480 480

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quæ didicerimus esse facienda, faciamus. Ac per hoc divinitus nobis dari quæ didicerimus esse facienda, faciamus. Ac per hoc divinitus nobis dari scientiam confitentur, qua ignorantia pellitur: charitatem autem ne- scientiam confitentur, qua ignorantia pellitur: charitatem autem ne- gant divinitus dari, qua pie vivitur: ut scilicet sit donum Dei scientia, gant divinitus dari, qua pie vivitur: ut scilicet sit donum Dei scientia, quæ sine charitate inflat: et non sit donum Dei ipsa charitas, quæ ut quæ sine charitate inflat: et non sit donum Dei ipsa charitas, quæ ut scientia non inflet, ædificat. Destruunt etiam orationes quas facit Ecclesia scientia non inflet, ædificat. Destruunt etiam orationes quas facit Ecclesia sive pro infidelibus et doctrinæ Dei resistentibus, ut convertantur ad Deum: sive pro infidelibus et doctrinæ Dei resistentibus, ut convertantur ad Deum: sive pro fidelibus, ut augeatur eis' fides, et perseverent in ea. Hæc quippe sive pro fidelibus, ut augeatur eis' fides, et perseverent in ea. Hæc quippe non ab ipso accipere, sed a seipsis homines habere contendunt: gratiam non ab ipso accipere, sed a seipsis homines habere contendunt: gratiam Dei qua liberamur ab impietate, dicentes secundum merita nostra dari. Dei qua liberamur ab impietate, dicentes secundum merita nostra dari. Parvulos etiam sine ullo peccati originalis vinculo asserunt nasci. Parvulos etiam sine ullo peccati originalis vinculo asserunt nasci.

B. Hic ponit ea quibus suum confirmant errorem, verbis Augustini contra ipsum B. Hic ponit ea quibus suum confirmant errorem, verbis Augustini contra ipsum

utentes. utentes.

Quod vero dicunt sine gratia hominem per liberum arbitrium omnia Quod vero dicunt sine gratia hominem per liberum arbitrium omnia jussa implere, hujusmodi inductionibus muniunt. Si, inquiunt, non potest jussa implere, hujusmodi inductionibus muniunt. Si, inquiunt, non potest ea facere homo quæ jubentur, non est ei imputandum ad mortem, sicut ea facere homo quæ jubentur, non est ei imputandum ad mortem, sicut tu ipse, Augustine, in libro de Libero arbitrio 2 asseris. Quis, inquis, pec- tu ipse, Augustine, in libro de Libero arbitrio 2 asseris. Quis, inquis, pec- cat in eo quod nullo modo caveri potest? Peccatur autem. Caveri ergo cat in eo quod nullo modo caveri potest? Peccatur autem. Caveri ergo potest 3. Hoc testimonio Augustini, Pelagius usus est disputans adversus potest 3. Hoc testimonio Augustini, Pelagius usus est disputans adversus eum, imo adversus gratiam, sicut Augustinus in libro Retractationum, illud eum, imo adversus gratiam, sicut Augustinus in libro Retractationum, illud et alia hujusmodi retractans commemorat, inquiens: In his atque hujus- et alia hujusmodi retractans commemorat, inquiens: In his atque hujus- modi verbis meis, quia gratia Dei commemorata non est, de qua tunc non modi verbis meis, quia gratia Dei commemorata non est, de qua tunc non agebatur, putant Pelagiani suam nos tenuisse sententiam : sed frustra hoc agebatur, putant Pelagiani suam nos tenuisse sententiam : sed frustra hoc putant. Voluntas quippe est qua peccatur et recte vivitur, quod his verbis putant. Voluntas quippe est qua peccatur et recte vivitur, quod his verbis egimus: sed ipsa nisi Dei gratia liberetur, et ut vitia superet adjuvetur, egimus: sed ipsa nisi Dei gratia liberetur, et ut vitia superet adjuvetur, recte a mortalibus vivi non potest *. Ecce aperte determinat, ex quo sensu recte a mortalibus vivi non potest *. Ecce aperte determinat, ex quo sensu illa dixerit, inimicos gratiæ refellens. illa dixerit, inimicos gratiæ refellens.

1 Edit. S. Alleaume pro eis habet Dei. 1 Edit. S. Alleaume pro eis habet Dei.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Libero arbitrio, cap. 18. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Libero arbitrio, cap. 18.

3 IDEM, Lib. de Natura et gratia, cap. 67. 3 IDEM, Lib. de Natura et gratia, cap. 67.

* IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 9. * IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 9.

IN II SENTENT. DIST. XXVIII, C, D. IN II SENTENT. DIST. XXVIII, C, D.

481 481

C. Aliud testimonium Augustinus ponit quo Pelagius pro se utebatur. C. Aliud testimonium Augustinus ponit quo Pelagius pro se utebatur.

1 1

Similiter et innitebatur Pelagius verbis Augustini contra gratiam, quæ Similiter et innitebatur Pelagius verbis Augustini contra gratiam, quæ in libro de Duabus animabus ₁ dicit: Peccati, inquit, reum tenere quem- in libro de Duabus animabus ₁ dicit: Peccati, inquit, reum tenere quem- quam, quia non fecit quod facere non potuit, summæ iniquitatis et insaniæ quam, quia non fecit quod facere non potuit, summæ iniquitatis et insaniæ est. His auditis exsiliit Pelagius dicens: Cur ergo parvuli et illi qui non est. His auditis exsiliit Pelagius dicens: Cur ergo parvuli et illi qui non habent gratiam, sine qua non possunt facere mandata divina, rei tenen- habent gratiam, sine qua non possunt facere mandata divina, rei tenen- tur? Hoc autem qua occasione dixerit, in libro Retractationum 2, Pelagio tur? Hoc autem qua occasione dixerit, in libro Retractationum 2, Pelagio respondens aperit. Id enim contra Manichæos dixit, qui in homine duas respondens aperit. Id enim contra Manichæos dixit, qui in homine duas naturas esse contendunt: unam bonam ex Deo, alteram malam ex gente naturas esse contendunt: unam bonam ex Deo, alteram malam ex gente tenebrarum, quæ numquam bona fuit, nec bonum velle potest: quod si tenebrarum, quæ numquam bona fuit, nec bonum velle potest: quod si esset, non videretur ei imputandum esse si bonum non faceret. esset, non videretur ei imputandum esse si bonum non faceret.

D. Aliud quod videtur contradicere gratiæ Dei addit. D. Aliud quod videtur contradicere gratiæ Dei addit.

Alibi etiam Augustinus dicit, quod huic gratiæ contradicere videtur qua Alibi etiam Augustinus dicit, quod huic gratiæ contradicere videtur qua justificamur. Ait enim in libro contra Adamantinum Manichæi discipulum ³: justificamur. Ait enim in libro contra Adamantinum Manichæi discipulum ³: Nisi quisque voluntatem suam mutaverit, bonum operari non potest : Nisi quisque voluntatem suam mutaverit, bonum operari non potest : quod in nostra potestate esse positum Dominus docet, ubi ait: Aut facite quod in nostra potestate esse positum Dominus docet, ubi ait: Aut facite arborem bonam, aut fructum ejus bonum, etc. . Quod Augustinus in re- arborem bonam, aut fructum ejus bonum, etc. . Quod Augustinus in re- tractationibus non esse contra gratiam Dei quam prædicamus, ostendit. tractationibus non esse contra gratiam Dei quam prædicamus, ostendit. In potestate quippe hominis est mutare in melius voluntatem: sed ea po- In potestate quippe hominis est mutare in melius voluntatem: sed ea po- testas nulla, nisi a Deo detur, de quo dictum est, Dedit eis potestatem filios testas nulla, nisi a Deo detur, de quo dictum est, Dedit eis potestatem filios Dei fieri. Cum enim hoc sit in potestate, quod cum volumus facimus, nihil Dei fieri. Cum enim hoc sit in potestate, quod cum volumus facimus, nihil

5 5

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Duabus animabus, cap. 12, et lib. I Retractationum, cap. 15. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Duabus animabus, cap. 12, et lib. I Retractationum, cap. 15.

2 IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 15. 2 IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 15.

