390 390

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

B. Hic qualis secundum animam : et agit de scientia hominis ante peccatum. B. Hic qualis secundum animam : et agit de scientia hominis ante peccatum.

Et quidem secundum animam rationalis fuit homo, habens discretionem Et quidem secundum animam rationalis fuit homo, habens discretionem boni et mali. Scientiam quoque rerum creatarum, et cognitionem veri- boni et mali. Scientiam quoque rerum creatarum, et cognitionem veri- tatis, quæ primæ perfectioni congruebat, mox conditus non tatis, quæ primæ perfectioni congruebat, mox conditus non incongrue incongrue accepisse putatur, et ad illam non studio vel disciplina aliqua per accepisse putatur, et ad illam non studio vel disciplina aliqua per intervalla temporis profecisse, sed ab exordio suæ conditionis divinitus intervalla temporis profecisse, sed ab exordio suæ conditionis divinitus illam percepisse. illam percepisse.

C. Quod triplicem habuit homo ante lapsum cognitionem, scilicet rerum propter C. Quod triplicem habuit homo ante lapsum cognitionem, scilicet rerum propter se factarum, et Creatoris, et sui. se factarum, et Creatoris, et sui.

Fuit homo primus ante lapsum triplici cognitione præditus, rerum Fuit homo primus ante lapsum triplici cognitione præditus, rerum scilicet propter se factarum, et Creatoris, et sui. Rerum quippe cognitio- scilicet propter se factarum, et Creatoris, et sui. Rerum quippe cognitio- nem hominem accepisse perspicuum est, cum non ipse Creator vel nem hominem accepisse perspicuum est, cum non ipse Creator vel Angelus aliquis, sed homo omnibus animantibus nomina imposuerit 1 : ut Angelus aliquis, sed homo omnibus animantibus nomina imposuerit 1 : ut ostenderetur, quod singulorum notitiam homo ipse habuerit. Quæ enim ostenderetur, quod singulorum notitiam homo ipse habuerit. Quæ enim propter illum creata erant, et ab illo regenda et disponenda erant, horum propter illum creata erant, et ab illo regenda et disponenda erant, horum omnium Deus illi et scientiam tribuit, et providentiam atque curam omnium Deus illi et scientiam tribuit, et providentiam atque curam reliquit. Quia, ut ait Apostolus, Non est cura Deo de bobus 2. Quorum reliquit. Quia, ut ait Apostolus, Non est cura Deo de bobus 2. Quorum aliorumque animalium Deus homini curam reliquit et providentiam, ut aliorumque animalium Deus homini curam reliquit et providentiam, ut dominationi ejus subjicerentur, et ratione illius gubernarentur: ut sciret dominationi ejus subjicerentur, et ratione illius gubernarentur: ut sciret illis necessaria providere a quibus emolumentum debebat recipere. Hanc illis necessaria providere a quibus emolumentum debebat recipere. Hanc autem scientiam homo peccando non perdidit, sicut nec illam qua carnis autem scientiam homo peccando non perdidit, sicut nec illam qua carnis necessaria providerentur. Et idcirco in Scriptura homo de hujusmodi non necessaria providerentur. Et idcirco in Scriptura homo de hujusmodi non eruditur, sed de scientia animæ quam peccando amisit. eruditur, sed de scientia animæ quam peccando amisit.

1 Cf. Genes. 11, 19 et 20. 1 Cf. Genes. 11, 19 et 20.

2 I ad Corinth. 1x, 9: Numquid de bobus cura est Deo? 2 I ad Corinth. 1x, 9: Numquid de bobus cura est Deo?

IN II SENTENT. DIST. XXIII, C, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XXIII, C, ART. 1.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Præterea quæri solet, Cur Deus ho- « Præterea quæri solet, Cur Deus ho- minem, etc. >> minem, etc. >>

Hic tertio supponit quæstionem de Hic tertio supponit quæstionem de causa ex parte permittentis Dei, quod causa ex parte permittentis Dei, quod caderet homo. caderet homo.

