570 570

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

E. Auctoritatibus probant voluntates et actus omnes esse bona, in quantum E. Auctoritatibus probant voluntates et actus omnes esse bona, in quantum

sunt. sunt.

2 2

Quod autem voluntas omnis et actio bonum sit, in quantum est, ex eo Quod autem voluntas omnis et actio bonum sit, in quantum est, ex eo probant quod ait Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum Deus boni probant quod ait Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum Deus boni tantummodo causa est, quocirca mali auctor non est, quia omnium quæ tantummodo causa est, quocirca mali auctor non est, quia omnium quæ sunt auctor est: quæ in quantum sunt, in tantum bona sunt. Idem, pro- sunt auctor est: quæ in quantum sunt, in tantum bona sunt. Idem, pro- bans nihil casu fieri in mundo, ait in eodem 3 : Quidquid casu fit, temere bans nihil casu fieri in mundo, ait in eodem 3 : Quidquid casu fit, temere fit: quidquid temere fit, non fit Dei providentia. Si ergo casu aliqua fiunt fit: quidquid temere fit, non fit Dei providentia. Si ergo casu aliqua fiunt in mundo, non providentia universus mundus administratur. Si non provi- in mundo, non providentia universus mundus administratur. Si non provi- dentia universus mundus administratur, aliqua natura vel substantia est, dentia universus mundus administratur, aliqua natura vel substantia est, quæ ad opus providentiæ non pertinet. Omne autem quod est, in quantum quæ ad opus providentiæ non pertinet. Omne autem quod est, in quantum est, bonum est. Summum enim est illud bonum, cujus participatione sunt est, bonum est. Summum enim est illud bonum, cujus participatione sunt cætera bona et omne quod mutabile est, non per se, sed boni illius par- cætera bona et omne quod mutabile est, non per se, sed boni illius par- ticipatione, in quantum est, bonum est: quod divinam etiam providentiam ticipatione, in quantum est, bonum est: quod divinam etiam providentiam vocamus. Nihil ergo casu fit in mundo. His testimoniis innituntur ad os- vocamus. Nihil ergo casu fit in mundo. His testimoniis innituntur ad os- tendendum omne quod est, in quantum est, bonum esse. Unde idem Au- tendendum omne quod est, in quantum est, bonum esse. Unde idem Au- gustinus in primo libro de Doctrina Christiana ait: Ille summe ac primitus gustinus in primo libro de Doctrina Christiana ait: Ille summe ac primitus est, qui omnino incommutabilis est : et cætera quæ sunt, nisi ab illo esse est, qui omnino incommutabilis est : et cætera quæ sunt, nisi ab illo esse non possunt et in tantum bona sunt, in quantum acceperunt ut sint ³. non possunt et in tantum bona sunt, in quantum acceperunt ut sint ³.

F. Quid ex prædictis colligitur? F. Quid ex prædictis colligitur?

Ex prædictis colligitur atque infertur, quia si mala voluntas, et mala Ex prædictis colligitur atque infertur, quia si mala voluntas, et mala actio est in quantum est, bona est. Sed quis est qui diffitetur malam vo- actio est in quantum est, bona est. Sed quis est qui diffitetur malam vo- luntatem esse, et malam actionem? Mala ergo voluntas sive actio, in quan- luntatem esse, et malam actionem? Mala ergo voluntas sive actio, in quan- tum est, bonum est: et in quantum voluntas est vel actio, bonum similiter tum est, bonum est: et in quantum voluntas est vel actio, bonum similiter est: sed ex vitio mala est: quod vitium a Deo non est, neque aliquid est. est: sed ex vitio mala est: quod vitium a Deo non est, neque aliquid est.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 21. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 21.

2 IDEM, Ibidem, Q. 24. 2 IDEM, Ibidem, Q. 24.

3 IDEM, Lib. de Doctrina Christiana, cap. 32. 3 IDEM, Lib. de Doctrina Christiana, cap. 32.

IN II SENTENT. DIST. XXXV, G, H. IN II SENTENT. DIST. XXXV, G, H.

571 571

Quod Augustinus notasse videtur in libro LXXXIII Quæstionum, dicens: Quod Augustinus notasse videtur in libro LXXXIII Quæstionum, dicens: Vitium est voluntas quo est homo deterior: quod vitium longe abest a vo- Vitium est voluntas quo est homo deterior: quod vitium longe abest a vo- luntate Dei, ut ratio docet 1. Ex hoc loco probant voluntatem, in quantum luntate Dei, ut ratio docet 1. Ex hoc loco probant voluntatem, in quantum vitiosa est, non esse a Deo : et in quantum vitiosa est, peccatum est. Et vitiosa est, non esse a Deo : et in quantum vitiosa est, peccatum est. Et peccatum est (ut aiunt) in quantum non habet ordinem nec finem debi- peccatum est (ut aiunt) in quantum non habet ordinem nec finem debi- tum. Ita et actio, in quantum ex malo procedit, et ordinem non habet, et tum. Ita et actio, in quantum ex malo procedit, et ordinem non habet, et ad malum tendit. ad malum tendit.

G. Alia probatio, quod omnis actus in quantum est, bonus est. G. Alia probatio, quod omnis actus in quantum est, bonus est.

Item et aliter probat omnem actum interiorem vel exteriorem in quan- Item et aliter probat omnem actum interiorem vel exteriorem in quan- tum est, esse bonum: quia non esset actus malus, nisi esset res bona: quia tum est, esse bonum: quia non esset actus malus, nisi esset res bona: quia non est aliqua res mala, nisi eadem res bona sit. Unde Augustinus in En- non est aliqua res mala, nisi eadem res bona sit. Unde Augustinus in En- chiridion Omnis natura bonum est: nec res aliqua mala esset, si res ipsa chiridion Omnis natura bonum est: nec res aliqua mala esset, si res ipsa quæ mala est, natura non esset. Non ergo potest esse malum, nisi esset quæ mala est, natura non esset. Non ergo potest esse malum, nisi esset aliquod bonum. Quod cum dici videatur absurde, connexio tamen ratioci- aliquod bonum. Quod cum dici videatur absurde, connexio tamen ratioci- nationis nos compellit hoc dicere 2. Ex præmissis testimoniis asserunt om- nationis nos compellit hoc dicere 2. Ex præmissis testimoniis asserunt om- nes actus, in quantum sunt, esse res bonas: nec aliquid esse malum, id nes actus, in quantum sunt, esse res bonas: nec aliquid esse malum, id est, peccatum, nisi idem quoque secundum aliquid bonum sit : et omnium est, peccatum, nisi idem quoque secundum aliquid bonum sit : et omnium quæ sunt, in quantum sunt, Deum auctorem prædicant et ejus voluntate quæ sunt, in quantum sunt, Deum auctorem prædicant et ejus voluntate omnia esse quæcumque sunt, quæ in quantum sunt, naturæ sunt. omnia esse quæcumque sunt, quæ in quantum sunt, naturæ sunt.

: :

H. Objectio contra illos qui dicunt omnes actus in quantum sunt, esse bonos. H. Objectio contra illos qui dicunt omnes actus in quantum sunt, esse bonos.

Quibus opponitur, Si omnia quæ sunt, in quantum sunt, bona sunt, et Quibus opponitur, Si omnia quæ sunt, in quantum sunt, bona sunt, et naturæ sunt: ergo adulterium et homicidium et similia in quantum sunt, naturæ sunt: ergo adulterium et homicidium et similia in quantum sunt, bona sunt, et naturæ sunt, et Deo volente fiunt. Quod si est, tunc illi qui bona sunt, et naturæ sunt, et Deo volente fiunt. Quod si est, tunc illi qui faciunt illa, bona agunt : quod penitus absurdum est. His vero sic illi re- faciunt illa, bona agunt : quod penitus absurdum est. His vero sic illi re- spondent Dicunt equidem adulterium, homicidium, et hujusmodi, non spondent Dicunt equidem adulterium, homicidium, et hujusmodi, non

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 3. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 3.

2 IDEM, in Enchiridion, cap. 13. 2 IDEM, in Enchiridion, cap. 13.

572 572

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

simpliciter actus denotare, sed actuum vitia. Actusque ipsos adulterii et simpliciter actus denotare, sed actuum vitia. Actusque ipsos adulterii et homicidii in quantum sunt, vel in quantum actus sunt, a Deo esse, et bo- homicidii in quantum sunt, vel in quantum actus sunt, a Deo esse, et bo- nas naturas esse: sed non in quantum adulterium et homicidium sunt. Et nas naturas esse: sed non in quantum adulterium et homicidium sunt. Et ideo non sequi dicunt, si actus qui homicidia et adulteria sunt, a Deo sunt, ideo non sequi dicunt, si actus qui homicidia et adulteria sunt, a Deo sunt, quod homicidia et adulteria a Deo sunt. quod homicidia et adulteria a Deo sunt.