3 IDEM, Lib. contra Adamantinum, cap. 26. 3 IDEM, Lib. contra Adamantinum, cap. 26.

4 Matth. XII, 33. 4 Matth. XII, 33.

5 S. AUGUSTINUS, Lib. I Retractationum, cap. 23. 5 S. AUGUSTINUS, Lib. I Retractationum, cap. 23.

6 Joan. I, 12. 6 Joan. I, 12.

XXVII XXVII

31 31

482 482

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tam in potestate quam ipsa voluntas est: sed præparatur a Domino volun- tam in potestate quam ipsa voluntas est: sed præparatur a Domino volun- tas eo ergo modo dat potestatem. tas eo ergo modo dat potestatem.

E. Aliud testimonium ejusdem, quod videtur adversum. E. Aliud testimonium ejusdem, quod videtur adversum.

Sic etiam intelligendum est quod in eodem ait, scilicet in nostra po- Sic etiam intelligendum est quod in eodem ait, scilicet in nostra po- testate esse ut vel inseri bonitate Dei, vel excidi ejus severitate mereamur : testate esse ut vel inseri bonitate Dei, vel excidi ejus severitate mereamur : quia in potestate nostra non est nisi quod nostram sequitur voluntatem quia in potestate nostra non est nisi quod nostram sequitur voluntatem quæ cum præparatur a Domino, [facile fit opus pietatis, etiam quod quæ cum præparatur a Domino, [facile fit opus pietatis, etiam quod impossibile et difficile fuit. impossibile et difficile fuit.

F. Aliud testimonium. F. Aliud testimonium.

In expositione quoque quarumdam propositionum epistolæ ad Roma- In expositione quoque quarumdam propositionum epistolæ ad Roma- nos, quædam Augustinus interserit, quæ videntur huic doctrinæ gra- nos, quædam Augustinus interserit, quæ videntur huic doctrinæ gra- tiæ adversari. Ait enim: Quod credimus, nostrum est: quod autem tiæ adversari. Ait enim: Quod credimus, nostrum est: quod autem bonum operamur, illius est qui credentibus dat Spiritum sanctum. Et bonum operamur, illius est qui credentibus dat Spiritum sanctum. Et paulo post Nostrum est credere et velle, illius autem dare credenti- paulo post Nostrum est credere et velle, illius autem dare credenti- bus et volentibus facultatem bene operandi per Spiritum sanctum. Quæ bus et volentibus facultatem bene operandi per Spiritum sanctum. Quæ qualiter intelligi debeant, Augustinus in libro Retractationum aperit di-. qualiter intelligi debeant, Augustinus in libro Retractationum aperit di-. cens: Verum est quidem a Deo esse quod operamur bonum: sed eadem cens: Verum est quidem a Deo esse quod operamur bonum: sed eadem regula utriusque est, et volendi scilicet, et faciendi et utrumque ipsius regula utriusque est, et volendi scilicet, et faciendi et utrumque ipsius est, quia ipse præparat voluntatem et utrumque nostrum est, quia non est, quia ipse præparat voluntatem et utrumque nostrum est, quia non fit nisi volentibus nobis. Illa itaque profecto non dixissem, si jam scirem fit nisi volentibus nobis. Illa itaque profecto non dixissem, si jam scirem etiam ipsam fidem inter Spiritus sancti munera reperiri *. etiam ipsam fidem inter Spiritus sancti munera reperiri *.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. contra Adamantinum, cap. 27. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. contra Adamantinum, cap. 27.

2 IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 23. 2 IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 23.

IN II SENTENT. DIST. XXVIII, G, H. IN II SENTENT. DIST. XXVIII, G, H.

483 483

G. Adhuc addit aliud quod videtur contrarium. G. Adhuc addit aliud quod videtur contrarium.

Illud etiam diligenter est inspiciendum quod Augustinus in libro Senten- Illud etiam diligenter est inspiciendum quod Augustinus in libro Senten- tiarum Prosperi¹ ait, scilicet quia 2 posse habere fidem sicut posse habe- tiarum Prosperi¹ ait, scilicet quia 2 posse habere fidem sicut posse habe- re charitatem, natura est hominum: habere autem fidem sicut habere re charitatem, natura est hominum: habere autem fidem sicut habere charitatem, gratia est fidelium. Quod non ita dictum est, tamquam ex charitatem, gratia est fidelium. Quod non ita dictum est, tamquam ex libero arbitrio valeat haberi fides vel charitas : sed quia aptitudinem natu- libero arbitrio valeat haberi fides vel charitas : sed quia aptitudinem natu- ralem habet mens hominis ad credendum vel diligendum, quæ Dei gratia ralem habet mens hominis ad credendum vel diligendum, quæ Dei gratia præventa credit et diligit: quod sine gratia non valet. præventa credit et diligit: quod sine gratia non valet.

H. Testimonio Hieronymi adstruit quid tenendum sit de gratia et libero arbitrio, H. Testimonio Hieronymi adstruit quid tenendum sit de gratia et libero arbitrio, ubi triplex hæresis indicatur ³. scilicet Joviniani, Manichæi, Pelagii. ubi triplex hæresis indicatur ³. scilicet Joviniani, Manichæi, Pelagii.

, ,

Id ergo de gratia et libero arbitrio indubitanter teneamus, quod Hie- Id ergo de gratia et libero arbitrio indubitanter teneamus, quod Hie- ronymus in Explanatione fidei Catholicæ ad Damasum Papam, Jovi- ronymus in Explanatione fidei Catholicæ ad Damasum Papam, Jovi- niani, et Manichæi, et Pelagii errores collidens docet. Liberum, inquit, niani, et Manichæi, et Pelagii errores collidens docet. Liberum, inquit, sic confitemur arbitrium, ut dicamus nos semper indigere Dei auxilio: sic confitemur arbitrium, ut dicamus nos semper indigere Dei auxilio: et tam illos errare qui cum Manichæo dicunt hominem peccatum vitare et tam illos errare qui cum Manichæo dicunt hominem peccatum vitare non posse, quam illos qui cum Joviniano asserunt hominem non posse non posse, quam illos qui cum Joviniano asserunt hominem non posse peccare. Uterque tollit arbitrii libertatem. Nos vero dicimus hominem peccare. Uterque tollit arbitrii libertatem. Nos vero dicimus hominem semper et peccare et non peccare posse, ut semper nos liberi confiteamur semper et peccare et non peccare posse, ut semper nos liberi confiteamur esse arbitrii. Hæc est fides quam in Catholica Ecclesia didicimus, et quam esse arbitrii. Hæc est fides quam in Catholica Ecclesia didicimus, et quam semper tenuimus. semper tenuimus.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. Sententiarum Prosperi, cap. 5. Edit. Joan. Alleaume habet, in libro de 1 S. AUGUSTINUS, Lib. Sententiarum Prosperi, cap. 5. Edit. Joan. Alleaume habet, in libro de Prædestinatione Sanctorum. Prædestinatione Sanctorum.

2 Edit. J. Alleaume, quod. 2 Edit. J. Alleaume, quod.

Ibidem, inducitur. Ibidem, inducitur.

484 484

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS 1. ARTICULUS 1.

Quæ bona potest liberum arbitrium Quæ bona potest liberum arbitrium per se sine gratia ? per se sine gratia ?

« Id vero inconcusse et incunctanter « Id vero inconcusse et incunctanter teneamus, etc. » teneamus, etc. »

Circa hanc distinctionem est parva dif- Circa hanc distinctionem est parva dif- ficultas. Quæremus autem duo tantum, ficultas. Quæremus autem duo tantum, scilicet quæ bona possit liberum arbi- scilicet quæ bona possit liberum arbi- trium ex se sine gratia ? et, Utrum in trium ex se sine gratia ? et, Utrum in aliquo statu contingat mereri primam aliquo statu contingat mereri primam gratiam ? gratiam ?

Videtur autem liberum arbitrium pos- Videtur autem liberum arbitrium pos- se in bonum per seipsum sic: se in bonum per seipsum sic:

1. Sicut se habet gratia ad gloriam, 1. Sicut se habet gratia ad gloriam, ita quod antecedat eam, ita se habet ita quod antecedat eam, ita se habet natura liberi arbitrii ad gratiam: sed natura liberi arbitrii ad gratiam: sed gratia per se potest acquirere gloriam gratia per se potest acquirere gloriam sine additione alterius: ergo et liberum sine additione alterius: ergo et liberum arbitrium per se potest acquirere gra- arbitrium per se potest acquirere gra- tiam, ut videtur. tiam, ut videtur.

