificans tur imo oportet esse aliquod specificans habitum, qui debet elicere actus merito- habitum, qui debet elicere actus merito- rios in hac virtute, qui non eliciuntur ab rios in hac virtute, qui non eliciuntur ab alia. alia.

AD ID quod objicitur de charitate, di- AD ID quod objicitur de charitate, di- cendum quod charitas non est forma cendum quod charitas non est forma dans esse, sed potius dans bene esse, ut dans esse, sed potius dans bene esse, ut infra patebit. infra patebit.

Solutio. Solutio.

Adi Adi

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

IN III SENTENT. DIST. XXIII, F. IN III SENTENT. DIST. XXIII, F.

AD ALIUD dicendum, quod non sequi- AD ALIUD dicendum, quod non sequi- tur, si est mater, quod est forma dans tur, si est mater, quod est forma dans esse quia mater dicitur ab eo quod in esse quia mater dicitur ab eo quod in visceribus charitatis virtutes formantur visceribus charitatis virtutes formantur quoad esse quoddam, et non simpliciter. quoad esse quoddam, et non simpliciter.

AD ALIUD dicendum, quod charitas non AD ALIUD dicendum, quod charitas non efficitur informis: sed non ex hoc habet efficitur informis: sed non ex hoc habet informare ad esse, sed ad bene esse: informare ad esse, sed ad bene esse: quia impossibile est plurium differen- quia impossibile est plurium differen- tium specie non diversas esse formas. tium specie non diversas esse formas.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Quam diversimode informatur fides a Quam diversimode informatur fides a propria forma, el gratia, et chari- propria forma, el gratia, et chari-

tate. tate.

Tertio quæritur, Qualiter fides diver- Tertio quæritur, Qualiter fides diver- simode informatur a propria forma, et simode informatur a propria forma, et charitate, et gratia? charitate, et gratia?

Non enim est nisi duplex esse, scilicet Non enim est nisi duplex esse, scilicet

425 425

substantiale, et accidentale quod est bene substantiale, et accidentale quod est bene esse ergo videtur, quod non debet esse esse ergo videtur, quod non debet esse nisi duplex forma, et non triplex. nisi duplex forma, et non triplex.

SOLUTIO. Dicendum, quod in fide sunt SOLUTIO. Dicendum, quod in fide sunt tria, scilicet id quod proprium est fidei : tria, scilicet id quod proprium est fidei : et relatio actus ad meritum, scilicet quod et relatio actus ad meritum, scilicet quod valeat ad vitam æternam et relatio fidei valeat ad vitam æternam et relatio fidei ad perfectionem communem, et causam ad perfectionem communem, et causam omnium operum nostrorum. Et quoad pri- omnium operum nostrorum. Et quoad pri- mum indiget fides propria forma quæ dat mum indiget fides propria forma quæ dat esse in specie. Quoad secundum indiget esse in specie. Quoad secundum indiget gratia: quia gratia gratum facit habentem, gratia: quia gratia gratum facit habentem, et opus ejus gratum reddit. Et quoad ter- et opus ejus gratum reddit. Et quoad ter- tium indiget charitate: quia charitas est tium indiget charitate: quia charitas est vinculum perfectionis: quia omnia opera vinculum perfectionis: quia omnia opera diriguntur ad summam bonitatem, quæ diriguntur ad summam bonitatem, quæ est objectum et finis charitatis. Dicitur est objectum et finis charitatis. Dicitur autem mater, in quantum quasi impræ- autem mater, in quantum quasi impræ- gnatur concipiendo omnes in visceribus : gnatur concipiendo omnes in visceribus : quia charitas qua diligimus Deum, est quia charitas qua diligimus Deum, est causa omnium operum et virtutum qui- causa omnium operum et virtutum qui- bus colimus eum : et sic quodammodo bus colimus eum : et sic quodammodo nascuntur omnes a charitate. nascuntur omnes a charitate.

