solutio. solutio.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

• •

IN III SENTENT. DIST. XVIII, E, ART. 13 IN III SENTENT. DIST. XVIII, E, ART. 13

4. Item, In baptismo coeli aperti sunt 4. Item, In baptismo coeli aperti sunt super eum¹: ergo videtur, quod non super eum¹: ergo videtur, quod non per passionem aperuit coelos, sed potius per passionem aperuit coelos, sed potius per baptismum. per baptismum.

5. Si fortes dicas, quod ignea rom- 5. Si fortes dicas, quod ignea rom- phæa non auferebatur nisi per passio- phæa non auferebatur nisi per passio- nem, et aperire, est igneam romphæam nem, et aperire, est igneam romphæam amovere videtur, quod nihil sit: quia amovere videtur, quod nihil sit: quia illa etiam amota est in introitu Henoch et illa etiam amota est in introitu Henoch et Eliæ ergo illius amotio non pertinet ad Eliæ ergo illius amotio non pertinet ad passionen, ut ad causam. passionen, ut ad causam.

6. Item, Coelestem paradisum exspe- 6. Item, Coelestem paradisum exspe- ctamus per Christi passionem : ignea au- ctamus per Christi passionem : ignea au- tem romphæa fuit ante paradisum terre- tem romphæa fuit ante paradisum terre-

strem. strem.

7. Item, Si passio est causa introitus: 7. Item, Si passio est causa introitus: tunc posita causa ponitur effectus, et tunc posita causa ponitur effectus, et destructa destruitur: sed patet, quod destructa destruitur: sed patet, quod passo Christo non statim de limbo trans- passo Christo non statim de limbo trans- ierunt Sancti ad coelum, nec etiam sta- ierunt Sancti ad coelum, nec etiam sta- tim trans.erunt ab inferno: ergo videtur, tim trans.erunt ab inferno: ergo videtur, quod passio Christi non sit causa introi- quod passio Christi non sit causa introi- tus in regnum vel in coelum. tus in regnum vel in coelum.

SOLUTIO. Dicendum, quod passio SOLUTIO. Dicendum, quod passio Christi aperuit aditum paradisi solvendo Christi aperuit aditum paradisi solvendo romphæam. Romphæa autem nihil aliud romphæam. Romphæa autem nihil aliud est spiritualiter, nisi decretum Dei de est spiritualiter, nisi decretum Dei de non intrando sine pretio, quod solven- non intrando sine pretio, quod solven- dum est pro natura, quia tota damnata dum est pro natura, quia tota damnata fuit per peccatum in Adam. fuit per peccatum in Adam.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod as- AD PRIMUM ergo dicendum, quod as- censio non aperuit paradisum quoad censio non aperuit paradisum quoad apertam visionem faciei Dei: quia illamı apertam visionem faciei Dei: quia illamı statim Sancti ascendendo a limbo ha- statim Sancti ascendendo a limbo ha- buerunt, sed quoad hoc quod congruum buerunt, sed quoad hoc quod congruum locum fruitionum determinat, scilicet locum fruitionum determinat, scilicet coelum empyreum sed hic dicitur aditus coelum empyreum sed hic dicitur aditus paradisi vel regni, perfectus habitus ejus paradisi vel regni, perfectus habitus ejus in visione Dei facie ad faciem. Idem di- in visione Dei facie ad faciem. Idem di- cendum ad sequens. cendum ad sequens.

AD ALIUD dicendum, quod Patrum me- AD ALIUD dicendum, quod Patrum me- ritum fuit personale et ideo per eos ritum fuit personale et ideo per eos natura non reconciliabatur, et impedivit natura non reconciliabatur, et impedivit eos naturæ reatus ut non viderent facie eos naturæ reatus ut non viderent facie ad faciem usque ad tempus passionis, nec ad faciem usque ad tempus passionis, nec

1 Cf. Matth III, 16%; Luc. III, 22. 1 Cf. Matth III, 16%; Luc. III, 22.

2 Genes vn, 24: Collocavit Deus ante paradi- 2 Genes vn, 24: Collocavit Deus ante paradi-

329 329

introducerentur in regnum, nisi pretio introducerentur in regnum, nisi pretio soluto hoc vel alio modo: et quia ille soluto hoc vel alio modo: et quia ille modus determinatus est a Deo, ideo ille modus determinatus est a Deo, ideo ille est causa. est causa.

AD ALIUD dicendum, quod baptismus AD ALIUD dicendum, quod baptismus aperit coelos sicut causa disponens ex aperit coelos sicut causa disponens ex parte ejus cui aperitur, et non aperit parte ejus cui aperitur, et non aperit simpliciter: unde si passio non fuisset, simpliciter: unde si passio non fuisset, baptismus non aperiret, quia non habet baptismus non aperiret, quia non habet virtutem nisi a passione Christi. virtutem nisi a passione Christi.

Ad 4. Ad 4.

AD ALIUD dicendum, quod non est in- Ad 5 et 6. AD ALIUD dicendum, quod non est in- Ad 5 et 6. stantia de Henoch et Elia: quia hoc fa- stantia de Henoch et Elia: quia hoc fa- ctum est in terrestri paradiso: sed nos ctum est in terrestri paradiso: sed nos loquimur de cœlesti paradiso, quantum loquimur de cœlesti paradiso, quantum ad id quod essentialiter est regnum Dei, ad id quod essentialiter est regnum Dei, scilicet visio Dei facie ad faciem et per scilicet visio Dei facie ad faciem et per hoc patet solutio ad sequens. hoc patet solutio ad sequens.

AD ULTIMUM dicendum, quod statim AD ULTIMUM dicendum, quod statim passo Christo aperiebatur Sanctis facies, passo Christo aperiebatur Sanctis facies, cujus contemplatio est vita æterna, licet cujus contemplatio est vita æterna, licet adhuc non adepti essent locum congruen- adhuc non adepti essent locum congruen- tem illi vitæ quia hoc congruebat fieri tem illi vitæ quia hoc congruebat fieri impletis sacramentis sepulturæ, resurre- impletis sacramentis sepulturæ, resurre- ctionis, et ascensionis locus autem ad ctionis, et ascensionis locus autem ad apertionem regni non habet se nisi per apertionem regni non habet se nisi per accidens, scilicet per modum congruen- accidens, scilicet per modum congruen- tiæ, et non per se. tiæ, et non per se.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An omnes alii debitores erant, et vix An omnes alii debitores erant, et vix unicuique sua virtus sufficiebat et hu- unicuique sua virtus sufficiebat et hu- militas ? militas ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, § 2 « Nam omnes alii homines ibi, E, § 2 « Nam omnes alii homines debitores erant, etc. » debitores erant, etc. »

Ex hoc enim videtur multipliciter se- Ex hoc enim videtur multipliciter se- qui inconveniens. qui inconveniens.

1. Uno modo, cum quanto magis de- 1. Uno modo, cum quanto magis de- bita sunt servitia, tanto minus sunt gra- bita sunt servitia, tanto minus sunt gra-

sum voluptatis Cherubim, et flammeum gladium sum voluptatis Cherubim, et flammeum gladium atque versatilem ad custodiendam viam ligni vitæ. atque versatilem ad custodiendam viam ligni vitæ.

Ad 7. Ad 7.

Solutio. Solutio.

330 330

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ta, videtur quod martyres pro Christo ta, videtur quod martyres pro Christo moriendo, non gratum fecerunt pro Chri- moriendo, non gratum fecerunt pro Chri- sto obsequium. sto obsequium.

2. Alio modo: quia si vix cuilibet 2. Alio modo: quia si vix cuilibet sufficit propria justitia, videtur quod sufficit propria justitia, videtur quod nullus posset pro alio satisfacere, quod nullus posset pro alio satisfacere, quod est contra Apostolum dicentem, ad Galat. est contra Apostolum dicentem, ad Galat. VI, 2 Alter alterius onera portate, et sic VI, 2 Alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi. Et contra adimplebitis legem Christi. Et contra Jacobum dicentem, Jacob. v, 16: Orate Jacobum dicentem, Jacob. v, 16: Orate pro invicem, ut salvemini. pro invicem, ut salvemini.

3. Tertio quia si quilibet est debitor 3. Tertio quia si quilibet est debitor ad omne quod est et potest, et etiam ad omne quod est et potest, et etiam debitor mortis: tunc videtur, quod quid- debitor mortis: tunc videtur, quod quid- quid facit, careat remuneratione, quia quid facit, careat remuneratione, quia non potest respondere umquam etiam non potest respondere umquam etiam pro eo quod accepit. pro eo quod accepit.

4. Præterea, De qua morte intelligitur 4. Præterea, De qua morte intelligitur hoc quod omnes debitores sunt mortis ? hoc quod omnes debitores sunt mortis ? aut naturali, aut violenta. Si de natura- aut naturali, aut violenta. Si de natura- li, hoc videtur falsum: quia tunc intelli- li, hoc videtur falsum: quia tunc intelli- gitur de debito naturæ quod non omnes gitur de debito naturæ quod non omnes solverunt solverunt

Præterea, Si omnes dicuntur mori, Præterea, Si omnes dicuntur mori, hoc est, conditio naturæ, et non debi- hoc est, conditio naturæ, et non debi- tum proprie loquendo. tum proprie loquendo.

