ontra. ontra.

kio. kio.

IN II SENTENT. DIST. XLI, D. IN II SENTENT. DIST. XLI, D.

Videtur enim hoc esse verum : quia Videtur enim hoc esse verum : quia

1. Non potest arbor bona fructus ma- 1. Non potest arbor bona fructus ma- los facere, neque arbor mala, etc. ¹. los facere, neque arbor mala, etc. ¹. Constat autem, quod infidelis est arbor Constat autem, quod infidelis est arbor mala ergo non facit fructus bonos er- mala ergo non facit fructus bonos er- go non potest facere opera bona. go non potest facere opera bona.

2. Item, Infidelitas est habitus contra- 2. Item, Infidelitas est habitus contra- rius fidei ergo dirigit ad contrarium rius fidei ergo dirigit ad contrarium fidei intentio autem recta in contrarium. fidei intentio autem recta in contrarium. fidei facit opus malum: ergo omne opus fidei facit opus malum: ergo omne opus infidelis est malum. infidelis est malum.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Opus civilium virtutum habebant 1. Opus civilium virtutum habebant infideles sed opera illa non sunt mala, infideles sed opera illa non sunt mala, sed potius bona: ergo infidelis potest sed potius bona: ergo infidelis potest facere opera bona. facere opera bona.

2. Item, Glossa quædam supra Mat- 2. Item, Glossa quædam supra Mat- thæum dicit, quod cum virtutibus natu- thæum dicit, quod cum virtutibus natu- ralibus multi veniunt ad Christum. Ergo ralibus multi veniunt ad Christum. Ergo antequam veniant, habent virtutes natu- antequam veniant, habent virtutes natu- rales illarum autem virtutum opera rales illarum autem virtutum opera non sunt mala: ergo non omnia eorum non sunt mala: ergo non omnia eorum ante fidem sunt mala. ante fidem sunt mala.

SOLUTIO. Dicendum, quod non omnium SOLUTIO. Dicendum, quod non omnium infidelium opera de necessitate mala infidelium opera de necessitate mala sunt sed omnia opera eorum de neces- sunt sed omnia opera eorum de neces- sitate sunt sine gratia gratum facienté, et sitate sunt sine gratia gratum facienté, et non meritoria, licet possint esse de ge- non meritoria, licet possint esse de ge- nere bonorum, ut dicit secunda opinio nere bonorum, ut dicit secunda opinio hic inducta: quia prior opinio quæ huic hic inducta: quia prior opinio quæ huic quæstioni in Littera respondet, falsa est. quæstioni in Littera respondet, falsa est.

645 645

AD PRIMUM ergo dicendum, quod arbor AD PRIMUM ergo dicendum, quod arbor non dicitur homo operans, neque volun- non dicitur homo operans, neque volun- tas instrumentum, sed voluntas actus in- tas instrumentum, sed voluntas actus in- terior et quod per se non per accidens terior et quod per se non per accidens procedit ab illo, hoc informatur secun- procedit ab illo, hoc informatur secun- dum illam et ideo si illa est mala, ip- dum illam et ideo si illa est mala, ip- sum est malum et si est bona, ipsum sum est malum et si est bona, ipsum est bonum. Et hoc etiam supra notatum est bonum. Et hoc etiam supra notatum est. Homo autem malus in se bene pot- est. Homo autem malus in se bene pot- est bonum facere, non in quantum ma- est bonum facere, non in quantum ma- lus, sed in quantum motus pietate natu- lus, sed in quantum motus pietate natu- rali, vel bonitate virtutis politicæ. rali, vel bonitate virtutis politicæ.

: :

AD ALIUD dicendum, quod infidelitas AD ALIUD dicendum, quod infidelitas secundum quod non dicit fidei privatio- secundum quod non dicit fidei privatio- nem, sed habitum contrarium fidei qui nem, sed habitum contrarium fidei qui error vocatur, non semper dirigit infide- error vocatur, non semper dirigit infide- lem sed hoc verum est, quod quoties- lem sed hoc verum est, quod quoties- cumque dirigit eum, toties pervertit cumque dirigit eum, toties pervertit opus. Dirigitur autem infidelis, sicut et opus. Dirigitur autem infidelis, sicut et fidelis, quandoque lumine rationis natu- fidelis, quandoque lumine rationis natu- raliset tunc potest facere opera quæ raliset tunc potest facere opera quæ sunt de genere bonorum. Quod autem sunt de genere bonorum. Quod autem Augustinus dicit in Littera, quod falsa Augustinus dicit in Littera, quod falsa virtus est in talibus, etiam in optimis virtus est in talibus, etiam in optimis moribus, satis bene solvit secunda opinio moribus, satis bene solvit secunda opinio quæ dicitur falsa: quia quod promittit quæ dicitur falsa: quia quod promittit quantum est de natura actus qui ordina- quantum est de natura actus qui ordina- tus est ad beatitudinem, non solvit pro- tus est ad beatitudinem, non solvit pro- pter contrariam dispositionem inventam pter contrariam dispositionem inventam in subjecto operantis. in subjecto operantis.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

D. Hic ponuntur quædam Augustini capitula quæ retractavit, non quasi prave dicta, D. Hic ponuntur quædam Augustini capitula quæ retractavit, non quasi prave dicta, sed quo sensu dixerit insinuans. sed quo sensu dixerit insinuans.

Post hæc investigari oportet, qualiter intelligendum sit quod Augustinus Post hæc investigari oportet, qualiter intelligendum sit quod Augustinus ait in libro de Vera religione: Usque adeo, inquit, peccatum voluntarium ait in libro de Vera religione: Usque adeo, inquit, peccatum voluntarium malum est, ut nullo modo sit peccatum, si non sit voluntarium 2. Hujus malum est, ut nullo modo sit peccatum, si non sit voluntarium 2. Hujus

1 Matth. vi, 18. 1 Matth. vi, 18.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. de Vera religione, cap. 14. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. de Vera religione, cap. 14.

646 646

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicti rationem Augustinus aperiens in libro Retractationum ' dicit: Potest dicti rationem Augustinus aperiens in libro Retractationum ' dicit: Potest videri falsa hæc diffinitio, sed si diligenter discutiatur, invenitur esse veris- videri falsa hæc diffinitio, sed si diligenter discutiatur, invenitur esse veris- sima. Peccatum quippe illud cogitandum est, quod tantummodo peccatum sima. Peccatum quippe illud cogitandum est, quod tantummodo peccatum est, non quod est etiam poena peccati, scilicet peccatum primum hominis, est, non quod est etiam poena peccati, scilicet peccatum primum hominis, quod fuit peccatum et causa peccati, sed non pœna. Quamvis et illa quæ quod fuit peccatum et causa peccati, sed non pœna. Quamvis et illa quæ non voluntaria peccata non immerito dicuntur, quia vel a nescientibus vel non voluntaria peccata non immerito dicuntur, quia vel a nescientibus vel a coactis perpetrantur, non omni modo possunt sine voluntate committi : a coactis perpetrantur, non omni modo possunt sine voluntate committi : quoniam et ille qui peccat ignorans, voluntate utique facit, quod cum fa- quoniam et ille qui peccat ignorans, voluntate utique facit, quod cum fa- ciendum non sit, putat esse faciendum et ille qui concupiscente adversus ciendum non sit, putat esse faciendum et ille qui concupiscente adversus spiritum carne, non ea quæ vult facit, concupiscit quidem nolens, et in eo spiritum carne, non ea quæ vult facit, concupiscit quidem nolens, et in eo non facit quod vult: sed si vincitur, concupiscentiæ consentit volens, et non facit quod vult: sed si vincitur, concupiscentiæ consentit volens, et in eo non facit nisi quod vult et illud quod in parvulis est originale pec- in eo non facit nisi quod vult et illud quod in parvulis est originale pec- catum, ex prima hominis voluntate mala contractum est. Non itaque fal- catum, ex prima hominis voluntate mala contractum est. Non itaque fal- sum est quod dixi, « Usque adeo peccatum voluntarium malum est, etc. » sum est quod dixi, « Usque adeo peccatum voluntarium malum est, etc. » Ecce qualiter accipiendum sit illud, scilicet vel de primo peccato hominis, Ecce qualiter accipiendum sit illud, scilicet vel de primo peccato hominis, vel de omnibus generaliter peccatis mortiferis quorum licet quædam di- vel de omnibus generaliter peccatis mortiferis quorum licet quædam di- cantur non voluntaria, quæ scilicet per ignorantiam vel per infirmitatem cantur non voluntaria, quæ scilicet per ignorantiam vel per infirmitatem fiunt, eadem tamen ea ratione possunt dici voluntaria, quia sine voluntate fiunt, eadem tamen ea ratione possunt dici voluntaria, quia sine voluntate non committuntur. non committuntur.

E. Aliud capitulum. E. Aliud capitulum.

Illius etiam intelligentia perquirenda est, quod in libro de Duabus ani- Illius etiam intelligentia perquirenda est, quod in libro de Duabus ani- mabus edidit, inquiens: Nusquam nisi in voluntate peccatum est 3. Quod mabus edidit, inquiens: Nusquam nisi in voluntate peccatum est 3. Quod etiam in libro Retractationum plane determinat dicens: Potest putari illa etiam in libro Retractationum plane determinat dicens: Potest putari illa falsa esse sententia qua diximus, « Nusquam nisi in voluntate esse pecca- falsa esse sententia qua diximus, « Nusquam nisi in voluntate esse pecca- tum, » cum Apostolus dicat, Quod nolo malum, hoc ago, etc. *. Sed pecca- tum, » cum Apostolus dicat, Quod nolo malum, hoc ago, etc. *. Sed pecca- tum quod nusquam est nisi in voluntate, illud præcipue intelligendum est, tum quod nusquam est nisi in voluntate, illud præcipue intelligendum est, quod justa damnatio consecuta est, id est, primum hominis peccatum *. In quod justa damnatio consecuta est, id est, primum hominis peccatum *. In eodem quoque libro de Duabus animabus, aliud tradidit consideratione eodem quoque libro de Duabus animabus, aliud tradidit consideratione

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I Retractationum, cap. 13. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I Retractationum, cap. 13.

