IN II SENTENT. DIST. XXXVI, E, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. XXXVI, E, ART. 2.

585 585

E. Quod non obviat veritati, si quis dicat ipsa peccata esse pœnas peccati E. Quod non obviat veritati, si quis dicat ipsa peccata esse pœnas peccati

essentialiter. essentialiter.

In nullo tamen præjudicium factum veritati putatur, si quis dicat ipsa In nullo tamen præjudicium factum veritati putatur, si quis dicat ipsa eadem quæ peccata sunt, essentialiter (ut ita dicam) esse poenas, id est, eadem quæ peccata sunt, essentialiter (ut ita dicam) esse poenas, id est, punitiones peccatorum præcedentium, quæ justæ sunt et a Deo sunt. Nec punitiones peccatorum præcedentium, quæ justæ sunt et a Deo sunt. Nec tamen in quantum peccata, a Deo sunt, nec in quantum peccata sunt, tamen in quantum peccata, a Deo sunt, nec in quantum peccata sunt, poenæ peccati sunt : et tamen in quantum peccata sunt privationes poenæ peccati sunt : et tamen in quantum peccata sunt privationes boni sunt sed ut supra dictum est, causaliter et active dicuntur priva- boni sunt sed ut supra dictum est, causaliter et active dicuntur priva- tiones. tiones.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum omni peccato essentialiter poena Utrum omni peccato essentialiter poena conjuncta sit? conjuncta sit?

Secundo quæritur, Utrum omni pec- Secundo quæritur, Utrum omni pec- cato essentialiter poena conjuncta sit? cato essentialiter poena conjuncta sit? Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Posita causa, ponitur effectus : cau- 1. Posita causa, ponitur effectus : cau- sa autem pœnæ, peccatum est : ergo sa autem pœnæ, peccatum est : ergo peccato posito, de necessitate inducere- peccato posito, de necessitate inducere-

tur pœna. tur pœna.

2. Item, Gregorius : « Nulla nocebit 2. Item, Gregorius : « Nulla nocebit adversitas, si nulla dominetur iniqui- adversitas, si nulla dominetur iniqui- tas. » Ergo videtur a contrario sensu, tas. » Ergo videtur a contrario sensu, quod omnis adversitas sit a dominio ini- quod omnis adversitas sit a dominio ini- quitatis. quitatis.

3. Item, Psal. CII, 3: Qui propitiatur 3. Item, Psal. CII, 3: Qui propitiatur omnibus iniquitatibus tuis, qui sanat om- omnibus iniquitatibus tuis, qui sanat om- nes infirmitates tuas. Ex hoc enim, ut nes infirmitates tuas. Ex hoc enim, ut dicit Augustinus, accipitur, quod non est dicit Augustinus, accipitur, quod non est infirmitas nisi ex iniquitate. infirmitas nisi ex iniquitate.

1 Job, XVII, 2. 1 Job, XVII, 2.

4. Item, Hieronymus : « Quidquid pa- 4. Item, Hieronymus : « Quidquid pa- timur, peccata nostra meruerunt. » timur, peccata nostra meruerunt. »

SED CONTRA: Poena invenitur sine pec- Sed contra. SED CONTRA: Poena invenitur sine pec- Sed contra.

cato ergo et peccatum potest inveniri cato ergo et peccatum potest inveniri sine poena. PRIMA probatur in Christo, sine poena. PRIMA probatur in Christo, et in Job qui dicit, Non peccavi, et in et in Job qui dicit, Non peccavi, et in amaritudinibus, etc. '. Et in cæco nato, amaritudinibus, etc. '. Et in cæco nato, de quo dicit Dominus: Neque hic pecca- de quo dicit Dominus: Neque hic pecca- vit, neque parentes ejus 2. vit, neque parentes ejus 2.

SOLUTIO. Dicendum, quod peccato es- SOLUTIO. Dicendum, quod peccato es- sentialiter ut causæ conjuncta est poena, sentialiter ut causæ conjuncta est poena, sicut probant primæ objectiones : et pœ- sicut probant primæ objectiones : et pœ- na quadruplex ad minus, quarum duæ na quadruplex ad minus, quarum duæ sunt pœnæ damni, una scilicet in amis- sunt pœnæ damni, una scilicet in amis- sione incommutabilis boni quod inhabi- sione incommutabilis boni quod inhabi- tat Sanctos. Alia est in spoliatione gra- tat Sanctos. Alia est in spoliatione gra- tuitorum, per quæ inhabitat Sanctos tuitorum, per quæ inhabitat Sanctos Deus. Tertia est corruptio naturalis bo- Deus. Tertia est corruptio naturalis bo- ni, de qua multum supra habitum est. ni, de qua multum supra habitum est. Quarta est inordinatio virium in regno Quarta est inordinatio virium in regno animæ quia superiores ancillantur, et animæ quia superiores ancillantur, et inferiores dominantur. Præter has sunt inferiores dominantur. Præter has sunt aliæ quæ non ita sentiuntur, ut major aliæ quæ non ita sentiuntur, ut major potestas dæmonis, et impotentia surgen- potestas dæmonis, et impotentia surgen- di a malo, et defectus ad bonum, et in- di a malo, et defectus ad bonum, et in- clinatio in malum, et obtenebratio lumi- clinatio in malum, et obtenebratio lumi-

2 Joan. 1x, 3. 2 Joan. 1x, 3.

Solutio. Solutio.

Ad object. Ad object.

586 586

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nis in intellectu ad bonum, et infinita nis in intellectu ad bonum, et infinita alia, ut scilicet verum sit quod dicitur, alia, ut scilicet verum sit quod dicitur, quod qui in uno offendit, multa bona quod qui in uno offendit, multa bona perdit. perdit.

AD ID ergo quod objicitur in contra- AD ID ergo quod objicitur in contra- rium, dicendum quod nihil valet : quia rium, dicendum quod nihil valet : quia pœna non est colligata peccato, sicut e pœna non est colligata peccato, sicut e converso, et quod poena est satisfactoria converso, et quod poena est satisfactoria pro peccato tam in membris, quam in pro peccato tam in membris, quam in capite et ideo ex misericordia Dei in- capite et ideo ex misericordia Dei in- flicta quandoque nobis, et capiti, ut per flicta quandoque nobis, et capiti, ut per

eam fiat satisfactio. eam fiat satisfactio.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum unum peccatum sit pœna Utrum unum peccatum sit pœna alterius ? alterius ?

Tertio quæritur, Utrum unum pecca- Tertio quæritur, Utrum unum pecca- tum sit poena alterius ? tum sit poena alterius ?

Videtur autem, quod sic Videtur autem, quod sic

1. Per plura quæ inducuntur in Littera 1. Per plura quæ inducuntur in Littera primi cap. et tertii ', quæ non expedit primi cap. et tertii ', quæ non expedit iterum hic reducere. iterum hic reducere.

2. Idem autem probatur per rationem : 2. Idem autem probatur per rationem : Actus enim sequens est causatus ab ha- Actus enim sequens est causatus ab ha- bitu præcedente: cum igitur præcedens bitu præcedente: cum igitur præcedens peccatum, relinquat habitum in anima, peccatum, relinquat habitum in anima, videtur quod omne peccatum sequens videtur quod omne peccatum sequens causetur a præcedenti: idem autem est causetur a præcedenti: idem autem est peccatum esse causatum a peccato, quod peccatum esse causatum a peccato, quod peccatum esse poenam peccati, ut dicitur peccatum esse poenam peccati, ut dicitur in Littera. in Littera.

3. Item, Videtur quod quodlibet se- 3. Item, Videtur quod quodlibet se- quens sit pœna cujuslibet præcedentis: quens sit pœna cujuslibet præcedentis: quia præcedens destituit universaliter a quia præcedens destituit universaliter a bonis auxiliantibus ad standum: id au- bonis auxiliantibus ad standum: id au- tem quod destituit a bonis auxiliantibus tem quod destituit a bonis auxiliantibus ad standum universaliter, disponit ad ad standum universaliter, disponit ad casum ergo quodlibet peccatum dispo- casum ergo quodlibet peccatum dispo- nit et inclinat in casum cujuslibet pec- nit et inclinat in casum cujuslibet pec- cati. cati.

1 Cf. cap. A et C hujus distinctionis. 1 Cf. cap. A et C hujus distinctionis.

SED CONTRA hoc videtur esse, quod SED CONTRA hoc videtur esse, quod 1. Dispositio et habitus non inclinant" 1. Dispositio et habitus non inclinant" nisi in actum similem illi, ex quo illa nisi in actum similem illi, ex quo illa dispositio vel habitus relicta sunt: ergo dispositio vel habitus relicta sunt: ergo non inclinant in quodlibet peccatum, sed non inclinant in quodlibet peccatum, sed in peccatum simile. in peccatum simile.

2. Præterea, Videtur quod nullum 2. Præterea, Videtur quod nullum peccatum sit causa alterius. Cum enim peccatum sit causa alterius. Cum enim Deus sit justus judex, æqualia peccata Deus sit justus judex, æqualia peccata æqualiter punit. Ponatur igitur, quod æqualiter punit. Ponatur igitur, quod peccatum primum et centesimum sint peccatum primum et centesimum sint æqualia peccata: ergo æqualiter puniun- æqualia peccata: ergo æqualiter puniun- tur sed centesimum non punitur nisi tur sed centesimum non punitur nisi pœna ignis æterni, posito quod ipsum pœna ignis æterni, posito quod ipsum sit ultimum ergo nec peccatum pri- sit ultimum ergo nec peccatum pri- mum ergo nec punitur peccatis sequen- mum ergo nec punitur peccatis sequen- tibus ergo sequentia non sunt pœna tibus ergo sequentia non sunt pœna ejus. ejus.