Et habet duas partes. In prima facit Et habet duas partes. In prima facit quæstionem de permissione casus. In se- quæstionem de permissione casus. In se- cunda tangit, in quali scientia creatus cunda tangit, in quali scientia creatus fuit homo secundum animam, ibi, B, fuit homo secundum animam, ibi, B, « Et quidem secundum animam, etc. » « Et quidem secundum animam, etc. »

1 1

Hic quæruntur duo, Utrum scilicet ho- Hic quæruntur duo, Utrum scilicet ho- mo factus sit in naturalibus vel gratuitis? mo factus sit in naturalibus vel gratuitis? Et, Utrum Deus melius potuit hominem Et, Utrum Deus melius potuit hominem facere, quam fecit? Et istarum prima su- facere, quam fecit? Et istarum prima su- pra determinata est de Angelis : quia pra determinata est de Angelis : quia idem est quærere, Utrum homo et Ange- idem est quærere, Utrum homo et Ange- lus factus sit in naturalibus vel gratuitis? lus factus sit in naturalibus vel gratuitis? Altera autem late disputata invenitur Altera autem late disputata invenitur in primo libro Sententiarum 2 : et ideo in primo libro Sententiarum 2 : et ideo hic transeundum est ad partem secun- hic transeundum est ad partem secun- dam istius lectionis. dam istius lectionis.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An homo in primo statu omnium cogni- An homo in primo statu omnium cogni- tionem acceperit per naturam, aut per tionem acceperit per naturam, aut per gratiam ? gratiam ?

Quæritur ergo, Utrum homo in primo Quæritur ergo, Utrum homo in primo statu naturaliter omnium cognitionem statu naturaliter omnium cognitionem habuerit? habuerit?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Dei opera perfecta esse decebat : 1. Dei opera perfecta esse decebat : homo autem opus Dei fuit: ergo in nulla homo autem opus Dei fuit: ergo in nulla perfectione relinqui debuit: ergo perfici perfectione relinqui debuit: ergo perfici

1 Cf. supra præcipue Dist. III. 1 Cf. supra præcipue Dist. III.

391 391

secundum scientiam quæ naturaliter ab secundum scientiam quæ naturaliter ab aliquo haberi potest. aliquo haberi potest.

2. Item, Fecit eum perfectum in cor- 2. Item, Fecit eum perfectum in cor- pore: sed dignior est perfectio animæ, pore: sed dignior est perfectio animæ, quam corporis : ergo etiam fecit eum quam corporis : ergo etiam fecit eum perfectum in anima. perfectum in anima.

3. Item, Cum invenire scientias sit dif- 3. Item, Cum invenire scientias sit dif- ficile valde, facile autem augere per au- ficile valde, facile autem augere per au- ditum ab alio :sicut invenimus in pri- ditum ab alio :sicut invenimus in pri- mis philosophantibus, quod valde fatua mis philosophantibus, quod valde fatua dixerunt, et posteriores melius intelle- dixerunt, et posteriores melius intelle- xerunt. Videtur autem secundum hoc, xerunt. Videtur autem secundum hoc, quod Adam insipientissimus fuerit, nisi quod Adam insipientissimus fuerit, nisi ipse datam sibi a creatione scientiam ipse datam sibi a creatione scientiam omnium habuisset. omnium habuisset.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Differentia animæ est et Angeli : 1. Differentia animæ est et Angeli : quia anima in corpore ponitur, ut acci- quia anima in corpore ponitur, ut acci- piat scientias et virtutes: Angelus autem piat scientias et virtutes: Angelus autem scientias a creatione habet. Cum igitur scientias a creatione habet. Cum igitur Adam fuerit habens animam humanam, Adam fuerit habens animam humanam, videtur non debuisse habere scientiam videtur non debuisse habere scientiam nisi per disciplinam in corpore. nisi per disciplinam in corpore.

2. Item, Hoc videtur ex habitis supe- 2. Item, Hoc videtur ex habitis supe- rius, ubi Magister dicit, quod pueri nati rius, ubi Magister dicit, quod pueri nati fuissent in imperfectione scientiæ, sicut fuissent in imperfectione scientiæ, sicut et in imperfectione staturæ : ergo vide- et in imperfectione staturæ : ergo vide- tur, quod non est de natura hominis tur, quod non est de natura hominis statim accipere scientiarum habitus. statim accipere scientiarum habitus.

SOLUTIO. Dicendum, quod Adam ha- SOLUTIO. Dicendum, quod Adam ha- buit scientias omnium, et hoc per gra- buit scientias omnium, et hoc per gra- tiam gratis datam, et non per naturam. tiam gratis datam, et non per naturam. Angelus autem habet hoc per naturam : Angelus autem habet hoc per naturam : et ideo manet adhuc differentia animæ et ideo manet adhuc differentia animæ et Angeli: tamen hæc non est differentia et Angeli: tamen hæc non est differentia substantialis, sed alia quæ supra tacta substantialis, sed alia quæ supra tacta est in parte. est in parte.