2. Item, Voluntas sine gratia gratum 2. Item, Voluntas sine gratia gratum faciente potest velle bonum: sed a volito faciente potest velle bonum: sed a volito denominatur voluntas bona, vel mala: denominatur voluntas bona, vel mala: ergo voluntas volens bonum est bona: ergo voluntas volens bonum est bona: ergo volens bonum gratiæ, est bona bo- ergo volens bonum gratiæ, est bona bo- no gratiæ, ut videtur. no gratiæ, ut videtur.

3. Præterea, Ad bonum non exigitur 3. Præterea, Ad bonum non exigitur nisi cogitare, et assentire, et velle, et nisi cogitare, et assentire, et velle, et operari et horum omnium potestatem operari et horum omnium potestatem habemus ex parte nostra: ergo videtur habemus ex parte nostra: ergo videtur quod perfecti sumus ad bonum gratiæ. quod perfecti sumus ad bonum gratiæ.

4. ltem, Mandata Dei omnibus impo- 4. ltem, Mandata Dei omnibus impo- nuntur aut igitur possibile est omnibus nuntur aut igitur possibile est omnibus ea servare, aut non. Si non ergo im- ea servare, aut non. Si non ergo im- possibilia præcipiuntur: quod est contra possibilia præcipiuntur: quod est contra Ambrosium dicentem, quod anathema Ambrosium dicentem, quod anathema sit, qui putat Deum impossibilia præce- sit, qui putat Deum impossibilia præce- pisse. Si autem est possibile servari ab pisse. Si autem est possibile servari ab omnibus ergo in potestate nostra est omnibus ergo in potestate nostra est implere mandata: sed in impletione implere mandata: sed in impletione

1 Joan. 1, 12. 1 Joan. 1, 12.

mandatorum meremur: ergo meritorium mandatorum meremur: ergo meritorium opus est in nostra potestate. opus est in nostra potestate.

5. Item, Servitia quanto minus debita, 5. Item, Servitia quanto minus debita, tanto magis grata sunt, ut dicit Augu- tanto magis grata sunt, ut dicit Augu- stinus sed minus debet qui de suo stinus sed minus debet qui de suo servit, quam qui de alieno: ergo magis servit, quam qui de alieno: ergo magis gratum videtur esse quod de nostris gratum videtur esse quod de nostris viribus facimus, quam id quod de mu- viribus facimus, quam id quod de mu- neribus censum facimus: ergo ma- neribus censum facimus: ergo ma- gis meritum consistit in nostra facul- gis meritum consistit in nostra facul- tate ante gratiam, quam post. tate ante gratiam, quam post.

6. Item accipitur ex quibusdam aucto- 6. Item accipitur ex quibusdam aucto- ritatibus quæ habentur in Littera: sicut ritatibus quæ habentur in Littera: sicut est illa, quod dedit eis potestatem filios est illa, quod dedit eis potestatem filios Dei fieri et illa, quod « posse credere Dei fieri et illa, quod « posse credere « est natura omnium, credere autem « est natura omnium, credere autem

« «

: :

gratia fidelium, » et hujusmodi quæ gratia fidelium, » et hujusmodi quæ sufficienter Magister exponit in Littera. sufficienter Magister exponit in Littera.

SED CONTRA hoc est totum quod habi- SED CONTRA hoc est totum quod habi- tum est in distinctione XXVI, ubi osten- tum est in distinctione XXVI, ubi osten- sum est, quod nihil est gratum Deo de sum est, quod nihil est gratum Deo de nostro, nisi de suo rationem gratitudinis nostro, nisi de suo rationem gratitudinis accipiamus: ergo non possumus in bo- accipiamus: ergo non possumus in bo- num meritorium ex nostra facultate. num meritorium ex nostra facultate.

SED ULTERIUS quæritur, Cum sit bo- SED ULTERIUS quæritur, Cum sit bo- num naturæ, ut comedere, et bibere, et num naturæ, ut comedere, et bibere, et procurare familiam, et hujusmodi: et procurare familiam, et hujusmodi: et bonum in genere, ut actus voluntarius bonum in genere, ut actus voluntarius super materiam debitam, ut pascere esu- super materiam debitam, ut pascere esu- rientem et sit bonum illud quod est rientem et sit bonum illud quod est generativum virtutis politicæ, quod ac- generativum virtutis politicæ, quod ac- tus est vestitus circumstantiis: quia ex tus est vestitus circumstantiis: quia ex similibus actibus secundum Philoso- similibus actibus secundum Philoso- phum similes habitus relinquuntur: et phum similes habitus relinquuntur: et sit bonum virtutis consuetudinalis : sit bonum virtutis consuetudinalis : utrum in omnia illa possit liberum arbi- utrum in omnia illa possit liberum arbi- trium et secundum quem modum ? trium et secundum quem modum ? Utrum autem resistere possit tentatio- Utrum autem resistere possit tentatio- ni, supra expeditum est. ni, supra expeditum est.

SOLUTIO. Dicendum est absque omni SOLUTIO. Dicendum est absque omni ambiguitate, quod liberum arbitrium per ambiguitate, quod liberum arbitrium per se non potest in gratiam, nec bonum se non potest in gratiam, nec bonum meritorium : quia (sicut supra probatum meritorium : quia (sicut supra probatum est) necesse est ut hoc a Deo accipia- est) necesse est ut hoc a Deo accipia-

mus. mus.

Sed Sed

La 1. La 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

IN II SENTENT. DIST. XXVIII, H, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XXVIII, H, ART. 1.

DICENDUM ergo ad primum quod licet DICENDUM ergo ad primum quod licet similitudo sit in ordine antecessionis se- similitudo sit in ordine antecessionis se- cundum tempus, non tamen est similitu- cundum tempus, non tamen est similitu- do in modo causalitatis: quia gratia non do in modo causalitatis: quia gratia non potest causari a natura, quia jam non potest causari a natura, quia jam non esset gratia, et esset vanum quid et non esset gratia, et esset vanum quid et non dignum remuneratione. dignum remuneratione.

AD ALIUD dicendum, quod voluntas AD ALIUD dicendum, quod voluntas hoc modo quo est in volitum, denomi- hoc modo quo est in volitum, denomi- natur ab illo et ideo quia non nisi natur ab illo et ideo quia non nisi imperfecte, et per modum præparationis imperfecte, et per modum præparationis est in bonum gratiæ, sed in perfecta est in bonum gratiæ, sed in perfecta ordinatione et præparatione in illud, et ordinatione et præparatione in illud, et hoc est a dispositione materiali : ideo hoc est a dispositione materiali : ideo talis voluntas semiplene est bona. talis voluntas semiplene est bona.

AD ALIUD dicendum, quod illa non suf- AD ALIUD dicendum, quod illa non suf- ficiunt ad bonum gratiæ, sed ad bonum ficiunt ad bonum gratiæ, sed ad bonum subditum nostræ potestati, ut bonum subditum nostræ potestati, ut bonum naturæ, et bonum in genere. naturæ, et bonum in genere.

AD ALIUD dicendum, quod si forma est AD ALIUD dicendum, quod si forma est in præcepto, quæ forma a Doctoribus in præcepto, quæ forma a Doctoribus dicitur esse charitas, tunc non est in dicitur esse charitas, tunc non est in potestate nostra implere divina manda- potestate nostra implere divina manda- ta et tamen præcipiuntur nobis, quia ta et tamen præcipiuntur nobis, quia in nobis possibile est aliquid facere, quo in nobis possibile est aliquid facere, quo facto habeamus potestatem ex gratia: facto habeamus potestatem ex gratia: hoc autem est facere quod in nobis est : hoc autem est facere quod in nobis est : quia si hoc fecerimus, Deus inevitabi- quia si hoc fecerimus, Deus inevitabi- liter dat gratiam: quia ipse uno modo liter dat gratiam: quia ipse uno modo se habet semper ad nos, scilicet gratiam se habet semper ad nos, scilicet gratiam porrigendo sed nos non uno modo porrigendo sed nos non uno modo nos habemus ad eum, quando averti- nos habemus ad eum, quando averti- mur sed si convertimur faciendo quod mur sed si convertimur faciendo quod in nobis est, statim accipimus. Quia igi- in nobis est, statim accipimus. Quia igi- tur antecedens in potestate nostra est, tur antecedens in potestate nostra est, ideo etiam consequens imperatur nobis. ideo etiam consequens imperatur nobis. Si autem secundum aliam opinionem' Si autem secundum aliam opinionem' forma non est in præcepto, tunc possu- forma non est in præcepto, tunc possu- mus mandata Dei implere: sed non habe- mus mandata Dei implere: sed non habe- bimus meritum vitæ æternæ, sed evita- bimus meritum vitæ æternæ, sed evita- bimus poenam sed mandata dilectionis bimus poenam sed mandata dilectionis Dei et proximi ad quæ referuntur man- Dei et proximi ad quæ referuntur man- data decalogi sicut ad formam qua im- data decalogi sicut ad formam qua im- plentur, non possumus implere: quia plentur, non possumus implere: quia illa sunt de forma mandati potius quam illa sunt de forma mandati potius quam de mandato ipso. Et sic patet solutio de mandato ipso. Et sic patet solutio secundum utramque opinionem. secundum utramque opinionem.