Sed contr Sed contr

3. Item, Justus judex in humanis non 3. Item, Justus judex in humanis non ita punit unum latrocinium, ut committa- ita punit unum latrocinium, ut committa- tur alterum ergo multo minus facit hoc tur alterum ergo multo minus facit hoc judex coelestis, qui odit iniquitatem : judex coelestis, qui odit iniquitatem : ergo unum peccatum non punitur altero ergo unum peccatum non punitur altero peccato. peccato.

SOLUTIO. Dicendum, quod unum pec- SOLUTIO. Dicendum, quod unum pec- catum est pœna alterius peccati tribus. catum est pœna alterius peccati tribus. modis quorum primus sumitur ex parte modis quorum primus sumitur ex parte spoliationis gratuitorum et boni increati spoliationis gratuitorum et boni increati et corruptionis boni naturæ, quæ conti- et corruptionis boni naturæ, quæ conti- nent in bono et dant virtutem ex parte nent in bono et dant virtutem ex parte conversionis ad bonum commutabile: conversionis ad bonum commutabile: quia ex illa parte actus peccati disposi- quia ex illa parte actus peccati disposi- tionem ad aliud peccatum relinquit in tionem ad aliud peccatum relinquit in anima; et hoc dupliciter, scilicet ad si- anima; et hoc dupliciter, scilicet ad si- mile peccatum in specie, ut gula ad gu- mile peccatum in specie, ut gula ad gu- lam, et luxus ad luxum, et sic de aliis: lam, et luxus ad luxum, et sic de aliis: vel aliud in specie, ad cujus actum pri- vel aliud in specie, ad cujus actum pri- mum causat pronitatem, ut gula ad lu- mum causat pronitatem, ut gula ad lu- xuriam, quia « venter mero æstuans, ut xuriam, quia « venter mero æstuans, ut dicit Hieronymus, facile despumat in li- dicit Hieronymus, facile despumat in li- bidinem. » Tertius modus est, quando bidinem. » Tertius modus est, quando aliquis se per unum peccatum privat re-. aliquis se per unum peccatum privat re-. gimine rationis, et postea cadit in gimine rationis, et postea cadit in aliud, ut si ebrius occidit. Et per hoc aliud, ut si ebrius occidit. Et per hoc patet solutio ad primum contra obje- patet solutio ad primum contra obje-

ctum. ctum.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

et 3. et 3.

IN II SENTENT. DIST. XXXVI, F. IN II SENTENT. DIST. XXXVI, F.

AD PENULTIMUM et ultimum dicendum, AD PENULTIMUM et ultimum dicendum, quod prima poena peccati mortalis est quod prima poena peccati mortalis est ignis æternus: et hac punit Deus: aliæ ignis æternus: et hac punit Deus: aliæ autem poenæ sunt per accidens, et non autem poenæ sunt per accidens, et non per se et illæ etiam accidere possunt per se et illæ etiam accidere possunt uni peccato per hoc quod ipsum est uni peccato per hoc quod ipsum est

587 587

prius, et non alteri per hoc quod ipsum prius, et non alteri per hoc quod ipsum est posterius. est posterius.

Qualiter autem omnes istæ pœnæ sunt Qualiter autem omnes istæ pœnæ sunt a Deo, in fine sequentis distinctionis a Deo, in fine sequentis distinctionis erit determinandum, ubi Magister spe- erit determinandum, ubi Magister spe- ciale capitulum facit de hoc. ciale capitulum facit de hoc.

F. Aperte ostendit peccata quædam esse pœnam peccati, et pænam ipsam justam F. Aperte ostendit peccata quædam esse pœnam peccati, et pænam ipsam justam esse a Deo. esse a Deo.

Quod autem quædam peccata pœnæ sint 1, et ipsa pœna justa sit et a Quod autem quædam peccata pœnæ sint 1, et ipsa pœna justa sit et a Deo sit, evidenter tradit Augustinus in libro I Retractationum 2,dicens quæ- Deo sit, evidenter tradit Augustinus in libro I Retractationum 2,dicens quæ- dam necessitate fieri ab homine quæ mala sunt, et eadem justa poena pec- dam necessitate fieri ab homine quæ mala sunt, et eadem justa poena pec- cati sunt. Sunt, inquit, quædam necessitate facta improbanda, ubi homo cati sunt. Sunt, inquit, quædam necessitate facta improbanda, ubi homo vult recte facere et non potest. Unde et illud Apostoli, Non quod volo bo- vult recte facere et non potest. Unde et illud Apostoli, Non quod volo bo- num, hoc facio: sed quod nolo malum, hoc ago ³. Et illud, Caro concupiscit num, hoc facio: sed quod nolo malum, hoc ago ³. Et illud, Caro concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem *. Hæc enim invicem adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem *. Hæc enim invicem sibi adversantur, ut non ea quæ vultis faciatis, sed hæc omnia ex illa mor- sibi adversantur, ut non ea quæ vultis faciatis, sed hæc omnia ex illa mor- tis damnatione sunt. Nam si non est ista pœna hominis sed natura, nulla tis damnatione sunt. Nam si non est ista pœna hominis sed natura, nulla ista peccata sunt. Si enim non receditur ab eo modo quo naturaliter factus ista peccata sunt. Si enim non receditur ab eo modo quo naturaliter factus est homo, cum hæc facit, ea utique facit quæ debet. Si autem homo, quia est homo, cum hæc facit, ea utique facit quæ debet. Si autem homo, quia ita est, non est bonus, nec habet in potestate ut sit bonus, sive non videndo ita est, non est bonus, nec habet in potestate ut sit bonus, sive non videndo qualis esse debeat, sive videndo et non valendo esse qualem se esse debere qualis esse debeat, sive videndo et non valendo esse qualem se esse debere videt, pœnam istam esse quis dubitet? Omnis autem poena, si peccati poena videt, pœnam istam esse quis dubitet? Omnis autem poena, si peccati poena est, justa est, et supplicium nominatur. Si autem injusta est poena, quo- est, justa est, et supplicium nominatur. Si autem injusta est poena, quo- niam poenam esse nemo ambigit, injusto aliquo dominante homini imposita niam poenam esse nemo ambigit, injusto aliquo dominante homini imposita est. Porro quia de omnipotentia Dei et justitia dubitare dementis est, justa est. Porro quia de omnipotentia Dei et justitia dubitare dementis est, justa est hæc poena, et pro peccato aliquo impenditur. Non enim quisquam in- est hæc poena, et pro peccato aliquo impenditur. Non enim quisquam in- juste dominans aut surripere hominem potuit velut ignoranti Deo, aut ex- juste dominans aut surripere hominem potuit velut ignoranti Deo, aut ex- torquere invito tamquam invalidiori, ut hominem injusta pœna cruciaret. torquere invito tamquam invalidiori, ut hominem injusta pœna cruciaret.

1 Edit J. Alleaume, sunt. 1 Edit J. Alleaume, sunt.

2 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. I Retractationum, cap. 9, et Lib. III de Libero arbitrio, cap. 18. 2 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. I Retractationum, cap. 9, et Lib. III de Libero arbitrio, cap. 18. 3 Ad Roman. VII, 19. 3 Ad Roman. VII, 19.

4 Ad Galat. v, 17. 4 Ad Galat. v, 17.

588 588

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Relinquitur ergo, ut hæc pœna justa de damnatione hominis veniat. His Relinquitur ergo, ut hæc pœna justa de damnatione hominis veniat. His atque aliis pluribus testimoniis docetur, quædam esse peccata et pœnas atque aliis pluribus testimoniis docetur, quædam esse peccata et pœnas peccati essentialiter. peccati essentialiter.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum primi motus procedunt ex ne- Utrum primi motus procedunt ex ne- cessitate fomitis ? cessitate fomitis ?

Quarto, Quæritur de primis motibus, Quarto, Quæritur de primis motibus, quos dicit Augustinus procedere ex ne- quos dicit Augustinus procedere ex ne- cessitate fomitis. cessitate fomitis.

Et videtur contrarium: quia Et videtur contrarium: quia

1. Quod non est voluntarium, non est 1. Quod non est voluntarium, non est peccatum actuale et personale: sed quod peccatum actuale et personale: sed quod est necessarium, non est voluntarium : est necessarium, non est voluntarium : ergo videtur, quod talia non sunt pec- ergo videtur, quod talia non sunt pec- cata. cata.

2. Item, Hieronymus dicit, quod ana- 2. Item, Hieronymus dicit, quod ana- thema sit, qui dicit hominem peccatum thema sit, qui dicit hominem peccatum vitare non posse. vitare non posse.

SOLUTIO. Ad hoc solutum est supra, SOLUTIO. Ad hoc solutum est supra, Distinctione XXXIII, quæstione de pri- Distinctione XXXIII, quæstione de pri- mis motibus. mis motibus.