Pretærea, Secundum hoc nihil est ad Pretærea, Secundum hoc nihil est ad propositum quia hic loquitur de debito propositum quia hic loquitur de debito quod satisfacit pro peccato : morientes quod satisfacit pro peccato : morientes autem secundum naturam, non solvunt autem secundum naturam, non solvunt per mortem necessario aliquod pecca- per mortem necessario aliquod pecca- tum. Si autem intelligatur de morte tum. Si autem intelligatur de morte violenta hoc iterum falsum est: quia violenta hoc iterum falsum est: quia non omnes tenemur ad hoc quod inter- non omnes tenemur ad hoc quod inter- ficiamur ergo videtur, quod falsum sit ficiamur ergo videtur, quod falsum sit quod dicit de debito isto. quod dicit de debito isto.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate sic intelligendus est textus ut jacet: et sic intelligendus est textus ut jacet: et quod plus est, nulla creatura etiam sine quod plus est, nulla creatura etiam sine offensa Dei quam fecit, sufficit toto esse offensa Dei quam fecit, sufficit toto esse et toto opere ad posse respondere pro uno et toto opere ad posse respondere pro uno minimo quod accepit a Deo. Sed aliud minimo quod accepit a Deo. Sed aliud est quod tenemur de jure creationis, et est quod tenemur de jure creationis, et aliud quod tenemur de jure offensæ, et aliud quod tenemur de jure offensæ, et aliud quod tenemur de jure misericor- aliud quod tenemur de jure misericor- diæ. De jure conditionis nostræ plus te- diæ. De jure conditionis nostræ plus te-

1 Isa. xxxvIII, 14. 1 Isa. xxxvIII, 14.

mur, quam scimus: de jure offensæ plus mur, quam scimus: de jure offensæ plus tenetur quilibet homo, quam facere pos- tenetur quilibet homo, quam facere pos- set usque in finem mundi : de jure autem set usque in finem mundi : de jure autem misericordiæ tenemur minus, quam misericordiæ tenemur minus, quam etiam quilibet infirmus posset facere: di- etiam quilibet infirmus posset facere: di- centes, Domine, vim patior, responde centes, Domine, vim patior, responde pro me statim invenimus ipsum totum pro me statim invenimus ipsum totum remittentem, et parum exigentem, sci- remittentem, et parum exigentem, sci- licet voluntatem faciendi quod bono licet voluntatem faciendi quod bono moderamine possumus. moderamine possumus.

: :

AD PRIMUM ergo dicendum, quod mar- AD PRIMUM ergo dicendum, quod mar- tyres pro Christo passi sunt gratissime : tyres pro Christo passi sunt gratissime : quia illud quod conditione debebant, quia illud quod conditione debebant, gratissime offerebant : quia debitum gratissime offerebant : quia debitum conditionis non tollit libertatem obse- conditionis non tollit libertatem obse- quii. quii.

AD ALIUD dicendum, quod non sufficit AD ALIUD dicendum, quod non sufficit justitia cuilibet: sed tamen quia non justitia cuilibet: sed tamen quia non exigitur ab eo quod debet, ideo potest exigitur ab eo quod debet, ideo potest aliquid facere pro altero nullus autem aliquid facere pro altero nullus autem pro tota natura, nisi Deus et homo, ut pro tota natura, nisi Deus et homo, ut supra habitum est. supra habitum est.

• •

AD ALIUD dicendum, quod remunera- AD ALIUD dicendum, quod remunera- bile est ex misericordia Dei non exigente bile est ex misericordia Dei non exigente totum hoc quod ex stricto jure debe- totum hoc quod ex stricto jure debe-

mus. mus.

AD ALIUD dicendum, quod intelligit de AD ALIUD dicendum, quod intelligit de morte in genere: ex quo enim necessitati morte in genere: ex quo enim necessitati mortis addicti sententia Domini pro rea- mortis addicti sententia Domini pro rea- tu peccati, illam omnes solvent, etsi ad tu peccati, illam omnes solvent, etsi ad tempus differantur. ut Elias, et Henoch: tempus differantur. ut Elias, et Henoch: et illam martyres ultro libera voluntate et illam martyres ultro libera voluntate offerebant et ideo magis grata fuit: non offerebant et ideo magis grata fuit: non tamen exigitur a nobis nisi in casu. sci- tamen exigitur a nobis nisi in casu. sci- licet in persecutione fidei vel justitiæ, si licet in persecutione fidei vel justitiæ, si tenti a judice cogamur negare fidem, vel tenti a judice cogamur negare fidem, vel justitiam. justitiam.

AD ALIUD dicendum, quod manentes se- AD ALIUD dicendum, quod manentes se- cundum naturam corruptam, moriuntur, cundum naturam corruptam, moriuntur, et ideo debitum reatus primo persolvunt. et ideo debitum reatus primo persolvunt.

Ad Ad

Ad Ad

Ad 31 Ad 31

Add Add

Ad id Ad id

Solutio. Solutio.

IN III SENTENT. DIST. XVIII, E. ART. 14. IN III SENTENT. DIST. XVIII, E. ART. 14.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

An tantum fuit peccatum nostrum, quod An tantum fuit peccatum nostrum, quod persolvere non possemus? persolvere non possemus?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, § 2: « Tantum fuit peccatum ibi, E, § 2: « Tantum fuit peccatum nostrum, ut salvari non possemus, etc. » nostrum, ut salvari non possemus, etc. »

1. Crudele enim videtur non dimittere 1. Crudele enim videtur non dimittere peccatum nisi in morte innocentis: Deus peccatum nisi in morte innocentis: Deus autem Pater non est crudelis contra Fi- autem Pater non est crudelis contra Fi- lium ergo videtur, quod facilius debuit lium ergo videtur, quod facilius debuit peccatum remittere, quam moreretur peccatum remittere, quam moreretur Filius. Filius.

2. Item, Non minus est peccatum ju- 2. Item, Non minus est peccatum ju- dicis si permittit affligi innocentem ut dicis si permittit affligi innocentem ut evadat nocens, quam quod remittit no- evadat nocens, quam quod remittit no- centi peccatum impunitum. Cum igitur centi peccatum impunitum. Cum igitur sic Pater fecit in Filio, videtur quod non sic Pater fecit in Filio, videtur quod non morte Filii debeamus redimi. morte Filii debeamus redimi.

toto toto

3. Item, Filius Dei melior est 3. Item, Filius Dei melior est mundo, et mille mundis si essent: ergo mundo, et mille mundis si essent: ergo videtur, quod Pater exegit vitam Filii videtur, quod Pater exegit vitam Filii qui melior erat, pro peccato mundi qui qui melior erat, pro peccato mundi qui erat vilior, et ita ultra condignum aggra- erat vilior, et ita ultra condignum aggra- vat pœnam, cum suum sit citra condi- vat pœnam, cum suum sit citra condi- gnum punire. gnum punire.

4. Item, Videtur, quod aliter potuerit 4. Item, Videtur, quod aliter potuerit satisfieri pro mundo, quam illo modo: satisfieri pro mundo, quam illo modo: si enim Adam et Heva in quibus fuit to- si enim Adam et Heva in quibus fuit to- tus mundus materialiter, satisfecissent : tus mundus materialiter, satisfecissent : tunc totus mundus materialiter satisfe- tunc totus mundus materialiter satisfe- cisset, sicut totus materialiter peccavit : cisset, sicut totus materialiter peccavit : ergo tanta fuisset satisfactio, quanta cul- ergo tanta fuisset satisfactio, quanta cul- pa et hoc debuit sufficere. pa et hoc debuit sufficere.

5. Item, Si ponamus quamlibet perso- 5. Item, Si ponamus quamlibet perso- nam satisfacere pro se, constat quod tan- nam satisfacere pro se, constat quod tan- dem pro toto mundo esset satisfactum : dem pro toto mundo esset satisfactum : et sic iterum non oportebat Filium mo- et sic iterum non oportebat Filium mo- ri, ut videtur. ri, ut videtur.

SOLUTIO Dicendum, quod congrue ut SOLUTIO Dicendum, quod congrue ut

1 Cf. supra, Dist. 1 et II. 1 Cf. supra, Dist. 1 et II.

331 331

justitia salvaretur, magis congrue non justitia salvaretur, magis congrue non potuit satisfieri nisi per mortem Filii potuit satisfieri nisi per mortem Filii Dei et hoc ideo quia homo non solvit Dei et hoc ideo quia homo non solvit peccatum per hoc quod solvitur dam- peccatum per hoc quod solvitur dam- num quando enim latro restituit abla- num quando enim latro restituit abla- tum, adhuc debet vitam judici pro læ- tum, adhuc debet vitam judici pro læ- sione justitiæ: ergo multo magis adhuc sione justitiæ: ergo multo magis adhuc soluto damno, deberet quoque vitam si soluto damno, deberet quoque vitam si esset reus criminis læsæ majestatis: ergo esset reus criminis læsæ majestatis: ergo in infinitum plus si esset reus criminis in infinitum plus si esset reus criminis læsæ majestatis in Deum qui in infinitum læsæ majestatis in Deum qui in infinitum omnem creatam majestatem excedit: nec omnem creatam majestatem excedit: nec dico hoc quod homo posset solvere dico hoc quod homo posset solvere damnum, sed sub hypothesi loquendi : damnum, sed sub hypothesi loquendi : quia etiamsi posset, adhuc nihilominus quia etiamsi posset, adhuc nihilominus reatum non delevisset. Supra autem in reatum non delevisset. Supra autem in principio libri ostensum est, quoniam principio libri ostensum est, quoniam hoc non potuit fieri per aliquam puram hoc non potuit fieri per aliquam puram creaturam, nec per Deum purum : quia creaturam, nec per Deum purum : quia licet in illo sit posse, non tamen est in licet in illo sit posse, non tamen est in eodem debitum : sed conveniens fuit per eodem debitum : sed conveniens fuit per Deum hominem, et hominem Deum, qui Deum hominem, et hominem Deum, qui deberet in quantum homo obligatione deberet in quantum homo obligatione charitatis et conformitatis naturæ, et charitatis et conformitatis naturæ, et posset in quantum Deus. posset in quantum Deus.