AD ALIUD dicendum, quod hoc intelli- AD ALIUD dicendum, quod hoc intelli- gitur de libertate voluntatis in opere, et gitur de libertate voluntatis in opere, et

485 485

non de facultate ex qua procedit opus. non de facultate ex qua procedit opus. Sunt enim qui non serviunt nisi timore Sunt enim qui non serviunt nisi timore vel obedientia necessitatis coacti et vel obedientia necessitatis coacti et illorum servitia minus grata sunt. Sunt illorum servitia minus grata sunt. Sunt etiam qui ex charitate, et isti liberaliter etiam qui ex charitate, et isti liberaliter serviunt sed nullus meritorie servit si- serviunt sed nullus meritorie servit si- ne gratia. ne gratia.

AD AUCTORITATES dicendum, quod lo- AD AUCTORITATES dicendum, quod lo- quuntur de receptibilitatis potestate, et quuntur de receptibilitatis potestate, et non de. potestate completa ad actum, non de. potestate completa ad actum, quæ completio non fit nisi per habitum quæ completio non fit nisi per habitum gratiæ, cujus tamen receptibiles sumus gratiæ, cujus tamen receptibiles sumus per naturam. per naturam.

AD ULTIMUM dicendum meo judicio, Ad quæst. AD ULTIMUM dicendum meo judicio, Ad quæst. quod liberum arbitrium sine gratia gra- quod liberum arbitrium sine gratia gra- tum faciente superaddita, non sine gratis tum faciente superaddita, non sine gratis data, cum natura potest in triplex bo- data, cum natura potest in triplex bo- num, scilicet naturæ, et in genere, et num, scilicet naturæ, et in genere, et vestiti circumstantiis qui est generativus vestiti circumstantiis qui est generativus virtutis. Potest enim considerari ut est virtutis. Potest enim considerari ut est natura hominis, et sic potest in bonum natura hominis, et sic potest in bonum naturæ. Potest etiam considerari ut est naturæ. Potest etiam considerari ut est deliberativum, et sic est collativum ad deliberativum, et sic est collativum ad alterum, et componit proportionata ad alterum, et componit proportionata ad actum debitum materiæ, et dividit non actum debitum materiæ, et dividit non proportionata, et sic potest in bonum in proportionata, et sic potest in bonum in genere. Potest iterum considerari secun- genere. Potest iterum considerari secun- dum ordinem ad perfectionem quam dum ordinem ad perfectionem quam innatum est suscipere, licet perficere sit innatum est suscipere, licet perficere sit ab assuetudine, et si conjungit bono na- ab assuetudine, et si conjungit bono na- turali quod habet ordinem ad bonum turali quod habet ordinem ad bonum honestum, et sic potest in actum ge- honestum, et sic potest in actum ge- nerativum virtutis politica: sed cum nerativum virtutis politica: sed cum gratia gratis data quæ est virtus politica, gratia gratis data quæ est virtus politica, potest in bonum virtutis politicæ, et potest in bonum virtutis politicæ, et cum gratia gratum faciente potest in cum gratia gratum faciente potest in bonum meritorium. bonum meritorium.

486 486

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD..

Sed contra. Sed contra.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum in aliquo statu contingit mereri Utrum in aliquo statu contingit mereri primam gratiam ? et, Utrum aliquis primam gratiam ? et, Utrum aliquis sibi vel alteri potest mereri primam sibi vel alteri potest mereri primam gratiam ? gratiam ?

Secundo quæritur, Utrum aliquis sibi Secundo quæritur, Utrum aliquis sibi vel alii possit mereri primam gratiam ? vel alii possit mereri primam gratiam ? Et ponamus duos status, secundum Et ponamus duos status, secundum quod aliquis modo sit in statu justitiæ, quod aliquis modo sit in statu justitiæ, et timet casum, et orat quod si cadere et timet casum, et orat quod si cadere contingat, quod resurgat. Et quæritur, contingat, quod resurgat. Et quæritur, Utrum ipse in primo statu potest mereri Utrum ipse in primo statu potest mereri quod resurgat quando ceciderit ? quod resurgat quando ceciderit ?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Oratio hæc est pro se, pie, et per- 1. Oratio hæc est pro se, pie, et per- severanter, quia cum proposito perseve- severanter, quia cum proposito perseve- randi, et ad salutem : randi, et ad salutem : ergo exaudi- ergo exaudi- tur ergo postea resurget ex merito ora- tur ergo postea resurget ex merito ora- tionis primæ. tionis primæ.

2. Item, Aliquis alii meretur primam 2. Item, Aliquis alii meretur primam gratiam, ut dicunt Sancti, ut Stephanus gratiam, ut dicunt Sancti, ut Stephanus Paulo, et alii aliis meruerunt: ergo Paulo, et alii aliis meruerunt: ergo multo citius sibi. multo citius sibi.

3. Item, Jam est in statu merendi: 3. Item, Jam est in statu merendi: ergo potest mereri vitam æternam, et ergo potest mereri vitam æternam, et omne quod substantialiter ordinatur ad omne quod substantialiter ordinatur ad illam sed ut resurgat si cadat, sub- illam sed ut resurgat si cadat, sub- stantialiter ordinatur ad salutem : ergo stantialiter ordinatur ad salutem : ergo ipse potest hoc mereri. ipse potest hoc mereri.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Per peccatum sequens omnia bona 1. Per peccatum sequens omnia bona præcedentia mortificantur: et id quod præcedentia mortificantur: et id quod oravit ut resurgat: ergo non meruit ille oravit ut resurgat: ergo non meruit ille ut resurgeret. ut resurgeret.

2. Item, Ezechiel. xv, 24, dicitur, 2. Item, Ezechiel. xv, 24, dicitur, quod justus avertens se a justitia sua, quod justus avertens se a justitia sua,

1 Ezechiel. XVIII, 24: Si averlerit se justus a 1 Ezechiel. XVIII, 24: Si averlerit se justus a justitia sua, et fecerit iniquitatem secundum abo- justitia sua, et fecerit iniquitatem secundum abo- minationes quas operari solet impius, numquid minationes quas operari solet impius, numquid

et om- et om-

in iniquitatibus suis morietur : in iniquitatibus suis morietur : nium justitiarum suarum Deus non re- nium justitiarum suarum Deus non re- cordabitur amplius 1. Ergo videtur, quod cordabitur amplius 1. Ergo videtur, quod nihil meretur per illud. nihil meretur per illud.

SOLUTIO. Dicendum, quod nullus alii SOLUTIO. Dicendum, quod nullus alii meretur primam gratiam de condigno, meretur primam gratiam de condigno, sed de congruo sed de congruo tantum sibi autem tantum sibi autem

nec de condigno, nec de congruo omnino nec de condigno, nec de congruo omnino potest mereri: quia antequam habens potest mereri: quia antequam habens gratiam, non est dignus pane quo ve- gratiam, non est dignus pane quo ve- scitur, ut dicit Augustinus: et tunc nihil scitur, ut dicit Augustinus: et tunc nihil potest mereri. Cum autem est in statu potest mereri. Cum autem est in statu gratiæ, et in eadem non perseverat, facit gratiæ, et in eadem non perseverat, facit id quod directe est impedimentum ora- id quod directe est impedimentum ora- tionis et ideo illa non meretur sequen- tionis et ideo illa non meretur sequen- tem resurrectionem: quia peccatum se- tem resurrectionem: quia peccatum se- quens est contra gratiam in merente quens est contra gratiam in merente per per

eam. eam.

AD HOC ergo quod objicitur primo, di- AD HOC ergo quod objicitur primo, di- cendum quod ipse non petit perseveran- cendum quod ipse non petit perseveran- ter quia ipse potest cădere, et casus ter quia ipse potest cădere, et casus ordinatur contra effectum orationis in ordinatur contra effectum orationis in orante et ideo frustatur ab exaudi- orante et ideo frustatur ab exaudi- tione. tione.