I. Alia illorum oppositio contra eosdem. I. Alia illorum oppositio contra eosdem.

Item aliter eis opponitur, Si aliquid non est malum quod non sit natura Item aliter eis opponitur, Si aliquid non est malum quod non sit natura vel res bona, quomodo ergo peccata sunt non credere in Deum, non ire vel res bona, quomodo ergo peccata sunt non credere in Deum, non ire ad Ecclesiam, et hujusmodi: cum ista non sint naturæ, imo omnino non ad Ecclesiam, et hujusmodi: cum ista non sint naturæ, imo omnino non sint? Non est enim aliquid vel res aliqua non ire ad Ecclesiam, vel non sint? Non est enim aliquid vel res aliqua non ire ad Ecclesiam, vel non credere, et hujusmodi. Ad quod dicunt, his atque hujusmodi dictionibus quæ credere, et hujusmodi. Ad quod dicunt, his atque hujusmodi dictionibus quæ videntur privationes simpliciter notare, et nihil ponere, quia per negationem videntur privationes simpliciter notare, et nihil ponere, quia per negationem dicuntur, vere aliqua poni actusque per eas significari. Non credere enim dicuntur, vere aliqua poni actusque per eas significari. Non credere enim in Christum incredulitatem dicunt, et nomine incredulitatis malum in Christum incredulitatem dicunt, et nomine incredulitatis malum mentis actum significari. Ita etiam cum dicitur, Non ire ad Ecclesiam ma- mentis actum significari. Ita etiam cum dicitur, Non ire ad Ecclesiam ma- lum est, non euntis contemptus significatur, id est, voluntas mala vel pro- lum est, non euntis contemptus significatur, id est, voluntas mala vel pro- positum hoc est enim declinare a bono, et ideo malum est: sicut e con- positum hoc est enim declinare a bono, et ideo malum est: sicut e con- verso declinare a malo, bonum est. Sicut ergo declinatio a malo aliquid verso declinare a malo, bonum est. Sicut ergo declinatio a malo aliquid ponit, scilicet voluntatem et propositum vitandi malum (non enim potest ponit, scilicet voluntatem et propositum vitandi malum (non enim potest esse bonum, quod omnino nihil est), ita declinatio a bono quod est signi- esse bonum, quod omnino nihil est), ita declinatio a bono quod est signi- ficat, scilicet voluntatem et propositum mali. Et secundum hoc vera est et ficat, scilicet voluntatem et propositum mali. Et secundum hoc vera est et generalis illa peccati mortalis descriptio, quam supra posuit Augustinus, generalis illa peccati mortalis descriptio, quam supra posuit Augustinus, scilicet, Peccatum est dictum, etc. scilicet, Peccatum est dictum, etc.

: :

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An omnis actus sit a Deo tam bonus An omnis actus sit a Deo tam bonus quam malus ? quam malus ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, «Quidam autem diligenter at- ibi, D, «Quidam autem diligenter at- tendentes, etc. »> tendentes, etc. »>

Et hæc est famosa quæstio, Utrum Et hæc est famosa quæstio, Utrum omnis actus sit a Deo ? Et licet altera pars omnis actus sit a Deo ? Et licet altera pars pertineat ad distinctionem XXXVII, ta- pertineat ad distinctionem XXXVII, ta- men ut melius elucescat, disputabitur hic men ut melius elucescat, disputabitur hic utraque pars. utraque pars.

ET OPPONITUR pro ista opinione sic: ET OPPONITUR pro ista opinione sic: 1. Dare eleemosynam potest fieri bene 1. Dare eleemosynam potest fieri bene vel male in se : ergo est indifferens, vel vel male in se : ergo est indifferens, vel bonum in genere. Omne autem quod est. bonum in genere. Omne autem quod est. bonum, sive in genere, sive aliter, est a bonum, sive in genere, sive aliter, est a Deo. Adjiciatur ergo hæc circumstantia Deo. Adjiciatur ergo hæc circumstantia

IN II SENTENT. DIST. XXXV, I, ART. 7. IN II SENTENT. DIST. XXXV, I, ART. 7.

quæ est dare eleemosynam propter va- quæ est dare eleemosynam propter va- nam gloriam tunc est peccatum : ergo nam gloriam tunc est peccatum : ergo si tunc actus non est a Deo, idem actus si tunc actus non est a Deo, idem actus numero potest esse a Deo, et potest non numero potest esse a Deo, et potest non esse a Deo, quod est impossibile. esse a Deo, quod est impossibile.

2. Item, Materia est una numero sub 2. Item, Materia est una numero sub privatione et forma: illud igitur quod est privatione et forma: illud igitur quod est causa ejus secundum substantiam qua causa ejus secundum substantiam qua substat formæ, est et causa ejus secun- substat formæ, est et causa ejus secun- dum eamdem substantiam qua substat dum eamdem substantiam qua substat privationi actus autem ad formam boni privationi actus autem ad formam boni et privationem, se habet sicut substantia et privationem, se habet sicut substantia materiæ ad formam et privationem : ergo materiæ ad formam et privationem : ergo id quod est causa actus quando substat id quod est causa actus quando substat formæ boni, est etiam causa actus quando formæ boni, est etiam causa actus quando substat privationi et malitiæ: ergo omnis substat privationi et malitiæ: ergo omnis actus est a causa una quæ est Deus. actus est a causa una quæ est Deus.

3. Item, Idem actus bene et male pot- 3. Item, Idem actus bene et male pot- est fieri si ergo cum male fit, substan- est fieri si ergo cum male fit, substan- tialiter agitur ab alio principio quam est tialiter agitur ab alio principio quam est Deus et cum bene fit, substantialiter Deus et cum bene fit, substantialiter agitur a Deo ergo idem per substantiam agitur a Deo ergo idem per substantiam agitur substantialiter a Deo, et non agi- agitur substantialiter a Deo, et non agi- tur a Deo, quod est impossibile. tur a Deo, quod est impossibile.

4. Item, Bona et mala actio conveniunt 4. Item, Bona et mala actio conveniunt in genere actionis: ergo necesse est, quod in genere actionis: ergo necesse est, quod conveniant in aliquo uno quod causat conveniant in aliquo uno quod causat actionem illam : hoc autem non est nisi actionem illam : hoc autem non est nisi Deus ergo omnis actio bona et mala est Deus ergo omnis actio bona et mala est a Deo. a Deo.

5. Item, Dionysius vult, quod malum 5. Item, Dionysius vult, quod malum non est nisi in bono: si est ergo malum non est nisi in bono: si est ergo malum in actione, actio erit necessario bona: in actione, actio erit necessario bona: sed omne bonum est a Deo sed omne bonum est a Deo ergo actio ergo actio

quæ substat malitiæ in peccato, est a quæ substat malitiæ in peccato, est a Deo. Deo.

6. Item, Quidquid est causa causæ, est 6. Item, Quidquid est causa causæ, est causa causati: sed Deus est causa liberi causa causati: sed Deus est causa liberi arbitrii sive voluntatis voluntas autem arbitrii sive voluntatis voluntas autem est causa actionis malæ : ergo Deus est est causa actionis malæ : ergo Deus est causa actionis quæ est mala. causa actionis quæ est mala.

7. Item, Omnis effectus unus qui com- 7. Item, Omnis effectus unus qui com- muniter invenitur in diversis, reducitur muniter invenitur in diversis, reducitur necessario ad unum genus causæ diver- necessario ad unum genus causæ diver- sorum illorum, quia unum non causatur sorum illorum, quia unum non causatur nisi ab uno sed entitas est effectus in- nisi ab uno sed entitas est effectus in- ventus in bona et mala actione et multis ventus in bona et mala actione et multis aliis, et est unus effectus: ergo oportet, aliis, et est unus effectus: ergo oportet, quod reducatur in unam causam respectu quod reducatur in unam causam respectu

573 573

omnium illorum in quibus invenitur. omnium illorum in quibus invenitur. Constat autem, quod in aliis reducitur in Constat autem, quod in aliis reducitur in ens primum, sicut in causam : ergo ét in ens primum, sicut in causam : ergo ét in istis reducitur in causam eamdem. istis reducitur in causam eamdem.

8. Item, Constat, quod voluntas est 8. Item, Constat, quod voluntas est causa malæ actionis: consideretur ergo causa malæ actionis: consideretur ergo ipsa actio secundum substantiam, scili- ipsa actio secundum substantiam, scili- cet conversio voluntatis ad commutabile cet conversio voluntatis ad commutabile bonum ista actio sic considerata, aut bonum ista actio sic considerata, aut egreditur a voluntate secundum quod egreditur a voluntate secundum quod est causa deficiens, aut secundum quod est causa deficiens, aut secundum quod est causa efficiens. Constat autem, quod est causa efficiens. Constat autem, quod non secundum quod est causa deficiens, non secundum quod est causa deficiens, quia sic nihil nisi deficiens egreditur. Aut quia sic nihil nisi deficiens egreditur. Aut igitur ipsa voluntas est causa prima hu- igitur ipsa voluntas est causa prima hu- jus actus qui habet esse per substantiam jus actus qui habet esse per substantiam actus terminati ad materiam boni com- actus terminati ad materiam boni com- mutabilis aut ipsa est causa substantia- mutabilis aut ipsa est causa substantia- lis peccati, prima movente eam. Si primo lis peccati, prima movente eam. Si primo modo ergo voluntas esset causa prima modo ergo voluntas esset causa prima alicujus entis: quia primum est, ante alicujus entis: quia primum est, ante quod non est aliud, et hoc est hæreticum. quod non est aliud, et hoc est hæreticum. Si autem secundo modo: cum ante vo- Si autem secundo modo: cum ante vo- luntatem in ordine causæ non sit nisi luntatem in ordine causæ non sit nisi prima causa, actus ille secundum sub- prima causa, actus ille secundum sub- stantiam egreditur a causa prima, et sic stantiam egreditur a causa prima, et sic iterum redit, quod omnis actio est a Deo. iterum redit, quod omnis actio est a Deo. 9. Item, Detur, quod voluntas illa sit 9. Item, Detur, quod voluntas illa sit causa actus. Cum igitur non faciat eum de causa actus. Cum igitur non faciat eum de materia, oportet quod educat eum de ni- materia, oportet quod educat eum de ni- hilo ergo voluntas est potens aliquid hilo ergo voluntas est potens aliquid creare, quod absurdum est. creare, quod absurdum est.

