( (

1140. 1140.

bient 1. bient 1.

IN II SENTENT. DIST. XLIII, A, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. XLIII, A, ART. 3.

peccatum in Spiritum sanctum non sit peccatum in Spiritum sanctum non sit peccati species, sed peccati circumstan peccati species, sed peccati circumstan

tia. tia.

3. Item, Id quod potest circumstare 3. Item, Id quod potest circumstare actum eumdem in specie, circumstantia actum eumdem in specie, circumstantia est peccare autem ex coactione per infi est peccare autem ex coactione per infi delitatem, ut dicit Richardus de sancto Vi delitatem, ut dicit Richardus de sancto Vi ctore in epist. de spiritu blasphemiæ, st ctore in epist. de spiritu blasphemiæ, st peccare ex ignorantia, et peccare ex ma- peccare ex ignorantia, et peccare ex ma- litia, possunt esse circa actum eumdem litia, possunt esse circa actum eumdem specie, sicut circa negare vel blasphema- specie, sicut circa negare vel blasphema- re Christum ergo sunt circumstantia, re Christum ergo sunt circumstantia, et non species peccatorum. et non species peccatorum.

4. Item, Speciale peccatum quærit na- 4. Item, Speciale peccatum quærit na- turam determinatam: sed peccatum in turam determinatam: sed peccatum in Spiritum sanctum non habet naturam Spiritum sanctum non habet naturam determinatam, sed potius fundatur super determinatam, sed potius fundatur super alia peccata, ut patet in obstinatione, et alia peccata, ut patet in obstinatione, et desperatione, et præsumptione, et impa- desperatione, et præsumptione, et impa- nitentia finali ergo peccatum in Spiri- nitentia finali ergo peccatum in Spiri- tum sanctum non est peccatum speciale tum sanctum non est peccatum speciale separatum ab aliis. separatum ab aliis.

SOLUTIO. Dicendum, quod peccatun SOLUTIO. Dicendum, quod peccatun in Spiritum sanctum secundum rationein in Spiritum sanctum secundum rationein qua trahitur in speciem, separatum est a qua trahitur in speciem, separatum est a peccatis aliis. Ex parte autem materiæe peccatis aliis. Ex parte autem materiæe circa quam est, quandoque est conjun circa quam est, quandoque est conjun ctum peccatis aliis, quandoque separatum. ctum peccatis aliis, quandoque separatum. Secundum duas enim species quæ sun Secundum duas enim species quæ sun invidentia fraternæ gratiæ, et oppugnatio invidentia fraternæ gratiæ, et oppugnatio veritatis agnitæ, non supponit alia pe:- veritatis agnitæ, non supponit alia pe:- cata pro materia: sed in quatuor aliis cata pro materia: sed in quatuor aliis speciebus supponit alia peccata in subj»- speciebus supponit alia peccata in subj»- cto: sed non supponit ea ut sit circum- cto: sed non supponit ea ut sit circum- stantia actus earum, quia actum semper stantia actus earum, quia actum semper habet separatum ab actibus aliorum pec- habet separatum ab actibus aliorum pec- catorum, licet non habeat actum separ catorum, licet non habeat actum separ tum, ita quod alia peccata sint materia tum, ita quod alia peccata sint materia circa quam fit actus istius peccati. circa quam fit actus istius peccati.

DICENDUM ergo ad primum quod contra DICENDUM ergo ad primum quod contra objicitur, quod peccatum in Spiritum objicitur, quod peccatum in Spiritum sanctum dividitur contra peccatum in sanctum dividitur contra peccatum in Patrem et in Filium, ratione causæ quam Patrem et in Filium, ratione causæ quam dicit cum actu, et non ratione actus: et dicit cum actu, et non ratione actus: et ideo non sequitur, quod ipsum sit cir- ideo non sequitur, quod ipsum sit cir- cumstantia peccati tantum sicut pecca- cumstantia peccati tantum sicut pecca- tum in Patrem, sed quia dicit circum- tum in Patrem, sed quia dicit circum- stantiam, ratione cujus opponitur pec- stantiam, ratione cujus opponitur pec-

75 75

cato in Patrem, et peccato in Filiu cato in Patrem, et peccato in Filiu Tamen, ut supra dictum est, peccatum Tamen, ut supra dictum est, peccatum Patrem dupliciter dicitur, scilicet secun- Patrem dupliciter dicitur, scilicet secun- dum quod est contra Patrem, ut Pater dum quod est contra Patrem, ut Pater sit materia actus et objectum : et secun- sit materia actus et objectum : et secun- dum quod est ex causa quæ est contra dum quod est ex causa quæ est contra Patris attributum : et hoc ultimo modo Patris attributum : et hoc ultimo modo sumitur hic a Magistro. Si autem primo sumitur hic a Magistro. Si autem primo modo sumeretur, actum haberet specia- modo sumeretur, actum haberet specia- lem, et esset speciale peccatum separatum lem, et esset speciale peccatum separatum ab aliis. ab aliis.

AD ALIUD dicendum, quod licet certa Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod licet certa Ad object. 2. malitia dicat causam manentem quæ so- malitia dicat causam manentem quæ so- nat circumstantiam ex parte peccantis, nat circumstantiam ex parte peccantis, tamen illa etiam supponit actum volun- tamen illa etiam supponit actum volun- tatis interiorem: quia non peccat ex tatis interiorem: quia non peccat ex certa malitia nisi quod vult malum, et certa malitia nisi quod vult malum, et placet ei propter se, ut dicitur in Littera : placet ei propter se, ut dicitur in Littera : et hoc est moveri speciali actu circa pec- et hoc est moveri speciali actu circa pec- catum. Sic autem non est in peccato ex catum. Sic autem non est in peccato ex infirmitate, nec ex ignorantia: quia talis infirmitate, nec ex ignorantia: quia talis non vult infirmitatem vel ignorantiam non vult infirmitatem vel ignorantiam vel etiam malum: et ideo illa sunt tan- vel etiam malum: et ideo illa sunt tan- tum circumstantiæ : sed peccatum in tum circumstantiæ : sed peccatum in Spiritum sanctum est circumstantia et Spiritum sanctum est circumstantia et

actus. actus.

AD ALIUD dicendum, quod id quod est Ad object. 3. AD ALIUD dicendum, quod id quod est Ad object. 3. circumstantia in peccato in Spiritum circumstantia in peccato in Spiritum sanctum, potest esse circa actum simi- sanctum, potest esse circa actum simi- lem in specie circa quem est infirmitas lem in specie circa quem est infirmitas movens et ignorantia: sed ex hoc non movens et ignorantia: sed ex hoc non dicitur peccatum speciale, sed potius ex dicitur peccatum speciale, sed potius ex hoc quod tali circumstantia posita poni- hoc quod tali circumstantia posita poni- tur etiam actus voluntas mali, scilicet tur etiam actus voluntas mali, scilicet interioris propter quem speciale efficitur interioris propter quem speciale efficitur peccatum. peccatum.

AD ULTIMUM patet solutio per princi- Ad object. 4. AD ULTIMUM patet solutio per princi- Ad object. 4. pium solutionis istius: quia non semper pium solutionis istius: quia non semper quærit peccatum speciale materiam spe- quærit peccatum speciale materiam spe- cialem, sed sufficit sibi actus, et materia cialem, sed sufficit sibi actus, et materia sua quandoque sunt peccata alia. sua quandoque sunt peccata alia.

Et per hoc patet solutio ad totum Et per hoc patet solutio ad totum quod quæsitum est. quod quæsitum est.

676 676

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum species peccati in Spiritum san- Utrum species peccati in Spiritum san- ctum sint bene assignatæ ? ctum sint bene assignatæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, § 2 : « Sed quæritur, Quid sit illud A, § 2 : « Sed quæritur, Quid sit illud peccatum ? » peccatum ? »

Ibi enim videtur tangere species pecca- Ibi enim videtur tangere species pecca- ti in Spiritum sanctum : et objicitur de ti in Spiritum sanctum : et objicitur de illis speciebus, et videtur, illis speciebus, et videtur,

1. Quod obduratio non sit species pec- 1. Quod obduratio non sit species pec- cati, sed accidens peccantis. Dicit enim cati, sed accidens peccantis. Dicit enim in Littera sic, quod « obstinatio est in- in Littera sic, quod « obstinatio est in- duratæ mentis in malitia pertinacia, per duratæ mentis in malitia pertinacia, per quam fit homo impoenitens : » constat quam fit homo impoenitens : » constat autem, quod pertinacia illa non respicit autem, quod pertinacia illa non respicit peccatum unum vel duo, sed omnia, et peccatum unum vel duo, sed omnia, et similiter impoenitentia: ergo non erit similiter impoenitentia: ergo non erit peccatum diffinitum, sed potius proprie- peccatum diffinitum, sed potius proprie- tas peccantis peccatis omnibus. tas peccantis peccatis omnibus.

2. Præterea, Ex secunda parte hujus 2. Præterea, Ex secunda parte hujus diffinitionis videtur obstinatio non esse diffinitionis videtur obstinatio non esse species distincta a finali impoenitentia, species distincta a finali impoenitentia, sed esse causa ejus: et hoc est contra sed esse causa ejus: et hoc est contra multos qui dicunt sex esse species hujus multos qui dicunt sex esse species hujus peccati. peccati.

3. Ulterius quæritur de impœnitentia : 3. Ulterius quæritur de impœnitentia : quia illa nihil aliud videtur esse nisi quia illa nihil aliud videtur esse nisi continuatio peccati usque ad mortem si- continuatio peccati usque ad mortem si- ne pœnitentia: tales autem multi etiam ne pœnitentia: tales autem multi etiam in parvis peccatis moriuntur: ergo om- in parvis peccatis moriuntur: ergo om- nes illi peccant in Spiritum sanctum : et nes illi peccant in Spiritum sanctum : et hoc est falsum, quia sic omnes damnati hoc est falsum, quia sic omnes damnati peccassent in Spiritum sanctum. peccassent in Spiritum sanctum.

4. Ulterius etiam objicitur de despera- 4. Ulterius etiam objicitur de despera- tione. Cum enim sit desperatio contra tione. Cum enim sit desperatio contra spem, et similiter præsumptio, deberet spem, et similiter præsumptio, deberet aliquid esse contra fidem et charitatem : aliquid esse contra fidem et charitatem : et hoc non videtur: ergo insufficienter et hoc non videtur: ergo insufficienter assignantur peccata in Spiritum sanctum. assignantur peccata in Spiritum sanctum.