Solutio. Solutio.

F. Ex quo sensu dicatur una fides? F. Ex quo sensu dicatur una fides?

1 1

Cumque diversis modis dicatur fides, fatendum est lamen unam esse Cumque diversis modis dicatur fides, fatendum est lamen unam esse fidem, ut ait Apostolus: Unus Dominus, una fides 2. Sive enim fides acci- fidem, ut ait Apostolus: Unus Dominus, una fides 2. Sive enim fides acci- piatur pro eo quod creditur, sive pro eo quo creditur, recte dicitur fides piatur pro eo quod creditur, sive pro eo quo creditur, recte dicitur fides una. Si enim pro eo quod creditur accipiatur, ex hac intelligentia dicitur una. Si enim pro eo quod creditur accipiatur, ex hac intelligentia dicitur una fides, quia idem jubemur credere, ut unum idemque est quod credi- una fides, quia idem jubemur credere, ut unum idemque est quod credi- tur a cunctis fidelibus. Unde fides Catholica dicitur, id est, universalis. Si tur a cunctis fidelibus. Unde fides Catholica dicitur, id est, universalis. Si vero accipiatur fides pro eo quo creditur, ea ratione una dicitur esse fides, vero accipiatur fides pro eo quo creditur, ea ratione una dicitur esse fides, non quia sit una numero in omnibus, sed genere, id est, similitudine. Unde non quia sit una numero in omnibus, sed genere, id est, similitudine. Unde Augustinus in libro XIII de Trinitate: Fides (quam qui habent fideles vo- Augustinus in libro XIII de Trinitate: Fides (quam qui habent fideles vo-

1 In edit. J Alleaume deest esse. 1 In edit. J Alleaume deest esse.

2 Ad Ephes. IV, 5. 2 Ad Ephes. IV, 5.

426 426

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cantur, et qui non habent infideles) communis est omnibus fidelibus: sic- cantur, et qui non habent infideles) communis est omnibus fidelibus: sic- ut pluribus hominibus facies communis esse dicitur, cum tamen singuli ut pluribus hominibus facies communis esse dicitur, cum tamen singuli suas habeant 1. Non enim fides numero est una, sed genere: quæ cum sit suas habeant 1. Non enim fides numero est una, sed genere: quæ cum sit in uno, est et in aliis, non ipsa, sed similis : et propter similitudinem magis in uno, est et in aliis, non ipsa, sed similis : et propter similitudinem magis unam dicimus esse, quam multas: sicut idem volentium dicitur una vo- unam dicimus esse, quam multas: sicut idem volentium dicitur una vo- luntas, cum tamen cuique sit sua voluntas: et duorum simillimorum dici- luntas, cum tamen cuique sit sua voluntas: et duorum simillimorum dici- tur facies una. tur facies una.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An fides sit una vel differens secundum An fides sit una vel differens secundum credibilia, sicut scientia secundum credibilia, sicut scientia secundum scibilia ? scibilia ?

Deinde quæritur de capitulo F, ibi, Deinde quæritur de capitulo F, ibi, « Cumque diversis modis dicatur fides, « Cumque diversis modis dicatur fides,

etc. » etc. »

Videtur enim fides non esse una. Videtur enim fides non esse una. 1. Cum enim quædam scientia sit 1. Cum enim quædam scientia sit fides, vel non sine scientia, et differat fides, vel non sine scientia, et differat scientia secundum scibilia: videtur scientia secundum scibilia: videtur etiam, quod fides differat secundum cre- etiam, quod fides differat secundum cre- dibilia. Credibilia autem sunt multa: dibilia. Credibilia autem sunt multa: quia articuli sunt credibilia, qui sunt duo- quia articuli sunt credibilia, qui sunt duo- decim, vel quatuordecim secundum di- decim, vel quatuordecim secundum di- versas divisiones symbolorum : ergo versas divisiones symbolorum : ergo fides non est una. fides non est una.