AD ALIUD responsum est supra, quod AD ALIUD responsum est supra, quod infantes non nati fuissent meo judicio infantes non nati fuissent meo judicio imperfecti in habitu scientiæ, sed potius imperfecti in habitu scientiæ, sed potius in actu considerationis propter fluidita- in actu considerationis propter fluidita- tem complexionis infantium in diversa, tem complexionis infantium in diversa, quæ non patitur fortem super unum et quæ non patitur fortem super unum et idem conversionem. idem conversionem.

2 Cf. I Sententiarum, Dist. XLIII et XLIV. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. XLIII et XLIV.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio. Adobject. 1. Adobject. 1.

Ad object. 2. Ad object. 2.

392 392

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

D. De cognitione Creatoris. D. De cognitione Creatoris.

Cognitionem quoque Creatoris primus homo habuisse creditur. Co- Cognitionem quoque Creatoris primus homo habuisse creditur. Co- gnovit enim a quo creatus fuerat : non eo modo cognoscendi, quo ex gnovit enim a quo creatus fuerat : non eo modo cognoscendi, quo ex auditu solo percipitur, quo modo a credentibus absens quæritur: sed auditu solo percipitur, quo modo a credentibus absens quæritur: sed quadam interiori adspiratione quæ Dei præsentiam contemplabatur: non quadam interiori adspiratione quæ Dei præsentiam contemplabatur: non tamen ita excellenter sicut post hanc vitam Sancti visuri sunt, neque ita in tamen ita excellenter sicut post hanc vitam Sancti visuri sunt, neque ita in ænigmate qualiter in hac vita videmus ¹. ænigmate qualiter in hac vita videmus ¹.

E. De cognitione sui. E. De cognitione sui.

Porro sui cognitionem idem homo talem accepisse videtur, ut et quid Porro sui cognitionem idem homo talem accepisse videtur, ut et quid deberet superiori, et quid æquali, et inferiori non ignoraret. Condi- deberet superiori, et quid æquali, et inferiori non ignoraret. Condi- tionem quoque suam et ordinem, scilicet qualis factus esset, et qualiter tionem quoque suam et ordinem, scilicet qualis factus esset, et qualiter incedere deberet, quid agere, quid cavere intellexit. Si horum notitiam incedere deberet, quid agere, quid cavere intellexit. Si horum notitiam non habuisset, non esset reus prævaricationis, neque seipsum cogno- non habuisset, non esset reus prævaricationis, neque seipsum cogno- visset. visset.

F. Utrum homo præscius fuerit eorum quæ sibi futura erant ? F. Utrum homo præscius fuerit eorum quæ sibi futura erant ?

Si autem quæritur, Utrum homo scientiam habuerit eorum quæ circa Si autem quæritur, Utrum homo scientiam habuerit eorum quæ circa eum futura erant, id est, si ruinam suam præsciverit: et similiter præ- eum futura erant, id est, si ruinam suam præsciverit: et similiter præ- scierit bona quæ habiturus fuisset, si in obedientia perstitisset? Respon- scierit bona quæ habiturus fuisset, si in obedientia perstitisset? Respon- deri potest, quod ei magis facienda indicta sunt, quam futura revelata. deri potest, quod ei magis facienda indicta sunt, quam futura revelata. Accepit enim scientiam et præceptum eorum quæ facienda fuerant, sed Accepit enim scientiam et præceptum eorum quæ facienda fuerant, sed non habuit præscientiam eorum quæ futura erant. Non fuit ergo homo non habuit præscientiam eorum quæ futura erant. Non fuit ergo homo

1 I ad Corinth. XIII, 12: Videmus nunc per speculum in ænigmate. 1 I ad Corinth. XIII, 12: Videmus nunc per speculum in ænigmate.

IN II SENTENT. DIST. XXIII, F, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. XXIII, F, ART. 2.

393 393

præscius sui casus, sicut et de Angelo diximus. Quod Augustinus super præscius sui casus, sicut et de Angelo diximus. Quod Augustinus super Genesim asserit, ratione utens quam supra posuimus 1. Genesim asserit, ratione utens quam supra posuimus 1.

