IN II SENTENT. DIST. XXXIV, E, F. IN II SENTENT. DIST. XXXIV, E, F.

555 555

E. Quod ex præmissis sequitur, scilicet quod cum dicitur malus homo, dicitur E. Quod ex præmissis sequitur, scilicet quod cum dicitur malus homo, dicitur

malum bonum. malum bonum.

1 1

Ex quo colligitur, nihil aliud significari cum dicitur homo malus, nisi Ex quo colligitur, nihil aliud significari cum dicitur homo malus, nisi bonum malum. Unde Augustinus in eodem ₁ subdit: Quid est malus homo, bonum malum. Unde Augustinus in eodem ₁ subdit: Quid est malus homo, nisi mala natura ? Quia homo natura est. Porro si homo aliquod bonum nisi mala natura ? Quia homo natura est. Porro si homo aliquod bonum est, quia natura est: quid aliud est malus homo, nisi malum bonum? Ta- est, quia natura est: quid aliud est malus homo, nisi malum bonum? Ta- men cum duo ista discernimus, invenimus nec ideo malum, quia homo men cum duo ista discernimus, invenimus nec ideo malum, quia homo est nec ideo bonum, quia iniquus est: sed bonum, quia homo: malum, est nec ideo bonum, quia iniquus est: sed bonum, quia homo: malum, quia iniquus. Omnis itaque natura, etiamsi vitiosa sit, in quantum natura quia iniquus. Omnis itaque natura, etiamsi vitiosa sit, in quantum natura est, bona est: in quantum vitiosa est, mala est. est, bona est: in quantum vitiosa est, mala est.

F. Quod regula Dialecticorum de contrariis fallit in his, scilicet bono et malo. F. Quod regula Dialecticorum de contrariis fallit in his, scilicet bono et malo.

Ideoque in his contrariis quæ mala et bona vocantur, illa Dialectico- Ideoque in his contrariis quæ mala et bona vocantur, illa Dialectico- rum regula deficit, qua dicunt, Nulli rei duo simul inesse contraria. Nul- rum regula deficit, qua dicunt, Nulli rei duo simul inesse contraria. Nul- lus enim potus aut cibus simul dulcis est, et amarus. Nullum simul corpus lus enim potus aut cibus simul dulcis est, et amarus. Nullum simul corpus ubi album, ibi et nigrum et hoc in multis ac pene in omnibus reperitur ubi album, ibi et nigrum et hoc in multis ac pene in omnibus reperitur contrariis, ut in una re simul esse non possint. Cum autem bona et mala contrariis, ut in una re simul esse non possint. Cum autem bona et mala nullus ambigat esse contraria, non solum simul esse possunt, sed mala nullus ambigat esse contraria, non solum simul esse possunt, sed mala omnino sine bonis et nisi in bonis esse non possunt. Et hæc duo contraria omnino sine bonis et nisi in bonis esse non possunt. Et hæc duo contraria ita simul sunt, ut si bonum non esset in quo esset, prorsus nec malum ita simul sunt, ut si bonum non esset in quo esset, prorsus nec malum esse potuisset : quia non modo ubi consisteret, sed unde oriretur corruptio esse potuisset : quia non modo ubi consisteret, sed unde oriretur corruptio non haberet, nisi esset quod corrumperetur: quoniam nihil est aliud cor- non haberet, nisi esset quod corrumperetur: quoniam nihil est aliud cor- ruptio, quam boni exterminatio. Ex bonis ergo mala orta sunt et nisi ruptio, quam boni exterminatio. Ex bonis ergo mala orta sunt et nisi in 2 bonis non sunt: nec fuit prorsus unde oriretur ulla mali natura, nisi ex in 2 bonis non sunt: nec fuit prorsus unde oriretur ulla mali natura, nisi ex Angeli et hominis natura bona, unde primitus orta est voluntas mala³. Angeli et hominis natura bona, unde primitus orta est voluntas mala³.

1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 13. 1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 13.

2 In edit. J. Alleaume deest in. 2 In edit. J. Alleaume deest in.

3 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 15. 3 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 15.

556 556

D. ALB. MAG. ORD. PRÆED. D. ALB. MAG. ORD. PRÆED.

G. Epilogum facit, ad alia transiturus. G. Epilogum facit, ad alia transiturus.

Ex his aperitur, quod primo et secundo supra investigandum duximus, Ex his aperitur, quod primo et secundo supra investigandum duximus, scilicet quæ fuerit origo mali, et in qua re sit. Ex bona enim re ortum, et scilicet quæ fuerit origo mali, et in qua re sit. Ex bona enim re ortum, et in re bona consistere, præmissis testimoniis comprobatur. in re bona consistere, præmissis testimoniis comprobatur.

H. Sententiæ illi qua dictum est bonum esse malum, opponitur de prophetia quæ H. Sententiæ illi qua dictum est bonum esse malum, opponitur de prophetia quæ Cait, Væ his qui dicunt bonum malum ! Cait, Væ his qui dicunt bonum malum !

2 2

Ad hoc autem quod dictum est, malum esse quod bonum est, quidam Ad hoc autem quod dictum est, malum esse quod bonum est, quidam sic opponunt : Si bonum malum esse dicimus, incidimus in illam senten- sic opponunt : Si bonum malum esse dicimus, incidimus in illam senten- tiam propheticam, ubi legitur: Væ his qui dicunt bonum malum, et malum tiam propheticam, ubi legitur: Væ his qui dicunt bonum malum, et malum bonum. Igitur si hanc maledictionem vitare volumus, nullatenus dicere bonum. Igitur si hanc maledictionem vitare volumus, nullatenus dicere debemus bonum esse malum, et e converso. Hoc autem Augustinus in eodem debemus bonum esse malum, et e converso. Hoc autem Augustinus in eodem libro determinat, dicens: Id quod dictum est in prophetia, intelligen- libro determinat, dicens: Id quod dictum est in prophetia, intelligen- dum esse de ipsis rebus quibus homines mali sunt, non de hominibus. Unde dum esse de ipsis rebus quibus homines mali sunt, non de hominibus. Unde qui adulterium dicit bonum, in eum cadit illa prophetica detestatio: et in qui adulterium dicit bonum, in eum cadit illa prophetica detestatio: et in eum qui dicit malum hominem bonum, vel bonum esse iniquum. Qui eum qui dicit malum hominem bonum, vel bonum esse iniquum. Qui enim dicit hominem, in quantum homo est, malum esse: et bonitatem esse enim dicit hominem, in quantum homo est, malum esse: et bonitatem esse iniquitatem, opus Dei culpat, quod est homo: et vitium hominis laudat, iniquitatem, opus Dei culpat, quod est homo: et vitium hominis laudat, quod est iniquitas. quod est iniquitas.

1 Isa. v, 20: Væ qui dicitur malum bonum, et bonum malum. 1 Isa. v, 20: Væ qui dicitur malum bonum, et bonum malum.

⁹ S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 13 et 19. ⁹ S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 13 et 19.

IN II SENTENT. DIST. XXXIV, H, ART. 5. IN II SENTENT. DIST. XXXIV, H, ART. 5.

ARTICUĻUS V. ARTICUĻUS V.

Utrum malum sit in re bona, vel mala? Utrum malum sit in re bona, vel mala?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, « Ostensa origine mali, etc. » ibi, D, « Ostensa origine mali, etc. »

Videtur enim hoc impossibile dicere Videtur enim hoc impossibile dicere tribus modis. tribus modis.

In hoc enim quod dicit, quod bonum In hoc enim quod dicit, quod bonum est subjectum mali: quia secundum est subjectum mali: quia secundum hoc oppositum est subjectum oppositi, hoc oppositum est subjectum oppositi, quod nullo modo esse potest : quia quod nullo modo esse potest : quia

1. Dicit Philosophus, quod subjectum 1. Dicit Philosophus, quod subjectum neutri oppositorum est oppositum. Si neutri oppositorum est oppositum. Si dicas, quod bonum et malum non sunt dicas, quod bonum et malum non sunt contraria, sed opposita, ut privatio et contraria, sed opposita, ut privatio et habitus tunc adhuc est impossibilius: habitus tunc adhuc est impossibilius: habitus enim privatus nullo modo est habitus enim privatus nullo modo est substratus privationi, quæ privat ipso : substratus privationi, quæ privat ipso : ergo bonum non est subjectum mali. ergo bonum non est subjectum mali.

: :

2. Item, Bonum et malum opponun- 2. Item, Bonum et malum opponun- tur aut ergo totum malum opponitur tur aut ergo totum malum opponitur toti bono, aut parti boni. Si toti bo- toti bono, aut parti boni. Si toti bo- no ergo nihil de bono remanet cum no ergo nihil de bono remanet cum ipso quod malo subjicitur Si aut parti ipso quod malo subjicitur Si aut parti boni ergo cum nihil sit bonum, ni- boni ergo cum nihil sit bonum, ni- si oppositum malo, non totum bo- si oppositum malo, non totum bo- num est bonum, sed pars illa tantum num est bonum, sed pars illa tantum quæ opponitur malo, quod falsum est: quæ opponitur malo, quod falsum est: ergo nihil remanet de bono quod subji- ergo nihil remanet de bono quod subji- ciatur malo, ut videtur. ciatur malo, ut videtur.