2 Cf. ad Roman. VII, 19. 2 Cf. ad Roman. VII, 19.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. de Duabus animabus, cap. 10. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. de Duabus animabus, cap. 10.

* Ad Roman. VII, 19. * Ad Roman. VII, 19.

5 S. AUGUSTINUS, Lib. I Retractationum, cap. 15. 5 S. AUGUSTINUS, Lib. I Retractationum, cap. 15.

IN II SENTENT. DIST. XLI, F. IN II SENTENT. DIST. XLI, F.

647 647

dignum. Ait enim : Non nisi voluntate peccatur, ipsamque voluntatem dignum. Ait enim : Non nisi voluntate peccatur, ipsamque voluntatem diffinit dicens, Voluntas est animi motus cogente nullo ad aliquid vel non diffinit dicens, Voluntas est animi motus cogente nullo ad aliquid vel non admittendum, vel adipiscendum '. Hujus dicti causam aperiens, et intelli- admittendum, vel adipiscendum '. Hujus dicti causam aperiens, et intelli- gentiam pandens in libro Retractationum ait : Hoc propterea dictum est, ut gentiam pandens in libro Retractationum ait : Hoc propterea dictum est, ut hac diffinitione volens a nolente discerneretur, et sic ad illos referretur hac diffinitione volens a nolente discerneretur, et sic ad illos referretur intentio, qui in paradiso fecerunt originem mali, nullo cogente peccando, intentio, qui in paradiso fecerunt originem mali, nullo cogente peccando, id est, libera voluntate : quia et scientes contra præceptum fecerunt: et id est, libera voluntate : quia et scientes contra præceptum fecerunt: et ille tentator suasit ut hoc fieret, non coegit. Nam qui nesciens peccavit, ille tentator suasit ut hoc fieret, non coegit. Nam qui nesciens peccavit, non incongruenter nolens peccasse dici potest: quamvis et ipse quidem non incongruenter nolens peccasse dici potest: quamvis et ipse quidem nesciens fecit, volens tamen fecit. Ita nec tale peccatum sine voluntate nesciens fecit, volens tamen fecit. Ita nec tale peccatum sine voluntate esse potuit, sed voluntas facti ibi fuit, non peccati voluntas: quod tamen esse potuit, sed voluntas facti ibi fuit, non peccati voluntas: quod tamen factum fuit peccatum : hoc enim factum est, quod fieri non debuit. Quis- factum fuit peccatum : hoc enim factum est, quod fieri non debuit. Quis- quis autem sciens peccat, si potest cogenti ad peccatum sine peccato quis autem sciens peccat, si potest cogenti ad peccatum sine peccato resistere, nec tamen facit, utique volens peccat: quia qui potest resistere, resistere, nec tamen facit, utique volens peccat: quia qui potest resistere, non cogitur cedere. Quapropter peccatum sine voluntate esse non posse non cogitur cedere. Quapropter peccatum sine voluntate esse non posse verissimum est. Ex his liquet qualiter superiora accipienda sint. verissimum est. Ex his liquet qualiter superiora accipienda sint.

F. Quod mala voluntas est voluntarium peccatum. F. Quod mala voluntas est voluntarium peccatum.

Si autem omne peccatum mortale voluntarium est, cum voluntas mala Si autem omne peccatum mortale voluntarium est, cum voluntas mala peccatum sit mortale, constat ipsum esse voluntarium peccatum. Quid peccatum sit mortale, constat ipsum esse voluntarium peccatum. Quid enim, ut ait Augustinus ³, tam in voluntate, quam ipsa voluntas sita est * ? enim, ut ait Augustinus ³, tam in voluntate, quam ipsa voluntas sita est * ? Voluntate itaque mala recte voluntarium dicitur peccatum, quia 5 in Voluntate itaque mala recte voluntarium dicitur peccatum, quia 5 in voluntate consistit. Voluntas quippe (ut ait Augustinus in eodem 6) est voluntate consistit. Voluntas quippe (ut ait Augustinus in eodem 6) est prima causa peccandi aut nullum peccatum est prima causa peccandi, prima causa peccandi aut nullum peccatum est prima causa peccandi, nec est cui recte imputetur peccatum, nisi peccanti. Non ergo est cui recte nec est cui recte imputetur peccatum, nisi peccanti. Non ergo est cui recte imputetur nisi voluntati. Hoc autem de peccato actuali et mortali intelli- imputetur nisi voluntati. Hoc autem de peccato actuali et mortali intelli- gendum est. Neque his verbis aliud voluit ostendere Augustinus, ut ipse gendum est. Neque his verbis aliud voluit ostendere Augustinus, ut ipse ait in libro Retractationum, nisi quia voluntas est qua peccatur, et qua ait in libro Retractationum, nisi quia voluntas est qua peccatur, et qua recte vivitur. recte vivitur.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Duabus animabus, cap. 10. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Duabus animabus, cap. 10.

2 IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 15. 2 IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 15.

3 IDEM, Lib. de Libero arbitrio, cap. 10, et Lib. I Retractationum, cap. 9. 3 IDEM, Lib. de Libero arbitrio, cap. 10, et Lib. I Retractationum, cap. 9.

4 Edit. J. Alleaume, situm est. 4 Edit. J. Alleaume, situm est.

3 lbidem, quod. 3 lbidem, quod.

6 S. AUGUSTINUS. Lib, de libero arbitrio, cap. 10. 6 S. AUGUSTINUS. Lib, de libero arbitrio, cap. 10.

7 IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 9. 7 IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 9.

648 648

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An omne peccatum etiam originale est An omne peccatum etiam originale est voluntarium? voluntarium?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, « Post hæc investigari oportet, qua- D, « Post hæc investigari oportet, qua- liter intelligendum sit, etc. » liter intelligendum sit, etc. »

Videtur enim omne peccatum esse vo- Videtur enim omne peccatum esse vo- luntarium quia luntarium quia

1. Originale peccatum est innatum 1. Originale peccatum est innatum ex necessitate naturæ corruptæ : et quod ex necessitate naturæ corruptæ : et quod ex est necessitate, ut dicit Augustinus, ex est necessitate, ut dicit Augustinus, non est sub voluntate: ergo primi motus non est sub voluntate: ergo primi motus non sunt sub voluntate : ergo non sunt non sunt sub voluntate : ergo non sunt voluntarii et tamen sunt peccata: ergo voluntarii et tamen sunt peccata: ergo non omne peccatum etiam actuale est non omne peccatum etiam actuale est voluntarium. voluntarium.

2. Item, Aliquod peccatum est ex igno- 2. Item, Aliquod peccatum est ex igno- rantia, ut supra habitum est . Constat rantia, ut supra habitum est . Constat autem, quod involuntarium per ignoran- autem, quod involuntarium per ignoran- tiam est, ut dicit Damascenus, cujus tiam est, ut dicit Damascenus, cujus principium est intra non cognoscentem principium est intra non cognoscentem singularia: ergo quod est ignoratum, singularia: ergo quod est ignoratum, non est voluntarium: sed ignorantia est non est voluntarium: sed ignorantia est peccatum ergo non omne peccatum, peccatum ergo non omne peccatum, peccatum est voluntarium. peccatum est voluntarium.

3. Item, Aliquis tenetur surgere ad 3. Item, Aliquis tenetur surgere ad Matutinas, et dormiens non audit si- Matutinas, et dormiens non audit si- gnum ergo omittit non surgendo : sed gnum ergo omittit non surgendo : sed constat, quod non habet voluntatem cum constat, quod non habet voluntatem cum dormit ergo sine voluntate peccat omit- dormit ergo sine voluntate peccat omit- tendo non ergo omne peccatum est vo- tendo non ergo omne peccatum est vo- luntarium. luntarium.

SOLUTIO. Dicendum, quod omne pec- SOLUTIO. Dicendum, quod omne pec- catum est voluntarium, ut dicit in Lit- catum est voluntarium, ut dicit in Lit- tera sed non est uno modo voluntarium, tera sed non est uno modo voluntarium, sed multipliciter. Quoddam enim est sed multipliciter. Quoddam enim est voluntarium quod sola voluntate causa- voluntarium quod sola voluntate causa- tur nullo alio inclinante ad peccandum, tur nullo alio inclinante ad peccandum,

1 Cf. Supra, Dist. X. 1 Cf. Supra, Dist. X.

nec interiori, nec exteriori et sic pri- nec interiori, nec exteriori et sic pri- mum peccatum dæmonis fuit volunta- mum peccatum dæmonis fuit volunta- rium. rium.

Alio modo dicitur voluntarium, quod Alio modo dicitur voluntarium, quod causatur a sola voluntate interius incli- causatur a sola voluntate interius incli- nante, licet habeat exterius inclinans: et nante, licet habeat exterius inclinans: et sic dicitur peccatum primorum parentum sic dicitur peccatum primorum parentum voluntarium, quos ad peccandum nihil voluntarium, quos ad peccandum nihil inclinabat interius nisi voluntas, et dæ- inclinabat interius nisi voluntas, et dæ- mon extra : et iste modus habetur in mon extra : et iste modus habetur in Littera. Littera.