10. Item, Exemplis superius de malo 10. Item, Exemplis superius de malo inductis probatur idem: licet enim pec- inductis probatur idem: licet enim pec- catum in parte incidat quandoque ex catum in parte incidat quandoque ex iniquitate materiæ, tamen quidquid iniquitate materiæ, tamen quidquid formæ inducitur in monstro, totum ef- formæ inducitur in monstro, totum ef- fluit a virtute informativa : ergo a si- fluit a virtute informativa : ergo a si- mili licet defectus malitiæ incidat in actu mili licet defectus malitiæ incidat in actu voluntatis, tamen quidquid entitatis ha- voluntatis, tamen quidquid entitatis ha- bet, totum est a causa prima omnia mo- bet, totum est a causa prima omnia mo- vente. Idem probatur per motum solis, vente. Idem probatur per motum solis, qui movet vires naturales, circa quarum qui movet vires naturales, circa quarum opera multiplices accidunt defectus : et opera multiplices accidunt defectus : et tamen quidquid est ibi informationis, to- tamen quidquid est ibi informationis, to- tum est a virtute solis non errante. tum est a virtute solis non errante.

11. Item, De claudicatione: quidquid 11. Item, De claudicatione: quidquid enim est ibi gressus, totum est a virtute enim est ibi gressus, totum est a virtute movente tibiam sine errore: deviatio au- movente tibiam sine errore: deviatio au-

Sed con ra Sed con ra

574 574

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tem a recto, causatur a tibiæ curvitate, tem a recto, causatur a tibiæ curvitate, quæ nihil est, sicut nec aliquid est cur- quæ nihil est, sicut nec aliquid est cur- vitas tibiæ ergo a simili sic etiam est in vitas tibiæ ergo a simili sic etiam est in Deo movente liberum arbitrium in actu Deo movente liberum arbitrium in actu mali. mali.

12. Item, Hoc accipitur ex verbis An- 12. Item, Hoc accipitur ex verbis An- selmi. Dicit enim, quod audacia est dicere selmi. Dicit enim, quod audacia est dicere aliquid esse ens quod non sit ab ente pri- aliquid esse ens quod non sit ab ente pri- mo. Ergo videtur, quod alia opinio sit mo. Ergo videtur, quod alia opinio sit præsumptio, vel hæresis. præsumptio, vel hæresis.

13. Item, Anselmus in libro de Præ- 13. Item, Anselmus in libro de Præ- scientia et libero arbitrio: « Omnis qua- scientia et libero arbitrio: « Omnis qua- litas et omnis actio et quidquid habet es- litas et omnis actio et quidquid habet es- sentiam, a Deo est, a quo est omnis ju- sentiam, a Deo est, a quo est omnis ju- stitia, et nulla injustitia. Facit igitur om- stitia, et nulla injustitia. Facit igitur om- nia quæ justa vel injusta voluntate fiunt, nia quæ justa vel injusta voluntate fiunt, id est, bona opera et mala. In bonis qui- id est, bona opera et mala. In bonis qui- dem facit quod sunt, et quod bona sunt : dem facit quod sunt, et quod bona sunt : in malis vero facit quod sunt, sed non in malis vero facit quod sunt, sed non quod mala sunt ₁. » Ex hoc patet, quod quod mala sunt ₁. » Ex hoc patet, quod mala actio in eo quod habet de esse, a mala actio in eo quod habet de esse, a

Deo est. Deo est.

14. Item, Anselmus, ibidem, « Ipsum 14. Item, Anselmus, ibidem, « Ipsum quoque velle quod aliquando justum est, quoque velle quod aliquando justum est, aliquando injustum, non est aliud quam aliquando injustum, non est aliud quam uti potestate volendi et voluntate, quas uti potestate volendi et voluntate, quas Deus dat, in quantum est, bonum est, Deus dat, in quantum est, bonum est, et a Deo est: quod tunc quidem, quando et a Deo est: quod tunc quidem, quando recte est bonum et justum est: quando recte est bonum et justum est: quando vero non recte est, hoc solo quia non vero non recte est, hoc solo quia non recte est, malum est et injustum. » Ex recte est, malum est et injustum. » Ex hoc accipitur, quod malum non est nisi hoc accipitur, quod malum non est nisi privatio et substantia actus in eo quod privatio et substantia actus in eo quod est, bona et a Deo est. Accipitur etiam est, bona et a Deo est. Accipitur etiam ex actu Caiphæ qui in veritate mala in- ex actu Caiphæ qui in veritate mala in- tentione exercitus est, et tamen a Spiritu tentione exercitus est, et tamen a Spiritu sancto dicitur prophetasse 2: et hoc non sancto dicitur prophetasse 2: et hoc non potuit esse, nisi actio esset a Deo. potuit esse, nisi actio esset a Deo.

SED CONTRA objicitur pro altera parte : SED CONTRA objicitur pro altera parte : quia quia

1. Super illud Apostoli ad Roman. 111, 1. Super illud Apostoli ad Roman. 111, 5: Si autem iniquitas nostra justitiam 5: Si autem iniquitas nostra justitiam Dei commendat, dicit Fulgentius, « illius Dei commendat, dicit Fulgentius, « illius rei Deus est ultor, cujus non est actor. » rei Deus est ultor, cujus non est actor. »

Hæc autem res non est nisi actio mala: Hæc autem res non est nisi actio mala: ergo actio mala non est a Deo. ergo actio mala non est a Deo.

2. Item, Super illud Pauli, I ad Co- 2. Item, Super illud Pauli, I ad Co- rinth. vIII, 4: Nihil est idolum in mun- rinth. vIII, 4: Nihil est idolum in mun- do, dicit Glossa quod materiam Deus do, dicit Glossa quod materiam Deus creavit, sed stultitia hominum formam creavit, sed stultitia hominum formam dedit 3. Si ergo forma idoli potest esse dedit 3. Si ergo forma idoli potest esse ab homine sine Deo, etiam actus malus, ab homine sine Deo, etiam actus malus, potest esse ab homine sine Deo. potest esse ab homine sine Deo.

3. Item, Quidquid facit Deus, vult 3. Item, Quidquid facit Deus, vult fieri sed Deus facit actum fornicationis: fieri sed Deus facit actum fornicationis: ergo vult fieri actum fornicationis: quod ergo vult fieri actum fornicationis: quod est absurdum, quia non punit aliquem est absurdum, quia non punit aliquem pro eo quod facit quod vult, sed potius pro eo quod facit quod vult, sed potius præmiat ipsum. præmiat ipsum.

4. Item, Quidquid facit Deus, est bo- 4. Item, Quidquid facit Deus, est bo- num sed facit actum fornicationis: ergo num sed facit actum fornicationis: ergo est bonus quod est absurdum et hære- est bonus quod est absurdum et hære- ticum, ut videtur: cum dicat Augustinus, ticum, ut videtur: cum dicat Augustinus, quod actus fornicationis non potest bene quod actus fornicationis non potest bene fieri. fieri.

5. Item, Facit bonum quod movet po- 5. Item, Facit bonum quod movet po- tentiam ad bonum: si ergo movet etiam tentiam ad bonum: si ergo movet etiam potentiam in actu malo, æqualiter opera- potentiam in actu malo, æqualiter opera- tur bonum et malum: non ergo unum tur bonum et malum: non ergo unum præmiabitur, et alterum condemnabitur. præmiabitur, et alterum condemnabitur.

6. Item, Coadjuvans ad furtum et mi- 6. Item, Coadjuvans ad furtum et mi- nistrans vires, et ille qui furatur, sunt vi- nistrans vires, et ille qui furatur, sunt vi- tuperabiles sed cooperans et continens tuperabiles sed cooperans et continens potentias et movens eas, est coadjuvans potentias et movens eas, est coadjuvans in malo cum malum sit. Cum igitur in malo cum malum sit. Cum igitur Deus sic operetur, videbitur alicui æqua- Deus sic operetur, videbitur alicui æqua- liter fieri vituperabilis sicut male faciens, liter fieri vituperabilis sicut male faciens, quod est absurdum. quod est absurdum.

7. Item, Actus non causatur nisi se- 7. Item, Actus non causatur nisi se- cundum quod est in actu, et non secun- cundum quod est in actu, et non secun- dum quod est in genere vel in intellectu: dum quod est in genere vel in intellectu: actu autem non est nisi substratus mali- actu autem non est nisi substratus mali- tiæ : tiæ : ergo non causatur ab aliquo nisi ergo non causatur ab aliquo nisi substratus malitiæ. Si ergo causatur a substratus malitiæ. Si ergo causatur a Deo, causabitur secundum quod est ma- Deo, causabitur secundum quod est ma- litiæ substratus: hoc autem falsum est: litiæ substratus: hoc autem falsum est: ergo actus malus non est a Deo. ergo actus malus non est a Deo.

1 S. ANSELMUs, Lib. de Præscientia et libero 1 S. ANSELMUs, Lib. de Præscientia et libero arbitrio, cap. 10. arbitrio, cap. 10.

2 Cf. Joan, XI, 51. 2 Cf. Joan, XI, 51.

13 Nullum numen abest, si sit prudentia: sed te 13 Nullum numen abest, si sit prudentia: sed te Nos facimus, Fortuna, deam, coeloque locamus. Nos facimus, Fortuna, deam, coeloque locamus. JUVENALIS. JUVENALIS.

tio tio

object.1. object.1.