3. Item, Nihil est subjectum alicujus, 3. Item, Nihil est subjectum alicujus, nisi quod natum est suscipere illud: nisi quod natum est suscipere illud: bonum est subjectum mali : ergo natum bonum est subjectum mali : ergo natum est suscipere illud. Suscipiat ergo : ergo est suscipere illud. Suscipiat ergo : ergo tunc bonum erit malum, et probabitur tunc bonum erit malum, et probabitur oppositum de opposito, quod secundum oppositum de opposito, quod secundum omne genus oppositorum est impossi- omne genus oppositorum est impossi- bile, licet dicatur in Littera, et conceda- bile, licet dicatur in Littera, et conceda- tur. tur.

557 557

finitum, tot possunt esse mala, quod finitum, tot possunt esse mala, quod totum absumerent bonum: et quod nihil totum absumerent bonum: et quod nihil habet de bono, est non ens: ergo pos- habet de bono, est non ens: ergo pos- sunt ita multiplicari mala in aliquo, sunt ita multiplicari mala in aliquo, quod ipse efficeretur non ens. Si dicas, quod ipse efficeretur non ens. Si dicas, quod bonum habet proprietatem con- quod bonum habet proprietatem con- tinui quod est divisibile in infinitum : tinui quod est divisibile in infinitum : et primum malum tollit aliquotam par- et primum malum tollit aliquotam par- tem boni, et secundum non tollit tan- tem boni, et secundum non tollit tan- tum, sed aliquotam residui, et sic in tum, sed aliquotam residui, et sic in infinitum. Et tunc est quæstio, Quæ sit infinitum. Et tunc est quæstio, Quæ sit ratio, cum secundum malum inveniat ratio, cum secundum malum inveniat bonum magis debile quam primum, ta- bonum magis debile quam primum, ta- men secundum tollit minus a quantitate men secundum tollit minus a quantitate quam primum? Et non potest inveniri quam primum? Et non potest inveniri ratio, etiam a volente fingere. ratio, etiam a volente fingere.

Præterea, In Littera non solvitur sic Præterea, In Littera non solvitur sic ab Augustino: sed quod ideo hoc ac- ab Augustino: sed quod ideo hoc ac- cidit, quod ipsum bonum est naturale. cidit, quod ipsum bonum est naturale. Et tunc quæritur ratio hujus, Qualiter Et tunc quæritur ratio hujus, Qualiter bonum ideo non finitur, quia est natu- bonum ideo non finitur, quia est natu- rale ? rale ?

Tertium quod dicit, est quod in his Tertium quod dicit, est quod in his contrariis fallit regula Dialecticorum : et contrariis fallit regula Dialecticorum : et videtur male legisse Augustinus regulas videtur male legisse Augustinus regulas Dialecticorum: quia bonum et malum Dialecticorum: quia bonum et malum non sunt contraria secundum eum, sed non sunt contraria secundum eum, sed opposita, ut privatio et habitus. opposita, ut privatio et habitus.

Præterea, Etiamsi detur, quod oppo- Præterea, Etiamsi detur, quod oppo- nantur ut privatio et habitus, adhuc nul- nantur ut privatio et habitus, adhuc nul- lo modo haberi potest, quod malum sit lo modo haberi potest, quod malum sit in eodem bono quo privat: quia nullus in eodem bono quo privat: quia nullus intellectus capit hoc quia privatum non intellectus capit hoc quia privatum non est subjectum autem privationis et ma- est subjectum autem privationis et ma- li est simpliciter. Ergo Augustinus vi- li est simpliciter. Ergo Augustinus vi- detur hoc male dicere. detur hoc male dicere.

SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod tri- SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod tri- plex est malum, et triplex bonum: et plex est malum, et triplex bonum: et quia bonum dicitur ut habitus ex quo quia bonum dicitur ut habitus ex quo cognoscitur privatio, distinguatur prius cognoscitur privatio, distinguatur prius bonum: et ex illo habetur distinctio bonum: et ex illo habetur distinctio mali. Dicitur igitur bonum gratiæ, et mali. Dicitur igitur bonum gratiæ, et bonum quod convertitur substantialiter bonum quod convertitur substantialiter cum ente, et bonum medium quod est cum ente, et bonum medium quod est Secundum quod dicit, est quod ma- ordinabilitas naturæ rationalis in gra- Secundum quod dicit, est quod ma- ordinabilitas naturæ rationalis in gra- lum adimit bonum: et hoc etiam vi- tiam. Primum bonum est in gratia et lum adimit bonum: et hoc etiam vi- tiam. Primum bonum est in gratia et detur impossibile : quia cum bonum sit virtute gratum faciente. Secundum con- detur impossibile : quia cum bonum sit virtute gratum faciente. Secundum con-

Solutio Solutio

Ad 1. Ad 1.

558 558

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sequitur omnem naturam in quantum est sequitur omnem naturam in quantum est natura. Tertium autem specialiter est natura. Tertium autem specialiter est naturæ quæ capax est gratiæ: quia illa naturæ quæ capax est gratiæ: quia illa capacitas habet habitudinem naturalem capacitas habet habitudinem naturalem qua ordinatur ad gratiam et hoc vo- qua ordinatur ad gratiam et hoc vo- catur a Doctoribus et Sanctis bonum na- catur a Doctoribus et Sanctis bonum na- turale divisibile per peccatum. Unde turale divisibile per peccatum. Unde illud medium bonum inter gratiam et illud medium bonum inter gratiam et naturam, consideratur dupliciter, sicut naturam, consideratur dupliciter, sicut omne medium, scilicet a parte substan- omne medium, scilicet a parte substan- tiæ in qua radicatur, et a parte finis tiæ in qua radicatur, et a parte finis quem attingit, scilicet gratiæ. Dico igi- quem attingit, scilicet gratiæ. Dico igi- tur, quod malum dicitur etiam tribus tur, quod malum dicitur etiam tribus modis secundum Dionysium: quia ma- modis secundum Dionysium: quia ma- lum naturæ est contra naturam esse illius lum naturæ est contra naturam esse illius rei cujus est illa natura : et malum cul- rei cujus est illa natura : et malum cul- pæ est contra gratiam et malum ra- pæ est contra gratiam et malum ra- tionis vel animæ est contra bonum na- tionis vel animæ est contra bonum na- turale, quod est ordinabilitas naturalis turale, quod est ordinabilitas naturalis ad gratiam. ad gratiam.

Ad 2. Ad 2.

ea ea

gratiæ opponitur malum, et ideo gratiæ opponitur malum, et ideo privat, sed nulli parti substantialis boni, privat, sed nulli parti substantialis boni, et ideo nihil de hoc privat: sed medio et ideo nihil de hoc privat: sed medio bono opponitur secundum aliquid, et bono opponitur secundum aliquid, et quoad hoc privat et secundum aliquid quoad hoc privat et secundum aliquid non opponitur, et ideo quoad hoc non non opponitur, et ideo quoad hoc non privat. privat.

Dico ergo ad primum illorum trium Dico ergo ad primum illorum trium quæ objecta sunt, quod malum culpæ de quæ objecta sunt, quod malum culpæ de quo hic loquitur, opponitur in toto bono quo hic loquitur, opponitur in toto bono gratiæ, et ideo in toto privat illo, ita gratiæ, et ideo in toto privat illo, ita quod nihil manet de ipso cum malo: quod nihil manet de ipso cum malo: sed idem malum culpæ in nullo opponi- sed idem malum culpæ in nullo opponi- tur bono substantiæ quod convertitur tur bono substantiæ quod convertitur cum quolibet ente in quantum est, et cum quolibet ente in quantum est, et ideo in nullo privat vel adimit ipsum : ideo in nullo privat vel adimit ipsum : bono autem medio opponitur in illa bono autem medio opponitur in illa parte qua se habet ad gratiam, et non in parte qua se habet ad gratiam, et non in illa qua se habet ad substantiam in qua illa qua se habet ad substantiam in qua radicatur et ideo in illa parte in qua radicatur et ideo in illa parte in qua opponitur ei, privat ipso, et non salvatur opponitur ei, privat ipso, et non salvatur cum ipso sed in alia parte in qua non cum ipso sed in alia parte in qua non opponitur ei, efficitur subjectum ejus, opponitur ei, efficitur subjectum ejus, sicut subjectum potest habere privatio, sicut subjectum potest habere privatio, quia ex illa parte relinquitur a privatio- quia ex illa parte relinquitur a privatio- ne et ideo fit, quod medium sequitur ne et ideo fit, quod medium sequitur naturam extremorum : et ideo in illa naturam extremorum : et ideo in illa parte qua attingit gratiam cui opponitur parte qua attingit gratiam cui opponitur malum culpæ, opponitur ei malum, et malum culpæ, opponitur ei malum, et in ea parte qua radicatur in substantia in ea parte qua radicatur in substantia cui non opponitur, relinquitur a malo, cui non opponitur, relinquitur a malo, sicut subjectum a privatione. Dicendum sicut subjectum a privatione. Dicendum igitur ad primum, quod non secundum igitur ad primum, quod non secundum eamdem rationem subjectum est et op- eamdem rationem subjectum est et op- positum, sicut ex dictis patet. positum, sicut ex dictis patet.