5. Item, Spiritui sancto attribuitur 5. Item, Spiritui sancto attribuitur charitas ergo præcipue species ejus de- charitas ergo præcipue species ejus de-

berent sumi penes contrarium charitatis: berent sumi penes contrarium charitatis: et tales nullas habemus. et tales nullas habemus.

6. Item, Augustinus dicit, quod infide- 6. Item, Augustinus dicit, quod infide- litas est peccatum, quo retento omnia litas est peccatum, quo retento omnia retinentur ergo ipsa est peccatum ma- retinentur ergo ipsa est peccatum ma- ximum in Littera autem dicitur, quod ximum in Littera autem dicitur, quod peccatum in Spiritum sanctum est pec- peccatum in Spiritum sanctum est pec- catum maximum: ergo videtur, quod catum maximum: ergo videtur, quod infidelitas sit peccatum in Spiritum san- infidelitas sit peccatum in Spiritum san-

ctum. ctum.

Ulterius quæritur de speciebus quas Ulterius quæritur de speciebus quas tangit in secunda assignatione, quæ sunt tangit in secunda assignatione, quæ sunt impugnatio veritatis agnitæ, et inviden- impugnatio veritatis agnitæ, et inviden- tia fraternæ gratiæ. tia fraternæ gratiæ.

1. Cum enim veritas attribuatur Filio, 1. Cum enim veritas attribuatur Filio, impugnatio veritatis agnitæ potius est.. impugnatio veritatis agnitæ potius est.. peccatum in Filium, quam in Spiritum peccatum in Filium, quam in Spiritum sanctum. sanctum.

2. Similiter objicitur de secundo, quod 2. Similiter objicitur de secundo, quod si invidia est peccatum in Spiritum san- si invidia est peccatum in Spiritum san- ctum, tunc invidi peccant in Spiritum ctum, tunc invidi peccant in Spiritum sanctum quod grave est dicere. sanctum quod grave est dicere.

SOLUTIO. Dicendum, quod secundum SOLUTIO. Dicendum, quod secundum Doctores probatiores, duæ sunt opinio- Doctores probatiores, duæ sunt opinio- nes de numero specierum peccati in Spi- nes de numero specierum peccati in Spi- ritum sanctum: quarum una est quæ a ritum sanctum: quarum una est quæ a modernis pluribus tenetur, et ponit esse modernis pluribus tenetur, et ponit esse sex, quæ sic accipiuntur. Supponantur ea sex, quæ sic accipiuntur. Supponantur ea quæ sunt supra habita, scilicet quod quæ sunt supra habita, scilicet quod peccatum in Spiritum sanctum secundum peccatum in Spiritum sanctum secundum completam sui rationem dicat illud ge- completam sui rationem dicat illud ge- nus peccati, quod attributo Spiritus nus peccati, quod attributo Spiritus sancti opponitur in causa movente ad sancti opponitur in causa movente ad peccatum, et illi attributo quod secun- peccatum, et illi attributo quod secun- dum rationem intelligendi inclinat eum dum rationem intelligendi inclinat eum ad retinendum peccatum, quia hoc est ad retinendum peccatum, quia hoc est bonitas ipsius et quod oppugnat Spiri- bonitas ipsius et quod oppugnat Spiri- tui sancto non in se, sed in his quæ exi- tui sancto non in se, sed in his quæ exi- guntur ad peccati remissionem, quæ sunt guntur ad peccati remissionem, quæ sunt dona ipsius. Cum autem tria concurrant dona ipsius. Cum autem tria concurrant ad remissionem, scilicet remittens, et il- ad remissionem, scilicet remittens, et il- le cui remittitur, et Ecclesiæ bonum le cui remittitur, et Ecclesiæ bonum quod communicatur ei cui remittitur, quia quod communicatur ei cui remittitur, quia non remittitur peccatum nisi in Eccle- non remittitur peccatum nisi in Eccle- sia in sacramentis. Cum, inquam, sic sit, sia in sacramentis. Cum, inquam, sic sit, ex parte cujuscumque istorum exiguntur ex parte cujuscumque istorum exiguntur duo ad peccati remissionem. Ex parte duo ad peccati remissionem. Ex parte

Solu Solu

IN II SENTENT. DIST. XLIII, A, ART. 4. IN II SENTENT. DIST. XLIII, A, ART. 4.

enim remittentis exigitur misericordia in enim remittentis exigitur misericordia in remittendo totam culpam, et commu- remittendo totam culpam, et commu- tando pœnam æternam in temporalem. tando pœnam æternam in temporalem. Ex parte autem pœnæ satisfactivæ injun- Ex parte autem pœnæ satisfactivæ injun- ctæ vi clavium exigitur justitia volens sa- ctæ vi clavium exigitur justitia volens sa- tisfieri per poenam injunctam. Misericor- tisfieri per poenam injunctam. Misericor- diam autem hanc oppugnat desperatio, diam autem hanc oppugnat desperatio, et justitiam oppugnat præsumptio. Ex et justitiam oppugnat præsumptio. Ex parte vero ejus cui fit remissio, dicunt parte vero ejus cui fit remissio, dicunt esse duo, scilicet dolorem de commisso, esse duo, scilicet dolorem de commisso, et propositum non committendi de cæte- et propositum non committendi de cæte- ro. Et primum oppugnat obstinatio, cui ro. Et primum oppugnat obstinatio, cui placet peccatum per actum : et secun- placet peccatum per actum : et secun- dum oppugnat finalis impoenitentia, quæ dum oppugnat finalis impoenitentia, quæ est propositum numquam pœnitendi de est propositum numquam pœnitendi de peccato. Ex parte Ecclesiæ etiam duo peccato. Ex parte Ecclesiæ etiam duo sunt, scilicet veritas efficaciae sacramen- sunt, scilicet veritas efficaciae sacramen- torum et fidei, quæ sunt in Ecclesia: et torum et fidei, quæ sunt in Ecclesia: et illam oppugnat id quod dicitur impugna. illam oppugnat id quod dicitur impugna. tio veritatis agnitæ, ut si scires articu- tio veritatis agnitæ, ut si scires articu- lum fidei verum esse, et diceres falsum lum fidei verum esse, et diceres falsum ex malitia vel si scires in baptismo re- ex malitia vel si scires in baptismo re- mitti peccata, et diceres falsum ex mali- mitti peccata, et diceres falsum ex mali- tia vel si per opera scires vera esse mi- tia vel si per opera scires vera esse mi- racula et divina, et diceres ex malitia in racula et divina, et diceres ex malitia in Beelzebub esse facta. Ut patet infra in Beelzebub esse facta. Ut patet infra in verbis Ambrosii, exigitur etiam commu- verbis Ambrosii, exigitur etiam commu- ne bonum quod est in membris Ecclesiæ, ne bonum quod est in membris Ecclesiæ, quod per fraternam charitatem commu- quod per fraternam charitatem commu- nicatur unicuique et hanc oppugnat in- nicatur unicuique et hanc oppugnat in- videntia fraternæ gratiæ. videntia fraternæ gratiæ.

Alia sententia quæ pauciores habet Alia sententia quæ pauciores habet sequentes, dicit quinque esse species sequentes, dicit quinque esse species peccati in Spiritum sanctum : et non dif- peccati in Spiritum sanctum : et non dif- fert ab ista nisi hoc solo: reducit enim fert ab ista nisi hoc solo: reducit enim

obstinationem et finalem impoenitentiam obstinationem et finalem impoenitentiam in speciem unam quia propositum non in speciem unam quia propositum non poenitendi semper oritur ex obstinatione poenitendi semper oritur ex obstinatione peccati et hæc videtur fuisse opinio peccati et hæc videtur fuisse opinio Magistri in Littera: et quidam magni Magistri in Littera: et quidam magni sequuntur eum in hoc. sequuntur eum in hoc.

Sed secundum hanc assignationem vi- Sed secundum hanc assignationem vi- detur, quod desperatio sit peccatum infi- detur, quod desperatio sit peccatum infi- delitatis quia qui dicit majorem suam delitatis quia qui dicit majorem suam esse iniquitatem quam Dei misericor- esse iniquitatem quam Dei misericor- diam, movetur infidelitate contra Dei diam, movetur infidelitate contra Dei magnitudinem : quia Deus in quolibet magnitudinem : quia Deus in quolibet suo attributo est major quam cogitari suo attributo est major quam cogitari posset ergo infidelitas est desperare, et posset ergo infidelitas est desperare, et

: :

677 677

non peccatum in Spiritum sanctum. Si- non peccatum in Spiritum sanctum. Si- milis objectio est de peccato præsumptio- milis objectio est de peccato præsumptio- nis præsumens enim dicit Deum non nis præsumens enim dicit Deum non esse justum hoc autem est infidelitas : esse justum hoc autem est infidelitas : ergo præsumens est infidelis, et non ergo præsumens est infidelis, et non peccans in Spiritum sanctum. peccans in Spiritum sanctum.

SED CONTRA objicitur: quia SED CONTRA objicitur: quia

1. Peccatum est contra Deum, et pu- 1. Peccatum est contra Deum, et pu- niendum in peccatis non ostendit nisi niendum in peccatis non ostendit nisi fides cum igitur desperans movetur his fides cum igitur desperans movetur his motibus, scilicet cognitione magnitudinis motibus, scilicet cognitione magnitudinis peccati, et rigoris justitiæ in puniendo, peccati, et rigoris justitiæ in puniendo, ipse movetur motu fidei: non autem si- ipse movetur motu fidei: non autem si- mul potest moveri motu fidei et infideli- mul potest moveri motu fidei et infideli- tatis ergo desperans non est infidelis. tatis ergo desperans non est infidelis. Eadem objectio est de præsumente : quia Eadem objectio est de præsumente : quia ille cognoscit Dei misericordiam indul- ille cognoscit Dei misericordiam indul- gentem per fidem. gentem per fidem.