Aliquando dicitur peccatum volunta- Aliquando dicitur peccatum volunta- rium, cujus actus est voluntarius : sed rium, cujus actus est voluntarius : sed cum voluntate inclinant ad idem alia in- cum voluntate inclinant ad idem alia in- terius et exterius: et sic dicuntur actua- terius et exterius: et sic dicuntur actua- lia peccata mortalia in nobis corruptis lia peccata mortalia in nobis corruptis voluntaria. voluntaria.

Aliquando dicitur peccatum volunta- Aliquando dicitur peccatum volunta- rium voluntate causante causam primi rium voluntate causante causam primi peccati, licet non ipsum peccatum : et peccati, licet non ipsum peccatum : et hoc dupliciter, scilicet in diversis perso- hoc dupliciter, scilicet in diversis perso- nis, aut in eadem in diversis ut origi- nis, aut in eadem in diversis ut origi- nale dicitur voluntarium, quia causa ejus nale dicitur voluntarium, quia causa ejus in Adam fuit voluntaria: in eadem autem, in Adam fuit voluntaria: in eadem autem, sicut quando aliquis voluntarie primo se sicut quando aliquis voluntarie primo se inebriat, vel aliud facit, unde sua culpa inebriat, vel aliud facit, unde sua culpa rationis regimen amittit, et postea cadit rationis regimen amittit, et postea cadit in aliud peccatum. in aliud peccatum.

Aliter dicitur voluntarium peccatum, Aliter dicitur voluntarium peccatum, quod in singulari potest prævenire vo- quod in singulari potest prævenire vo- luntas, licet non possit in universali: et luntas, licet non possit in universali: et sic dicitur primus motus voluntarius, ut sic dicitur primus motus voluntarius, ut supra diximus. supra diximus.

Aliquando dicitur peccatum volunta- Aliquando dicitur peccatum volunta- rium, quia in contrarium ejus tendit vo- rium, quia in contrarium ejus tendit vo- luntas et hoc dupliciter, scilicet in se, et luntas et hoc dupliciter, scilicet in se, et in causa : et sic peccatum omissionis in causa : et sic peccatum omissionis voluntarium dicitur in se, sicut cum non voluntarium dicitur in se, sicut cum non honorat cum debet et potest parentes, honorat cum debet et potest parentes, vel non surgit cum potest et debet et ad- vel non surgit cum potest et debet et ad- vertit, ad Matutinas: tunc enim in sur- vertit, ad Matutinas: tunc enim in sur- rectionem et honorem tendere debet vo- rectionem et honorem tendere debet vo- luntas. In causa autem, quando aliquis luntas. In causa autem, quando aliquis directe se inebriat vel vigilat nimis, ita directe se inebriat vel vigilat nimis, ita quod natura non sustinet surgere in de- quod natura non sustinet surgere in de- bito tempore vel cum aliquis promittit bito tempore vel cum aliquis promittit ad terminum in quo putat se insufficien- ad terminum in quo putat se insufficien-

IN II SENTENT. DIST. XLI, F, ART. 6. IN II SENTENT. DIST. XLI, F, ART. 6.

tem fore ad solvendum: si autem facit tem fore ad solvendum: si autem facit quidquid potest, et non potest. tunc non quidquid potest, et non potest. tunc non omittit. Et sic etiam in peccato ignoran- omittit. Et sic etiam in peccato ignoran- tiæ est voluntarium, quia voluntas tene- tiæ est voluntarium, quia voluntas tene- tur tendere ad sciendum. tur tendere ad sciendum.

Aliquando dicitur voluntarium cujus Aliquando dicitur voluntarium cujus actus est voluntarius, et circumstantia actus est voluntarius, et circumstantia involuntaria sicut ignorantia facti excu- involuntaria sicut ignorantia facti excu- sans a toto est voluntaria, quia vult ac- sans a toto est voluntaria, quia vult ac- tum, licet non velit circumstantiam quam tum, licet non velit circumstantiam quam ignorat et si scire posset, nec actum ignorat et si scire posset, nec actum vellet, sicut cognoscere Liam in Jacob vellet, sicut cognoscere Liam in Jacob fuit voluntarium antequam consentiret fuit voluntarium antequam consentiret

in eam ut suam. in eam ut suam.

649 649

Ultimo modo dicitur voluntarium quod Ultimo modo dicitur voluntarium quod in se non eligitur, sed propter magis ali- in se non eligitur, sed propter magis ali- quod difficile in quod necesse est inci- quod difficile in quod necesse est inci- dere, si illud non sit voluntarium sicut dere, si illud non sit voluntarium sicut in tempore tempestatis projectio mer- in tempore tempestatis projectio mer- cium est voluntaria, quia nisi projician- cium est voluntaria, quia nisi projician- tur, necesse est submergi ex pondere tur, necesse est submergi ex pondere navis. navis.

Et per hoc patet ad omnia objecta so- Et per hoc patet ad omnia objecta so- lutio, præterquam de ignorantia invin- lutio, præterquam de ignorantia invin- cibili et de illa dicendum, quod redu- cibili et de illa dicendum, quod redu- citur ad voluntarium cujus actus est vo- citur ad voluntarium cujus actus est vo- luntarius, sed non circumstantiæ : ita ta- luntarius, sed non circumstantiæ : ita ta- men, quod voluntas large sumatur. men, quod voluntas large sumatur.

650 650

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XLII. DISTINCTIO XLII.

Descendit ad speciales differentias peccati in communi. Descendit ad speciales differentias peccati in communi.

A. An voluntas et actio mala in eodem homine et circa eamdem rem sint unum A. An voluntas et actio mala in eodem homine et circa eamdem rem sint unum peccatum, an plura ? peccatum, an plura ?

Cum autem voluntas mala et operatio sint peccatum, quæri solet, utrum Cum autem voluntas mala et operatio sint peccatum, quæri solet, utrum in eodem homine et circa eamdem rem hæc duo unum sint peccatum, vel in eodem homine et circa eamdem rem hæc duo unum sint peccatum, vel diversa: ut si quis voluntate furatur, voluntatem habuit malam, quæ diversa: ut si quis voluntate furatur, voluntatem habuit malam, quæ peccatum est, et actum malum qui item peccatum est. Hæc autem duo peccatum est, et actum malum qui item peccatum est. Hæc autem duo diversa sunt, scilicet voluntas, et actio. Sed numquid diversa sunt peccata, diversa sunt, scilicet voluntas, et actio. Sed numquid diversa sunt peccata, an unum ? Quidam dicunt unum esse peccatum, alii vero dicunt diversa an unum ? Quidam dicunt unum esse peccatum, alii vero dicunt diversa esse peccata. Quia cum constet hæc duo esse diversa, aut diversa duo esse peccata. Quia cum constet hæc duo esse diversa, aut diversa duo peccata dicuntur, aut duo diversa non peccata? Quibus alii respondent, peccata dicuntur, aut duo diversa non peccata? Quibus alii respondent, hæc duo diversa esse non peccata. Non enim peccata sunt, sed peccatum hæc duo diversa esse non peccata. Non enim peccata sunt, sed peccatum unum: quia una prævaricatio vel inobedientia in utroque admittitur, sive unum: quia una prævaricatio vel inobedientia in utroque admittitur, sive quando vult, sive quando agit: et unus est ibi contemptus, sed minor quando vult, sive quando agit: et unus est ibi contemptus, sed minor cum in voluntate solum peccatum continetur, major vero cum voluntati cum in voluntate solum peccatum continetur, major vero cum voluntati etiam operatio additur: et ideo majus fit peccatum, sed non plura, cum etiam operatio additur: et ideo majus fit peccatum, sed non plura, cum voluntas operi mancipatur. voluntas operi mancipatur.

B. Alia contra eosdem oppositio. B. Alia contra eosdem oppositio.

Sed adhuc eisdem objicitur, Si unum tantum illa duo peccatum sunt, Sed adhuc eisdem objicitur, Si unum tantum illa duo peccatum sunt, cum quis voluntate mala 1 prius concepta deinde opus patraverit, non cum quis voluntate mala 1 prius concepta deinde opus patraverit, non

1 Edit. J. Alleaume, mali. 1 Edit. J. Alleaume, mali.

IN II SENTENT. DIST. XLII, C. IN II SENTENT. DIST. XLII, C.

651 651

pro aliquo reus est, nisi pro quo ante opus reus erat, cum adhuc in pro aliquo reus est, nisi pro quo ante opus reus erat, cum adhuc in sola voluntate peccatum consistebat. Nullus enim reus est æternæ mor- sola voluntate peccatum consistebat. Nullus enim reus est æternæ mor- tis, nisi pro peccato: sed peccatum aliud non est admissum actione, quam tis, nisi pro peccato: sed peccatum aliud non est admissum actione, quam prius admissum erat voluntate. Non ergo pro aliquo alio iste fit damnabilis prius admissum erat voluntate. Non ergo pro aliquo alio iste fit damnabilis actu peccando, quam ante fuerat, cum sola voluntate delinquebat. Ad hoc actu peccando, quam ante fuerat, cum sola voluntate delinquebat. Ad hoc etiam et illi respondent, dicentes propter peccatum quidem tantum illum etiam et illi respondent, dicentes propter peccatum quidem tantum illum furem reum constitui, et quamvis ejus voluntas et actio unum sint pecca- furem reum constitui, et quamvis ejus voluntas et actio unum sint pecca- tum, pro alio tamen reus factus est actu peccando, quam prius erat sola tum, pro alio tamen reus factus est actu peccando, quam prius erat sola voluntate delinquendo: quia pro actu, qui est aliud quam voluntas, licet voluntate delinquendo: quia pro actu, qui est aliud quam voluntas, licet non aliud peccatum. non aliud peccatum.