AD ALIUD dicendum, quod toti bono AD ALIUD dicendum, quod toti bono

AD ALIUD dicendum, quod in Littera AD ALIUD dicendum, quod in Littera conceditur malum esse bonum: sed non conceditur malum esse bonum: sed non est idem prædicatum et oppositum : quia est idem prædicatum et oppositum : quia bonum quod opponitur malo, est bonum bonum quod opponitur malo, est bonum gratiæ vel naturæ, quod est medium ex gratiæ vel naturæ, quod est medium ex ea parte qua attingit bonum gratiæ. ea parte qua attingit bonum gratiæ. Quod autem prædicatur de malo, est Quod autem prædicatur de malo, est bonum quod convertitur cum ente, vel bonum quod convertitur cum ente, vel bonum medium secundum id quod ra- bonum medium secundum id quod ra- dicatur in substantia rationali: et ideo dicatur in substantia rationali: et ideo non est oppositio secundum rem, non est oppositio secundum rem, sed se- sed se- cundum nomen solum. cundum nomen solum.

AD ID quod secundo objicitur, dicen- AD ID quod secundo objicitur, dicen- dum quod illa solutio ficta est, et bene dum quod illa solutio ficta est, et bene improbata sed causa est quam ponit improbata sed causa est quam ponit Augustinus in Littera scilicet quod ex Augustinus in Littera scilicet quod ex illa parte ex qua radicatur in substantia, illa parte ex qua radicatur in substantia, naturale est sicut substantia: et ideo naturale est sicut substantia: et ideo cum malum non opponitur nec privat cum malum non opponitur nec privat ex illa parte, infinite se habet ad bo- ex illa parte, infinite se habet ad bo- num et ideo licet semper elongetur, num et ideo licet semper elongetur, tamen non tollitur quin maneat potentia tamen non tollitur quin maneat potentia boni per adjutorium gratiæ: sed si in- boni per adjutorium gratiæ: sed si in- finite se haberet ad bonum gratiæ, tune finite se haberet ad bonum gratiæ, tune procederet objectio. procederet objectio.

Ad 3. Ad 3.

AD ID quod tertio objicitur, dicendum AD ID quod tertio objicitur, dicendum quod contraria dicuntur dupliciter, scili- quod contraria dicuntur dupliciter, scili- cet proprie, et large. Proprie sumendo cet proprie, et large. Proprie sumendo contraria, sic sunt formæ contrariæ ordi- contraria, sic sunt formæ contrariæ ordi- natæ ad subjectum unum: et sic utrum- natæ ad subjectum unum: et sic utrum- que contrariorum est ens in specie per- que contrariorum est ens in specie per- fecta et hoc modo malum et bonum fecta et hoc modo malum et bonum non sunt contraria. Large autem sunt non sunt contraria. Large autem sunt contraria, quæ sunt principia contrario- contraria, quæ sunt principia contrario- rum actuum et habituum: et hoc modo rum actuum et habituum: et hoc modo bonum completum et malum sunt contra- bonum completum et malum sunt contra- ria quia voluntas completa causa est ria quia voluntas completa causa est actus boni per formam gratiæ et virtutis, actus boni per formam gratiæ et virtutis, et diminuta voluntas quæ substat pec- et diminuta voluntas quæ substat pec- cato, non potest in illum de se, cato, non potest in illum de se, sed sed

IN II SENTENT. DIST. XXXIV, H, ART. 5. IN II SENTENT. DIST. XXXIV, H, ART. 5.

potest in actum vitii et habitum virtutis. potest in actum vitii et habitum virtutis. Et hoc modo sumit Augustinus hic con- Et hoc modo sumit Augustinus hic con- traria, et quoad hoc verum dicit : et ideo traria, et quoad hoc verum dicit : et ideo non simpliciter fallit hic regula Diale- non simpliciter fallit hic regula Diale- cticorum et ideo glossant quidem, quod cticorum et ideo glossant quidem, quod

: :

559 559

non fallit, sed videtur fallere et Au- non fallit, sed videtur fallere et Au- gustini non est sententia secundum rem, gustini non est sententia secundum rem, sed quæ facit quærere verum regulæ in- sed quæ facit quærere verum regulæ in- tellectum. tellectum.

560 560

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXV. DISTINCTIO XXXV.

De peccato actuali secundum ejus quidditatem et diffinitionem. De peccato actuali secundum ejus quidditatem et diffinitionem.

A. Quid sit peccatum ? A. Quid sit peccatum ?

Post hæc videndum est, quid sit peccatum. Peccatum est (ut ait Post hæc videndum est, quid sit peccatum. Peccatum est (ut ait Augustinus) omne dictum, vel factum, vel concupitum, quod fit contra Augustinus) omne dictum, vel factum, vel concupitum, quod fit contra legem Dei. Idem, in libro de Duabus animabus Peccatum est voluntas legem Dei. Idem, in libro de Duabus animabus Peccatum est voluntas retinendi vel consequendi quod justitia vetat. In utraque assignatione, retinendi vel consequendi quod justitia vetat. In utraque assignatione, de actuali peccato agitur et mortali, non veniali. Ex prima descriptione de actuali peccato agitur et mortali, non veniali. Ex prima descriptione ostenditur peccatum esse voluntas mala, sive locutio et operatio prava, id ostenditur peccatum esse voluntas mala, sive locutio et operatio prava, id est, actus malus tam interior quam exterior: ex altera vero tantum osten- est, actus malus tam interior quam exterior: ex altera vero tantum osten- ditur esse actus interior. Voluntas enim (ut in superioribus dictum est) ditur esse actus interior. Voluntas enim (ut in superioribus dictum est) motus animi est: actus ergo interior est. Ambrosius quoque in libro de motus animi est: actus ergo interior est. Ambrosius quoque in libro de Paradiso ait : Quid est peccatum nisi legis divinæ prævaricatio, et cœle- Paradiso ait : Quid est peccatum nisi legis divinæ prævaricatio, et cœle- stium inobedientia præceptorum ? Ergo in prævaricante peccatum est, stium inobedientia præceptorum ? Ergo in prævaricante peccatum est, sed in mandante culpa non est. Non enim consisteret peccatum, si sed in mandante culpa non est. Non enim consisteret peccatum, si interdictio non fuisset. Non consistente autem peccato, non solum malitia, interdictio non fuisset. Non consistente autem peccato, non solum malitia, sed etiam virtus fortasse non esset: quæ nisi aliqua malitiæ fuissent sed etiam virtus fortasse non esset: quæ nisi aliqua malitiæ fuissent semina, vel subsistere, vel eminere non posset 2. Ecce prævaricationem semina, vel subsistere, vel eminere non posset 2. Ecce prævaricationem legis et inobedientiam diffinit Ambrosius esse peccatum. legis et inobedientiam diffinit Ambrosius esse peccatum.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

<< Post hæc videndum est, quid sit pec- << Post hæc videndum est, quid sit pec- catum, etc. » catum, etc. »

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Duabus animabus, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Duabus animabus, cap. 22. Cf. etiam libros contra Faustum Ma- cap. 22. Cf. etiam libros contra Faustum Ma- nichæum, cap. 11, et Lib. I Retractationum, nichæum, cap. 11, et Lib. I Retractationum,

Hic incipit agere de peccato. Et divi- Hic incipit agere de peccato. Et divi- ditur in tres partes: in quarum prima ditur in tres partes: in quarum prima tangit quid sit peccatum diffinitive et tangit quid sit peccatum diffinitive et realiter. In secunda autem determinat, realiter. In secunda autem determinat, utrum peccatum habeat rationem pœnæ utrum peccatum habeat rationem pœnæ vel non? in distinctione XXXVI, ibi, vel non? in distinctione XXXVI, ibi, A, « Sciendum est, etc. » In tertia quæ- A, « Sciendum est, etc. » In tertia quæ-

cap. 15. cap. 15.

2 S. AMBROSIUS, Lib. de Paradiso, cap. 8. 2 S. AMBROSIUS, Lib. de Paradiso, cap. 8.

IN II SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 1.

rit, Utrum actus peccatorum sunt a Deo, rit, Utrum actus peccatorum sunt a Deo, vel non ? in distinctione XXXVII, ibi, vel non ? in distinctione XXXVII, ibi, A, « Sunt et alii plures, etc. » A, « Sunt et alii plures, etc. »

Præsens autem lectio continet quatuor Præsens autem lectio continet quatuor partes in quarum prima Magister dat partes in quarum prima Magister dat tres diffinitiones de peccato. In secunda, tres diffinitiones de peccato. In secunda, ponit rationes diversarum opinionum ad ponit rationes diversarum opinionum ad quid sit peccatum secundum rem et sub- quid sit peccatum secundum rem et sub- stantiam, ibi, B, « Quocirca diversitatis stantiam, ibi, B, « Quocirca diversitatis hujus, etc. » In tertia, tangit rationes' hujus, etc. » In tertia, tangit rationes' eorum qui dicunt omne peccatum in eorum qui dicunt omne peccatum in quantum est, a Deo esse, et objicit con- quantum est, a Deo esse, et objicit con- tra eos, et solvit, ibi, D, « Quidam tra eos, et solvit, ibi, D, « Quidam autem diligenter, etc. » In quarta quæ- autem diligenter, etc. » In quarta quæ- rit, Cum peccatum sit corruptio boni, rit, Cum peccatum sit corruptio boni, utrum corrumpat bonum in quantum utrum corrumpat bonum in quantum est, vel in quantum actus est, vel in est, vel in quantum actus est, vel in quantum peccatum est ? ibi, K, «< Potest quantum peccatum est ? ibi, K, «< Potest etiam quæri ab eisdem, Cum peccatum, etiam quæri ab eisdem, Cum peccatum,

etc. » etc. »

Et per hoc patet sententia. Et per hoc patet sententia.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum peccatum sit diffinibile? et, Utrum peccatum sit diffinibile? et, Utrum mortale et actuale potest una Utrum mortale et actuale potest una diffinitione diffiniri? diffinitione diffiniri?

