Ad quæst. Ad quæst.

344 344

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Si autem tu quæras, Qualiter illa fuit Si autem tu quæras, Qualiter illa fuit æterna mors, cum transierit? Dicendum, æterna mors, cum transierit? Dicendum, quod fuit æterna in causa ex parte no- quod fuit æterna in causa ex parte no- stra, licet transierit virtute pretii infiniti, stra, licet transierit virtute pretii infiniti, quod solvit Christus pro nobis: a nobis quod solvit Christus pro nobis: a nobis enim numquam transisset nisi illo vel enim numquam transisset nisi illo vel alio modo simili liberationis quem Deus alio modo simili liberationis quem Deus determinasset. determinasset.

AD HOC quod quæritur de altera parte, AD HOC quod quæritur de altera parte, dicendum eodem modo, quod corpora dicendum eodem modo, quod corpora nostra pertingere ad gloriam resurre- nostra pertingere ad gloriam resurre- ctionis nullo modo poterant, nisi soluto ctionis nullo modo poterant, nisi soluto

pretio, et quando ad hujusmodi solutio- pretio, et quando ad hujusmodi solutio- nem liberati sumus per mortem Christi. nem liberati sumus per mortem Christi. AD HOC quod objicitur de fide resur- AD HOC quod objicitur de fide resur- rectionis, dicendum quod articuli fidei rectionis, dicendum quod articuli fidei ordinati sunt, ita scilicet quod resurrectio ordinati sunt, ita scilicet quod resurrectio mortuorum creditur virtute Dei futura, mortuorum creditur virtute Dei futura, soluto pro nobis pretio, et fracto vinculo soluto pro nobis pretio, et fracto vinculo quo detinebamur ne gloriari possemus. quo detinebamur ne gloriari possemus.

AD ALIUD dicendum, quod modo quoad AD ALIUD dicendum, quod modo quoad exemplar dotium corporis refertur ad exemplar dotium corporis refertur ad Christi resurrectionem: sed quoad solu- Christi resurrectionem: sed quoad solu- tionem impedientis gloriam corporis, re- tionem impedientis gloriam corporis, re- fertur ad passionem ut ad causam. fertur ad passionem ut ad causam.

Ad Ad

Adi Adi

D. Quomodo pœnam nostram portavit? D. Quomodo pœnam nostram portavit?

Peccata quoque nostra, id est, poenam peccatorum nostrorum dicitur in Peccata quoque nostra, id est, poenam peccatorum nostrorum dicitur in corpore suo super lignum portasse : quia per ipsius poenam quam in cruce corpore suo super lignum portasse : quia per ipsius poenam quam in cruce tulit, omnis poena temporalis, quæ pro peccato conversis debetur, in bap- tulit, omnis poena temporalis, quæ pro peccato conversis debetur, in bap- tismo penitus relaxatur, ut nulla a baptizato exigatur, et in pœnitentia tismo penitus relaxatur, ut nulla a baptizato exigatur, et in pœnitentia minoratur. Non enim sufficeret illa poena qua poenitentes ligat Ecclesia, minoratur. Non enim sufficeret illa poena qua poenitentes ligat Ecclesia, nisi poena Christi cooperaretur, qui pro nobis solvit. Unde peccata justo- nisi poena Christi cooperaretur, qui pro nobis solvit. Unde peccata justo- rum, qui fuerunt ante adventum, in sustentatione Dei fuisse usque ad rum, qui fuerunt ante adventum, in sustentatione Dei fuisse usque ad Christi mortem dicit Apostolus 2, ad ostensionem justitiæ ejus in hoc tem- Christi mortem dicit Apostolus 2, ad ostensionem justitiæ ejus in hoc tem- pore. pore.

Ecce aperte expositum est, quomodo et quid Christus per mortem nobis Ecce aperte expositum est, quomodo et quid Christus per mortem nobis meruit et impetravit. meruit et impetravit.

1 Edit. J. Alleaume, laxatur. 1 Edit. J. Alleaume, laxatur.

2 Ad Roman. II, 23 et seq. Omnes peccaverunt, et egent gloria Der, justificati gratis per gru- 2 Ad Roman. II, 23 et seq. Omnes peccaverunt, et egent gloria Der, justificati gratis per gru- tiam ipsius, per redemptionem quæ est in Christo Jesu, quem proposuit Deus propitiationem, per tiam ipsius, per redemptionem quæ est in Christo Jesu, quem proposuit Deus propitiationem, per fidem in sanguine ipsius, ad ostensionem justitiæ suæ, propter remissionem præcedentium delicto- fidem in sanguine ipsius, ad ostensionem justitiæ suæ, propter remissionem præcedentium delicto- rum, in sustentatione Dei, ad ostensionem justitiæ ejus in hoc tempore: ut sit ipse justus, et justificans rum, in sustentatione Dei, ad ostensionem justitiæ ejus in hoc tempore: ut sit ipse justus, et justificans eum qui est ex fide Jesu Christi. eum qui est ex fide Jesu Christi.

Quæst. Quæst.

IN III SENTENT. DIST. XIX, E. IN III SENTENT. DIST. XIX, E.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An per passionem Christi deletur omnis An per passionem Christi deletur omnis репа? репа?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, circa initium: « Omnis pœna ibi, D, circa initium: « Omnis pœna temporalis, quæ pro peccato conversis temporalis, quæ pro peccato conversis debetur, in baptismo penitus relaxatur, debetur, in baptismo penitus relaxatur,

etc. » etc. »

Hoc enim videtur falsum: quia requi- Hoc enim videtur falsum: quia requi- ritur contritio et dolor de peccatis: et ritur contritio et dolor de peccatis: et illa sunt pœnæ. illa sunt pœnæ.

PRÆTEREA, Quæ est pœna illa quæ PRÆTEREA, Quæ est pœna illa quæ minoratur in pœnitentia ? Pœnitentia minoratur in pœnitentia ? Pœnitentia enim infligitur secundum modum crimi- enim infligitur secundum modum crimi- num ergo videtur, quod non sit mino- num ergo videtur, quod non sit mino-

rata. rata.

Item, Cum passio Christi remittat ali- Item, Cum passio Christi remittat ali- quid, et dolor contriti aliquid, et vis cla- quid, et dolor contriti aliquid, et vis cla- vium aliquid videtur quod nulla poena vium aliquid videtur quod nulla poena ulterior in afflictione debeat infligi: cum ulterior in afflictione debeat infligi: cum tot et tanta adjutoria sufficere videantur. tot et tanta adjutoria sufficere videantur.

345 345

SOLUTIO ad primum. Baptismus non SOLUTIO ad primum. Baptismus non requirit gemitum et planctum exterio- requirit gemitum et planctum exterio- rem rem

et quod interiorem quærit in ad- et quod interiorem quærit in ad- ultis, hoc non est propter impotentiam ultis, hoc non est propter impotentiam baptismi, sed ne sit fictus accedens baptismi, sed ne sit fictus accedens quia fictio ponit obicem Spiritu sancto quia fictio ponit obicem Spiritu sancto disciplinæ, ut habetur, Sapient. 1, 5 ¹. disciplinæ, ut habetur, Sapient. 1, 5 ¹.

: :

Solutio. Solutio.

AD ALIUD dicendum, quod poena de- Ad quest. AD ALIUD dicendum, quod poena de- Ad quest. bita pro peccato mortali, infinita est, et bita pro peccato mortali, infinita est, et improportionabilis infinita duratione, improportionabilis infinita duratione, quia in æternum meruit puniri: impro- quia in æternum meruit puniri: impro- portionabilis, propter acerbitatem. Dico portionabilis, propter acerbitatem. Dico ergo, quod Deus relaxando culpam, per ergo, quod Deus relaxando culpam, per se remittit poenæ æternitatem et impro- se remittit poenæ æternitatem et impro- portionabilitatem acerbitatis: sed adhuc portionabilitatem acerbitatis: sed adhuc remanet poena expiationis magna, quam remanet poena expiationis magna, quam necesse est recompensari, sed non suf- necesse est recompensari, sed non suf- ficit homo de se et ideo quantitatem ficit homo de se et ideo quantitatem maximam tollit passio Christi, prout sa- maximam tollit passio Christi, prout sa- tisfecit pro nobis et adhuc remanet pœ- tisfecit pro nobis et adhuc remanet pœ- na solubilis in hac vita, si tantum durat, na solubilis in hac vita, si tantum durat, sed gravis nobis: et ideo illud quod gra- sed gravis nobis: et ideo illud quod gra- ve est, tollit passio Christi in vi cla- ve est, tollit passio Christi in vi cla- vium et remanet adhuc pœna satisfa- vium et remanet adhuc pœna satisfa- ctoria non multum gravis, sed arbitra- ctoria non multum gravis, sed arbitra- ria pro viribus nostris, et qualitate et ria pro viribus nostris, et qualitate et quantitate delicti. quantitate delicti.

E. Si solus Christus debet dici redemptor, ut solus dicitur mediator ? E. Si solus Christus debet dici redemptor, ut solus dicitur mediator ?

Unde ipse vere dicitur mundi redemptor, et Dei hominumque mediator. Unde ipse vere dicitur mundi redemptor, et Dei hominumque mediator. Sed mediator in Scriptura dicitur solus Filius: redemptor vero aliquando Sed mediator in Scriptura dicitur solus Filius: redemptor vero aliquando etiam Pater vel Spiritus sanctus. Sed hoc propter usum potestatis, non etiam Pater vel Spiritus sanctus. Sed hoc propter usum potestatis, non propter exhibitionem humilitatis et obedientiæ. Nam secundum potestatis propter exhibitionem humilitatis et obedientiæ. Nam secundum potestatis simul et obedientiæ usum, Filius proprie dicitur redemptor: quia et in se simul et obedientiæ usum, Filius proprie dicitur redemptor: quia et in se explevit per quæ justificati sumus, et ipsam justificationem est operatus explevit per quæ justificati sumus, et ipsam justificationem est operatus potentia deitatis cum Patre et Spiritu sancto. Est ergo redemptor, in quan- potentia deitatis cum Patre et Spiritu sancto. Est ergo redemptor, in quan- tum est Deus, potestatis usu: in quantum homo, humilitatis effectu. Et tum est Deus, potestatis usu: in quantum homo, humilitatis effectu. Et

* Sapient. 1, 5 Spiritus sanctus disciplinæ effugiet fictum. * Sapient. 1, 5 Spiritus sanctus disciplinæ effugiet fictum.