2. Item, Sapientia et scientia distin- 2. Item, Sapientia et scientia distin- guuntur a se invicem: quia una est de guuntur a se invicem: quia una est de æternis, altera de temporalibus: ergo æternis, altera de temporalibus: ergo eodem modo differt fides de temporali- eodem modo differt fides de temporali- bus, ab illa quæ est de æternis: est au- bus, ab illa quæ est de æternis: est au- tem de æternis et temporalibus, ut dici- tem de æternis et temporalibus, ut dici- tur in Littera: ergo est diversa. tur in Littera: ergo est diversa.

3. Item, Timor qui est respectu pœ- 3. Item, Timor qui est respectu pœ- narum æternarum, differt a dilectione narum æternarum, differt a dilectione quæ est de æterno bono, et spe quæ est quæ est de æterno bono, et spe quæ est de æternis bonis ergo et fides quæ est de æternis bonis ergo et fides quæ est quoad illos articulos qui sunt de pœ- quoad illos articulos qui sunt de pœ-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap. 2. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap. 2.

nis æternis, differt ab illa fide quæ est nis æternis, differt ab illa fide quæ est de, etc. et sic iterum diversa est fides, de, etc. et sic iterum diversa est fides,

et non una. et non una.

4. Si autem tu dicas, quod fides est in 4. Si autem tu dicas, quod fides est in affectione voluntatis magis quam in co- affectione voluntatis magis quam in co- gnitione, et non diversificatur ut scien- gnitione, et non diversificatur ut scien- tia hoc nihil est: quia etiam voluntates tia hoc nihil est: quia etiam voluntates differunt secundum volita: ergo fides differunt secundum volita: ergo fides tendens in unum articulum, non est fides tendens in unum articulum, non est fides tendens in alium, ut videtur. tendens in alium, ut videtur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

In omnibus articulis supponitur ut In omnibus articulis supponitur ut creditum essentiale et finale, prima ve- creditum essentiale et finale, prima ve- ritas hæc autem est una in omnibus ritas hæc autem est una in omnibus articulis ergo et fides. articulis ergo et fides.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit, ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit, << fidem qua creditur, esse unam genere, << fidem qua creditur, esse unam genere, et non specie. » Videtur enim specie et non specie. » Videtur enim specie una quia non differt in me et in te per una quia non differt in me et in te per differentiam speciei, sed potius per ma- differentiam speciei, sed potius per ma- teriam tantum. teriam tantum.

SOLUTIO. Dicendum, quod fides penes SOLUTIO. Dicendum, quod fides penes rationem et primum subjectum crediti, rationem et primum subjectum crediti, est una numero: quia ratio una est cre- est una numero: quia ratio una est cre- dendi in omnibus articulis, scilicet pri- dendi in omnibus articulis, scilicet pri- ma veritas, et hæc abstrahitur ab omni ma veritas, et hæc abstrahitur ab omni articulo non enim credo passum Chri- articulo non enim credo passum Chri- stum, quia passus est, sed propter pri- stum, quia passus est, sed propter pri- mam veritatem, et sic de aliis. Objectum mam veritatem, et sic de aliis. Objectum autem primum fidei est unum, scilicet autem primum fidei est unum, scilicet creditum, scilicet prima veritas circa quam creditum, scilicet prima veritas circa quam est fides in omni credito. Sed subje- est fides in omni credito. Sed subje- ctum contractum et specificatum per ma- ctum contractum et specificatum per ma- teriam articuli, non est unum, sed potius teriam articuli, non est unum, sed potius

Sed contra Sed contra

Quæst Quæst

Solutio Solutio Ad I. Ad I.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN III SENTENT. DIST. XXIII, G. IN III SENTENT. DIST. XXIII, G.

sic sunt duodecim, vel quatuordecim. sic sunt duodecim, vel quatuordecim. Sic patet solutio ad primum. Sic patet solutio ad primum.