Hæc de scientia hominis quantum ad primum statum pertinet, dixisse Hæc de scientia hominis quantum ad primum statum pertinet, dixisse sufficiat. sufficiat.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum primus homo habuit cognitionem Utrum primus homo habuit cognitionem Creatoris, et sine medio Deum vidit : Creatoris, et sine medio Deum vidit : aut per speculum et ænigma? aut per speculum et ænigma?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, « Cognitionem quoque Creatoris ibi, D, « Cognitionem quoque Creatoris habuisse primus homo creditur. » habuisse primus homo creditur. »

Videtur enim Magister dicere falsum: Videtur enim Magister dicere falsum: quia quia

1. In principio quarti Sententiarum 1. In principio quarti Sententiarum habetur, quod primus homo sine medio habetur, quod primus homo sine medio Deum videbat: ergo non vidit per me- Deum videbat: ergo non vidit per me- dium, ut hic dicitur. dium, ut hic dicitur.

2. Præterea, Si vidit per medium : 2. Præterea, Si vidit per medium : tunc non differebat visio sua a nostra : tunc non differebat visio sua a nostra : quia inter nos etiam unus videt magis quia inter nos etiam unus videt magis clare quam alius et hoc non videtur ve- clare quam alius et hoc non videtur ve- risimile. risimile.

3. Præterea, Dicit Augustinus super 3. Præterea, Dicit Augustinus super Genesim, quod operabatur ad experimen- Genesim, quod operabatur ad experimen- tum accipiendum experimento autem tum accipiendum experimento autem relinquitur ars et scientia: ergo videtur, relinquitur ars et scientia: ergo videtur, quod ipse non habuerit scientiam om- quod ipse non habuerit scientiam om- nium, ut prius videbatur supponi. nium, ut prius videbatur supponi.

SOLUTIO. Dicendum, quod visio fidei SOLUTIO. Dicendum, quod visio fidei est per speculum in ænigmate 2 : sed est per speculum in ænigmate 2 : sed ænigma multiplex est. ænigma multiplex est.

Quoddam enim est ænigma ex hoc ip- Quoddam enim est ænigma ex hoc ip- so, quia intellectus creatus est, ex quo so, quia intellectus creatus est, ex quo accidit ei, quod etiamsi sit de eisdem accidit ei, quod etiamsi sit de eisdem

1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib XI de Genesi ad lit- 1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib XI de Genesi ad lit- teram, cap. 18. teram, cap. 18.

2 I ad Corinth. XIII, 12: Videmus nunc per 2 I ad Corinth. XIII, 12: Videmus nunc per

scibilibus, de quibus est intellectus Dei, scibilibus, de quibus est intellectus Dei, non tamen adeo limpide potest in illa sic- non tamen adeo limpide potest in illa sic- ut intellectus divinus et sub tali ænig- ut intellectus divinus et sub tali ænig- mate omnis creatura rationalis est, etiam mate omnis creatura rationalis est, etiam anima Christi. anima Christi.

Quoddam est iterum ænigma, ex eo Quoddam est iterum ænigma, ex eo quod inquisitivus est intellectus hominis, quod inquisitivus est intellectus hominis, cum angelicus sit sine inquisitione, ut cum angelicus sit sine inquisitione, ut supra diximus et hoc ænigma iterum supra diximus et hoc ænigma iterum homo habet in via inseparabiliter, licet homo habet in via inseparabiliter, licet in patria efficiatur similis Angelis. in patria efficiatur similis Angelis.

Tertium est ænigma, ex eo quod in- Tertium est ænigma, ex eo quod in- tellectus carne velatus est et hoc iterum tellectus carne velatus est et hoc iterum inseparabile est ab homine, quamdiu ge- inseparabile est ab homine, quamdiu ge- rit carnem animalem. Et sub omnibus rit carnem animalem. Et sub omnibus istis Adam cognovit Deum. istis Adam cognovit Deum.

Quartum ænigma est obscuritatis in- Quartum ænigma est obscuritatis in- tellectus, quæ accidit ex peccato animæ : tellectus, quæ accidit ex peccato animæ : et sub hoc videmus nos, eo quod num- et sub hoc videmus nos, eo quod num- quam ita per poenitentiam revocari pos- quam ita per poenitentiam revocari pos- sumus in hac vita, quod nihil remaneat sumus in hac vita, quod nihil remaneat de corruptione sinceritatis potentiarum. de corruptione sinceritatis potentiarum.

Quintum est ænigma procedens non Quintum est ænigma procedens non ex carne, sed ex carnis corruptione: quia ex carne, sed ex carnis corruptione: quia corpus quod corrumpitur, aggravat ani- corpus quod corrumpitur, aggravat ani- mam, etc. 3. Et his ultimis duobus mo- mam, etc. 3. Et his ultimis duobus mo- dis Adam limpidius vidit quam nos. dis Adam limpidius vidit quam nos.