346 346

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sæpius dicitur redemptor secundum humanitatem, quia secundum eam et sæpius dicitur redemptor secundum humanitatem, quia secundum eam et in ea suscepit et implevit illa sacramenta, quæ sunt causa nostræ redemp- in ea suscepit et implevit illa sacramenta, quæ sunt causa nostræ redemp- tionis. Proprie ergo Filius dicitur redemptor. tionis. Proprie ergo Filius dicitur redemptor.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Unde ipse vere dicitur mundi red- « Unde ipse vere dicitur mundi red- emptor, etc. » emptor, etc. »

Hic incipit pars illa in qua agit, qua- Hic incipit pars illa in qua agit, qua- liter Christus ex ratione meriti sui vere liter Christus ex ratione meriti sui vere dicitur mundi redemptor et mediator. dicitur mundi redemptor et mediator.

Et ideo dividitur in duas partes: in Et ideo dividitur in duas partes: in quarum prima ostendit qualiter est red- quarum prima ostendit qualiter est red- emptor. In secunda, qualiter dicitur emptor. In secunda, qualiter dicitur mediator, ibi, F, « Quod solus dicitur mediator, ibi, F, « Quod solus dicitur mediator, etc. »> mediator, etc. »>

Et illa ulterius dividitur in duas in Et illa ulterius dividitur in duas in quarum prima ostendit effectum me- quarum prima ostendit effectum me- diationis qui est reconciliatio. In secun- diationis qui est reconciliatio. In secun- da autem ostendit in qua natura mediet, da autem ostendit in qua natura mediet, et in qua ratione medii, ibi, G, « Unde et in qua ratione medii, ibi, G, « Unde et mediator dicitur secundum humani- et mediator dicitur secundum humani- tatem, non secundum divinitatem, etc. » tatem, non secundum divinitatem, etc. » Et in hoc terminatur distinctio ista. Et in hoc terminatur distinctio ista.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

2. Item, Supra habitum est in hac ea- 2. Item, Supra habitum est in hac ea- dem distinctione, quod usu potestatis dem distinctione, quod usu potestatis non erat utendum in redemptione homi- non erat utendum in redemptione homi- nis, sed potius justitia utendum erat: nis, sed potius justitia utendum erat: cum igitur illa non sit nisi sacramenta cum igitur illa non sit nisi sacramenta redemptionis in se suscipiendo, videtur redemptionis in se suscipiendo, videtur quod potius Filius redemptor sit, et non quod potius Filius redemptor sit, et non Pater vel Spiritus sanctus. Pater vel Spiritus sanctus.

3. Item, Usus potestatis est in omni- 3. Item, Usus potestatis est in omni- bus actibus divinis, sed non omnes actus bus actibus divinis, sed non omnes actus divini sunt opera redemptionis : ergo divini sunt opera redemptionis : ergo usus potestatis non sufficit ad hoc quod usus potestatis non sufficit ad hoc quod aliquis dicatur redemptor: ergo Pater et aliquis dicatur redemptor: ergo Pater et Spiritus sanctus non debent dici redem- Spiritus sanctus non debent dici redem- ptor, sed solus Filius. ptor, sed solus Filius.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate dupliciter dicitur redemptor, ut dicit in dupliciter dicitur redemptor, ut dicit in Littera, scilicet usu potestatis, et humi- Littera, scilicet usu potestatis, et humi- litatis effectu: sed usus potestatis abso- litatis effectu: sed usus potestatis abso- lute non facit redemptorem, sed usus lute non facit redemptorem, sed usus potestatis in illo opere per quod est red- potestatis in illo opere per quod est red- emptio nisi enim in passione Christi emptio nisi enim in passione Christi fuisset divina potestas, non mortem fuisset divina potestas, non mortem morte superasset, nec infernum vicisset, morte superasset, nec infernum vicisset, sed solus inter mortuos liber fuisset : et sed solus inter mortuos liber fuisset : et in hoc potestatis usu cum Christo opera- in hoc potestatis usu cum Christo opera- batur Pater et Spiritus sanctus, licet non batur Pater et Spiritus sanctus, licet non in sustinentia passionis, et effectu humi- in sustinentia passionis, et effectu humi- litatis. Et hoc intendit Magister. Unde litatis. Et hoc intendit Magister. Unde

An Christus vere dicitur redemptor? ipse Christus dicit, Joan. xiv, 10: Pater An Christus vere dicitur redemptor? ipse Christus dicit, Joan. xiv, 10: Pater

Incidit autem dubium circa primam Incidit autem dubium circa primam partem, secundum quam rationem dica- partem, secundum quam rationem dica- tur Christus redemptor. tur Christus redemptor.

1. Si enim dicatur usu potestatis, ut 1. Si enim dicatur usu potestatis, ut videtur dicere in Littera: tunc ab initio videtur dicere in Littera: tunc ab initio fuit redemptor: et cum redemptoris sit fuit redemptor: et cum redemptoris sit redimere, quia redemptor est nomen ver- redimere, quia redemptor est nomen ver- bale, et pertinet ad actum redimendi, bale, et pertinet ad actum redimendi, videtur quod ab initio redemit, quod videtur quod ab initio redemit, quod falsum est. falsum est.

in me manens, ipse facit opera. Et, Luc. in me manens, ipse facit opera. Et, Luc. x1, 20, dicit de Spiritu sancto: Si in di- x1, 20, dicit de Spiritu sancto: Si in di- gito Dei ejicio dæmonia, profecto per- gito Dei ejicio dæmonia, profecto per- venit in vos regnum Dei. venit in vos regnum Dei.

Et Et jecta. jecta.

per hoc patet solutio ad omnia ob- per hoc patet solutio ad omnia ob-

Solm Solm

Solutio. Solutio.

IN 1 SENTENT. DIST. XIX, F IN 1 SENTENT. DIST. XIX, F

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An sacramenta quæ sunt causa nostræ An sacramenta quæ sunt causa nostræ justificationis, Christus in se receperit? justificationis, Christus in se receperit?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, sub finem: « In ea suscepit et ibi, E, sub finem: « In ea suscepit et mplevit illa sacramenta, etc. » mplevit illa sacramenta, etc. »

Sacramenta enim quæ sunt causa Sacramenta enim quæ sunt causa nostræ justificationis, sunt pœnitentia, nostræ justificationis, sunt pœnitentia, unctio extrema, et hujusmodi, de qui- unctio extrema, et hujusmodi, de qui- bus non legitur, quod ea susceperit Chri- bus non legitur, quod ea susceperit Chri-

stus. stus.

SED AD hoc dicendum, quod duplicia SED AD hoc dicendum, quod duplicia sunt sacramenta, scilicet ex parte nostra sunt sacramenta, scilicet ex parte nostra quæ sunt quasi medicina ut vasa appor- quæ sunt quasi medicina ut vasa appor- tantia nobis medicinam : et sacramenta tantia nobis medicinam : et sacramenta in Christo, ut nativitas, passio, et resur- in Christo, ut nativitas, passio, et resur- rectio, et hujusmodi, quæ sunt causa rectio, et hujusmodi, quæ sunt causa nostræ redemptionis ex parte satisfacien- nostræ redemptionis ex parte satisfacien- tis pro nobis, a quo virtutem habent sa- tis pro nobis, a quo virtutem habent sa-

347 347

cramenta quæ suscipimus: et de illis cramenta quæ suscipimus: et de illis loquimur hic. loquimur hic.

Vel potest dici, quod Christus exhibuit Vel potest dici, quod Christus exhibuit sacramentorum rem dando eis effectum : sacramentorum rem dando eis effectum : licet non suscepit sacramenta, ut nos sus- licet non suscepit sacramenta, ut nos sus- cipimus ea. Baptismum enim suscepi cipimus ea. Baptismum enim suscepi dando vim regenerativam aquis rem dando vim regenerativam aquis rem autem confirmationis et actum pro no- autem confirmationis et actum pro no- bis poenitentiæ lamentum, flendo et bis poenitentiæ lamentum, flendo et orando, et jejunando pro nobis, ut no- orando, et jejunando pro nobis, ut no- strum lamentum posset habere effectum : strum lamentum posset habere effectum : distributionem Eucharistiæ, corpus suum distributionem Eucharistiæ, corpus suum dando discipulis ordinem autem, fa- dando discipulis ordinem autem, fa- ciendo eos participes potestatis suæ in ciendo eos participes potestatis suæ in ligando et solvendo et consecrando cor- ligando et solvendo et consecrando cor- pus suum actum unctionis extremæ non pus suum actum unctionis extremæ non legitur recepisse, quia unctio Mariæ non legitur recepisse, quia unctio Mariæ non fuit facta oleo: sed illius exhibuit rem fuit facta oleo: sed illius exhibuit rem perfectam, quando surrexit oleo exsulta- perfectam, quando surrexit oleo exsulta- tionis gloriæ plene delibutus. tionis gloriæ plene delibutus.

Tamen prior solutio est de intentione Tamen prior solutio est de intentione Litteræ. Litteræ.