C. Alia adversus eosdem objectio. C. Alia adversus eosdem objectio.

Item et adhuc quæstioni instant, dicentes hæc duo ideo diversa esse Item et adhuc quæstioni instant, dicentes hæc duo ideo diversa esse peccata, quia diversorum legis mandatorum prævaricationes sunt. Alio peccata, quia diversorum legis mandatorum prævaricationes sunt. Alio enim mandato legis prohibetur actio furti, scilicet, Non furaberis : alio enim mandato legis prohibetur actio furti, scilicet, Non furaberis : alio furandi voluntas, scilicet, Non concupisces rem proximi tui ¹. Cum au- furandi voluntas, scilicet, Non concupisces rem proximi tui ¹. Cum au- tem hæc duo diversa mandata sint, quibus illa duo prohibentur, patet tem hæc duo diversa mandata sint, quibus illa duo prohibentur, patet illa duo diversas esse prævaricationes: diversa igitur peccata. Ad quod illa duo diversas esse prævaricationes: diversa igitur peccata. Ad quod etiam illi dicunt diversa quidem esse mandata, quibus illa duo distin- etiam illi dicunt diversa quidem esse mandata, quibus illa duo distin- ctim prohibentur, ut Augustinus docet super Exodum. Verumtamen in illis ctim prohibentur, ut Augustinus docet super Exodum. Verumtamen in illis non observatis una tantum prævaricatio incurritur, unumque contrahitur non observatis una tantum prævaricatio incurritur, unumque contrahitur peccatum, licet duo diversa illis prohibeantur. Sicut e converso duo sunt peccatum, licet duo diversa illis prohibeantur. Sicut e converso duo sunt mandata charitatis, quibus duo præcipiuntur diligi una tamen in eis mandata charitatis, quibus duo præcipiuntur diligi una tamen in eis nobis commendatur charitas. nobis commendatur charitas.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Cum autem voluntas mala et opera- « Cum autem voluntas mala et opera- tio sint peccatum, etc. » tio sint peccatum, etc. »

Hic incipit agere de modis peccatorum. Hic incipit agere de modis peccatorum. Et habet duas partes : in Et habet duas partes : in

quarum quarum

1 Exod. xx, 15. Non futurum facies. Ibidem, 1 Exod. xx, 15. Non futurum facies. Ibidem,

prima tangit generales diffinitiones radi- prima tangit generales diffinitiones radi- cum peccati. In secunda, specialiter tan- cum peccati. In secunda, specialiter tan- git diversitatem peccati maximi, quod est git diversitatem peccati maximi, quod est peccatum in Spiritum sanctum, quæ in- peccatum in Spiritum sanctum, quæ in- cipit infra, distinct. XLIII, ibi, A, « Est cipit infra, distinct. XLIII, ibi, A, « Est præterea quoddam peccatum, etc. » præterea quoddam peccatum, etc. »

Hæc autem distinctio habet partes Hæc autem distinctio habet partes quinque : in quarum prima quærit, quinque : in quarum prima quærit, Utrum voluntas actualis interior, et opus Utrum voluntas actualis interior, et opus exterius, sint unum peccatum, vel non? exterius, sint unum peccatum, vel non?

17: Non concupisces domum proximi tui, etc. 17: Non concupisces domum proximi tui, etc.

652 652

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

In secunda, qualiter peccatum transit In secunda, qualiter peccatum transit actu, et manet reatu? ibi, D, « Præterea actu, et manet reatu? ibi, D, « Præterea solet quæri, Cum ab aliquo, etc. » In solet quæri, Cum ab aliquo, etc. » In tertia, tangit diversitatem radicum pec- tertia, tangit diversitatem radicum pec- cati, ibi, F, « Modi autem peccatorum, cati, ibi, F, « Modi autem peccatorum, etc. » In quarta, agit de septem vitiis etc. » In quarta, agit de septem vitiis capitalibus, ibi, H, « Præterea sciendum capitalibus, ibi, H, « Præterea sciendum est, etc. » In quinta, ostendit qualiter est, etc. » In quinta, ostendit qualiter ex superbia et cupiditate omnia vitia ex superbia et cupiditate omnia vitia oriuntur, ibi, I, « Ex superbia tamen oriuntur, ibi, I, « Ex superbia tamen omnia mala, etc. » omnia mala, etc. »

Et per hæc et disputationem sequen- Et per hæc et disputationem sequen- tem patebit sententia. tem patebit sententia.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum voluntas interior cum actu exte- Utrum voluntas interior cum actu exte- riori sit idem peccatum vel diversa ? riori sit idem peccatum vel diversa ?

actu actu

Incidit autem quæstio circa primam par- Incidit autem quæstio circa primam par- tem, Utrum voluntas interior cum tem, Utrum voluntas interior cum exteriori sit idem peccatum vel diversa? exteriori sit idem peccatum vel diversa? Videtur autem, quod diversa: Videtur autem, quod diversa:

1. Per tres rationes, quas Magister po- 1. Per tres rationes, quas Magister po- nit in Littera, et solvit : quarum prima nit in Littera, et solvit : quarum prima est hæc, Voluntas et actus aut sunt plu- est hæc, Voluntas et actus aut sunt plu- ra peccata, aut sunt non plura peccata. ra peccata, aut sunt non plura peccata. Si sunt plura peccata, habeo propositum : Si sunt plura peccata, habeo propositum : sed plura peccata non sunt unum pecca- sed plura peccata non sunt unum pecca- tum ergo voluntas et actus exterior non tum ergo voluntas et actus exterior non sunt peccatum. Si autem non sunt plura sunt peccatum. Si autem non sunt plura peccata aut ergo neutrum est peccatum, peccata aut ergo neutrum est peccatum, aut alterum est non peccatum : quorum aut alterum est non peccatum : quorum utrumque falsum est : ergo relinquitur, utrumque falsum est : ergo relinquitur, quod sunt peccata plura. quod sunt peccata plura.

2. Secunda est hæc Pluribus quorum 2. Secunda est hæc Pluribus quorum alterum non est peccatum, non efficitur alterum non est peccatum, non efficitur aliquis magis reus, quam uno quod est aliquis magis reus, quam uno quod est peccatum ergo si voluntas et actus sunt peccatum ergo si voluntas et actus sunt plura non peccata, illis non efficitur ali- plura non peccata, illis non efficitur ali- quis magis reus, quam voluntate sola: quis magis reus, quam voluntate sola: hoc autem falsum est : ergo actus est hoc autem falsum est : ergo actus est

1 Vulg. habet, ad Roman. 1, 29: Plenos invi- 1 Vulg. habet, ad Roman. 1, 29: Plenos invi-

peccatum additum voluntati : ergo duo peccatum additum voluntati : ergo duo peccata sunt voluntas et actus. peccata sunt voluntas et actus.

3. Tertia est hæc : Unum peccatum 3. Tertia est hæc : Unum peccatum non prohibetur nisi mandato uno, et plu- non prohibetur nisi mandato uno, et plu- ra pluribus sed voluntas et actus pluri- ra pluribus sed voluntas et actus pluri- bus mandatis prohibentur : ergo sunt bus mandatis prohibentur : ergo sunt plura peccata. plura peccata.

4. Ad idem potest objici per hunc mo- 4. Ad idem potest objici per hunc mo- dum Sicut supra habitum est, voluntas dum Sicut supra habitum est, voluntas interior et opus exterius differunt sicut interior et opus exterius differunt sicut arbor et fructus : sed arbor et fructus arbor et fructus : sed arbor et fructus sunt diversa mala in malis, et diversa sunt diversa mala in malis, et diversa bona in bonis: ergo voluntas interior et bona in bonis: ergo voluntas interior et opus exterius sunt diversa peccata. opus exterius sunt diversa peccata.

5. Item, Super illud Psalmi LXVIII, 5. Item, Super illud Psalmi LXVIII, 28 Appone iniquitatem super iniquita- 28 Appone iniquitatem super iniquita- tem, etc., dicit Glossa, quod qui opus tem, etc., dicit Glossa, quod qui opus voluntati addit, addit iniquitatem ini- voluntati addit, addit iniquitatem ini- quitati: non autem additur iniquitas ini- quitati: non autem additur iniquitas ini- quitati, nisi diversa diversæ : ergo vo- quitati, nisi diversa diversæ : ergo vo- luntas et opus, etc. luntas et opus, etc.

6. Item, Super illud Apostoli ad Ro- 6. Item, Super illud Apostoli ad Ro- man. 1, 29, homicidiis, dicit Glossa: man. 1, 29, homicidiis, dicit Glossa: « Pluraliter dicit, homicidiis: quia aliud « Pluraliter dicit, homicidiis: quia aliud est homicidium voluntatis, et aliud sim- est homicidium voluntatis, et aliud sim- pliciter operis. » Ergo similiter est in aliis pliciter operis. » Ergo similiter est in aliis peccatis ergo voluntas, etc. peccatis ergo voluntas, etc.

7. Item, Voluntas interior et opus ex- 7. Item, Voluntas interior et opus ex- terius differunt sicut causa et effectus : terius differunt sicut causa et effectus : hæc autem diversa sunt semper: ergo hæc autem diversa sunt semper: ergo sunt diversa peccata. sunt diversa peccata.