2. Videtur etiam prædicta assignatio 2. Videtur etiam prædicta assignatio esse insufficiens alia ratione: quia dicit esse insufficiens alia ratione: quia dicit Beda «In quatuor incidimus ex peccato, Beda «In quatuor incidimus ex peccato, scilicet infirmitatem, ignorantiam, mali- scilicet infirmitatem, ignorantiam, mali- tiam, et concupiscentiam : » habemus tiam, et concupiscentiam : » habemus autem peccatum in Patrem penes infir- autem peccatum in Patrem penes infir- mitatem, et peccatum in Filium penes mitatem, et peccatum in Filium penes ignorantiam, et peccatum in Spiritum ignorantiam, et peccatum in Spiritum sanctum penes malitiam : ergo debemus sanctum penes malitiam : ergo debemus etiam habere aliquod genus peccati penes etiam habere aliquod genus peccati penes concupiscentiam et non habemus: ergo concupiscentiam et non habemus: ergo videtur insufficiens Magister in Littera videtur insufficiens Magister in Littera in assignando genera peccatorum. in assignando genera peccatorum.

ULTERIUS etiam quæritur, Cum infirmi- ULTERIUS etiam quæritur, Cum infirmi- tas sit pœna et etiam ignorantia et concu- tas sit pœna et etiam ignorantia et concu- piscentia, quare quartum non fuit poena, piscentia, quare quartum non fuit poena, scilicet malitia: vel si poena est, quare scilicet malitia: vel si poena est, quare non excuset ipsum peccatum sicut alia. non excuset ipsum peccatum sicut alia.

AD HÆC autem ultimo objecta respon- AD HÆC autem ultimo objecta respon- dendum est, et dicendum ad primum, dendum est, et dicendum ad primum, quod desperans non est infidelis, et ob- quod desperans non est infidelis, et ob- jectio supponit falsum: non enim putat jectio supponit falsum: non enim putat desperans majorem suam iniquitatem desperans majorem suam iniquitatem esse quam misericordiam Dei, sed suam esse quam misericordiam Dei, sed suam iniquitatem esse majorem quam Deus iniquitatem esse majorem quam Deus debeat vel velit misereri: et hoc sonat debeat vel velit misereri: et hoc sonat verbum Cain, qui non dixit, Major est verbum Cain, qui non dixit, Major est iniquitas mea quam misericordia tua: iniquitas mea quam misericordia tua:

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Ad object. I. Ad object. I.

Ad quæst. 2 Ad quæst. 2

Ad 1. Ad 1.

678 678

quando scilicet delectatur cum male fece- quando scilicet delectatur cum male fece- rit, et exsultat in rebus pessimis³ : et rit, et exsultat in rebus pessimis³ : et tunc est peccatum in Spiritum sanctum. tunc est peccatum in Spiritum sanctum.

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. sed, quam ut veniam merear ¹, sed, quam ut veniam merear ¹, id est, id est, quod possim mereri et in hoc verum quod possim mereri et in hoc verum dixit, sed non quod numquam tu velis dixit, sed non quod numquam tu velis misereri quia Deus non expostulat sa- misereri quia Deus non expostulat sa- tisfactionem condigni, sed satisfactionem tisfactionem condigni, sed satisfactionem congrui quam possumus exhibere. Eo- congrui quam possumus exhibere. Eo- dem modo dicendum est de præsumente, dem modo dicendum est de præsumente, quod bene advertit Deum esse justum: quod bene advertit Deum esse justum: sed quia misericordia superexaltat judi- sed quia misericordia superexaltat judi- cium, dicit Deum non uti justitia in cium, dicit Deum non uti justitia in punitione peccatorum. punitione peccatorum.

AD ALIUD dicendum, quod concupiscen- AD ALIUD dicendum, quod concupiscen- tia non dicit aliquod speciale movens ali- tia non dicit aliquod speciale movens ali- cujus potentiæ determinatæ sicut igno- cujus potentiæ determinatæ sicut igno- rantia quæ inest secundum rationem, et rantia quæ inest secundum rationem, et infidelitas quæ in Spiritum sanctum re- infidelitas quæ in Spiritum sanctum re- dundat ex carne, et sicut malitia quæ est dundat ex carne, et sicut malitia quæ est in voluntate sed, sicut dicit Glossa, ad in voluntate sed, sicut dicit Glossa, ad Roman. vii, 7: Concupiscentia conflata Roman. vii, 7: Concupiscentia conflata est ex omnibus, et est defectus respersus est ex omnibus, et est defectus respersus in omnibus potentiis secundum appeti- in omnibus potentiis secundum appeti- tum. naturalem: quia quælibet potentia tum. naturalem: quia quælibet potentia appetit suum objectum, et ideo movet appetit suum objectum, et ideo movet quandoque cum ignorantia, quandoque quandoque cum ignorantia, quandoque cum infirmitate, quandoque cum malitia, cum infirmitate, quandoque cum malitia, et non est motivum distinctum: et ideo et non est motivum distinctum: et ideo penes eam non sumitur speciale genus penes eam non sumitur speciale genus peccati. peccati.

AD ALIUD dicendum, quod sine dubio AD ALIUD dicendum, quod sine dubio secundum quod malitia est sequela pec- secundum quod malitia est sequela pec- cati, pœna est: et idem sonat quod ma- cati, pœna est: et idem sonat quod ma- lignabilitas, quia homo per peccatum lignabilitas, quia homo per peccatum factus est malignabilis : sed tamen quia factus est malignabilis : sed tamen quia hæc poena subdita est libertati et volun- hæc poena subdita est libertati et volun- tati, ejus, et non infirmitas vel ignoran- tati, ejus, et non infirmitas vel ignoran- tia, ideo hæc non illa excusat totum vel tia, ideo hæc non illa excusat totum vel partem. partem.

AD ID autem quod in principio objici- AD ID autem quod in principio objici- tur, dicendum quod obstinatio dicitur tur, dicendum quod obstinatio dicitur dupliciter, scilicet duritia ipsa habitualis, dupliciter, scilicet duritia ipsa habitualis, et hæc non est peccatum, sed pœna re- et hæc non est peccatum, sed pœna re- licta ex consuetudine peccandi. Dicitur licta ex consuetudine peccandi. Dicitur etiam affectus actualis peccati præteriti, etiam affectus actualis peccati præteriti,

1 Genes. IV, 13. 1 Genes. IV, 13.

2 Jacob. 11, 13: Superexaltat misericordia ju- 2 Jacob. 11, 13: Superexaltat misericordia ju- dicium. dicium.

AD ALIUD dicendum, quod etiam im- AD ALIUD dicendum, quod etiam im- panitentia dicitur dupliciter, scilicet im- panitentia dicitur dupliciter, scilicet im- pœnitentia in peccatis, et de illa procedit pœnitentia in peccatis, et de illa procedit objectio et actuale propositum num- objectio et actuale propositum num- quam poenitendi, et hoc est peccatum in quam poenitendi, et hoc est peccatum in Spiritum sanctum: quia nec ex infirmitate Spiritum sanctum: quia nec ex infirmitate no ex ignorantia, sed ex malitia et mali no ex ignorantia, sed ex malitia et mali pacentia procedit. pacentia procedit.

AD ID quod objicitur, quod obstinatio AD ID quod objicitur, quod obstinatio non diflerat ab impoenitentia finali, patet non diflerat ab impoenitentia finali, patet solutio per dicta in assignatione specie- solutio per dicta in assignatione specie- ruin secundum diversas opiniones. ruin secundum diversas opiniones.

AD ALIUD dicendum, quod desperatio Ad AD ALIUD dicendum, quod desperatio Ad non dicitur ex hoc esse peccatum in Spi- non dicitur ex hoc esse peccatum in Spi- ritum sanctum, quod est contra spem, ritum sanctum, quod est contra spem, sed potius ex hoc quod est contra gra- sed potius ex hoc quod est contra gra- tiam in qua remittuntur peccata : et. tiam in qua remittuntur peccata : et. leo nihil valent illæ objectiones: Sed leo nihil valent illæ objectiones: Sed quia hæc solutio fuga esse videtur, di- quia hæc solutio fuga esse videtur, di- cendum quod spes non est tantum in- cendum quod spes non est tantum in- creati, sed etiam veniæ et gratiæ: fides creati, sed etiam veniæ et gratiæ: fides autem non, sed innititur veritati primæ, autem non, sed innititur veritati primæ, et charitas bonitati: et quia venia et gra- et charitas bonitati: et quia venia et gra- tia et alia quorum est spes, operantur ad tia et alia quorum est spes, operantur ad peccati remissionem, propter hoc magis peccati remissionem, propter hoc magis est peccatum in Spiritum sanctum contra est peccatum in Spiritum sanctum contra pem, quam contra fidem et charitatem. pem, quam contra fidem et charitatem.

AD ID quod objicitur de secunda assig- AD ID quod objicitur de secunda assig- natione, dicendum quod veritas quæ in natione, dicendum quod veritas quæ in peccato isto impugnatur, est illa quæ peccato isto impugnatur, est illa quæ secundum impietatem est, et hujus secundum impietatem est, et hujus gratia attribuitur Spiritui veritatis. Vel gratia attribuitur Spiritui veritatis. Vel dicitur, quod non dicit in Spiritum san- dicitur, quod non dicit in Spiritum san- lum tantum, quia sit contra personam lum tantum, quia sit contra personam Spiritus sancti vel attributum illius per- Spiritus sancti vel attributum illius per- sonæ vel alterius, sed quia causa mo- sonæ vel alterius, sed quia causa mo- vins contrariatur attributo : et licet veri- vins contrariatur attributo : et licet veri- tas impugnetur, tamen quia ex malitia tas impugnetur, tamen quia ex malitia mpugnatur, ideo est peccatum non in mpugnatur, ideo est peccatum non in lium, sed in Spiritum sanctum. lium, sed in Spiritum sanctum. AD ULTIMUM dicendum, quod non est AD ULTIMUM dicendum, quod non est

* Proverb. II, 14: Lætantur cum male fecerint, * Proverb. II, 14: Lætantur cum male fecerint,

e exsultant in rebus pessimis. e exsultant in rebus pessimis.