Incidit autem dubitatio triplex secun- Incidit autem dubitatio triplex secun- dum Litteram, scilicet, an peccatum dif- dum Litteram, scilicet, an peccatum dif- finibile sit? finibile sit?

Et, An rationes quas tangit Magister, Et, An rationes quas tangit Magister, omni peccato conveniant ? omni peccato conveniant ?

Et tertio, de ipsis diffinitionibus quas Et tertio, de ipsis diffinitionibus quas ponit. ponit.

AD PRIMUM Sic proceditur : AD PRIMUM Sic proceditur : Videtur enim, quod peccatum non Videtur enim, quod peccatum non sit diffinibile. sit diffinibile.

1. Quidquid enim secundum commune 1. Quidquid enim secundum commune nomen sibi positum, non est reducibile nomen sibi positum, non est reducibile in aliquod unum genus causæ proxi- in aliquod unum genus causæ proxi- mum, ipsum non potest diffiniri per mum, ipsum non potest diffiniri per

1 Cf. I Sententiarum, Dist. XLVII, Art. 2. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. XLVII, Art. 2.

XXVII XXVII

561 561

aliquam causam : peccatum est hujus- aliquam causam : peccatum est hujus- modi ergo non potest diffiniri per modi ergo non potest diffiniri per aliquod genus causæ. PRIMA patet ex aliquod genus causæ. PRIMA patet ex hoc, quod omnis diffinitio datur per hoc, quod omnis diffinitio datur per causam aliquam. SECUNDA probatur per causam aliquam. SECUNDA probatur per hoc, quod peccatorum nulla est forma, hoc, quod peccatorum nulla est forma, sed potius formæ privatio, sicut et spe- sed potius formæ privatio, sicut et spe- ciei. ciei.

2. Similiter, Cum non habeat materiam 2. Similiter, Cum non habeat materiam nisi circa quam, et illa non sit unius' nisi circa quam, et illa non sit unius' rationis in peccatis, non possunt diffiniri rationis in peccatis, non possunt diffiniri per illam nec per efficientem, quia non per illam nec per efficientem, quia non est causa efficiens peccati, sed deficiens : est causa efficiens peccati, sed deficiens : nec per finem, quia omne peccatum ideo nec per finem, quia omne peccatum ideo peccatum est, quia privat fine: ergo peccatum est, quia privat fine: ergo nullo modo videtur peccatum diffini- nullo modo videtur peccatum diffini- bile. bile.

3. Item, Quidquid diffinibile est, hac 3. Item, Quidquid diffinibile est, hac diffinitione posita, ipsum aliquid consti- diffinitione posita, ipsum aliquid consti- tuit et perfectum in ordine universi: tuit et perfectum in ordine universi: peccatum autem nihil talium est: ergo peccatum autem nihil talium est: ergo peccatum non est diffinibile ad minus peccatum non est diffinibile ad minus diffinitione positiva. PROBATUR autem diffinitione positiva. PROBATUR autem prima per hoc, quod omnes partes dif- prima per hoc, quod omnes partes dif- finitionis positivæ aliquid constituunt finitionis positivæ aliquid constituunt in diffinito. SECUNDA autem per hoc, in diffinito. SECUNDA autem per hoc, quod quamvis peccatum ordinetur, ta- quod quamvis peccatum ordinetur, ta- men ille ordo est in alio, et non in pec- men ille ordo est in alio, et non in pec- cato, et est ordo extrinsecus quo aliquis cato, et est ordo extrinsecus quo aliquis bene utitur malo ad aliud : quia pec- bene utitur malo ad aliud : quia pec- catum privat ordine substantiali rei et catum privat ordine substantiali rei et intrinseco, ut dictum est ante finem pri- intrinseco, ut dictum est ante finem pri- mi libri Sententiarum, in quæstione de mi libri Sententiarum, in quæstione de ordine mali ¹. ordine mali ¹.

4. Si dicas, quod peccatum sicut et 4. Si dicas, quod peccatum sicut et malum, privatio est, et potest diffiniri malum, privatio est, et potest diffiniri ut privatio. CONTRA hoc est, quod ad ut privatio. CONTRA hoc est, quod ad minus non est diffinibile diffinitione po- minus non est diffinibile diffinitione po- sitiva et affirmationis, sicut Magister sitiva et affirmationis, sicut Magister hic diffinit. hic diffinit.

IN CONTRARIUM autem est id quod ha- Sed contra. IN CONTRARIUM autem est id quod ha- Sed contra. betur in Littera. betur in Littera.

Præterea., Omne peccatum, ut Ma- Præterea., Omne peccatum, ut Ma- gister infra dicet, habet actum circa gister infra dicet, habet actum circa objectum determinatum talis autem objectum determinatum talis autem actus diffinibilis est per objectum : ergo actus diffinibilis est per objectum : ergo peccatum est diffinibile. peccatum est diffinibile.

36 36

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

562 562

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SOLUTIO. Dicendum, quod peccatum SOLUTIO. Dicendum, quod peccatum mortale et actuale, ut dicit Magister, mortale et actuale, ut dicit Magister, potest diffiniri una diffinitione communi. potest diffiniri una diffinitione communi. Utrum autem omne peccatum possit una Utrum autem omne peccatum possit una diffinitione diffiniri, in sequenti pro- diffinitione diffiniri, in sequenti pro- blemate patebit. blemate patebit.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod per AD PRIMUM ergo dicendum, quod per causam efficientem et materiam pecca- causam efficientem et materiam pecca- tum actuale et mortale positive potest tum actuale et mortale positive potest diffiniri licet enim causam habeat de- diffiniri licet enim causam habeat de- ficientem secundum comparationem ad ficientem secundum comparationem ad formam circumstantiarum et finem boni, formam circumstantiarum et finem boni, in quantum peccatum est, tamen habet in quantum peccatum est, tamen habet causam ex intentione operantem, in causam ex intentione operantem, in quantum comparatur actus ad objectum : quantum comparatur actus ad objectum : et hoc qualiter sit, supra expositum est et hoc qualiter sit, supra expositum est in præcedenti distinctione. in præcedenti distinctione.

AD ID autem quod objicitur de mate- AD ID autem quod objicitur de mate- ria, quod non est unius rationis, dicen- ria, quod non est unius rationis, dicen- dum quod materia consideratur duplici- dum quod materia consideratur duplici- ter, scilicet in se prout est res quæ- ter, scilicet in se prout est res quæ- dam, et sic verum est, quod non est dam, et sic verum est, quod non est unius rationis. Consideratur etiam ut unius rationis. Consideratur etiam ut est flexa ad voluntatem, et sic accipit est flexa ad voluntatem, et sic accipit rationem finis voluntatis et voliti vel rationem finis voluntatis et voliti vel desiderati. Per istas tamen duas causas desiderati. Per istas tamen duas causas licet actus peccati diffiniatur, tamen non licet actus peccati diffiniatur, tamen non sufficienter diffinitur peccatum, nisi po- sufficienter diffinitur peccatum, nisi po- natur aliquid in diffinitione, quod innuat natur aliquid in diffinitione, quod innuat privationem finis et circumstantiarum privationem finis et circumstantiarum corruptionem, ut patet in diffinitionibus corruptionem, ut patet in diffinitionibus in Littera positis. in Littera positis.

AD ALIUD dicendum, quod in peccato AD ALIUD dicendum, quod in peccato necesse est aliquid poni innuens defe- necesse est aliquid poni innuens defe- ctum, sicut est inobedientia mandatorum, ctum, sicut est inobedientia mandatorum, vel esse contra legem Dei, vel quod ju- vel esse contra legem Dei, vel quod ju- stitia vetat, vel hujusmodi et gratia hu- stitia vetat, vel hujusmodi et gratia hu- jus cadit in ratione perfecti et boni ordi- jus cadit in ratione perfecti et boni ordi- nis illius qui substantialis est rei: sed nis illius qui substantialis est rei: sed gratia actus potest diffiniri, ut habitum gratia actus potest diffiniri, ut habitum

est. est.

AD ALIUD dicendum, quod licet ista AD ALIUD dicendum, quod licet ista verba, contra legem, vel quod justitia verba, contra legem, vel quod justitia vetat, dicantur positive, tamen signant vetat, dicantur positive, tamen signant privationes, ut habitum est: et ideo dif- privationes, ut habitum est: et ideo dif- finitiones in Littera datæ, privationes ha- finitiones in Littera datæ, privationes ha- bent in se, in quibus completur ratio pec- bent in se, in quibus completur ratio pec- cati, licet non ratio actus. cati, licet non ratio actus.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum rationes quas tangit Magister. Utrum rationes quas tangit Magister. omni peccato conveniant, sic quod illis omni peccato conveniant, sic quod illis rationibus omne peccatum diffiniatur? rationibus omne peccatum diffiniatur?

Secundo quæritur, Utrum omne pec- Secundo quæritur, Utrum omne pec- catum diffiniatur illis rationibus quas po- catum diffiniatur illis rationibus quas po- nit in Littera ? nit in Littera ?