Et accipit hic Augustinus dupliciter Et accipit hic Augustinus dupliciter necessarium, scilicet pro necessario dif- necessarium, scilicet pro necessario dif- ficultatis, et pro necessario inevitabilita- ficultatis, et pro necessario inevitabilita- tis. Et primo modo refertur ad morta- tis. Et primo modo refertur ad morta- lia quia post peccatum difficulter resisti- lia quia post peccatum difficulter resisti- tur mortalibus. Refertur etiam ad singu- tur mortalibus. Refertur etiam ad singu- lares motus veniales, quibus etiam per lares motus veniales, quibus etiam per gratiam difficulter resistitur. Si au- gratiam difficulter resistitur. Si au- tem accipitur pro necessario inevitabili tem accipitur pro necessario inevitabili tatis tunc refertur ad primos motus tatis tunc refertur ad primos motus universaliter simul acceptos: quia im- universaliter simul acceptos: quia im- possibile est simul omnes prævenire per possibile est simul omnes prævenire per voluntatem contrariam omnibus, ita voluntatem contrariam omnibus, ita quod nullus surgat. Et datur simile a quod nullus surgat. Et datur simile a Magistris de aliquo qui impugnatur a Magistris de aliquo qui impugnatur a multis ante et retro, dextrorsum et si- multis ante et retro, dextrorsum et si- nistrorsum et retrorsum, sursum et deor- nistrorsum et retrorsum, sursum et deor- sum ille enim quemlibet singularem sum ille enim quemlibet singularem ictum in clypeo recipere potest, sed non ictum in clypeo recipere potest, sed non potest ab omnibus simul cavere. Et potest ab omnibus simul cavere. Et quoad hoc quidem remittitur, et non pot- quoad hoc quidem remittitur, et non pot- est super poenam. In quantum autem est super poenam. In quantum autem appetitus sequitur concupiscentiam fo- appetitus sequitur concupiscentiam fo- mitis, non sunt pœnæ, sed peccata. mitis, non sunt pœnæ, sed peccata.

G. De quibusdam quæ sine dubio peccata sunt et pœnæ, ut ira, invidia. G. De quibusdam quæ sine dubio peccata sunt et pœnæ, ut ira, invidia.

Præterea nullatenus ambigendum est, quædam peccata absque ullo Præterea nullatenus ambigendum est, quædam peccata absque ullo scrupulo poenas esse, ut invidia quæ est dolor alieni boni, et ira: quæ scrupulo poenas esse, ut invidia quæ est dolor alieni boni, et ira: quæ etiam non in quantum pœnæ sunt, peccata sunt: ita etiam de cupiditate etiam non in quantum pœnæ sunt, peccata sunt: ita etiam de cupiditate et timore et aliis hujusmodi sentiendum est. Unde Augustinus in li- et timore et aliis hujusmodi sentiendum est. Unde Augustinus in li- bro LXXXIII Quæstionum ait : Omnis perturbatio, passio: omnis cupidi- bro LXXXIII Quæstionum ait : Omnis perturbatio, passio: omnis cupidi-

1 1

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 77 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 77

IN II SENTENT. DIST. XXXVI, H, I. IN II SENTENT. DIST. XXXVI, H, I.

589 589

tas, perturbatio : omnis ergo cupiditas, passio. Omnis vero passio cum est tas, perturbatio : omnis ergo cupiditas, passio. Omnis vero passio cum est in nobis, ipsa passione patimur. Omnis ergo cupiditas cum est in nobis, in nobis, ipsa passione patimur. Omnis ergo cupiditas cum est in nobis, ipsa cupiditate patimur: et in quantum cupiditas est, patimur ea. Omnis ipsa cupiditate patimur: et in quantum cupiditas est, patimur ea. Omnis autem passio in quantum ipsa patimur, non est peccatum: ita et de ti- autem passio in quantum ipsa patimur, non est peccatum: ita et de ti- more. Non enim consequens est, ut si patimur timorem, ideo non sit more. Non enim consequens est, ut si patimur timorem, ideo non sit peccatum, quia multa sunt peccata quæ patimur, sed non in quantum peccatum, quia multa sunt peccata quæ patimur, sed non in quantum patimur eis. patimur eis.

H. Quod verbis Augustini præmissis quædam sententia Hieronymi obviare videtur. H. Quod verbis Augustini præmissis quædam sententia Hieronymi obviare videtur.

Illud autem diligenter est annotandum, quod supra positis verbis Augu- Illud autem diligenter est annotandum, quod supra positis verbis Augu- stini dicentis quædam necessitate facta esse improbanda et mala, videtur stini dicentis quædam necessitate facta esse improbanda et mala, videtur obviare quod Hieronymus ait in Explanatione fidei, quod licet supra sit obviare quod Hieronymus ait in Explanatione fidei, quod licet supra sit positum, tamen ut perfectius sciatur, iterare non piget. Exsecramus, in- positum, tamen ut perfectius sciatur, iterare non piget. Exsecramus, in- quit, eorum blasphemiam qui dicunt impossibile aliquid homini a Deo esse quit, eorum blasphemiam qui dicunt impossibile aliquid homini a Deo esse præceptum, et mandata Dei non a singulis, sed ab omnibus in commune præceptum, et mandata Dei non a singulis, sed ab omnibus in commune posse servari. Et paulo post : Et tam illos errare dicimus, qui cum Mani- posse servari. Et paulo post : Et tam illos errare dicimus, qui cum Mani- chæo dicunt hominem peccatum vitare non posse, quam illos qui cum Jo- chæo dicunt hominem peccatum vitare non posse, quam illos qui cum Jo- viniano asserunt hominem non posse peccare 2. Ecce Hieronymus dicit er- viniano asserunt hominem non posse peccare 2. Ecce Hieronymus dicit er- rorem esse, si quis dicat hominem vitare peccatum non posse. Qui autem rorem esse, si quis dicat hominem vitare peccatum non posse. Qui autem dicit quædam necessitate fieri, quædam dicit non posse vitari. Cum ergo dicit quædam necessitate fieri, quædam dicit non posse vitari. Cum ergo id Augustinus dicat, videtur aut erroris esse quod tradit, aut non esse ve- id Augustinus dicat, videtur aut erroris esse quod tradit, aut non esse ve- rum quod Hieronymus ait. rum quod Hieronymus ait.

I. Determinatio contrarietatem submovens de Sanctorum medio. I. Determinatio contrarietatem submovens de Sanctorum medio.

Ad quod dici potest, quia Augustinus secundum statum hujus miseriæ Ad quod dici potest, quia Augustinus secundum statum hujus miseriæ (ad quam pertinet ignorantia et difficultas, ut idem ait in libro de Libero (ad quam pertinet ignorantia et difficultas, ut idem ait in libro de Libero arbitrio, quæ ex justa damnatione descenderunt) illud tradidit, ubi et ve- arbitrio, quæ ex justa damnatione descenderunt) illud tradidit, ubi et ve-

1 Cf. Supra, Dist. XXVIII, litt. H. 1 Cf. Supra, Dist. XXVIII, litt. H.

2 S. HIERONYMUS, Explanatio fidei ad Damasum Papam. 2 S. HIERONYMUS, Explanatio fidei ad Damasum Papam.

590 590

Sed contra. Sed contra.

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nialia peccata inclusit. Hieronymus vero tantum de mortalibus peccatis nialia peccata inclusit. Hieronymus vero tantum de mortalibus peccatis loquitur, quæ unusquisque gratia illuminatus vitare valet vel de homine. loquitur, quæ unusquisque gratia illuminatus vitare valet vel de homine. secundum statum liberi arbitrii ante peccatum, illud ait. secundum statum liberi arbitrii ante peccatum, illud ait.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum ira, invidia, et hujusmodi, sint Utrum ira, invidia, et hujusmodi, sint pænæ peccatoris ? pænæ peccatoris ?

Quinto quæritur de quinto capitulo, Quinto quæritur de quinto capitulo, Utrum ira, et invidia, et hujusmodi, sint Utrum ira, et invidia, et hujusmodi, sint poenæ peccatorum ? poenæ peccatorum ?

Videtur autem, quod sic: quia diffi- Videtur autem, quod sic: quia diffi- niuntur per poenam. Ira enim est fervor niuntur per poenam. Ira enim est fervor sanguinis circa cor ex vaporatione fellis. sanguinis circa cor ex vaporatione fellis. Invidia autem, dolor in prosperitate bo- Invidia autem, dolor in prosperitate bo- norum vel promixorum. Ergo videtur, norum vel promixorum. Ergo videtur, quod sint passiones, et non peccata. quod sint passiones, et non peccata. SED CONTRA: SED CONTRA:

Passionibus ut passiones sunt, non me- Passionibus ut passiones sunt, non me- remur, nec demeremur. Si ergo talia pec- remur, nec demeremur. Si ergo talia pec-

cata passiones essentialiter sunt, ipsis non cata passiones essentialiter sunt, ipsis non meremur, nec demeremur, quod est ab- meremur, nec demeremur, quod est ab- surdum. surdum.

SOLUTIO. Dicendum, quod passiones SOLUTIO. Dicendum, quod passiones considerantur dupliciter, scilicet ut illatæ: considerantur dupliciter, scilicet ut illatæ: et sic non sunt principium merendi. Con. et sic non sunt principium merendi. Con. siderantur etiam ut susceptæ per volunta- siderantur etiam ut susceptæ per volunta- tem, vel causatæ a voluntate aliquid inor- tem, vel causatæ a voluntate aliquid inor- dinate vel ordinate amante et sic sunt dinate vel ordinate amante et sic sunt merita et demerita : et sic est in illis pec- merita et demerita : et sic est in illis pec- catis quæ causant pœnas quæ sunt in eis catis quæ causant pœnas quæ sunt in eis amore inordinato proprii boni : et ideo amore inordinato proprii boni : et ideo poenæ non sunt, in quantum sunt pec- poenæ non sunt, in quantum sunt pec- cata, nisi materialiter: sed potius sunt cata, nisi materialiter: sed potius sunt voluntates perversæ, quæ quia non con- voluntates perversæ, quæ quia non con- sequuntur effectum, ideo puniuntur et sequuntur effectum, ideo puniuntur et tabescunt seipsis: ut invidia voluntas est tabescunt seipsis: ut invidia voluntas est impediens alienum bonum ex amore impediens alienum bonum ex amore inordinato proprii et quia non impedit, inordinato proprii et quia non impedit, tabescit, et sic de aliis. tabescit, et sic de aliis.

