600 600

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

E. Quod de peccato non de poena intelligitur cum dicitur, « Deus non est auctor E. Quod de peccato non de poena intelligitur cum dicitur, « Deus non est auctor

mali. » mali. »

Cum igitur in hoc omnes consentiant Catholici tractatores, scilicet quod Cum igitur in hoc omnes consentiant Catholici tractatores, scilicet quod Deus non est auctor malorum, cavendum est tamen ne malorum nomine Deus non est auctor malorum, cavendum est tamen ne malorum nomine poenas sicut peccata, generaliter includas. Poenarum enim Deus auctor poenas sicut peccata, generaliter includas. Poenarum enim Deus auctor est, sicut ipse per Prophetam ait, Non est malum in civitate quod Dominus est, sicut ipse per Prophetam ait, Non est malum in civitate quod Dominus non fecerit. Item, alibi ex persona sua ait, Ego sum Deus creans malum, non fecerit. Item, alibi ex persona sua ait, Ego sum Deus creans malum, et faciens bonum 2. Ecce hic dicitur creasse et fecisse malum: sed mali et faciens bonum 2. Ecce hic dicitur creasse et fecisse malum: sed mali nomine poena intelligitur, non peccatum : sicut e converso cum dicitur nomine poena intelligitur, non peccatum : sicut e converso cum dicitur Deus non esse auctor malorum, nomine mali peccata intelliguntur. Ideoque Deus non esse auctor malorum, nomine mali peccata intelliguntur. Ideoque Augustinus qui dixerat in libro LXXXIII Quæstionum, quod Deus auctor Augustinus qui dixerat in libro LXXXIII Quæstionum, quod Deus auctor mali non sit, in primo libro Retractationum, quomodo intelligendum sit mali non sit, in primo libro Retractationum, quomodo intelligendum sit aperit, dicens: Videndum. est ne male intelligatur quod dixi, Deus auctor aperit, dicens: Videndum. est ne male intelligatur quod dixi, Deus auctor mali non est, qui et omnium quæ sunt auctor est: quia in quantum sunt, mali non est, qui et omnium quæ sunt auctor est: quia in quantum sunt, in tantum bona sunt: et ne hinc putetur non ab illo esse poenam malorum, in tantum bona sunt: et ne hinc putetur non ab illo esse poenam malorum, quæ utique malum est his qui puniuntur: sed hæc ita dixi, sicut dictum quæ utique malum est his qui puniuntur: sed hæc ita dixi, sicut dictum est, Deus mortem non fecit: cum alibi scriptum sit, Vita et mors a Deo est, Deus mortem non fecit: cum alibi scriptum sit, Vita et mors a Deo sunt 5. Malorum ergo pœna quæ a Deo est, malum est quidem malis: sed sunt 5. Malorum ergo pœna quæ a Deo est, malum est quidem malis: sed in bonis Dei operibus est, quoniam justum est ut mali puniantur : et utique in bonis Dei operibus est, quoniam justum est ut mali puniantur : et utique bonum est omne quod justum est . Sic ergo dicitur Deus non fecisse mor- bonum est omne quod justum est . Sic ergo dicitur Deus non fecisse mor- tem, quia non fecit illud pro quo mors infligitur, id est, peccatum. Audisti, tem, quia non fecit illud pro quo mors infligitur, id est, peccatum. Audisti, lector, causam dictorum ex qua sana intelligentia formatur cum dicitur, lector, causam dictorum ex qua sana intelligentia formatur cum dicitur, Deus non est auctor mali, et Deus mortem non fecit. Deus non est auctor mali, et Deus mortem non fecit.

Vulg. habet, Amos, 1, 6: Si erit malum in civitate, quod Dominus non fecerit ? Vulg. habet, Amos, 1, 6: Si erit malum in civitate, quod Dominus non fecerit ?

2 Vulg. habet, Isa. XLV, 6 et 7 : Ego Dominus, et non est alter: formans lucem et créans tenebras, 2 Vulg. habet, Isa. XLV, 6 et 7 : Ego Dominus, et non est alter: formans lucem et créans tenebras, faciens pacem et creans malum: ego Dominus faciens omnia hæc. faciens pacem et creans malum: ego Dominus faciens omnia hæc.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 21. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 21.

4 Sapient. 1, 13. 4 Sapient. 1, 13.

5 Eccli. x1, 14: Bona et mala, vita et mors, paupertas et honestas a Deo sunt. 5 Eccli. x1, 14: Bona et mala, vita et mors, paupertas et honestas a Deo sunt.

6 S. AUGUSTINUS, Lib. I Retractationum, cap. 26. 6 S. AUGUSTINUS, Lib. I Retractationum, cap. 26.

[Solutio. [Solutio.

IN II SENTENT. DIST. XXXVII, E, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. XXXVII, E, ART. 3.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An omnis poena sit a Deo ? An omnis poena sit a Deo ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in ultimo capitulo E, ibi, « Cum igitur om- ultimo capitulo E, ibi, « Cum igitur om- nes in hoc consentiant, etc. >> nes in hoc consentiant, etc. >>

Hic videtur dicere Magister, quod om- Hic videtur dicere Magister, quod om- nis poena sit a Deo et hoc non videtur: nis poena sit a Deo et hoc non videtur: quia legitur, quod Deus mortem non quia legitur, quod Deus mortem non fecit. fecit.

Item, Deus non facit quo opus suum Item, Deus non facit quo opus suum sit deterius: sed corruptione opus dete- sit deterius: sed corruptione opus dete- rioratur : ergo nec corruptionem corpo- rioratur : ergo nec corruptionem corpo- ris facit, nec animæ. ris facit, nec animæ.

SED IN CONTRARIUM est quod dicit Ma- SED IN CONTRARIUM est quod dicit Ma- gister in Littera. Et ita legitur in Glossa gister in Littera. Et ita legitur in Glossa super illud ad Roman. 1, 26: Tradidit super illud ad Roman. 1, 26: Tradidit illos, etc.« Deus operatur in cordibus ho- illos, etc.« Deus operatur in cordibus ho- minum ad inclinandas eorum voluntates minum ad inclinandas eorum voluntates in quod voluerit, sive in bonum, sive in in quod voluerit, sive in bonum, sive in malum. » malum. »

SOLUTIO. Magistri hic invenerunt unam SOLUTIO. Magistri hic invenerunt unam distinctionem, quod est poena acta, et distinctionem, quod est poena acta, et contracta poena, et poena inflicta. Pœna contracta poena, et poena inflicta. Pœna acta sive quam facimus, peccatum est: acta sive quam facimus, peccatum est: et hæc non est a Deo, ut dicunt. Pona et hæc non est a Deo, ut dicunt. Pona contracta fomes est, quæ in quantum contracta fomes est, quæ in quantum contra voluntatem reluctatur, pœna est a contra voluntatem reluctatur, pœna est a Deo juste inflicta: in quantum autem Deo juste inflicta: in quantum autem ad malum inclinat, non est a Deo, sed ab ad malum inclinat, non est a Deo, sed ab

601 601

homine, ut dicunt. Inflicta autem sim- homine, ut dicunt. Inflicta autem sim- pliciter est a Deo, sicut inflictio ignis. pliciter est a Deo, sicut inflictio ignis.

Sed quia Magister dicit absolute om- Sed quia Magister dicit absolute om- nem poenam esse a Deo, ideo dicendum nem poenam esse a Deo, ideo dicendum est aliter, quod peccatum (ut supra pa- est aliter, quod peccatum (ut supra pa- tuit) ab alio est peccatum, et ab alio pœ- tuit) ab alio est peccatum, et ab alio pœ- na. Poena aut est damni, aut infligens. na. Poena aut est damni, aut infligens. Si damni tunc est a Deo indirecte, quia Si damni tunc est a Deo indirecte, quia non influit speciem gratiæ vel boni sup- non influit speciem gratiæ vel boni sup- plentis damnum: et hujus influentiæ non plentis damnum: et hujus influentiæ non est ipse causa, sed avertens se ab eo. Un- est ipse causa, sed avertens se ab eo. Un- de licet hac poena non sit opus suum de- de licet hac poena non sit opus suum de- terius in corpore et in anima, tamen ipse terius in corpore et in anima, tamen ipse non facit hoc, nisi modo dicto. Et sic non facit hoc, nisi modo dicto. Et sic etiam intelligitur, quod Deus nihil cor- etiam intelligitur, quod Deus nihil cor- rumpit existentium, scilicet agendo, sed rumpit existentium, scilicet agendo, sed potius ex eo quod non influit esse sic- potius ex eo quod non influit esse sic- ut faciebat et hoc non ideo, quia aliter ut faciebat et hoc non ideo, quia aliter se habet Deus ad rem quæ corrumpitur se habet Deus ad rem quæ corrumpitur quam prius, sed potius ideo quia res quam prius, sed potius ideo quia res corrupta aliter se habet ad ipsum. Poe- corrupta aliter se habet ad ipsum. Poe- nam autem infligentem infligit Deus, nam autem infligentem infligit Deus, per hoc quod influit speciem alicujus af- per hoc quod influit speciem alicujus af- flictivam, quæ contrariatur naturæ bonæ, flictivam, quæ contrariatur naturæ bonæ, propter ordinem justitiæ. propter ordinem justitiæ.