8. Item, Universale prædicatur de plu- 8. Item, Universale prædicatur de plu- ribus inferioribus suis divisim, et postea ribus inferioribus suis divisim, et postea divisim cadit in pluralitatem, quando de divisim cadit in pluralitatem, quando de pluribus simul conjunctim prædicatur, pluribus simul conjunctim prædicatur, ut si Socrates est homo, et Plato est ho- ut si Socrates est homo, et Plato est ho- mo ergo Socrates et Plato sunt homi- mo ergo Socrates et Plato sunt homi- nes. Constat autem, quod voluntas for- nes. Constat autem, quod voluntas for- nicandi peccatum est, et fornicatio pec- nicandi peccatum est, et fornicatio pec- catum est ergo voluntas fornicandi et catum est ergo voluntas fornicandi et fornicatio sunt duo peccata: et idem est fornicatio sunt duo peccata: et idem est de aliis ergo in omnibus voluntas inte- de aliis ergo in omnibus voluntas inte- rior, etc. rior, etc.

9. Item, In duobus per substantiam 9. Item, In duobus per substantiam differentibus numero, non est accidens differentibus numero, non est accidens unum numero: sed voluntas et actus in- unum numero: sed voluntas et actus in- terior differunt per substantiam : ergo terior differunt per substantiam : ergo

dia, homicidio. dia, homicidio.

Led contra. Led contra.

IN II SENTENT. DIST. XLII, C, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XLII, C, ART. 1.

unum accidens numero non est in eis: unum accidens numero non est in eis: sed malitia et deformitas est accidens vel sed malitia et deformitas est accidens vel per modum accidentis : ergo non est una per modum accidentis : ergo non est una deformitas in voluntate interiori, et actu deformitas in voluntate interiori, et actu exteriori. exteriori.

10. Item, Quandoque non simul tem- 10. Item, Quandoque non simul tem- pore sunt voluntas interior et actus exte- pore sunt voluntas interior et actus exte- rior et constat, quod utrumque est pec- rior et constat, quod utrumque est pec- catum ergo non sunt unum numero catum ergo non sunt unum numero peccatum quia idem numero non ante- peccatum quia idem numero non ante- cedit seipsum tempore. cedit seipsum tempore.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Supra habitum est, quod primum 1. Supra habitum est, quod primum malum et causa mali voluntas est : ergo malum et causa mali voluntas est : ergo actus non est malus per se, sed per aliud actus non est malus per se, sed per aliud sive per accidens: malum autem per se sive per accidens: malum autem per se et malum per accidens, non diversificant et malum per accidens, non diversificant substantiam secundum numerum:ergo vo- substantiam secundum numerum:ergo vo- luntas interior et actus exterior nonfaciunt luntas interior et actus exterior nonfaciunt diversa peccata secundum numerum. diversa peccata secundum numerum.

2. Item, Unum numero peccatum est 2. Item, Unum numero peccatum est pro quo una numero poenitentia injungi pro quo una numero poenitentia injungi tur: sed pro voluntate et actu quando tur: sed pro voluntate et actu quando conjuncta sunt, una numero pœnitentia conjuncta sunt, una numero pœnitentia injungitur ergo unum numero sunt injungitur ergo unum numero sunt peccatum. peccatum.

3. Item, In operibus bonis unum me- 3. Item, In operibus bonis unum me- ritum tantum secundum numerum con- ritum tantum secundum numerum con- stituunt voluntas interior et opus exte- stituunt voluntas interior et opus exte- rius, quando conjunguntur : ergo cum rius, quando conjunguntur : ergo cum Deus non tam computet mala nostra Deus non tam computet mala nostra quam bona, erit in malo unum numero quam bona, erit in malo unum numero peccatum, voluntas interior, etc. peccatum, voluntas interior, etc.

4. Item, Una est conversio et aversio 4. Item, Una est conversio et aversio in utroque quia quando voluntas et in utroque quia quando voluntas et opus conjuncta sunt, non convertitur opus conjuncta sunt, non convertitur voluntas ad bonum commutabile, nisi voluntas ad bonum commutabile, nisi per opus cum ergo unitas peccati sit ab per opus cum ergo unitas peccati sit ab una conversione, et una conversione vo- una conversione, et una conversione vo- luntas interior et actus exterior sunt luntas interior et actus exterior sunt unum peccatum. unum peccatum.

5. Item, Unum peccatum est ab una 5. Item, Unum peccatum est ab una privatione gratiæ et corruptione boni privatione gratiæ et corruptione boni naturalis sed non alio privat opus quam naturalis sed non alio privat opus quam voluntas, quando conjuncta sunt: ergo voluntas, quando conjuncta sunt: ergo unum peccatum est voluntas cum opere unum peccatum est voluntas cum opere exteriori. exteriori.

1 Exod. xx, 14, 17. 1 Exod. xx, 14, 17.

653 653

6. Item, Una est pœna utriusque : sed 6. Item, Una est pœna utriusque : sed plurium peccatorum non est una pœna : plurium peccatorum non est una pœna : ergo ipsa sunt unum peccatum. ergo ipsa sunt unum peccatum.

SOLUTIO. Dicendum, quod quando vo- SOLUTIO. Dicendum, quod quando vo- luntas et actus conjuncta sunt, ipsa sunt luntas et actus conjuncta sunt, ipsa sunt unum peccatum duplex: quia id quod unum peccatum duplex: quia id quod est naturale in peccato, duplicatur in est naturale in peccato, duplicatur in peccato, scilicet substantia actus: quia peccato, scilicet substantia actus: quia duo actus sunt interior et exterior. Id duo actus sunt interior et exterior. Id autem quod est formale, scilicet defor- autem quod est formale, scilicet defor- mitas, est idem. In ratione enim formæ mitas, est idem. In ratione enim formæ et finis est peccatum unum, quia unus et finis est peccatum unum, quia unus est finis utrique, et una aversio. est finis utrique, et una aversio.

Et per hoc patet solutio fere ad to- Et per hoc patet solutio fere ad to-

tum. tum.

AD PRIMUM dicendum, quod ista sunt AD PRIMUM dicendum, quod ista sunt plura non peccata sed unum peccatum, plura non peccata sed unum peccatum, id est, unita in deformitate una. Et sic id est, unita in deformitate una. Et sic patet, quod utrumque est peccatum : et patet, quod utrumque est peccatum : et tamen non plura peccata: quia unum est tamen non plura peccata: quia unum est ibi propter alterum, sicut actus per vo- ibi propter alterum, sicut actus per vo- luntatem et unum ex altero, sicut ex luntatem et unum ex altero, sicut ex causa et ex voluntate et unum in altero causa et ex voluntate et unum in altero conjunctum fini, sicut voluntas in actu conjunctum fini, sicut voluntas in actu exteriori. exteriori.

AD ALIUD dicendum, quod non effici- AD ALIUD dicendum, quod non effici- tur magis reus intensive, quando volun- tur magis reus intensive, quando volun- tas et actus sunt conjuncta: sed efficitur tas et actus sunt conjuncta: sed efficitur pluribus reus materialiter, quia duplici pluribus reus materialiter, quia duplici actu. Si autem præcederet actum volun- actu. Si autem præcederet actum volun- tas tempore, tunc sequeretur argumen- tas tempore, tunc sequeretur argumen- tum quia tunc non solus actus exterior tum quia tunc non solus actus exterior sequitur voluntatem interiorem, sed sequitur voluntatem interiorem, sed media voluntas cum actu exteriori se- media voluntas cum actu exteriori se- quitur voluntatem quæ præcessit, et hæc quitur voluntatem quæ præcessit, et hæc facit duo peccata. facit duo peccata.

AD ALIUD dicendum, quod hæc est AD ALIUD dicendum, quod hæc est falsa, quod prohibeatur duplici prohibi- falsa, quod prohibeatur duplici prohibi- tione, quando conjuncta sunt: quia cum tione, quando conjuncta sunt: quia cum dicitur, Non mechaberis, ibi prohibetur dicitur, Non mechaberis, ibi prohibetur voluntas in opus progrediens. Cum au- voluntas in opus progrediens. Cum au- tem dicitur, Non concupisces, etc. ¹, ibi tem dicitur, Non concupisces, etc. ¹, ibi prohibetur voluntas in delectabili cogita- prohibetur voluntas in delectabili cogita- tionis tantum requiescens. Sed tamen tionis tantum requiescens. Sed tamen Magister hoc tertium aliter solvit in Lit- Magister hoc tertium aliter solvit in Lit- tera: sed non est curandum : quia ista tera: sed non est curandum : quia ista

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

654 654

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

solutio magis est ad rem, sua autem solutio magis est ad rem, sua autem magis ad hominem. magis ad hominem.