AD ALIUD dicendum, quod casus vel AD ALIUD dicendum, quod casus vel peccatum alterius, non contrariatur ora- peccatum alterius, non contrariatur ora- tioni in orante et ideo potest consequi tioni in orante et ideo potest consequi effectum de congruo, quia manet viva effectum de congruo, quia manet viva semper sed casus orantis effectui ora- semper sed casus orantis effectui ora- tionis in orante contrariatur et ideo tionis in orante contrariatur et ideo non manet viva ut exaudiatur et ideo non manet viva ut exaudiatur et ideo non est ibi locus a minori affirmando, non est ibi locus a minori affirmando, sed potius a minori negando: et ideo. sed potius a minori negando: et ideo. non valet processus.. non valet processus..

AD ALIUD dicendum, quod iste exaudi- AD ALIUD dicendum, quod iste exaudi- tur in his quæ per se ordinantur ad sa- tur in his quæ per se ordinantur ad sa- lutem sed resurgere si cadat, non est lutem sed resurgere si cadat, non est de substantialibus rogantis : et ideo pot- de substantialibus rogantis : et ideo pot- est frustrari per sequens peccatum : sic- est frustrari per sequens peccatum : sic- ut et alia bona quæ facit. ut et alia bona quæ facit.

Et për hoc patent omnia dubitabilia Et për hoc patent omnia dubitabilia istius distinctionis. istius distinctionis.

vivet? Omnes justitiæ ejus, quas fecerat, non re- vivet? Omnes justitiæ ejus, quas fecerat, non re- cordabuntur, etc.. cordabuntur, etc..

Ad Ad

Ad Ad

IN II SENTENT. DIST. XXIX, A. IN II SENTENT. DIST. XXIX, A.

487 487

DISTINCTIO XXIX. DISTINCTIO XXIX.

De potestate liberi arbitrii primi hominis: utrum scilicet eguerit De potestate liberi arbitrii primi hominis: utrum scilicet eguerit gratia operante et cooperante secundum statum naturæ insti- gratia operante et cooperante secundum statum naturæ insti- tutæ ? tutæ ?

A. Utrum homo ante peccatum eguerit gratia operante et cooperante ? A. Utrum homo ante peccatum eguerit gratia operante et cooperante ?

Post hæc considerandum est, Utrum homo ante peccatum eguerit gratia Post hæc considerandum est, Utrum homo ante peccatum eguerit gratia operante et cooperante ? Ad quod breviter dicimus, quia non cooperante operante et cooperante ? Ad quod breviter dicimus, quia non cooperante tantum, sed etiam operante gratia indigebat: non quidem secundum om- tantum, sed etiam operante gratia indigebat: non quidem secundum om- nem operandi modum operantis gratiæ: operatur enim liberando et præ- nem operandi modum operantis gratiæ: operatur enim liberando et præ- parando voluntatem hominis ad bonum. Egebat itaque homo ea, non ut li- parando voluntatem hominis ad bonum. Egebat itaque homo ea, non ut li- beraret voluntatem suam, quæ peccati serva non fuerat: sed ut præpararet beraret voluntatem suam, quæ peccati serva non fuerat: sed ut præpararet ad volendum efficaciter bonum, quod per se non poterat. Non enim poterat ad volendum efficaciter bonum, quod per se non poterat. Non enim poterat bonum mereri sine gratia, ut Augustinus in Enchiridion evidenter tradit : bonum mereri sine gratia, ut Augustinus in Enchiridion evidenter tradit : Illam, inquit, immortalitatem in qua poterat non mori natura humana, per- Illam, inquit, immortalitatem in qua poterat non mori natura humana, per- didit per liberum arbitrium. Hanc vero in qua non poterat mori, acceptura didit per liberum arbitrium. Hanc vero in qua non poterat mori, acceptura est per gratiam quam fuerat, si non peccasset, acceptura per meritum: est per gratiam quam fuerat, si non peccasset, acceptura per meritum: quamvis sine gratia nec tunc ullum meritum esse potuisset : quia etsi pec- quamvis sine gratia nec tunc ullum meritum esse potuisset : quia etsi pec- catum in solo erat arbitrio constitutum, non tamen justitiæ habendæ vel catum in solo erat arbitrio constitutum, non tamen justitiæ habendæ vel retinendæ sufficiebat liberum arbitrium, nisi divinum præberetur adjuto- retinendæ sufficiebat liberum arbitrium, nisi divinum præberetur adjuto- rium. Ecce his verbis satis ostenditur, quod ante peccatum homo indi- rium. Ecce his verbis satis ostenditur, quod ante peccatum homo indi- gebat gratia operante et cooperante. Non enim habebat quo 2 pedem mo- gebat gratia operante et cooperante. Non enim habebat quo 2 pedem mo- vere posset sine gratiæ operantis et cooperantis auxilio: habuit tamen quo vere posset sine gratiæ operantis et cooperantis auxilio: habuit tamen quo poterat stare. poterat stare.

1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion. 1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion.

2 Edit. J. Alleaume, quod. 2 Edit. J. Alleaume, quod.

488 488

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

B. Quod homo ante lapsum virtutes habuerit. B. Quod homo ante lapsum virtutes habuerit.

Præterea quæri solet, Utrum homo ante lapsum virtutem habuerit ? Qui- Præterea quæri solet, Utrum homo ante lapsum virtutem habuerit ? Qui- busdam videtur quod non habuerit, id ita probare conantibus : Justitiam, in- busdam videtur quod non habuerit, id ita probare conantibus : Justitiam, in- quiunt, non habuit, quia præceptum Dei contempsit: nec prudentiam, quia quiunt, non habuit, quia præceptum Dei contempsit: nec prudentiam, quia sibi non providit: neque temperantiam, quia aliena appetiit: nec fortitudi- sibi non providit: neque temperantiam, quia aliena appetiit: nec fortitudi- nem, quia pravæ suggestioni cessit. Quibus respondentes, dicimus eum qui- nem, quia pravæ suggestioni cessit. Quibus respondentes, dicimus eum qui- dem non tunc habuisse has virtutes quando peccavit, sed ante, et tunc amisis- dem non tunc habuisse has virtutes quando peccavit, sed ante, et tunc amisis- se. Quod multis Sanctorum testimoniis comprobatur. Ait enim Augustinus in se. Quod multis Sanctorum testimoniis comprobatur. Ait enim Augustinus in quadam Homilia: Adam perdita charitate malus inventus est. Item, Prin- quadam Homilia: Adam perdita charitate malus inventus est. Item, Prin- ceps vitiorum dum vidit Adam de limo terræ ad imaginem Dei factum, ceps vitiorum dum vidit Adam de limo terræ ad imaginem Dei factum, pudicitia armatum, temperantia compositum, charitate splendidum, primos pudicitia armatum, temperantia compositum, charitate splendidum, primos parentes illis donis ac tantis bonis exspoliavit, pariterque peremit. De hoc. parentes illis donis ac tantis bonis exspoliavit, pariterque peremit. De hoc. eodem Ambrosius ad Sabinum ait: Quando Adam solus erat, non est præ- eodem Ambrosius ad Sabinum ait: Quando Adam solus erat, non est præ- varicatus: quia ejus mens Deo adhærebat *. Super Psalmum quoque dicit, varicatus: quia ejus mens Deo adhærebat *. Super Psalmum quoque dicit, quod homo ante peccatum beatissimus, auram carpebat ætheream. Sed quod homo ante peccatum beatissimus, auram carpebat ætheream. Sed quomodo sine virtute beatissimus erat? Augustinus quoque super Gene- quomodo sine virtute beatissimus erat? Augustinus quoque super Gene- sim, dicit Adam ante peccatum spiritali mente præditum fuisse 2. Non est sim, dicit Adam ante peccatum spiritali mente præditum fuisse 2. Non est ergo dubitandum hominem ante peccatum virtutibus fulsisse, sed illis per ergo dubitandum hominem ante peccatum virtutibus fulsisse, sed illis per peccatum exspoliatum fuisse. peccatum exspoliatum fuisse.