Alii dicunt, quod exhibuit sacramenta, Alii dicunt, quod exhibuit sacramenta, quando sanguis et aqua profluxerunt de quando sanguis et aqua profluxerunt de latere, Joan. xix, 34: Unus militum latere, Joan. xix, 34: Unus militum lancea latus ejus aperuit, et continuo lancea latus ejus aperuit, et continuo exivit sanguis et aqua, scilicet aqua ex- exivit sanguis et aqua, scilicet aqua ex- piationis, et sanguis redemptionis piationis, et sanguis redemptionis

F. De mediatore. F. De mediatore.

Qui solus dicitur mediator, non Pater vel Spiritus sanctus. De quo Qui solus dicitur mediator, non Pater vel Spiritus sanctus. De quo Apostolus, Unus mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus ¹, Apostolus, Unus mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus ¹, id est, id est, per hominem quasi in medio arbiter est ad componendam pacem, id est, per hominem quasi in medio arbiter est ad componendam pacem, id est, ad reconciliandum homines Deo. Hic est arbiter quem Job desiderat: Uti- ad reconciliandum homines Deo. Hic est arbiter quem Job desiderat: Uti- nam esset nobis arbiter 2. Reconciliati enim sumus Deo (ut ait Apostolus) nam esset nobis arbiter 2. Reconciliati enim sumus Deo (ut ait Apostolus) per mortem Christi ³. Quod sic intelligendum est, quasi nos ei sic reconci- per mortem Christi ³. Quod sic intelligendum est, quasi nos ei sic reconci-

1 I ad Timoth. 11, 5. 1 I ad Timoth. 11, 5.

2 Cf. Job, XXXI. 2 Cf. Job, XXXI.

3 Ad Roman. v, 10 : Si enim inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem Fili ejus etc. 3 Ad Roman. v, 10 : Si enim inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem Fili ejus etc.

348 348

2 2

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

liaverit Christus, ut inciperet amare quos oderat: sicut reconciliatur ini- liaverit Christus, ut inciperet amare quos oderat: sicut reconciliatur ini- micus inimico, ut deinde sint amici qui ante se oderant: sed jam nos micus inimico, ut deinde sint amici qui ante se oderant: sed jam nos diligenti Deo reconciliati sumus. Non enim ex quo ei reconciliati sumus diligenti Deo reconciliati sumus. Non enim ex quo ei reconciliati sumus per sanguinem Filii, nos cœpit diligere: sed ante mundum, priusquam nos per sanguinem Filii, nos cœpit diligere: sed ante mundum, priusquam nos aliquid essemus. Quomodo ergo nos diligenti Deo sumus reconciliati ? aliquid essemus. Quomodo ergo nos diligenti Deo sumus reconciliati ? Propter peccatum cum eo habebamus inimicitas, qui habebat erga nos Propter peccatum cum eo habebamus inimicitas, qui habebat erga nos charitatem, etiam cum inimicitias exercebamus adversus eum, operando charitatem, etiam cum inimicitias exercebamus adversus eum, operando iniquitatem ‘. Ita ergo inimici eramus Deo sicut justitiæ sunt inimica pec- iniquitatem ‘. Ita ergo inimici eramus Deo sicut justitiæ sunt inimica pec- cata et ideo dimissis peccatis tales inimicitiæ finiuntur: et reconcilia- cata et ideo dimissis peccatis tales inimicitiæ finiuntur: et reconcilia- mur justo quos ipse justificat. Christus ergo dicitur mediator, eo quod mur justo quos ipse justificat. Christus ergo dicitur mediator, eo quod medius inter Deum et homines ipsos reconciliat Deo. Reconciliat autem, medius inter Deum et homines ipsos reconciliat Deo. Reconciliat autem, dum offendicula hominum tollit ab oculis Dei, id est, dum peccata delet, dum offendicula hominum tollit ab oculis Dei, id est, dum peccata delet, quibus Deus offendebatur, et nos inimici ejus eramus. Sed cum peccata quibus Deus offendebatur, et nos inimici ejus eramus. Sed cum peccata deleat non solus Filius, sed et Pater et Spiritus sanctus, quorum deletio deleat non solus Filius, sed et Pater et Spiritus sanctus, quorum deletio est nostra ad Deum reconciliatio, quare solus Filius dicitur mediator ? Nam est nostra ad Deum reconciliatio, quare solus Filius dicitur mediator ? Nam de Patre legitur, quod reconciliaverit sibi mundum. Ait enim Apostolus: de Patre legitur, quod reconciliaverit sibi mundum. Ait enim Apostolus: Deus enim erat in Christo, mundum reconcilians sibi ³. Cum ergo recon- Deus enim erat in Christo, mundum reconcilians sibi ³. Cum ergo recon- ciliet, quare non dicitur mediator? Quia nec medius est inter Deum et ciliet, quare non dicitur mediator? Quia nec medius est inter Deum et homines, nec in se habuit illa sacramenta, quorum fide et imitatione justi- homines, nec in se habuit illa sacramenta, quorum fide et imitatione justi- ficamur, id est, reconciliamur Deo. Reconciliavit ergo nos tota Trinitas ficamur, id est, reconciliamur Deo. Reconciliavit ergo nos tota Trinitas virtutis usu, scilicet dum peccata delet: sed Filius solus impletione obe- virtutis usu, scilicet dum peccata delet: sed Filius solus impletione obe- dientiæ, in quo patrata sunt secundum humanam naturam ea per quæ cre- dientiæ, in quo patrata sunt secundum humanam naturam ea per quæ cre- dentes et imitantes justificantur. dentes et imitantes justificantur.

G. Secundum quam naturam sit mediator ? G. Secundum quam naturam sit mediator ?

Unde et mediator dicitur secundum humanitatem, non secundum divi- Unde et mediator dicitur secundum humanitatem, non secundum divi- nitatem. Non enim est mediator inter Deum et Deum, quia tantum unus nitatem. Non enim est mediator inter Deum et Deum, quia tantum unus est Deus: sed inter Deum et hominem, quasi inter duo extrema: quia est Deus: sed inter Deum et hominem, quasi inter duo extrema: quia medius esse non potest nisi inter aliqua. Mediator est ergo in quantum medius esse non potest nisi inter aliqua. Mediator est ergo in quantum homo. Nam in quantum Deus, non mediator, sed æqualis Patri est, hoc homo. Nam in quantum Deus, non mediator, sed æqualis Patri est, hoc idem quod Pater, cum Patre unus Deus. Mediat ergo inter homines et idem quod Pater, cum Patre unus Deus. Mediat ergo inter homines et

1 S. AUGUSTINUS, Lib XIII de Trinitate, cap. 16. 1 S. AUGUSTINUS, Lib XIII de Trinitate, cap. 16.

2 Edit. J. Alleaume, reconciliantur. 2 Edit. J. Alleaume, reconciliantur.

3 II ad Corinth. v, 19. 3 II ad Corinth. v, 19.

IN III SENTENT DIST XIX. G. ART. 10 IN III SENTENT DIST XIX. G. ART. 10

349 349

Deum Trinitatem, secundum hominis naturam, in qua suscepit illa per Deum Trinitatem, secundum hominis naturam, in qua suscepit illa per quæ reconciliamur Deo Trinitati: et secundum eamdem habet aliquid si- quæ reconciliamur Deo Trinitati: et secundum eamdem habet aliquid si- mile Deo, et aliquid simile hominibus, quod mediatori congruebat: ne per mile Deo, et aliquid simile hominibus, quod mediatori congruebat: ne per omnia similis hominibus, longe esset a Deo: aut per omnia Deo similis, omnia similis hominibus, longe esset a Deo: aut per omnia Deo similis, longe esset ab hominibus et ita mediator non esset. Verus ergo mediator longe esset ab hominibus et ita mediator non esset. Verus ergo mediator Christus inter mortales peccatores et immortalem justum, apparuit mor- Christus inter mortales peccatores et immortalem justum, apparuit mor- talis cum hominibus, justus cum Deo, per infirmitatem propinquans nobis, talis cum hominibus, justus cum Deo, per infirmitatem propinquans nobis, per justitiam Deo. Recte ergo mediator dictus est, quia inter Deum im- per justitiam Deo. Recte ergo mediator dictus est, quia inter Deum im- mortalem et hominem mortalem est Deus et homo, reconcilians hominem mortalem et hominem mortalem est Deus et homo, reconcilians hominem Deo in tantum mediator, in quantum est homo: in quantum autem ver- Deo in tantum mediator, in quantum est homo: in quantum autem ver- bum non est medius, quia unus cum Patre Deus. Si ergo Christus secun- bum non est medius, quia unus cum Patre Deus. Si ergo Christus secun- dum vos, o hæretici, unam tantum habet naturam, unde medius erit? et dum vos, o hæretici, unam tantum habet naturam, unde medius erit? et nisi ita sit medius, ut Deus sit propter divinitatis naturam, et homo prop- nisi ita sit medius, ut Deus sit propter divinitatis naturam, et homo prop- ter humanitatis naturam: quomodo humana in eo reconciliantur divinis? ter humanitatis naturam: quomodo humana in eo reconciliantur divinis? Nam ipse veniens prius in se humana sociavit divinis per utriusque naturæ Nam ipse veniens prius in se humana sociavit divinis per utriusque naturæ conjunctionem in una persona. Deinde omnes fideles per mortem reconci- conjunctionem in una persona. Deinde omnes fideles per mortem reconci- liavit Deo, dum sanati sunt ab impietate quicumque humilitatem Christi liavit Deo, dum sanati sunt ab impietate quicumque humilitatem Christi credendo dilexerunt, et diligendo imitati sunt. credendo dilexerunt, et diligendo imitati sunt.