IN II SENTENT. DIST. XLIII, B. IN II SENTENT. DIST. XLIII, B.

idem invidia, et invidentia fraternæ gra- idem invidia, et invidentia fraternæ gra- tiæ quia invidia est cum tristitia in bono tiæ quia invidia est cum tristitia in bono proximi, in quantum est impedimentum proximi, in quantum est impedimentum boni proprii et ideo dicit Job, v, 2, boni proprii et ideo dicit Job, v, 2, quod parvulum occidit invidia: quia nisi quod parvulum occidit invidia: quia nisi parvulum, id est, impedibilem in bono parvulum, id est, impedibilem in bono proprio se reputaret, non alteri invideret. proprio se reputaret, non alteri invideret. Bona autem quæ se invicem impediunt, Bona autem quæ se invicem impediunt, sunt quæ ex communitate minuuntur, ut sunt quæ ex communitate minuuntur, ut divitiæ, honores, laudes, et hujusmodi divitiæ, honores, laudes, et hujusmodi

679 679

mundana. Sed invidentia fraternæ gra- mundana. Sed invidentia fraternæ gra- tiæ proprie est respectu boni quod non tiæ proprie est respectu boni quod non minuitur ex participatione plurium, sed minuitur ex participatione plurium, sed magis crescit, sicut est bonum spirituale: magis crescit, sicut est bonum spirituale: et hoc non potest ex ignorantia vel infir- et hoc non potest ex ignorantia vel infir- mitate in proximo impugnari, quia non mitate in proximo impugnari, quia non impugnatur nisi cognoscatur. Et ideo impugnatur nisi cognoscatur. Et ideo invidentia illa ex malitia procedit contra invidentia illa ex malitia procedit contra donum Spiritus sancti. donum Spiritus sancti.

Per hoc patet solutio ad totum. Per hoc patet solutio ad totum.

B. Utrum omnis obstinatio sit peccatum in Spiritum sanctum ? B. Utrum omnis obstinatio sit peccatum in Spiritum sanctum ?

Sed quæritur, Utrum omnis obstinatio mentis in malitia obduratæ, om- Sed quæritur, Utrum omnis obstinatio mentis in malitia obduratæ, om- nisque desperatio sit peccatum in Spiritum sanctum ? Quidam dicunt om- nisque desperatio sit peccatum in Spiritum sanctum ? Quidam dicunt om- nem obstinationem et omnem desperationem esse peccatum in Spiritum nem obstinationem et omnem desperationem esse peccatum in Spiritum sanctum. Quod si est, aliquando illud peccatum remittitur: quia multi sanctum. Quod si est, aliquando illud peccatum remittitur: quia multi etiam obstinatissimi et desperatissimi convertuntur, ut Augustinus ait su- etiam obstinatissimi et desperatissimi convertuntur, ut Augustinus ait su- per illum locum Psalmi: Convertam in profundum maris', id est, eos qui per illum locum Psalmi: Convertam in profundum maris', id est, eos qui erant desperatissimi. Et ibi, Mittit crystallum suam sicut buccellas 2, id est, erant desperatissimi. Et ibi, Mittit crystallum suam sicut buccellas 2, id est, obstinatos facit aliorum Doctores. Talium conversio ibi etiam evidenter os- obstinatos facit aliorum Doctores. Talium conversio ibi etiam evidenter os- tenditur, ubi ait, Qui educit vinctos in fortitudine, similiter, eos qui exaspe- tenditur, ubi ait, Qui educit vinctos in fortitudine, similiter, eos qui exaspe- rant, qui habitant in sepulcris 3. Secundum istos illud peccatum dicitur rant, qui habitant in sepulcris 3. Secundum istos illud peccatum dicitur irremissibile, non quin aliquando remittatur, sed quia vix et raro et diffi- irremissibile, non quin aliquando remittatur, sed quia vix et raro et diffi- culter dimittitur. Non enim solvitur crystallus, nisi vehementi spiritus culter dimittitur. Non enim solvitur crystallus, nisi vehementi spiritus impetu. Alii vero tradunt non quamlibet obstinationem vel desperationem impetu. Alii vero tradunt non quamlibet obstinationem vel desperationem appellari peccatum in Spiritum sanctum, sed illam tantum quam comitatur appellari peccatum in Spiritum sanctum, sed illam tantum quam comitatur impœnitentia qui etiam impoenitentiam dicunt esse peccatum in Spiri- impœnitentia qui etiam impoenitentiam dicunt esse peccatum in Spiri- tum sanctum. Sed quia Augustinus dicit impoenitentiam esse peccatum in tum sanctum. Sed quia Augustinus dicit impoenitentiam esse peccatum in Spiritum sanctum, cum sic obstinatus est aliquis, ut non poeniteat : dis- Spiritum sanctum, cum sic obstinatus est aliquis, ut non poeniteat : dis- cuti oportet an aliud sit obstinatio, aliud impoenitentia sit in eo peccatum, cuti oportet an aliud sit obstinatio, aliud impoenitentia sit in eo peccatum, an idem sed diversis modis commissum. Secundum istos peccatum illud di- an idem sed diversis modis commissum. Secundum istos peccatum illud di- citur irremissibile, eo quod numquam dimittatur. Unde Augustinus etiam citur irremissibile, eo quod numquam dimittatur. Unde Augustinus etiam

4 4

1 Psal. LXVII, 23. 1 Psal. LXVII, 23.

2 Psal. CXLVII, 17. 2 Psal. CXLVII, 17.

3 Psal. LXVII, 7. 3 Psal. LXVII, 7.

4 Edit. J. Alleaume, quam. 4 Edit. J. Alleaume, quam.

680 680

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicit, quod hoc solum peccatum veniam mereri non potest '. Et Hierony- dicit, quod hoc solum peccatum veniam mereri non potest '. Et Hierony- mus, quod taliter peccans, digne pœnitere non potest. Et ideo recte Joannes mus, quod taliter peccans, digne pœnitere non potest. Et ideo recte Joannes dicit, Ut non pro illo roget quis: quia qui sic peccat, orationibus Ecclesiæ dicit, Ut non pro illo roget quis: quia qui sic peccat, orationibus Ecclesiæ hic vel in futuro juvari non potest, habens cor induratum tamquam lapis, hic vel in futuro juvari non potest, habens cor induratum tamquam lapis, sicut de diabolo legitur. Post hanc vitam qui valde mali sunt, meritis Ec- sicut de diabolo legitur. Post hanc vitam qui valde mali sunt, meritis Ec- clesiæ juvari non possunt. clesiæ juvari non possunt.

C. Quod aliter accipitur peccatum in Spiritum sanctum. C. Quod aliter accipitur peccatum in Spiritum sanctum.

Est etiam alia hujus peccati assignatio. Hoc enim peccatum Augustinus Est etiam alia hujus peccati assignatio. Hoc enim peccatum Augustinus diffiniens in libro de Sermone Domini in monte, ait: Peccatum ad mortem diffiniens in libro de Sermone Domini in monte, ait: Peccatum ad mortem est, cum post agnitionem Dei per gratian Christi oppugnat aliquis frater- est, cum post agnitionem Dei per gratian Christi oppugnat aliquis frater- nitatem, et adversus ipsam gratiam qua reconciliatus est Deo, invidiæ faci- nitatem, et adversus ipsam gratiam qua reconciliatus est Deo, invidiæ faci- bus agitatur quod fortasse est peccare in Spiritum sanctum : quod pecca- bus agitatur quod fortasse est peccare in Spiritum sanctum : quod pecca- tum dicitur non remitti, non quia non sit ignoscendum peccanti si pœni- tum dicitur non remitti, non quia non sit ignoscendum peccanti si pœni- teat, sed quia tanta est labes peccati illius, ut deprecandi humilitatem teat, sed quia tanta est labes peccati illius, ut deprecandi humilitatem subire non possit, etiamsi peccatum suum mala conscientia agnoscere et subire non possit, etiamsi peccatum suum mala conscientia agnoscere et renuntiare cogatur: ut Judas cum dixit, Peccavi ³, facilius desperans cu- renuntiare cogatur: ut Judas cum dixit, Peccavi ³, facilius desperans cu- currit ad laqueum, quam humilitate veniam peteret: quod propter magni- currit ad laqueum, quam humilitate veniam peteret: quod propter magni- tudinem peccati jam ex damnatione peccati tales habere credendum est *. tudinem peccati jam ex damnatione peccati tales habere credendum est *. Ecce quædam assignatio peccati in Spiritum sanctum vel ad mortem hîc Ecce quædam assignatio peccati in Spiritum sanctum vel ad mortem hîc posita est, qua illud peccatum esse traditur oppugnatio fraternitatis post posita est, qua illud peccatum esse traditur oppugnatio fraternitatis post agnitionem, et invidentia gratiæ post reconciliationem: quod species quæ- agnitionem, et invidentia gratiæ post reconciliationem: quod species quæ- dam obstinationis intelligi potest. Illam tamen diffinitionem Augustinus in dam obstinationis intelligi potest. Illam tamen diffinitionem Augustinus in libro Retractationum rememorans, aliquid adjiciendum ibi fore, nec asse- libro Retractationum rememorans, aliquid adjiciendum ibi fore, nec asse- rendo se dixisse aperit ita dicens: Quod quidem non confirmavi, quoniam rendo se dixisse aperit ita dicens: Quod quidem non confirmavi, quoniam hoc putare me dixi. Sed tamen addendum fuit si in hac scelerata mentis hoc putare me dixi. Sed tamen addendum fuit si in hac scelerata mentis perversitate finierit hanc vitam: quoniam de quocumque pessimo in hac perversitate finierit hanc vitam: quoniam de quocumque pessimo in hac vita constituto, non est desperandum: nee pro illo imprudenter oratur, de vita constituto, non est desperandum: nee pro illo imprudenter oratur, de quo non desperatur³. His verbis insinuatur peccatum præmissa diffini- quo non desperatur³. His verbis insinuatur peccatum præmissa diffini-

1 S. AUGUSTINUS, Super_cap. XII Matthæi. 1 S. AUGUSTINUS, Super_cap. XII Matthæi.

2 I Joan. v, 16. 2 I Joan. v, 16.

3 Matth. XXVII, 4. 3 Matth. XXVII, 4.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Sermone Domini in monte. 4 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Sermone Domini in monte.

IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 9. IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 9.

IN II SENTENT. DIST. XLIII, C. IN II SENTENT. DIST. XLIII, C.