AD ALIUD dicendum, quod non est si- AD ALIUD dicendum, quod non est si- mile quia scientia accipit rationem a mile quia scientia accipit rationem a consideratione juris temporalis, et sa- consideratione juris temporalis, et sa- pientia a consideratione rationum æter- pientia a consideratione rationum æter- narum et ideo differunt sapientia et narum et ideo differunt sapientia et scientia, sicut temporale et æternum : scientia, sicut temporale et æternum : sed fidei creditum non est de temporali sed fidei creditum non est de temporali ut temporale est, sed ut materia æterni ut temporale est, sed ut materia æterni et primæ veritatis, et ideo non accipit et primæ veritatis, et ideo non accipit ab ipso differentiam speciei. ab ipso differentiam speciei.

AD ALIUD dicendum, quod timor con- AD ALIUD dicendum, quod timor con- sistit in simplici affectu fugiente, et spes sistit in simplici affectu fugiente, et spes in æternis quia timor accipit rationem in æternis quia timor accipit rationem a poena in eo quod est malum, et ideo a poena in eo quod est malum, et ideo opponitur spei quæ est de æterno in eo opponitur spei quæ est de æterno in eo quod bonum vel indeficiens: sed fides quod bonum vel indeficiens: sed fides non est de poenis ut poenæ sunt malum, non est de poenis ut poenæ sunt malum, sed potius ut subjectæ sunt primæ veri- sed potius ut subjectæ sunt primæ veri- tati: et ideo in hoc non differunt articuli tati: et ideo in hoc non differunt articuli poenæ æternæ ab articulo in creditur quo poenæ æternæ ab articulo in creditur quo gloria æterna, quia utrumque est prima gloria æterna, quia utrumque est prima

427 427

veritas credita et ideo non est simile veritas credita et ideo non est simile quod inducitur. quod inducitur.

AD ALIUD dicendum, quod etiamsi fi- AD ALIUD dicendum, quod etiamsi fi- des dicatur affectio, non tamen dicetur des dicatur affectio, non tamen dicetur diversificari quia non intendit in di- diversificari quia non intendit in di- versa ratione diversorum, sed ratione versa ratione diversorum, sed ratione unius quod subjicitur in omnibus, quod unius quod subjicitur in omnibus, quod est prima veritas. est prima veritas.

AD ALIUD dicendum, quod genus vocat AD ALIUD dicendum, quod genus vocat hic quod prædicatur de pluribus diffe- hic quod prædicatur de pluribus diffe- rentibus specie, ita quod materiales ac- rentibus specie, ita quod materiales ac- cipiantur species ex parte multitudinis cipiantur species ex parte multitudinis articulorum. Quidam dixerunt, quod articulorum. Quidam dixerunt, quod genere est una, id est, generatione. Vel genere est una, id est, generatione. Vel dicatur, quod ratione statuum dicitur dicatur, quod ratione statuum dicitur una genere quia status diversificat quo- una genere quia status diversificat quo- ad species articulos in enuntiationibus ad species articulos in enuntiationibus acceptos, licet non accepti sint in re acceptos, licet non accepti sint in re unus, ut si dicatur Christum esse incar- unus, ut si dicatur Christum esse incar- natum, et Christum fore incarnandum, natum, et Christum fore incarnandum, et sic de aliis. et sic de aliis.

Ad 4. Ad 4.

Ad quæst. Ad quæst.

G. Quod fides est de his quæ non videntur proprie, quæ tamen videntur ab eo in G. Quod fides est de his quæ non videntur proprie, quæ tamen videntur ab eo in quo est. quo est.