Solu Solu

K. Epilogum facit ad alia transiturus. K. Epilogum facit ad alia transiturus.

Satis diligenter eorum posuimus sententiam, qui dicunt omnes actus Satis diligenter eorum posuimus sententiam, qui dicunt omnes actus

naturas bonas esse, et in quantum sunt, bonos esse. In quo tractatu quate naturas bonas esse, et in quantum sunt, bonos esse. In quo tractatu quate

dam interseruimus, quæ non ex eorum tantum persona accipienda sunt, dam interseruimus, quæ non ex eorum tantum persona accipienda sunt, quia ab omnibus catholice sapientibus absque hæsitatione tenentur: atque quia ab omnibus catholice sapientibus absque hæsitatione tenentur: atque auctoritatum testimoniis et rationibus eorumdem traditionem munivimus, auctoritatum testimoniis et rationibus eorumdem traditionem munivimus, qui dicunt omnes actus essentia sui, id est, in quantum sunt, esse bonos: qui dicunt omnes actus essentia sui, id est, in quantum sunt, esse bonos: quosdam vero in quantum inordinate fiunt, peccata esse. Addunt quoque quosdam vero in quantum inordinate fiunt, peccata esse. Addunt quoque quosdam non tantum essentia, sed etiam genere bonos esse, ut reficere quosdam non tantum essentia, sed etiam genere bonos esse, ut reficere esurientem, qui actus est de genere operum misericordiæ: quosdam vero esurientem, qui actus est de genere operum misericordiæ: quosdam vero

IN II SENTENT. DIST. XXXVI, K, ART. 6. IN II SENTENT. DIST. XXXVI, K, ART. 6.

591 591

actus absolute ac perfecte bonos dicunt, quos non solum essentia vel ge- actus absolute ac perfecte bonos dicunt, quos non solum essentia vel ge- sed etiam causa et finis commendat: ut sunt illi qui ex bona volun- sed etiam causa et finis commendat: ut sunt illi qui ex bona volun- tate proveniunt, et bonum finem metiuntur. tate proveniunt, et bonum finem metiuntur.

nus, nus,

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Quid est bonum in genere? et, Utrum Quid est bonum in genere? et, Utrum bonum in genere possit fieri malum in bonum in genere possit fieri malum in genere? genere?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in fine distinctionis, ibi, K, « Addunt quo- fine distinctionis, ibi, K, « Addunt quo- que quosdam non tantum essentia, sed que quosdam non tantum essentia, sed etiam genere bonos esse, etc. » etiam genere bonos esse, etc. »

Et quæruntur hic duo, scilicet quid sit Et quæruntur hic duo, scilicet quid sit bonum in genere? Et, Utrum bono in bonum in genere? Et, Utrum bono in genere, respondeat semper bonum in genere, respondeat semper bonum in specie. specie.

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. In Littera dicit Magister, quod bo- 1. In Littera dicit Magister, quod bo- num in genere est, ut reficere esurientem: num in genere est, ut reficere esurientem: reficere autem esurientem, est reficere reficere autem esurientem, est reficere reficiendum ergo bonum in genere dici- reficiendum ergo bonum in genere dici- tur actus proportionatus debitæ mate- tur actus proportionatus debitæ mate- riæ et ideo quidam diffiniunt bonum riæ et ideo quidam diffiniunt bonum in genere, quod est actus super de- in genere, quod est actus super de- bitam materiam, SED CONTRA hoc est bitam materiam, SED CONTRA hoc est quod Magister hic dicit, quod hoc est de quod Magister hic dicit, quod hoc est de genere operum misericordiæ: sed opus genere operum misericordiæ: sed opus misericordiæ, est opus virtutis in specie: misericordiæ, est opus virtutis in specie: ergo idem est bonum in genere, quod ergo idem est bonum in genere, quod opus virtutis in specie et hoc a nullo opus virtutis in specie et hoc a nullo dicitur. dicitur.

: :

2. Item, Alii antiquiores dixerunt, quod 2. Item, Alii antiquiores dixerunt, quod bonum in genere est, quod potest bene bonum in genere est, quod potest bene et male fieri: sed hoc iterum non videtur et male fieri: sed hoc iterum non videtur conveniens: quia prædicare, orare, doce- conveniens: quia prædicare, orare, doce- re, eleemosynas dare, cognoscere suam, re, eleemosynas dare, cognoscere suam, bene potest et male fieri: cum tamen bene potest et male fieri: cum tamen unumquodque istorum, dicat actum ve- unumquodque istorum, dicat actum ve- stitum circumstantiis, quod non facit bo- stitum circumstantiis, quod non facit bo-

num in genere. Genus enim est quod præ- num in genere. Genus enim est quod præ- dicatur de pluribus differentibus specie: dicatur de pluribus differentibus specie: et hoc modo non sumitur hic genus: quia et hoc modo non sumitur hic genus: quia non prædicatur de pluribus. non prædicatur de pluribus.

3. Item, Genus dicitur generationis 3. Item, Genus dicitur generationis principium qualiter iterum non sumi- principium qualiter iterum non sumi- tur, quia bonum in genere non generat tur, quia bonum in genere non generat bonum vestitum circumstantiis vel speci- bonum vestitum circumstantiis vel speci- ficatum. ficatum.

Item, Genus etiam dicitur primum sub- Item, Genus etiam dicitur primum sub- jectum qualiter iterum non videtur hic jectum qualiter iterum non videtur hic accipi: quia actus super debitam mate- accipi: quia actus super debitam mate- riam non est primum, sed potius actus in riam non est primum, sed potius actus in se primus videtur esse. se primus videtur esse.

4. Item, Debitum speciale consideratur 4. Item, Debitum speciale consideratur a justitia si ergo actus super debitam a justitia si ergo actus super debitam materiam est bonum in genere, videtur materiam est bonum in genere, videtur quod omne bonum in genere sit refe- quod omne bonum in genere sit refe- rendum ad justitiam, quod falsum est. rendum ad justitiam, quod falsum est.

5. Item, Videtur quod bonum in ge- 5. Item, Videtur quod bonum in ge- nere sit bonum virtutis: quia comparan- nere sit bonum virtutis: quia comparan- tes virtutem ad virtutem, dicimus chari- tes virtutem ad virtutem, dicimus chari- tatem in genere meliorem quam tempe- tatem in genere meliorem quam tempe- rantiam in genere: ergo videtur, quod ta- rantiam in genere: ergo videtur, quod ta- les virtutes et vitia sint bona et mala in les virtutes et vitia sint bona et mala in genere quod tamen nullus dicit. genere quod tamen nullus dicit.

6. Item quæritur, Qua bonitate in ge- 6. Item quæritur, Qua bonitate in ge- nere sit bonum? cum enim ipsum (ut nere sit bonum? cum enim ipsum (ut dicunt Magistri) possit bene et male fieri, dicunt Magistri) possit bene et male fieri, videtur, quod adeo debeat dici malum in videtur, quod adeo debeat dici malum in genere, sicut bonum in genere. genere, sicut bonum in genere.

ITEM quæritur, Utrum bonum in ge- ITEM quæritur, Utrum bonum in ge- nere, possit fieri malum in genere? nere, possit fieri malum in genere?

Videtur, quod sic: quia contraria nata Videtur, quod sic: quia contraria nata sunt fieri circa idem: ergo bonum in ge- sunt fieri circa idem: ergo bonum in ge- nere potest fieri malum in genere. nere potest fieri malum in genere.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Actus proportionatus debitæ materiæ, Actus proportionatus debitæ materiæ, non potest esse nisi proportionabiliter : non potest esse nisi proportionabiliter : cum igitur hæc sit bonitas boni in ge- cum igitur hæc sit bonitas boni in ge- nere, non potest fieri malum in genere. nere, non potest fieri malum in genere.

Sed quæritur, Quare hoc quod est bo- Sed quæritur, Quare hoc quod est bo-

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

592 592

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

num in genere, non potest fieri malum in num in genere, non potest fieri malum in genere, et tamen in specie ? Cum enim genere, et tamen in specie ? Cum enim species perfectior est quam suum genus, species perfectior est quam suum genus, debet sua bonitas inseparabilior esse ab debet sua bonitas inseparabilior esse ab ipsa, quam bonitas generis ab ipso. ipsa, quam bonitas generis ab ipso.

SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, quod bonum in genere, dicitur per me- quod bonum in genere, dicitur per me- taphoram ad genus quod est subjectum taphoram ad genus quod est subjectum primum et potentia prima : hoc autem in primum et potentia prima : hoc autem in moribus est actus voluntatis comparatus moribus est actus voluntatis comparatus ad materiam circa quam debet esse secun- ad materiam circa quam debet esse secun- dum suam naturam, ut reficere circa esu- dum suam naturam, ut reficere circa esu- rientem, et dare circa indigentem, et sic rientem, et dare circa indigentem, et sic de aliis. Et hoc idem intendunt dicere de aliis. Et hoc idem intendunt dicere antiqui, quando diffiniunt bonum in ge- antiqui, quando diffiniunt bonum in ge- nere, dicentes quod potest bene et male nere, dicentes quod potest bene et male fieri quia prima potentia in genere ali- fieri quia prima potentia in genere ali- quo determinabilis est ad utrumque con- quo determinabilis est ad utrumque con- trariorum confuturorum per differentias trariorum confuturorum per differentias ordinatas ad potentiam subjecti. ordinatas ad potentiam subjecti.