681 681

tione descriptum, tunc solum debere dici ad mortem vel in Spiritum san- tione descriptum, tunc solum debere dici ad mortem vel in Spiritum san- ctum, cum non habet comitem pœnitentiam : nec de aliquo peccatore de- ctum, cum non habet comitem pœnitentiam : nec de aliquo peccatore de- sperandum est in hac vita, et ideo pro omni esse orandum. Unde illud sperandum est in hac vita, et ideo pro omni esse orandum. Unde illud Joannis, Non pro illo dico ut quis roget¹: sic accipiendum videtur, ut pro Joannis, Non pro illo dico ut quis roget¹: sic accipiendum videtur, ut pro aliquo peccante ad mortem vel in Spiritum sanctum postquam finierit hanc aliquo peccante ad mortem vel in Spiritum sanctum postquam finierit hanc vitam, non oremus. Dum autem in hac vita est, nec peccatum illius judi- vitam, non oremus. Dum autem in hac vita est, nec peccatum illius judi- care, nec de illo desperare, sed pro illo orare debemus. Unde Augustinus care, nec de illo desperare, sed pro illo orare debemus. Unde Augustinus de Verbis Domini 3, de impoenitentia quæ est blasphemia in Spiritum san- de Verbis Domini 3, de impoenitentia quæ est blasphemia in Spiritum san- ctum, sic ait Ista impoenitentia vel cor impoenitens, quamdiu quisque in ctum, sic ait Ista impoenitentia vel cor impoenitens, quamdiu quisque in hac carne vivit, non potest judicari. De nullo enim desperandum est, hac carne vivit, non potest judicari. De nullo enim desperandum est, quamdiu ad poenitentiam patientia Dei adducit. Paganus est hodie, Judæus quamdiu ad poenitentiam patientia Dei adducit. Paganus est hodie, Judæus infidelis est hodie, hæreticus est hodie, schismaticus est hodie: quid si infidelis est hodie, hæreticus est hodie, schismaticus est hodie: quid si cras amplectatur Catholicam fidem, et sequatur Catholicam veritatem ? cras amplectatur Catholicam fidem, et sequatur Catholicam veritatem ? Quid si isti quos in quocumque genere erroris notas, et tamquam despera- Quid si isti quos in quocumque genere erroris notas, et tamquam despera- tissimos damnas, antequam finiant istam vitam agant pœnitentiam, et in- tissimos damnas, antequam finiant istam vitam agant pœnitentiam, et in- veniant veram requiem et vitam in futuro? Nolite ergo ante tempus judi- veniant veram requiem et vitam in futuro? Nolite ergo ante tempus judi- care quemquam 3. Ex his ostenditur pro singulis peccatoribus in hac vita care quemquam 3. Ex his ostenditur pro singulis peccatoribus in hac vita esse orandum, nec de aliquo esse diffidendum, quia converti potest dum esse orandum, nec de aliquo esse diffidendum, quia converti potest dum in hac vita est: quia non potest sciri de aliquo utrum peccaverit ad mor- in hac vita est: quia non potest sciri de aliquo utrum peccaverit ad mor- tem vel in Spiritum sanctum, nisi ab hac vita discesserit: nisi forte tem vel in Spiritum sanctum, nisi ab hac vita discesserit: nisi forte alicur per Spiritum sanctum mirabiliter revelatum fuerit. Ex prædictis ali- alicur per Spiritum sanctum mirabiliter revelatum fuerit. Ex prædictis ali- quatenus capi potest quomodo accipiatur peccatum in Spiritum sanctum, quatenus capi potest quomodo accipiatur peccatum in Spiritum sanctum, scilicet invidentia gratiæ fraternitatem impoenitenter* oppugnans : quæ scilicet invidentia gratiæ fraternitatem impoenitenter* oppugnans : quæ utique obstinatio esse videtur, et omnis impoenitentis obstinatio atque de- utique obstinatio esse videtur, et omnis impoenitentis obstinatio atque de- speratio. Notandum vero est, quod non omnis qui non pœnitet, impoenitens speratio. Notandum vero est, quod non omnis qui non pœnitet, impoenitens dici potest: quia impœnitentia proprie obstinati est, et (ut quidam volunt) dici potest: quia impœnitentia proprie obstinati est, et (ut quidam volunt) etiam desperati. etiam desperati.

1 I Joan. v, 16. 1 I Joan. v, 16.

2 S. AUGUSTINUS, Serm. 11 de Verbis Domini, post medium. 2 S. AUGUSTINUS, Serm. 11 de Verbis Domini, post medium.

3 I ad Corinth. 1v, 5: Nolite ante tempus judicare, quoadusque veniat, etc. 3 I ad Corinth. 1v, 5: Nolite ante tempus judicare, quoadusque veniat, etc.

4 Edit. J. Alleaume, impœnitentis. 4 Edit. J. Alleaume, impœnitentis.

Solutio. Solutio.

682 682

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum peccatum in Spiritum sanctum Utrum peccatum in Spiritum sanctum debet dici irremissibile ? debet dici irremissibile ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, « Sed quæritur, Utrum omnis obsti- B, « Sed quæritur, Utrum omnis obsti- natio, etc. » natio, etc. »

Hic enim Magister agit qualiter sit ir- Hic enim Magister agit qualiter sit ir- remissibile et de hoc sic quæritur : remissibile et de hoc sic quæritur :

Si peccatum illud dicitur irremissibile, Si peccatum illud dicitur irremissibile, hoc non erit nisi propter magnitudinem hoc non erit nisi propter magnitudinem peccati, vel propter impotentiam remissio- peccati, vel propter impotentiam remissio- nis. Sed non propter magnitudinem, ut nis. Sed non propter magnitudinem, ut probatur in Littera verbis Augustini. Si probatur in Littera verbis Augustini. Si autem dicitur irremissibile propter im- autem dicitur irremissibile propter im- potentiam ad remissionem : hæc impo- potentiam ad remissionem : hæc impo- tentia aut erit ex parte remittentis, aut tentia aut erit ex parte remittentis, aut ex parte ejus cui remittitur. Non primo ex parte ejus cui remittitur. Non primo modo quia sic nullum peccatum irre- modo quia sic nullum peccatum irre- missibile est omnipotenti medico qui missibile est omnipotenti medico qui æque potens est salvare in multis et in æque potens est salvare in multis et in paucis, et in magnis et in parvis. Si au- paucis, et in magnis et in parvis. Si au- tem dicitur irremissibile ex parte ejus cui tem dicitur irremissibile ex parte ejus cui remittitur: sic omne peccatum mortale remittitur: sic omne peccatum mortale diceretur irremissibile et sic omne pec- diceretur irremissibile et sic omne pec- catum mortale erit peccatum in Spiritum catum mortale erit peccatum in Spiritum sanctum. Si autem dicatur irremissibile, sanctum. Si autem dicatur irremissibile, eo quod non remittitur neque in hoc sæ- eo quod non remittitur neque in hoc sæ- culo neque in futuro: sic omne pecca- culo neque in futuro: sic omne pecca- tum in quo quis sine gratia discedit, erit tum in quo quis sine gratia discedit, erit peccatum in Spiritum sanctum, quod peccatum in Spiritum sanctum, quod iterum falsum est. iterum falsum est.

SOLUTIO. Dicendum, quod illud pecca- SOLUTIO. Dicendum, quod illud pecca- tum dicitur irremissibile non ex parte tum dicitur irremissibile non ex parte reatus, nec ex parte remittentis, nec ex reatus, nec ex parte remittentis, nec ex parte ejus cui remittitur, sed ex parte parte ejus cui remittitur, sed ex parte causæ moventis ad remittendum, et est causæ moventis ad remittendum, et est eadem causa quæ movet ad peccandum: eadem causa quæ movet ad peccandum: hæc enim est malitia : et hæc accusat, et hæc enim est malitia : et hæc accusat, et non habet congruitatem remissionis, eo non habet congruitatem remissionis, eo

quod non habet pallium excusationis : quod non habet pallium excusationis : unde quod remittitur quandoque, hoc est unde quod remittitur quandoque, hoc est de mera pietate medici. de mera pietate medici.

Aliam autem causam tangit Richardus Aliam autem causam tangit Richardus de sancto Victore in epistola de spiritu de sancto Victore in epistola de spiritu blasphemiæ, dicens, quod sicut charitas blasphemiæ, dicens, quod sicut charitas non excidit, sed perficitur, eo quod ipsa non excidit, sed perficitur, eo quod ipsa habet objectum et actum manendi in fu- habet objectum et actum manendi in fu- turo, et hic, sed ibi perfectius: ita pec- turo, et hic, sed ibi perfectius: ita pec- catum illud quoad suam causam et actum catum illud quoad suam causam et actum non remittitur, eo quod habet causam non remittitur, eo quod habet causam magis abundantem in futuro sæculo, magis abundantem in futuro sæculo, quam hic causa enim sua est amor pec- quam hic causa enim sua est amor pec- cati, et odium Dei et hoc magis abun- cati, et odium Dei et hoc magis abun- dat in damnatis, quam in malis hic. Si- dat in damnatis, quam in malis hic. Si- militer est in aliis speciebus præter so- militer est in aliis speciebus præter so- lam præsumptionem. lam præsumptionem.

Alii assignant alias causas usque ad Alii assignant alias causas usque ad sex, quæ cum istis erunt octo. Et harum sex, quæ cum istis erunt octo. Et harum sex prima est: quia opponitur fonti mi- sex prima est: quia opponitur fonti mi- sericordiæ. Unde Augustinus dicit super sericordiæ. Unde Augustinus dicit super Matth. xn, 32: « Peccatum in Spiritum Matth. xn, 32: « Peccatum in Spiritum sanctum est, cum aliquis contra Dei gra- sanctum est, cum aliquis contra Dei gra- tiam invidiæ facibus agitatur. » Secunda tiam invidiæ facibus agitatur. » Secunda est, quia talis vix humiliat se ad peten- est, quia talis vix humiliat se ad peten- dum veniam : et hæc habetur in Littera. dum veniam : et hæc habetur in Littera. Tertia est, quia raro et paucis dimissum Tertia est, quia raro et paucis dimissum est et de hoc potest exponi illud Apo- est et de hoc potest exponi illud Apo- stoli ad Roman. 11, 5: Secundum duri- . stoli ad Roman. 11, 5: Secundum duri- . tiam autem tuam, etc. Quarta est, quia tiam autem tuam, etc. Quarta est, quia non legitur dimissum. Unde, Lucæ, XII, non legitur dimissum. Unde, Lucæ, XII, 10, super illud, Qui in Spiritum san- 10, super illud, Qui in Spiritum san- ctum blasphemaverit, dicit Glossa: «< Hic ctum blasphemaverit, dicit Glossa: «< Hic blasphemus, exigentibus meritis, sicut blasphemus, exigentibus meritis, sicut numquam ad remissionem, ita numquam numquam ad remissionem, ita numquam ad pœnitentiam perventurus est. » Quinta ad pœnitentiam perventurus est. » Quinta est etiam quam assignat Richardus, quia est etiam quam assignat Richardus, quia in talibus de poena debita nihil diminui- in talibus de poena debita nihil diminui- tur, id est, minus quam in aliis: quia tur, id est, minus quam in aliis: quia non habent excusationem in causa mo- non habent excusationem in causa mo- vente ad illud peccatum. Unde Richardus vente ad illud peccatum. Unde Richardus dicit sic : « Peccatum diaboli inexpiabile, dicit sic : « Peccatum diaboli inexpiabile, quia nullo modo expiari potest: pecca- quia nullo modo expiari potest: pecca- tum in Spiritum sanctum irremissibile, tum in Spiritum sanctum irremissibile, cui nulla poenæ relaxatio fieri consue- cui nulla poenæ relaxatio fieri consue- vit » et per hoc patet differentia inter vit » et per hoc patet differentia inter inexpiabile, et irremissibile. Sexta est, inexpiabile, et irremissibile. Sexta est, quia talis numquam meretur obtinere quia talis numquam meretur obtinere gratiam poenitentiæ. Unde, Matth. XII, gratiam poenitentiæ. Unde, Matth. XII,

IN II SENTENT. DIST. XLIII, D. IN II SENTENT. DIST. XLIII, D.