Notandum quoque est, quod fides proprie de non apparentibus tantum Notandum quoque est, quod fides proprie de non apparentibus tantum est. Unde Gregorius Apparentia non habent fidem, sed agnitionem . est. Unde Gregorius Apparentia non habent fidem, sed agnitionem . Item, Cum Paulus dicat: Fides est substantia rerum sperandarum, argu- Item, Cum Paulus dicat: Fides est substantia rerum sperandarum, argu- mentum non apparentium hoc veraciter dicitur credi, quod non valet mentum non apparentium hoc veraciter dicitur credi, quod non valet videri. Nam credi jam non potest, quod videri potest. Thomas aliud vidit, et videri. Nam credi jam non potest, quod videri potest. Thomas aliud vidit, et aliud credidit hominem vidit, et Deum confessus est, dicens: Dominus aliud credidit hominem vidit, et Deum confessus est, dicens: Dominus meus, et Deus meus ³. De hoc etiam Augustinus ait: Fidem ipsam videt meus, et Deus meus ³. De hoc etiam Augustinus ait: Fidem ipsam videt quisque in cordo suo esse, si credit: vel non esse, si non credit. Non sic- quisque in cordo suo esse, si credit: vel non esse, si non credit. Non sic- ut corpora, quæ videmus oculis corporeis, et per ipsorum imagines quas ut corpora, quæ videmus oculis corporeis, et per ipsorum imagines quas

: :

* S GREGORIUS, Homil. super Ezechiel * S GREGORIUS, Homil. super Ezechiel

2 Ad Hebr. xi, 1. 2 Ad Hebr. xi, 1.

8 Joan. xx, 8 Joan. xx,

28. 28.

428 428

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

memoria tenemus, etiam absentia cogitamus: nec sicut ea quæ non vide- memoria tenemus, etiam absentia cogitamus: nec sicut ea quæ non vide- mus, et ex his quæ videmus cogitationem utcumque formamus, et memo- mus, et ex his quæ videmus cogitationem utcumque formamus, et memo- riæ commendamus. Nec sicut hominem, cujus animam etsi non videmus, riæ commendamus. Nec sicut hominem, cujus animam etsi non videmus, ex natura conjicimus, et ex motibus corporis hominem sicut videndo didici- ex natura conjicimus, et ex motibus corporis hominem sicut videndo didici- mus, intuemur etiam cogitando. Non sic videtur fides in corde in quo mus, intuemur etiam cogitando. Non sic videtur fides in corde in quo est, ab eo cujus est, sed eam tenet certissima scientia. Cum ergo ideo est, ab eo cujus est, sed eam tenet certissima scientia. Cum ergo ideo credere jubeamur, quia id quod credere jubemur, videre non possumus : credere jubeamur, quia id quod credere jubemur, videre non possumus : ipsam tamen fidem quando est in nobis, videmus in nobis: quia et rerum ipsam tamen fidem quando est in nobis, videmus in nobis: quia et rerum absentium præsens est fides, et rerum quæ foris sunt intus est fides : et absentium præsens est fides, et rerum quæ foris sunt intus est fides : et rerum quæ non videntur, videtur fides, et ipsa temporaliter fit in cordibus rerum quæ non videntur, videtur fides, et ipsa temporaliter fit in cordibus hominum et si ex fidelibus infideles fiant, perit ab eis ‘. His verbis evi- hominum et si ex fidelibus infideles fiant, perit ab eis ‘. His verbis evi- denter traditur fidem ipsam in corde hominis ab ipso homine videri, non denter traditur fidem ipsam in corde hominis ab ipso homine videri, non corporaliter, non imaginarie, sed intellectualiter. Et ipsam tamen absen- corporaliter, non imaginarie, sed intellectualiter. Et ipsam tamen absen- tium et eorum quæ non videntur, esse. Ut enim Augustinus alibi ait: tium et eorum quæ non videntur, esse. Ut enim Augustinus alibi ait: Credimus ut cognoscamus, non cognoscimus ut credamus. Quid enim est Credimus ut cognoscamus, non cognoscimus ut credamus. Quid enim est fides, nisi credere quod non vides? Fides ergo est, quod non vides credere, fides, nisi credere quod non vides? Fides ergo est, quod non vides credere, veritas quod credidisti videre 2. Unde recte fides dicitur argumentum vel veritas quod credidisti videre 2. Unde recte fides dicitur argumentum vel convictio rerum non apparentium : quia si fides est, ex eo convincitur et convictio rerum non apparentium : quia si fides est, ex eo convincitur et probatur aliqua esse non apparentia, cum fides non sit nisi de non ap- probatur aliqua esse non apparentia, cum fides non sit nisi de non ap- parentibus. parentibus.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An fides sit de non apparentibus ? An fides sit de non apparentibus ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in hoc capitulo G, ibi, « Notandum quo- hoc capitulo G, ibi, « Notandum quo- que est, quod fides proprie, etc. » que est, quod fides proprie, etc. »