C. De ejectione hominis de paradiso. C. De ejectione hominis de paradiso.

In illius quoque peccati pœnam ejectus est de paradiso in istum miseria- In illius quoque peccati pœnam ejectus est de paradiso in istum miseria- rum locum, sicut in Genesi legitur: Nunc ergo ne forte mittat manum rum locum, sicut in Genesi legitur: Nunc ergo ne forte mittat manum suam, et sumat de ligno vitæ, et comedat, et vivat in æternum, emisit eum suam, et sumat de ligno vitæ, et comedat, et vivat in æternum, emisit eum Dominus Deus de paradiso voluptatis 3. His verbis insinuari videtur, quod Dominus Deus de paradiso voluptatis 3. His verbis insinuari videtur, quod numquam moreretur, si postea de illo ligno sumpsisset. numquam moreretur, si postea de illo ligno sumpsisset.

1 S. AMBROSIUS, Epist. 41. 1 S. AMBROSIUS, Epist. 41.

2 S. AUGUSTINUS, Super Genesim, Lib. XI, cap. 42. 2 S. AUGUSTINUS, Super Genesim, Lib. XI, cap. 42.

3 Genes. 111, 22 et 23. 3 Genes. 111, 22 et 23.

IN II SENTENT. DIST. XXIX, D, E. IN II SENTENT. DIST. XXIX, D, E.

489 489

D. Quomodo intelligendum sit illud, Ne sumat de ligno vitæ, et comedat, et vivat D. Quomodo intelligendum sit illud, Ne sumat de ligno vitæ, et comedat, et vivat

in æternum ? in æternum ?

1 1

Sed quia per peccatum jam mortuum corpus habebat, illa verba ex tali Sed quia per peccatum jam mortuum corpus habebat, illa verba ex tali intellectu accipi possunt. Deus more irati loquens, de homine superbo intellectu accipi possunt. Deus more irati loquens, de homine superbo ait Videte ne forte mittat manum suam, etc., id est, cavete vos, Angeli, ne ait Videte ne forte mittat manum suam, etc., id est, cavete vos, Angeli, ne comedat de ligno vitæ, quo indignus est de quo, si perstitisset, comede- comedat de ligno vitæ, quo indignus est de quo, si perstitisset, comede- ret, et viveret in æternum : sed modo propter inobedientiam indignus est ret, et viveret in æternum : sed modo propter inobedientiam indignus est comedere. Et sicut verbo dixit, ita opere exhibuit. Emisit enim eum Deus comedere. Et sicut verbo dixit, ita opere exhibuit. Emisit enim eum Deus de paradiso voluptatis in locum sibi congruum: sicut plerumque malus de paradiso voluptatis in locum sibi congruum: sicut plerumque malus cum inter bonos vivere cœperit, si in melius mutari noluerit, de bonorum cum inter bonos vivere cœperit, si in melius mutari noluerit, de bonorum congregatione pellitur, pondere pravæ consuetudinis pressus. congregatione pellitur, pondere pravæ consuetudinis pressus.

E. De flammeo gladio ante paradisum posito. E. De flammeo gladio ante paradisum posito.

Ne vero ad illud posset accedere, collocavit Deus ante paradisum volu- Ne vero ad illud posset accedere, collocavit Deus ante paradisum volu- ptatis Cherubim, et flammeum gladium atque versatilem, ad custodiendam ptatis Cherubim, et flammeum gladium atque versatilem, ad custodiendam viam ligni vitæ. Quod juxta litteram potest hoc modo accipi, quiaper minis- viam ligni vitæ. Quod juxta litteram potest hoc modo accipi, quiaper minis- terium Angelorum ignea custodia ibi constituta fuit. Hoc enim per coelestes terium Angelorum ignea custodia ibi constituta fuit. Hoc enim per coelestes potestates in paradiso visibili factum esse credendum est, ut per angelicum potestates in paradiso visibili factum esse credendum est, ut per angelicum ministerium ibi esset quædam ignea custodia: non tamen frustra, sed quia ministerium ibi esset quædam ignea custodia: non tamen frustra, sed quia aliquid significat de paradiso spirituali. Cherubin enim interpretatur pleni- aliquid significat de paradiso spirituali. Cherubin enim interpretatur pleni- tudo scientiæ: hæc est charitas, quia plenitudo legis est dilectio 3. Gladius tudo scientiæ: hæc est charitas, quia plenitudo legis est dilectio 3. Gladius autem flammeus pœnæ temporales sunt, quæ versatiles sunt, quia tempo- autem flammeus pœnæ temporales sunt, quæ versatiles sunt, quia tempo- ra volubilia sunt. Illa ergo ad custodiam ligni vitæ ideo posita sunt ante ra volubilia sunt. Illa ergo ad custodiam ligni vitæ ideo posita sunt ante paradisum, quia ad vitam non reditur nisi per Cherubin, scilicet plenitudi- paradisum, quia ad vitam non reditur nisi per Cherubin, scilicet plenitudi- nem scientiæ, id est, charitatem: et per gladium versatilem, id est, tole- nem scientiæ, id est, charitatem: et per gladium versatilem, id est, tole- rantiam passionum temporalium. rantiam passionum temporalium.

1 Edit. J. Alleaume, modo. 1 Edit. J. Alleaume, modo.

2 Genes. III, 24. 2 Genes. III, 24.

3 Ad Roman. XIII, 10. 3 Ad Roman. XIII, 10.

490 490

✓ D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. ✓ D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

F. An homo ante peccatum comederit de ligno vitæ ? F. An homo ante peccatum comederit de ligno vitæ ?

Potest autem quæri, Utrum de ligno vitæ ante peccatum comederit ho- Potest autem quæri, Utrum de ligno vitæ ante peccatum comederit ho- mo? De hoc Augustinus in libro de Baptismo parvulorum sic ait: Recte mo? De hoc Augustinus in libro de Baptismo parvulorum sic ait: Recte profecto intelliguntur primi homines ante malignam diaboli persuasionem profecto intelliguntur primi homines ante malignam diaboli persuasionem abstinuisse a cibo vetito, atque usi fuisse concessis 1. His verbis ostendi- abstinuisse a cibo vetito, atque usi fuisse concessis 1. His verbis ostendi- tur, quod de ligno vitæ ante peccatum sumpserint: quibus præceptum tur, quod de ligno vitæ ante peccatum sumpserint: quibus præceptum erat, ut de omni ligno paradisi comederent, nisi de ligno scientiæ boni et erat, ut de omni ligno paradisi comederent, nisi de ligno scientiæ boni et mali 2. mali 2.

G. Quare non sunt facti immortales, si comederunt de ligno vitæ ? G. Quare non sunt facti immortales, si comederunt de ligno vitæ ?

Quare ergo perpetua soliditate, et beata immortalitate vestiti non sunt, Quare ergo perpetua soliditate, et beata immortalitate vestiti non sunt, ut nulla infirmitate vel ætate in deterius mutarentur? Hanc enim virtutem ut nulla infirmitate vel ætate in deterius mutarentur? Hanc enim virtutem naturaliter illud lignum habuisse dicitur. Sed forte hoc non conferebat, naturaliter illud lignum habuisse dicitur. Sed forte hoc non conferebat, nisi sæpe de illo sumeretur. Potuit ergo fieri ut de illo sumeret semel, et nisi sæpe de illo sumeretur. Potuit ergo fieri ut de illo sumeret semel, et non sæpius, qui per aliquam moram in paradiso fuisse intelligitur, cum non sæpius, qui per aliquam moram in paradiso fuisse intelligitur, cum Scriptura dicat eum ibi soporatum fuisse, quando costa de latere ejus as- Scriptura dicat eum ibi soporatum fuisse, quando costa de latere ejus as- sumpta est, et inde formata mulier, et animalia ante eum ducta, quibus sumpta est, et inde formata mulier, et animalia ante eum ducta, quibus nomina imposuit ³. nomina imposuit ³.

- -

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Baptismo parvulorum, cap. 21. Alias dicitur, De peccatorum meritis et 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Baptismo parvulorum, cap. 21. Alias dicitur, De peccatorum meritis et remissione contra Pelagianos (E. L.) remissione contra Pelagianos (E. L.)

2 Genes. II, 16 et 17. 2 Genes. II, 16 et 17.

3 Ibidem, 11, 20 et seq. 3 Ibidem, 11, 20 et seq.

IN II SENTENT. DIST. XXIX, G, ART. UNICUS. IN II SENTENT. DIST. XXIX, G, ART. UNICUS.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Post hoc considerandum est, Utrum « Post hoc considerandum est, Utrum homo ante peccatum, etc. » homo ante peccatum, etc. »

In ista distinctione duo dicuntur, sci- In ista distinctione duo dicuntur, sci- licet, Utrum in gratia et virtute Adam licet, Utrum in gratia et virtute Adam ante peccatum fuit, vel non? ante peccatum fuit, vel non?