Per hoc patet solutio ad primum, qua- Per hoc patet solutio ad primum, qua- liter Deus mortem corporis et animæ fa- liter Deus mortem corporis et animæ fa- cit, et qualiter non facit. cit, et qualiter non facit.

et et

AD ALIUD dicendum, quod illa Glossa AD ALIUD dicendum, quod illa Glossa ad Romanos bona est et subtilis : ad Romanos bona est et subtilis : prima pars ipsius tangit id quod operatur prima pars ipsius tangit id quod operatur Deus, scilicet substantiam actus et se- Deus, scilicet substantiam actus et se- cunda pars tangit opus ordinis, quia ma- cunda pars tangit opus ordinis, quia ma- litiam non facit sicut ipsa nihil est, sed litiam non facit sicut ipsa nihil est, sed malum inclinat in quod voluerit, ordi- malum inclinat in quod voluerit, ordi- nando ut ex eo eliciat bonum propter nando ut ex eo eliciat bonum propter quod sinit fieri malitiam. quod sinit fieri malitiam.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

602 602

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXVIII. DISTINCTIO XXXVIII.

Qualiter in generali per actum voluntatis peccatum introducitur ? Qualiter in generali per actum voluntatis peccatum introducitur ?

A. De voluntate et ejus fine, ex quo est et ipsa judicatur. A. De voluntate et ejus fine, ex quo est et ipsa judicatur.

Post prædicta de voluntate ejusque fine disserendum est. Sciendum ergo Post prædicta de voluntate ejusque fine disserendum est. Sciendum ergo est, quod ex fine suo, ut ait Augustinus, voluntas cognoscitur utrum recta est, quod ex fine suo, ut ait Augustinus, voluntas cognoscitur utrum recta an prava sit. Finis autem bonæ voluntatis beatitudo est, vita æterna, ipse an prava sit. Finis autem bonæ voluntatis beatitudo est, vita æterna, ipse Deus. Malæ vero finis est aliud, scilicet mala delectatio, vel aliquid aliud Deus. Malæ vero finis est aliud, scilicet mala delectatio, vel aliquid aliud in quo non debet voluntas quiescere. Finem bonum insinuat Propheta di- in quo non debet voluntas quiescere. Finem bonum insinuat Propheta di- cens, Omnis consummationis vidi finem, etc. 1. Charitas ergo cujus latum cens, Omnis consummationis vidi finem, etc. 1. Charitas ergo cujus latum mandatum est, finis omnis consummationis est, id est, omnis bonæ volun- mandatum est, finis omnis consummationis est, id est, omnis bonæ volun- tatis et actionis, ad quam omne præceptum referendum est. Unde Augusti- tatis et actionis, ad quam omne præceptum referendum est. Unde Augusti- nus in Enchiridion : Omnia præcepta divina referuntur ad charitatem. De nus in Enchiridion : Omnia præcepta divina referuntur ad charitatem. De qua dicit Apostolus, Finis præcepti est charitas de corde puro, et conscien- qua dicit Apostolus, Finis præcepti est charitas de corde puro, et conscien- tia bona, et fide non ficta 2. Omnis itaque præcepti finis charitas est, id tia bona, et fide non ficta 2. Omnis itaque præcepti finis charitas est, id est, ad charitatem refertur omne præceptum. Quod vero ita fit vel timore est, ad charitatem refertur omne præceptum. Quod vero ita fit vel timore pœnæ, vel aliqua intentione carnali, ut non referatur ad charitatem quæ pœnæ, vel aliqua intentione carnali, ut non referatur ad charitatem quæ est dilectio Dei et proximi, nondum fit quemadmodum oportet fieri, quam- est dilectio Dei et proximi, nondum fit quemadmodum oportet fieri, quam- vis fieri videatur. Tunc enim recte fiunt quæ mandat Deus, et quæ consilio vis fieri videatur. Tunc enim recte fiunt quæ mandat Deus, et quæ consilio monet, cum referuntur ad dilectionem Dei et proximi ³. His verbis aperte monet, cum referuntur ad dilectionem Dei et proximi ³. His verbis aperte insinuatur, quis sit rectus finis voluntatis sive actionis bonæ, scilicet cha- insinuatur, quis sit rectus finis voluntatis sive actionis bonæ, scilicet cha- ritas, quæ et Deus est, ut supra ostendimus. ritas, quæ et Deus est, ut supra ostendimus.

1 Psal. cxxII, 96. 1 Psal. cxxII, 96.

2 I ad Timoth. 1, 5. 2 I ad Timoth. 1, 5.

* S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 121. * S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 121.

IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, A, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, A, ART. 1.

603 603

terminata, ibi, D, « Verumtamen huic terminata, ibi, D, « Verumtamen huic sententiæ, etc. >> sententiæ, etc. >>

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

« Post prædicta de voluntate ejusque « Post prædicta de voluntate ejusque fine, etc. » fine, etc. »

Hic incipit pars in qua Magister agit Hic incipit pars in qua Magister agit de quantitate actionis in communi in bo- de quantitate actionis in communi in bo- na et mala actione. Et hoc facit ut melius na et mala actione. Et hoc facit ut melius videatur quantitas peccati, de qua hic in- videatur quantitas peccati, de qua hic in- tendit. tendit.

Dividitur autem in tres partes: in qua- Dividitur autem in tres partes: in qua- rum prima agit de quantitate actionis rum prima agit de quantitate actionis interioris, quæ est voluntas. In secun- interioris, quæ est voluntas. In secun- da, de quantitate actionis exterioris, da, de quantitate actionis exterioris, quæ est quæ est opus. Et hæc incipit infra, opus. Et hæc incipit infra, distinct. XL, ibi, A, « Post hæc de acti- distinct. XL, ibi, A, « Post hæc de acti- bus, etc. » In tertia, gratia cujusdam bus, etc. » In tertia, gratia cujusdam quod dictum erat, scilicet quod intentio- quod dictum erat, scilicet quod intentio- nem fides dirigit, quærit de actibus infi- nem fides dirigit, quærit de actibus infi- delium, dist. XLI, ibi, A, « Cumque in- delium, dist. XLI, ibi, A, « Cumque in- tentio, ut supra, etc. » Et post sequitur tentio, ut supra, etc. » Et post sequitur pars quæ est de modis peccatorum, ut pars quæ est de modis peccatorum, ut patet ex divisione superius assignata. patet ex divisione superius assignata.

Prima harum dividitur in duas in Prima harum dividitur in duas in quarum prima Magister quærit de quan- quarum prima Magister quærit de quan- titate voluntatis. In secunda autem, quare titate voluntatis. In secunda autem, quare ipsa voluntas est peccatum determina- ipsa voluntas est peccatum determina- tum et hæc incipit in sequenti distin- tum et hæc incipit in sequenti distin- ctione XXXIX, ibi, A, « Hic autem ori- ctione XXXIX, ibi, A, « Hic autem ori- tur quæstio, etc. » tur quæstio, etc. »

Præsens distinctio dividitur in duas Præsens distinctio dividitur in duas partes: in quarum prima tangit ea quæ partes: in quarum prima tangit ea quæ faciunt ad quantitatem voluntatis de- faciunt ad quantitatem voluntatis de- monstrandam. Et in secunda quærit, monstrandam. Et in secunda quærit, Quid intersit inter voluntatem, et inten- Quid intersit inter voluntatem, et inten- tionem quæ mensurat voluntatem ? tionem quæ mensurat voluntatem ? ibi, F, « Solet etiam quæri, etc. » ibi, F, « Solet etiam quæri, etc. »

In prima autem harum Magister tria In prima autem harum Magister tria facit. Primo enim ostendit, quod mensu- facit. Primo enim ostendit, quod mensu- ra voluntatis ex fine est. Secundo quærit, ra voluntatis ex fine est. Secundo quærit, Utrum omnes bonæ voluntates unum Utrum omnes bonæ voluntates unum habeant finem, et omnes malæ unum vel habeant finem, et omnes malæ unum vel diversos? ibi, C, « Sed quæritur, Utrum diversos? ibi, C, « Sed quæritur, Utrum omnes bonæ, etc. » In tertia, determinat omnes bonæ, etc. » In tertia, determinat quoddam objectum Augustini contra de- quoddam objectum Augustini contra de-

Utrum voluntatis quantitas pensetur ex Utrum voluntatis quantitas pensetur ex fine ? fine ?

Incidit autem dubitatio circa primum, Incidit autem dubitatio circa primum, Utrum voluntatis quantitas pensetur ex Utrum voluntatis quantitas pensetur ex fine? et, Si ex fine pensatur, ex quo fine fine? et, Si ex fine pensatur, ex quo fine pensetur ? pensetur ?