IN II SENTENT. DIST. XXXV, I, ART. 7. IN II SENTENT. DIST. XXXV, I, ART. 7.

SOLUTIO. Antiqui circa hanc quæstio- SOLUTIO. Antiqui circa hanc quæstio- nem, ut patet in Littera, duobus modis nem, ut patet in Littera, duobus modis opinabantur. Quidam enim dicebant vo- opinabantur. Quidam enim dicebant vo- luntatem per se sufficere ad actum ma- luntatem per se sufficere ad actum ma- lum, sed non ad actum bonum vel in- lum, sed non ad actum bonum vel in- differentem. Et dixerunt, quod ex hoc differentem. Et dixerunt, quod ex hoc non sequitur duo principia esse: quia non sequitur duo principia esse: quia voluntas per se agit actum malum, ta- voluntas per se agit actum malum, ta- men ipsa non est a se. In eo autem quod men ipsa non est a se. In eo autem quod est primum principium, exigitur quod sit est primum principium, exigitur quod sit a se, et agat a se. Ratio autem potior a se, et agat a se. Ratio autem potior ipsorum fuit, quod actus malus non agi- ipsorum fuit, quod actus malus non agi- tur nisi secundum quod est : sed in ge- tur nisi secundum quod est : sed in ge- nere vel sine malitia existens, non est nere vel sine malitia existens, non est nisi in potentia et secundum intellectum : nisi in potentia et secundum intellectum : ergo non agitur hoc modo. Est autem ergo non agitur hoc modo. Est autem actus malus actualiter conjunctus mali- actus malus actualiter conjunctus mali- tiæ ergo agitur secundum quod est ma- tiæ ergo agitur secundum quod est ma- litiæ conjunctus: hoc autem modo non litiæ conjunctus: hoc autem modo non agitur a Deo ergo actus malus non est agitur a Deo ergo actus malus non est a Deo. Et hæc opinio obtinuerat plures a Deo. Et hæc opinio obtinuerat plures antiquorum. antiquorum.

Quia vero moderni viderunt, quod per- Quia vero moderni viderunt, quod per- fectius est agere, quam esse: viderunt, fectius est agere, quam esse: viderunt, quod id quod non est a se, nec potest a quod id quod non est a se, nec potest a se manere in esse, multo minus potest se manere in esse, multo minus potest agere a seipso: et cum actus malus se- agere a seipso: et cum actus malus se- cundum conversionem ad materiam, sit cundum conversionem ad materiam, sit simpliciter actus egrediens a potentia ac- simpliciter actus egrediens a potentia ac- tiva perfecta secundum naturam, ideo tiva perfecta secundum naturam, ideo concluserunt, quod non egreditur ab ea concluserunt, quod non egreditur ab ea nisi secundum quod movetur a causa nisi secundum quod movetur a causa prima : alioquin sequeretur duo princi- prima : alioquin sequeretur duo princi- pia esse et hæc est causa quare et alia pia esse et hæc est causa quare et alia opinio fere cessit ab aula, et a multis opinio fere cessit ab aula, et a multis modernorum reputatur hæretica. Susti- modernorum reputatur hæretica. Susti- nendo igitur istam opinionem, solven- nendo igitur istam opinionem, solven- dum est ad objecta per ordinem. dum est ad objecta per ordinem.

AD PRIMUM dicendum, quod actus ma- AD PRIMUM dicendum, quod actus ma- lus dupliciter refertur ad principium ef- lus dupliciter refertur ad principium ef- ficiens, scilicet concretus malitiæ, et sic ficiens, scilicet concretus malitiæ, et sic non refertur nisi ad voluntatam quæ est non refertur nisi ad voluntatam quæ est principium efficiens et deficiens, sed ul- principium efficiens et deficiens, sed ul- terius non refertur in Deum et sic non terius non refertur in Deum et sic non

est res, et hoc modo loquitur Fulgentius. est res, et hoc modo loquitur Fulgentius. Alio modo refertur ad principium effi- Alio modo refertur ad principium effi- ciens secundnm id quod habet de esse, et ciens secundnm id quod habet de esse, et

1 Vide supra Juvenalem. 1 Vide supra Juvenalem.

575 575

hoc modo refertur in Deum ut princi- hoc modo refertur in Deum ut princi- pium efficiens. pium efficiens.

AD ALIUD dicendum, quod est forma Ad object.2. AD ALIUD dicendum, quod est forma Ad object.2. artis in idolo, et est forma opinionis, artis in idolo, et est forma opinionis, quæ non est nisi in stultitia hominum, quæ non est nisi in stultitia hominum, sicut forma numinis crediti in Æscula- sicut forma numinis crediti in Æscula- pio 1, et hæc non est in re, sicut chimæra pio 1, et hæc non est in re, sicut chimæra vel tragelaphus: et hæc non est res, et vel tragelaphus: et hæc non est res, et de hac loquitur Glossa: et ideo non de hac loquitur Glossa: et ideo non sequitur, quod res aliqua sit quæ non sit sequitur, quod res aliqua sit quæ non sit a Deo. a Deo.

AD ALIUD dicendum, quod est voluntas Adobject. 3. AD ALIUD dicendum, quod est voluntas Adobject. 3. signi quod est operatio: et hoc modo signi quod est operatio: et hoc modo vult Deus actum fieri, sed non malum vult Deus actum fieri, sed non malum actum, ut patet ex prædictis. Est etiam actum, ut patet ex prædictis. Est etiam I voluntas beneplaciti et hoc modo non I voluntas beneplaciti et hoc modo non vult Deus fieri malum actum, nec etiam vult Deus fieri malum actum, nec etiam vult non fieri, sicut patet ex disputatis vult non fieri, sicut patet ex disputatis super finem primi. super finem primi.

AD ALIUD dicendum, quod quidquid est Adobject. 4. AD ALIUD dicendum, quod quidquid est Adobject. 4. actu bonum, est per naturam actus, sed actu bonum, est per naturam actus, sed non est bonum bonitate moris, quæ est non est bonum bonitate moris, quæ est ex relatione ad finem. ex relatione ad finem.

Si autem objicitur, quod voluntatis est Si autem objicitur, quod voluntatis est referre actum ad finem malum, et referre referre actum ad finem malum, et referre est aliquid agere et cum illa relatio est aliquid agere et cum illa relatio non sit a Deo : ergo aliquis actus non est non sit a Deo : ergo aliquis actus non est a Deo. Dicendum, quod hæc relatio non a Deo. Dicendum, quod hæc relatio non est nisi in relativis habitudo, et ex parte est nisi in relativis habitudo, et ex parte actus est ens et a Deo : ex parte autem actus est ens et a Deo : ex parte autem finis est privatio, sicut et finis malus : et finis est privatio, sicut et finis malus : et ideo quia non habet finem bonum, ex ideo quia non habet finem bonum, ex parte illa privatio est, et secundum hoc parte illa privatio est, et secundum hoc mala est. mala est.

AD ALIUD dicendum, quod sicut patet Ad object.5. AD ALIUD dicendum, quod sicut patet Ad object.5. ex verbis Anselmi superius inductis, ali- ex verbis Anselmi superius inductis, ali- ter Deus operatur in bono, et aliter in ter Deus operatur in bono, et aliter in malo quia in bonis est perfectio sub- malo quia in bonis est perfectio sub- stantiæ actus et formæ moralis, et ideo stantiæ actus et formæ moralis, et ideo ibi facit utrumque : sed in malis tantum ibi facit utrumque : sed in malis tantum alterum, eo quod moralis forma deficit alterum, eo quod moralis forma deficit in eis. in eis.

AD ALIUD dicendum, quod illa ratio Ad object. 6 AD ALIUD dicendum, quod illa ratio Ad object. 6 tenet in his quæ sibi cooperantur per mo- tenet in his quæ sibi cooperantur per mo- dum consilii et consensum voluntatis : dum consilii et consensum voluntatis : sic autem Deus cooperatur voluntati : sic autem Deus cooperatur voluntati : sed potius voluntatis natura dependet ad sed potius voluntatis natura dependet ad

576 576

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ipsum, sicut secundum dependet ad pri- ipsum, sicut secundum dependet ad pri- mum causans et continens, et movens : mum causans et continens, et movens : et in tali ordine defectus incidit ex se- et in tali ordine defectus incidit ex se- cundo, et non reducitur ad primum, sic- cundo, et non reducitur ad primum, sic- ut patet ex tribus exemplis superius in ut patet ex tribus exemplis superius in objiciendo inductis, quæ repetere non objiciendo inductis, quæ repetere non oportet nisi universaliter, quod unum est oportet nisi universaliter, quod unum est de sole et calore complexionali, et alte- de sole et calore complexionali, et alte- rum de virtute informativa in semine, et rum de virtute informativa in semine, et tertium de virtute movente tibiam cur- tertium de virtute movente tibiam cur- vam in gressu. vam in gressu.

Adob Adob

AD ALIUD dicendum, quod materia con- AD ALIUD dicendum, quod materia con- sideratur dupliciter, scilicet prout est, et sideratur dupliciter, scilicet prout est, et sic est materia in actu. Alio modo consi- sic est materia in actu. Alio modo consi- deratur materia sine omni forma, et sic deratur materia sine omni forma, et sic non est nisi in potentia. Ita etiam actus. non est nisi in potentia. Ita etiam actus. substans privationi, actu est, et causatur substans privationi, actu est, et causatur secundum esse suum quo substat, a Deo: secundum esse suum quo substat, a Deo: sed consideratus sub privatione, non est sed consideratus sub privatione, non est nisi in potentia, et hoc modo non causa- nisi in potentia, et hoc modo non causa-

tur. tur.