AD ALIUD dicendum, quod differunt AD ALIUD dicendum, quod differunt materialiter, et in hoc habent similitudi- materialiter, et in hoc habent similitudi- nem cum arbore et fructu: sed non si- nem cum arbore et fructu: sed non si- milia sunt in multiplicatione formæ, milia sunt in multiplicatione formæ, quia multiplicatur in arbore et fructu. quia multiplicatur in arbore et fructu. Ad 5 et 6. AD DUO sequentia dicendum, quod hoc Ad 5 et 6. AD DUO sequentia dicendum, quod hoc aut intelligitur de diversitate materiali : aut intelligitur de diversitate materiali : aut si intelligitur de diversitate formali, aut si intelligitur de diversitate formali, tunc accipiendum est de voluntate divisa tunc accipiendum est de voluntate divisa ab opere secundum tempus. ab opere secundum tempus.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

AD ALIUD dicendum, quod licet opus AD ALIUD dicendum, quod licet opus exterius procedat a voluntate interiori exterius procedat a voluntate interiori sicut a causa efficiente, tamen unitur ei sicut a causa efficiente, tamen unitur ei in fine, et per consequens in aversione in fine, et per consequens in aversione finem illum consequente: quia non finem illum consequente: quia non avertitur nisi per hoc, quia bonum com- avertitur nisi per hoc, quia bonum com- mutabile sibi ponit in finem: et ideo mutabile sibi ponit in finem: et ideo formaliter sunt unum peccatum. formaliter sunt unum peccatum.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- rum, quando commune prædicatur de rum, quando commune prædicatur de

pluribus differentibus forma secundum pluribus differentibus forma secundum esse, licet non secundum rationem, ut esse, licet non secundum rationem, ut Socrates et Plato duas habent humani- Socrates et Plato duas habent humani- tates sed sicut diximus prius, voluntas tates sed sicut diximus prius, voluntas interior et actus exterior non habent interior et actus exterior non habent nisi unam deformitatem secundum esse nisi unam deformitatem secundum esse peccati, in quantum est peccatum : et peccati, in quantum est peccatum : et ideo non est simile. ideo non est simile.

AD ALIUD dicendum, quod in duobus AD ALIUD dicendum, quod in duobus quæ omnino diversa sunt, verum est quæ omnino diversa sunt, verum est quod objicit sed voluntas et actus non quod objicit sed voluntas et actus non diversificantur omnino: quia uniuntur diversificantur omnino: quia uniuntur in fine, et ab illo fine tota est deformi- in fine, et ab illo fine tota est deformi- tas quia (ut dicit Augustinus) omnis tas quia (ut dicit Augustinus) omnis humana perversitas est frui utendis, et humana perversitas est frui utendis, et uti fruendis. uti fruendis.

AD ALIUD dicendum, quod quando di- AD ALIUD dicendum, quod quando di- visa sunt, et voluntas limitata est in se, visa sunt, et voluntas limitata est in se, nec progreditur in opus, nec continuat nec progreditur in opus, nec continuat se ad opus tunc bene conceditur, quod se ad opus tunc bene conceditur, quod sint diversa peccata, ut patet ex præha- sint diversa peccata, ut patet ex præha- bitis. bitis.

Ad Ad

Adul Adul

D. Si peccatum ab aliquo admissum in eo sit quousque poeniteat? D. Si peccatum ab aliquo admissum in eo sit quousque poeniteat?

1 1

Præterea solet quæri, Cum ab aliquo perpetrato voluntate peccato Præterea solet quæri, Cum ab aliquo perpetrato voluntate peccato voluntas id agendi et actio transierit, nondum tamen vera habita pœni- voluntas id agendi et actio transierit, nondum tamen vera habita pœni- tentia, utrum illud peccatum usquequo poeniteat, sit in eo? Quod non tentia, utrum illud peccatum usquequo poeniteat, sit in eo? Quod non esse videtur: quia voluntas illa quæ prius fuit, non est, neque actio : esse videtur: quia voluntas illa quæ prius fuit, non est, neque actio : quia neque vult illud vel agit, quod ante voluit et egit. Sed non est quia neque vult illud vel agit, quod ante voluit et egit. Sed non est ignorandum peccatum duobus modis dici esse in aliquo et transire, ignorandum peccatum duobus modis dici esse in aliquo et transire, scilicet actu, et reatu. Actu est in aliquo, dum ipsum quod peccatum est, scilicet actu, et reatu. Actu est in aliquo, dum ipsum quod peccatum est, ut actio vel voluntas, in peccante est. Reatu vero, cum pro eo, sive ut actio vel voluntas, in peccante est. Reatu vero, cum pro eo, sive transierit, sive adsit, mens hominis polluta est et corrupta, totusque homo transierit, sive adsit, mens hominis polluta est et corrupta, totusque homo suppliciis obligatur perpetuis. Nec umquam est in aliquo peccatum actu,. suppliciis obligatur perpetuis. Nec umquam est in aliquo peccatum actu,. præter originale, quin sit etiam reatu: sed est reatu intelligendum, post- præter originale, quin sit etiam reatu: sed est reatu intelligendum, post- quam transiit actu. quam transiit actu.

Edit. J. Alleaume, non. Edit. J. Alleaume, non.

IN II SENTENT. DIST. XLII, D, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. XLII, D, ART. 2.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

In quo fundatur reatus? In quo fundatur reatus?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, «Præterea quæri solet, etc. » ibi, «Præterea quæri solet, etc. »

Reatus enim cum dicat obligationem Reatus enim cum dicat obligationem ad pœnam, necesse est quod fundetur ad pœnam, necesse est quod fundetur in aliquo sicut in causa: aut igitur fun- in aliquo sicut in causa: aut igitur fun- datur in actu, aut in aliquo relicto ex datur in actu, aut in aliquo relicto ex actu. Non in actu interiori vel exteriori : actu. Non in actu interiori vel exteriori : quia uterque transit, ut probat in Lit- quia uterque transit, ut probat in Lit- tera: et cessante causa cessat effectus : tera: et cessante causa cessat effectus : unde si fundaretur in actu, oporteret unde si fundaretur in actu, oporteret quod non esset reatus nisi existente quod non esset reatus nisi existente actu et hoc falsum est: ergo fundatur actu et hoc falsum est: ergo fundatur in aliquo ex actu relicto. Quæritur igi- in aliquo ex actu relicto. Quæritur igi- tur, Quid sit illud? tur, Quid sit illud?

Videtur autem, quod sit habitus vel Videtur autem, quod sit habitus vel dispositioquia dispositioquia

1. Ex similibus actibus similes habi- 1. Ex similibus actibus similes habi- tus relinquuntur (ut dicit Philosophus) tus relinquuntur (ut dicit Philosophus) in bonis et in malis: ergo ex actibus in bonis et in malis: ergo ex actibus malis in anima relinquitur habitus vel malis in anima relinquitur habitus vel dispositio ad actum similem in specie. dispositio ad actum similem in specie.

2. Item, Homo non fit pronior ad 2. Item, Homo non fit pronior ad unius speciei actus quam alterius, nisi unius speciei actus quam alterius, nisi ex aliqua dispositione vel habitu relicto : ex aliqua dispositione vel habitu relicto : sed ex frequenti male agere fit homo sed ex frequenti male agere fit homo pronior ad actus ejusdem generis vel pronior ad actus ejusdem generis vel speciei ergo relinquunt habitum. speciei ergo relinquunt habitum.

3. Item, Poena sensus determinata 3. Item, Poena sensus determinata non sequitur substantiam animæ, sed non sequitur substantiam animæ, sed aliquid positum in ipsa quod est ens. aliquid positum in ipsa quod est ens. Cum igitur nihil positive causetur in ipsa Cum igitur nihil positive causetur in ipsa nisi habitus ex operatione peccati, vide- nisi habitus ex operatione peccati, vide- tur quod nihil remaneat de peccato in tur quod nihil remaneat de peccato in anima, nisi dispositio vel habitus incli- anima, nisi dispositio vel habitus incli- nans in peccatum: ergo videtur, quod nans in peccatum: ergo videtur, quod reatus fundetur in illa dispositione vel reatus fundetur in illa dispositione vel habitu. habitu.

4. Item, Ex parte illa ex qua pecca- 4. Item, Ex parte illa ex qua pecca- tum nihil est, non potest remanere in tum nihil est, non potest remanere in actu: sed ex parte aversionis nihil est : actu: sed ex parte aversionis nihil est :

655 655

ergo ex parte illa nihil relinquitur ut re- ergo ex parte illa nihil relinquitur ut re- maneat in anima: ergo oportet, quod maneat in anima: ergo oportet, quod maneat ex parte conversionis ad bonum maneat ex parte conversionis ad bonum commutabile: sed ex parte illa non re- commutabile: sed ex parte illa non re- manet nisi per dispositionem vel habi- manet nisi per dispositionem vel habi- tum quem relinquit: ergo reatus aut non tum quem relinquit: ergo reatus aut non remanet in anima, aut si manet, funda- remanet in anima, aut si manet, funda- tur in illa dispositione vel habitu, ut vi- tur in illa dispositione vel habitu, ut vi- detur. detur.

SED CONTRA objicitur sic insolubiliter, Sed contra. SED CONTRA objicitur sic insolubiliter, Sed contra. quod quod

1. Aliquis peccatum avaritiæ commit- 1. Aliquis peccatum avaritiæ commit- tit, et antequam poeniteat, efficitur pro- tit, et antequam poeniteat, efficitur pro- digus constat, quod remanet reatus digus constat, quod remanet reatus avaritiæ. Aut ergo remanet habitus ava- avaritiæ. Aut ergo remanet habitus ava- ritiæ in quo fundatur reatus ille, aut ritiæ in quo fundatur reatus ille, aut non. Si remanet : ergo contrarii actus non. Si remanet : ergo contrarii actus sunt in eodem secundum idem, scilicet sunt in eodem secundum idem, scilicet prodigalitatis et avaritiæ, quod est im- prodigalitatis et avaritiæ, quod est im- possibile. Si autem non remanet habitus possibile. Si autem non remanet habitus avaritiæ, et tamen manet reatus: ergo avaritiæ, et tamen manet reatus: ergo reatus non fundatur in habitu vel dispo- reatus non fundatur in habitu vel dispo- sitione relicta ex peccato. sitione relicta ex peccato.