AD PRIMUM proceditur sic : AD PRIMUM proceditur sic :

1. Omne agens per intentionem et in- 1. Omne agens per intentionem et in- tellectum, nisi vane agat, præstituit sibi tellectum, nisi vane agat, præstituit sibi finem ad quem mensurat totum opus : finem ad quem mensurat totum opus : voluntas est sic agens: ergo præstituit voluntas est sic agens: ergo præstituit sibi finem ad quem mensurat totum opus. sibi finem ad quem mensurat totum opus. PRIMA probatur ex hoc, quod quidquid de PRIMA probatur ex hoc, quod quidquid de opere non proportionatur fini, illud va- opere non proportionatur fini, illud va- num est. ALIA patet ex hoc quod dicit num est. ALIA patet ex hoc quod dicit Damascenus, quod omnis voluntas in ra- Damascenus, quod omnis voluntas in ra- tione est. Inde sic: Omne opus accipit tione est. Inde sic: Omne opus accipit quantitatem valoris ex eo ad quod men- quantitatem valoris ex eo ad quod men- suratur opus autem voluntatis totum suratur opus autem voluntatis totum commensuratur fini : ergo totum accipit commensuratur fini : ergo totum accipit quantitatem valoris a fine. quantitatem valoris a fine.

2. Item, In agentibus secundum natu- 2. Item, In agentibus secundum natu- ram, in quibus est forma finis, attendi- ram, in quibus est forma finis, attendi- tur bonitas generationis et actus ex for- tur bonitas generationis et actus ex for- ma quæ est finis: ergo similiter etiam ma quæ est finis: ergo similiter etiam erit in agentibus ex deliberatione: ergo erit in agentibus ex deliberatione: ergo iterum sequitur, quod quantitas actualis iterum sequitur, quod quantitas actualis voluntatis attenditur ex fine. voluntatis attenditur ex fine.

3. Item, Ratio boni in omnibus est 3. Item, Ratio boni in omnibus est ex fine: ergo multo magis in opere ex fine: ergo multo magis in opere morali, in quo est simpliciter bonum morali, in quo est simpliciter bonum quod est honestum : ergo cum opus quod est honestum : ergo cum opus voluntatis sit solum morale, quantitas voluntatis sit solum morale, quantitas bonitatis vel malitiæ accipietur ex fine. bonitatis vel malitiæ accipietur ex fine. Item, Boetius in Topicis dat istam. Item, Boetius in Topicis dat istam. maximam, maximam, « Cujus finis bonus est, « Cujus finis bonus est, ipsum quoque bonum est: et cujus finis ipsum quoque bonum est: et cujus finis malus, ipsum quoque malum est. » Şi malus, ipsum quoque malum est. » Şi

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

60% 60%

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ergo bonus finis facit bonum: et quan- ergo bonus finis facit bonum: et quan- titas boni facit quantitatem boni a titas boni facit quantitatem boni a voluntate ergo quantitas voluntatis voluntate ergo quantitas voluntatis attenditur ex quantitate finis. attenditur ex quantitate finis.

Item, Hoc accipitur ex Littera per Item, Hoc accipitur ex Littera per multas auctoritates. multas auctoritates.

SED CONTRA hoc videtur esse instantia SED CONTRA hoc videtur esse instantia per multos actus: ut per multos actus: ut

1. Aliquis fornicatur cum aliqua, ut ex 1. Aliquis fornicatur cum aliqua, ut ex illa familiaritate revocet eam ab hæresi, illa familiaritate revocet eam ab hæresi, hic est finis bonus, et tamen opus ma- hic est finis bonus, et tamen opus ma- lum. lum.

2. Item, Aliquis furatur ut pascat pau- 2. Item, Aliquis furatur ut pascat pau- perem cujus iterum finis bonus, et perem cujus iterum finis bonus, et opus malum. opus malum.

SOLUTIO antiquorum Doctorum ad SOLUTIO antiquorum Doctorum ad hoc tendit, quod id quod dicit quædam hoc tendit, quod id quod dicit quædam Glossa super illud, Lucerna corporis tui Glossa super illud, Lucerna corporis tui est oculus tuus 1 est oculus tuus 1 : quod quantum inten- : quod quantum inten- dis, tantum facis: hoc intelligitur in dis, tantum facis: hoc intelligitur in malis generaliter propter contemptum : malis generaliter propter contemptum : quia si intendis levando calamum pec- quia si intendis levando calamum pec- care mortaliter et provocare Deum, tu care mortaliter et provocare Deum, tu tantum peccas quoad Deum, licet non tantum peccas quoad Deum, licet non tantum pecces quoad proximum. tantum pecces quoad proximum.

Similiter dicunt, quod generaliter in- Similiter dicunt, quod generaliter in- telligitur in indifferentibus: quia in illis telligitur in indifferentibus: quia in illis verum est, quod intentio tua nomen verum est, quod intentio tua nomen operi tuo et formam imponit: quia in- operi tuo et formam imponit: quia in- differentiam non habet ratione meri- differentiam non habet ratione meri- ti vel demeriti, nisi ex intentione. Sed ti vel demeriti, nisi ex intentione. Sed in bonis dicebant, quod particularis est in bonis dicebant, quod particularis est regula illa quia in bonis non tantum regula illa quia in bonis non tantum semper facis, quantum intendis. Si enim semper facis, quantum intendis. Si enim des obolum et possis dare plus, et in- des obolum et possis dare plus, et in- tendis tantum mercari per obolum, tendis tantum mercari per obolum, quantum per centum millia, non tantum quantum per centum millia, non tantum propter hoc mereberis. Et ita dixerunt propter hoc mereberis. Et ita dixerunt etiam de malis propter bonum factis : etiam de malis propter bonum factis : licet enim intentio boni diminuat culpam licet enim intentio boni diminuat culpam in talibus, non tamen tollit totam, nec in talibus, non tamen tollit totam, nec facit opus meritorium. Et in hac so- facit opus meritorium. Et in hac so- lutione steterunt Præpositivus Cantua- lutione steterunt Præpositivus Cantua- riensis et Gulielmus Altisiodorensis. riensis et Gulielmus Altisiodorensis.

Potest tamen sine præjudicio aliter Potest tamen sine præjudicio aliter

* Matth. vi, 22 et Luc. x1, 34. * Matth. vi, 22 et Luc. x1, 34.

dici, distinguendo in eo quod refertur dici, distinguendo in eo quod refertur ad finem, et in fine ad quem refertur ad finem, et in fine ad quem refertur id quod ad finem refertur. Eorum enim id quod ad finem refertur. Eorum enim quæ ad finem referuntur, quædam sunt quæ ad finem referuntur, quædam sunt cognata fini ex natura ipsorum, hoc cognata fini ex natura ipsorum, hoc est, quod naturaliter sunt ordinata ad est, quod naturaliter sunt ordinata ad ipsum quædam autem per naturam ipsum quædam autem per naturam sunt obliquata ab ipso: et quædam nec sunt obliquata ab ipso: et quædam nec sic, nec illo modo, quæ sunt imposita sic, nec illo modo, quæ sunt imposita ad finem, et imposita in obliquatione ad finem, et imposita in obliquatione ab ipso. Similiter finis triplex est, scili- ab ipso. Similiter finis triplex est, scili- cet primo modo qui disponit rem rela- cet primo modo qui disponit rem rela- tam ad ipsum, ut terminus motus dispo- tam ad ipsum, ut terminus motus dispo- nit et diffinit motum, sicut forma finis nit et diffinit motum, sicut forma finis est in generatione: et iste finis est pars est in generatione: et iste finis est pars complens rem, vel in esse, vel in bene complens rem, vel in esse, vel in bene esse. Est etiam finis ultimus intentus esse. Est etiam finis ultimus intentus quo quiescit agens, licet non motus quo quiescit agens, licet non motus primo pertingat ad ipsum, sicut finis primo pertingat ad ipsum, sicut finis in naturis est conservatio speciei. Et in naturis est conservatio speciei. Et est tertio modo finis in quo quiescit est tertio modo finis in quo quiescit tota intentio motionis: et hic est in na- tota intentio motionis: et hic est in na- tura assimilando in aliquo primo au- tura assimilando in aliquo primo au- ctori, secundum quod hoc est unicui- ctori, secundum quod hoc est unicui- que motorum secundorum possibile. In que motorum secundorum possibile. In moribus ista adaptantur, scilicet quod moribus ista adaptantur, scilicet quod actio bona est cognata fini bono: mala actio bona est cognata fini bono: mala autem obliquata: et indifferens, poten- autem obliquata: et indifferens, poten- tia ad utrumque. Finis autem qui est tia ad utrumque. Finis autem qui est complens actu in bene esse, est forma complens actu in bene esse, est forma charitatis in merito et finis quo quie- charitatis in merito et finis quo quie- scit agens, est beatitudo et finis in scit agens, est beatitudo et finis in quo quiescit tota intentio, est Deus. quo quiescit tota intentio, est Deus.

Dicamus igitur, quod intentio imponit Dicamus igitur, quod intentio imponit nomen operi per finem proximum sive nomen operi per finem proximum sive primum, in his quæ sunt cognata ad primum, in his quæ sunt cognata ad ipsum, et in his quæ non sunt obli- ipsum, et in his quæ non sunt obli- quata ad contrarium. Et tunc numquam quata ad contrarium. Et tunc numquam habet instantiam : quia sicut in naturis habet instantiam : quia sicut in naturis forma movens, inducens est suam spe- forma movens, inducens est suam spe- ciem in fine motus, ita quantitas chari- ciem in fine motus, ita quantitas chari- tatis inducit quantitatem meriti in opere tatis inducit quantitatem meriti in opere sibi cognato et indifferenti. sibi cognato et indifferenti.

Et hoc modo procedunt rationes prius Et hoc modo procedunt rationes prius

inductæ. inductæ.