32, super illud, Qui dixerit in Spiritum 32, super illud, Qui dixerit in Spiritum sanctum, dicit Glossa: « Qui peccat in sanctum, dicit Glossa: « Qui peccat in Spiritum sanctum, non remittetur ei, Spiritum sanctum, non remittetur ei,

683 683

quia non meretur pœnitentiam agere ut quia non meretur pœnitentiam agere ut remittatur. » remittatur. »

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

D. Alia assignatio peccati in Spiritum sanctum. D. Alia assignatio peccati in Spiritum sanctum.

De hoc quoque peccato in Spiritum sanctum Ambrosius in libro de Spi- De hoc quoque peccato in Spiritum sanctum Ambrosius in libro de Spi- ritu sancto disserens, diffinitam assignationem tradit dicens: Cur Domi- ritu sancto disserens, diffinitam assignationem tradit dicens: Cur Domi- nus dixerit, Qui Blasphemaverit in Filium hominis remittetur ei : qui nus dixerit, Qui Blasphemaverit in Filium hominis remittetur ei : qui autem blasphemaverit in Spiritum sanctum neque hîc, neque in futuro autem blasphemaverit in Spiritum sanctum neque hîc, neque in futuro remittetur ei ¹: diligenter adverte. Numquid alia est offensio Filii, alia remittetur ei ¹: diligenter adverte. Numquid alia est offensio Filii, alia Spiritus sancti? Sicut una dignitas, sic una injuria. Sed si quis corporis. Spiritus sancti? Sicut una dignitas, sic una injuria. Sed si quis corporis. specie deceptus humani, remissius aliquid sentit de Christi carne quam specie deceptus humani, remissius aliquid sentit de Christi carne quam dignum est, habet culpam, non est tamen exclusus a venia. Si quis vero dignum est, habet culpam, non est tamen exclusus a venia. Si quis vero sancti Spiritus dignitatem, majestatem et potestatem abneget sempiter- sancti Spiritus dignitatem, majestatem et potestatem abneget sempiter- nam, et putet non in Spiritu Dei ejici dæmonia, sed in Beelzebub 2, nam, et putet non in Spiritu Dei ejici dæmonia, sed in Beelzebub 2, non potest ibi esse exhortatio veniæ, ubi sacrilegii plenitudo est 3. Satis non potest ibi esse exhortatio veniæ, ubi sacrilegii plenitudo est 3. Satis hic aperte explicatur quid sit peccatum in Spiritum sanctum. Quod illi hic aperte explicatur quid sit peccatum in Spiritum sanctum. Quod illi Augustini descriptioni congruere videtur, qua illud peccatum dicitur esse Augustini descriptioni congruere videtur, qua illud peccatum dicitur esse invidentia gratiæ oppugnans fraternitatem. Qui enim post cognitionem invidentia gratiæ oppugnans fraternitatem. Qui enim post cognitionem veritatis sancti Spiritus veritatem negat, ejusque opera dicit esse Beelze- veritatis sancti Spiritus veritatem negat, ejusque opera dicit esse Beelze- bub, potestati, bonitati et gratiæ Dei invidere non dubitatur. Non bub, potestati, bonitati et gratiæ Dei invidere non dubitatur. Non itaque distinctio illa verborum sic accipienda est, quasi trium perso- itaque distinctio illa verborum sic accipienda est, quasi trium perso- narum divisæ sint offensæ : sed ibi peccatorum genera distincta sunt. narum divisæ sint offensæ : sed ibi peccatorum genera distincta sunt. Peccatum enim in Patrem id intelligitur, quod fit per infirmitatem, quia Peccatum enim in Patrem id intelligitur, quod fit per infirmitatem, quia Patri Scriptura frequenter attribuit potentiam. Peccatum in Filium, Patri Scriptura frequenter attribuit potentiam. Peccatum in Filium, quod fit per ignorantiam, quia sapientia Filio attribuitur. Tertium ex- quod fit per ignorantiam, quia sapientia Filio attribuitur. Tertium ex- positum est. Qui ergo peccat per infirmitatem vel ignorantiam, facile positum est. Qui ergo peccat per infirmitatem vel ignorantiam, facile veniam adipiscitur: sed non ille qui peccat in Spiritum sanctum. Cum veniam adipiscitur: sed non ille qui peccat in Spiritum sanctum. Cum autem una sit potentia, sapientia, bonitas trium: quare Patri potentia, autem una sit potentia, sapientia, bonitas trium: quare Patri potentia, Filio sapientia, Spiritui sancto bonitas sæpius assignetur, superius dictum Filio sapientia, Spiritui sancto bonitas sæpius assignetur, superius dictum

est. est.

1 Vulgata habet, Matth. XII, 32: Quicumque dixerit verbum contra Filium hominis, remittetur ei : 1 Vulgata habet, Matth. XII, 32: Quicumque dixerit verbum contra Filium hominis, remittetur ei : qui autem dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc sæculo, neque in futuro. qui autem dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc sæculo, neque in futuro. Cf. Marc. 111, 28 et 29; Luc. XII, 19. Cf. Marc. 111, 28 et 29; Luc. XII, 19.

2 Matth. XII, 24 et seq. 2 Matth. XII, 24 et seq.

3 S. AMBROSIUS, Lib. I de Spiritu sancto, cap. 3. 3 S. AMBROSIUS, Lib. I de Spiritu sancto, cap. 3.

684 684

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quisque adspirat quod valde affectat mul- quisque adspirat quod valde affectat mul- tumque desiderat: quid ergo aliud vide- tumque desiderat: quid ergo aliud vide- tur spiritus blasphemiæ, quam affectio et tur spiritus blasphemiæ, quam affectio et desiderium vituperationis divinæ ? desiderium vituperationis divinæ ?

Solutio. Solutio.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Quomodo differunt blasphemia in Spiri- Quomodo differunt blasphemia in Spiri- tum sanctum, peccatum in Spiritum tum sanctum, peccatum in Spiritum sanctum, et spiritus blasphemiæ in sanctum, et spiritus blasphemiæ in Spiritum sanctum ? Spiritum sanctum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Qui autem blasphemaverit in Spiritum « Qui autem blasphemaverit in Spiritum

sanctum, etc. >> sanctum, etc. >>

Et quæritur hic differentia inter blas- Et quæritur hic differentia inter blas- phemiam in Spiritum sanctum, et pecca- phemiam in Spiritum sanctum, et pecca- tum in Spiritum sanctum, et spiritum tum in Spiritum sanctum, et spiritum blasphemiæ in Spiritum sanctum. Hæc blasphemiæ in Spiritum sanctum. Hæc enim tria differenter tangit in Littera. enim tria differenter tangit in Littera.

Et dicendum, quod peccatum in Spi- Et dicendum, quod peccatum in Spi- ritum sanctum generalius est inter hæc, ritum sanctum generalius est inter hæc, et non ponit nisi peccatum ad causam et non ponit nisi peccatum ad causam moventem, quæ oppugnat gratiam in qua moventem, quæ oppugnat gratiam in qua fit remissio peccatorum, ut prius dictum fit remissio peccatorum, ut prius dictum est. Sed blasphemia in Spiritum san- est. Sed blasphemia in Spiritum san- ctum ponit actum inhonorationis Spiritus ctum ponit actum inhonorationis Spiritus sancti agniti in opere ostendente ipsum, sancti agniti in opere ostendente ipsum, sicut fuit opus miraculi in expulsis dæ- sicut fuit opus miraculi in expulsis dæ- monibus, quia sicut digitus Spiritus san- monibus, quia sicut digitus Spiritus san- cti demonstravit, et tamen attribuebant cti demonstravit, et tamen attribuebant contrario spiritui, scilicet Beelzebub. contrario spiritui, scilicet Beelzebub. Blasphemia enim est falsi criminis impo- Blasphemia enim est falsi criminis impo- sitio in Deum. Sed spiritus blasphemiæ sitio in Deum. Sed spiritus blasphemiæ est amor blasphemandi per odium Dei est amor blasphemandi per odium Dei spirans contra virtutem et gratiam Spi- spirans contra virtutem et gratiam Spi- ritus sancti. ritus sancti.

Item, Richardus dicit : « Si quis blas- Item, Richardus dicit : « Si quis blas- phemat tormentis compulsus vel per phemat tormentis compulsus vel per ignorantiam deceptus, quis neget esse ignorantiam deceptus, quis neget esse tolerabilius, quam si quis blasphemat tolerabilius, quam si quis blasphemat malitia sola ductus ? » Malignitas ergo malitia sola ductus ? » Malignitas ergo blasphemiæ præ cæteris est pessima. Est blasphemiæ præ cæteris est pessima. Est autem in hoc genere sceleratissimum, et autem in hoc genere sceleratissimum, et in quo malitia crescit usque ad summum, in quo malitia crescit usque ad summum, quando quis in Dei vituperiis delectatur quando quis in Dei vituperiis delectatur et gloriatur quid enim est blasphemia, et gloriatur quid enim est blasphemia, nisi vituperatio divina? Ad hoc autem nisi vituperatio divina? Ad hoc autem

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Utrum peccatum Judæorum qui crucifi- Utrum peccatum Judæorum qui crucifi- xerunt Christum, fuit peccatum in xerunt Christum, fuit peccatum in Spiritum sanctum ? Et, Utrum pec- Spiritum sanctum ? Et, Utrum pec- catum Angeli et primi hominis fuit in catum Angeli et primi hominis fuit in Spiritum sanctum ? Spiritum sanctum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, sub fine: « Peccatum enim in Pa- D, sub fine: « Peccatum enim in Pa- trem id intelligitur, etc. » trem id intelligitur, etc. »

Quæritur, Utrum Judæorum peccatum Quæritur, Utrum Judæorum peccatum fuerit in Spiritum sanctum ? fuerit in Spiritum sanctum ?