DICENDUM ergo ad primum secundum DICENDUM ergo ad primum secundum Anselmum, quod Pater non sitivit Filii Anselmum, quod Pater non sitivit Filii sanguinem, nec crudelis fuit in eum : sanguinem, nec crudelis fuit in eum : sed cum justitiam suam negare non pos- sed cum justitiam suam negare non pos- set, et vinceretur misericordia humanæ set, et vinceretur misericordia humanæ redemptionis, Filium voluntarie se offe- redemptionis, Filium voluntarie se offe- rentem ad satisfaciendum dedit homini, rentem ad satisfaciendum dedit homini, ut satisfaceret pro ipso, sicut dicitur, ut satisfaceret pro ipso, sicut dicitur, Joan. 11, 16 Sic Deus dilexit mundum, Joan. 11, 16 Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret : ut ut Filium suum unigenitum daret : ut omnis qui credit in eum non pereat, sed omnis qui credit in eum non pereat, sed habeat vitam æternam. Quod autem habeat vitam æternam. Quod autem Filius sic propria voluntate se obtulit, Filius sic propria voluntate se obtulit, probatur ex Psal. xxxix, 7 et seq., ubi probatur ex Psal. xxxix, 7 et seq., ubi dicitur Holocaustum et pro peccato non dicitur Holocaustum et pro peccato non postulasti: tunc dixi: Ecce venio. In ca- postulasti: tunc dixi: Ecce venio. In ca- pite libri scriptum est de me, ut facerem pite libri scriptum est de me, ut facerem voluntatem tuam. Deus meus, volui, voluntatem tuam. Deus meus, volui,

etc. etc.

AD ALIUD dicendum, quod hoc esset AD ALIUD dicendum, quod hoc esset peccatum judicis, si ex crudelitate face- peccatum judicis, si ex crudelitate face- ret et perversitate: sed tamen forte ut ret et perversitate: sed tamen forte ut

Ad I. Ad I.

Ad 2. Ad 2.

332 332

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

stet justitia, et corrigatur et juvetur reus, stet justitia, et corrigatur et juvetur reus, tunc probatur ille judex justus simul et tunc probatur ille judex justus simul et misericors. misericors.

Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod hoc exegit Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod hoc exegit justitia quia non tenebatur tantum ex- justitia quia non tenebatur tantum ex- solvere damnum, sed etiam satisfacere solvere damnum, sed etiam satisfacere pro reatu qui infinitus erat, ut probatum pro reatu qui infinitus erat, ut probatum est in principio solutionis illius. est in principio solutionis illius.

Ad 4 et 5. Ad 4 et 5.

AD ALIUD dicendum, quod illud argu- AD ALIUD dicendum, quod illud argu- mentum nihil omnino valet: quia statim mentum nihil omnino valet: quia statim ut peccaverant, ingrati fuerunt: et sic ut peccaverant, ingrati fuerunt: et sic

gratum facere non poterant nisi adjuto- gratum facere non poterant nisi adjuto- rio illius qui juvare solus poterat. secun- rio illius qui juvare solus poterat. secun- dum quod Augustinus dicit, quod « omnes dum quod Augustinus dicit, quod « omnes quicumque salvati sunt, salvati sunt in quicumque salvati sunt, salvati sunt in fide mediatoris : » etiamsi concedamus, fide mediatoris : » etiamsi concedamus, quod hoc est satisfacere, quod est abla- quod hoc est satisfacere, quod est abla- tum solum restituere: quod tamen 08- tum solum restituere: quod tamen 08- tensum est esse falsum. tensum est esse falsum.

Per hoc etiam patet solutio ad ulti- Per hoc etiam patet solutio ad ulti-

mum. mum.

IN III SENTENT. DIST. XIX, A. IN III SENTENT. DIST. XIX, A.

333 333

De redemptione nostra De redemptione nostra

DISTINCTIO XIX. DISTINCTIO XIX.

facta per passionem Christi quantum ad facta per passionem Christi quantum ad efficaciam et utilitatem. efficaciam et utilitatem.

A. Hic qualiter a diabolo et a peccato nos redemit per mortem. A. Hic qualiter a diabolo et a peccato nos redemit per mortem.

Nunc ergo quæramus, Quomodo per mortem ipsius a diabolo, et a pec- Nunc ergo quæramus, Quomodo per mortem ipsius a diabolo, et a pec- cato, et a pœna redempti sumus ? A diabolo ergo et a peccato per Christi cato, et a pœna redempti sumus ? A diabolo ergo et a peccato per Christi mortem liberati sumus: quia, ut ait Apostolus, in sanguine ipsius justifi- mortem liberati sumus: quia, ut ait Apostolus, in sanguine ipsius justifi- cati sumus, et in eo quod sumus justificati, id est, a peccatis soluti, a cati sumus, et in eo quod sumus justificati, id est, a peccatis soluti, a diabolo sumus liberati, qui nos vinculis peccatorum tenebat. Sed quomodo diabolo sumus liberati, qui nos vinculis peccatorum tenebat. Sed quomodo a peccatis per ejus mortem soluti sumus? Quia per ejus mortem, ut ait a peccatis per ejus mortem soluti sumus? Quia per ejus mortem, ut ait Apostolus 2, commendatur nobis charitas Dei, id est, apparet eximia et Apostolus 2, commendatur nobis charitas Dei, id est, apparet eximia et commendabilis charitas Dei erga nos, in hoc quod Filium suum tradidit in commendabilis charitas Dei erga nos, in hoc quod Filium suum tradidit in mortem pro nobis peccatoribus. Exhibita autem tantæ erga nos dilectionis mortem pro nobis peccatoribus. Exhibita autem tantæ erga nos dilectionis arrha, et nos movemur accendimurque ad diligendum Deum, qui pro arrha, et nos movemur accendimurque ad diligendum Deum, qui pro nobis tanta fecit: et per hoc justificamur, id est, soluti a peccatis justi nobis tanta fecit: et per hoc justificamur, id est, soluti a peccatis justi efficimur. Mors ergo Christi nos justificat, dum per eam charitas excitatur efficimur. Mors ergo Christi nos justificat, dum per eam charitas excitatur in cordibus nostris. Dicimur quoque et aliter per mortem Christi justifi- in cordibus nostris. Dicimur quoque et aliter per mortem Christi justifi- cari, quia per fidem mortis ejus a peccatis mundamur. Unde Apostolus: cari, quia per fidem mortis ejus a peccatis mundamur. Unde Apostolus: Justitia Dei est per fidem Jesu Christi. Et item, Quem Deus proposuit Justitia Dei est per fidem Jesu Christi. Et item, Quem Deus proposuit propitiatorem per fidem in sanguine ipsius, id est, per fidem passionis, ut propitiatorem per fidem in sanguine ipsius, id est, per fidem passionis, ut olim adspicientes in serpentem æneum in ligno erectum, a morsibus ser- olim adspicientes in serpentem æneum in ligno erectum, a morsibus ser- pentum sanabantur 4. Si ergo rectæ fidei intuitu in illum respicimus, qui pentum sanabantur 4. Si ergo rectæ fidei intuitu in illum respicimus, qui pro nobis pependit in ligno, a vinculis diaboli solvimur, id est, a peccatis, pro nobis pependit in ligno, a vinculis diaboli solvimur, id est, a peccatis, et ita a diabolo liberamur, ut nec post hanc vitam in nobis inveniat quod et ita a diabolo liberamur, ut nec post hanc vitam in nobis inveniat quod puniat. Morte quippe sua, uno verissimo sacrificio, quidquid cu!parum puniat. Morte quippe sua, uno verissimo sacrificio, quidquid cu!parum

1 Ad Roman v, 1 et seq. 1 Ad Roman v, 1 et seq.

2 Ibidem, . 8: Commendat autem charitatem suam Deus, etc. 2 Ibidem, . 8: Commendat autem charitatem suam Deus, etc.

2 Ad Roman. III, 22. 2 Ad Roman. III, 22.

* Numer. xxI, 9. * Numer. xxI, 9.