AD EA autem quæ objiciuntur, dicen- Ad objec AD EA autem quæ objiciuntur, dicen- Ad objec dum quod non valent: quia non est dum quod non valent: quia non est

IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, B, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, B, ART. 2.

in talibus relatio per naturam operis, in talibus relatio per naturam operis, . sed tantum per cogitationem agentis . sed tantum per cogitationem agentis et de tali relatione non loquitur hic Ma- et de tali relatione non loquitur hic Ma-

605 605

gister quia illa stulta est, si applicat gister quia illa stulta est, si applicat fini quod non est applicabile ei. fini quod non est applicabile ei. Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

B. Quod Deus est finis omnis bonæ actionis, quia charitas est: nec tantum Spiritus B. Quod Deus est finis omnis bonæ actionis, quia charitas est: nec tantum Spiritus sanctus, sed etiam Christus, et Pater: nec hi sunt tres fines, sed unus. sanctus, sed etiam Christus, et Pater: nec hi sunt tres fines, sed unus.

Qui ergo charitatem sibi ponit finem, Deum sibi ponit finem unde et Qui ergo charitatem sibi ponit finem, Deum sibi ponit finem unde et Christum finem legis ad justitiam dicit Apostolus esse omni credenti¹. Et Christum finem legis ad justitiam dicit Apostolus esse omni credenti¹. Et recte dicitur Christus finis legis ad justitiam : quia, ut ait Augustinus in recte dicitur Christus finis legis ad justitiam : quia, ut ait Augustinus in libro Sententiarum Prosperi, in Christo lex justitiæ non consumitur, sed libro Sententiarum Prosperi, in Christo lex justitiæ non consumitur, sed impletur. Omnis enim perfectio ex ipso, et in ipso est et ultra quem non impletur. Omnis enim perfectio ex ipso, et in ipso est et ultra quem non est quo spes se extendat. Finis fidelium Christus est, ad quem cum perve- est quo spes se extendat. Finis fidelium Christus est, ad quem cum perve- nerit currentis intentio, non habet quo amplius possit venire, sed habet id nerit currentis intentio, non habet quo amplius possit venire, sed habet id in quo debeat permanere. Finis ergo rectus atque supremus Deus Pater in quo debeat permanere. Finis ergo rectus atque supremus Deus Pater est, et Filius, et Spiritus sanctus : nec hi tres sunt tres fines, sed unus est, et Filius, et Spiritus sanctus : nec hi tres sunt tres fines, sed unus finis: quia non tres dii, sed unus Deus. finis: quia non tres dii, sed unus Deus.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quis est finis ex quo pensatur quanti- Quis est finis ex quo pensatur quanti-

tas voluntatis ? tas voluntatis ?

Secundo quæritur, Quis sit finis ilie? Secundo quæritur, Quis sit finis ilie? Et dicit in Littera, quod est charitas Et dicit in Littera, quod est charitas quæ est finis præcepti. quæ est finis præcepti.

Videtur autem, quod non. Videtur autem, quod non.

1. Per illud Eccle. XII, 13: Finem 1. Per illud Eccle. XII, 13: Finem loquendi pariter audiamus. Deum time, loquendi pariter audiamus. Deum time, et mandata ejus observa: hoc est enim et mandata ejus observa: hoc est enim omnis homo. Glossa ibidem, id est, ad omnis homo. Glossa ibidem, id est, ad hoc est omnis homo: ergo omnia refe- hoc est omnis homo: ergo omnia refe- renda sunt ad timorem. renda sunt ad timorem.

1 Ad Roman. x, 4: Finis legis, Christus, ad 1 Ad Roman. x, 4: Finis legis, Christus, ad

2. Item, Quod charitas non sit finis, 2. Item, Quod charitas non sit finis, videtur ex hoc quod dicitur, Eccle. videtur ex hoc quod dicitur, Eccle. 1x, 1 Nescit homo utrum amore an 1x, 1 Nescit homo utrum amore an odio dignus sit. Constat autem, quod odio dignus sit. Constat autem, quod omnis operans scit finem operis sui : omnis operans scit finem operis sui : ergo finis non est charitas. ergo finis non est charitas.

3. Item, Primo libro Sententiarum, 3. Item, Primo libro Sententiarum, distinctione I, habitum est, quod finis di- distinctione I, habitum est, quod finis di- lectionis et usus omnis operis, est id lectionis et usus omnis operis, est id quo fruendum est: hoc autem est Deus quo fruendum est: hoc autem est Deus trinitas, sicut ibidem dicitur: Deus au- trinitas, sicut ibidem dicitur: Deus au- tem trinitas non est charitas creata : tem trinitas non est charitas creata : ergo charitas non est finis operis. ergo charitas non est finis operis.

Item, Beatitudo dicitur esse finis om- Item, Beatitudo dicitur esse finis om- nis appetitus ab Augustino, et Philoso- nis appetitus ab Augustino, et Philoso- pho, et Boetio : hoc autem non est pho, et Boetio : hoc autem non est charitas ergo ipsa non est finis. charitas ergo ipsa non est finis.

4. Item, Sicut charitate movemur in 4. Item, Sicut charitate movemur in Dei bonitatem, ita per fidem in veri- Dei bonitatem, ita per fidem in veri- tatem, ita per spem in æternitatem : tatem, ita per spem in æternitatem :

justitiam omni credenti. justitiam omni credenti.

Solutio. Solutio.

606 606

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ergo videtur, cum veritas increata et ergo videtur, cum veritas increata et æternitas sit finis, quod ita fides possit æternitas sit finis, quod ita fides possit dici finis sicut charitas. dici finis sicut charitas.

: :

5. Item, Nihil movetur ad finem quem 5. Item, Nihil movetur ad finem quem habet jam habens autem charitatem, habet jam habens autem charitatem, adhuc movetur in opere meritorio : adhuc movetur in opere meritorio : ergo non movetur ad charitatem: id ergo non movetur ad charitatem: id autem quod est finis, est id ad quod est autem quod est finis, est id ad quod est motus ergo charitas non est finis. motus ergo charitas non est finis.

6. Item, Præterea magis videtur esse 6. Item, Præterea magis videtur esse obedientia finis præcepti, quam chari- obedientia finis præcepti, quam chari- tas: quia obedientia respicit omne præ- tas: quia obedientia respicit omne præ- ceptum in quantum est præceptum, cha- ceptum in quantum est præceptum, cha- ritas autem non ergo male videtur ritas autem non ergo male videtur dicere in Littera. dicere in Littera.

SOLUTIO. Dicendum, quod sicut dicit SOLUTIO. Dicendum, quod sicut dicit "Glossa super illud Apostoli, I ad Timoth. "Glossa super illud Apostoli, I ad Timoth. 1,5 Finis præcepti est charitas : finis 1,5 Finis præcepti est charitas : finis est triplex, scilicet determinationis, ut est triplex, scilicet determinationis, ut agri in ultima parte sui, cum toto con- agri in ultima parte sui, cum toto con- tinuato ad terminum illum finitur: et tinuato ad terminum illum finitur: et finis consumptionis, sicut panis finitur finis consumptionis, sicut panis finitur in ultima parte, in quantum non est in ultima parte, in quantum non est plus de pane et consummationis, sicut plus de pane et consummationis, sicut perfectio finis est. perfectio finis est.

Dicendum igitur quod charitas est Dicendum igitur quod charitas est finis operum præcepti consummans ope- finis operum præcepti consummans ope- ra quia ad ipsam ut sunt merito refe- ra quia ad ipsam ut sunt merito refe- runtur. Qualiter autem charitas sit finis runtur. Qualiter autem charitas sit finis et forma et radix et mater, dictum est et forma et radix et mater, dictum est in III libro Sententiarum 1 : hic autem in III libro Sententiarum 1 : hic autem tantum dicitur, quod ipsa est finis in- tantum dicitur, quod ipsa est finis in- ductus per speciem meriti in opus a ductus per speciem meriti in opus a seipsa, ut est movens merentem in ope- seipsa, ut est movens merentem in ope- resicut in naturis secundum rationem resicut in naturis secundum rationem idem est movens et finis: sed finis quo idem est movens et finis: sed finis quo quis quiescit agens est beatitudo: in quo quis quiescit agens est beatitudo: in quo autem quiescit tota intentio, est Deus autem quiescit tota intentio, est Deus trinitas: et primum quidem est for- trinitas: et primum quidem est for- ma actus, secundum autem quies est ma actus, secundum autem quies est appetitus, et tertium perventio completa appetitus, et tertium perventio completa intentionis. Unde primus refertur ad intentionis. Unde primus refertur ad secundum, et secundus ad tertium et secundum, et secundus ad tertium et

1 Cf. III Sententiarum, Dist. XXXI. 1 Cf. III Sententiarum, Dist. XXXI.

de his omnibus multa sunt dicta in ter- de his omnibus multa sunt dicta in ter- tio Sententiarum in prædictis locis. tio Sententiarum in prædictis locis.

AD PRIMUM ergo dicatur, quod timor AD PRIMUM ergo dicatur, quod timor est finis secundum quid, scilicet per est finis secundum quid, scilicet per recessum a malo: sed charitas est sem- recessum a malo: sed charitas est sem- per finis proximus actui meritorio in per finis proximus actui meritorio in quantum meritorius est : et etiam quia quantum meritorius est : et etiam quia aliæ virtutes habent pro fine objectum aliæ virtutes habent pro fine objectum charitatis. charitatis.