Ecce hic aliquatenus insinuatur, quare Christus solus mediator Dei di- Ecce hic aliquatenus insinuatur, quare Christus solus mediator Dei di- citur et hominum: et secundum quam naturam mediet, scilicet humanam: citur et hominum: et secundum quam naturam mediet, scilicet humanam: et cui mediet, scilicet Deo Trinitati. Trinitati enim nos reconciliavit per et cui mediet, scilicet Deo Trinitati. Trinitati enim nos reconciliavit per mortem, per quam etiam nos redemit a servitute diaboli. Nam, ut Petrus mortem, per quam etiam nos redemit a servitute diaboli. Nam, ut Petrus ait, Non corruptibilibus auro vel argento redempti sumus, sed pretioso san- ait, Non corruptibilibus auro vel argento redempti sumus, sed pretioso san- guine quasi Agni immaculati¹. guine quasi Agni immaculati¹.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An Christus sit mediator inter Deum An Christus sit mediator inter Deum ei hominem ? ei hominem ?

Deinde quæritur de altera parte ubi Deinde quæritur de altera parte ubi dicitur, ibi, F. « Qui solus dicitur me- dicitur, ibi, F. « Qui solus dicitur me- diator, etc». diator, etc».

1. Si enim dicitur Christus secundum 1. Si enim dicitur Christus secundum humanam naturam mediator, videtur humanam naturam mediator, videtur

potius dici extremum, quam medium : potius dici extremum, quam medium : quia homo est extremum. quia homo est extremum.

2. Item, Medium numquam habet in 2. Item, Medium numquam habet in se actu utrumque extremorum : sed se actu utrumque extremorum : sed Christus est verus Deus, et verus homo : Christus est verus Deus, et verus homo : ergo ipse non medius inter Deum et ho- ergo ipse non medius inter Deum et ho- minem. minem.

3. Item, Ipse videtur sibi contradicere 3. Item, Ipse videtur sibi contradicere in Littera. Primo enim dicit, quod Chri- in Littera. Primo enim dicit, quod Chri- stus est mediator ratione humanæ natu- stus est mediator ratione humanæ natu- ræ tantum et postea circa finem secun- ræ tantum et postea circa finem secun- di capituli loquens de hæreticis, dicit: di capituli loquens de hæreticis, dicit: « Si ergo Christus secundum vos, o hæ- « Si ergo Christus secundum vos, o hæ- « retici, unam tantum habet naturam, un- « retici, unam tantum habet naturam, un- « de medius erit ? et nisi ita sit me- « de medius erit ? et nisi ita sit me-

I Petr. 1, 18 et 19. I Petr. 1, 18 et 19.

Solutio. Solutio.

350 350

D ALB. MAG. ORD. PRÆD. D ALB. MAG. ORD. PRÆD.

<< dius ut Deus sit propter humanita- << dius ut Deus sit propter humanita- « tis naturam ¹. » Ergo videtur, quod « tis naturam ¹. » Ergo videtur, quod propter conjunctionem utriusque natu- propter conjunctionem utriusque natu- ræ medius sit. Et hic dicit, quod propter ræ medius sit. Et hic dicit, quod propter humanam tantum. Ergo sibi contrarius humanam tantum. Ergo sibi contrarius

est. est.

4. Si medium dicitur participatione 4. Si medium dicitur participatione extremorum, tunc medium erit æque extremorum, tunc medium erit æque distans ab utroque extremo : ergo non distans ab utroque extremo : ergo non erit actus medii unum extremum conjun- erit actus medii unum extremum conjun- gere cum altero : ergo actus mediatoris gere cum altero : ergo actus mediatoris non erit reconciliare hominem Deo, ut non erit reconciliare hominem Deo, ut videtur. videtur.

5. Item, Cum inveniatur in alio con- 5. Item, Cum inveniatur in alio con- venientia cum utroque extremo : ut dæ- venientia cum utroque extremo : ut dæ- mon, qui immortalis est cum Deo, et mon, qui immortalis est cum Deo, et miser nobiscum, numquid ipse mediator miser nobiscum, numquid ipse mediator erit inter nos et Deum? Videtur quod erit inter nos et Deum? Videtur quod sic quia convenit cum utroque extre- sic quia convenit cum utroque extre-

morum. morum.

6. Item, Angelus bonus qui est creatu- 6. Item, Angelus bonus qui est creatu- ra nobiscum, immortalis autem et bonus ra nobiscum, immortalis autem et bonus cum Deo, videtur esse medius inter nos cum Deo, videtur esse medius inter nos et Deum ergo esse mediatorem non et Deum ergo esse mediatorem non tantum convenit Christo, ut videtur. tantum convenit Christo, ut videtur.

SOLUTIO ad hæc omnia fere est per SOLUTIO ad hæc omnia fere est per quamdam auctoritatem Augustini in li- quamdam auctoritatem Augustini in li- bro IX de Civitate Dei, quæ quidem lon- bro IX de Civitate Dei, quæ quidem lon- ga est, sed bona: ubi dicit sic, « Media- ga est, sed bona: ubi dicit sic, « Media- torem inter nos et Deum, et mortalita- torem inter nos et Deum, et mortalita- tem habere oportuit transeuntem, et be- tem habere oportuit transeuntem, et be- atitudinem permanentem : ut per id atitudinem permanentem : ut per id quod transit, congruenter morituris, et quod transit, congruenter morituris, et ad id quod permanet, transferret ex mor- ad id quod permanet, transferret ex mor- tuis. Boni igitur Angeli inter miseros tuis. Boni igitur Angeli inter miseros mortales et beatos et immortales medii mortales et beatos et immortales medii esse non possunt: quia ibi quoque et esse non possunt: quia ibi quoque et beati et immortales sunt. Possunt autem beati et immortales sunt. Possunt autem esse medii Angeli mali, quia immortales esse medii Angeli mali, quia immortales sunt cum illis, miseri cum istis. His con- sunt cum illis, miseri cum istis. His con- trarius est mediator bonus, qui adversus trarius est mediator bonus, qui adversus corum immortalitatem et miseriam, et corum immortalitatem et miseriam, et inortalis esse ad tempus voluit, et beatus inortalis esse ad tempus voluit, et beatus in æternitate persistere potuit. Ac sic in æternitate persistere potuit. Ac sic

1 Cf. cap. G, circa medium. 1 Cf. cap. G, circa medium.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Civitate Dei, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Civitate Dei, cap. 15. cap. 15.

eos et immortales superbos et miseros eos et immortales superbos et miseros noxios, ne per immortalitatis jactantiam noxios, ne per immortalitatis jactantiam seducerent ad miseriam, et suæ mortis seducerent ad miseriam, et suæ mortis humilitate, et suæ beatitudinis benigni- humilitate, et suæ beatitudinis benigni- tate destruxit in eis, quorum corda per tate destruxit in eis, quorum corda per suam fidem mandans, ab illorum im- suam fidem mandans, ab illorum im- mundissima damnatione liberavit 2. » mundissima damnatione liberavit 2. » Ex hoc patet, quod nec Angelus bonus, Ex hoc patet, quod nec Angelus bonus, nec Angelus malus mediator est: quia nec Angelus malus mediator est: quia Angelus bonus nobiscum non convenit, Angelus bonus nobiscum non convenit, sed Angelus malus, licet convenit, tamen sed Angelus malus, licet convenit, tamen actum mediatoris in conjungendo beatis actum mediatoris in conjungendo beatis non habet, sed potius actum seductoris. non habet, sed potius actum seductoris. Unde ibidem infra dicit Angustinus: Unde ibidem infra dicit Angustinus: « Ad hoc quippe se interponit medius « Ad hoc quippe se interponit medius immortalis et miser, ut ad immortalita- immortalis et miser, ut ad immortalita- tem beatam transire non sinat, quoniam tem beatam transire non sinat, quoniam persistit quod impedit, scilicet ipsa mi- persistit quod impedit, scilicet ipsa mi- seria. Ad hoc autem se interponit mor- seria. Ad hoc autem se interponit mor- talis et beatus, ut mortalitate transacta, talis et beatus, ut mortalitate transacta, et ex mortuis faceret immortales, quod in et ex mortuis faceret immortales, quod in se resurgendo monstravit, et ex miseris se resurgendo monstravit, et ex miseris beatos, unde numquam ipse discessit. » beatos, unde numquam ipse discessit. » Ex hoc accipitur, quod illud medium est Ex hoc accipitur, quod illud medium est medium, quod est ut via in extremum, et medium, quod est ut via in extremum, et medium conjunctionis, et non per æqui- medium conjunctionis, et non per æqui- distantiam ab utroque. distantiam ab utroque.

DICENDUM ergo ad primum, quod Chri- DICENDUM ergo ad primum, quod Chri- stus in quantum homo, convenit cum stus in quantum homo, convenit cum extremo et ex virtute unionis habet ali- extremo et ex virtute unionis habet ali- quid in quo convenit cum alio, scilicet quid in quo convenit cum alio, scilicet justitiam et gratiæ plenitudinem: quia justitiam et gratiæ plenitudinem: quia sine illa non esset medium conjungens, sine illa non esset medium conjungens, sed distans, et faciens distare, sicut an- sed distans, et faciens distare, sicut an- gelus malus convenit autem cum ho- gelus malus convenit autem cum ho- mine per mortalitatem, quæ est via per mine per mortalitatem, quæ est via per solutionem pretii. Et sic utrumque est solutionem pretii. Et sic utrumque est medians, scilicet id in quo convenit medians, scilicet id in quo convenit cum homine, quia mortalitas transiens cum homine, quia mortalitas transiens in immortalitatem, et id in quo conve- in immortalitatem, et id in quo conve- nit cum Deo, quod plenitudo gratiæ est nit cum Deo, quod plenitudo gratiæ est de qua omnes accepimus gratiam pro de qua omnes accepimus gratiam pro gratia 3. Unde non dicitur hic medium gratia 3. Unde non dicitur hic medium per respectum ad naturam, sed potius per respectum ad naturam, sed potius ad naturæ sic unitæ proprietates duas, in ad naturæ sic unitæ proprietates duas, in

1 Joan. 1, 16 Et de plenitudine ejus nos om. 1 Joan. 1, 16 Et de plenitudine ejus nos om. nes accepimus, et gratiam pro gratia. nes accepimus, et gratiam pro gratia.