K. Utrum malus actus in quantum peccatum est, sit privatio vel corruptio K. Utrum malus actus in quantum peccatum est, sit privatio vel corruptio boni. boni.

Potest etiam quæri ab eisdem, Cum peccatum sit (ut supra dictum est) Potest etiam quæri ab eisdem, Cum peccatum sit (ut supra dictum est) privatio vel corruptio boni, et omnis actus malus sit peccatum : utrum sit privatio vel corruptio boni, et omnis actus malus sit peccatum : utrum sit privatio vel corruptio boni in quantum peccatum est, vel non? Si enim in privatio vel corruptio boni in quantum peccatum est, vel non? Si enim in quantum peccatum est, corruptio boni est, cum corruptio vel privatio boni quantum peccatum est, corruptio boni est, cum corruptio vel privatio boni poena sit homini : in quantum ergo peccatum est, pœna est. Quod si est, poena sit homini : in quantum ergo peccatum est, pœna est. Quod si est, tunc in quantum peccatum est, bonum esse videtur, et a Deo esse. Si au- tunc in quantum peccatum est, bonum esse videtur, et a Deo esse. Si au- tem non in quantum peccatum est, corruptio est : quæritur ergo secundum tem non in quantum peccatum est, corruptio est : quæritur ergo secundum quid corruptio sit ? Si enim corruptio est, et non in quantum peccatum est, quid corruptio sit ? Si enim corruptio est, et non in quantum peccatum est, cum non sit nisi ¹ bonum, præterquam in eo quod peccatum est: ergo in cum non sit nisi ¹ bonum, præterquam in eo quod peccatum est: ergo in quantum bonum est, corruptio vel privatio boni est. Ad quod etiam ipsi di- quantum bonum est, corruptio vel privatio boni est. Ad quod etiam ipsi di- cunt actum malum non in quantum est, neque in quantum bonum est, cunt actum malum non in quantum est, neque in quantum bonum est, esse privationem vel corruptionem boni, sed in quantum peccatum est: esse privationem vel corruptionem boni, sed in quantum peccatum est: non tamen in quantum peccatum est, pœna est, vel aliquid quod a Deo sit. non tamen in quantum peccatum est, pœna est, vel aliquid quod a Deo sit. Ut enim ex verbis præmissis Augustini colligitur, peccatum dicitur corrup- Ut enim ex verbis præmissis Augustini colligitur, peccatum dicitur corrup- tio vel privatio active, non passive. Nam ideo malum vel peccatum dicitur tio vel privatio active, non passive. Nam ideo malum vel peccatum dicitur corruptio boni, quia naturam bonam qualicumque privat bono. Nam si corruptio boni, quia naturam bonam qualicumque privat bono. Nam si non privat aliquo bono, non nocet, ut supra Augustinus ait. Nocet autem : non privat aliquo bono, non nocet, ut supra Augustinus ait. Nocet autem : adimit ergo bonum. Non autem nocet, nisi in quantum peccatum est: ergo adimit ergo bonum. Non autem nocet, nisi in quantum peccatum est: ergo in quantum peccatum est, privat bono. Itaque in quantum peccatum est, in quantum peccatum est, privat bono. Itaque in quantum peccatum est, privatio est vel corruptio boni. privatio est vel corruptio boni.

In edit. J. Alleaume deest nisi. In edit. J. Alleaume deest nisi.

IN II SENTENT. DIST. XXXV, L, M, N. IN II SENTENT. DIST. XXXV, L, M, N.

577 577

L. Quomodo in quantum peccatum est, possit corrumpere bonum, cum nihil L. Quomodo in quantum peccatum est, possit corrumpere bonum, cum nihil sit ? sit ?

Sed cum nihil sit in quantum peccatum est, quomodo potest bonum cor- Sed cum nihil sit in quantum peccatum est, quomodo potest bonum cor- rumpere vel adimere? Augustinus te hoc docet in libro de Natura boni rumpere vel adimere? Augustinus te hoc docet in libro de Natura boni dicens: Abstinere a cibo non est aliqua substantia: tamen substantia cor- dicens: Abstinere a cibo non est aliqua substantia: tamen substantia cor- poris si omnino abstineatur a cibo, languescit et frangitur: sic non est poris si omnino abstineatur a cibo, languescit et frangitur: sic non est substantia peccatum, eo tamen natura animæ corrumpitur. substantia peccatum, eo tamen natura animæ corrumpitur.

M. Quod peccatum proprie corruptio est animæ, et quomodo? M. Quod peccatum proprie corruptio est animæ, et quomodo?

Peccatum vero, id est, culpa, proprie animæ corruptio est. Si autem Peccatum vero, id est, culpa, proprie animæ corruptio est. Si autem quæritur, In quo possit corrumpi anima? In parabola illius qui incidit in quæritur, In quo possit corrumpi anima? In parabola illius qui incidit in latrones qui eum vulneraverunt et spoliaverunt', clarescit. Incidit enim latrones qui eum vulneraverunt et spoliaverunt', clarescit. Incidit enim homo in latrones, quando per peccatum in potestatem diaboli traditur : et homo in latrones, quando per peccatum in potestatem diaboli traditur : et tunc per peccatum exspoliatur gratuitis bonis, id est, virtutibus et in na- tunc per peccatum exspoliatur gratuitis bonis, id est, virtutibus et in na- turalibus bonis vulneratur, quæ sunt ratio et intellectus, memoria et inge- turalibus bonis vulneratur, quæ sunt ratio et intellectus, memoria et inge- nium, et hujusmodi, quæ per peccatum obtenebrantur et vitiantur. Per nium, et hujusmodi, quæ per peccatum obtenebrantur et vitiantur. Per peccatum etiam privatur illo bono, cujus participatione cætera bona sunt: peccatum etiam privatur illo bono, cujus participatione cætera bona sunt: quo tanto magis privatur, quanto magis se ab eo elongat. quo tanto magis privatur, quanto magis se ab eo elongat.

N. Qualiter homo se elongat a Deo, scilicet per dissimilitudinem quam facit, hoc N. Qualiter homo se elongat a Deo, scilicet per dissimilitudinem quam facit, hoc est, peccatum ? est, peccatum ?

Ab eo autem se elongat homo per peccatum, non loci distantia, quia ubi- Ab eo autem se elongat homo per peccatum, non loci distantia, quia ubi- que totus et præsens est omnibus, et omnia in ipso sunt, ut ait Augustinus que totus et præsens est omnibus, et omnia in ipso sunt, ut ait Augustinus

1 Cf. Luc. x, 30 et seq. 1 Cf. Luc. x, 30 et seq.

XXVII XXVII

37 37

578 578

D. ALB. MAG. ORD. PRÆI). D. ALB. MAG. ORD. PRÆI).

in libro LXXXIII Quæstionum ¹, et ipse locus non est. Locus tamen Dei in libro LXXXIII Quæstionum ¹, et ipse locus non est. Locus tamen Dei abusive dicitur templum Dei: non quod eo contineatur, sed quod ei præ- abusive dicitur templum Dei: non quod eo contineatur, sed quod ei præ- sens sit et inhabitans, id autem anima munda intelligitur. Per peccatum er- sens sit et inhabitans, id autem anima munda intelligitur. Per peccatum er- go, non secundum locum, aliquis longe fit a Deo : et in eo longe fit, quod go, non secundum locum, aliquis longe fit a Deo : et in eo longe fit, quod ab ejus similitudine recedit et tanto longius, quanto fit dissimilior. Illa ab ejus similitudine recedit et tanto longius, quanto fit dissimilior. Illa autem, ut Augustinus ait in libro LXXXIII Quæstionum , quæ participa- autem, ut Augustinus ait in libro LXXXIII Quæstionum , quæ participa- tione similia sunt Deo, recipiunt dissimilitudinem. At ipsa similitudo nullo tione similia sunt Deo, recipiunt dissimilitudinem. At ipsa similitudo nullo modo ex aliqua parte potest esse dissimilis. Unde fit ut cum similitudo pa- modo ex aliqua parte potest esse dissimilis. Unde fit ut cum similitudo pa- tris filius sit, ex nulla parte patri possit esse dissimilis : cujus participa- tris filius sit, ex nulla parte patri possit esse dissimilis : cujus participa- tione similia sunt, quæcumque Deo similia sunt, et illa possunt recipere tione similia sunt, quæcumque Deo similia sunt, et illa possunt recipere dissimilitudinem. Nihil est autem quod hominem adeo Deo dissimilem fa- dissimilitudinem. Nihil est autem quod hominem adeo Deo dissimilem fa- ciat, quemadmodum peccatum. Cum autem peccatum sit privatio vel cor- ciat, quemadmodum peccatum. Cum autem peccatum sit privatio vel cor- ruptio boni, quæ est in anima, est etiam privatio vel corruptio boni corpo- ruptio boni, quæ est in anima, est etiam privatio vel corruptio boni corpo- ris: sicut corpus hominis privavit beneficio illius immortalitatis et impassi- ris: sicut corpus hominis privavit beneficio illius immortalitatis et impassi- bilitatis, quam habuit ante peccatum. bilitatis, quam habuit ante peccatum.