Videtur autem, quod sic: Videtur autem, quod sic:

1. Quæcumque dividunt aliquod com- 1. Quæcumque dividunt aliquod com- mune, diffiniuntur una ratione data se- mune, diffiniuntur una ratione data se- cundum nomen illud commune quod di- cundum nomen illud commune quod di- vidunt originale, veniale, et actuale, di- vidunt originale, veniale, et actuale, di- vidunt peccatum in communi acceptum : vidunt peccatum in communi acceptum : ergo convenit eis data in communi diffi- ergo convenit eis data in communi diffi- nitio de peccato. nitio de peccato.

2. Item, Speciebus applicabilis est dif- 2. Item, Speciebus applicabilis est dif- finitio generis: species autem peccati finitio generis: species autem peccati sunt originale, veniale, et mortale: ergo sunt originale, veniale, et mortale: ergo convenit eis diffinitio data de genere. convenit eis diffinitio data de genere.

3. Præterea, Omne peccatum adimit 3. Præterea, Omne peccatum adimit bonum, ut dicit in Littera: et similiter bonum, ut dicit in Littera: et similiter omne peccatum est voluntarium, etiam omne peccatum est voluntarium, etiam originale, ut dicit Augustinus, et supra originale, ut dicit Augustinus, et supra habitum est in Littera: ergo omne pec- habitum est in Littera: ergo omne pec- catum convenit in causa efficiente et de- catum convenit in causa efficiente et de- ficiente cum igitur per illas duas cau- ficiente cum igitur per illas duas cau- sas præcipue diffiniatur, videtur quod sas præcipue diffiniatur, videtur quod omne peccatum diffinibile sit in diffini- omne peccatum diffinibile sit in diffini- tione una in communi. tione una in communi.

SED CONTRA hoc est, quod SED CONTRA hoc est, quod

1. Id quod est privatio boni, tollit in 1. Id quod est privatio boni, tollit in bono bonum gratiæ, et diminuit bonum bono bonum gratiæ, et diminuit bonum naturæ sed veniale non tollit bonum naturæ sed veniale non tollit bonum gratiæ, nec interrumpit etiam bonum na- gratiæ, nec interrumpit etiam bonum na- turæ, quia sicut supra habitum est, bo- turæ, quia sicut supra habitum est, bo- num naturæ non diminuitur nisi secun- num naturæ non diminuitur nisi secun- dum ordinem in bonum : ergo corruptio dum ordinem in bonum : ergo corruptio boni non convenit veniali. boni non convenit veniali.

2. Item, Originale est necessarium pec- 2. Item, Originale est necessarium pec- catum, ut supra habitum est: quod au- catum, ut supra habitum est: quod au- tem est voluntarium, non est necessa- tem est voluntarium, non est necessa- rium ergo originale non conveni cum rium ergo originale non conveni cum

Sed cond Sed cond

IN II SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 3.

563 563

Natio. Natio. id 3. id 3.

Åd 1. Åd 1.

2 et 3. 2 et 3.

veniali et mortali in causa efficiente: ergo veniali et mortali in causa efficiente: ergo non potest simul cum illis diffiniri per non potest simul cum illis diffiniri per illam. illam.

SOLUTIO. Dicendum, quod non est una SOLUTIO. Dicendum, quod non est una diffinitio, qua in communi possint diffi- diffinitio, qua in communi possint diffi- niri illa genera peccatorum, scilicet ori- niri illa genera peccatorum, scilicet ori- ginale, veniale, et mortale, sicut probant ginale, veniale, et mortale, sicut probant duæ ultimæ rationes. duæ ultimæ rationes.

DICENDUM igitur ad primum, quod hoc DICENDUM igitur ad primum, quod hoc est verum de dividentibus genus com- est verum de dividentibus genus com- mune sed originale, veniale, et mortale, mune sed originale, veniale, et mortale, non dividunt peccatum, ut species genus non dividunt peccatum, ut species genus dividit, sed sicut per prius et posterius dividit, sed sicut per prius et posterius participantia ipsum: sicut potentia et participantia ipsum: sicut potentia et actus dividunt ens, potentia enim nullam actus dividunt ens, potentia enim nullam differentiam positivam addit enti, sed differentiam positivam addit enti, sed addit ei modum quo dividitur contra addit ei modum quo dividitur contra actum, contra quem non dividitur ens: actum, contra quem non dividitur ens: sed actus dividit per differentiam consti- sed actus dividit per differentiam consti- tutivam, et ideo participat secundum per- tutivam, et ideo participat secundum per- fectionem. Et ita etiam cum dividitur fectionem. Et ita etiam cum dividitur peccatum per veniale, et mortale, et ori- peccatum per veniale, et mortale, et ori- ginale, veniale non aliquid addit super ginale, veniale non aliquid addit super peccatum, quod sit de esse peccati, quia peccatum, quod sit de esse peccati, quia minimum in quo salvatur ratio peccati, minimum in quo salvatur ratio peccati, veniale est sed originale aliquid addit: veniale est sed originale aliquid addit: sed id quod addit, non est de esse peccati, sed id quod addit, non est de esse peccati, sed potius facit ad diminutionem peccati, sed potius facit ad diminutionem peccati, addit enim tractum ex natura et ex neces- addit enim tractum ex natura et ex neces- sitate, et diminuit peccatum. Mortale au- sitate, et diminuit peccatum. Mortale au- tem addit id quod perficit esse peccati, eo tem addit id quod perficit esse peccati, eo modo quo peccatum dici potest perfici : modo quo peccatum dici potest perfici : et ideo patet, quod licet ista tria dividant et ideo patet, quod licet ista tria dividant peccatum, non tamen suam essentiam peccatum, non tamen suam essentiam participant secundum idem. participant secundum idem.

AD ALIUD dicendum, quod non sunt AD ALIUD dicendum, quod non sunt species peccati: quia veniale non potest species peccati: quia veniale non potest esse peccatum vel malum, nisi quia dis- esse peccatum vel malum, nisi quia dis- ponit ad peccatum per hoc quod adimit ponit ad peccatum per hoc quod adimit non bonum gratiæ vel naturæ, sed potius non bonum gratiæ vel naturæ, sed potius bonum fervoris in actu devotionis vel bonum fervoris in actu devotionis vel operis boni, vel bonum radicationis in operis boni, vel bonum radicationis in subjecto et ita patet, quod non procedit subjecto et ita patet, quod non procedit ratio illa. ratio illa.

* Ista scilicet S. Augustini in Lib. de Duabus * Ista scilicet S. Augustini in Lib. de Duabus animabus « Peccatum est voluntas retinendi animabus « Peccatum est voluntas retinendi

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum diffinitiones peccati quas Magi- Utrum diffinitiones peccati quas Magi- ster ponit in Littera, sint bene assig- ster ponit in Littera, sint bene assig- natæ ? natæ ?

Tertio, Quæritur de diffinitionibus posi- Tertio, Quæritur de diffinitionibus posi- tis in Littera, et primo de ista, quod tis in Littera, et primo de ista, quod « peccatum est dictum, vel factum, vel « peccatum est dictum, vel factum, vel concupitum, contra legem Dei. » concupitum, contra legem Dei. »

1. Originale autem non est dictum vel 1. Originale autem non est dictum vel factum vel concupitum contra legem factum vel concupitum contra legem Dei ergo non est peccatum, quod falsum Dei ergo non est peccatum, quod falsum

est. est.

2. Item, Omissionis peccatum non est 2. Item, Omissionis peccatum non est factum ergo non est peccatum. Et hæ factum ergo non est peccatum. Et hæ duæ objectiones jacent in Littera. duæ objectiones jacent in Littera.

3. Item, Veniale peccatum non est con- 3. Item, Veniale peccatum non est con- tra legem Dei: quia quidquid est contra tra legem Dei: quia quidquid est contra legem Dei, est mortale peccatum : ergo legem Dei, est mortale peccatum : ergo veniale peccatum non est peccatum, quod veniale peccatum non est peccatum, quod falsum est. falsum est.

4. Item, Si non esset lex Dei, adhuc 4. Item, Si non esset lex Dei, adhuc esset peccatum: ergo male diffinitur per esset peccatum: ergo male diffinitur per esse contra legem Dei. esse contra legem Dei.

5. Item, Quædam sunt mala, quia pro- 5. Item, Quædam sunt mala, quia pro- hibita, ut comestio de ligno scientiæ boni hibita, ut comestio de ligno scientiæ boni et mali quædam autem prohibita, quia et mali quædam autem prohibita, quia mala, et illa sunt vere mala: ergo non mala, et illa sunt vere mala: ergo non est ratio peccati, quod sit contra legem est ratio peccati, quod sit contra legem Dei, et potius ideo prohibet lex, quia est Dei, et potius ideo prohibet lex, quia est peccatum ergo male diffinitur peccatum peccatum ergo male diffinitur peccatum per esse contra legem Dei. per esse contra legem Dei.

: :

Objicitur autem contra secundam pec- Objicitur autem contra secundam pec- cati diffinitionem: quia cati diffinitionem: quia

1. Quædam peccata sunt, in quibus 1. Quædam peccata sunt, in quibus nihil vult consequi vel retinere, sed po- nihil vult consequi vel retinere, sed po- tius destruere, ut odium, ira, et invidia: tius destruere, ut odium, ira, et invidia: ergo male diffinitur peccatum per illa. ergo male diffinitur peccatum per illa.