Ad Ad

d 2. d 2.

Ad 3. Ad 3.

IN III SENTENT. DIST. XIX, G, ART. 10. IN III SENTENT. DIST. XIX, G, ART. 10.

quarum altera convenit cum uno extre- quarum altera convenit cum uno extre- mo, et in altera cum reliquo, et in utra- mo, et in altera cum reliquo, et in utra- que est via inferiori extremo in superius que est via inferiori extremo in superius extremum. extremum.

AD ALIUD dicendum, quod est medium AD ALIUD dicendum, quod est medium per abnegationem et commixtionem : et per abnegationem et commixtionem : et tale non habet in se extrema, sed illud tale non habet in se extrema, sed illud quod est ita medium, quod habeat ac- quod est ita medium, quod habeat ac- tum mediatoris, qui est unire inferius tum mediatoris, qui est unire inferius extremum superiori: sed Christus est extremum superiori: sed Christus est ita medium, quod ipse est mediator, et ita medium, quod ipse est mediator, et conjungens unum cum altero: et ideo conjungens unum cum altero: et ideo oportet in se habere extrema actu. oportet in se habere extrema actu.

AD ALIUD dicendum, quod ipse non AD ALIUD dicendum, quod ipse non est sibi contrarius: quia medium sonat est sibi contrarius: quia medium sonat inferioritatem: Christus autem secun- inferioritatem: Christus autem secun- dum hoc quod Verbum est, non est infe- dum hoc quod Verbum est, non est infe- rior Patre, sed æqualis tamen unio Ver- rior Patre, sed æqualis tamen unio Ver- bi exigitur ad esse mediatorem: quia bi exigitur ad esse mediatorem: quia unum extremum habet ille per naturam, unum extremum habet ille per naturam, scilicet immortalitatem . et aliud per scilicet immortalitatem . et aliud per unionem ad divinam naturam, licet ta- unionem ad divinam naturam, licet ta- men insit humanæ naturæ secundum men insit humanæ naturæ secundum gratiæ plenitudinem, quia datus est ei gratiæ plenitudinem, quia datus est ei spiritus non ad mensuram, et quia ces. spiritus non ad mensuram, et quia ces. sante unione humana natura non haberet sante unione humana natura non haberet illam plenitudinem gratiæ : et ideo Au‍ illam plenitudinem gratiæ : et ideo Au‍ gustinus loquitur contra hæreticos, di- gustinus loquitur contra hæreticos, di- cens, quod non esset mediator, nisi ha- cens, quod non esset mediator, nisi ha- beret utramque naturam: non quod gra- beret utramque naturam: non quod gra- tia utriusque mediator sit: sed quia ut tia utriusque mediator sit: sed quia ut esse possit mediator in altera natura, esse possit mediator in altera natura, quæ via est in ipso ad reliquam, utra- quæ via est in ipso ad reliquam, utra-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Civitate Dei, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Civitate Dei, cap.

351 351

que exigitur. Quod autem ita sit, accipi- que exigitur. Quod autem ita sit, accipi- tur ab Augustino, qui sic dicit in libro tur ab Augustino, qui sic dicit in libro IX de Civitate Dei : « Nec ob hoc me- IX de Civitate Dei : « Nec ob hoc me- diator est, quia Verbum: maxime quip- diator est, quia Verbum: maxime quip- pe immortale, et maxime beatum Ver- pe immortale, et maxime beatum Ver- bum longe est a mortalibus miseriis : bum longe est a mortalibus miseriis : sed mediator per quod homo, eo ipso sed mediator per quod homo, eo ipso ostendens utique ad illud non solum ostendens utique ad illud non solum beatum, verum etiam beatificum bo- beatum, verum etiam beatificum bo- num non oportere quæri alios media- num non oportere quæri alios media- tores, per quos arbitramur nobis perven- tores, per quos arbitramur nobis perven- tionis gradus esse moliendos: quia bea- tionis gradus esse moliendos: quia bea- tus et beatificus Deus, factus particeps tus et beatificus Deus, factus particeps humanitatis nostræ, compendium præ- humanitatis nostræ, compendium præ- buit participandæ divinitatis suæ ¹. » buit participandæ divinitatis suæ ¹. »

AD ALIUD dicendum, quod medium AD ALIUD dicendum, quod medium quod est mediator et via (ut ita dicam) quod est mediator et via (ut ita dicam) non ita dicitur per æque distantiam : non ita dicitur per æque distantiam : quia hoc oppositionem habet cum utro- quia hoc oppositionem habet cum utro- que extremorum. que extremorum.

AD ALIUD dicendum, quod dæmon ha- AD ALIUD dicendum, quod dæmon ha- bet quamdam convenientiam cum utro- bet quamdam convenientiam cum utro- que sed immortalitas sua non est vera que sed immortalitas sua non est vera immortalitas : et ideo non convenit nisi immortalitas : et ideo non convenit nisi secundum quid. Præterea, Ipse non est secundum quid. Præterea, Ipse non est via, sed potius abductio: et ideo non via, sed potius abductio: et ideo non

convenit ei mediare. convenit ei mediare.

AD ALIUD dicendum, quod Angelus bo- AD ALIUD dicendum, quod Angelus bo- nus non convenit: quia hoc quod est nus non convenit: quia hoc quod est esse creaturam, non est convenientia esse creaturam, non est convenientia sufficiens. Præterea, Mediare inter sufficiens. Præterea, Mediare inter Deum, hominem reconciliando non po- Deum, hominem reconciliando non po- tuit, sicut prius habitum est. tuit, sicut prius habitum est.

15 15

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

352 352

D. ALB MAG. ORD. PRÆD. D. ALB MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XX. DISTINCTIO XX.

De redemptione nostra facta per passionem Christi quantum ad De redemptione nostra facta per passionem Christi quantum ad congruentiam et necessitatem. congruentiam et necessitatem.

A. Quod alio modo potuit Deus liberare hominem: et quare potius isto? A. Quod alio modo potuit Deus liberare hominem: et quare potius isto?

Si vero quæritur, Utrum alio modo posset Deus hominem liberare quam Si vero quæritur, Utrum alio modo posset Deus hominem liberare quam per mortem Christi? Dicimus et alium modum fuisse possibilem Deo, cu- per mortem Christi? Dicimus et alium modum fuisse possibilem Deo, cu- jus potestati cuncta subjacent: sed nostræ miseriæ sanandæ convenien- jus potestati cuncta subjacent: sed nostræ miseriæ sanandæ convenien- tiorem modum alium non fuisse, nec esse oportuisse. Quid enim mentes tiorem modum alium non fuisse, nec esse oportuisse. Quid enim mentes nostras tantum erigit et ab immortalitatis desperatione liberat, quam quod nostras tantum erigit et ab immortalitatis desperatione liberat, quam quod tanti nos fecit Deus, ut Dei Filius immutabiliter bonus, in se manens tanti nos fecit Deus, ut Dei Filius immutabiliter bonus, in se manens quod erat, et a nobis accipiens quod non erat, dignatus nostrum inire con- quod erat, et a nobis accipiens quod non erat, dignatus nostrum inire con- sortium, mala nostra moriendo perferret? Est et alia ratio 1, quare isto sortium, mala nostra moriendo perferret? Est et alia ratio 1, quare isto potius modo quam alio liberare voluit: quia sic justitia superatur diabo- potius modo quam alio liberare voluit: quia sic justitia superatur diabo- lus, non potentia. Et quomodo id factum sit explicabo ut potero. Quadam lus, non potentia. Et quomodo id factum sit explicabo ut potero. Quadam justitia Dei in potestatem diaboli traditum est genus humanum, peccato justitia Dei in potestatem diaboli traditum est genus humanum, peccato primi hominis in omnes originaliter transeunte, et illius debito omnes primi hominis in omnes originaliter transeunte, et illius debito omnes obligante. Unde omnes homines ab origine sunt sub principe diabolo. obligante. Unde omnes homines ab origine sunt sub principe diabolo. Unde Apostolus, Eramus natura filii iræ 2: natura scilicet, ut est depra- Unde Apostolus, Eramus natura filii iræ 2: natura scilicet, ut est depra- vata a peccato, non ut est recta creata ab initio. Modus autem ille quo vata a peccato, non ut est recta creata ab initio. Modus autem ille quo traditus est homo in diaboli potestatem, non ita debet intelligi tamquam traditus est homo in diaboli potestatem, non ita debet intelligi tamquam Deus hoc fecerit aut fieri jusserit, sed quod tantum permiserit, juste ta- Deus hoc fecerit aut fieri jusserit, sed quod tantum permiserit, juste ta- men. Illo enim deserente peccantem, peccati auctor illico invasit: nec ta- men. Illo enim deserente peccantem, peccati auctor illico invasit: nec ta- men Deus continuit in ira sua miserationes suas³, nec hominem a lege men Deus continuit in ira sua miserationes suas³, nec hominem a lege suæ potestatis amisit, cum in diaboli potestate esss permisit: quia nec dia- suæ potestatis amisit, cum in diaboli potestate esss permisit: quia nec dia-

1 Cf S. AUGUSTINUM, Lib. XIII de Tiimitate, cap. 10. 1 Cf S. AUGUSTINUM, Lib. XIII de Tiimitate, cap. 10.

2 Ad Ephes. 11, 3. 2 Ad Ephes. 11, 3.

Psal. LAXVI, 10 Psal. LAXVI, 10

Aut obliviscetur misereri Deus? aut continebit in ira sua misericordias suas? Aut obliviscetur misereri Deus? aut continebit in ira sua misericordias suas?