AD ALIUD dicendum, quod nihil pro- AD ALIUD dicendum, quod nihil pro- hibet charitatem ut finem esse notam hibet charitatem ut finem esse notam et intentam et ut informantem ani- et intentam et ut informantem ani- mam, esse ignotam. Unde in argumen- mam, esse ignotam. Unde in argumen- to est fallacia accidentis. to est fallacia accidentis.

Ad Ad

Ad Ad

AD ALIUD dicendum, quod illud intel- Ad AD ALIUD dicendum, quod illud intel- Ad ligitur de fine quo quiescit appetitus, ligitur de fine quo quiescit appetitus, non qui informat actum, vel in quo ut non qui informat actum, vel in quo ut in ultimo intentio requiescit. in ultimo intentio requiescit.

: :

AD ALIUD dicendum, quod impletio Adl AD ALIUD dicendum, quod impletio Adl gaudii in bono est, ad quod se habet gaudii in bono est, ad quod se habet verum ut ostendens, et æternum ut inde- verum ut ostendens, et æternum ut inde- ficiens et ideo aliæ non sunt ita finis sic- ficiens et ideo aliæ non sunt ita finis sic- ut charitas. Et alia ratio est: quia pos- ut charitas. Et alia ratio est: quia pos- sunt esse informes: et ideo non infor- sunt esse informes: et ideo non infor- mant actum meriti: unde cum forma mant actum meriti: unde cum forma sit finis actus, ad minus non possunt sit finis actus, ad minus non possunt hoc modo esse fines. hoc modo esse fines.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum est sed aliquid movet ut inducat spe- est sed aliquid movet ut inducat spe- ciem suam in alio ita est hic quod ciem suam in alio ita est hic quod charitas movet in opere meritorio, ut in charitas movet in opere meritorio, ut in termino operis, sicut ipsa faciens vim termino operis, sicut ipsa faciens vim meriti unde motus est ut aliter habea- meriti unde motus est ut aliter habea- tur quam habetur. tur quam habetur.

AD ALIUD dicendum, quod obedientia AD ALIUD dicendum, quod obedientia respicit præceptum in quantum præce- respicit præceptum in quantum præce- ptum, sed non id quod est præceptum, ptum, sed non id quod est præceptum, nec id quod est opus præcepti, et ideo nec id quod est opus præcepti, et ideo non potest esse finis omnis operis me- non potest esse finis omnis operis me- ritorii sed charitas respicit id quod. ritorii sed charitas respicit id quod. est præceptum, et id quod est opus, est præceptum, et id quod est opus, ut forma actus? et ideo ipsa accipit ra- ut forma actus? et ideo ipsa accipit ra- tionem finis. tionem finis.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6 Ad 6

IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, C, D. IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, C, D.

607 607

C. Quod omnes bonæ voluntates unum habent finem et tamen quædam bonæ C. Quod omnes bonæ voluntates unum habent finem et tamen quædam bonæ diversos fines sortiuntur. diversos fines sortiuntur.

Sed quæritur, Utrum omnes bonæ voluntates unum tantum habeant Sed quæritur, Utrum omnes bonæ voluntates unum tantum habeant finem? De hoc Augustinus in libro de Trinitate ita ait : Aliæ atque aliæ finem? De hoc Augustinus in libro de Trinitate ita ait : Aliæ atque aliæ voluntates suos proprios fines habent, qui tamen referuntur ad finem illius voluntates suos proprios fines habent, qui tamen referuntur ad finem illius voluntatis, quia ' volumus beate vivere, et ad eam pervenire vitam quæ non voluntatis, quia ' volumus beate vivere, et ad eam pervenire vitam quæ non referatur ad aliud, sed amanti per seipsam sufficiat : quemadmodum vo- referatur ad aliud, sed amanti per seipsam sufficiat : quemadmodum vo- luntas videndi finem habet visionem, et voluntas videndi fenestram, finem luntas videndi finem habet visionem, et voluntas videndi fenestram, finem habet fenestræ visionem. Altera vero est voluntas per fenestram videndi habet fenestræ visionem. Altera vero est voluntas per fenestram videndi transeuntes, cujus item finis est visio transeuntium. Ad quod etiam præ- transeuntes, cujus item finis est visio transeuntium. Ad quod etiam præ- dictæ referuntur voluntates 2. Item, ibidem: Rectæ sunt voluntates, et om- dictæ referuntur voluntates 2. Item, ibidem: Rectæ sunt voluntates, et om- nes sibimet religatæ, si bona est illa ad quam cunctæ referuntur. Si autem nes sibimet religatæ, si bona est illa ad quam cunctæ referuntur. Si autem prava est, pravæ sunt omnes et ideo rectarum voluntatem connexio iter prava est, pravæ sunt omnes et ideo rectarum voluntatem connexio iter quoddam est ascendentium ad beatitudinem, quod certis velut passibus quoddam est ascendentium ad beatitudinem, quod certis velut passibus agitur ³. Pravarum autem et distortarum voluntatum implicatio vinculum agitur ³. Pravarum autem et distortarum voluntatum implicatio vinculum est, quo alligabitur qui hoc agit, ut projiciatur in tenebras exteriores *. est, quo alligabitur qui hoc agit, ut projiciatur in tenebras exteriores *. His auctoritatum testimoniis evidenter monstratur, plures in fidelibus re- His auctoritatum testimoniis evidenter monstratur, plures in fidelibus re- ctas esse voluntates proprias ac diversos fines habentes et tamen unum ctas esse voluntates proprias ac diversos fines habentes et tamen unum eumdemque, quia omnes referuntur ad unum qui est finis finium, de quo eumdemque, quia omnes referuntur ad unum qui est finis finium, de quo paulo ante diximus: ita e converso forte est et in malis. paulo ante diximus: ita e converso forte est et in malis.

D. Quædam huic sententiæ videntur adversari. D. Quædam huic sententiæ videntur adversari.

Verumtamen huic sententiæ, qua dictum est fidelium quasdam rectas Verumtamen huic sententiæ, qua dictum est fidelium quasdam rectas voluntates diversos fines sortiri, et tamen ad unum referri, videtur obviare voluntates diversos fines sortiri, et tamen ad unum referri, videtur obviare quod alibi Augustinus admonet, ne scilicet nobis duos fines constituamus, quod alibi Augustinus admonet, ne scilicet nobis duos fines constituamus,

1 Edit. J. Alleaume, qua. 1 Edit. J. Alleaume, qua.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Trinitate, cap. 6. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Trinitate, cap. 6.

³ Proverb. v, 21: Respicit Dominus vias hominis, et omnes gressus ejus considerat. ³ Proverb. v, 21: Respicit Dominus vias hominis, et omnes gressus ejus considerat.

4 Matth. xx11, 13. 4 Matth. xx11, 13.

608 608

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ita inquiens in libro de Sermone Domini in monte: Non debemus ideo ita inquiens in libro de Sermone Domini in monte: Non debemus ideo evangelizare ut manducemus, sed ideo manducare ut evangelizemus: ut evangelizare ut manducemus, sed ideo manducare ut evangelizemus: ut cibus non sit bonum quod appetitur, sed necessarium quod adjicitur ut il- cibus non sit bonum quod appetitur, sed necessarium quod adjicitur ut il- lud impleatur, Quærite primum regnum Dei et justitiam ejus, et hæc omnia lud impleatur, Quærite primum regnum Dei et justitiam ejus, et hæc omnia adjicientur vobis '. Non dixit, Primum quærite regnum Dei et deinde, adjicientur vobis '. Non dixit, Primum quærite regnum Dei et deinde, quærite ista, quamvis sint necessaria: sed ait, hæc omnia adjicientur vo- quærite ista, quamvis sint necessaria: sed ait, hæc omnia adjicientur vo- bis, id est, hæc consequentur si illa quæratis : ne cum ista quæritis, illinc bis, id est, hæc consequentur si illa quæratis : ne cum ista quæritis, illinc avertamini aut ne duos fines constituatis, ut et regnum propter se appe- avertamini aut ne duos fines constituatis, ut et regnum propter se appe- tatis, et ista necessaria propter illud: ergo propter regnum Dei tantum de- tatis, et ista necessaria propter illud: ergo propter regnum Dei tantum de- bemus operari omnia, non solam, vel cum regno Dei mercedem corporalem bemus operari omnia, non solam, vel cum regno Dei mercedem corporalem meditari 2. Ecce hic aperte dicit, ne duos fines nobis constituamus, sed meditari 2. Ecce hic aperte dicit, ne duos fines nobis constituamus, sed unum tantum, id est, regnum Dei, cum supra dixerit bonas voluntates unum tantum, id est, regnum Dei, cum supra dixerit bonas voluntates alias etalias proprios habere fines. alias etalias proprios habere fines.

E. Hic ostenditur quomodo, licet videantur, non repugnent prædicta. E. Hic ostenditur quomodo, licet videantur, non repugnent prædicta.