Hic ostendit fidem esse de non appa- Hic ostendit fidem esse de non appa- rentibus. rentibus.

Incidit autem hic quæstio circa prin- Incidit autem hic quæstio circa prin- cipium capituli, Utrum fides sit de non cipium capituli, Utrum fides sit de non apparentibus ? apparentibus ?

Et videtur, quod non : quia Et videtur, quod non : quia

1. Articulus unus est Deum esse unum, 1. Articulus unus est Deum esse unum,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap. 1. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap. 1. 2 IDEM, Tract. 2 super Joannem. 2 IDEM, Tract. 2 super Joannem.

et alius est Deum esse creatorem cœli et et alius est Deum esse creatorem cœli et terræ et hæc probari possunt per ratio- terræ et hæc probari possunt per ratio- nem, sicut nos ad hoc in libro primo nem, sicut nos ad hoc in libro primo Sententiarum adduximus rationes 1. Er- Sententiarum adduximus rationes 1. Er- go videtur, quod sit de quibusdam appa- go videtur, quod sit de quibusdam appa- rentibus rationi. rentibus rationi.

2. Item, Discipuli viderunt Christum 2. Item, Discipuli viderunt Christum pati, et crediderunt iidem: ergo credide- pati, et crediderunt iidem: ergo credide- runt hoc etiam quod apparebat oculis. runt hoc etiam quod apparebat oculis.

3. Item, Dicitur apparere quod signum 3. Item, Dicitur apparere quod signum habet evidens suæ veritatis, licet non vi- habet evidens suæ veritatis, licet non vi- deatur causa necessaria: quia aliter om- deatur causa necessaria: quia aliter om- nia topica essent non apparentia. Cum nia topica essent non apparentia. Cum ergo resurrectio signum habuit evidens, ergo resurrectio signum habuit evidens, scilicet apparitiones quæ factæ sunt dis- scilicet apparitiones quæ factæ sunt dis- cipulis, videntur quidam articuli appa- cipulis, videntur quidam articuli appa- rentes esse rationi. rentes esse rationi.

4. Si forte tu dicas, quod dicitur de 4. Si forte tu dicas, quod dicitur de non apparentibus, secundum quæ in re non apparentibus, secundum quæ in re

3 Cf. I Sententiarum, Dist. III, in principio. 3 Cf. I Sententiarum, Dist. III, in principio. Tom. XXV hujusce novæ editionis. Tom. XXV hujusce novæ editionis.

L L

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN III SENTENT. DIST. XXIII, G, ART. 13. IN III SENTENT. DIST. XXIII, G, ART. 13.

apparebunt in futuro: hoc nihil est: apparebunt in futuro: hoc nihil est: quia fides secundum hoc tantum esset de quia fides secundum hoc tantum esset de futuris, et non de præteritis, et præsen- futuris, et non de præteritis, et præsen- tibus. tibus.