AD ID ergo quod primo objicitur, di- AD ID ergo quod primo objicitur, di- cendum quod Magister intendit dicere, cendum quod Magister intendit dicere, quod specificatum est de operibus mise- quod specificatum est de operibus mise- ricordiæ per circumstantias, sed secun- ricordiæ per circumstantias, sed secun- dum se et sine circumstantiis considera- dum se et sine circumstantiis considera- tum. tum.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicunt AD ALIUD dicendum, quod cum dicunt antiqui, quod potest bene et male fieri, antiqui, quod potest bene et male fieri, copulat ly potest potentiam subjecti : ob- copulat ly potest potentiam subjecti : ob- jectio autem procedit ac si copularet po- jectio autem procedit ac si copularet po- tentiam secundam, quæ est in circum- tentiam secundam, quæ est in circum- stantiis aliis præter finem ; et ideo prædi- stantiis aliis præter finem ; et ideo prædi- catur copulatio de ly potest, et incidit fal- catur copulatio de ly potest, et incidit fal- lacia figuræ dictionis. lacia figuræ dictionis.

AD ALIUD dicendum, quod genus sumi- AD ALIUD dicendum, quod genus sumi- tur pro subjecto potentiæ primæ ordina- tur pro subjecto potentiæ primæ ordina- tæ ad formam completam in moribus. tæ ad formam completam in moribus.

Et ad objectum contra hoc dicendum, Et ad objectum contra hoc dicendum, quod actus secundum se non ponit po- quod actus secundum se non ponit po- tentiam in moribus, sed efficitur extra tentiam in moribus, sed efficitur extra mores et ideo non est primum in ge- mores et ideo non est primum in ge- nere, sed extra genus: et de hoc non nere, sed extra genus: et de hoc non quæritur hic. Habet tamen similitudinem quæritur hic. Habet tamen similitudinem cum genere prædicabili in aliquo. In ge- cum genere prædicabili in aliquo. In ge- nere enim prædicabili sunt duo, scilicet nere enim prædicabili sunt duo, scilicet quod dicitur. de multis differentibus spe- quod dicitur. de multis differentibus spe- cie, et hæc est potestas: et quoad hoc cie, et hæc est potestas: et quoad hoc non convenit. Est item quod est subje- non convenit. Est item quod est subje-

ctum sive substantia circa quam ponitur ctum sive substantia circa quam ponitur differentia, et sic substantialiter est in differentia, et sic substantialiter est in specie et quoad hoc habet similitudi- specie et quoad hoc habet similitudi- nem quia bonum in genere est substan- nem quia bonum in genere est substan- tialiter in bono in specie, ut infra pate- tialiter in bono in specie, ut infra pate- bit. Genus autem quod est generationis bit. Genus autem quod est generationis principium, etiam duo habet. Unum est, principium, etiam duo habet. Unum est, quod agit speciem : et in hoc non conve- quod agit speciem : et in hoc non conve- nit cum bono in genere. Aliud est, quod nit cum bono in genere. Aliud est, quod per decisionem manet in specie: et quoad per decisionem manet in specie: et quoad hoc aliqualiter convenit. hoc aliqualiter convenit.

AD ALIUD dicendum, quod est debitum AD ALIUD dicendum, quod est debitum juris, et hoc est justitiæ: et est debitum juris, et hoc est justitiæ: et est debitum proportionis naturæ actus ad materiam proportionis naturæ actus ad materiam in moribus, sumptum, et hoc est boni in in moribus, sumptum, et hoc est boni in genere. genere.

AD ALIUD dicendum, quod illa objectio AD ALIUD dicendum, quod illa objectio procedit ac si genus dicatur hic generalis. procedit ac si genus dicatur hic generalis. forma et hoc non est verum. Et illa forma et hoc non est verum. Et illa objectio æquivocat in genere. objectio æquivocat in genere.

AD ALIUD dicendum, quod bonum in AD ALIUD dicendum, quod bonum in genere, dicitur bonum bonitate propor- genere, dicitur bonum bonitate propor- tionis, quæ ulterius potentia est ad bo- tionis, quæ ulterius potentia est ad bo- num circumstantiæ: sicut et materia in- num circumstantiæ: sicut et materia in- clinata ad formam, non habens eam, di- clinata ad formam, non habens eam, di- citur bona per analogiam ad formam ad citur bona per analogiam ad formam ad quam est proportionata: et hæc est boni- quam est proportionata: et hæc est boni- tas incompleta, eo quod fundatur in pri- tas incompleta, eo quod fundatur in pri- vatione, cum ordine tamen ad bonum. vatione, cum ordine tamen ad bonum.

Ad Ad

Ad Ad

Ad 6 Ad 6

AD ALIUD dicendum, quod bonum in Ad quæ AD ALIUD dicendum, quod bonum in Ad quæ genere, non potest fieri malum in genere, genere, non potest fieri malum in genere, sicut nec materia potest fieri mala, licet sicut nec materia potest fieri mala, licet compositum potest fieri malum: et hoc compositum potest fieri malum: et hoc ideo est, quia proportio materiæ est sub- ideo est, quia proportio materiæ est sub- stantialis, sed forma non est ei substantia- stantialis, sed forma non est ei substantia- lis, sed separabilis : et ideo prima bonitas lis, sed separabilis : et ideo prima bonitas est inseparabilis, et secunda non : et hoc est inseparabilis, et secunda non : et hoc non est ex eo quod perfectior sit materia, non est ex eo quod perfectior sit materia, quam compositum (unde objectio non quam compositum (unde objectio non causam ponit pro causa) sed ex ratione causam ponit pro causa) sed ex ratione jam dicta. jam dicta.

De hoc autem et sequenti articulo plura De hoc autem et sequenti articulo plura diligenter exquisita sunt in alia summa diligenter exquisita sunt in alia summa in quæstione de bono in genere, in tra- in quæstione de bono in genere, in tra- ctatu de virtutibus et bono. ctatu de virtutibus et bono.

IN II SENTENT. DIST. XXXVI, K, ART. 7. IN II SENTENT. DIST. XXXVI, K, ART. 7.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Utrum bono in genere respondeat bonum Utrum bono in genere respondeat bonum in specie ? in specie ?

Secundo quæritur, Utrum bono in ge- Secundo quæritur, Utrum bono in ge- nere respondeat bonum in specie semper? nere respondeat bonum in specie semper? Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Genus et species correlativa sunt: 1. Genus et species correlativa sunt: et ubi est unum, necessario supponitur et ubi est unum, necessario supponitur

alterum. alterum.

SED CONTRA Bonum in genere potest SED CONTRA Bonum in genere potest bene et male fieri: ergo bonum in genere bene et male fieri: ergo bonum in genere potest fieri substratum malo in specie. potest fieri substratum malo in specie.

2. Ulterius videtur gratia ejus quod di- 2. Ulterius videtur gratia ejus quod di- citur in Littera: quia bonus actus essen- citur in Littera: quia bonus actus essen- tialiter et bonus in genere est sicut mate- tialiter et bonus in genere est sicut mate- ria proportionata formæ per inclinatio- ria proportionata formæ per inclinatio- nem, sed non sufficienter adaptata per nem, sed non sufficienter adaptata per dispositiones et ideo sicut talis materia, dispositiones et ideo sicut talis materia, contrariis vincentibus dispositionem, pot- contrariis vincentibus dispositionem, pot- est esse sub alia forma, quam illa cui pri- est esse sub alia forma, quam illa cui pri- mo proportionatur, ita et bonum in ge- mo proportionatur, ita et bonum in ge- nere potest substerni malo in specie. nere potest substerni malo in specie.

Sunt tamen qui dicunt, quod semper Sunt tamen qui dicunt, quod semper substernitur bono in specie bonum in substernitur bono in specie bonum in genere, et malum malo, et quod adapta- genere, et malum malo, et quod adapta- tur per circumstantias. Et hoc non est tur per circumstantias. Et hoc non est bene dictum quia in quibusdam actibus bene dictum quia in quibusdam actibus

593 593

numquam est accipere debitam materiam numquam est accipere debitam materiam sine circumstantiis, sicut in quibus nihil sine circumstantiis, sicut in quibus nihil est dirigere sine circumstantiis, sicut est est dirigere sine circumstantiis, sicut est coire, occidere, et hujusmodi : et in qui- coire, occidere, et hujusmodi : et in qui- bus circumstantia debita importatur in bus circumstantia debita importatur in actu et materia, ut diligere Deum. In qui- actu et materia, ut diligere Deum. In qui- busdam autem potest separari, et vestiri busdam autem potest separari, et vestiri et bonis et malis circumstantiis, ut dare et bonis et malis circumstantiis, ut dare indigenti, et reficere esurientem, et in indigenti, et reficere esurientem, et in similib similib

Ad 1. Ad 1.