2. Item, Singularia peccata contrarian- 2. Item, Singularia peccata contrarian-

<< vel consequendi quod justitiæ vetat. »> << vel consequendi quod justitiæ vetat. »>

564 564

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur particularibus virtutibus: non igitur tur particularibus virtutibus: non igitur omne peccatum vetatur a justitia, sed omne peccatum vetatur a justitia, sed etiam ab aliis virtutibus. etiam ab aliis virtutibus.

Objicitur autem de tertia quæ est Am- Objicitur autem de tertia quæ est Am- brosii, hæc scilicet, « Peccatum est præ- brosii, hæc scilicet, « Peccatum est præ- varicatio legis divinæ, et cœlestium in- varicatio legis divinæ, et cœlestium in- obedientia mandatorum. » obedientia mandatorum. »

1. Peccatum enim non est prævarica- 1. Peccatum enim non est prævarica- tio nisi lege posita, ut videtur velle Apo- tio nisi lege posita, ut videtur velle Apo- stolus sed ante legem positam pecca- stolus sed ante legem positam pecca- tum est: ergo accidit ei, quod sit præva- tum est: ergo accidit ei, quod sit præva- ricatio et sic male diffinitur per præva- ricatio et sic male diffinitur per præva- ricationem. ricationem.

2. Item, Non omnis virtus est obedien- 2. Item, Non omnis virtus est obedien- tia ergo non omne vitium vel peccatum tia ergo non omne vitium vel peccatum est inobedientia: ergo male dicitur esse est inobedientia: ergo male dicitur esse inobedientia coelestium mandatorum. inobedientia coelestium mandatorum.

Sunt præterea aliæ diffinitiones peccati, Sunt præterea aliæ diffinitiones peccati, sicut illa Augustini : « Peccatum est actus sicut illa Augustini : « Peccatum est actus incidens ex defectu boni. >> incidens ex defectu boni. >>

Et contra hanc etiam objicitur : Et contra hanc etiam objicitur : Omne enim peccatum est ex proposito Omne enim peccatum est ex proposito determinato propositum autem determi- determinato propositum autem determi- natum est causa determinata: et quod natum est causa determinata: et quod est a est a causa determinata, non incidit: causa determinata, non incidit: ergo peccatum non incidit: ergo pecca- ergo peccatum non incidit: ergo pecca- tum non est incidens actus. tum non est incidens actus.

Item, Si dicatur incidens ex defectu Item, Si dicatur incidens ex defectu boni, quæratur, Ex cujus boni defectu boni, quæratur, Ex cujus boni defectu incidat? Si dicas quod ex defectu boni incidat? Si dicas quod ex defectu boni increati tunc videtur, quod omnis actus increati tunc videtur, quod omnis actus naturæ sit peccatum. Idem sequitur, si naturæ sit peccatum. Idem sequitur, si incidit ex defectu boni gratiæ. Si au- incidit ex defectu boni gratiæ. Si au- tem dicatur incidere ex defectu finis boni, tem dicatur incidere ex defectu finis boni, videtur esse indifferens omne peccatum, videtur esse indifferens omne peccatum, cum illud non habeat finem, et tamen fa- cum illud non habeat finem, et tamen fa- ctum est. ctum est.

Sunt et aliæ diffinitiones peccati, sicut Sunt et aliæ diffinitiones peccati, sicut illa quam ponit Augustinus, quod « pec- illa quam ponit Augustinus, quod « pec- catum est spreto incommutabili bono, catum est spreto incommutabili bono, rebus mutabilibus adhærere. » rebus mutabilibus adhærere. »

Item, Augustinus : « Peccatum est ap- Item, Augustinus : « Peccatum est ap- petere quæ Christus contempsit, vel fu- petere quæ Christus contempsit, vel fu- gere quæ Christus sustinuit. » gere quæ Christus sustinuit. »

1 Ad Roman. IV, 15: Ubi non est lex, nec præ- 1 Ad Roman. IV, 15: Ubi non est lex, nec præ-

⚫ Item, Augustinus: «Peccatum est cor- ⚫ Item, Augustinus: «Peccatum est cor- ruptio modi, speciei, et ordinis. >> ruptio modi, speciei, et ordinis. >> Item, «Peccatum est meritum pœnæ. »> Item, «Peccatum est meritum pœnæ. »>

Quæritur ergo, Penes quid sumatur dif- Quæritur ergo, Penes quid sumatur dif- ferentia istarum diffinitionum ? ferentia istarum diffinitionum ?

Item, Cum sit malum, culpa, pecca- Item, Cum sit malum, culpa, pecca- tum, macula, vitium, et reatus, penes tum, macula, vitium, et reatus, penes quid ista differunt ? quid ista differunt ?

SOLUTIO. Dicendum, quod sicut Magi- SOLUTIO. Dicendum, quod sicut Magi- ster dicit in Littera, in his diffinitionibus ster dicit in Littera, in his diffinitionibus non diffinitur nisi mortale peccatum, quod non diffinitur nisi mortale peccatum, quod etiam solum simpliciter est peccatum. etiam solum simpliciter est peccatum.

Tres autem illæ diffinitiones quæ sunt Tres autem illæ diffinitiones quæ sunt in Littera, sumuntur penes triplicem con- in Littera, sumuntur penes triplicem con- siderationem peccati, ita quod prima su- siderationem peccati, ita quod prima su- mitur penes substantiam peccati per com- mitur penes substantiam peccati per com- parationem ad difformitatem, quæ, in- parationem ad difformitatem, quæ, in- quam, substantia subjicitur difformitati: quam, substantia subjicitur difformitati: illa enim est « dictum vel factum, etc. » illa enim est « dictum vel factum, etc. » Et difformitas importatur per hoc quod Et difformitas importatur per hoc quod dicitur, contra legem Dei. dicitur, contra legem Dei.

Secunda autem sumitur per causam. Secunda autem sumitur per causam. efficientem peccati per comparationem ad efficientem peccati per comparationem ad rationem difformitatis: « voluntas enim rationem difformitatis: « voluntas enim retinendi vel consequendi, etc., » causa retinendi vel consequendi, etc., » causa est omnis peccati. Vetatio autem justitiæ est omnis peccati. Vetatio autem justitiæ ratio est deformitatis. ratio est deformitatis.

Tertia sumitur penes contrarietatem ad Tertia sumitur penes contrarietatem ad legem regulantem nos in bona vita: hoc legem regulantem nos in bona vita: hoc enim est lex divina, et coelestia mandata. enim est lex divina, et coelestia mandata.

Quarta autem diffinitio Augustini datur Quarta autem diffinitio Augustini datur de peccato, secundum quod habet ratio- de peccato, secundum quod habet ratio- nem mali, quia sic non est intentio, sed nem mali, quia sic non est intentio, sed incidit, ut supra habitum est ex defectu incidit, ut supra habitum est ex defectu

boni. boni.

Quinta vero sumitur per aversionem Quinta vero sumitur per aversionem summi boni, et conversionem indebitam summi boni, et conversionem indebitam ad bonum commutabile. Hæc scilicet, ad bonum commutabile. Hæc scilicet, Spreto incommutabili bono, etc., » ita Spreto incommutabili bono, etc., » ita quod spernere dicatur generaliter pro eo quod spernere dicatur generaliter pro eo quod est nolle adhærere, et adhærere di- quod est nolle adhærere, et adhærere di- cat adhæsionem fruitionis. cat adhæsionem fruitionis.

» »

Sexta vero sumitur per defectum exem- Sexta vero sumitur per defectum exem- plaris regulantis nos in vita: Christus plaris regulantis nos in vita: Christus enim exemplum nobis dedit, ut quemad- enim exemplum nobis dedit, ut quemad-

varicatio. varicatio.

Bliffin. 1. Bliffin. 1.

Ad 2. Ad 2.

IN II SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 3.

modum ipse fecit, ita et nos faciamus 1. modum ipse fecit, ita et nos faciamus 1.

Septima sumitur penes effectum pec- Septima sumitur penes effectum pec- cati in bono naturæ. cati in bono naturæ.

565 565

Si autem quæritur de hoc, Quare voce- Si autem quæritur de hoc, Quare voce- tur omissio, cum omne peccatum secun- tur omissio, cum omne peccatum secun- dum hoc omissio aliqua sit? Dicendum, dum hoc omissio aliqua sit? Dicendum,

Octava sumitur per comparationem quod ideo vocatur omissio, quia omittit Octava sumitur per comparationem quod ideo vocatur omissio, quia omittit peccati ad reatum. peccati ad reatum.