5. Item, Videtur fides contraria so- 5. Item, Videtur fides contraria so- phismati. Est enim sophisma de appa- phismati. Est enim sophisma de appa- rentibus et non existentibus, et fides de rentibus et non existentibus, et fides de non apparentibus et certitudinaliter exi- non apparentibus et certitudinaliter exi- stentibus. Cum ergo sophisma ratio- stentibus. Cum ergo sophisma ratio- nem habeat suæ apparentiæ, sed non nem habeat suæ apparentiæ, sed non existentiæ, videtur, quod fides aliquas existentiæ, videtur, quod fides aliquas rationes habere debeat suæ existentiæ, rationes habere debeat suæ existentiæ, sed non apparentiæ. sed non apparentiæ.

SOLUTIO. Dicendum, quod fides est de SOLUTIO. Dicendum, quod fides est de non apparentibus intellectui, eo quod non apparentibus intellectui, eo quod probari non possunt et causa hujus di- probari non possunt et causa hujus di- cta est in libro primo Sententiarum, quo- cta est in libro primo Sententiarum, quo- niam nos supponimus apud nos quædam niam nos supponimus apud nos quædam principia quibus accipimus scientiam, principia quibus accipimus scientiam, quæ sunt contraria articulis fidei: sic- quæ sunt contraria articulis fidei: sic- ut est illud, Omne illud quod penitus uno ut est illud, Omne illud quod penitus uno modo se habet, et nulla est in eo varia- modo se habet, et nulla est in eo varia- tio essentiæ, intelligentiæ, vel voluntatis, tio essentiæ, intelligentiæ, vel voluntatis, nec variationis causa: si ipsum movet nec variationis causa: si ipsum movet vel agit, semper agit: sed credimus ta- vel agit, semper agit: sed credimus ta- men nos, hoc incepisse modo creare, et men nos, hoc incepisse modo creare, et ante hoc non. Item, Quod est unius na- ante hoc non. Item, Quod est unius na- turæ simplicis secundum rationem et turæ simplicis secundum rationem et esse, nec plurificatur per accidens, nec esse, nec plurificatur per accidens, nec per formam substantialem distincte, non per formam substantialem distincte, non potest esse hypostasis nisi una. Item, potest esse hypostasis nisi una. Item, Quod duarum naturarum specie et genere Quod duarum naturarum specie et genere differentium, utrimque salvatarum in differentium, utrimque salvatarum in esse et proprietatibus, non potest esse esse et proprietatibus, non potest esse hypostasis una. Item, Quod ex puro hypostasis una. Item, Quod ex puro nihilo in ens aliquod nulla est mutatio. nihilo in ens aliquod nulla est mutatio. Item, Quod omnis mutatio supponit et Item, Quod omnis mutatio supponit et relinquit materiam secundum quod hu- relinquit materiam secundum quod hu- jusmodi. Et ideo in omni articulo opor- jusmodi. Et ideo in omni articulo opor- tet captivari intellectum phantasticum in tet captivari intellectum phantasticum in obsequium Christi. obsequium Christi.

AD PRIMUM igitur dicendum sicut in AD PRIMUM igitur dicendum sicut in tertia distinctione primi libri Sententia- tertia distinctione primi libri Sententia- rum dictum est, quod ratio probans rum dictum est, quod ratio probans Deum esse et unum esse, non ostendit Deum esse et unum esse, non ostendit nisi quia et non quid. Licet autem per nisi quia et non quid. Licet autem per fidem fidem

non possimus penitus accipere non possimus penitus accipere quid est Deus, eo quod ipse solus perfe- quid est Deus, eo quod ipse solus perfe-

429 429

ctus sui contemplator sit, tamen acce- ctus sui contemplator sit, tamen acce- dimus magis, quam ratio ducat, dicentes dimus magis, quam ratio ducat, dicentes etiam cujusmodi unum Deus sit, et cujus- etiam cujusmodi unum Deus sit, et cujus- modi substantia, scilicet quod suum unum modi substantia, scilicet quod suum unum non repugnat pluralitati personarum, non repugnat pluralitati personarum, quod sua substantia indistincta manens quod sua substantia indistincta manens in se distinctas claudit hypostases: et in se distinctas claudit hypostases: et hæc impossibile est probare et ideo hoc hæc impossibile est probare et ideo hoc modo fides est de Deo, quod sit substan- modo fides est de Deo, quod sit substan- tia, et quod sit unus et non illo modo tia, et quod sit unus et non illo modo quo concluditur, quia est Deus, et sub- quo concluditur, quia est Deus, et sub- stantia, et unus. stantia, et unus.