ET IDEO dicendum ad primum, quod Solutio. ET IDEO dicendum ad primum, quod Solutio. bono in genere respondet species suppo- bono in genere respondet species suppo- sita ei necessario, sed aliqua quæ refer- sita ei necessario, sed aliqua quæ refer- tur ad ipsum. tur ad ipsum.

AD IDEM dicendum, quod species dici- AD IDEM dicendum, quod species dici- tur hic per metaphoram ad speciei pro- tur hic per metaphoram ad speciei pro- prietatem qua abundat a genere: ita enim prietatem qua abundat a genere: ita enim specificatum et determinatum bonum in specificatum et determinatum bonum in moribus, abundat circumstantiis a bono moribus, abundat circumstantiis a bono in genere. in genere.

AD ULTIMUM dicendum, quod bonum AD ULTIMUM dicendum, quod bonum per essentiam, est idem bonum quod con- per essentiam, est idem bonum quod con- vertitur cum ente in quantum est, et non vertitur cum ente in quantum est, et non addit super ens nisi relationem ad finem. addit super ens nisi relationem ad finem. Bonum autem in genere dicitur duplici- Bonum autem in genere dicitur duplici- ter, scilicet proportione actus ad mate- ter, scilicet proportione actus ad mate- riam debitam, vel a generali forma, sic- riam debitam, vel a generali forma, sic- ut patet ex prædictis. Sed bonum abso- ut patet ex prædictis. Sed bonum abso- lutum simpliciter, est bonum quod est lutum simpliciter, est bonum quod est perfectum secundum formam boni ex perfectum secundum formam boni ex circumstantiis et fine. circumstantiis et fine.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

Ad 2. Ad 2.

XXVII XXVII

38 38

594 594

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXVII. DISTINCTIO XXXVII.

Utrum actio substrata, id est, in qua peccatum committitur, Utrum actio substrata, id est, in qua peccatum committitur, sit a Deo, etc.? sit a Deo, etc.?

A. Aliorum ponit sententiam qui dicunt malos actus nullo modo esse a Deo, nec esse A. Aliorum ponit sententiam qui dicunt malos actus nullo modo esse a Deo, nec esse bonos sive in eo quod sunt, sive alio modo. bonos sive in eo quod sunt, sive alio modo.

Sunt autem et alii plurimi longe aliter de peccato et de actu sentientes : Sunt autem et alii plurimi longe aliter de peccato et de actu sentientes : asserunt enim voluntatem malam et actum malum peccata esse, et nulla asserunt enim voluntatem malam et actum malum peccata esse, et nulla ratione bona, nec secundum aliquam rationem ex Deo auctore esse, quia ratione bona, nec secundum aliquam rationem ex Deo auctore esse, quia sine Deo fiunt. Sine eo namque (ut ait Evangelista) factum est nihil, id sine Deo fiunt. Sine eo namque (ut ait Evangelista) factum est nihil, id est, peccatum, quod dicitur esse nihil non quia non sit actio vel volun- est, peccatum, quod dicitur esse nihil non quia non sit actio vel volun- tas mala, quæ aliquid est, sed quia a vero esse separat homines, et ad ma- tas mala, quæ aliquid est, sed quia a vero esse separat homines, et ad ma- lum trahit et sic ad non esse deducit. Qui enim a summi boni participa- lum trahit et sic ad non esse deducit. Qui enim a summi boni participa- tione recedunt, quod solum vere ac proprie est, merito non esse dicuntur. tione recedunt, quod solum vere ac proprie est, merito non esse dicuntur. Ideoque Augustinus dicit super Joannem ', peccatum nihil esse, nihilque Ideoque Augustinus dicit super Joannem ', peccatum nihil esse, nihilque fieri cum peccant homines. Hac ergo ratione adstruunt peccatum nihil esse, fieri cum peccant homines. Hac ergo ratione adstruunt peccatum nihil esse, quia a vero esse hominem elongat. Voluntatem malam atque actionem quia a vero esse hominem elongat. Voluntatem malam atque actionem sive locutionem malam peccatum esse dicunt: quia prævaricatio et inobe- sive locutionem malam peccatum esse dicunt: quia prævaricatio et inobe- dientia hæc sunt, et contra legem Dei fiunt, quæ tamen sunt, sed ab ho- dientia hæc sunt, et contra legem Dei fiunt, quæ tamen sunt, sed ab ho- mine, vel diabolo, non a Deo. Nullatenus enim hæc a Deo esse dicunt, mine, vel diabolo, non a Deo. Nullatenus enim hæc a Deo esse dicunt, sive in quantum sunt, sive alio modo. sive in quantum sunt, sive alio modo.

1 S. AUGUSTINUS, Tract. I super Joannem. 1 S. AUGUSTINUS, Tract. I super Joannem.

IN II SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 1.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Sunt autem et alii plurimi, etc. » « Sunt autem et alii plurimi, etc. » Hic tangit aliorum opinionem circa Hic tangit aliorum opinionem circa actus peccatorum, dicentium, quod non actus peccatorum, dicentium, quod non causantur a Deo, sed a libero arbitrio. causantur a Deo, sed a libero arbitrio. Et habet duas partes: in quarum prima Et habet duas partes: in quarum prima in quatuor capitulis prosequitur istam in quatuor capitulis prosequitur istam opinionem. In secunda autem dicit, quod opinionem. In secunda autem dicit, quod est omnium concors sententia, omnem est omnium concors sententia, omnem poenam esse a Deo, ibi, E, « Cum igitur poenam esse a Deo, ibi, E, « Cum igitur omnes in hoc consentiant, etc. » omnes in hoc consentiant, etc. »

In prima parte sic procedit. In primo In prima parte sic procedit. In primo capitulo explicat opinionem. In secundo, capitulo explicat opinionem. In secundo, respondet verbis Augustini pro prima respondet verbis Augustini pro prima opinione inductis. In tertio, ostendit rem opinione inductis. In tertio, ostendit rem aliquam esse quæ non est a Deo. In quar- aliquam esse quæ non est a Deo. In quar- to, ponit objectionem contra pœnam. to, ponit objectionem contra pœnam.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum peccatum in quantum peccatum, Utrum peccatum in quantum peccatum, sit a Deo ? sit a Deo ?

Quoad hanc partem remanent duo Quoad hanc partem remanent duo quærenda, scilicet, Utrum peccatum in quærenda, scilicet, Utrum peccatum in quantum peccatum, sit a Deo ? et, Utrum quantum peccatum, sit a Deo ? et, Utrum peccatum sit res aliqua, propter ea quæ peccatum sit res aliqua, propter ea quæ determinat in tertio et quarto capitulo. determinat in tertio et quarto capitulo.

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. In causis naturalibus sic est, quod ab- 1. In causis naturalibus sic est, quod ab- sentia et præsentia facit opposita, ut sol sentia et præsentia facit opposita, ut sol præsentia sua illuminat, et absentia sui præsentia sua illuminat, et absentia sui obtenebrat ergo idem potest dici de obtenebrat ergo idem potest dici de sole spirituali: sed peccatum est tenebra sole spirituali: sed peccatum est tenebra spiritualis ergo peccatum in quantum spiritualis ergo peccatum in quantum peccatum, potest dici esse a Deo. peccatum, potest dici esse a Deo.

2. Item, Probatur per hoc quod Phi- 2. Item, Probatur per hoc quod Phi- losophus dicit, quod gubernator præsentia losophus dicit, quod gubernator præsentia

$595 $595

sui est causa salutis navis, absentia au- sui est causa salutis navis, absentia au- tem est causa periclitationis ejusdem. tem est causa periclitationis ejusdem.

3. Item, Quod est causa causæ, est 3. Item, Quod est causa causæ, est causa causati : sed Deus est causa volun- causa causati : sed Deus est causa volun- tatis a qua est peccatum in quantum pec- tatis a qua est peccatum in quantum pec- catum ergo ipse est causa peccati. catum ergo ipse est causa peccati.

4. Item, Hoc habetur ex quibusdam 4. Item, Hoc habetur ex quibusdam auctoritatibus. Ad Roman. v, 19, super auctoritatibus. Ad Roman. v, 19, super illud, Per inobedientiam unius, etc., di- illud, Per inobedientiam unius, etc., di- cit Glossa: «Opus operis Dei transit per cit Glossa: «Opus operis Dei transit per opus Dei: » peccatum est opus operis Dei: opus Dei: » peccatum est opus operis Dei: ergo transit per opus Dei: et nihil est in ergo transit per opus Dei: et nihil est in opere quod non sit in causa operis aliquo opere quod non sit in causa operis aliquo modo: ergo peccatum est in Deo ut in modo: ergo peccatum est in Deo ut in

causa. causa.

5. Item, ad Roman. 1, 26, dicitur : 5. Item, ad Roman. 1, 26, dicitur : Tradidit illos Deus in passionem ignomi- Tradidit illos Deus in passionem ignomi- niæ: hæ autem sunt peccata: ergo ipse niæ: hæ autem sunt peccata: ergo ipse fuit causa peccati. fuit causa peccati.