Hæc autem sibi non repugnare animadvertit, qui verbis præmissis sim- Hæc autem sibi non repugnare animadvertit, qui verbis præmissis sim- plici oculo diligenter intendit: qui enim dixit, ne duos fines nobis consti- plici oculo diligenter intendit: qui enim dixit, ne duos fines nobis consti- tuamus, sed omnia propter regnum Dei faciamus, ipse præmisit quod de- tuamus, sed omnia propter regnum Dei faciamus, ipse præmisit quod de- bemus manducare ut evangelizemus. Cum autem hoc ita facimus, actionis bemus manducare ut evangelizemus. Cum autem hoc ita facimus, actionis illius finem Evangelium constituimus: sed et hunc finem ad regnum Dei illius finem Evangelium constituimus: sed et hunc finem ad regnum Dei referimus. Manducamus enim propter Evangelium, et manducamus et referimus. Manducamus enim propter Evangelium, et manducamus et evangelizamus propter regnum Dei. Duos igitur fines nobis in manducan- evangelizamus propter regnum Dei. Duos igitur fines nobis in manducan- do constituimus. Sed ista ³ facientes, numquid peccamus? Absit. Nam et do constituimus. Sed ista ³ facientes, numquid peccamus? Absit. Nam et ipse sic facere suadet, si diligenter ejus verba inspiciamus. Cum ergo ait, ipse sic facere suadet, si diligenter ejus verba inspiciamus. Cum ergo ait, ne duos fines nobis constituamus, fines in diversa tendentes intelligi vo- ne duos fines nobis constituamus, fines in diversa tendentes intelligi vo- luit, scilicet quorum alter ad alterum non referatur: ita et cum dicit, prop- luit, scilicet quorum alter ad alterum non referatur: ita et cum dicit, prop- ter regnum Dei tantum omnia agenda, nec cum ipso mercedem tempora- ter regnum Dei tantum omnia agenda, nec cum ipso mercedem tempora- lem meditandam, ita intelligendum est, ut non appetendo meditemur cum lem meditandam, ita intelligendum est, ut non appetendo meditemur cum regno mercedem temporalem: ita quod non propter regnum, sed propter regno mercedem temporalem: ita quod non propter regnum, sed propter se, ut scilicet regnum propter se appetamus, et ista propter illud, sicut se, ut scilicet regnum propter se appetamus, et ista propter illud, sicut

1 Matth. vi, 33; Luc. XII, 1 Matth. vi, 33; Luc. XII,

31. 31.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. II, post medium, cap. 24. Tomo IV (Nota edit. Lugd.) 2 S. AUGUSTINUS, Lib. II, post medium, cap. 24. Tomo IV (Nota edit. Lugd.)

3 Edit. J. Alleaume, ita. 3 Edit. J. Alleaume, ita.

IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, E, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, E, ART. 3.

609 609

ipse docet ¹. Si enim petimus vitam æternam, petimusque etiam temporalia ipse docet ¹. Si enim petimus vitam æternam, petimusque etiam temporalia a Deo : si ea petimus propter vitam æternam, non offendimus: neque si- a Deo : si ea petimus propter vitam æternam, non offendimus: neque si- nistra tunc scit quid faciat dextera ³, quia mercedem temporalem non prop- nistra tunc scit quid faciat dextera ³, quia mercedem temporalem non prop- ter se meditamur, sed propter regnum Dei, ut sit læva sub capite, et dex- ter se meditamur, sed propter regnum Dei, ut sit læva sub capite, et dex- tera in amplexu 3. Alioquin si hæc temporalia propter se quærimus sicut tera in amplexu 3. Alioquin si hæc temporalia propter se quærimus sicut æterna, miscetur dextræ sinistra. Ideoque cum Dominus dixerit, Attendite æterna, miscetur dextræ sinistra. Ideoque cum Dominus dixerit, Attendite ne justitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis 4 : alibi ne justitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis 4 : alibi ait, Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et ait, Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in cœlis est 5. Propter Deum ergo omnia glorificent Patrem vestrum qui in cœlis est 5. Propter Deum ergo omnia facienda sunt, ut omnia quæ facimus, omniumque fines ad eum refera- facienda sunt, ut omnia quæ facimus, omniumque fines ad eum refera-

mus. mus.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum sit unus finis bonarum volunta- Utrum sit unus finis bonarum volunta- tum? et, Utrum duos fines possumus tum? et, Utrum duos fines possumus nobis ponere? et, An boni mercenarii nobis ponere? et, An boni mercenarii merentur ? merentur ?

Deinde quæritur, de hoc quod dicit in Deinde quæritur, de hoc quod dicit in secunda parte, ibi, C, « Sed quæritur, secunda parte, ibi, C, « Sed quæritur, Utrum omnes voluntates bonæ, etc. » Utrum omnes voluntates bonæ, etc. »

Et quæruntur duo, quorum primum Et quæruntur duo, quorum primum est, Utrum unus sit finis bonarum vo- est, Utrum unus sit finis bonarum vo- luntatum ? luntatum ?

Secundo, Utrum unus finis sit mala- Secundo, Utrum unus finis sit mala- rum, ut videtur dicere in Littera? rum, ut videtur dicere in Littera?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic: Videtur enim, quod non sit unus finis Videtur enim, quod non sit unus finis bonarum voluntatum: quia bonarum voluntatum: quia

1. Si finis est perfectio rei, sicut dif- 1. Si finis est perfectio rei, sicut dif- ferunt perfecta, ita differunt perfectio- ferunt perfecta, ita differunt perfectio- nes opera autem meritoria differunt nes opera autem meritoria differunt etiam in eodem homine: ergo et per- etiam in eodem homine: ergo et per- fectio secundum finem. fectio secundum finem.

1 Luc. XII, 31 et seq. 1 Luc. XII, 31 et seq.

2 Matth. VI, 3. 2 Matth. VI, 3.

3 Cantic. 11, 6: Læva ejus sub capite meo, et 3 Cantic. 11, 6: Læva ejus sub capite meo, et

XXVII XXVII

2. Præterea, Habitum est, quod cha- 2. Præterea, Habitum est, quod cha- ritas est finis, et beatitudo est finis, et ritas est finis, et beatitudo est finis, et Deus finis ergo videtur, quod multi Deus finis ergo videtur, quod multi sint fines etiam ejusdem hominis et ejus- sint fines etiam ejusdem hominis et ejus- dem operis. dem operis.

Si dicas, quod istorum finium unus Si dicas, quod istorum finium unus refertur ad alterum, et sic finis ultimus refertur ad alterum, et sic finis ultimus est unus: sed citra ultimum non sunt est unus: sed citra ultimum non sunt plures fines. Adhuc videtur hoc esse fal- plures fines. Adhuc videtur hoc esse fal- sum quia dicit in Littera in fine præ- sum quia dicit in Littera in fine præ- cedentis distinctionis, quod finis sunt cedentis distinctionis, quod finis sunt Pater et Filius et Spiritus sanctus: et Pater et Filius et Spiritus sanctus: et constat, quod illi æquales sunt : ergo constat, quod illi æquales sunt : ergo unus non refertur ad alterum : ergo sunt unus non refertur ad alterum : ergo sunt fines. fines.

Si dicas, quod illi sunt unus finis in Si dicas, quod illi sunt unus finis in quantum sunt unum summum bonum. quantum sunt unum summum bonum. CONTRA: Fides ponit eos tres quibus est CONTRA: Fides ponit eos tres quibus est fruendum, ut habetur in prima distin- fruendum, ut habetur in prima distin- ctione libri I Sententiarum: ergo ponit ctione libri I Sententiarum: ergo ponit eos tres quibus amore inhæremus pro- eos tres quibus amore inhæremus pro- pter se ergo tres fines, quia nihil dili- pter se ergo tres fines, quia nihil dili- gitur propter se nisi finis. gitur propter se nisi finis.

3. Item, Cum finis intellectus sit veri- 3. Item, Cum finis intellectus sit veri- tas : et hæc distinguat articulos per tas : et hæc distinguat articulos per fidem, videntur plures esse fines. fidem, videntur plures esse fines.

4. Præterea, Cum sit sapientia divina 4. Præterea, Cum sit sapientia divina et potentia et bonitas et virtus et multa et potentia et bonitas et virtus et multa alia quæ sunt Deus, ipse videtur multi- alia quæ sunt Deus, ipse videtur multi-

dextera illius amplexabitur me. dextera illius amplexabitur me.

4 Matth. vi, 1. 4 Matth. vi, 1.

Matth. v, 16. Matth. v, 16.

39 39

Quæst. 1. Quæst. 1.

Sed contra. Sed contra.

610 610

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

plex esse finis secundum rationem mul- plex esse finis secundum rationem mul- tiplicitatis omnium attributorum: ergo tiplicitatis omnium attributorum: ergo non est unus solus finis. non est unus solus finis.

JUXTA hoc ulterius quæritur, Utrum JUXTA hoc ulterius quæritur, Utrum duos fines nobis possumus ponere? duos fines nobis possumus ponere?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. In multis Ecclesiis consuetudo est 1. In multis Ecclesiis consuetudo est dare denarium venientibus ad Matuti- dare denarium venientibus ad Matuti- nas, ut libentius veniant et constat, nas, ut libentius veniant et constat, quod nec dantes nec accipientes con- quod nec dantes nec accipientes con- demnamus. demnamus.