334 334

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

G G

erat, unde nos diabolus ad luenda supplicia detinebat, Christus exstinxit, erat, unde nos diabolus ad luenda supplicia detinebat, Christus exstinxit, ut in hac vita tentando nobis non prævaleat. Licet enim nos tentet post ut in hac vita tentando nobis non prævaleat. Licet enim nos tentet post Christi mortem, quibus modis ante tentabat: non tamen vincere potest, Christi mortem, quibus modis ante tentabat: non tamen vincere potest, sicut ante vincebat. Nam Petrus, qui ante Christi mortem voce ancillæ sicut ante vincebat. Nam Petrus, qui ante Christi mortem voce ancillæ territus negavit, post mortem ante reges et præsides ductus non cessit. territus negavit, post mortem ante reges et præsides ductus non cessit. Quare? quia fortior, id est, Christus, veniens in domum fortis, id est, in Quare? quia fortior, id est, Christus, veniens in domum fortis, id est, in corda nostra ubi diabolus habitabat, alligavit fortem, id est, a seductione corda nostra ubi diabolus habitabat, alligavit fortem, id est, a seductione compescuit fidelium, ut tentationem quæ ei adhuc permittitur, non sequa- compescuit fidelium, ut tentationem quæ ei adhuc permittitur, non sequa- tur seductio 2. Itaque in Christi sanguine, qui solvit quæ non rapuit, tur seductio 2. Itaque in Christi sanguine, qui solvit quæ non rapuit, redempti sumus a peccato, et per hoc a diabolo. Nam, ut ait Augustinus ³, redempti sumus a peccato, et per hoc a diabolo. Nam, ut ait Augustinus ³, in ipso vincuntur inimicæ nobis invisibiles potestates, ubi vincuntur invisi- in ipso vincuntur inimicæ nobis invisibiles potestates, ubi vincuntur invisi- biles cupiditates. Fuso enim sanguine sine culpa, omnium culparum chiro- biles cupiditates. Fuso enim sanguine sine culpa, omnium culparum chiro- grapha deleta sunt, quibus debitores qui in eum credunt, a diabolo ante grapha deleta sunt, quibus debitores qui in eum credunt, a diabolo ante tenebantur. Unde ait, Qui pro multis effundetur *. Per illum ergo redempti tenebantur. Unde ait, Qui pro multis effundetur *. Per illum ergo redempti sumus, in quo princeps mundi nihil invenit 5. Unde Augustinus causam sumus, in quo princeps mundi nihil invenit 5. Unde Augustinus causam et modum nostræ redemptionis insinuans, ait: Nihil invenit diabolus in et modum nostræ redemptionis insinuans, ait: Nihil invenit diabolus in Christo ut moreretur: sed pro voluntate Patris mori Christus voluit, non Christo ut moreretur: sed pro voluntate Patris mori Christus voluit, non habens mortis causam de peccato: sed de obedientia et justitia mortem habens mortis causam de peccato: sed de obedientia et justitia mortem gustavit, per quam nos redemit a servitute diaboli. Incideramus enim in gustavit, per quam nos redemit a servitute diaboli. Incideramus enim in principem hujus sæculi, qui seduxit Adam et servum fecit, coepitque nos principem hujus sæculi, qui seduxit Adam et servum fecit, coepitque nos quasi vernaculos possidere: sed venit redemptor, et victus est deceptor. Et quasi vernaculos possidere: sed venit redemptor, et victus est deceptor. Et quid fecit redemptor captivatori nostro ? Tetendit ei muscipulam crucem quid fecit redemptor captivatori nostro ? Tetendit ei muscipulam crucem suam posuit ibi quasi escam, sanguinem suum. Ille autem sanguinem suam posuit ibi quasi escam, sanguinem suum. Ille autem sanguinem suum fudit, non debitoris, per quod recessit a debitoribus. Ille quippe ad suum fudit, non debitoris, per quod recessit a debitoribus. Ille quippe ad hoc sanguinem suum fudit, ut peccata nostra deleret. Unde ergo nos dia- hoc sanguinem suum fudit, ut peccata nostra deleret. Unde ergo nos dia- bolus tenebat, deletum est sanguine redemptoris. Non enim tenebat nos, bolus tenebat, deletum est sanguine redemptoris. Non enim tenebat nos, nisi vinculis peccatorum nostrorum istæ erant catenæ captivorum. Venit nisi vinculis peccatorum nostrorum istæ erant catenæ captivorum. Venit ille alligavit fortem vinculis passionis suæ : intravit in domum ejus, id ille alligavit fortem vinculis passionis suæ : intravit in domum ejus, id est, in corda eorum ubi ipse habitabat, et vasa ejus, scilicet nos, eripuit, est, in corda eorum ubi ipse habitabat, et vasa ejus, scilicet nos, eripuit, quæ ille impleverat amaritudine sua. Deus autem noster vasa ejus eripiens quæ ille impleverat amaritudine sua. Deus autem noster vasa ejus eripiens et sua faciens, fudit amaritudinem, et implevit dulcedine, per mortem et sua faciens, fudit amaritudinem, et implevit dulcedine, per mortem suam a peccatis redimens, et adoptionem gloriæ filiorum largiens. suam a peccatis redimens, et adoptionem gloriæ filiorum largiens.

1 Luc. xxi, 56 et 57. 1 Luc. xxi, 56 et 57.

2 Cf. Lib. de Agone Christi, cap. 2. 2 Cf. Lib. de Agone Christi, cap. 2.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Baptismo parvulorum, cap. 30. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Baptismo parvulorum, cap. 30.

4 Matth. XXVI, 28. 4 Matth. XXVI, 28.

5 Joan xiv, 30: Venit princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam 5 Joan xiv, 30: Venit princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam

6 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Baptismo parvulorum, cap. 31. 6 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Baptismo parvulorum, cap. 31.

7 Cf. Matth. XII, 29 et Marc. II, 27. 7 Cf. Matth. XII, 29 et Marc. II, 27.

IN III SENTENT. DIST. XIX, A, ART. 1. IN III SENTENT. DIST. XIX, A, ART. 1.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Nunc igitur quæramus, Quomodo « Nunc igitur quæramus, Quomodo per mortem ipsius a diabolo, etc. » per mortem ipsius a diabolo, etc. »

Hic incipit pars illa in qua exsequitur Hic incipit pars illa in qua exsequitur alia tria, quæ meruit nobis, scilicet de alia tria, quæ meruit nobis, scilicet de liberatione a peccato, a diabolo, et a liberatione a peccato, a diabolo, et a pœna. pœna.

Et dividitur in tres partes: in quarum Et dividitur in tres partes: in quarum prima uno capitulo longo simul ostendit, prima uno capitulo longo simul ostendit, qualiter nos liberavit a peccato, et a dia- qualiter nos liberavit a peccato, et a dia- bolo. In secunda parte, ut magis hoc bolo. In secunda parte, ut magis hoc explanetur, ostendit cur Deus homo fa- explanetur, ostendit cur Deus homo fa- ctus et mortuus sit, ibi, B, « Factus est ctus et mortuus sit, ibi, B, « Factus est ergo homo mortalis, etc. » In tertia os- ergo homo mortalis, etc. » In tertia os- tendit, quomodo nos liberavit a poena, tendit, quomodo nos liberavit a poena, ibi, C, « A qua pœna ? temporali, et ibi, C, « A qua pœna ? temporali, et

æterna. » æterna. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum justificatio nostra a peccato sit Utrum justificatio nostra a peccato sit opus passionis Christi? opus passionis Christi?

Prino igitur incidit hic quæstio, Prino igitur incidit hic quæstio, Utrum justificatio nostra a peccato, sit Utrum justificatio nostra a peccato, sit opus passionis Christi, vel non ? opus passionis Christi, vel non ?

Videtur enim, quod non : Videtur enim, quod non :

: :

1. Passio enim Christi corporalis fuit: 1. Passio enim Christi corporalis fuit: ergo non attingebat animas nostras ergo non attingebat animas nostras quod autem non tangit, non agit, ut dicit quod autem non tangit, non agit, ut dicit Philosophus ergo non egit nos justifi- Philosophus ergo non egit nos justifi- cando. cando.

2. Item, Justificans quemlibet, est con- 2. Item, Justificans quemlibet, est con- junctum cuilibet passio autem Christi junctum cuilibet passio autem Christi non est conjuncta cuilibet: ergo non est non est conjuncta cuilibet: ergo non est justificans quelibet. justificans quelibet.

3. Item, Pati Christo non conveniebat, 3. Item, Pati Christo non conveniebat, nisi secundum naturam humanam : sic nisi secundum naturam humanam : sic

1 Ad Roman. IV, 25. 1 Ad Roman. IV, 25.

335 335

autem non est ab eo justificans gratia: autem non est ab eo justificans gratia: ergo passio Christi non justificat, ut vi- ergo passio Christi non justificat, ut vi- detur. detur.

4. PRÆTEREA, Videtur justificatio nostra 4. PRÆTEREA, Videtur justificatio nostra ad resurrectionem pertinere, ut ad cau- ad resurrectionem pertinere, ut ad cau- sam et ita dicit Apostolus: Traditus est sam et ita dicit Apostolus: Traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter delicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram propter justificationem nostram

Præterea, Justitia justificat animam : Præterea, Justitia justificat animam : ergo majorem convenientiam habet cum ergo majorem convenientiam habet cum resurrectione, quam cum morte : ergo resurrectione, quam cum morte : ergo magis causatur a resurrectione, quam a magis causatur a resurrectione, quam a

morte. morte.

mors Christi, mors Christi,

5. Item, Si causa est 5. Item, Si causa est hoc erit per modum sacramenti: sacra- hoc erit per modum sacramenti: sacra- mentum autem gerit similitudinem ejus mentum autem gerit similitudinem ejus cujus est causa: cum igitur mors Christi cujus est causa: cum igitur mors Christi nullam habeat similitudinem cum justi- nullam habeat similitudinem cum justi- ficatione, sed potius resurrectio, videbi- ficatione, sed potius resurrectio, videbi- tur potius resurrectio esse causa justifi- tur potius resurrectio esse causa justifi- cationis, quam mors vel passio. cationis, quam mors vel passio.