6. Item, III Reg. xx11, 20 et 22: Quis 6. Item, III Reg. xx11, 20 et 22: Quis decipiet Achab? Et respondit spiritui decipiet Achab? Et respondit spiritui mendaci Decipies, et prævalebis. Ergo mendaci Decipies, et prævalebis. Ergo fecit spiritum mendacem mentiri : ergo fecit spiritum mendacem mentiri : ergo fuit causa mendacii, ut videtur: et eadem fuit causa mendacii, ut videtur: et eadem ratione fuit causa aliorum peccatorum. ratione fuit causa aliorum peccatorum. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Augustinus : « Absit ut Deus sit cau- 1. Augustinus : « Absit ut Deus sit cau- sa mali per se, vel per accidens. >> sa mali per se, vel per accidens. >>

: :

2. Item, Causam non habet peccatum 2. Item, Causam non habet peccatum nisi deficientem, ut patet ex supra habi- nisi deficientem, ut patet ex supra habi- tis Deus autem non potest deficere a tis Deus autem non potest deficere a bono aliquo ergo non potest esse causa bono aliquo ergo non potest esse causa deficiens alicujus et peccatum in quan- deficiens alicujus et peccatum in quan- tum peccatum, non habet nisi causam tum peccatum, non habet nisi causam deficientem ergo Deus non potest esse deficientem ergo Deus non potest esse causa peccati. causa peccati.

3. Ad hoc etiam objiciunt Magistri 3. Ad hoc etiam objiciunt Magistri communiter quia melius est a quo non communiter quia melius est a quo non potest esse malum, quam id a quo potest potest esse malum, quam id a quo potest esse sed Deus est melius quam cogi- esse sed Deus est melius quam cogi- tari possit ergo non potest ab ipso esse tari possit ergo non potest ab ipso esse iniquitas vel malum. iniquitas vel malum.

4. Item, I ad Corinth. v, 3, super il- 4. Item, I ad Corinth. v, 3, super il- lud, Absens corpore, præsens autem spi- lud, Absens corpore, præsens autem spi- ritu dicit Glossa, « Omnis voluntas car- ritu dicit Glossa, « Omnis voluntas car- nalis a diabolo est : » non ergo a Deo. nalis a diabolo est : » non ergo a Deo. 5. Item, Ad Roman. i, 27, super illud, 5. Item, Ad Roman. i, 27, super illud, Exarserunt in desideriis suis : dicit Exarserunt in desideriis suis : dicit Glossa, « Quæ a se, non a Deo sunt..>>> Glossa, « Quæ a se, non a Deo sunt..>>>

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

596 596

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1 1

SOLUTIO. Ad hoc facile est solvere, si SOLUTIO. Ad hoc facile est solvere, si ad memoriam revocentur præhabita : ad memoriam revocentur præhabita : quia actus sub deformitate conjunctim quia actus sub deformitate conjunctim non potest referri in Deum ut in causam, non potest referri in Deum ut in causam, nec etiam deformitas secundum se: sed nec etiam deformitas secundum se: sed actus in se potest esse ab ipso, ut supra actus in se potest esse ab ipso, ut supra probatum est ratione, et exemplis osten- probatum est ratione, et exemplis osten-

sum. sum.

Ad 1 et 2. AD PRIMUM ergo et secundum dicen- Ad 1 et 2. AD PRIMUM ergo et secundum dicen- dum, quod non est simile de causis na- dum, quod non est simile de causis na- turalibus quia illæ præsentes sunt et turalibus quia illæ præsentes sunt et absentes, sed Deus semper potens et pa- absentes, sed Deus semper potens et pa- ratus est dare gratias: et ideo nihil mali ratus est dare gratias: et ideo nihil mali fit sua absentia et hoc est etiam nota- fit sua absentia et hoc est etiam nota- tum supra finem primi libri. tum supra finem primi libri.

Ad 3 et 4. Ad 3 et 4.

AD ALIUD dicendum, quod peccatum, AD ALIUD dicendum, quod peccatum, quod est opus operis Dei, transit per opus quod est opus operis Dei, transit per opus Dei nec tamen potest referri in Deum, Dei nec tamen potest referri in Deum,

sicut nec claudicatio in virtutem moven- sicut nec claudicatio in virtutem moven- tem tibiam. Quod autem objicit, quod ni- tem tibiam. Quod autem objicit, quod ni- hil est in opere quod non sit in causa hil est in opere quod non sit in causa operis, dicendum quod hoc verum est de operis, dicendum quod hoc verum est de his quæ simpliciter sunt sed defectus et his quæ simpliciter sunt sed defectus et deficere bene est in secundo, ita quod deficere bene est in secundo, ita quod non redit in primum, et ita incidit pec- non redit in primum, et ita incidit pec- catum in quantum est peccatum. catum in quantum est peccatum.

AD ALIUD dicendum, quod Deus tradi- AD ALIUD dicendum, quod Deus tradi- dit non impartiendo malitiam, sed non dit non impartiendo malitiam, sed non influendo gratiam ad oppositum : et hu- influendo gratiam ad oppositum : et hu- jus non influentiæ gratiæ non est causa jus non influentiæ gratiæ non est causa ipse, sed peccator avertens se ab influxu ipse, sed peccator avertens se ab influxu gratiæ, ut sæpius supra dictum est. gratiæ, ut sæpius supra dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod illud intelli- AD ALIUD dicendum, quod illud intelli- gitur de permissione potestatis, et non de gitur de permissione potestatis, et non de opere vel jussu mendacii: potestas au- opere vel jussu mendacii: potestas au- tem et justa et bona erat. tem et justa et bona erat.

Ad 5 Ad 5

Ad Ad

B. Qualiter determinent verba Augustini præmissa quibus ait, « Omne quod est, in B. Qualiter determinent verba Augustini præmissa quibus ait, « Omne quod est, in quantum est, bonum est. » quantum est, bonum est. »

Illa quoque Augustini verba quibus dicit, « Omne quod est, in quantum Illa quoque Augustini verba quibus dicit, « Omne quod est, in quantum est, bonum esse, et Deum habere auctorem, » de naturis sive de substan- est, bonum esse, et Deum habere auctorem, » de naturis sive de substan- tiis tantum accipienda fore tradunt. Substantiæ vero nomine atque naturæ tiis tantum accipienda fore tradunt. Substantiæ vero nomine atque naturæ dicunt significari substantias ipsas, et ea quæ naturaliter habent, scilicet dicunt significari substantias ipsas, et ea quæ naturaliter habent, scilicet quæ concreata sunt eis: sicut anima naturaliter habet intellectum et inge- quæ concreata sunt eis: sicut anima naturaliter habet intellectum et inge- nium et voluntatem et hujusmodi: quod ex verbis Augustini præmissis nium et voluntatem et hujusmodi: quod ex verbis Augustini præmissis colligitur, ubi hominem appellat bonam naturam, et malum hominem ma- colligitur, ubi hominem appellat bonam naturam, et malum hominem ma- lam naturam. Secundum hanc ergo assertionem vel acceptionem mali actus lam naturam. Secundum hanc ergo assertionem vel acceptionem mali actus non sunt naturæ vel substantiæ, nec etiam boni actus : quod utique vide- non sunt naturæ vel substantiæ, nec etiam boni actus : quod utique vide- tur Augustinus innuere in libro Retractationum ³, distinguens inter substan- tur Augustinus innuere in libro Retractationum ³, distinguens inter substan- tias sive naturas, et bonas actiones sive malas. Aperiens enim quomodo in- tias sive naturas, et bonas actiones sive malas. Aperiens enim quomodo in- telligendum sit quiddam in libro de Vera Religione ab eo traditum, ait: telligendum sit quiddam in libro de Vera Religione ab eo traditum, ait: Hoc de substantiis atque naturis dictum est. Inde enim disputabatur, non Hoc de substantiis atque naturis dictum est. Inde enim disputabatur, non

3 3

1 Cf. Supra, Dist. XXXIV, Litt. C. 1 Cf. Supra, Dist. XXXIV, Litt. C.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. Retractationum, cap. 13. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. Retractationum, cap. 13.

3 Id est, Lib. I qui contra Pelagianos, hypognosticon dicitur, in fine (Nota edit. Lugd.) 3 Id est, Lib. I qui contra Pelagianos, hypognosticon dicitur, in fine (Nota edit. Lugd.)

IN II SENTENT. DIST. XXXVII, C. IN II SENTENT. DIST. XXXVII, C.

597 597

de bonis actionibus atque peccatis. Aperte hic videtur dividere inter natu- de bonis actionibus atque peccatis. Aperte hic videtur dividere inter natu- ras sive substantias, et actiones sive peccata. Ideoque asserunt præfati ras sive substantias, et actiones sive peccata. Ideoque asserunt præfati Doctores, actiones interiores vel exteriores non esse naturas vel substan- Doctores, actiones interiores vel exteriores non esse naturas vel substan- tias quæ si malæ sunt, peccata sunt, neque a Deo sunt. Quod vero mali tias quæ si malæ sunt, peccata sunt, neque a Deo sunt. Quod vero mali actus non sint naturæ, Augustinus videtur notare in prima responsione actus non sint naturæ, Augustinus videtur notare in prima responsione contra Pelagianos ita dicens: Opera diaboli quæ vitia dicuntur, actus sunt, contra Pelagianos ita dicens: Opera diaboli quæ vitia dicuntur, actus sunt, non res. Idem in quarta responsione: Omne malum natura non est, sed non res. Idem in quarta responsione: Omne malum natura non est, sed actus accidens alicui ex defectu boni. Quamobrem quod natura non est, actus accidens alicui ex defectu boni. Quamobrem quod natura non est, Deus non fecit: quia natura est omne quod fecit. Item, Omne quod natura Deus non fecit: quia natura est omne quod fecit. Item, Omne quod natura bonum est, Deus ex nihilo fecit, non diabolus. bonum est, Deus ex nihilo fecit, non diabolus.

C. Secundum hos 2 res aliquæ sunt quæ a Deo non sunt, quibus homines mali C. Secundum hos 2 res aliquæ sunt quæ a Deo non sunt, quibus homines mali

sunt. sunt.