2. Item, Apostolus: « Debet in spe 2. Item, Apostolus: « Debet in spe qui arat, arare 1: » ergo laborans mer- qui arat, arare 1: » ergo laborans mer- cedem potest sperare temporalem: quid- cedem potest sperare temporalem: quid- quid autem speratur, intenditur: ergo quid autem speratur, intenditur: ergo potest intendere in labore finem illum. potest intendere in labore finem illum.

3. Item, Laborantem agricolam opor- 3. Item, Laborantem agricolam opor- tet primum de fructibus percipere 2. tet primum de fructibus percipere 2.

4. Item, alibi, Dominus ordinat, ut 4. Item, alibi, Dominus ordinat, ut qui altari servit, de altari vivat ³. qui altari servit, de altari vivat ³.

5. Item, alibi, Non alligabis os bovi 5. Item, alibi, Non alligabis os bovi trituranti 4. trituranti 4.

6. Item, alibi, Si nos vobis temporalia 6. Item, alibi, Si nos vobis temporalia seminavimus, magnum est nos si carna- seminavimus, magnum est nos si carna- lia vestra metamus* ? Quasi diceret : lia vestra metamus* ? Quasi diceret : Non. Non.

7. Item, in Littera etiam habetur, 7. Item, in Littera etiam habetur, Læva ejus sub capite meo 6, id est, tem- Læva ejus sub capite meo 6, id est, tem- poralia in sustentatione. poralia in sustentatione.

SED CONTRA est quod SED CONTRA est quod

1. Dicit Augustinus in libro Confes- 1. Dicit Augustinus in libro Confes- sionum « Minus te amat, qui tecum sionum « Minus te amat, qui tecum aliquid amat, » id est, minus quam aliquid amat, » id est, minus quam teneatur. teneatur.

« «

2. Item, Super illud Deuter. vi, 5: 2. Item, Super illud Deuter. vi, 5: Diliges Dominum Deum tuum ex toto Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, etc., dicit Glossa, quod non corde tuo, etc., dicit Glossa, quod non vult Deus amorem suum dividi: ergo vult Deus amorem suum dividi: ergo nihil cum Deo est diligendum. nihil cum Deo est diligendum.

3. Item, Isa. XXVIII, 20: Coangusta- 3. Item, Isa. XXVIII, 20: Coangusta- tum est stratum, ita ut alter decidat: tum est stratum, ita ut alter decidat: et pallium breve utrumque operire non et pallium breve utrumque operire non potest. Exponitur de charitate : ergo potest. Exponitur de charitate : ergo

1 I ad Corinth. 1x, 10. 1 I ad Corinth. 1x, 10.

II ad Timoth. II, 6. II ad Timoth. II, 6.

8 I ad Corinth. IX, 13: Nescitis quoniam... 8 I ad Corinth. IX, 13: Nescitis quoniam... qui altari deserviunt, cum altari participant? qui altari deserviunt, cum altari participant?

nihil operit cum Deo: ergo non pos- nihil operit cum Deo: ergo non pos- sumus facere duos fines. sumus facere duos fines.

QUÆRITUR etiam ulterius de bonis mer- QUÆRITUR etiam ulterius de bonis mer- cenariis qui videntur facere duos fines : cenariis qui videntur facere duos fines : quia quia

1. Quidam serviunt propter regnum 1. Quidam serviunt propter regnum cœlorum, et non propter Deum : hi enim cœlorum, et non propter Deum : hi enim secundum hoc videntur peccare. secundum hoc videntur peccare.

2. Item, Psal. cxvi, 1: Confitemini 2. Item, Psal. cxvi, 1: Confitemini Domino, quoniam bonus. Non dicit, Domino, quoniam bonus. Non dicit, Quoniam mihi vel tibi bonus: ergo de- Quoniam mihi vel tibi bonus: ergo de- bet diligi propter se, et non propter ali- bet diligi propter se, et non propter ali- quam utilitatem temporalem vel æter- quam utilitatem temporalem vel æter- nam ergo videtur, quod servientes pro nam ergo videtur, quod servientes pro mercede æterna peccant. mercede æterna peccant.

丘 丘

Quest Quest

SED CONTRA: In Luca, Quanti merce- Sed conk SED CONTRA: In Luca, Quanti merce- Sed conk narii in domo patris mei abundant pa- narii in domo patris mei abundant pa- ! Ergo illi mercenarii non per- ! Ergo illi mercenarii non per-

nibus 7 nibus 7 eunt ergo potest aliquis sibi consti- eunt ergo potest aliquis sibi consti- tuere fines beatitudinis creatæ in servi- tuere fines beatitudinis creatæ in servi- tio Dei. tio Dei.

SOLUTIO. Facile est hic respondere ob- Solutio,' SOLUTIO. Facile est hic respondere ob- Solutio,' jectis secundum supra determinata. jectis secundum supra determinata.

Dicendum igitur ad primam partem Dicendum igitur ad primam partem objectionum, quod non est nisi unus ul- objectionum, quod non est nisi unus ul- timus finis, et unum objectum fruitionis, timus finis, et unum objectum fruitionis, ut in I libro Sententiarum, distinctione ut in I libro Sententiarum, distinctione prima, determinatum est: et licet fides prima, determinatum est: et licet fides distinguat, tamen complementum gaudii distinguat, tamen complementum gaudii nec est in intellectu, nec in veritate, sed nec est in intellectu, nec in veritate, sed in effectu et bonitate: et ideo unus finis. in effectu et bonitate: et ideo unus finis.

AD ALIUD dicendum, quod nullum at- AD ALIUD dicendum, quod nullum at- tributorum dicit duo simul, scilicet di- tributorum dicit duo simul, scilicet di- ligibile propter se, et rationem diligibilis ligibile propter se, et rationem diligibilis propter se, nisi tantum bonitas: et ideo propter se, nisi tantum bonitas: et ideo ipsa sola est finis, et in ratione finis: sed ipsa sola est finis, et in ratione finis: sed alia attributa sunt quidem finis, sed non alia attributa sunt quidem finis, sed non in ratione finis. in ratione finis.

Ad 1.1 Ad 1.1

Ad 2. Ad 2.

AD SECUNDAM partem respondendum Ad quæst. AD SECUNDAM partem respondendum Ad quæst. per distinctionem, quod finem ultimum per distinctionem, quod finem ultimum non possumus constituere nisi unum: non possumus constituere nisi unum:

4 I ad Corinth. 1x, 9, et I ad Timoth. v, 18. 4 I ad Corinth. 1x, 9, et I ad Timoth. v, 18.

5 I ad Corinth. 1x, 11. 5 I ad Corinth. 1x, 11.

6 Cantic. 11, 6 et VIII, 3. 6 Cantic. 11, 6 et VIII, 3.

7 7

Luc. xv, 17. Luc. xv, 17.

IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, E, ART. 4. IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, E, ART. 4.

611 611

Ad object. 1. Ad object. 1.

Ad objec. Ad objec. 2 et 3. 2 et 3.

Ad quæst.2. Ad quæst.2.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

sed citra ultimum possumus habere alios sed citra ultimum possumus habere alios fines, ut dicit in Littera: et hoc duplici- fines, ut dicit in Littera: et hoc duplici- ter id enim quod quæritur citra Deum, ter id enim quod quæritur citra Deum, duobus modis quæritur, scilicet ad Deum duobus modis quæritur, scilicet ad Deum tantum sicut illi qui non quærunt nisi tantum sicut illi qui non quærunt nisi unde faciant sibi instrumentum meren- unde faciant sibi instrumentum meren- di, ut qui omnia dant in eleemosynas. di, ut qui omnia dant in eleemosynas. Quæritur etiam ad dilectionem citra Quæritur etiam ad dilectionem citra Deum tantum: et illi ædificant ligna, Deum tantum: et illi ædificant ligna, foenum, stipulam sed tamen merito foenum, stipulam sed tamen merito fundamenti et charitatis qua nihil tan- fundamenti et charitatis qua nihil tan- tum ut Deum dilexerunt, salvabuntur. tum ut Deum dilexerunt, salvabuntur.

AD HOC autem quod objicitur in con- AD HOC autem quod objicitur in con- trarium, dicendum qnod cum dicit Au- trarium, dicendum qnod cum dicit Au- gustinus, « Minus te amat, » intelligitur gustinus, « Minus te amat, » intelligitur secundum quod ly te, dicit associationem secundum quod ly te, dicit associationem æqualitatis vel contrarietatis: quia tunc æqualitatis vel contrarietatis: quia tunc peccatum mortale est talis dilectio, et peccatum mortale est talis dilectio, et est libidinosa, quæ Deum non præponit est libidinosa, quæ Deum non præponit omnibus creaturis. omnibus creaturis.

AD ALIA omnia dicendum, quod in- AD ALIA omnia dicendum, quod in- telliguntur de fine citra finem, et non telliguntur de fine citra finem, et non peccatur in talibus. peccatur in talibus.

AD TERTIAM partem objectionum, est AD TERTIAM partem objectionum, est disputatum etiam super tertium Sen- disputatum etiam super tertium Sen- ientiarum, quæstione de numero dili- ientiarum, quæstione de numero dili- gendorum. gendorum.