AD ID ergo quod objicitur contra pri- AD ID ergo quod objicitur contra pri- mam, dicendum quod hic non diffinitur mam, dicendum quod hic non diffinitur originale secundum Magistrum. Vel ali- originale secundum Magistrum. Vel ali- ter dicendum, quod est originale origi- ter dicendum, quod est originale origi- nans, et hoc est actuale peccatum Adæ, nans, et hoc est actuale peccatum Adæ, et de illo tenent dictæ diffinitiones: et est et de illo tenent dictæ diffinitiones: et est originale originatum, et hoc consideratur originale originatum, et hoc consideratur dupliciter, scilicet in se, et sic non tenent dupliciter, scilicet in se, et sic non tenent istæ dictæ diffinitiones: et in sua causa istæ dictæ diffinitiones: et in sua causa prima, et sic est dictum vel factum, non prima, et sic est dictum vel factum, non quod proprium, sed quod alienum, quia quod proprium, sed quod alienum, quia primi parentis. Sic etiam supra habitum primi parentis. Sic etiam supra habitum est, quod est voluntarium voluntate re- est, quod est voluntarium voluntate re- mota, et non propinqua. mota, et non propinqua.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum probabiliorem opinionem Doctorum, nul- probabiliorem opinionem Doctorum, nul- lum est peccatum omissionis quod non lum est peccatum omissionis quod non habet aliquem actum, sicut etiam dicitur habet aliquem actum, sicut etiam dicitur in Littera. Omittere enim id de quo num- in Littera. Omittere enim id de quo num- quam est cogitatio, nec voluntas, est pri- quam est cogitatio, nec voluntas, est pri- vatio pura, et non dicit aliquid quod sit vatio pura, et non dicit aliquid quod sit a nobis. Unde omissio fit duobus modis, a nobis. Unde omissio fit duobus modis, scilicet cum in tempore omissionis vo- scilicet cum in tempore omissionis vo- luntas est de contrario, sicut in tempore luntas est de contrario, sicut in tempore necessitatis non subveniens miseris, non necessitatis non subveniens miseris, non vult subvenire, et velle non subvenire di- vult subvenire, et velle non subvenire di- cit actum voluntatis, et gratia hujus effi- cit actum voluntatis, et gratia hujus effi- citur peccatum concupitum contra legem citur peccatum concupitum contra legem Dei. Licet autem hæc opinio sit celebrior, Dei. Licet autem hæc opinio sit celebrior, tamen alii sunt qui dicunt, quod << dictum tamen alii sunt qui dicunt, quod << dictum et factum, etc., » accipitur communiter et factum, etc., » accipitur communiter ad dictum et non dictum secundum le- ad dictum et non dictum secundum le- gem, et ad factum et non factum secun- gem, et ad factum et non factum secun- dum legem. Secundus modus est cum ante dum legem. Secundus modus est cum ante tempus impletionis mandati vult aliquid, tempus impletionis mandati vult aliquid, quod non potest stare cum impletione quod non potest stare cum impletione mandati: ut ille qui tenetur surgere ad mandati: ut ille qui tenetur surgere ad Matutinas, ante tempus surgendi vult se Matutinas, ante tempus surgendi vult se inebriare vel nimis inordinate vigilare,cum inebriare vel nimis inordinate vigilare,cum qua voluntate non potest esse impletio qua voluntate non potest esse impletio debiti, scilicet quod surgat ad Matutinas. debiti, scilicet quod surgat ad Matutinas.

1 Joan. XIII, 1 Joan. XIII,

15: Exemplum dedi vobis,ut quem- 15: Exemplum dedi vobis,ut quem-

actum qui est in præcepto, licet alio actu actum qui est in præcepto, licet alio actu committat. committat.

AD ALIUD dicendum, quod veniale non AD ALIUD dicendum, quod veniale non est peccatum simpliciter quia peccatum est peccatum simpliciter quia peccatum per prius et posterius prædicatur de ve- per prius et posterius prædicatur de ve- niali et mortali, ut prius habitum est: niali et mortali, ut prius habitum est: sed veniale proprie est præter legem, et sed veniale proprie est præter legem, et dispositio ad id quod est contrarium legi, dispositio ad id quod est contrarium legi, et sic indirecte contra legem Dei est. et sic indirecte contra legem Dei est.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIUD dicendum, quod lex Dei com- Ad 4 et 5. AD ALIUD dicendum, quod lex Dei com- Ad 4 et 5. muniter sumitur ad legem interiorem, et muniter sumitur ad legem interiorem, et exteriorem et sicut rectum est ante cur- exteriorem et sicut rectum est ante cur- vum, quia est judex sui et obliqui, eo vum, quia est judex sui et obliqui, eo quod recto ipsum cognoscimus, ut dicit quod recto ipsum cognoscimus, ut dicit Philosophus, et obliquum: ita lex Dei sic Philosophus, et obliquum: ita lex Dei sic communiter sumpta, est secundum ratio- communiter sumpta, est secundum ratio- nem ante judicium omnis actus curvi, et nem ante judicium omnis actus curvi, et sic secundum rationem ante peccatum: sic secundum rationem ante peccatum: et omne peccatum est peccatum per hoc et omne peccatum est peccatum per hoc quod discordat ab ea, et hoc modo intel- quod discordat ab ea, et hoc modo intel- ligitur quod ponitur in tribus diffinitioni- ligitur quod ponitur in tribus diffinitioni- bus : et sic planum est, quod omne malum bus : et sic planum est, quod omne malum eo malum est, quia est contra legem Dei eo malum est, quia est contra legem Dei sic sumptam, cum malitiæ ratio sit discor- sic sumptam, cum malitiæ ratio sit discor- dantia ad rectitudinem legis. dantia ad rectitudinem legis.

Et hoc modo cessant illæ objectiones Et hoc modo cessant illæ objectiones quæ fiunt de hoc, quod quædam sunt pro- quæ fiunt de hoc, quod quædam sunt pro- hibita, quia mala: et quædam mala, quia hibita, quia mala: et quædam mala, quia prohibita. prohibita.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod objicitur de secunda diffi- Ad diffin. 2. AD ID quod objicitur de secunda diffi- Ad diffin. 2. nitione, dicendum quod omnia hujus- nitione, dicendum quod omnia hujus- modi posita, ut in sequenti diffinitione modi posita, ut in sequenti diffinitione patebit, procedunt a voluntate aliquid patebit, procedunt a voluntate aliquid consequendi et ita destruunt alienum, consequendi et ita destruunt alienum, ut consequantur vel retineant proprium: ut consequantur vel retineant proprium: et sic de illis etiam tenet diffinitio. et sic de illis etiam tenet diffinitio.

AD ALIUD dicendum, quod justitia di- AD ALIUD dicendum, quod justitia di- citur hic generaliter totus ordo rectitu- citur hic generaliter totus ordo rectitu- dinis quæ continetur in lege naturali et dinis quæ continetur in lege naturali et scripta, et non ponitur pro speciali vir- scripta, et non ponitur pro speciali vir- tute, nec etiam ponitur pro generali vir- tute, nec etiam ponitur pro generali vir- tute quæ justitia generalis vocatur, sed tute quæ justitia generalis vocatur, sed

admodum ego feci vobis, ita et vos faciatis. admodum ego feci vobis, ita et vos faciatis.

Ad 2. Ad 2.

Ad diffin. 3. Ad diffin. 3. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad diffin. 4. Ad diffin. 4.

566 566

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

potius pro regula vitæ contenta in lege potius pro regula vitæ contenta in lege naturali et scripta. naturali et scripta.

AD HOC quod objicitur de tertia, di- AD HOC quod objicitur de tertia, di- cendum quod lex sumitur communiter, cendum quod lex sumitur communiter, ut habitum est, et sic prævaricationem ut habitum est, et sic prævaricationem esse non est peccatum, sed est potius esse non est peccatum, sed est potius peccati ratio et ideo bene diffinitur per peccati ratio et ideo bene diffinitur per prævaricationem. prævaricationem.

AD ALIUD dicendum, quod obedientia AD ALIUD dicendum, quod obedientia accipitur dupliciter, scilicet pro speciali accipitur dupliciter, scilicet pro speciali virtute, et hæc est voluntas implendi virtute, et hæc est voluntas implendi mandatum, quia mandatum est, et de mandatum, quia mandatum est, et de illa obedientia et inobedientia tenet ob- illa obedientia et inobedientia tenet ob- jectio. Aliter dicitur obedientia genera- jectio. Aliter dicitur obedientia genera- liter impletio ejus quod est mandatum, liter impletio ejus quod est mandatum, non quia mandatum, et sic omnis vir- non quia mandatum, et sic omnis vir- tus implet mandatum et cadit sub obe- tus implet mandatum et cadit sub obe- dientia in generali dicta, et huic opponi- dientia in generali dicta, et huic opponi- tur inobedientia generaliter sumpta quæ tur inobedientia generaliter sumpta quæ est omne peccatum et hoc nihil aliud est omne peccatum et hoc nihil aliud est quam non impletio mandati quæ fit est quam non impletio mandati quæ fit in omni peccato, et sic accipitur in dif- in omni peccato, et sic accipitur in dif- finitione Ambrosii. finitione Ambrosii.

AD ID quod objicitur de quarta, di- AD ID quod objicitur de quarta, di- cendum quod illa diffinitio datur de cendum quod illa diffinitio datur de peccato secundum rationem mali, et de peccato secundum rationem mali, et de

illo probatum est supra, quod non est illo probatum est supra, quod non est voluntate vel proposito, nec habet cau- voluntate vel proposito, nec habet cau- sam, sed potius incidit ex defectu boni sam, sed potius incidit ex defectu boni primi, a quo deflectitur in actu peccati, primi, a quo deflectitur in actu peccati, secundum quod habet peccatum causam secundum quod habet peccatum causam deficientem, ut supra est ostensum. deficientem, ut supra est ostensum.