Et videtur, quod sic: quia Matth. XII, Et videtur, quod sic: quia Matth. XII, 32, et Luc. XII, 10, ubi agitur de peccato 32, et Luc. XII, 10, ubi agitur de peccato in Spiritum sanctum, loquitur de peccato in Spiritum sanctum, loquitur de peccato Judæorum qui contradicebant operatio- Judæorum qui contradicebant operatio- nibus Christi per Spiritum sanctum nibus Christi per Spiritum sanctum factis. factis.

SED CONTRA hoc videtur esse, quod di- SED CONTRA hoc videtur esse, quod di- citur, Act. III, 17: Scio, fratres, quia citur, Act. III, 17: Scio, fratres, quia per ignorantiam fecistis, sicut et princi- per ignorantiam fecistis, sicut et princi- pes vestri. Ergo videtur esse peccatum in pes vestri. Ergo videtur esse peccatum in Filium. Et ad hoc multa possunt induci : Filium. Et ad hoc multa possunt induci : sed ista sufficiant, quia omnia unam ha- sed ista sufficiant, quia omnia unam ha- bent solutionem. bent solutionem.

Ulterius quæritur de peccato Angeli, Ulterius quæritur de peccato Angeli, et primi hominis. Cum enim infirmitas et et primi hominis. Cum enim infirmitas et ignorantia sint pœnæ peccatum conse- ignorantia sint pœnæ peccatum conse- quentes, non videtur, quod fuerint in quentes, non videtur, quod fuerint in Angelo vel in homine ante peccatum pri- Angelo vel in homine ante peccatum pri- mum ergo videtur, quod peccatum eo- mum ergo videtur, quod peccatum eo- rum nec fuerit in Patrem, nec in Filium : rum nec fuerit in Patrem, nec in Filium : ergo relinquitur, quod fuerit in Spiritum ergo relinquitur, quod fuerit in Spiritum

sanctum. sanctum.

SED CONTRA hoc est, quod dicit Aposto- SED CONTRA hoc est, quod dicit Aposto- lus de muliere: Adam non est seductus, lus de muliere: Adam non est seductus, sed mulier suducta in prævaricatione sed mulier suducta in prævaricatione

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

IN II SENTENT. DIST. XLIII, D, ART. 7. IN II SENTENT. DIST. XLIII, D, ART. 7.

fuit. Seductio autem cadit sub igno- fuit. Seductio autem cadit sub igno- rantia ergo peccavit in Filium, et non rantia ergo peccavit in Filium, et non in Spiritum sanctum. in Spiritum sanctum.

Item, de viro dicit Augustinus, quod Item, de viro dicit Augustinus, quod credidit veniale quod erat mortale. Ergo credidit veniale quod erat mortale. Ergo et ipse aliquid ignoravit. et ipse aliquid ignoravit.

Item, Primus Angelus credidit se pos- Item, Primus Angelus credidit se pos- se accipere beatitudinem secundum per- se accipere beatitudinem secundum per- fectum posse sine meritis, et ex se, quia fectum posse sine meritis, et ex se, quia aliter non appetivisset: ergo et ipse de- aliter non appetivisset: ergo et ipse de- ceptus fuit et sic omnium peccatum fuit ceptus fuit et sic omnium peccatum fuit in Filium, et non in Spiritum sanctum. in Filium, et non in Spiritum sanctum.

SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod pec- SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod pec- catum Judæorum quoad opera quæ fue- catum Judæorum quoad opera quæ fue- runt argumentum virtutis Spiritus san- runt argumentum virtutis Spiritus san- cti, fuit in Spiritum sanctum : sed infide- cti, fuit in Spiritum sanctum : sed infide-

1 I ad Timoth. II, 14. 1 I ad Timoth. II, 14.

685 685

litas qua crucifixerunt Christum, fuit ex litas qua crucifixerunt Christum, fuit ex ignorantia crassa qua decepti fuerunt in ignorantia crassa qua decepti fuerunt in carne Salvatoris et quoad hoc fuit pec- carne Salvatoris et quoad hoc fuit pec- catum in Filium. catum in Filium.

Et sic patet solutio contrarietatis. Et sic patet solutio contrarietatis.

AD ALIUD dicendum, quod ignorantia Ad quæst. AD ALIUD dicendum, quod ignorantia Ad quæst. est duplex, scilicet nescientia concomi- est duplex, scilicet nescientia concomi- tans naturam creatam, et ex illa pecca- tans naturam creatam, et ex illa pecca- verunt et primus Angelus et primus ho- verunt et primus Angelus et primus ho- mo: et ignorantia quæ est sequela pec- mo: et ignorantia quæ est sequela pec- cati, quæ dicit privationem luminis gra- cati, quæ dicit privationem luminis gra- tiæ regentis in faciendis, et ex illa non tiæ regentis in faciendis, et ex illa non peccaverunt et primo modo fuit pecca- peccaverunt et primo modo fuit pecca- tum in Filium. tum in Filium.

Et per hoc patet solutio ad omnia quæ Et per hoc patet solutio ad omnia quæ quæri solent in ista distinctione. quæri solent in ista distinctione.

686 686

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XLIV. DISTINCTIO XLIV.

Unde habeat ortum potentia peccandi ? Unde habeat ortum potentia peccandi ?

A. De potentia peccandi : an sit homini vel a se, vel a diabolo, vel a Deo ? A. De potentia peccandi : an sit homini vel a se, vel a diabolo, vel a Deo ?

Post prædicta consideratione dignum occurrit, Utrum peccandi potentia Post prædicta consideratione dignum occurrit, Utrum peccandi potentia sit nobis a Deo, vel a nobis ? Putant quidam potentiam recte agendi nobis sit nobis a Deo, vel a nobis ? Putant quidam potentiam recte agendi nobis esse a Deo, potentiam vero peccandi non a Deo, sed a nobis vel a diabolo esse a Deo, potentiam vero peccandi non a Deo, sed a nobis vel a diabolo esse: sicut mala voluntas non a Deo nobis est, sed a nobis et a diabolo : esse: sicut mala voluntas non a Deo nobis est, sed a nobis et a diabolo : bona autem a Deo tantum nobis est. Bonæ namque voluntatis et cogitatio- bona autem a Deo tantum nobis est. Bonæ namque voluntatis et cogitatio- nis initium non homini ex seipso nasci, sed divinitus parari et tribui in nis initium non homini ex seipso nasci, sed divinitus parari et tribui in eo Deus evidenter ostendit, quia nec diabolus, nec aliquis Angelorum eo Deus evidenter ostendit, quia nec diabolus, nec aliquis Angelorum ejus, ex quo in hanc caliginem sunt detrusi, bonam potuit vel poterit ejus, ex quo in hanc caliginem sunt detrusi, bonam potuit vel poterit resumere voluntatem: quia si possibile foret, ut humana natura post- resumere voluntatem: quia si possibile foret, ut humana natura post- quam a Deo aversa bonitatem perdidit voluntatis, ex seipsa rursus eam quam a Deo aversa bonitatem perdidit voluntatis, ex seipsa rursus eam habere potuisset, multo possibilius hoc natura haberet angelica : quæ habere potuisset, multo possibilius hoc natura haberet angelica : quæ quanto minus gravatur terreni corporis pondere, tanto magis hac esset quanto minus gravatur terreni corporis pondere, tanto magis hac esset prædicta facultate. Non ergo homo vel Angelus a se voluntatem bonam prædicta facultate. Non ergo homo vel Angelus a se voluntatem bonam habere potest, sed malam '. Similiter et de potentia inquiunt, per similitu- habere potest, sed malam '. Similiter et de potentia inquiunt, per similitu- dinem voluntatis de potentia boni vel mali disserentes, quod illa sit a Dec, dinem voluntatis de potentia boni vel mali disserentes, quod illa sit a Dec, non ista. non ista.

1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. de fide ad Petrum, cap. 3. 1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. de fide ad Petrum, cap. 3.

IN II SENTENT. DIST. XLIV, B. IN II SENTENT. DIST. XLIV, B.