AD ALIUD Solvitur in Littera a Grego- AD ALIUD Solvitur in Littera a Grego- rio, quod aliud viderunt discipuli, et rio, quod aliud viderunt discipuli, et aliud crediderunt: quia hominem pas- aliud crediderunt: quia hominem pas- sum esse non est est articulus fidei, sed sum esse non est est articulus fidei, sed Deum esse passum: et hoc probari non Deum esse passum: et hoc probari non poterat. poterat.

AD ALIUD dicendum, quod signum du- AD ALIUD dicendum, quod signum du- plex est, scilicet quod accipitur de natu- plex est, scilicet quod accipitur de natu- ra rei probandæ, licet non sit immediata ra rei probandæ, licet non sit immediata causa ejus et hoc signum facit opinio- causa ejus et hoc signum facit opinio- nem topicam. Aliud est signum persua- nem topicam. Aliud est signum persua- sivum per modum miraculi, in cujus ra- sivum per modum miraculi, in cujus ra- tionem non possumus ex nobis: et hoc tionem non possumus ex nobis: et hoc manuducit ad fidem, sicut apparitio si- manuducit ad fidem, sicut apparitio si- gnum est resurrectionis, et unum fuit gnum est resurrectionis, et unum fuit ita latens rationem sicut alterum: et per ita latens rationem sicut alterum: et per tale bene probatur fides: sed propter tale bene probatur fides: sed propter illam probationem non efficitur ipsa de illam probationem non efficitur ipsa de apparentibus quia et ratio probans et apparentibus quia et ratio probans et conclusio probata, sunt de non apparen- conclusio probata, sunt de non apparen- tibus, eo quod in neutrum possumus ex tibus, eo quod in neutrum possumus ex ratione. ratione.

AD ALIUD dicendum, quod illa solutio AD ALIUD dicendum, quod illa solutio non valet. non valet.

AD ALIUD dicendum, quod fides bene AD ALIUD dicendum, quod fides bene contraria est sophismati, et excludit ip- contraria est sophismati, et excludit ip- sum, sed non potest habere rationem suæ sum, sed non potest habere rationem suæ existentiæ quia ratio omnis apparens existentiæ quia ratio omnis apparens estet si haberet rationem, esset de ap- estet si haberet rationem, esset de ap- parentibus, et sic fidei meritum evacuare- parentibus, et sic fidei meritum evacuare- tur, quod esse non potest. tur, quod esse non potest.

Si autem tu objicias dicens, quod Do- Si autem tu objicias dicens, quod Do- ctores nostri temporis multas adducunt ctores nostri temporis multas adducunt rationes ab probandum ea quæ credimus: rationes ab probandum ea quæ credimus: dico, quod illæ rationes fundatæ sunt su- dico, quod illæ rationes fundatæ sunt su- per principia supposita a fide, et non su- per principia supposita a fide, et non su- per principia sophistica (alias, physica) per principia sophistica (alias, physica)

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

430 430

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

eo quod fides sui profunditate omnes ex- eo quod fides sui profunditate omnes ex- cedit scientias : et ideo quærit sibi prin- cedit scientias : et ideo quærit sibi prin- cipia propria ex quibus probetur : et quia cipia propria ex quibus probetur : et quia principia sunt non apparentia, non pro- principia sunt non apparentia, non pro- pter illas rationes efficitur fides de appa- pter illas rationes efficitur fides de appa- rentibus. rentibus.