Quod si concedatur, in contrarium ob- Sed contra. Quod si concedatur, in contrarium ob- Sed contra. jicitur: jicitur:

1. Zachar. IX, 11: Tu quoque in 1. Zachar. IX, 11: Tu quoque in sanguine testamenti tui emisti vinctos sanguine testamenti tui emisti vinctos tuos de lacu, in quo non tuos de lacu, in quo non est aqua. est aqua. Ergo redemptio facta est per sanguinem. Ergo redemptio facta est per sanguinem. 2. Item, In Canone, « Hic est enim 2. Item, In Canone, « Hic est enim Calix sanguinis mei, novi et æterni te- Calix sanguinis mei, novi et æterni te- stamenti mysterium fidei qui pro vo- stamenti mysterium fidei qui pro vo- bis et pro multis effundetur in remissio- bis et pro multis effundetur in remissio- nem peccatorum. » Ergo in sanguinis ef- nem peccatorum. » Ergo in sanguinis ef- fusione per mortem facta est solutio pec- fusione per mortem facta est solutio pec-

cati. cati.

3. Item, Ad llebr. 1x, 22: Omnia 3. Item, Ad llebr. 1x, 22: Omnia pene in sanguine secundum legem pene in sanguine secundum legem mundantur, et sine sanguinis effusione mundantur, et sine sanguinis effusione non fit remissio. non fit remissio.

4. Item, Ibidem, ad Hebr. 1x, 14: 4. Item, Ibidem, ad Hebr. 1x, 14: Sanguis Christi... emundabit conscien- Sanguis Christi... emundabit conscien- tiam nostram ab operibus mortuis, ad tiam nostram ab operibus mortuis, ad serviendum Deo viventi. serviendum Deo viventi.

5. Item, Bernardus : « Sana me, Do- 5. Item, Bernardus : « Sana me, Do- mine, et sanabor: salvum me fac, et mine, et sanabor: salvum me fac, et salvus ero. Verumtamen sanctus tuus salvus ero. Verumtamen sanctus tuus non sum, nisi sanguis tuus interpellat non sum, nisi sanguis tuus interpellat pro me. »> pro me. »>

336 336

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

6. Item, Joan. 1, 29: Ecce Agnus Dei, 6. Item, Joan. 1, 29: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Agnus ecce qui tollit peccatum mundi. Agnus autem non tollit peccatum nisi lavando autem non tollit peccatum nisi lavando in sanguine, sicut habetur, Apocal. 1, 5: in sanguine, sicut habetur, Apocal. 1, 5: Dilexit nos, et lavit nos a peccatis no- Dilexit nos, et lavit nos a peccatis no- stris in sanguine suo. stris in sanguine suo.

7. Item, Ambrosius supra præcedenti 7. Item, Ambrosius supra præcedenti capitulo, «Tantum fuit peccatum no- capitulo, «Tantum fuit peccatum no- strum ut salvari non possemus, nisi uni- strum ut salvari non possemus, nisi uni- genitus Dei Filius pro nobis moreretur, genitus Dei Filius pro nobis moreretur, debitoribus mortis '. » debitoribus mortis '. »

8. Item, Joan. III, 16: Sic Deus dile- 8. Item, Joan. III, 16: Sic Deus dile- rit mundum, ut Filium suum unigeni- rit mundum, ut Filium suum unigeni- tum daret ut omnis qui credit in eum tum daret ut omnis qui credit in eum non pereat, sed habeat vitam æternam. non pereat, sed habeat vitam æternam.

9. Præterea, Resurrectio sua nihil vi- 9. Præterea, Resurrectio sua nihil vi- detur facere ad justificationem: quia detur facere ad justificationem: quia tunc non erat Christus in statu morien- tunc non erat Christus in statu morien- di ergo nec sibi nec nobis meruit : sed di ergo nec sibi nec nobis meruit : sed potius id quod meruit, recepit in præmio potius id quod meruit, recepit in præmio gloriæ sive stolæ corporis. gloriæ sive stolæ corporis.

SED ADHUC videtur, quod justificatio SED ADHUC videtur, quod justificatio neutrius istorum sit, sed potius charita- neutrius istorum sit, sed potius charita- tis et gratiæ sicut etiam videtur innui tis et gratiæ sicut etiam videtur innui in Littera quia omnis mutatio est per in Littera quia omnis mutatio est per contrarium si igitur in nobis debeat contrarium si igitur in nobis debeat fieri transitus a peccato, et a delectatio- fieri transitus a peccato, et a delectatio- ne peccati, oportet quod hoc fiat per ne peccati, oportet quod hoc fiat per contrarium : hoc autem sunt vitutes : contrarium : hoc autem sunt vitutes : ergo justificatio debetur virtutibus, et ergo justificatio debetur virtutibus, et non passioni, vel resurrectioni. non passioni, vel resurrectioni.

1. Præterea, Quid est quod Magister 1. Præterea, Quid est quod Magister videtur dicere, quod justificat nos: quia videtur dicere, quod justificat nos: quia nos videntes charitatem suam erga nos, nos videntes charitatem suam erga nos, movemur ad diligendum, et ita charitate movemur ad diligendum, et ita charitate justificamur? sic enim mors sua non fuit justificamur? sic enim mors sua non fuit nisi per accidens ad justificationem ad- nisi per accidens ad justificationem ad- juvans et si sine ipsa charitatem ha- juvans et si sine ipsa charitatem ha- buissemus, sufficienter fuissemus justifi- buissemus, sufficienter fuissemus justifi- cati et hoc falsum est: quia quantum- cati et hoc falsum est: quia quantum- cumque dilexissemus eum, nisi debitum cumque dilexissemus eum, nisi debitum solvisset pro nobis, redempti non fuisse- solvisset pro nobis, redempti non fuisse-

mus. mus.

2. Præterea, Secundum hoc etiam 2. Præterea, Secundum hoc etiam martyres justificarent nos a peccatis : martyres justificarent nos a peccatis : quia nos videntes eos pati pro fide, quia nos videntes eos pati pro fide,

1 Vide supra, cap. E, sub finem. 1 Vide supra, cap. E, sub finem.

accendimur charitate erga Deum, qui accendimur charitate erga Deum, qui dat eis ita constanter pati et illa chari- dat eis ita constanter pati et illa chari- tate justificamur: et sic parum vel nihil tate justificamur: et sic parum vel nihil fecisset nobis Christus. fecisset nobis Christus.

3. Item, Secundum hoc tantum va- 3. Item, Secundum hoc tantum va- luissent nobis, vel plus, beneficia a Deo luissent nobis, vel plus, beneficia a Deo collata, ut esse, vivere, et intelligere, et collata, ut esse, vivere, et intelligere, et divitias dare, et hujusmodi, quantum divitias dare, et hujusmodi, quantum passio Christi : quia ex eis etiam accen- passio Christi : quia ex eis etiam accen- dinur ad diligendum Deum, qua chari- dinur ad diligendum Deum, qua chari- tate postea justificamur. tate postea justificamur.

4. PRÆTEREA, Magister in Littera tan- 4. PRÆTEREA, Magister in Littera tan- git adhuc causam quæ est ex fide, eo git adhuc causam quæ est ex fide, eo quod posuit eum Deus propitiatorem per quod posuit eum Deus propitiatorem per fidem in sanguine suo, ut olim adspi- fidem in sanguine suo, ut olim adspi- cientes ad serpentem erectum in palo, cientes ad serpentem erectum in palo, etc. 2. Constat autem, quod multi sunt etc. 2. Constat autem, quod multi sunt articuli præter articulum passionis : ergo articuli præter articulum passionis : ergo si per fidem passionis justificamur, cum si per fidem passionis justificamur, cum sit major fides credere Deum esse tri- sit major fides credere Deum esse tri- num et unum, quam Christum credere num et unum, quam Christum credere passum tantum valuit nobis ad justifi- passum tantum valuit nobis ad justifi- cationem, quod Deus est trinus et unus, cationem, quod Deus est trinus et unus, sicut quod ipse est passus : hoc autem sicut quod ipse est passus : hoc autem falsum est ergo nulla est causa quam falsum est ergo nulla est causa quam ponit Magister. ponit Magister.

5. ITEM, Christus docuit nos humilita- 5. ITEM, Christus docuit nos humilita- tem et mansuetudinem, sine quibus (ut tem et mansuetudinem, sine quibus (ut dicit Augustinus in libro de Virginitate) dicit Augustinus in libro de Virginitate) non sanamur: sicut ipse dicit, Matth. xi, non sanamur: sicut ipse dicit, Matth. xi, 29 Discite a me, quia mitis sum et 29 Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Quare ad remissionem humilis corde. Quare ad remissionem peccati per mortem Christi non con- peccati per mortem Christi non con- junguntur illæ virtutes, sicut charitas, et junguntur illæ virtutes, sicut charitas, et

fides? fides?

ITEM, Magister in Littera tangit ter- ITEM, Magister in Littera tangit ter- tium modum, dicens ex verbis Augu- tium modum, dicens ex verbis Augu- stini, quod morte sua uno sacrificio ve- stini, quod morte sua uno sacrificio ve- rissimo, quidquid erat culparum dele- rissimo, quidquid erat culparum dele- vit: ergo videtur, quod ipse justificavit vit: ergo videtur, quod ipse justificavit nos offerendo sacrificium pro nobis : et nos offerendo sacrificium pro nobis : et sic non videtur justificasse accendendo sic non videtur justificasse accendendo ad charitatem, et illuminando per fidem. ad charitatem, et illuminando per fidem.

SOLUTIO. Dicendum, quod justificatio Solut SOLUTIO. Dicendum, quod justificatio Solut consideratur dupliciter, scilicet in gene- consideratur dupliciter, scilicet in gene- re, prout refertur ad totam naturam re, prout refertur ad totam naturam

2 Numer. XXI, 9. 2 Numer. XXI, 9.

Ad 1. Ad 1.