0. An poena sit privatio boni ? 0. An poena sit privatio boni ?

Quæri autem solet, Utrum et pœna sit privatio vel corruptio boni? Ad Quæri autem solet, Utrum et pœna sit privatio vel corruptio boni? Ad quod facile responderi potest, si prædicta ad memoriam revocentur. Dixi- quod facile responderi potest, si prædicta ad memoriam revocentur. Dixi- mus enim supra, privationem vel corruptionem boni accipi active vel pas- mus enim supra, privationem vel corruptionem boni accipi active vel pas- sive, id est, secundum efficientiam vel effectum. Ideoque privatio vel cor- sive, id est, secundum efficientiam vel effectum. Ideoque privatio vel cor- ruptio boni dicitur et peccatum, et poena : sed peccatum secundum effi- ruptio boni dicitur et peccatum, et poena : sed peccatum secundum effi- cientiam, quia privat vel corrumpit bonum pœna autem secundum cientiam, quia privat vel corrumpit bonum pœna autem secundum effectum, id est, secundum passionem quæ est effectus peccati. Aliud est effectum, id est, secundum passionem quæ est effectus peccati. Aliud est enim culpa, aliud poena alterum est Dei, id est, poena: alterum diaboli enim culpa, aliud poena alterum est Dei, id est, poena: alterum diaboli vel hominis est, id est, culpa. vel hominis est, id est, culpa.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 20. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 20.

2 IDEM, Ibidem, Q. 23. 2 IDEM, Ibidem, Q. 23.

IN II SENTENT. DIST. XXXV, O, ART. 8. IN II SENTENT. DIST. XXXV, O, ART. 8.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

De variis diffinitionibus mali. De variis diffinitionibus mali.

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, K, « Potest etiam quæri ab eisdem, Cum K, « Potest etiam quæri ab eisdem, Cum peccatum sit, etc. » peccatum sit, etc. »

Hic enim incidit quæstio, quid sit ma- Hic enim incidit quæstio, quid sit ma-

lum? lum?

Et dicit hic Magister, quod est privatio Et dicit hic Magister, quod est privatio modi, speciei, et ordinis : et solvendo modi, speciei, et ordinis : et solvendo objectionem dicit, quod est privatio ac- objectionem dicit, quod est privatio ac- tive ex hoc autem accipitur, quod ma- tive ex hoc autem accipitur, quod ma- lum agit. lum agit.

CONTRA hoc autem est, quod malum est CONTRA hoc autem est, quod malum est privatio privatio autem nihil agit : privatio privatio autem nihil agit :

ergo malum non agit. ergo malum non agit.

Sed quia dicit Dionysius, quod malum Sed quia dicit Dionysius, quod malum agit virtute boni, et pugnat bono virtute agit virtute boni, et pugnat bono virtute boni, et de hoc supra habitum est di- boni, et de hoc supra habitum est di- stinctione præcedenti, ideo ponemus alias stinctione præcedenti, ideo ponemus alias mali diffinitiones, et assignabimus penes mali diffinitiones, et assignabimus penes quid accipiantur. Ad objectum de ista quid accipiantur. Ad objectum de ista diffinitione supra est responsum. diffinitione supra est responsum.

Dicit igitur Augustinus in libro de Li- Dicit igitur Augustinus in libro de Li- bero arbitrio, quod « malum est aversio bero arbitrio, quod « malum est aversio ab incommutabili bono. » ab incommutabili bono. »

Idem, in libro de Civitate Dei, « Ma- Idem, in libro de Civitate Dei, « Ma- lum est male uti bono. >> lum est male uti bono. >>

Idem, in libro LXXXIII Quæstionum, Idem, in libro LXXXIII Quæstionum, << Malum est privatio boni. » << Malum est privatio boni. »

Idem, in libro de Natura boni, « Ma- Idem, in libro de Natura boni, « Ma- lum est corruptio speciei, modi, et ordi- lum est corruptio speciei, modi, et ordi- nis. » nis. »

Idem, in libro de Trinitate, « Malum Idem, in libro de Trinitate, « Malum est uti fruendis, ut frui utendis. »> est uti fruendis, ut frui utendis. »>

Idem, in libro de Vera religione, « Ma- Idem, in libro de Vera religione, « Ma- lum est carentia bonis incommutabilibus, lum est carentia bonis incommutabilibus, quibus fruendum est. » quibus fruendum est. »

579 579

Damascenus etiam dicit, quod « ma- Damascenus etiam dicit, quod « ma- lum est ex eo quod secundum naturam lum est ex eo quod secundum naturam est, in id quod est præter naturam, vo- est, in id quod est præter naturam, vo- luntaria conversio. » luntaria conversio. »

Idem, «Malum est tenebra intelligi- Idem, «Malum est tenebra intelligi- bilis. » bilis. »

Basilius autem dicit, quod << malum Basilius autem dicit, quod << malum est dispositio animæ contrarie se habens est dispositio animæ contrarie se habens ad virtutem. » ad virtutem. »

Quæritur, Penes quid sumantur istæ Quæritur, Penes quid sumantur istæ mali rationes? mali rationes?

Et dicendum, quod prima dicit defe- Et dicendum, quod prima dicit defe- ctum primi motoris ad bonum, et hic est ctum primi motoris ad bonum, et hic est Deus. Deus.

Secunda autem dicit defectum formæ Secunda autem dicit defectum formæ quæ est gratia, in actu conversionis ad quæ est gratia, in actu conversionis ad bonum commutabile. bonum commutabile.

Tertia vero dicit defectum finis infor- Tertia vero dicit defectum finis infor- mantis actum. mantis actum.

Quarta autem dicit privationem conse- Quarta autem dicit privationem conse- quentem in bono naturæ. quentem in bono naturæ.

Quinta vero dicit perversitatem operis Quinta vero dicit perversitatem operis comparati ad finem, et ad id quod est ad comparati ad finem, et ad id quod est ad finem. finem.

Sexta autem dicit defectum finis qui Sexta autem dicit defectum finis qui deberet esse intentus in omni opere. deberet esse intentus in omni opere.

Septima autem quæ est Damasceni, Septima autem quæ est Damasceni, dicit defectum motoris conjuncti, qui dicit defectum motoris conjuncti, qui movet ad bonum per naturam. movet ad bonum per naturam.

Octava autem dicit defectum luminis Octava autem dicit defectum luminis regentis intellectum. regentis intellectum.

Nona quæ est Basilii, loquitur de ma- Nona quæ est Basilii, loquitur de ma- lo prout relinquitur ex actu malo in dis- lo prout relinquitur ex actu malo in dis- ponendo animam per habitum vitii. ponendo animam per habitum vitii.

Adhuc autem unam dat Anselmus, quæ Adhuc autem unam dat Anselmus, quæ est, « Malum est absentia boni, ubi debet est, « Malum est absentia boni, ubi debet esse : » et hæc tangit habitudinem sub- esse : » et hæc tangit habitudinem sub- jecti in quo potest esse malum, in eo jecti in quo potest esse malum, in eo quod privationes quærunt circa subjecta quod privationes quærunt circa subjecta in quibus sunt. in quibus sunt.

Et hæc de lectione sufficiant. Et hæc de lectione sufficiant.

580 580

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD, D. ALB. MAG. ORD. PRÆD,

DISTINCTIO XXXVI. DISTINCTIO XXXVI.

Utrum peccatum sit pœna peccati ? Utrum peccatum sit pœna peccati ?

A. Quod quædam simul sunt peccata et pœna peccati, quædam peccata et causa A. Quod quædam simul sunt peccata et pœna peccati, quædam peccata et causa peccati, alia vero peccata et causa et pœna peccati. peccati, alia vero peccata et causa et pœna peccati.

Sciendum est tamen quædam sic esse peccata, ut sint etiam pœnæ Sciendum est tamen quædam sic esse peccata, ut sint etiam pœnæ peccatorum. Unde Augustinus super illum locum Psalmi Lv11, Supercecidit peccatorum. Unde Augustinus super illum locum Psalmi Lv11, Supercecidit ignis, et non viderunt solem', ait: Ignis superbiæ et concupiscentiæ et iræ ignis, et non viderunt solem', ait: Ignis superbiæ et concupiscentiæ et iræ intelligitur. Istas poenas pauci vident, ideo eas maxime commemorat intelligitur. Istas poenas pauci vident, ideo eas maxime commemorat Apostolus in epistola ad Romanos ³, et enumerat multa quæ peccata sunt, Apostolus in epistola ad Romanos ³, et enumerat multa quæ peccata sunt, et poena peccati. Inter primum enim peccatum apostasiæ et ultimam et poena peccati. Inter primum enim peccatum apostasiæ et ultimam pœnam ignis æterni, media quæ sunt, et peccata sunt et poena peccati. pœnam ignis æterni, media quæ sunt, et peccata sunt et poena peccati. Gregorius quoque super Ezechielem 3 ait : Contemnenti qui non vult Gregorius quoque super Ezechielem 3 ait : Contemnenti qui non vult pœnitere ponit Deus offendiculum, ubi scilicet gravius impingat. Pecca- pœnitere ponit Deus offendiculum, ubi scilicet gravius impingat. Pecca- tum enim quod per poenitentiam citius non deletur, aut peccatum est et tum enim quod per poenitentiam citius non deletur, aut peccatum est et causa peccati, aut peccatum et poena peccati, aut peccatum simul et causa causa peccati, aut peccatum et poena peccati, aut peccatum simul et causa et poena peccati. Unde Moyses, Nondum sunt completa peccata Amor- et poena peccati. Unde Moyses, Nondum sunt completa peccata Amor- rhæorum . Et David inquit, Appone iniquitatem super iniquitatem rhæorum . Et David inquit, Appone iniquitatem super iniquitatem eorum. Et alius Propheta, Sanguis sanguinem tetigit, id est, peccatum eorum. Et alius Propheta, Sanguis sanguinem tetigit, id est, peccatum peccato additum est. Paulus quoque ait, Propterea tradidit illos Deus in peccato additum est. Paulus quoque ait, Propterea tradidit illos Deus in passiones ignominiæ, etc. 7. Et item, Ut impleant peccata sua semper passiones ignominiæ, etc. 7. Et item, Ut impleant peccata sua semper

8 8

1 Psal. LVII, 9. 1 Psal. LVII, 9.

2 Ad Roman. 1, 28 et seq. 2 Ad Roman. 1, 28 et seq.

3 S. GREGORIUS, Homil. 11 in Ezechielem. 3 S. GREGORIUS, Homil. 11 in Ezechielem.

* Vulg. habet, Genes. xv, 16: Necdum completæ sunt iniquitates Amorrhæorum usque ad præsens * Vulg. habet, Genes. xv, 16: Necdum completæ sunt iniquitates Amorrhæorum usque ad præsens tempus. tempus.