687 687

B. Auctoritatibus adstruit potentiam peccandi esse a Deo. B. Auctoritatibus adstruit potentiam peccandi esse a Deo.

Sed pluribus Sanctorum testimoniis indubitanter monstratur, quod Sed pluribus Sanctorum testimoniis indubitanter monstratur, quod potestas mali a Deo est, a quo est omnis potestas. Ait enim Apostolus: potestas mali a Deo est, a quo est omnis potestas. Ait enim Apostolus: Non est potestas nisi a Deo ². Quod non de potestate boni tantum, sed et Non est potestas nisi a Deo ². Quod non de potestate boni tantum, sed et mali intelligi oportet, cum Pilato etiam veritas dicat: Non haberes potesta- mali intelligi oportet, cum Pilato etiam veritas dicat: Non haberes potesta- tem adversum me ullam, nisi tibi datum esset desuper ³. Malitia nempe tem adversum me ullam, nisi tibi datum esset desuper ³. Malitia nempe hominum (ut ait Augustinus *) cupiditatem nocendi per se habet: potesta- hominum (ut ait Augustinus *) cupiditatem nocendi per se habet: potesta- tem autem si ille non dat, non habet. Ideoque diabolus antequam aliquid tem autem si ille non dat, non habet. Ideoque diabolus antequam aliquid tolleret Job, dicebat Domino: Mitte manum tuam *, id est, da potestatem : tolleret Job, dicebat Domino: Mitte manum tuam *, id est, da potestatem : quia etiam nocentium potestas non est nisi a Deo, sicut Sapientia ait: Per quia etiam nocentium potestas non est nisi a Deo, sicut Sapientia ait: Per me reges regnant, et tyranni per me terram tenent 6. Unde Job de Domino me reges regnant, et tyranni per me terram tenent 6. Unde Job de Domino ait : Qui regnare facit hominem hypocritam propter peccata populi 7. Et de ait : Qui regnare facit hominem hypocritam propter peccata populi 7. Et de populo Israel dicit Deus: Dedi eis regem in ira mea 8. Nocendi enim populo Israel dicit Deus: Dedi eis regem in ira mea 8. Nocendi enim voluntas potest esse ab homine, potestas autem non est nisi a Deo, et hoc voluntas potest esse ab homine, potestas autem non est nisi a Deo, et hoc abdita aptaque justitia, nam per potestatem diabolo datam justos Deus abdita aptaque justitia, nam per potestatem diabolo datam justos Deus facit suos. De hoc etiam Gregorius in Moralibus ait : Tumoris elatio, facit suos. De hoc etiam Gregorius in Moralibus ait : Tumoris elatio, non potestatis ordo in crimine est. Potentiam Deus tribuit, elationem vero non potestatis ordo in crimine est. Potentiam Deus tribuit, elationem vero potentiæ malitia nostræ mentis invenit. Tollamus ergo quod de nostro est : potentiæ malitia nostræ mentis invenit. Tollamus ergo quod de nostro est : quia non potentia justa, sed actio prava damnatur. His auctoritatibus quia non potentia justa, sed actio prava damnatur. His auctoritatibus aliisque pluribus evidenter ostenditur, quod non est potestas boni vel mali aliisque pluribus evidenter ostenditur, quod non est potestas boni vel mali cuicumque, nisi a Deo æquo, etsi te lateat æquitas. cuicumque, nisi a Deo æquo, etsi te lateat æquitas.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Post prædicta consideratione dig- « Post prædicta consideratione dig- num occurrit, etc.» num occurrit, etc.»

Hæc ultima distinctio dividitur contra Hæc ultima distinctio dividitur contra

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Natura boni, cap. 32. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Natura boni, cap. 32.

2 Ad Roman. XIII, 1. 2 Ad Roman. XIII, 1.

3 Joan. xix, 11. 3 Joan. xix, 11.

4 S. AUGUSTINUS, Super Psal. xxxIII. 4 S. AUGUSTINUS, Super Psal. xxxIII.

5 Vulg. habet, Job, 1, 11 Extende paululum 5 Vulg. habet, Job, 1, 11 Extende paululum manum tuam. manum tuam.

6 Proverb. xv, 15 et 16: Per me reges regnant, 6 Proverb. xv, 15 et 16: Per me reges regnant,

totum tractatum de peccato : quia in ista totum tractatum de peccato : quia in ista agitur de potentia peccandi. agitur de potentia peccandi.

Et duo quærit hic Magister, scilicet an Et duo quærit hic Magister, scilicet an potentia peccandi sit a Deo? et, Utrum potentia peccandi sit a Deo? et, Utrum debeamus resistere peccato malorum ? debeamus resistere peccato malorum ? ibi, C, «Hic oritur quæstio, etc. » ibi, C, «Hic oritur quæstio, etc. » Et per hoc patet sententia. Et per hoc patet sententia.

et legum conditores justa decernunt per me et legum conditores justa decernunt per me principes imperant, et potentes decernunt justi- principes imperant, et potentes decernunt justi- tiam. tiam.

7 7

7 Job, xxxiv, 30. 7 Job, xxxiv, 30.

8 Vulg. habet, Osee, XIII, 11: Dabo tibi regem 8 Vulg. habet, Osee, XIII, 11: Dabo tibi regem in furore meo, etc. in furore meo, etc.

688 688

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sed contra. Sed contra.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum potentia peccandi sit potentia vel Utrum potentia peccandi sit potentia vel impotentia? impotentia?

Circa primam partem quæruntur tria: Circa primam partem quæruntur tria: quorum primum est, Utrum potentia quorum primum est, Utrum potentia peccandi sit potentia vel impotentia ? peccandi sit potentia vel impotentia ?

Secundum, Utrum sit a Deo? Secundum, Utrum sit a Deo? Tertium, Utrum sit una, vel plures? Tertium, Utrum sit una, vel plures?

AD PRIMUM Sic proceditur : AD PRIMUM Sic proceditur :

1. Dicit Philosophus, quod potentiæ 1. Dicit Philosophus, quod potentiæ rationales sunt ad opposita: sed oppo- rationales sunt ad opposita: sed oppo- sita sunt bonum et malum: ergo una sita sunt bonum et malum: ergo una est potentia horum in anima rationali: est potentia horum in anima rationali: sed potentia ad bonum est potentia: er- sed potentia ad bonum est potentia: er- go etiam potentia ad malum est potentia. go etiam potentia ad malum est potentia.

2. Item, Potentia mali est potentia po- 2. Item, Potentia mali est potentia po- tens facere malum: ergo est potentia tens facere malum: ergo est potentia activa omnis autem potentia activa, activa omnis autem potentia activa, potentia est et non impotentia : ergo po- potentia est et non impotentia : ergo po- tentiæ mali est potentia, et non impo- tentiæ mali est potentia, et non impo- tentia. tentia.

3. Item, Supra habitum est, quod li- 3. Item, Supra habitum est, quod li- berum arbitrium est facultas rationis et berum arbitrium est facultas rationis et voluntatis, qua bonum eligitur gratia voluntatis, qua bonum eligitur gratia assistente, et malum ea deserente: ergo assistente, et malum ea deserente: ergo liberum arbitrium est potentia mali qua liberum arbitrium est potentia mali qua fit malum sed voluntas est potentia sim- fit malum sed voluntas est potentia sim- pliciter : ergo potentia qua fit malum pliciter : ergo potentia qua fit malum est potentia et non impotentia. est potentia et non impotentia.

SED CONTRA: SED CONTRA:

: :

1. Dicit Anselmus in libro de Libero 1. Dicit Anselmus in libro de Libero arbitrio «An putas quod additum mi- arbitrio «An putas quod additum mi- nuit, et subtractum auget libertatem, esse nuit, et subtractum auget libertatem, esse libertatem, aut partem libertatis ? » Qua- libertatem, aut partem libertatis ? » Qua- si diceret Non: sed potentia mali addi- si diceret Non: sed potentia mali addi- ta potentiæ et facultati et libertati, minuit ta potentiæ et facultati et libertati, minuit unumquodque illorum : ergo nec est po- unumquodque illorum : ergo nec est po- tentia, nec pars potentiæ. tentia, nec pars potentiæ.

2. Item, Si esset potentia absolute, 2. Item, Si esset potentia absolute, cum nulla potestas quæ de genere lauda- cum nulla potestas quæ de genere lauda- bilium est, desit Deo et Angelis confir- bilium est, desit Deo et Angelis confir-

matis, esset ista in Angelis et in Deo, matis, esset ista in Angelis et in Deo, quod falsum est: ergo non est potentia. quod falsum est: ergo non est potentia.

3. Item, Si esset naturalis potentia ho- 3. Item, Si esset naturalis potentia ho- minis, cum gratia sit perfectio naturæ, minis, cum gratia sit perfectio naturæ, et gloria perfectio gratiæ, remaneret illa et gloria perfectio gratiæ, remaneret illa potentia in gratia et gloria: constat au- potentia in gratia et gloria: constat au- tem hoc non esse verum: ergo non est tem hoc non esse verum: ergo non est potentia, ut videtur, sed defectus et im- potentia, ut videtur, sed defectus et im- potentia. potentia.

SOLUTIO. Dicendum, quod potentia ad SOLUTIO. Dicendum, quod potentia ad malum, potest esse dupliciter, scilicet ad malum, potest esse dupliciter, scilicet ad malum privationis puræ, et hæc potentia malum privationis puræ, et hæc potentia est materialis, et defectus est in omnibus est materialis, et defectus est in omnibus corporalibus et spiritualibus : et de hac corporalibus et spiritualibus : et de hac non loquimur hic quia ultimum illius non loquimur hic quia ultimum illius (ut dicit Philosophus, insuper et Com- (ut dicit Philosophus, insuper et Com- mentator in libro de Cœlo et Mundo) est mentator in libro de Cœlo et Mundo) est in minimo ut si vinci potest ab uno, in minimo ut si vinci potest ab uno, potest vinci a duobus, et tribus, et sic potest vinci a duobus, et tribus, et sic deinceps. Dicitur etiam potentia mali po- deinceps. Dicitur etiam potentia mali po- tentia faciendi malum et tunc oportet, tentia faciendi malum et tunc oportet, quod malum accipiatur in actione mala, quod malum accipiatur in actione mala, secundum quod supra diximus, quod secundum quod supra diximus, quod malum habet causam deficientem et effi- malum habet causam deficientem et effi- cientem et sic illa potentia potest con- cientem et sic illa potentia potest con- siderari tripliciter, scilicet secundum ra- siderari tripliciter, scilicet secundum ra- dicem in qua radicatur in subjecto poten- dicem in qua radicatur in subjecto poten- tiæ, et secundum essentiam potentiæ, et tiæ, et secundum essentiam potentiæ, et secundum conjunctionem ad actum. Pri- secundum conjunctionem ad actum. Pri- mo modo est potentia, et secundo modo: mo modo est potentia, et secundo modo: et sic intelligitur illud Philosophi, quod et sic intelligitur illud Philosophi, quod potestas prave agendi est bona. Sed ter- potestas prave agendi est bona. Sed ter- tio modo adhuc dupliciter consideratur, tio modo adhuc dupliciter consideratur, scilicet per comparationem ad substan- scilicet per comparationem ad substan- tiam actus, vel per comparationem ad tiam actus, vel per comparationem ad actum sub deformitate. Et primo modo actum sub deformitate. Et primo modo est potentia adhuc. Secundo autem modo est potentia adhuc. Secundo autem modo est potentia cum impotentia permixta est potentia cum impotentia permixta sibi. Si autem comparetur ad deformita- sibi. Si autem comparetur ad deformita- tem solam tunc non est potentia activa, tem solam tunc non est potentia activa, sed materialis defectus et debilitas suc- sed materialis defectus et debilitas suc- cumbens malitiæ: sicut dicimus hunc cumbens malitiæ: sicut dicimus hunc posse mori, et illum posse infirmari, et posse mori, et illum posse infirmari, et illum posse vinci, semper potentia mate- illum posse vinci, semper potentia mate- riali deficiente. riali deficiente.