Et secundo, de loco e quo ejectus fuit. Et secundo, de loco e quo ejectus fuit. Quædam etiam dicuntur de ligno vi- Quædam etiam dicuntur de ligno vi- tæ et in illius quoque peccati pœnam. tæ et in illius quoque peccati pœnam.

ARTICULUS UNICUS. ARTICULUS UNICUS.

491 491

Hic etiam quidam reiterant quæstio- Hic etiam quidam reiterant quæstio- nem, Utrum homo in gratia factus sit nem, Utrum homo in gratia factus sit vel non? Sed quia per easdem rationes vel non? Sed quia per easdem rationes disputatur, sicut superius de statu Ange- disputatur, sicut superius de statu Ange- li inquisitum est, ideo pertranseo. li inquisitum est, ideo pertranseo.

SOLUTIO. Dicendum, quod Magister Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod Magister Solutio. supponit in Littera, quod Adam habue- supponit in Littera, quod Adam habue- rit virtutes et charitatem et per conse- rit virtutes et charitatem et per conse- quens supponit, quod habuerit gratiam : quens supponit, quod habuerit gratiam : quod quidam negantes dicunt charitatem quod quidam negantes dicunt charitatem hic pro dilectione naturali poni, et alias hic pro dilectione naturali poni, et alias virtutes pro naturalibus inclinationibus virtutes pro naturalibus inclinationibus ad illarum virtutum actus : sicut Job ad illarum virtutum actus : sicut Job dicit, Ab infantia mea crevit mecum mi- dicit, Ab infantia mea crevit mecum mi- seratio, etc. 2: et sicut mansuetudo in- seratio, etc. 2: et sicut mansuetudo in- genita dicitur fuisse Moysi, et quibus- genita dicitur fuisse Moysi, et quibus- dam aliis aliæ virtutes. dam aliis aliæ virtutes.

Hoc etiam videtur secundum Magi- Hoc etiam videtur secundum Magi- strum oportere dici: quia supra conces- strum oportere dici: quia supra conces-

An Adam ante peccatum fuit in gratia sit, quod resistendo tentationi non me- An Adam ante peccatum fuit in gratia sit, quod resistendo tentationi non me-

et virtute? et virtute?

Circa primum objicitur: Circa primum objicitur:

Videtur enim, quod Adam non eguerit Videtur enim, quod Adam non eguerit gratia operante : quia gratia operante : quia

1. Illa de impio facit pium: ipse autem 1. Illa de impio facit pium: ipse autem non fuit impius: ergo illa gratia non non fuit impius: ergo illa gratia non indiguit. indiguit.

2. Item, Omnis motus est inter con- 2. Item, Omnis motus est inter con- traria, vel privationem et habitum : traria, vel privationem et habitum : Adam autem si recepit gratiam operan- Adam autem si recepit gratiam operan- tem, ipse factus est bonus : ergo ex non tem, ipse factus est bonus : ergo ex non bono, vel ex malo : quorum utrumque bono, vel ex malo : quorum utrumque falsum est, cum Scriptura sic dicit, Vidit falsum est, cum Scriptura sic dicit, Vidit Deus cuncta quæ fecerat, et erant valde Deus cuncta quæ fecerat, et erant valde bona': et specialiter de homine, quod bona': et specialiter de homine, quod Deus creavit hominem rectum et alibi, Deus creavit hominem rectum et alibi, quod vestivit illum virtute. quod vestivit illum virtute.

Eadem est objectio de Angelo. Eadem est objectio de Angelo.

1 Genes. 1, 31. 1 Genes. 1, 31.

ruisset. Sed tamen aliorum opinio est, ruisset. Sed tamen aliorum opinio est, quod habuit gratiam qua proficere po- quod habuit gratiam qua proficere po- tuit in merito, sed non ad beatitudinis tuit in merito, sed non ad beatitudinis confirmationem. Hoc totum supra dispu- confirmationem. Hoc totum supra dispu- tatum est, et in alia Summa. tatum est, et in alia Summa.

QUOD AUTEM primo objicitur, dicen- QUOD AUTEM primo objicitur, dicen- dum quod gratia delet peccatum, ubi in- dum quod gratia delet peccatum, ubi in- venit sed hoc non est sibi substantiale, venit sed hoc non est sibi substantiale, sed accidit ex parte subjecti : et ideo sed accidit ex parte subjecti : et ideo ante peccatum homo indiguit gratia ante peccatum homo indiguit gratia operante ad hoc ut formaliter secundum operante ad hoc ut formaliter secundum gratiam bonus esset. gratiam bonus esset.

AD ALIUD dicendum, quod fuit bonus AD ALIUD dicendum, quod fuit bonus ante privationem illius habitus quem ac- ante privationem illius habitus quem ac- cepit: unde ante hoc non fuit bonus bo- cepit: unde ante hoc non fuit bonus bo- nitate gratuita, licet bonus bonitate na- nitate gratuita, licet bonus bonitate na- turali, de qua loquuntur auctoritates in- turali, de qua loquuntur auctoritates in- ductæ. ductæ.

Cætera autem istius distinctionis pa- Cætera autem istius distinctionis pa- tent per ea quæ dicta sunt supra ³. tent per ea quæ dicta sunt supra ³.

3 Cf. Supra, Dist. XX, XXI, XXII et XXII. 3 Cf. Supra, Dist. XX, XXI, XXII et XXII.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

2 2

Job, xxx1, 18. Job, xxx1, 18.

492 492

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXX. DISTINCTIO XXX.

Quid sit originale peccatum, quod a peccato primorum parentum Quid sit originale peccatum, quod a peccato primorum parentum fuit causatum. fuit causatum.

A. Quod per Adam peccatum et pæna transiit in posteros. A. Quod per Adam peccatum et pæna transiit in posteros.

In superioribus insinuatum est, licet ex parte (non enim perfecte suffici- In superioribus insinuatum est, licet ex parte (non enim perfecte suffici- mus exponere) qualiter primus homo deliquerit, et quam pro peccato pœ- mus exponere) qualiter primus homo deliquerit, et quam pro peccato pœ- nam subierit: quibus adjiciendum est, peccatum simul ac poenam per eum nam subierit: quibus adjiciendum est, peccatum simul ac poenam per eum transisse in posteros: sicut Apostolus ostendit inquiens, Sicut per unum transisse in posteros: sicut Apostolus ostendit inquiens, Sicut per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors: et hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors: et ita in omnes homines mors pertransiit '. ita in omnes homines mors pertransiit '.

B. Utrum illud peccatum fuerit originale, vel actuale? B. Utrum illud peccatum fuerit originale, vel actuale?

Hic primo videndum est, quod fuit illud peccatum, originale scilicet, an Hic primo videndum est, quod fuit illud peccatum, originale scilicet, an actuale et si de originali intelligatur, consequenter quid sit originale pec- actuale et si de originali intelligatur, consequenter quid sit originale pec- catum, et quare dicatur originale, et quomodo pertransierit vel pertranseat catum, et quare dicatur originale, et quomodo pertransierit vel pertranseat in omnes, diligenter investigandum est. Quibusdam placuit de peccato ac- in omnes, diligenter investigandum est. Quibusdam placuit de peccato ac- tuali Adæ illud accipere: asserentibus hoc Apostolum sensisse cum infe- tuali Adæ illud accipere: asserentibus hoc Apostolum sensisse cum infe- rius ait: Sicut per inobedientiam unius hominis peccatores constituti rius ait: Sicut per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita, etc. '. Evidenter, inquiunt, etiam ipso nomine exprimit sunt multi, ita, etc. '. Evidenter, inquiunt, etiam ipso nomine exprimit Apostolus peccatum, quod per unum hominem intravit in mundum, scili- Apostolus peccatum, quod per unum hominem intravit in mundum, scili- cet inobedientiam. Inobedientia vero peccatum actuale est. cet inobedientiam. Inobedientia vero peccatum actuale est.

1 Ad Roman. v, 12. 1 Ad Roman. v, 12.

2 Ad Roman. v, 19. 2 Ad Roman. v, 19.

IN II SENTENT. DIST. XXX, C, D. IN II SENTENT. DIST. XXX, C, D.