Ex quo colligitur, res aliquas esse quæ a Deo non sunt, eisque homines Ex quo colligitur, res aliquas esse quæ a Deo non sunt, eisque homines mali sunt. Quod nihilominus et ipsi concedunt, innitentes verbis Augustini mali sunt. Quod nihilominus et ipsi concedunt, innitentes verbis Augustini superius positis, qui in Enchiridion determinans illa verba Prophetæ, Væ superius positis, qui in Enchiridion determinans illa verba Prophetæ, Væ qui dicitis malum bonum, et bonum malum 3 ! dicit de ipsis rebus qui- qui dicitis malum bonum, et bonum malum 3 ! dicit de ipsis rebus qui- bus homines mali sunt, non de hominibus hoc esse intelligendum*. Sunt bus homines mali sunt, non de hominibus hoc esse intelligendum*. Sunt ergo aliquæ res quibus bomines mali sunt. Id autem quo homo fit deterior, ergo aliquæ res quibus bomines mali sunt. Id autem quo homo fit deterior, a Deo non est : quia, ut ait Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum, a Deo non est : quia, ut ait Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum, Deo auctore non fit homo deterior 5. Non est ergo Deus auctor rerum qui- Deo auctore non fit homo deterior 5. Non est ergo Deus auctor rerum qui- bus homo deterior fit. At sunt aliquæ res ut dictum est, quibus homines bus homo deterior fit. At sunt aliquæ res ut dictum est, quibus homines mali fiunt. Sunt ergo aliquæ res quæ a Deo non sunt, quia peccata ipsæ mali fiunt. Sunt ergo aliquæ res quæ a Deo non sunt, quia peccata ipsæ sunt. Ideoque Scriptura in pluribus contestatur locis, Deum non sunt. Ideoque Scriptura in pluribus contestatur locis, Deum non esse auctorem malorum, id est, eorum quæ peccata sunt. esse auctorem malorum, id est, eorum quæ peccata sunt.

1 S. AUGUSTINUS, Ibidem, in principio cap. 4. 1 S. AUGUSTINUS, Ibidem, in principio cap. 4.

2 Edit. J. Alleaume, hoc. 2 Edit. J. Alleaume, hoc.

3 Isa. v, 20. 3 Isa. v, 20.

4 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 19. 4 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 19.

5 IDEM, Lib. LXXXIII, Quæstionum, Q. 3. 5 IDEM, Lib. LXXXIII, Quæstionum, Q. 3.

598 598

D. ALB. MAG. ORD. PRÆð. D. ALB. MAG. ORD. PRÆð.

D. Ex parte eorum præmissæ opponitur sententiæ in illo verbo, « Deus auctor D. Ex parte eorum præmissæ opponitur sententiæ in illo verbo, « Deus auctor

malorum non est. » malorum non est. »

n hoc autem verbo superiorum sententiæ recte opponitur, qui dicunt n hoc autem verbo superiorum sententiæ recte opponitur, qui dicunt Deum non esse auctorem eorum quæ mala sunt, in quantum mala sunt, sed Deum non esse auctorem eorum quæ mala sunt, in quantum mala sunt, sed in quantum sunt: et in quantum mala sunt, dicunt ea nihil esse. Quid ergo in quantum sunt: et in quantum mala sunt, dicunt ea nihil esse. Quid ergo mirum, si Deus dicitur non esse auctor eorum in quantum nihil sunt, cum mirum, si Deus dicitur non esse auctor eorum in quantum nihil sunt, cum nihil nullus auctor existere queat? Ideoque cum dicitur Deus esse auctor nihil nullus auctor existere queat? Ideoque cum dicitur Deus esse auctor omnium quæ sunt, bonorum isti subintelligi volunt. Bona autem illa esse omnium quæ sunt, bonorum isti subintelligi volunt. Bona autem illa esse dicunt, quæ naturaliter sunt. Ea vero naturaliter esse dicunt, non solum dicunt, quæ naturaliter sunt. Ea vero naturaliter esse dicunt, non solum quæ substantiæ sunt vel concreata substantiis, qualiter supra acceperunt, quæ substantiæ sunt vel concreata substantiis, qualiter supra acceperunt, sed et omnia quæ naturam non privant bono. Et ita secundum eosdem sed et omnia quæ naturam non privant bono. Et ita secundum eosdem multiplex in Scripturis fit intelligentia, ubi de natura sive de substantia, multiplex in Scripturis fit intelligentia, ubi de natura sive de substantia, vel de his quæ naturaliter sunt, sermo occurrit. Sed super illum locum vel de his quæ naturaliter sunt, sermo occurrit. Sed super illum locum Psalmi LXVIII, Non est substantia, ita Augustinus de substantia disseruit, ut. Psalmi LXVIII, Non est substantia, ita Augustinus de substantia disseruit, ut. præmissæ sententiæ videatur consentire dicens: Substantia intelligitur illud præmissæ sententiæ videatur consentire dicens: Substantia intelligitur illud quod sumus, quidquid sumus, homo, pecus, terra, sol: omnia ista substan- quod sumus, quidquid sumus, homo, pecus, terra, sol: omnia ista substan- tiæ sunt, eo ipso quo sunt naturæ ipsæ substantiæ dicuntur. Nam quod tiæ sunt, eo ipso quo sunt naturæ ipsæ substantiæ dicuntur. Nam quod nulla est substantia, nihil omnino est: substantia ergó est aliquid esse. nulla est substantia, nihil omnino est: substantia ergó est aliquid esse. Deus fecit hominem substantiam, sed per iniquitatem lapsus est homo a Deus fecit hominem substantiam, sed per iniquitatem lapsus est homo a substantia, in qua factus est iniquitas quippe ipsa non est substantia. substantia, in qua factus est iniquitas quippe ipsa non est substantia. Non enim iniquitas est natura quam formavit Deus, sed iniquitas est per- Non enim iniquitas est natura quam formavit Deus, sed iniquitas est per- versio quam fecit homo. Naturæ omnes per ipsum factæ sunt : iniquitas versio quam fecit homo. Naturæ omnes per ipsum factæ sunt : iniquitas per ipsum facta non est, quia iniquitas non est substantia. In illo hymno per ipsum facta non est, quia iniquitas non est substantia. In illo hymno trium puerorum ¼ universa creatura laudans Deum commemoratur. Laudant trium puerorum ¼ universa creatura laudans Deum commemoratur. Laudant ´enim omnia Deum, sed quæ fecit Deus. Laudat ibi serpens Deum, sed non ´enim omnia Deum, sed quæ fecit Deus. Laudat ibi serpens Deum, sed non avaritia. Omnia reptilia ibi nominata sunt, sed non aliqua vitia. Vitia enim avaritia. Omnia reptilia ibi nominata sunt, sed non aliqua vitia. Vitia enim ex nobis et ex nostra voluntate habemus, et vitia non sunt substantia. In- ex nobis et ex nostra voluntate habemus, et vitia non sunt substantia. In- tendant diligenter his verbis præmissarum assertores sententiarum, et per- tendant diligenter his verbis præmissarum assertores sententiarum, et per- cipere poterunt rationem et causam dictorum, ubi Scriptura de natura vel cipere poterunt rationem et causam dictorum, ubi Scriptura de natura vel

1 Daniel. 111, 52 et seq. 1 Daniel. 111, 52 et seq.

2 S. AUGUSTINUS, Enarrat. in Psal. LXVш, ad ŷ. 3: Et non est substantia. 2 S. AUGUSTINUS, Enarrat. in Psal. LXVш, ad ŷ. 3: Et non est substantia.

IN II SENTENT. DIST. XXXVII, D, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. XXXVII, D, ART. 2.

599 599

substantia mentionem facit. Illarum vero sententiarum judicium prudentis substantia mentionem facit. Illarum vero sententiarum judicium prudentis lectoris, cui utriusque sententiæ notitiam plenarie dedimus, arbitrio relin- lectoris, cui utriusque sententiæ notitiam plenarie dedimus, arbitrio relin- quimus, ad ea quæ adhuc nobis supersunt tractanda festinantes. quimus, ad ea quæ adhuc nobis supersunt tractanda festinantes.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum peccatum sit res, vel natura, vel Utrum peccatum sit res, vel natura, vel substantia ? substantia ?

Secundo quæritur, Utrum peccatum Secundo quæritur, Utrum peccatum sit res, vel natura, vel substantia ? quia sit res, vel natura, vel substantia ? quia circa hoc versatur tota intentio tertii et circa hoc versatur tota intentio tertii et quarti capituli. quarti capituli.

Videtur autem, quod non : quia Videtur autem, quod non : quia

1. Sine ipso factum est nihil, dicit 1. Sine ipso factum est nihil, dicit Augustinus, id est, peccatum. Augustinus, id est, peccatum.

2. Item, In Littera habetur, quod non 2. Item, In Littera habetur, quod non est fundamentum. est fundamentum.

3. Item, I ad Corinth. VIII, 4, dicitur, 3. Item, I ad Corinth. VIII, 4, dicitur, quod idolum est 1. quod idolum est 1.

4. Item, Ibidem in Glossa, quod for- 4. Item, Ibidem in Glossa, quod for- ma idoli nihil est idolum autem est ma idoli nihil est idolum autem est apparens dulcedo peccati ergo pecca- apparens dulcedo peccati ergo pecca- tum nihil est, ut videtur. tum nihil est, ut videtur.