Et hoc quod objicitur, nihil valet: Et hoc quod objicitur, nihil valet: quia natura non deflectitur deflectibiliter quia natura non deflectitur deflectibiliter a bono primo, licet per actum voluntatis a bono primo, licet per actum voluntatis non semper convertatur: deflecti enim non semper convertatur: deflecti enim est exire ab ordine qui est principium est exire ab ordine qui est principium primi moventis continue ad finem, qui primi moventis continue ad finem, qui idem est cum primo, ut superius est idem est cum primo, ut superius est dictum. dictum.

Per hoc patet solutio de incidenti. Per hoc patet solutio de incidenti.

Reliquæ autem diffinitiones explanata Add Reliquæ autem diffinitiones explanata Add sunt in principio lectionis hujus proble- sunt in principio lectionis hujus proble- matis. matis.

AD ULTIMUM dicendum, quod peccatum AD ULTIMUM dicendum, quod peccatum magis respicit actum, malum autem de- magis respicit actum, malum autem de- formitatem, et culpa contrarietatem ad formitatem, et culpa contrarietatem ad gratiam, macula autem infectionem ima- gratiam, macula autem infectionem ima- ginis, vitium autem depravationem na- ginis, vitium autem depravationem na- turalium, et reatus dicit obligationem ad turalium, et reatus dicit obligationem ad pœnam. pœnam.

B. Diversorum sententias de peccato ponit.. B. Diversorum sententias de peccato ponit..

Quocirca diversitatis hujus verborum occasione, de peccato plurimi Quocirca diversitatis hujus verborum occasione, de peccato plurimi diversa senserunt. Alii vero dixerunt 1 voluntatem malam tantum esse diversa senserunt. Alii vero dixerunt 1 voluntatem malam tantum esse peccatum, et non actus exteriores. Alii, voluntatem et actus alii neu- peccatum, et non actus exteriores. Alii, voluntatem et actus alii neu- trum, dicentes omnes actus esse bonos, et a Deo et ex Deo auctore esse, trum, dicentes omnes actus esse bonos, et a Deo et ex Deo auctore esse, malum autem nihil esse, ut ait Augustinus super Joannem : Omnia per malum autem nihil esse, ut ait Augustinus super Joannem : Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil, id est, peccatum quod nihil ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil, id est, peccatum quod nihil est: et nihil fiunt homines, cum peccant 2. Supra etiam dixit Augustinus est: et nihil fiunt homines, cum peccant 2. Supra etiam dixit Augustinus

1 Edit. J. Alleaume, Alii autem dicunt. 1 Edit. J. Alleaume, Alii autem dicunt. 2 S. AUGUSTINUS, Tract. I in cap. 1 Joan. 2 S. AUGUSTINUS, Tract. I in cap. 1 Joan.

IN II SENTENT. DIST. XXXV, C, ART. 4. IN II SENTENT. DIST. XXXV, C, ART. 4.

567 567

quod malum est privatio boni, vel corruptio boni: qui etiam in libro LXXXIII quod malum est privatio boni, vel corruptio boni: qui etiam in libro LXXXIII Quæstionum ait : Summum malum nullum modum habet : caret Quæstionum ait : Summum malum nullum modum habet : caret enim omni bono ¹. At modus aliquid boni est: non igitur est, quia nulla enim omni bono ¹. At modus aliquid boni est: non igitur est, quia nulla specie continetur totumque hoc nomen mali de speciei privatione re- specie continetur totumque hoc nomen mali de speciei privatione re- pertum est. Item, in Dogmatibus Ecclesiasticis dicitur malum vel mali- pertum est. Item, in Dogmatibus Ecclesiasticis dicitur malum vel mali- tiam non esse a Deo creatam, sed a diabolo inventam, qui et ipse bo- tiam non esse a Deo creatam, sed a diabolo inventam, qui et ipse bo- nus creatus est 2. Idem etiam in libro contra Manichæos ³, quid sit pec- nus creatus est 2. Idem etiam in libro contra Manichæos ³, quid sit pec- catum ostendit dicens: Peccare quid aliud est, nisi in veritatis præceptis, catum ostendit dicens: Peccare quid aliud est, nisi in veritatis præceptis, vel in ipsa veritate errare? quod si non voluntate faciunt, peccatores vel in ipsa veritate errare? quod si non voluntate faciunt, peccatores injuste judicantur *. Quid ergo in hac tanta varietate tenendum, quidve injuste judicantur *. Quid ergo in hac tanta varietate tenendum, quidve dicendum ? dicendum ?

C. Vera scientia 5 de peccato proponitur. C. Vera scientia 5 de peccato proponitur.

Sane dici potest et libere tradi debet, peccatum esse actum malum Sane dici potest et libere tradi debet, peccatum esse actum malum interiorem et exteriorem, scilicet malam cogitationem, locutionem, et interiorem et exteriorem, scilicet malam cogitationem, locutionem, et operationem præcipue tamen in voluntate consistit peccatum, ex qua, operationem præcipue tamen in voluntate consistit peccatum, ex qua, tamquam ex arbore mala, procedunt opera mala tamquam fructus mali. tamquam ex arbore mala, procedunt opera mala tamquam fructus mali.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum mala voluntas tantum sit pec- Utrum mala voluntas tantum sit pec- catum et non exteriores actus, aut vo- catum et non exteriores actus, aut vo- luntas et exteriores actus simul ? et, luntas et exteriores actus simul ? et, An sit dicendum, quod omnes actus An sit dicendum, quod omnes actus sunt boni et a Deo auctore ? sunt boni et a Deo auctore ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, « Quocirca diversitatis hujus, ibi, B, « Quocirca diversitatis hujus, etc. » etc. »

Quæritur enim, Quæ sit ratio diversi- Quæritur enim, Quæ sit ratio diversi- tatis harum opinionum? tatis harum opinionum?

Et ad hoc dicendum, quod prima opi- Et ad hoc dicendum, quod prima opi- nio determinat de peccato secundum nio determinat de peccato secundum causam peccati: et quia hæc est prima causam peccati: et quia hæc est prima voluntas actualis interior, ideo dicebat voluntas actualis interior, ideo dicebat voluntatem tantum esse peccatum. voluntatem tantum esse peccatum.

Secunda autem consideravit peccatum Secunda autem consideravit peccatum vel malum secundum rationem subjecti, vel malum secundum rationem subjecti, et ex parte actus: et quia malitia funda- et ex parte actus: et quia malitia funda- tur tam in actu interiori quam exteriori, tur tam in actu interiori quam exteriori, ideo dixerunt tam interiores actus quam ideo dixerunt tam interiores actus quam exteriores peccatum esse. exteriores peccatum esse.

Tertia autem opinio consideravit ma- Tertia autem opinio consideravit ma-

Solutio. Solutio.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 56. Q. 56.

2 IDEM, Lib. de Dogmatibus Ecclesiasticis, 2 IDEM, Lib. de Dogmatibus Ecclesiasticis, cap. 56. cap. 56.

3 Qui dicitur de Fide contra Manichæos 3 Qui dicitur de Fide contra Manichæos (Nota E. L.) (Nota E. L.)

* S. AUGUSTINUS, Lib. contra Manichæos, cap. 8. * S. AUGUSTINUS, Lib. contra Manichæos, cap. 8. 5 Edit. J. Alleaume, sententia. 5 Edit. J. Alleaume, sententia.

568 568

D. ALB. MAG. ORD: PRÆD. D. ALB. MAG. ORD: PRÆD.

lum secundum rationem mali vel pec- lum secundum rationem mali vel pec- cati et quia illa tota consistit in priva- cati et quia illa tota consistit in priva- tione, ideo dicunt peccatum omnino tione, ideo dicunt peccatum omnino nihil esse. nihil esse.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum malum in toto potest absumere Utrum malum in toto potest absumere bonum naturale ? bonum naturale ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, circa principium : « Malum autem ibi, B, circa principium : « Malum autem nihil esse, ut ait Augustinus super nihil esse, ut ait Augustinus super

Joannem, etc. »> Joannem, etc. »>

Gratia autem hujus duo remanserunt Gratia autem hujus duo remanserunt quærenda de malo, scilicet, quærenda de malo, scilicet,

Utrum ipsum in toto possit absumere Utrum ipsum in toto possit absumere bonum naturale ? bonum naturale ?

Et, Utrum malum sit diminuibile in Et, Utrum malum sit diminuibile in eo quod est malum? eo quod est malum?

AD PRIMUM Sic proceditur: AD PRIMUM Sic proceditur:

1. Omne quod consumitur secundum 1. Omne quod consumitur secundum partem proportionatam toti, si multipli- partem proportionatam toti, si multipli- cetur consumens ipsum, in toto consu- cetur consumens ipsum, in toto consu- metur bonum naturale a malo metur bonum naturale a malo mitur si ergo multiplicetur malum, mitur si ergo multiplicetur malum, bonum naturale in toto consumetur. bonum naturale in toto consumetur.

consu- consu-

2. Item, in Jeremia, 11, 16, legitur: 2. Item, in Jeremia, 11, 16, legitur: Filii Mempheos et Taphnes constuprave- Filii Mempheos et Taphnes constuprave- runt te usque ad verticem: vertex autem runt te usque ad verticem: vertex autem summum est: ergo deduxerunt usque summum est: ergo deduxerunt usque ad summum mali: summum autem mali ad summum mali: summum autem mali nihil habet de bono: ergo in toto potest nihil habet de bono: ergo in toto potest consumi bonum naturale. consumi bonum naturale.