IN III SENTENT. DIST. XIX, A, ART. i. IN III SENTENT. DIST. XIX, A, ART. i.

damnatam in Adam damnatam in Adam

et in particulari, et in particulari, prout scilicet valet illi vel illı qui justifi- prout scilicet valet illi vel illı qui justifi- catur in particulari. catur in particulari.

Item, in relatione ad causam potest Item, in relatione ad causam potest considerari quatuor modis, scilicet in re- considerari quatuor modis, scilicet in re- latione ad causam efficientem, vel in latione ad causam efficientem, vel in relatione ad causam meritoriam, vel in relatione ad causam meritoriam, vel in relatione ad causam sacramentalem, vel relatione ad causam sacramentalem, vel in relatione ad causam formalem. Et ad- in relatione ad causam formalem. Et ad- huc in relatione ad causam meritoriam, huc in relatione ad causam meritoriam, duobus modis. scilicet meritoriam de duobus modis. scilicet meritoriam de congruo, et meritoriam de condigno. Si- congruo, et meritoriam de condigno. Si- militer ad causam sacramentalem, duo- militer ad causam sacramentalem, duo- bus modis, scilicet quæ est causa et si- bus modis, scilicet quæ est causa et si- gnum ex parte justificantis, vel quæ est gnum ex parte justificantis, vel quæ est causa et signum ex parte suscipientis. causa et signum ex parte suscipientis.

Hac habita distinctione facile est de- Hac habita distinctione facile est de- terminare totum. Dico enim, quod ju- terminare totum. Dico enim, quod ju- stificatio naturæ ad causam meritoriam stificatio naturæ ad causam meritoriam relata, quæ est meritoria secundum con- relata, quæ est meritoria secundum con- dignum, refertur ad passionem Christi : dignum, refertur ad passionem Christi : quia meruit nobis solutionem a peccato, quia meruit nobis solutionem a peccato, ad quam sequitur justificatio. Relata au- ad quam sequitur justificatio. Relata au- tem ad causam meritoriam ex congruo, tem ad causam meritoriam ex congruo, refertur ad merita Sanctorum justificatio refertur ad merita Sanctorum justificatio particularis, non generalis quæ respicit particularis, non generalis quæ respicit naturæ debitum ex Adam, quod solum naturæ debitum ex Adam, quod solum solvere potuit Christus. Relata ad cau- solvere potuit Christus. Relata ad cau- sam efficientem, refertur ad solum sam efficientem, refertur ad solum Deum, qui solus efficienter delet peccata, Deum, qui solus efficienter delet peccata, et efficit justitiam. Relata vero ad cau- et efficit justitiam. Relata vero ad cau- sam formalem, utraque justificatio fit sam formalem, utraque justificatio fit per gratiam et virtutes. Relata autem ad per gratiam et virtutes. Relata autem ad causam sacramentalem, quæ causa est et causam sacramentalem, quæ causa est et signum ex parte suscipientis, secundum signum ex parte suscipientis, secundum debitum originalis refertur ad baptis- debitum originalis refertur ad baptis- mum, secundum debitum actualis refer- mum, secundum debitum actualis refer- tur ad pœnitentiam, si est post baptis- tur ad pœnitentiam, si est post baptis- mum. Relata autem ad causam sacra- mum. Relata autem ad causam sacra- mentalem ex parte justificantis, refertur mentalem ex parte justificantis, refertur ad Deum et hominem, resurgendo, vi- ad Deum et hominem, resurgendo, vi- tam animæ et corporis in se præsi- tam animæ et corporis in se præsi- gnantem. gnantem.

Unde jam planum est solvere ad to- Unde jam planum est solvere ad to-

tum. tum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod pas- AD PRIMUM ergo dicendum, quod pas- sio Christi corporalis et spiritualis fuit, sio Christi corporalis et spiritualis fuit, et divina et humana. Corporalis, quia et divina et humana. Corporalis, quia vulnera fuerunt in corpore. Spiritualis, vulnera fuerunt in corpore. Spiritualis,

XXVIII XXVIII

337 337

quia dolor erat in anima et spiritu. Hu- quia dolor erat in anima et spiritu. Hu- mana fuit, quia homo erat qui patieba- mana fuit, quia homo erat qui patieba- tur. Divina autem, quia verus Deus pa- tur. Divina autem, quia verus Deus pa- tiebatur. Tangere autem est duobus mo- tiebatur. Tangere autem est duobus mo- dis, scilicet per substantiam, et per dis, scilicet per substantiam, et per effectum et hoc secundo modo tetigit effectum et hoc secundo modo tetigit nos, et egit in nos. Si autem quæratur, nos, et egit in nos. Si autem quæratur, Quid effectum hunc continet a Christo Quid effectum hunc continet a Christo in animas justificatas, infra in hac cadem in animas justificatas, infra in hac cadem solutione patebit. solutione patebit.

AD ALIUD dicendum, quod passio Chri- AD ALIUD dicendum, quod passio Chri- sti per aliquid in justificato spiritualiter sti per aliquid in justificato spiritualiter conjungitur cuilibet quoad effectum et conjungitur cuilibet quoad effectum et virtutem passionis, scilicet fide, et cha- virtutem passionis, scilicet fide, et cha- ritate et ideo objectio procedit ex fal- ritate et ideo objectio procedit ex fal- sis. sis.

AD ALIUD dicendum, quod licet pati AD ALIUD dicendum, quod licet pati conveniat ei secundum humanam natu- conveniat ei secundum humanam natu- ram, non tamen patiens homo tantum, ram, non tamen patiens homo tantum, sed etiam Deus. et ex illa parte profluit sed etiam Deus. et ex illa parte profluit gratia sanctificans in passione in omnes gratia sanctificans in passione in omnes justificatos. justificatos.

AD ALIUD dicendum, quod ad resurre- AD ALIUD dicendum, quod ad resurre- ctionem pertinet modo quo dictum est, ctionem pertinet modo quo dictum est, exemplariter, et sacramentaliter quo- exemplariter, et sacramentaliter quo- dammodo. dammodo.

AD ALICD dicendum, quod mors Chri- AD ALICD dicendum, quod mors Chri- sui causa est per modum oblationis sa- sui causa est per modum oblationis sa- crificii meritorii et hoc modo dicitur crificii meritorii et hoc modo dicitur sacramentum nostræ justificationis, lar- sacramentum nostræ justificationis, lar- ge sumpto sacramento pro sacro secreto, ge sumpto sacramento pro sacro secreto, et non pro similitudine et causa. Vel, et non pro similitudine et causa. Vel, potest dici (ut quidam dicunt) quod duæ potest dici (ut quidam dicunt) quod duæ sunt partes justitiæ, scilicet amotio mali, sunt partes justitiæ, scilicet amotio mali, et adeptio boni. Et passio per mortem et adeptio boni. Et passio per mortem ponit similitudinem ad ablationem pec- ponit similitudinem ad ablationem pec- cati quia sicul mors separat a vita cati quia sicul mors separat a vita mortali animali, īta justificatio separat a mortali animali, īta justificatio separat a mortali vita peccati, in qua animaliter ut mortali vita peccati, in qua animaliter ut bruta viximus. Resurrectio autem ponit bruta viximus. Resurrectio autem ponit similitudinem ad justificationem ex parte similitudinem ad justificationem ex parte alterius termini, scilicet adeptionis vitæ alterius termini, scilicet adeptionis vitæ et justitiæ et hoc videtur velle Aposto- et justitiæ et hoc videtur velle Aposto- lus, dicens ad Roman. vi, 4: Consepulti lus, dicens ad Roman. vi, 4: Consepulti sumus cum illo per baptismum in mor- sumus cum illo per baptismum in mor- te, ut quomodo Christus surrexit a mor- te, ut quomodo Christus surrexit a mor- tuis per gloriam Patris, ita et nos in tuis per gloriam Patris, ita et nos in noritate vitæ ambulemus. Et alibi. Exi- noritate vitæ ambulemus. Et alibi. Exi- stimate vos mortuos quidem esse peccato, stimate vos mortuos quidem esse peccato,

22 22

Ad 2. Ad 2.

Ad 3 Ad 3

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad object. Ad object.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

338 338

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

viventes autem Deo, in Christo Jesu Do- viventes autem Deo, in Christo Jesu Do- mino nostro 1. mino nostro 1.

AD OMNIA sequentia quibus probatur AD OMNIA sequentia quibus probatur passio Christi esse causa nostræ justifi- passio Christi esse causa nostræ justifi- cationis, jam patet solutio per distin- cationis, jam patet solutio per distin- ctionem ante habitam. ctionem ante habitam.