IN III SENTENT. DIST. XX, B. IN III SENTENT. DIST. XX, B.

353 353

bolus a potestate Dei est alienus, sicut nec a bonitate. Nam qualicumque bolus a potestate Dei est alienus, sicut nec a bonitate. Nam qualicumque vita diabolus vel homo, non subsisteret nisi per eum qui vivificat omnia. vita diabolus vel homo, non subsisteret nisi per eum qui vivificat omnia. Non ergo Deus hominem deseruit, ut non se illi exhiberet Deum: sed inter Non ergo Deus hominem deseruit, ut non se illi exhiberet Deum: sed inter mala pœnalia etiam malis multa præstitit bona, et tandem hominem quem mala pœnalia etiam malis multa præstitit bona, et tandem hominem quem commissio peccatorum diabolo subdidit, remissio peccatorum per san- commissio peccatorum diabolo subdidit, remissio peccatorum per san- guinem Christi data a diabolo eruit', ut sic justitia vinceretur diabolus, guinem Christi data a diabolo eruit', ut sic justitia vinceretur diabolus, non potentia. Sed qua justitia? Jesu Christi. Et quomodo victus est ea? non potentia. Sed qua justitia? Jesu Christi. Et quomodo victus est ea? Quia in eo nihil dignum morte inveniens, occidit eum tamen. Et utique Quia in eo nihil dignum morte inveniens, occidit eum tamen. Et utique justum est ut debitores quos tenebat, liberi dimittantur, in eum credentes, justum est ut debitores quos tenebat, liberi dimittantur, in eum credentes, qquem sine ullo debito occidit. Ideo autem potentia vincere noluit, quia qquem sine ullo debito occidit. Ideo autem potentia vincere noluit, quia diabolus vitio perversitatis suæ amator est potentiæ, et desertor oppu- diabolus vitio perversitatis suæ amator est potentiæ, et desertor oppu- gnatorque justitiæ: in quo homines magis eum imitantur, qui neglecta gnatorque justitiæ: in quo homines magis eum imitantur, qui neglecta vel etiam perosa justitia, potentiæ magis student, ejusque vel adeptione vel etiam perosa justitia, potentiæ magis student, ejusque vel adeptione lætantur, vel cupiditate inflammantur. Ideoque placuit Deo ut non po- lætantur, vel cupiditate inflammantur. Ideoque placuit Deo ut non po- tentia, sed justitia vincens, hominem erueret, in quo homo eum imitari tentia, sed justitia vincens, hominem erueret, in quo homo eum imitari disceret. Post vero in resurrectione secuta est potentia, quia revixit mor- disceret. Post vero in resurrectione secuta est potentia, quia revixit mor- tuus, numquam postea moriturus. Sed nonne jure æquissimo vinceretur tuus, numquam postea moriturus. Sed nonne jure æquissimo vinceretur diabolus, si potentia tantum Christus cum illo agere voluisset? Utique: diabolus, si potentia tantum Christus cum illo agere voluisset? Utique: sed postposuit Christus quod potuit, ut prius ageret quod oportuit. Justitia sed postposuit Christus quod potuit, ut prius ageret quod oportuit. Justitia ergo humilitatis hominem liberavit, quem sola potentia æquissime liberare ergo humilitatis hominem liberavit, quem sola potentia æquissime liberare poluit. poluit.

B. De causa inter Deum, et hominem, et diabolum. B. De causa inter Deum, et hominem, et diabolum.

Si enim tres illi in causa 2 venirent, scilicet Deus, diabolus, et homo, Si enim tres illi in causa 2 venirent, scilicet Deus, diabolus, et homo, diabolus et homo quid adversus Deum dicerent, non haberent. Diabolus diabolus et homo quid adversus Deum dicerent, non haberent. Diabolus enim de injuria Dei convinceretur: quia servum ejus, scilicet hominem, enim de injuria Dei convinceretur: quia servum ejus, scilicet hominem, et fraudulenter abduxit, et violenter tenuit. Homo etiam injurius Deo et fraudulenter abduxit, et violenter tenuit. Homo etiam injurius Deo convinceretur: quia præcepta ejus contempsit, et se alieno dominio man- convinceretur: quia præcepta ejus contempsit, et se alieno dominio man- cipavit. De hominis etiam injuria convinceretur diabolus: quia et illum cipavit. De hominis etiam injuria convinceretur diabolus: quia et illum prius fallaci promissione decepit, et post mala inferendo læsit. Injuste prius fallaci promissione decepit, et post mala inferendo læsit. Injuste ergo diabolus, quantum ad se, tenebat hominem: sed homo juste teneba- ergo diabolus, quantum ad se, tenebat hominem: sed homo juste teneba- tur, quia diabolus numquam meruit potestatem habere super hominem, tur, quia diabolus numquam meruit potestatem habere super hominem,

1 Cf ad Hebr. 11, 14 et 15. 1 Cf ad Hebr. 11, 14 et 15.

2 Edit. J. Alleaume, causam. 2 Edit. J. Alleaume, causam.

XXVIII XXVIII

23 23

354 354

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed homo meruit per culpam pati diaboli tyrannidem'. Si ergo Deus qui sed homo meruit per culpam pati diaboli tyrannidem'. Si ergo Deus qui utrique præerat, potentia hominem liberare vellet, sola jussionis virtute utrique præerat, potentia hominem liberare vellet, sola jussionis virtute hominem potuit rectissime liberare: sed ob causam præmissam justitia hominem potuit rectissime liberare: sed ob causam præmissam justitia humilitatis uti voluit. Qui dum in carne .nortali crucifixus est, justificati humilitatis uti voluit. Qui dum in carne .nortali crucifixus est, justificati sumus, id est, per remissionem peccatorum eruti de potestate diaboli : et sumus, id est, per remissionem peccatorum eruti de potestate diaboli : et ita a Christo justitia diabolus victus est, non potentia. Quomodo autem in ita a Christo justitia diabolus victus est, non potentia. Quomodo autem in ejus sanguine nobis peccata sunt dimissa, supra expositum est. ejus sanguine nobis peccata sunt dimissa, supra expositum est.

2 2

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

Si vero quæritur, Utrum alio modo Si vero quæritur, Utrum alio modo posset Deus hominem liberare, etc. » posset Deus hominem liberare, etc. »

Hic incipit quarta pars illius divisionis Hic incipit quarta pars illius divisionis quæ in principio distinctionis XVIII po- quæ in principio distinctionis XVIII po- sita est. Et agitur hic, Utrum Deus alias sita est. Et agitur hic, Utrum Deus alias quam per mortem poterat liberare et quam per mortem poterat liberare et durat usque ad illum locum, ubi dicitur durat usque ad illum locum, ubi dicitur in hac eadem distinctione, ibi, C, « Chri- in hac eadem distinctione, ibi, C, « Chri- stus ergo est sacerdos, idemque hostia, stus ergo est sacerdos, idemque hostia,

etc. » etc. »

Et dividitur in parte duas in quarum Et dividitur in parte duas in quarum prima ostendit rationes congruentiæ, prima ostendit rationes congruentiæ, quare isto modo voluit redimere, cum quare isto modo voluit redimere, cum alius modus esset possibilis ? In secunda, alius modus esset possibilis ? In secunda, exsequitur causam inter Deum, et homi- exsequitur causam inter Deum, et homi- et diabolum, ibi, B, « Si enim tres et diabolum, ibi, B, « Si enim tres illi in causam venissent, etc. » illi in causam venissent, etc. »

nem, nem,

In prima parte tria facit. Primo quæ- In prima parte tria facit. Primo quæ- stionem proponit: et secundo, causam stionem proponit: et secundo, causam solutionis unam dat ex juvantibus ad solutionis unam dat ex juvantibus ad spem immortalitatis. Tertio, dat aliam spem immortalitatis. Tertio, dat aliam ex ratione justitiæ. Et hæc tria facit in ex ratione justitiæ. Et hæc tria facit in uno capitulo et ex hoc patet senten- uno capitulo et ex hoc patet senten- tia. tia.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap.14. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap.14.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An alius modus liberationis est possibilis An alius modus liberationis est possibilis præter illum quo liberatum est genus præter illum quo liberatum est genus humanum ? humanum ?

Incidit autem hic dubium primo, Si Incidit autem hic dubium primo, Si est alius modus possibilis, ut dicit, vel est alius modus possibilis, ut dicit, vel

non? non?

Et si hoc est verum, quod alius est Et si hoc est verum, quod alius est possibilis tunc quæritur secundo, Qua possibilis tunc quæritur secundo, Qua possibilitate sit ille possibilis ? possibilitate sit ille possibilis ?

PROCEDITUR autem ad primum hoc mo- PROCEDITUR autem ad primum hoc mo-

do: do:

1. Dicit Anselmus, quod minimum in- 1. Dicit Anselmus, quod minimum in- conveniens decentissimæ justitiæ Dei conveniens decentissimæ justitiæ Dei est impossibile est autem maximum est impossibile est autem maximum inconveniens injustitia judicii, et præci- inconveniens injustitia judicii, et præci- pue coram judice illo a quo non est pue coram judice illo a quo non est ad alium appellare: ergo sustinere in- ad alium appellare: ergo sustinere in- justitiam impossibilis est Deo: sed pec- justitiam impossibilis est Deo: sed pec- catum sine condigna satisfactione remit- catum sine condigna satisfactione remit- tere, injustum judicium est: ergo hoc tere, injustum judicium est: ergo hoc impossibile est Deo. Probatum autem impossibile est Deo. Probatum autem est supra, et adhuc probabitur amplius, est supra, et adhuc probabitur amplius, non posse facere condignam satisfactio- non posse facere condignam satisfactio- nem pro peccato nisi Deum et hominem : nem pro peccato nisi Deum et hominem : hoc enim dixit Ambrosius in præcedenti hoc enim dixit Ambrosius in præcedenti distinctione ergo videtur alius modus distinctione ergo videtur alius modus non fuisse possibilis. non fuisse possibilis.