Et dicendum, quod bonus mercena- Et dicendum, quod bonus mercena- rius non tantum non peccat, sed mul- rius non tantum non peccat, sed mul- tum meretur: quia idem est merces tum meretur: quia idem est merces æterna quod ipse Deus secundum cau- æterna quod ipse Deus secundum cau- sam, licet beatitudo creata formaliter sam, licet beatitudo creata formaliter non sit Deus: sed ipse refert eam ulte- non sit Deus: sed ipse refert eam ulte- rius ad Deum tamquam optimum sibi. rius ad Deum tamquam optimum sibi.

AD HOC autem quod objicitur, dicen- AD HOC autem quod objicitur, dicen- dum quod idem bonum simpliciter bo- dum quod idem bonum simpliciter bo- num, est nobis bonum in gloria, licet in num, est nobis bonum in gloria, licet in statu sensualitatis non semper sit idem: statu sensualitatis non semper sit idem: et bonus mercenarius attendit sibi bo- et bonus mercenarius attendit sibi bo- num secundum statum gloriæ: et ideo num secundum statum gloriæ: et ideo confitetur quoniam bonus. confitetur quoniam bonus.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum malarum actionum sit unus finis, Utrum malarum actionum sit unus finis, scilicet avari et luxuriosi? scilicet avari et luxuriosi?

Secundo quæritur, Utrum malarum Secundo quæritur, Utrum malarum actionum sit unus finis ? actionum sit unus finis ?

Et videtur, quod sic: Et videtur, quod sic:

1. Per hoc quod est in Littera in tri- 1. Per hoc quod est in Littera in tri- bus locis, scilicet in isto capitulo semel, bus locis, scilicet in isto capitulo semel, ibi, C, « Sed quæritur, etc. »: et in illo ibi, C, « Sed quæritur, etc. »: et in illo capitulo, F, « Solet autem quæri, etc. » : capitulo, F, « Solet autem quæri, etc. » : et bis per verba Augustini super illos et bis per verba Augustini super illos versus Psalmorum : Scrutans corda, versus Psalmorum : Scrutans corda, etc., et, In laqueo isto quem absconde- etc., et, In laqueo isto quem absconde- runt, etc. runt, etc.

2. Item, Per rationem: Omnes (ut di- 2. Item, Per rationem: Omnes (ut di- cunt Augustinus et Boetius) volunt beate cunt Augustinus et Boetius) volunt beate vivere, et propter illud agunt quidquid vivere, et propter illud agunt quidquid agunt : ergo non tantum est unus finis agunt : ergo non tantum est unus finis malarum actionum, sed etiam omnium malarum actionum, sed etiam omnium actionum bonarum et malarum, scilicet actionum bonarum et malarum, scilicet beatitudo. beatitudo.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Videmus, quod non est una dile- 1. Videmus, quod non est una dile- ctio secundum rationem speciei quæ ctio secundum rationem speciei quæ movet avarum vel luxuriosum : et hoc movet avarum vel luxuriosum : et hoc patet in operibus: ergo non omnium patet in operibus: ergo non omnium malarum actionum est unus finis. malarum actionum est unus finis.

2. Item, Prodigus et avarus impossi- 2. Item, Prodigus et avarus impossi- bile est, quod delectetur in uno secun- bile est, quod delectetur in uno secun- dum rationem: ergo non omnium ma- dum rationem: ergo non omnium ma- larum actionum unus est finis in specie larum actionum unus est finis in specie delectationis. Et si dicas, quod hoc est delectationis. Et si dicas, quod hoc est libido. CONTRA: Ista libido diversificatur libido. CONTRA: Ista libido diversificatur secundum materiam: materia autem dif- secundum materiam: materia autem dif- fert specie in malis actibus: ergo et li- fert specie in malis actibus: ergo et li- bido ergo libido non est una numero, bido ergo libido non est una numero, nec una specie. nec una specie.

3. Item, Falsum videtur, quod omnes 3. Item, Falsum videtur, quod omnes appetant beatitudinem: quia nos vide- appetant beatitudinem: quia nos vide- mus, quod multoties quidam quærunt mus, quod multoties quidam quærunt

Sed contra. Sed contra.

1 Psal. VII, 10 et 1x, 16. 1 Psal. VII, 10 et 1x, 16.

Solutio. Solutio.

612 612

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

infelicitatem: id autem appetunt in infelicitatem: id autem appetunt in actione, quod quæritur per ipsam: ergo actione, quod quæritur per ipsam: ergo non omnium finis est beatitudo. non omnium finis est beatitudo.

cu- cu-

SOLUTIO. Dicendum, ut mihi videtur, SOLUTIO. Dicendum, ut mihi videtur, quod bonarum actionum omnium finis quod bonarum actionum omnium finis ultimus est unus numero et ratione et ultimus est unus numero et ratione et substantia, qui est Deus ipse sive sum- substantia, qui est Deus ipse sive sum- mum bonum: sed fines qui sunt circa mum bonum: sed fines qui sunt circa illum, non sunt unus, sed multi ad illum illum, non sunt unus, sed multi ad illum ordinati. Actionum autem malarum non ordinati. Actionum autem malarum non videtur mihi esse finis unus, nec numero, videtur mihi esse finis unus, nec numero, nec specie, ut probant objectiones, sed nec specie, ut probant objectiones, sed causa. Quia omnis dilectio mala causa. Quia omnis dilectio mala juscumque speciei, causatur ex inordina- juscumque speciei, causatur ex inordina- to amore sui, ut dicit Augustinus super to amore sui, ut dicit Augustinus super illud, Incensa igni et suffossa : quia illud, Incensa igni et suffossa : quia licet duæ sint radices mali, scilicet timor licet duæ sint radices mali, scilicet timor male humilians, et amor male inflam- male humilians, et amor male inflam- mans, tamen etiam ut ipse dicit, timor mans, tamen etiam ut ipse dicit, timor nascitur ex amore. Sed actionum simul nascitur ex amore. Sed actionum simul bonarum et malarum non est finis unus, bonarum et malarum non est finis unus, nisi secundum analogiam, et non specie, nisi secundum analogiam, et non specie,

1 1

vel numero et hoc est beate vivere: vel numero et hoc est beate vivere: quæ beatitudo consideratur dupliciter, quæ beatitudo consideratur dupliciter, scilicet secundum id quod vere est sive scilicet secundum id quod vere est sive per substantiam sive però suppositum: et per substantiam sive però suppositum: et sic non appetitur nisi a directe quæren- sic non appetitur nisi a directe quæren- tibus et invenientibus eam. tibus et invenientibus eam.

Consideratur etiam secundum ratio- Consideratur etiam secundum ratio- nem et hoc dupliciter, scilicet secundum nem et hoc dupliciter, scilicet secundum rationem veram quæ est secundum natu- rationem veram quæ est secundum natu- ram ipsius, et hoc modo iterum non appe- ram ipsius, et hoc modo iterum non appe- titur ab omnibus: et consideratur secun- titur ab omnibus: et consideratur secun- dum rationem communem his ex quibus dum rationem communem his ex quibus constat, et hoc communitate analogiæ constat, et hoc communitate analogiæ non speciei sicut dicit Anselmus, quod non speciei sicut dicit Anselmus, quod constat ex commodis: et hoc verum est, constat ex commodis: et hoc verum est, quod omnes appetant commode et pro quod omnes appetant commode et pro voluntate vivere et hoc quæritur in voluntate vivere et hoc quæritur in omni actione: et hoc modo omnes appe- omni actione: et hoc modo omnes appe- tunt beate vivere: sed hoc non est ha- tunt beate vivere: sed hoc non est ha- bere beatitudinem pro fine actus, nisi bere beatitudinem pro fine actus, nisi secundum quid, et non simpliciter. secundum quid, et non simpliciter.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

F. De differentia voluntatis, intentionis, et finis. F. De differentia voluntatis, intentionis, et finis.

Solet etiam quæri, Quid distet inter voluntatem, et intentionem, ac fi- Solet etiam quæri, Quid distet inter voluntatem, et intentionem, ac fi- nem? Ad quod dici potest, inter voluntatem et finem certo atque evidenti nem? Ad quod dici potest, inter voluntatem et finem certo atque evidenti modo distingui, quia voluntas est qua volumus aliquid: finis vero volun- modo distingui, quia voluntas est qua volumus aliquid: finis vero volun- tatis est, vel illud quod volumus, per quod impletur ipsa voluntas: vel po- tatis est, vel illud quod volumus, per quod impletur ipsa voluntas: vel po- tius aliud propter quod illud volumus. Intentio vero interdum pro volun- tius aliud propter quod illud volumus. Intentio vero interdum pro volun- tate, tate, interdum pro fine voluntatis accipitur: quæ diligens ac pius lector interdum pro fine voluntatis accipitur: quæ diligens ac pius lector in Scriptura ubi hæc occurrunt, discernere studeat. Finis vero voluntatis in Scriptura ubi hæc occurrunt, discernere studeat. Finis vero voluntatis est delectatio bona vel mala, ad quam nititur quisque pervenire. Unde Au- est delectatio bona vel mala, ad quam nititur quisque pervenire. Unde Au- gustinus super illum locum Psalmi, Scrutans corda et renes 2, sic ait: Deus gustinus super illum locum Psalmi, Scrutans corda et renes 2, sic ait: Deus solus scrutatur corda, id est, quid quisque cogitet: et renes, id est, quid solus scrutatur corda, id est, quid quisque cogitet: et renes, id est, quid