Item, Speculum creaturarum non re- Item, Speculum creaturarum non re- præsentat Deum nisi in aliquo lumine. præsentat Deum nisi in aliquo lumine. Illud igitur lumen aut est divinum tan- Illud igitur lumen aut est divinum tan- tum et sistens in divino quod est lux tum et sistens in divino quod est lux penetrans omnia, et sic cognoscit Deus penetrans omnia, et sic cognoscit Deus creaturas, et se relucere in creaturis per creaturas, et se relucere in creaturis per lumen quod est ipse, et inegressibiliter lumen quod est ipse, et inegressibiliter in ipso manet. in ipso manet.

Secundo modo cognoscitur in creatu- Secundo modo cognoscitur in creatu- ra per lumen incipiens a Deo et termina- ra per lumen incipiens a Deo et termina-

speculum in ænigmate. speculum in ænigmate.

3 Sapient. ix, 15. 3 Sapient. ix, 15.

394 394

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tum in creatura: sicut Angeli et beati de tum in creatura: sicut Angeli et beati de matutina visione veniunt in vespertinam. matutina visione veniunt in vespertinam. Et neutro illorum modorum cognovit Et neutro illorum modorum cognovit Adam Deum in speculo. Adam Deum in speculo.

Tertio modo cognoscitur in speculo Tertio modo cognoscitur in speculo per vestigium lucis increatæ, quod tamen per vestigium lucis increatæ, quod tamen est lux creata, nulla ex parte obscurata est lux creata, nulla ex parte obscurata per peccati infectionem : et sic vidit Adam per peccati infectionem : et sic vidit Adam Deum in speculo creaturæ. Deum in speculo creaturæ.

Quarto modo cognoscitur Deus in Quarto modo cognoscitur Deus in speculo creaturæ per vestigium creatum speculo creaturæ per vestigium creatum et obscuratum: quia Adam peccante, et obscuratum: quia Adam peccante, omnia in pejorem statum defluxerunt, omnia in pejorem statum defluxerunt, quæ propter eum facta sunt, sicut dicit quæ propter eum facta sunt, sicut dicit Glossa super illud epistolæ ad Romanos, Glossa super illud epistolæ ad Romanos, VIII, 20 Vanitati, etc. Et sic Adam VIII, 20 Vanitati, etc. Et sic Adam non vidit, sed nos. non vidit, sed nos.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

QUOD ENIM primo objicitur, dicendum QUOD ENIM primo objicitur, dicendum quod Magister in quarto Sententiarum quod Magister in quarto Sententiarum non intendit removere omne medium: non intendit removere omne medium: sed ex parte ænigmatis interioris quar sed ex parte ænigmatis interioris quar tum et quintum ex parte autem speculi tum et quintum ex parte autem speculi tantum quartum. tantum quartum.

AD ALIUD dicendum, quod nullus no- AD ALIUD dicendum, quod nullus no- strum potest pertingere ad claritatem strum potest pertingere ad claritatem illam quæ nullam habet obscuritatem ex illam quæ nullam habet obscuritatem ex peccato. peccato.

AD ALIUD dicendum, quod Adam expe- AD ALIUD dicendum, quod Adam expe- riebatur propter delectationem in actu riebatur propter delectationem in actu contemplationis sapientiæ moderantis contemplationis sapientiæ moderantis naturam, et non per acquisitionem habi- naturam, et non per acquisitionem habi- tus sicut sciens viellare, viellat, ut de- tus sicut sciens viellare, viellat, ut de- lectetur in auditu. lectetur in auditu.

IN II SENTENT. DIST. XXIV, A. IN II SENTENT. DIST. XXIV, A.

395 395

DISTINCTIO XXIV. DISTINCTIO XXIV.

De adjutorio per quod homo ante lapsum stare potuit, scilicet de De adjutorio per quod homo ante lapsum stare potuit, scilicet de libero arbitrio in quantum ad alias potentias comparatur. libero arbitrio in quantum ad alias potentias comparatur.