2 Edit. J. Alleaume, sint. 2 Edit. J. Alleaume, sint.

IN III SENTENT. DIST. XX, B, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XX, B, ART. 1.

2. Item, Congruentia et incongruen- 2. Item, Congruentia et incongruen- tia opponuntur aut igitur in genere tia opponuntur aut igitur in genere naturæ, aut in generis moris. Constat, naturæ, aut in generis moris. Constat, prout hic loquitur de eis, quod non op- prout hic loquitur de eis, quod non op- ponuntur in genere naturæ: quia non ponuntur in genere naturæ: quia non loquitur de naturis, sed de opere volur- loquitur de naturis, sed de opere volur- tatis, quod est liberatio: ergo opponun- tatis, quod est liberatio: ergo opponun- tur in genere moris : ergo si congruum tur in genere moris : ergo si congruum est bonum, oportet quod incongruum sit est bonum, oportet quod incongruum sit malum, quia bonum bono non oppo- malum, quia bonum bono non oppo- nitur sed Deus vel Filius Dei non nitur sed Deus vel Filius Dei non potest facere malum: ergo non potest potest facere malum: ergo non potest facere incongruum. Si igitur alius mo- facere incongruum. Si igitur alius mo- dus non fuit congruus nostræ miseriæ dus non fuit congruus nostræ miseriæ sanandæ, alius modus non fuit Deo pos- sanandæ, alius modus non fuit Deo pos- sibilis. sibilis.

: :

3. Item, Cum quæritur, ut dicit Arsel- 3. Item, Cum quæritur, ut dicit Arsel- mus, Utrum alio modo liberare pote- mus, Utrum alio modo liberare pote- rat genus humanum? non quæritur mo- rat genus humanum? non quæritur mo- dus ex parte Dei qui omnia potest, sed dus ex parte Dei qui omnia potest, sed quæritur modus ex parte nostra: er- quæritur modus ex parte nostra: er- go hoc est quærere, Si alio modo exire go hoc est quærere, Si alio modo exire poteramus nos de reatu peccati? Con- poteramus nos de reatu peccati? Con- stat autem, quod non nisi per Deum stat autem, quod non nisi per Deum satisfacientem, qui etiam esset homo, ut satisfacientem, qui etiam esset homo, ut probat Anselmus: ergo alius modus non probat Anselmus: ergo alius modus non fuit Deo possibilis. fuit Deo possibilis.

4. Item, Hoc videntur expresse dicere 4. Item, Hoc videntur expresse dicere quædam auctoritates, quarum una est, quædam auctoritates, quarum una est, ad Titum, 11, 11, Glossa super illud, Appa- ad Titum, 11, 11, Glossa super illud, Appa- ruit gratia, etc., dicit sic: « Non essemus ruit gratia, etc., dicit sic: « Non essemus participes deitatis ejus, nisi ipse particeps participes deitatis ejus, nisi ipse particeps esset nostræ mortalitatis. » Cum igitur esset nostræ mortalitatis. » Cum igitur non sumus participes, nisi per gratiam non sumus participes, nisi per gratiam reconciliationis, non essemus reconcilia- reconciliationis, non essemus reconcilia- ti, nisi in nostra humanitate mortuus ti, nisi in nostra humanitate mortuus esset pro nobis. esset pro nobis.

Item, ad Roman. v, 19, super illud, Item, ad Roman. v, 19, super illud, Sicut enim per inobedientiam unius, etc., Sicut enim per inobedientiam unius, etc., Glossa « Illa fides sana est, qua credimus Glossa « Illa fides sana est, qua credimus nullum hominem sive parvulæ ætatis, nullum hominem sive parvulæ ætatis, sive majoris, liberari a contagio mortis sive majoris, liberari a contagio mortis antiquæ, et obligatione peccati, quam antiquæ, et obligatione peccati, quam prima nativitas contraxit, nisi per me- prima nativitas contraxit, nisi per me- diatorem unum Dei et hominum, homi. diatorem unum Dei et hominum, homi. nem Jesum Christum, cujus saluberrima nem Jesum Christum, cujus saluberrima fide illi facti sunt salvi. » fide illi facti sunt salvi. »

S. GREGORIUS, Lib. XX Moralium. S. GREGORIUS, Lib. XX Moralium.

355 355

Item, Anselmus in libro Cur Deus Item, Anselmus in libro Cur Deus homo «Non poterat transire calicem homo «Non poterat transire calicem nisi biberet, non quia non posset vitare nisi biberet, non quia non posset vitare mortem si vellet, sed (sicut dictum est) mortem si vellet, sed (sicut dictum est) impossibile erat aliter salvare mundum. impossibile erat aliter salvare mundum.

Item, ad Hebr. II, 10, super illud, Item, ad Hebr. II, 10, super illud, Auctorem salutis eorum per passionem Auctorem salutis eorum per passionem consummare, etc., Glossa: «Nisi Christus consummare, etc., Glossa: «Nisi Christus moreretur, homo non redimeretur : et moreretur, homo non redimeretur : et non redemptus periret, et frustra essent non redemptus periret, et frustra essent omnia facta. » omnia facta. »

Ex his et multis aliis videtur concludi, Ex his et multis aliis videtur concludi, quod non erat alius modus possibilis ad quod non erat alius modus possibilis ad liberandum genus humanum. liberandum genus humanum.

5. Item quidam objiciunt sic: Deus 5. Item quidam objiciunt sic: Deus illum modum præviderat et prædestina- illum modum præviderat et prædestina- verat, quia prædestinatio est de omnibus verat, quia prædestinatio est de omnibus bonis salutaribus: sed quod prædestina- bonis salutaribus: sed quod prædestina- tum est, impossibile est non esse : et ne- tum est, impossibile est non esse : et ne- cesse esse, et possibile non esse, sunt cesse esse, et possibile non esse, sunt contradictoriæ in quarto et secundo mo- contradictoriæ in quarto et secundo mo- do modalium. do modalium.

6. Item, Fides Patriarcharum credidit 6. Item, Fides Patriarcharum credidit hunc modum fidei autem non potest hunc modum fidei autem non potest subesse falsum: ergo necesse fuit esse. subesse falsum: ergo necesse fuit esse. hunc modum liberationis ergo non fuit hunc modum liberationis ergo non fuit possibile esse alium. possibile esse alium.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Gregorius in Moralibus: « Qui nos Gregorius in Moralibus: « Qui nos existere fecit de nihilo, revocare etiam existere fecit de nihilo, revocare etiam sine morte sua et passione potuit ¹. » sine morte sua et passione potuit ¹. »

Item, Leo Papa in legenda in ramis Item, Leo Papa in legenda in ramis palmarum: « Omnipotentia Filii Dei palmarum: « Omnipotentia Filii Dei essentiam est essentiam est quæ propter eamdem quæ propter eamdem æqualis Patri, potuisset genus humanum æqualis Patri, potuisset genus humanum a diaboli dominio solo imperio suæ vo- a diaboli dominio solo imperio suæ vo- luntatis exuere, nisi in divinis operibus luntatis exuere, nisi in divinis operibus maxime congruisset ut nequitia hostilis maxime congruisset ut nequitia hostilis adversitas de eo quod vicerat vincere- adversitas de eo quod vicerat vincere-

tur. » tur. »

Item, Augustinus in libro XIII de Item, Augustinus in libro XIII de Trinitate « Eos itaque qui dicunt, Ita- Trinitate « Eos itaque qui dicunt, Ita- ne defuit Deo modus alius quo liberaret ne defuit Deo modus alius quo liberaret homines a miseria mortalitatis hujus, ut homines a miseria mortalitatis hujus, ut unigenitum Filium Deum sibi coæter- unigenitum Filium Deum sibi coæter- num, hominem fieri vellet, induendo num, hominem fieri vellet, induendo humanam animam et carnem, humanam animam et carnem,

morta- morta-

Sed contra. Sed contra.

356 356

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lemque factum, mortem perpeti : parum lemque factum, mortem perpeti : parum est sic refellere, ut istum modum asse- est sic refellere, ut istum modum asse- ramus bonum et divinæ congruum di- ramus bonum et divinæ congruum di- gnitatis verum etiam ut ostendamus gnitatis verum etiam ut ostendamus non alium modum possibilem Deo de- non alium modum possibilem Deo de- fuisse, cujus potestati cuncta æqualiter fuisse, cujus potestati cuncta æqualiter subjacent, sed sanandæ nostræ miseriæ subjacent, sed sanandæ nostræ miseriæ convenientiorem modum alium non convenientiorem modum alium non fuisse '. » fuisse '. »

Item, Super illud Psalmi xxI, 3: Et Item, Super illud Psalmi xxI, 3: Et non ad insipientiam mihi, dicit Glossa: non ad insipientiam mihi, dicit Glossa: « Ut sapienter genus humanum meo san- « Ut sapienter genus humanum meo san- guine liberetur: nullus enim convenien- guine liberetur: nullus enim convenien- tior modus nostræ liberationis, quam tior modus nostræ liberationis, quam ut homo qui per superbiam cecidit, per ut homo qui per superbiam cecidit, per humilitatem resurgat. » humilitatem resurgat. »

80- 80-

Ad hoc sunt etiam rationes non Ad hoc sunt etiam rationes non lum probantes, quod alius fuit possibilis, lum probantes, quod alius fuit possibilis, sed etiam quod alius fuit magis con- sed etiam quod alius fuit magis con- gruus. gruus.