493 493

C. Quomodo intrasse in mundum dicunt ? C. Quomodo intrasse in mundum dicunt ?

Hoc autem dicunt intrasse in mundum non traductione originis, sed Hoc autem dicunt intrasse in mundum non traductione originis, sed similitudine prævaricationis: omnesque in illo uno peccasse dicunt, quia similitudine prævaricationis: omnesque in illo uno peccasse dicunt, quia omnibus ille unus peccandi exemplum exstitit. Hoc male senserunt omnibus ille unus peccandi exemplum exstitit. Hoc male senserunt quidam hæretici, qui dicti sunt Pelagiani de quibus Augustinus in libro quidam hæretici, qui dicti sunt Pelagiani de quibus Augustinus in libro de Baptismo parvulorum' commemorat dicens: Sciendum est, inquit, de Baptismo parvulorum' commemorat dicens: Sciendum est, inquit, hæreticos quosdam qui nominati sunt Pelagiani, dixisse peccatum primæ hæreticos quosdam qui nominati sunt Pelagiani, dixisse peccatum primæ transgressionis in alios homines non propagatione, sed imitatione trans- transgressionis in alios homines non propagatione, sed imitatione trans- isse. Unde etiam in parvulis nolunt credere per baptismum solvi ori- isse. Unde etiam in parvulis nolunt credere per baptismum solvi ori- ginale peccatum, quod in nascentibus nullum esse omnino contendunt. ginale peccatum, quod in nascentibus nullum esse omnino contendunt. Sed eis dicitur, quia si Apostolus peccatum imitationis non propaga- Sed eis dicitur, quia si Apostolus peccatum imitationis non propaga- tionis intelligi voluisset, ejus principem non Adam, sed diabolum di- tionis intelligi voluisset, ejus principem non Adam, sed diabolum di- ceret. De quo in libro Sapientiæ dicitur: Invidia diaboli mors introivit ceret. De quo in libro Sapientiæ dicitur: Invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum. Et quia non vult intelligi hoc esse factum propa- in orbem terrarum. Et quia non vult intelligi hoc esse factum propa- gatione, continuo subjunxit Scriptura: Imitantur autem illum qui sunt gatione, continuo subjunxit Scriptura: Imitantur autem illum qui sunt ex parte illius 3. Imitantur quidem Adam, quotquot per inobedientiam ex parte illius 3. Imitantur quidem Adam, quotquot per inobedientiam transgrediuntur mandatum Dei. Sed aliud est quod exemplum est vo- transgrediuntur mandatum Dei. Sed aliud est quod exemplum est vo- luntate peccantibus, aliud quod origo est cum peccato nascentibus. Non luntate peccantibus, aliud quod origo est cum peccato nascentibus. Non est igitur accipiendum peccatum Adæ transisse in omnes imitationis tan- est igitur accipiendum peccatum Adæ transisse in omnes imitationis tan- tum exemplo, sed propagationis et originis vitio. tum exemplo, sed propagationis et originis vitio.

D. Hic aperit illud esse peccatum originale, quod transit in posteros. D. Hic aperit illud esse peccatum originale, quod transit in posteros.

Et est illud peccatum originale, ut aperte Augustinus testatur, quod per Et est illud peccatum originale, ut aperte Augustinus testatur, quod per Adam transivit in omnes, per ejus carnem vitiatam concupiscentialiter Adam transivit in omnes, per ejus carnem vitiatam concupiscentialiter generatos. generatos.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Baptismo parvulorum, cap. 6. Alias dicitur, De peccatorum meritis et 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Baptismo parvulorum, cap. 6. Alias dicitur, De peccatorum meritis et remissione contra Pelagianos (E. L.) remissione contra Pelagianos (E. L.)

2 Sapient. 11, 24. 2 Sapient. 11, 24.

3 Sapient. 11, 25. 3 Sapient. 11, 25.

494 494

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

E. Quid sit originale peccatum hic inquiritur. E. Quid sit originale peccatum hic inquiritur.

1 1

Quod diligenter investigandum est, quid sit. De hoc enim sancti Quod diligenter investigandum est, quid sit. De hoc enim sancti Doctores sub obscuritate locuti sunt, atque scholastici Doctores varia Doctores sub obscuritate locuti sunt, atque scholastici Doctores varia senserunt. Quidam enim putant originale peccatum esse reatum pœnæ senserunt. Quidam enim putant originale peccatum esse reatum pœnæ pro peccato primi hominis, id est, debitum vel obnoxietatem, qua obnoxii pro peccato primi hominis, id est, debitum vel obnoxietatem, qua obnoxii et addicti sumus pœnæ temporali et æternæ prò primo et addicti sumus pœnæ temporali et æternæ prò primo hominis actuali hominis actuali peccato: quia pro illo (ut aiunt) omnibus debetur pœna æterna, nisi per peccato: quia pro illo (ut aiunt) omnibus debetur pœna æterna, nisi per gratiam liberentur. Juxta horum sententiam oportet dici originale pecca- gratiam liberentur. Juxta horum sententiam oportet dici originale pecca- tum nec culpam esse, nec pœnam. Culpam non esse ipsi fatentur: pœna tum nec culpam esse, nec pœnam. Culpam non esse ipsi fatentur: pœna quoque secundum eos esse non potest: quia si debitum pœnæ originale quoque secundum eos esse non potest: quia si debitum pœnæ originale peccatum est, cum debitum pœnæ non sit poena, nec originale peccatum peccatum est, cum debitum pœnæ non sit poena, nec originale peccatum est pœna: quod etiam quidam eorum admittunt, dicentes in Scriptura est pœna: quod etiam quidam eorum admittunt, dicentes in Scriptura originale peccatum sæpe nominari reatum : et reatum ibi intelligunt, ut originale peccatum sæpe nominari reatum : et reatum ibi intelligunt, ut dictum est, obnoxietatem pœnæ et ea ratione asserunt peccatum originale dictum est, obnoxietatem pœnæ et ea ratione asserunt peccatum originale dici esse in parvulis, quia parvuli pro illo primo peccato rei sunt pœnæ : dici esse in parvulis, quia parvuli pro illo primo peccato rei sunt pœnæ : sicut pro peccato iniqui parentis aliquando exsulant filii secundum justi- sicut pro peccato iniqui parentis aliquando exsulant filii secundum justi- tiam fori. tiam fori.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« In superioribus insinuatum est, « In superioribus insinuatum est,

etc. » etc. »

Hic incipit pars illa in qua Magister Hic incipit pars illa in qua Magister determinat in quid incidit Adam, et ejus determinat in quid incidit Adam, et ejus posteritas, secundum statum culpæ. Est posteritas, secundum statum culpæ. Est autem duplex culpa in quam cecidit, autem duplex culpa in quam cecidit, scilicet originalis de qua agit primo, et scilicet originalis de qua agit primo, et actualis de qua agit secundo, ubi incipit actualis de qua agit secundo, ubi incipit distinctio XXXIV, ibi, A, « Post præ- distinctio XXXIV, ibi, A, « Post præ- dicta de peccato actuali, etc. » dicta de peccato actuali, etc. »

tinctiones, quæ hic ponuntur de peccato tinctiones, quæ hic ponuntur de peccato originali in quarum prima quærit, Quid originali in quarum prima quærit, Quid sit originale? In secunda, Qualiter trans- sit originale? In secunda, Qualiter trans- feratur in posteros? quæ incipit in se- feratur in posteros? quæ incipit in se- quenti distinctione, ibi, A, « Nunc supe- quenti distinctione, ibi, A, « Nunc supe- rest investigare, etc. » In tertia tangitur, rest investigare, etc. » In tertia tangitur, Qualiter remittitur in baptismo ? quæ Qualiter remittitur in baptismo ? quæ incipit distinctione XXXII, ibi, A, « Quo- incipit distinctione XXXII, ibi, A, « Quo- niam supra dictum est, etc. » In quarta niam supra dictum est, etc. » In quarta quærit, Utrum omnium patrum præce- quærit, Utrum omnium patrum præce- dentium peccata transfundantur in filios, dentium peccata transfundantur in filios, vel non ? quæ incipit distinctione vel non ? quæ incipit distinctione XXXIII, ibi, A, « Prædictis adjicien- XXXIII, ibi, A, « Prædictis adjicien- dum, etc. » dum, etc. »

Hæc distinctio dividitur in quatuor. Hæc distinctio dividitur in quatuor. partes in quarum prima Magister partes in quarum prima Magister Prima harum dividitur in quatuor dis- vestigat, quid sit peccatum originale ge- Prima harum dividitur in quatuor dis- vestigat, quid sit peccatum originale ge-

in- in-

1 Edit. Joan. Alleaume, primi. 1 Edit. Joan. Alleaume, primi.