2. Item, Pronitas ad actum peccati 2. Item, Pronitas ad actum peccati remanet post pœnitentiam et gratiam, remanet post pœnitentiam et gratiam, quia non purgatur nisi per consuetudi- quia non purgatur nisi per consuetudi- nem boni reatus autem non manet post nem boni reatus autem non manet post pœnitentiam et gratiam : ergo non fun- pœnitentiam et gratiam : ergo non fun- datur in pronitate dispositionis vel habi- datur in pronitate dispositionis vel habi- tus quia pronitas ad actum aliquem tus quia pronitas ad actum aliquem determinatum in specie, non est in ani- determinatum in specie, non est in ani- ma nisi secundum dispositiones vel ha- ma nisi secundum dispositiones vel ha-

bitus. bitus.

3. Item, Omnis dispositio et habitus 3. Item, Omnis dispositio et habitus qualitates sunt entis: ergo sunt ab ente qualitates sunt entis: ergo sunt ab ente primo id autem quod maculat imagi- primo id autem quod maculat imagi- nem et deturpat, non potest esse ab ente nem et deturpat, non potest esse ab ente primo ergo macula non est dispositio primo ergo macula non est dispositio vel habitus ergo reatus non fundatur vel habitus ergo reatus non fundatur in illo. in illo.

: :

SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio di- SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio di- cendum, quod reatus fundatur in macu- cendum, quod reatus fundatur in macu- la culpabili. Hæc autem macula est cor- la culpabili. Hæc autem macula est cor- ruptio pulchritudinis boni naturalis, sic- ruptio pulchritudinis boni naturalis, sic- ut si diceremus maculatum in facie mu- ut si diceremus maculatum in facie mu- tilatum. Hæc autem macula relinquitur tilatum. Hæc autem macula relinquitur ex peccato animæ, ut Magister dixit su- ex peccato animæ, ut Magister dixit su- pra, non dispositive : et in illa funda- pra, non dispositive : et in illa funda-

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

656 656

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur reatus, secundum quod substantifi- tur reatus, secundum quod substantifi- catur in bono naturali. catur in bono naturali.

Si autem objicitur, quod secundum Si autem objicitur, quod secundum hoc una est macula in omnibus peccatis: hoc una est macula in omnibus peccatis: quia unum privatum, quia gratia et quia unum privatum, quia gratia et unum corruptum, scilicet bonum natu- unum corruptum, scilicet bonum natu- rale ergo etiam unus numero est rea- rale ergo etiam unus numero est rea- tus omnium peccatorum: ergo et poena tus omnium peccatorum: ergo et poena eadem et una. Dicendum, quod nihil eadem et una. Dicendum, quod nihil horum sequitur: quia bonum privatum, horum sequitur: quia bonum privatum, scilicet gratia et integritas naturæ dupli- scilicet gratia et integritas naturæ dupli- citer consideratur, et etiam bonum cor- citer consideratur, et etiam bonum cor- ruptum, scilicet in se, et sic procedit ruptum, scilicet in se, et sic procedit objectio sed sic non corrumpitur neque objectio sed sic non corrumpitur neque privatur nisi a malo secundum quod privatur nisi a malo secundum quod malum, non secundum quod est hoc ma- malum, non secundum quod est hoc ma- lum. lum.

Consideratur etiam utrumque secun- Consideratur etiam utrumque secun- dum quod est ad actum, et sic bonum dum quod est ad actum, et sic bonum naturæ magis privatur respectu castitatis naturæ magis privatur respectu castitatis per maculam quæ est ex luxuria, quam per maculam quæ est ex luxuria, quam respectu liberalitatis et bonum gratiæ respectu liberalitatis et bonum gratiæ elongatur magis in quantum est in casti- elongatur magis in quantum est in casti- tate, quam in quantum est in liberalitate. tate, quam in quantum est in liberalitate. Ex parte autem illa qua privatio respicit Ex parte autem illa qua privatio respicit actum ejus quo privat, nihil prohibet actum ejus quo privat, nihil prohibet privationes numerari, et reatus sequentes privationes numerari, et reatus sequentes numerari, et etiam penes hoc diversifi- numerari, et etiam penes hoc diversifi- cari. cari.

AD ID quod primo objicitur, dicen- AD ID quod primo objicitur, dicen- dum quod reatus meo judicio fundatur dum quod reatus meo judicio fundatur in macula, quæ est privatio et corru- in macula, quæ est privatio et corru- ptio hoc modo considerata. ptio hoc modo considerata.

AD ID autem quod probat, quod hoc AD ID autem quod probat, quod hoc sit dispositio vel habitus duobus argu- sit dispositio vel habitus duobus argu- mentis dicendum quod dispositio qui- mentis dicendum quod dispositio qui-

dem et habitus potest relinqui ex mala dem et habitus potest relinqui ex mala operatione sed non in illa fundatur rea- operatione sed non in illa fundatur rea- tus, ut probatum est per objectiones fa- tus, ut probatum est per objectiones fa- ctas in contrarium. ctas in contrarium.

AD ALIUD quod objicitur de sensibili AD ALIUD quod objicitur de sensibili poena, dicendum quod poena diversifica- poena, dicendum quod poena diversifica- tur secundum diversitatem maculæ, et tur secundum diversitatem maculæ, et jam dictum est qualiter macula diversifi- jam dictum est qualiter macula diversifi-

catur. catur.

Si autem quæritur, Utrum sequitur Si autem quæritur, Utrum sequitur animam, vel substantiam animæ, vel animam, vel substantiam animæ, vel aliquid aliud positum? Dicendum quod aliquid aliud positum? Dicendum quod nihil prohibet, quod ponatur sequi sub- nihil prohibet, quod ponatur sequi sub- stantiam sub tali defectu, licet non pos- stantiam sub tali defectu, licet non pos- set in ipsam secundum quod sine defectu set in ipsam secundum quod sine defectu illo accipitur: sicut etiam multa agentia illo accipitur: sicut etiam multa agentia secundum naturam inferuntur corpori secundum naturam inferuntur corpori composito aliquo principiorum compo- composito aliquo principiorum compo- nentium harmoniam corporis, quæ har- nentium harmoniam corporis, quæ har- monia manente nullam possent inferre monia manente nullam possent inferre passionem. passionem.

AD ALIUD dicendum, quod licet pecca- AD ALIUD dicendum, quod licet pecca- tum penes aversionem solam considera- tum penes aversionem solam considera- tum nihil sit, tamen non est omnino tum nihil sit, tamen non est omnino nihil secundum quod aversio substanti- nihil secundum quod aversio substanti- ficatur in conversione: quia (ut superius ficatur in conversione: quia (ut superius diximus) malum agit virtute boni, et sic diximus) malum agit virtute boni, et sic causat malum in anima quod radicatur causat malum in anima quod radicatur in bono naturali: et non omnino nihil in bono naturali: et non omnino nihil est, sed macula sua mutilatione spirituali est, sed macula sua mutilatione spirituali deformans imaginem. deformans imaginem.

Sunt autem qui hanc quæstionem Sunt autem qui hanc quæstionem aliter solvunt, quod macula sit aliquid aliter solvunt, quod macula sit aliquid ens positive: sed quia non bene susti- ens positive: sed quia non bene susti- neri potest hoc quod dicunt, ide o præ- neri potest hoc quod dicunt, ide o præ- tereo dicta eorum. tereo dicta eorum.

Ad 3 Ad 3

Ad 4 Ad 4

E. Quibus modis dicitur in Scriptura reatus ? E. Quibus modis dicitur in Scriptura reatus ?

Reatus in Scriptura multipliciter accipitur, scilicet pro culpa, pro poena, Reatus in Scriptura multipliciter accipitur, scilicet pro culpa, pro poena, pro obligatione pœnæ temporalis vel æternæ. Si enim mortale est, obligat pro obligatione pœnæ temporalis vel æternæ. Si enim mortale est, obligat nos pœnæ æternæ : si veniale, obligat nos poenæ temporali. Duo enim nos pœnæ æternæ : si veniale, obligat nos poenæ temporali. Duo enim

IN II SENTENT. DIST. XLII, E, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XLII, E, ART. 1.

657 657

sunt genera peccatorum, mortalium scilicet, et venialium. Mortale est per sunt genera peccatorum, mortalium scilicet, et venialium. Mortale est per quod homo mortem æternam meretur. Crimen enim, ut ait Augustinus, quod homo mortem æternam meretur. Crimen enim, ut ait Augustinus, est quod est dignum accusatione et damnatione. Veniale autem quod est quod est dignum accusatione et damnatione. Veniale autem quod hominem usque in reatum perpetuæ mortis non gravat, verumtamen hominem usque in reatum perpetuæ mortis non gravat, verumtamen poenam meretur, sed facile indulgetur. poenam meretur, sed facile indulgetur.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum peccatum per unam rationem Utrum peccatum per unam rationem dicatur de veniali et mortali peccato, dicatur de veniali et mortali peccato, vel per prius et posterius ? et, Quali- vel per prius et posterius ? et, Quali- ter peccatum veniale sit peccatum ? ter peccatum veniale sit peccatum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, circa medium : « Duo enim sunt ibi, E, circa medium : « Duo enim sunt genera peccatorum, mortalium scilicet, genera peccatorum, mortalium scilicet, et venialium. et venialium.