AD ID autem quod ulterius objicitur de AD ID autem quod ulterius objicitur de causis a Magistro inductis ex parte cha- causis a Magistro inductis ex parte cha- ritatis et fidei, dicendum quod Magister ritatis et fidei, dicendum quod Magister tribus modis ostendit, quod passio Chri- tribus modis ostendit, quod passio Chri- sti justificat sed justificatio considera- sti justificat sed justificatio considera- tur duobus modis, scilicet quoad suffi- tur duobus modis, scilicet quoad suffi- cientiam et sic sola una causa justificat, cientiam et sic sola una causa justificat, scilicet oblatione salutaris sacrificii pro scilicet oblatione salutaris sacrificii pro nobis. Consideratur etiam quoad effi- nobis. Consideratur etiam quoad effi- cientiam et sic oportet adesse fidem et cientiam et sic oportet adesse fidem et charitatem non enim effluet nobis effe- charitatem non enim effluet nobis effe- ctus passionis, nisi fuerimus de corpore ctus passionis, nisi fuerimus de corpore mystico patientis. Hoc autem non potest mystico patientis. Hoc autem non potest facere nisi charitas : et ideo Magister in- facere nisi charitas : et ideo Magister in- ducit de charitate, ut considerata chari- ducit de charitate, ut considerata chari- tate sua erga nos, uniamur patienti per tate sua erga nos, uniamur patienti per charitatem, quia sanguis suus non habet charitatem, quia sanguis suus non habet effectum extra corpus suum mysticum. effectum extra corpus suum mysticum. Quia autem a capite fluit sacramentum Quia autem a capite fluit sacramentum redemptionis, ideo oportet adspiciendo redemptionis, ideo oportet adspiciendo attendere ad caput et ad hoc elevat attendere ad caput et ad hoc elevat oculos fides. Et sic patet qualiter ratio- oculos fides. Et sic patet qualiter ratio- nabiliter procedit Magister in Littera. nabiliter procedit Magister in Littera.

AD ID ergo quod contra hoc objicitur, AD ID ergo quod contra hoc objicitur, dicendum quod non est per accidens: dicendum quod non est per accidens: quia charitas non facit sufficientiam, nec quia charitas non facit sufficientiam, nec ponit fontem salutis: sed facit efficien- ponit fontem salutis: sed facit efficien- tiam, et unit nos fonti salutis: ut in suo tiam, et unit nos fonti salutis: ut in suo corpore existentes, hauriamus de fonti- corpore existentes, hauriamus de fonti- bus Salvatoris, et confiteamur Domino. bus Salvatoris, et confiteamur Domino.

AD ALIUD dicendum, quod martyres AD ALIUD dicendum, quod martyres licet accendant nos ad charitatem, non licet accendant nos ad charitatem, non tamen illa charitas prout sic considera- tamen illa charitas prout sic considera- tur, unit nos patientibus eis, sed potius tur, unit nos patientibus eis, sed potius Christo patienti. Christo patienti.

AD ALIUD dicendum, quod beneficia AD ALIUD dicendum, quod beneficia sunt adminicula charitatis non tamen sunt adminicula charitatis non tamen influitur eis in nos unda salutis lavantis influitur eis in nos unda salutis lavantis nos, sicut per passionem fit. nos, sicut per passionem fit.

AD ALIUD dicendum, quod in omni ar- AD ALIUD dicendum, quod in omni ar-

Ad Roman. vi, 41. Ad Roman. vi, 41.

ticulo ponitur in nobis fons justificatio- ticulo ponitur in nobis fons justificatio- nis, licet fides quoad omnem articulum nis, licet fides quoad omnem articulum purificet disponendo ad justificationem : purificet disponendo ad justificationem : et ideo illa objectio non procedit. et ideo illa objectio non procedit.

AD ALIUD dicendum, quod cæteræ vir- AD ALIUD dicendum, quod cæteræ vir- tutes non sunt attingentes Deum, sicut tutes non sunt attingentes Deum, sicut istæ duæ et de cardinalibus patet, quod istæ duæ et de cardinalibus patet, quod actus illarum sunt in his quæ sunt ad actus illarum sunt in his quæ sunt ad finem, et non immediate in finem. De finem, et non immediate in finem. De spe autem patet: quia licet ipsa sit re- spe autem patet: quia licet ipsa sit re- spectu finis, tamen est exspectando, non spectu finis, tamen est exspectando, non habendo, vel uniendo. Fides autem at- habendo, vel uniendo. Fides autem at- tingit qualitercumque veritatem articuli tingit qualitercumque veritatem articuli divini et charitas unit per amorem divini et charitas unit per amorem ideo aliæ virtutes formaliter quidem ju- ideo aliæ virtutes formaliter quidem ju- stificant, sed non ita per actus suos stificant, sed non ita per actus suos uniunt ipsi justificanti, ut charitas, et uniunt ipsi justificanti, ut charitas, et fides. fides.

Et sic patet solutio ad totum. Et sic patet solutio ad totum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

et et

Utrum morte sua quidquid culparum Utrum morte sua quidquid culparum fuit, Christus uno sacrificio destru- fuit, Christus uno sacrificio destru- xit? xit?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, circa medium : « Morte quippe sua, A, circa medium : « Morte quippe sua, uno verissimo sacrificio, quidquid cul- uno verissimo sacrificio, quidquid cul- parum erat, unde nos diabolus ad luen- parum erat, unde nos diabolus ad luen- da supplicia detinebat, Christus exstin- da supplicia detinebat, Christus exstin- xit, etc. » xit, etc. »

Hoc enim falsum videtur: quia Hoc enim falsum videtur: quia

1. Adhuc multa peccata sunt, quibus 1. Adhuc multa peccata sunt, quibus diabolus nos ad luenda supplicia detinet, diabolus nos ad luenda supplicia detinet, et hic, et in futuro: ergo non destruxit et hic, et in futuro: ergo non destruxit quidquid erat culparum. quidquid erat culparum.

2. Item, Si ipse destruxit quidquid 2. Item, Si ipse destruxit quidquid erat culparum, quia culpa habet opposi- erat culparum, quia culpa habet opposi- tum ad gratiam, poena autem satisfaciens tum ad gratiam, poena autem satisfaciens habet ordinem contra pœnam : sed Chri- habet ordinem contra pœnam : sed Chri- stus per poenam passionis satisfecit pro stus per poenam passionis satisfecit pro nobis ergo sacrificium hoc ordinabatur nobis ergo sacrificium hoc ordinabatur

Ad Ad

Ad 5, Ad 5,

Stutio Stutio

2. 2.

Ad 1. Ad 1.

IN SENTENT. DIST. XIX, A, ART. 3. IN SENTENT. DIST. XIX, A, ART. 3.

contra poenam, et non contra culpam, ut contra poenam, et non contra culpam, ut videtur et ita non delevit quidquid cul- videtur et ita non delevit quidquid cul- parum erat, sed potius quidquid erat pœ- parum erat, sed potius quidquid erat pœ-

narum. narum.

3. Præterea, Videtur aliqua culpa illa 3. Præterea, Videtur aliqua culpa illa passione non posse deleri: quia quan- passione non posse deleri: quia quan- tum bonum erat vita Christi, tantum tum bonum erat vita Christi, tantum malum erat occisio, vel majus, propter malum erat occisio, vel majus, propter offensam adjunctam damno ergo vide- offensam adjunctam damno ergo vide- tur, cum minus bonum non posset in tur, cum minus bonum non posset in majus malum, quod mors Christi non majus malum, quod mors Christi non valuerit etiam delere solam illam cul- valuerit etiam delere solam illam cul- pam quam perpetraverant occisores sui pam quam perpetraverant occisores sui occidendo eum : ergo multo minus valuit occidendo eum : ergo multo minus valuit delere illam cum omnibus aliis culpis. delere illam cum omnibus aliis culpis. Quod tamen falsum est: quia multi de Quod tamen falsum est: quia multi de occisoribus salvati sunt, sicut Longinus, occisoribus salvati sunt, sicut Longinus, Centurio, et alii, ut dicunt Sancti. Centurio, et alii, ut dicunt Sancti.

SOLUTIO. Dicendum, quod in peccato SOLUTIO. Dicendum, quod in peccato quatuor sunt, quorum tria ita sunt con- quatuor sunt, quorum tria ita sunt con- juncta, quod unum non solvitur sine juncta, quod unum non solvitur sine alio quartum autem solubile est ab aliis alio quartum autem solubile est ab aliis tiibus. Primum est culpa quæ contraria- tiibus. Primum est culpa quæ contraria- tur gratiæ. Secundum est macula foedans tur gratiæ. Secundum est macula foedans imaginem. Tertium est reatus pœnæ imaginem. Tertium est reatus pœnæ æternæ : et ista tria sunt conjuncta. æternæ : et ista tria sunt conjuncta. Quartum est reatus pœnæ temporalis. Quartum est reatus pœnæ temporalis. Bene igitur concedo, quod passio Christi Bene igitur concedo, quod passio Christi sufficienter delet culpam sed tamen ac- sufficienter delet culpam sed tamen ac- tio passionis in culpam incipit ex parte tio passionis in culpam incipit ex parte reatus poenæ æternæ, sicut probat obje- reatus poenæ æternæ, sicut probat obje- ctio. Sed quia non est solubilis reatus, ctio. Sed quia non est solubilis reatus, nisi solvatur macula et culpa, ideo poste- nisi solvatur macula et culpa, ideo poste- rius vis passionis agit in culpam et ma- rius vis passionis agit in culpam et ma- culam sed hoc habet passio in quan- culam sed hoc habet passio in quan- tum in ipsa affluit nobis gratia ab ipso tum in ipsa affluit nobis gratia ab ipso patiente quia directe est operari contra patiente quia directe est operari contra culpam, et per consequens contra macu- culpam, et per consequens contra macu- lam et contra reatum. Et per hoc patet lam et contra reatum. Et per hoc patet solutio ad secundum. solutio ad secundum.

AD PRIMUM dicendum, quod passio AD PRIMUM dicendum, quod passio Christi delet sufficienter per seipsam : Christi delet sufficienter per seipsam : sed efficienter delet cum fide et charitate, sed efficienter delet cum fide et charitate, sicut in præcedenti quæstione dictum sicut in præcedenti quæstione dictum

est. est.