5 Psal. LXVIII, 28. 5 Psal. LXVIII, 28.

6 Osee, IV, 2. 6 Osee, IV, 2.

7 Ad Roman. 1, 26. 7 Ad Roman. 1, 26.

8 I ad Thessal. 11, 16. 8 I ad Thessal. 11, 16.

IN II SENTENT. DIST. XXXVI, B. IN II SENTENT. DIST. XXXVI, B.

581 581

Joanni quoque per Angelum dicitur, Qui in sordibus est, sordescat adhuc¹. Joanni quoque per Angelum dicitur, Qui in sordibus est, sordescat adhuc¹. Ex his testimoniis colligitur, peccatum aliquod et peccatum esse, et Ex his testimoniis colligitur, peccatum aliquod et peccatum esse, et poenam peccati. poenam peccati.

B. Ex prædictis quæstio oritur, scilicet an in quantum peccatum est, sit pœna B. Ex prædictis quæstio oritur, scilicet an in quantum peccatum est, sit pœna peccati ? peccati ?

Et ideo merito quæritur, Utrum in quantum peccatum est, sit pœna Et ideo merito quæritur, Utrum in quantum peccatum est, sit pœna peccati? Quod non videtur, cum omnis poena peccati justa sit. Unde peccati? Quod non videtur, cum omnis poena peccati justa sit. Unde Augustinus in libro Retractationum : Omnis poena peccati justa est, et Augustinus in libro Retractationum : Omnis poena peccati justa est, et supplicium nominatur. Si ergo peccatum quod est peccatum et poena supplicium nominatur. Si ergo peccatum quod est peccatum et poena peccati, in quantum peccatum est, poena peccati est, cum omnis pœna peccati, in quantum peccatum est, poena peccati est, cum omnis pœna justa de justitia Dei veniat, videtur in quantum peccatum est, justum³ esse justa de justitia Dei veniat, videtur in quantum peccatum est, justum³ esse et a Deo provenire. Ad quod illi respondent, peccatum sic dici poenam et a Deo provenire. Ad quod illi respondent, peccatum sic dici poenam peccati, quia per peccatum in quod merito præcedentis peccati homo peccati, quia per peccatum in quod merito præcedentis peccati homo labitur deferente Deo, corrumpitur bona natura. Sicut ignis æternus labitur deferente Deo, corrumpitur bona natura. Sicut ignis æternus dicitur pœna malorum, quia ea cruciantur: nec tamen ipse cruciatus dicitur pœna malorum, quia ea cruciantur: nec tamen ipse cruciatus malorum ignis est, sed per ignem fit in homine. Ita per peccatum malorum ignis est, sed per ignem fit in homine. Ita per peccatum corrumpitur natura, et imminuitur bonum naturæ : et est ipsa immi- corrumpitur natura, et imminuitur bonum naturæ : et est ipsa immi- nutio et corruptio boni, passio et poena : et non est essentialiter ipsum nutio et corruptio boni, passio et poena : et non est essentialiter ipsum peccatum, per quod fit: sed ideo peccatum dicitur, ut præmissum est, peccatum, per quod fit: sed ideo peccatum dicitur, ut præmissum est, quia per peccatum illico ut peccat homo, fit in homine illa corruptio, quia per peccatum illico ut peccat homo, fit in homine illa corruptio, quæ tamen fit Deo auctore. Illa enim pœna sive passio, quæ est boni quæ tamen fit Deo auctore. Illa enim pœna sive passio, quæ est boni corruptio, a Deo est. Illius tamen (ut sic dicam) materia et causa est corruptio, a Deo est. Illius tamen (ut sic dicam) materia et causa est peccatum, quod a Deo non est. Quod videtur Augustinus notasse, et peccatum, quod a Deo non est. Quod videtur Augustinus notasse, et juxta hunc sensum intellexisse, cum ait in libro de Prædestinatione San- juxta hunc sensum intellexisse, cum ait in libro de Prædestinatione San- ctorum Prædestinatione Deus ea præscivit quæ fuerat ipse facturus. ctorum Prædestinatione Deus ea præscivit quæ fuerat ipse facturus. Sed præscivit Deus etiam quæ non est ipse facturus, id est, omnia mala, Sed præscivit Deus etiam quæ non est ipse facturus, id est, omnia mala, quia etsi sunt quædam quæ ita peccata sunt ut etiam pœnæ sint pecca- quia etsi sunt quædam quæ ita peccata sunt ut etiam pœnæ sint pecca- ti, secundum illud Apostoli, Tradidit illos Deus in passiones, etc. *, non ti, secundum illud Apostoli, Tradidit illos Deus in passiones, etc. *, non tamen peccatum Dei est, sed judicium, scilicet pœna. In Scriptura tamen peccatum Dei est, sed judicium, scilicet pœna. In Scriptura

1 Apocal. xx11, 11. 1 Apocal. xx11, 11.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. Retractationum, cap. 9, et Lib. III de Libero arbitrio, cap. 18. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. Retractationum, cap. 9, et Lib. III de Libero arbitrio, cap. 18.

3 Edit. J. Alleaume, injustum, sed certe mendum est. 3 Edit. J. Alleaume, injustum, sed certe mendum est.

* Ad Roman. 1, 26. * Ad Roman. 1, 26.

582 582

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

enim sæpe nomine judicii pœna intelligitur . Hic diligenter intendenti- enim sæpe nomine judicii pœna intelligitur . Hic diligenter intendenti- bus insinuare videtur, ea quæ peccata sunt et poenæ peccati, non in bus insinuare videtur, ea quæ peccata sunt et poenæ peccati, non in quantum peccata sunt, sed in quantum pœnæ, Dei esse. Nam cum quantum peccata sunt, sed in quantum pœnæ, Dei esse. Nam cum dixisset Deum non esse facturum mala aliqua, id est, peccata, quia posset dixisset Deum non esse facturum mala aliqua, id est, peccata, quia posset ei objici quædam peccata esse etiam poenas peccati, et pœna peccati ei objici quædam peccata esse etiam poenas peccati, et pœna peccati omnis justa est, et ideo a Deo est: quasi determinando secundum quid omnis justa est, et ideo a Deo est: quasi determinando secundum quid faciat ea, vel secundum quid non faciat, addidit reliqua. Juxta vero faciat ea, vel secundum quid non faciat, addidit reliqua. Juxta vero prædictam intelligentiam peccata sane dicuntur pœnæ. Unde Apostolus prædictam intelligentiam peccata sane dicuntur pœnæ. Unde Apostolus appellat eas passiones ignominiæ: quia, ut ait auctoritas, licet quædam appellat eas passiones ignominiæ: quia, ut ait auctoritas, licet quædam peccata sint quæ delectant, sunt tamen passiones naturæ non nominandæ, peccata sint quæ delectant, sunt tamen passiones naturæ non nominandæ, quia per ea corrumpitur natura. quia per ea corrumpitur natura.

C. Quod cum omne peccatum possit dici poena, non tamen omne est poena peccati. C. Quod cum omne peccatum possit dici poena, non tamen omne est poena peccati.