Et sunt duo hic quærenda, scilicet Et sunt duo hic quærenda, scilicet utrum peccatum per unam rationem utrum peccatum per unam rationem dicatur de mortali et veniali, vel per dicatur de mortali et veniali, vel per prius et posterius? et, Qualiter veniale prius et posterius? et, Qualiter veniale sit peccatum ? sit peccatum ?

Sed horum primum supra in eodem Sed horum primum supra in eodem opere determinatum est ¹. opere determinatum est ¹.

AD SECUNDUM Sic proceditur : AD SECUNDUM Sic proceditur :

1. In omni actuali peccato quod pecca- 1. In omni actuali peccato quod pecca- tum est, necesse est esse ea quæ consti- tum est, necesse est esse ea quæ consti- tuunt peccatum: peccatum veniale est tuunt peccatum: peccatum veniale est actuale peccatum : ergo necessario sunt actuale peccatum : ergo necessario sunt in eo illa quæ constituunt peccatum : in eo illa quæ constituunt peccatum : hæc autem sunt aversio et conversio : hæc autem sunt aversio et conversio : ergo in veniali est aversio et conversio. ergo in veniali est aversio et conversio.

2. Item, Omne quod non est aversum 2. Item, Omne quod non est aversum ab ordine quo exit a principio primo, est ab ordine quo exit a principio primo, est ordinabile in idem principium prout ip- ordinabile in idem principium prout ip- sum est finis: sed veniale non est ordi- sum est finis: sed veniale non est ordi- nabile in ipsum prout ipsum est finis : nabile in ipsum prout ipsum est finis : ergo est aversum ab ordine quo res exi- ergo est aversum ab ordine quo res exi- vit a principio primo : ergo est aversum vit a principio primo : ergo est aversum ab incommutabili bono: constat autem, ab incommutabili bono: constat autem,

1 Cf. Supra, Dist. XXXIV. 1 Cf. Supra, Dist. XXXIV.

XXVII XXVII

quod veniale conversionem habet ad quod veniale conversionem habet ad bonum commutabile: ergo in veniali est bonum commutabile: ergo in veniali est aversio ab incommutabili bono et con- aversio ab incommutabili bono et con- versio ad commutabile bonum. versio ad commutabile bonum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Aversio ab incommutabili bono non 1. Aversio ab incommutabili bono non habet ipsum per gratiam inhabitantem : habet ipsum per gratiam inhabitantem : ergo si peccans venialiter avertitur ab ergo si peccans venialiter avertitur ab incommutabili bono, non habet incom- incommutabili bono, non habet incom- mutabile bonum per gratiam inhabitan- mutabile bonum per gratiam inhabitan- tem quod falsum est, quia tunc nemo tem quod falsum est, quia tunc nemo salvaretur. salvaretur.

2. Item, Peccans venialiter diligit 2. Item, Peccans venialiter diligit creaturam citra Deum : ergo magis creaturam citra Deum : ergo magis Deum ergo non avertitur, quia debilius Deum ergo non avertitur, quia debilius non avertit fortius, sed e contra. non avertit fortius, sed e contra.

ITEM ulterius quæritur, Quare pecca- ITEM ulterius quæritur, Quare pecca- tum veniale dicitur malum? Malum tum veniale dicitur malum? Malum enim dicitur a privatione boni gratuiti et enim dicitur a privatione boni gratuiti et corruptione naturalis et peccatum ve- corruptione naturalis et peccatum ve- niale nec privat gratia, nec corrumpit niale nec privat gratia, nec corrumpit bonum naturale: ergo non debet dici bonum naturale: ergo non debet dici malum. malum.

SOLUTIO. Dicendum secundum Docto- SOLUTIO. Dicendum secundum Docto- res, quod peccatum veniale conversio- res, quod peccatum veniale conversio- nem ad bonum commutabile non habet, nem ad bonum commutabile non habet, nisi sicut ad viam morosam, non tamen nisi sicut ad viam morosam, non tamen sicut ad finem et cum secundum in- sicut ad finem et cum secundum in- tentionem et voluntatem peccantis non tentionem et voluntatem peccantis non intendatur nisi conversio in peccato, et intendatur nisi conversio in peccato, et consequatur aversio sine voluntate et consequatur aversio sine voluntate et sine intentione, non habebit veniale nisi sine intentione, non habebit veniale nisi dispositionem ad aversionem, et non dispositionem ad aversionem, et non aversionem a fine : et ideo non habet aversionem a fine : et ideo non habet plenam rationem peccati, nec in conver- plenam rationem peccati, nec in conver- sione, nec in aversione sicut mortale : sione, nec in aversione sicut mortale : et ideo non recte dividitur veniale pec- et ideo non recte dividitur veniale pec-

Sed contra. Sed contra.

Qnæst. Qnæst.

Soi Soi

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

658 658

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

catum contra mortale: unde nec conver- catum contra mortale: unde nec conver- sionem nec aversionem habet in eadem sionem nec aversionem habet in eadem ratione cum peccato mortali. ratione cum peccato mortali.

Et per hoc patet solutio ad primum : Et per hoc patet solutio ad primum : quia ista duo in una ratione non consti- quia ista duo in una ratione non consti- tuunt peccatum veniale et mortale, sed tuunt peccatum veniale et mortale, sed sunt in eis per prius et posterius, sicut sunt in eis per prius et posterius, sicut peccatum prædicatur de eis per prius et peccatum prædicatur de eis per prius et posterius. posterius.

AD ALIUD dicendum, quod aversum AD ALIUD dicendum, quod aversum directe ab ordine exitus a primo, qui directe ab ordine exitus a primo, qui exitus continuabilis est in ipsum ut in exitus continuabilis est in ipsum ut in finem, est peccatum mortale : quia hoc finem, est peccatum mortale : quia hoc corrumpit ordinem etiam secundum ha- corrumpit ordinem etiam secundum ha- bitum in averso: sed veniale proprie bitum in averso: sed veniale proprie loquendo est præter ordinem, et non loquendo est præter ordinem, et non contra quia licet cum ipso non sit contra quia licet cum ipso non sit I conversio ad bonum incommutabile se- I conversio ad bonum incommutabile se- cundum actum, eo quod non potest ali- cundum actum, eo quod non potest ali- quis simul et semel venialiter peccare et quis simul et semel venialiter peccare et mereri secundum actum, non tamen mereri secundum actum, non tamen contrariatur ordini secundum habitum : contrariatur ordini secundum habitum : quia venialiter peccans convertitur se- quia venialiter peccans convertitur se- cundum habitum, licet non secundum cundum habitum, licet non secundum actum. actum.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum per peccatum mortale homo me- Utrum per peccatum mortale homo me- retur mortem æternam, et non pro retur mortem æternam, et non pro veniali? veniali?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, circa medium : « Mortale est per ibi, D, circa medium : « Mortale est per quod homo mortem æternam meretur. » quod homo mortem æternam meretur. » Videtur enim, quod mortale et veniale Videtur enim, quod mortale et veniale proportionabilia sunt ex parte conversio- proportionabilia sunt ex parte conversio- nis: quia nis: quia

1. Bene aliquis diligit bona temporalia 1. Bene aliquis diligit bona temporalia circa Deum, et alius diligit ultra Deum : circa Deum, et alius diligit ultra Deum : et constat, quod neuter diligit infinita et constat, quod neuter diligit infinita dilectione : finitum autem ad finitum dilectione : finitum autem ad finitum

1 Officium defunctorum, Ad Matut. III Noct. 1 Officium defunctorum, Ad Matut. III Noct.

omnem proportionem habet: ergo non in omnem proportionem habet: ergo non in infinitum exceditur veniale a mortali : infinitum exceditur veniale a mortali : cum ergo acerbitas poenæ sensibilis cum ergo acerbitas poenæ sensibilis debeatur peccato ex parte conversionis, debeatur peccato ex parte conversionis, videtur quod injustum judicium est, videtur quod injustum judicium est, unum punire in infinitum, et aliud finite unum punire in infinitum, et aliud finite in igne. in igne.

Si dicas cum Gregorio, quod hoc est, Si dicas cum Gregorio, quod hoc est, quia homo peccat in suo æterno, et ideo quia homo peccat in suo æterno, et ideo punietur in æterno Dei. CONTRA: Pona- punietur in æterno Dei. CONTRA: Pona- tur, quod aliquis permaneat usque ad tur, quod aliquis permaneat usque ad mortem in peccato veniali, ille peccavit mortem in peccato veniali, ille peccavit venialiter in æterno suo et tamen non venialiter in æterno suo et tamen non æternaliter punitur : ergo nec peccans æternaliter punitur : ergo nec peccans mortaliter in æterno suo, videtur debere mortaliter in æterno suo, videtur debere puniri æternaliter. puniri æternaliter.

2. Præterea, Videtur falsum quod ve- 2. Præterea, Videtur falsum quod ve- niale puniatur temporaliter : quia cum niale puniatur temporaliter : quia cum aliquis discedit in mortali et veniali : aut aliquis discedit in mortali et veniali : aut remittitur ei veniale 'post mortem, aut remittitur ei veniale 'post mortem, aut non. Si non ergo punitur in æternum, non. Si non ergo punitur in æternum, et tunc falsum est quod dicit in Littera, et tunc falsum est quod dicit in Littera, quod puniatur temporaliter veniale pec- quod puniatur temporaliter veniale pec- catum. Aut remittitur tunc post mor- catum. Aut remittitur tunc post mor- tem et tunc falsum est quod dicitur ab tem et tunc falsum est quod dicitur ab Ecclesia in cantu, quod « in inferno nulla Ecclesia in cantu, quod « in inferno nulla est redemptio ‘. >> est redemptio ‘. >>