1 Luc. xxi, 34. 1 Luc. xxi, 34.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

339 339

AD ALIUD dicendum, quod argumen- AD ALIUD dicendum, quod argumen- tum illud Anselmus facit, et solvit, di- tum illud Anselmus facit, et solvit, di- cens, quod ignorantia illa qua credebant cens, quod ignorantia illa qua credebant eum esse purum hominem excusabat a eum esse purum hominem excusabat a tanto et ideo minorabatur peccatum : et tanto et ideo minorabatur peccatum : et cum aliis expiabile esse potuit, sicut di- cum aliis expiabile esse potuit, sicut di- xit ipse Pater, dimitte illis, non enim xit ipse Pater, dimitte illis, non enim sciunt quid faciunt. Sed tamen in ar- sciunt quid faciunt. Sed tamen in ar- gumento est suppositio falsi duabus de gumento est suppositio falsi duabus de causis quarum una est, quia malum causis quarum una est, quia malum non pensatur ex circumstantiis negotii non pensatur ex circumstantiis negotii tantum, sed ex circumstantia facientis : tantum, sed ex circumstantia facientis : et similiter bonum: sed semper in infi- et similiter bonum: sed semper in infi- nitum excedit illud in bono. nitum excedit illud in bono.

Et si dicas, quod factum hominis erat Et si dicas, quod factum hominis erat occisio Dei, et ex parte illa erat infini- occisio Dei, et ex parte illa erat infini- tum malum. Dicendum, quod hoc nihil tum malum. Dicendum, quod hoc nihil est quia ex parte patientis erat bonum, est quia ex parte patientis erat bonum, et non malum: sed ex parte facientium et non malum: sed ex parte facientium malum tantum : et ideo actus peccati malum tantum : et ideo actus peccati eorum attenditur, prout est in faciente, eorum attenditur, prout est in faciente, et non in patiente: et sic stat ratio in- et non in patiente: et sic stat ratio in- ducta. ducta.

Secunda ratio est: quia si etiam po- Secunda ratio est: quia si etiam po- natur æqualitas, adhuc potentius erat bo- natur æqualitas, adhuc potentius erat bo- num in malum destruendo, quam e con- num in malum destruendo, quam e con- verso quia bonum habet virtutem de se verso quia bonum habet virtutem de se impugnandi: malum autem non habet impugnandi: malum autem non habet virtutem de se, sed ex alio, ut dicit Dio- virtutem de se, sed ex alio, ut dicit Dio- nysius 2. nysius 2.

ARTCULUS III. ARTCULUS III.

Ad 2. Ad 2.

An fuso Christi sanguine sine culpa, om- An fuso Christi sanguine sine culpa, om- nium culparum chirographa deleta A nium culparum chirographa deleta A

sunt ? sunt ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, post medium : « Fuso enim san- ibi, A, post medium : « Fuso enim san- guine sine culpa, omnium culparum chi- guine sine culpa, omnium culparum chi- rographa deleta sunt, etc. » rographa deleta sunt, etc. »

Chirographum enim est instrumentum Chirographum enim est instrumentum

cap 4. cap 4.

Solutio. Solutio.

340 340

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod tenetur manu ad confirmationem quod tenetur manu ad confirmationem testimonii pactionis. Unde dicitur a xɛlp testimonii pactionis. Unde dicitur a xɛlp quod est manus: et ypάow quod est scri- quod est manus: et ypάow quod est scri- bo. Talem autem scripturam nullam dedi- bo. Talem autem scripturam nullam dedi- mus diabolo ergo videtur, quod nihil sit mus diabolo ergo videtur, quod nihil sit dictum, quod deleta sunt chirographa dictum, quod deleta sunt chirographa culparum. culparum.

: :

AD HOC dicendum, quod metaphorica AD HOC dicendum, quod metaphorica locutio est. Nos enim peccando reatu pœ- locutio est. Nos enim peccando reatu pœ- næ æternæ constringimur et sic debito- næ æternæ constringimur et sic debito- res per sententiam Dei efficimur tortori res per sententiam Dei efficimur tortori judicis sicut latro furando dicitur dare judicis sicut latro furando dicitur dare chirographum tortori, quo tenetur ei chirographum tortori, quo tenetur ei luere supplicia: ita nos debito peccati luere supplicia: ita nos debito peccati obligamus nos dæmonibus ad luenda obligamus nos dæmonibus ad luenda supplicia, eis torquentibus et non habet supplicia, eis torquentibus et non habet firmitatem nisi in sententia Dei, et reatu firmitatem nisi in sententia Dei, et reatu nostro. nostro.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An passione Christi liberati sumus a po- An passione Christi liberati sumus a po- testate diaboli ? testate diaboli ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, sub finem: « Cœpit nos quasi ibi, A, sub finem: « Cœpit nos quasi vernaculos possidere, etc. » vernaculos possidere, etc. »

Hic enim introducitur modus, qualiter Hic enim introducitur modus, qualiter liberati sumus a potestate diaboli. liberati sumus a potestate diaboli.

Videtur autem in nullo profuisse nobis Videtur autem in nullo profuisse nobis passio ad liberationem a diabolo, passio ad liberationem a diabolo,

1. Cum dicat Apostolus, ad Ephes. vi, 1. Cum dicat Apostolus, ad Ephes. vi, 12, post passionem, quod non est nobis 12, post passionem, quod non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, ad- sed adversus principes et potestates, ad- versus mundi rectores tenebrarum ha- versus mundi rectores tenebrarum ha- rum, contra spiritualia nequitiæ, in cœ- rum, contra spiritualia nequitiæ, in cœ- lestibus. Ergo nunc restat nobis pugna lestibus. Ergo nunc restat nobis pugna sicut et ante. sicut et ante.

2. Si autem tu dicas, quod non intrant 2. Si autem tu dicas, quod non intrant dæmones corpora hominum, obsidendo dæmones corpora hominum, obsidendo sensus, sicut fecerunt ante: iterum falsum sensus, sicut fecerunt ante: iterum falsum est, cum Augustinus dicat, quod immi- est, cum Augustinus dicat, quod immi- scent se sanguini: et de multis Sanctorum scent se sanguini: et de multis Sanctorum

legitur, quod dæmones etiam ab obses- legitur, quod dæmones etiam ab obses- sis corporibus expellebant etiam post sis corporibus expellebant etiam post passionem. passionem.

3. Si autem tu dicas, quod ante passio- 3. Si autem tu dicas, quod ante passio- nem coegit ad malum, sed hoc non pot- nem coegit ad malum, sed hoc non pot- erat post hoc iterum falsum : quia lı- erat post hoc iterum falsum : quia lı- berum arbitrium induci potest vel impin- berum arbitrium induci potest vel impin- gi, sed compelli non potest : quia jam gi, sed compelli non potest : quia jam peccatum efficeretur non peccatum: er- peccatum efficeretur non peccatum: er- go videtur, quod in nullo ablati su- go videtur, quod in nullo ablati su- mus a peccato, ut videtur, et a potestate mus a peccato, ut videtur, et a potestate ejus. ejus.

4. Si forte dicas, quod hoc intelligitur 4. Si forte dicas, quod hoc intelligitur quoad idololatriam, quæ ante possessio- quoad idololatriam, quæ ante possessio- nem Christi fuit, et non post : hoc ite- nem Christi fuit, et non post : hoc ite- rum nihil est: quia adhuc hodie sunt rum nihil est: quia adhuc hodie sunt viliores idololatræ in quibusdam genti- viliores idololatræ in quibusdam genti- bus, quam umquam fuerunt: hæreses bus, quam umquam fuerunt: hæreses etiam multiplicantur de die in diem: er- etiam multiplicantur de die in diem: er- go videtur, quod magis soluta est ei po- go videtur, quod magis soluta est ei po- testas, quam ablata. testas, quam ablata.

3. Item, Apostolus dicit, II ad Timoth. 3. Item, Apostolus dicit, II ad Timoth. III, 1, quod in novissimis diebus insta- III, 1, quod in novissimis diebus insta- bunt tempora periculosa: ergo videtur, bunt tempora periculosa: ergo videtur, quod post passionem crescet ei potestas quod post passionem crescet ei potestas in nos potius, quam auferatur. in nos potius, quam auferatur.

6. Item, Daniel. x1, 1: Veniet tempus 6. Item, Daniel. x1, 1: Veniet tempus quale non funt ab eo ex quo gentes esse quale non funt ab eo ex quo gentes esse cœperunt usque ad tempus illud: et lo- cœperunt usque ad tempus illud: et lo- quitur de Antichristo. quitur de Antichristo.

Item, in Apocalypsi, xx, 7, dicitur Item, in Apocalypsi, xx, 7, dicitur quod solvetur Satanas de carcere suo, et quod solvetur Satanas de carcere suo, et exibit, et seducet gentes quæ sunt super exibit, et seducet gentes quæ sunt super quatuor angulos terræ, Gog et Magog. quatuor angulos terræ, Gog et Magog. Quid est ergo quod dicit, quod ablata est Quid est ergo quod dicit, quod ablata est ei potestas in nos? ei potestas in nos?

8. Item, Videtur frivolum quod dicit, 8. Item, Videtur frivolum quod dicit, quod « coepit nos quasi vernaculos possi- quod « coepit nos quasi vernaculos possi- dere. » Quo enim jure possedit nos dia- dere. » Quo enim jure possedit nos dia- bolus? Non enim per hoc juris sui erat bolus? Non enim per hoc juris sui erat usurpare nos, quia peccavimus Domino : usurpare nos, quia peccavimus Domino : ergo videtur nihil esse quod dicit. ergo videtur nihil esse quod dicit.