Et licet ex hoc sensu omne peccatum mortale possit dici poena, non Et licet ex hoc sensu omne peccatum mortale possit dici poena, non tamen omne potest dici poena peccati. Pœna enim peccati, ut prædi- tamen omne potest dici poena peccati. Pœna enim peccati, ut prædi- ctum est, est illud cujus causa est aliud præcedens peccatum. Nam ctum est, est illud cujus causa est aliud præcedens peccatum. Nam peccatum sic dicitur poena peccati respectu præcedentis, sicut dicitur peccatum sic dicitur poena peccati respectu præcedentis, sicut dicitur causa peccati respectu sequentis. Quo fit ut idem peccatum et causa sit, causa peccati respectu sequentis. Quo fit ut idem peccatum et causa sit, et poena peccati: sed alterius peccati poena, et alterius causa: ut enim et poena peccati: sed alterius peccati poena, et alterius causa: ut enim Gregorius in Moralibus ait: Peccatum quod pœnitentia non diluitur, suo Gregorius in Moralibus ait: Peccatum quod pœnitentia non diluitur, suo pondere mox ad aliud trahit. Unde fit ut non solum peccatum sit, sed et pondere mox ad aliud trahit. Unde fit ut non solum peccatum sit, sed et causa peccati. Ex illa quippe culpa subsequens oritur. Peccatum vero causa peccati. Ex illa quippe culpa subsequens oritur. Peccatum vero quod ex peccato oritur, non solum peccatum, sed et poena peccati est : quod ex peccato oritur, non solum peccatum, sed et poena peccati est : quia justo judicio Deus cor peccantis obnubilat, ut præcedentis peccati quia justo judicio Deus cor peccantis obnubilat, ut præcedentis peccati merito etiam in alia cadat. Quem enim liberare noluit, deferendo percus- merito etiam in alia cadat. Quem enim liberare noluit, deferendo percus- sit. Proinde ut Augustinus ait: Præcedentis est hæc poena peccati, et sit. Proinde ut Augustinus ait: Præcedentis est hæc poena peccati, et tamen etiam ipsa peccatum est. Judicio enim justissimi Dei traditi sunt, tamen etiam ipsa peccatum est. Judicio enim justissimi Dei traditi sunt, ut ait Apostolus de quibusdam, sive deserendo, sive alio modo explicabili, ut ait Apostolus de quibusdam, sive deserendo, sive alio modo explicabili, sive inexplicabili, in passiones ignominiæ ut crimina criminibus vin- sive inexplicabili, in passiones ignominiæ ut crimina criminibus vin- dicarentur, et supplicia peccantium non tantum sint tormenta, sed et dicarentur, et supplicia peccantium non tantum sint tormenta, sed et vitiorum incrementa. Illa ergo peccata quæ enumerat Apostolus, quia de vitiorum incrementa. Illa ergo peccata quæ enumerat Apostolus, quia de

3 3

: :

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Prædestinatione Sanctorum, cap. 10. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Prædestinatione Sanctorum, cap. 10.

2 Ad Roman. 1, 26. 2 Ad Roman. 1, 26.

3 Ad Roman. I, 26: Propterea tradidit illos Deus in passionem ignominiæ : nam, etc. 3 Ad Roman. I, 26: Propterea tradidit illos Deus in passionem ignominiæ : nam, etc.

IN II SENTENT. DIST. XXXVI, D. IN II SENTENT. DIST. XXXVI, D.

583 583

superbia sunt, non solum peccata, sed etiam supplicia sunt. Ecce ex his superbia sunt, non solum peccata, sed etiam supplicia sunt. Ecce ex his jam fit perspicuum, quædam peccata etiam poenas et causas peccati jam fit perspicuum, quædam peccata etiam poenas et causas peccati esse et illud peccatum esse pœnam peccati, quod causam præcedentem esse et illud peccatum esse pœnam peccati, quod causam præcedentem habet peccatum: atque illud peccatum esse causam peccati, quod est habet peccatum: atque illud peccatum esse causam peccati, quod est meritum sequentis culpæ. meritum sequentis culpæ.

D. Ex prædictis videtur significari ipsa eadem quæ peccata sunt, esse et pœnas D. Ex prædictis videtur significari ipsa eadem quæ peccata sunt, esse et pœnas peccati. peccati.

Sed cum ait crimina criminibus vindicari, videtur insinuare ea ipsa quæ Sed cum ait crimina criminibus vindicari, videtur insinuare ea ipsa quæ peccata sunt, essentialiter esse poenas peccati, id est, punitiones peccati. peccata sunt, essentialiter esse poenas peccati, id est, punitiones peccati. Ad hoc autem inquiunt illi, hæc et similia dicta esse secundum rationem Ad hoc autem inquiunt illi, hæc et similia dicta esse secundum rationem prædictam et ideo intelligenda fore secundum præmissam expositionem. prædictam et ideo intelligenda fore secundum præmissam expositionem. Intelligentia enim dictorum ex causis est assumenda dicendi. Intelligentia enim dictorum ex causis est assumenda dicendi.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Sciendum est tamen quædam sic « Sciendum est tamen quædam sic esse peccata, etc. » esse peccata, etc. »

Adhuc autem divisio inducitur sub opi- Adhuc autem divisio inducitur sub opi- nione præhabiti per modum disputatio- nione præhabiti per modum disputatio- nis. Quæritur enim ab ista opinione, nis. Quæritur enim ab ista opinione, Utrum peccatum in quantum pœna est, Utrum peccatum in quantum pœna est, a Deo sit, vel actus peccati sit a Deo ? et, a Deo sit, vel actus peccati sit a Deo ? et, Si Si per modum per modum a Deo sit? et, a Deo sit? et, Utrum omne peccatum sit pœna in Utrum omne peccatum sit pœna in quantum peccatum est? quantum peccatum est?

pœnæ pœnæ

Hæc autem distinctio dividitur in duas Hæc autem distinctio dividitur in duas partes: in quarum prima ostendit quali- partes: in quarum prima ostendit quali- ter peccatum accipit rationem pœnæ. In ter peccatum accipit rationem pœnæ. In secunda autem ponit epilogum istius secunda autem ponit epilogum istius opinionis, ibi, K, Satis diligenter, opinionis, ibi, K, Satis diligenter,

etc. » etc. »

<< <<

Prior adhuc subdividitur in duas in Prior adhuc subdividitur in duas in

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V contra Julianum, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V contra Julianum, cap.

quarum prima ostendit esse peccatum quarum prima ostendit esse peccatum pœnam. In secunda autem dissolvit pœnam. In secunda autem dissolvit quamdam contrarietatem quæ videtur quamdam contrarietatem quæ videtur esse inter Augustinum et Hieronymum, esse inter Augustinum et Hieronymum, ibi, H, « Illud autem diligenter, etc. » ibi, H, « Illud autem diligenter, etc. »

In prima facit quatuor. Primo, probat In prima facit quatuor. Primo, probat omne peccatum pœnam esse. In secundo omne peccatum pœnam esse. In secundo capitulo quærit, Utrum in quantum pec- capitulo quærit, Utrum in quantum pec- catum, vel non? et determinat, quod non, catum, vel non? et determinat, quod non, ibi, B, « Et ideo merito quæritur, etc. » ibi, B, « Et ideo merito quæritur, etc. » In tertio capitulo quærit, Utrum unum In tertio capitulo quærit, Utrum unum peccatum sit poena alterius? ibi, C, « Et peccatum sit poena alterius? ibi, C, « Et licet ex hoc sensu, etc. » In quarto, os- licet ex hoc sensu, etc. » In quarto, os- tendit hoc specialiter in quibusdam pec- tendit hoc specialiter in quibusdam pec- catis, quod sunt pœna: et hoc dupliciter: catis, quod sunt pœna: et hoc dupliciter: quia primo de peccato originali in fo- quia primo de peccato originali in fo- mite, ibi, F, « Quod autem quædam pec- mite, ibi, F, « Quod autem quædam pec- cata pœna sunt, etc. » Secundo in qui- cata pœna sunt, etc. » Secundo in qui- busdam actibus qui diffiniuntur per pœ- busdam actibus qui diffiniuntur per pœ- sicut ira, invidia, et hujusmodi, sicut ira, invidia, et hujusmodi, ibi, G, «Præterea nullatenus ambigen- ibi, G, «Præterea nullatenus ambigen- dum, etc. » dum, etc. »

nam, nam,

Edit. J. Alleaume, sit. Edit. J. Alleaume, sit.

3. 3.

584 584

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS 1. ARTICULUS 1.

An peccatum sit essentialiter pœna ? An peccatum sit essentialiter pœna ?

Secundum ordinem autem horum nos Secundum ordinem autem horum nos etiam quæremus quinque. Primo, super etiam quæremus quinque. Primo, super primum capitulum, Utrum peccatum es- primum capitulum, Utrum peccatum es- sentialiter poena sit? sentialiter poena sit?

Secundo, propter secundum, Utrum Secundo, propter secundum, Utrum omni peccato pœna essentialiter conjun- omni peccato pœna essentialiter conjun- cta sit, et quot modis? cta sit, et quot modis?

Tertio, propter tertium, Utrum unum Tertio, propter tertium, Utrum unum peccatum alterius pœna sit, et quot mo- peccatum alterius pœna sit, et quot mo- dis? dis?

Quarto quæremus, Utrum primi mo- Quarto quæremus, Utrum primi mo- tus poena sint? Et videtur dicere Augu- tus poena sint? Et videtur dicere Augu- stinus, quod sunt poena originalis. stinus, quod sunt poena originalis.

Quinto, propter quintum quæremus, Quinto, propter quintum quæremus, Utrum invidia, ira, acedia, et hujusmodi, Utrum invidia, ira, acedia, et hujusmodi, poena sint substantialiter. poena sint substantialiter.

Et hæc breviter tangemus: quia una Et hæc breviter tangemus: quia una solutio in quolibet illorum solvit totum. solutio in quolibet illorum solvit totum.

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Pœna essentialiter causatur a pec- 1. Pœna essentialiter causatur a pec- cato causa autem et effectus numquam cato causa autem et effectus numquam sunt idem ergo peccatum numquam est sunt idem ergo peccatum numquam est potentia. potentia.

2. Item, Quæcumque sic se habent, 2. Item, Quæcumque sic se habent, quod unum est prius altero per tempus, quod unum est prius altero per tempus, illorum unum non est alterum essentia- illorum unum non est alterum essentia- liter sed peccatum est meritum pœnæ, liter sed peccatum est meritum pœnæ, et meritum præcedit illud cujus est me- et meritum præcedit illud cujus est me- ritum ergo præcedit pœnam : ergo pec- ritum ergo præcedit pœnam : ergo pec- catum non est poena. catum non est poena.