1. Dignum enim honore non congruit 1. Dignum enim honore non congruit pati poenas et exsilium. Filius autem fuit pati poenas et exsilium. Filius autem fuit omni honore dignus ergo non debebat omni honore dignus ergo non debebat sibi hoc ad injuriam facere, ut pœnas et sibi hoc ad injuriam facere, ut pœnas et exsilium subiret. exsilium subiret.

2. Item, Sine satisfactione remittere 2. Item, Sine satisfactione remittere peccatum fuisset majoris perfectionis : peccatum fuisset majoris perfectionis : ergo fuisset Deo perfectissimo magis ergo fuisset Deo perfectissimo magis congruus ille modus. PROBATIO primæ congruus ille modus. PROBATIO primæ est, quod ad hoc nos invitat, ut diliga- est, quod ad hoc nos invitat, ut diliga- mus inimicos, et ut dimittamus omnibus mus inimicos, et ut dimittamus omnibus debentibus nobis, etiam præter hoc quod debentibus nobis, etiam præter hoc quod exigamus satisfactionem. Si ergo bonum exigamus satisfactionem. Si ergo bonum suadet nobis, primo debuit hoc facere in suadet nobis, primo debuit hoc facere in seipso. seipso.

Si dicas, quod seipsum negare non Si dicas, quod seipsum negare non potuit negasset autem seipsum, si face- potuit negasset autem seipsum, si face- ret contra justitiam suam. CONTRA: Sic- ret contra justitiam suam. CONTRA: Sic- ut ipse sua justitia est, ita est ipse sua ut ipse sua justitia est, ita est ipse sua misericordia quæ superexaltat judicium : misericordia quæ superexaltat judicium : ergo exigendo tam gravem emendam, ergo exigendo tam gravem emendam, videtur venire contra suam misericor- videtur venire contra suam misericor- diam. diam.

3. Item, Impius judex est qui plus 3. Item, Impius judex est qui plus exigit in emenda, quam posset reus fa- exigit in emenda, quam posset reus fa- cere quia ille non quærit emendatio- cere quia ille non quærit emendatio- nem rei, sed sitit sanguinem ejus, cum nem rei, sed sitit sanguinem ejus, cum

1 S. AUGUSTINUS, Lib XIII de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib XIII de Trinitate, cap.

omnis justitia non quærat nisi emendare omnis justitia non quærat nisi emendare hominem et salvare: ergo si Deus exi- hominem et salvare: ergo si Deus exi- git talem emendam quam non posset git talem emendam quam non posset præstare purus homo vel homo in statu præstare purus homo vel homo in statu in quem ceciderat, videtur quod non in quem ceciderat, videtur quod non decenter illud exegit, sed impie, sitiendo decenter illud exegit, sed impie, sitiendo mortem hominis: ergo cum hoc non mortem hominis: ergo cum hoc non sit fas credere de Deo, videtur quod ho- sit fas credere de Deo, videtur quod ho- mo purus per se satisfacere potuit : et mo purus per se satisfacere potuit : et sic alius fuit modus Deo possibilis. sic alius fuit modus Deo possibilis.

4. Vel si tu dicas, quod homo non 4. Vel si tu dicas, quod homo non fuit in gratia, et ita nihil gratum facere fuit in gratia, et ita nihil gratum facere potuit. CONTRA hoc est, quod cum homo potuit. CONTRA hoc est, quod cum homo facit quod potest, statim dat ei Deus facit quod potest, statim dat ei Deus gratiam: sed multi fuerunt qui fecerunt gratiam: sed multi fuerunt qui fecerunt quod potuerunt, et gratiam habuerunt, quod potuerunt, et gratiam habuerunt, et sic possibile fuit de omnibus si se præ- et sic possibile fuit de omnibus si se præ- parassent: ergo videtur, quod Deus id parassent: ergo videtur, quod Deus id quod potuerunt facere, acceptare debuit. quod potuerunt facere, acceptare debuit.

5. Item, I Joan. v, 3, dicitur, quod 5. Item, I Joan. v, 3, dicitur, quod mandata ejus gravia non sunt. Et Hie- mandata ejus gravia non sunt. Et Hie- ronymus dicit, quod anathema sit qui ronymus dicit, quod anathema sit qui dicit Deum præcepisse impossibilia. Er- dicit Deum præcepisse impossibilia. Er- go numquam exigit ab homine talem go numquam exigit ab homine talem emendationis modum, quem non posset emendationis modum, quem non posset explere nisi Deus esset homo, ut vide- explere nisi Deus esset homo, ut vide-

tur. tur.

SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod Solut SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod Solut alius fuit modus possibilis, considerata alius fuit modus possibilis, considerata potestate Dei cui nihil injustum est, ut potestate Dei cui nihil injustum est, ut dicit Anselmus, et nihil impossibile: sed dicit Anselmus, et nihil impossibile: sed tamen ex parte nostra impossibile fuit tamen ex parte nostra impossibile fuit nos redimi nisi per Deum et hominem: nos redimi nisi per Deum et hominem: non quod hoc intendam dicere, quod si non quod hoc intendam dicere, quod si Deus nos liberasset quin essemus li- Deus nos liberasset quin essemus li- berati sed est considerare potentiam berati sed est considerare potentiam liberationis ex parte Dei, et ex parte liberationis ex parte Dei, et ex parte nostra, et ex parte utriusque simul, sci- nostra, et ex parte utriusque simul, sci- licet Dei et hominis. Ex parte Dei qui- licet Dei et hominis. Ex parte Dei qui- dem fuit alius modus possibilis: ex par- dem fuit alius modus possibilis: ex par- te hominis autem videtur mihi alius mo- te hominis autem videtur mihi alius mo- dus impossibilis. Si vero ex parte utrius- dus impossibilis. Si vero ex parte utrius- que consideretur, id est, nostra possibilitas que consideretur, id est, nostra possibilitas ad Dei potentiam relata in qua fit quid- ad Dei potentiam relata in qua fit quid- quid ipse vult, fuit alius quidem modus quid ipse vult, fuit alius quidem modus possibilis, sed nullus ita conveniens. Si possibilis, sed nullus ita conveniens. Si

10. 10.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2 Ad 2

Ad 3 Ad 3

Ad 4 Ad 4

Ad ક Ad ક

IN III SENTENT. DIST XX, B, ART. 1. IN III SENTENT. DIST XX, B, ART. 1.

enim quæratur, Utrum de trunco potest enim quæratur, Utrum de trunco potest fieri vitulus ? dicimus quod non. Si au- fieri vitulus ? dicimus quod non. Si au- tem quæratur, Utrum Deus de trunco tem quæratur, Utrum Deus de trunco potest facere vitulum ? dicimus quod potest facere vitulum ? dicimus quod sic. sic.

His habitis, planum est respondere ob- His habitis, planum est respondere ob- jectis. jectis.

AD PRIMUM enim dicendum, quod dimit- AD PRIMUM enim dicendum, quod dimit- tere culpam impunitam dicitur dupliciter, tere culpam impunitam dicitur dupliciter, scilicet impunitam, hoc est, sine omni scilicet impunitam, hoc est, sine omni poena et hoc est impossibile coram ju- poena et hoc est impossibile coram ju- dicio Dei quia, sicut dicit Anselmus, dicio Dei quia, sicut dicit Anselmus, esset coram Deo impius sicut justus, et esset coram Deo impius sicut justus, et placeret Deo peccatum sicut et virtus, placeret Deo peccatum sicut et virtus, quod est impossibile. Vel dimittere pec- quod est impossibile. Vel dimittere pec- catum sine condigna poena : et hoc est catum sine condigna poena : et hoc est judicis quærentis emendam rei, et hoc judicis quærentis emendam rei, et hoc modo fuisset, si Deus homini sine mor- modo fuisset, si Deus homini sine mor- te Filii peccatum indulsisset: puniverat te Filii peccatum indulsisset: puniverat enim hominem in hac vita, et in purga- enim hominem in hac vita, et in purga- torio amplius punire potuit et ita nihil torio amplius punire potuit et ita nihil indecens ex parte sua ex hoc sequeretur. indecens ex parte sua ex hoc sequeretur.

AD ALIUD dicendum, quod congruum AD ALIUD dicendum, quod congruum et incongruum ex parte nostra sumun- et incongruum ex parte nostra sumun- tur, et non ex parte judicii Dei, cui con- tur, et non ex parte judicii Dei, cui con- gruum est omne quod facit: quia etiam gruum est omne quod facit: quia etiam illud quod videtur incongruum ex con- illud quod videtur incongruum ex con- trario usu, si Deus faceret, congruissi- trario usu, si Deus faceret, congruissi- mum esset: unde si parceret a pœna mum esset: unde si parceret a pœna condigna, clementiæ deputaretur, dum- condigna, clementiæ deputaretur, dum- modo justitia pro tanto salvaretur, modo justitia pro tanto salvaretur, quod remaneret peccatum ultum pœna quod remaneret peccatum ultum pœna emendante, non suffocante reum. emendante, non suffocante reum.

AD ALIUD dicendum, quod bene conce- AD ALIUD dicendum, quod bene conce- do, quod si possibilitas ex parte nostra do, quod si possibilitas ex parte nostra attendatur, ut dicit Anselmus, quod non attendatur, ut dicit Anselmus, quod non erit justitia nisi restituens ablatum, et erit justitia nisi restituens ablatum, et satisfaciens offensæ et hoc non potuit satisfaciens offensæ et hoc non potuit esse nisi per Deum et hominem, ut di- esse nisi per Deum et hominem, ut di- cunt Anselmus et Ambrosius. cunt Anselmus et Ambrosius.