A. De gratia hominis, et de potentia ante casum. A. De gratia hominis, et de potentia ante casum.

Nunc diligenter investigari oportet, quam gratiam vel potentiam habue- Nunc diligenter investigari oportet, quam gratiam vel potentiam habue- rit homo ante casum et utrum per eam potuerit stare vel non. Sciendum rit homo ante casum et utrum per eam potuerit stare vel non. Sciendum est ergo, quod homini in creatione (sicut de Angelis diximus) datum est per est ergo, quod homini in creatione (sicut de Angelis diximus) datum est per gratiam auxilium, et collata est potentia per quam poterat stare, id est, gratiam auxilium, et collata est potentia per quam poterat stare, id est, non declinare ab eo quod acceperat : sed non poterat proficere in tantum, non declinare ab eo quod acceperat : sed non poterat proficere in tantum, ut per gratiam creationis sine alia mereri salutem valeret. Poterat quidem ut per gratiam creationis sine alia mereri salutem valeret. Poterat quidem per illud auxilium gratiæ creationis resistere malo, sed non perficere bo- per illud auxilium gratiæ creationis resistere malo, sed non perficere bo- num. Poterat tamen per illud bene vivere quodam modo, quia poterat vi- num. Poterat tamen per illud bene vivere quodam modo, quia poterat vi- vere sine peccato : sed non poterat sine alio gratiæ adjutorio spiritualiter vere sine peccato : sed non poterat sine alio gratiæ adjutorio spiritualiter vivere, quo vitam mereretur æternam. Unde Augustinus in Enchiridion : vivere, quo vitam mereretur æternam. Unde Augustinus in Enchiridion : Si factus est homo rectus ut et manere in [ea rectitudine posset, non sine Si factus est homo rectus ut et manere in [ea rectitudine posset, non sine divino adjutorio, et suo fieri perversus arbitrio, utrumlibet horum elegis- divino adjutorio, et suo fieri perversus arbitrio, utrumlibet horum elegis- set, Dei voluntas fieret vel ab illo, vel de illo. Et quia suam maluit facere set, Dei voluntas fieret vel ab illo, vel de illo. Et quia suam maluit facere voluntatem quam Dei, de illo facta est voluntas Dei ¹. Item, in eodem : Sic voluntatem quam Dei, de illo facta est voluntas Dei ¹. Item, in eodem : Sic hominem prius oportebat fieri, ut et bene posset velle, et male. Nec frustra, hominem prius oportebat fieri, ut et bene posset velle, et male. Nec frustra, si bene: nec impune, si male 2. Idem quoque in libro de Correctione et si bene: nec impune, si male 2. Idem quoque in libro de Correctione et gratia ait : Si hoc adjutorium vel Angelo vel homini cum primum facti gratia ait : Si hoc adjutorium vel Angelo vel homini cum primum facti sunt defuisset, quoniam non talis natura facta erat, ut sine divino auxilio sunt defuisset, quoniam non talis natura facta erat, ut sine divino auxilio posset manere si vellet : non utique sua culpa cecidisset. Defuisset quippe posset manere si vellet : non utique sua culpa cecidisset. Defuisset quippe adjutorium, sine quo manere non posset. Idem, in eodem: Dederat Deus adjutorium, sine quo manere non posset. Idem, in eodem: Dederat Deus

* S. AUGUSTINUS, in Enchiridion, cap. 107. * S. AUGUSTINUS, in Enchiridion, cap. 107.

2 IDEM, Ibidem, cap. 105. 2 IDEM, Ibidem, cap. 105.

3 IDEM, Lib. de Correctione et gratia, cap. 11. 3 IDEM, Lib. de Correctione et gratia, cap. 11.

396 396

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

homini bonam voluntatem : in illa quippe eum fecerat rectum dederat homini bonam voluntatem : in illa quippe eum fecerat rectum dederat adjutorium, sine quo non posset in ea manere si vellet, et per quod posset. adjutorium, sine quo non posset in ea manere si vellet, et per quod posset. Ut autem hoc vellet, in ejus dimisit arbitrio¹. Idem, in eodem, Acceperat Ut autem hoc vellet, in ejus dimisit arbitrio¹. Idem, in eodem, Acceperat posse si vellet, sed non habuit velle quo posset: nam si habuisset, perse- posse si vellet, sed non habuit velle quo posset: nam si habuisset, perse- verasset 2. His testimoniis evidenter monstratur, quod homo rectitudinem verasset 2. His testimoniis evidenter monstratur, quod homo rectitudinem et bonam voluntatem in creatione accepit, atque auxilium quo stare pote- et bonam voluntatem in creatione accepit, atque auxilium quo stare pote- rat: alioquin non sua culpa videretur cecidisse. rat: alioquin non sua culpa videretur cecidisse.

B. Qualis fuerit illa rectitudo et bonitas voluntatis in qua creatus est ? B. Qualis fuerit illa rectitudo et bonitas voluntatis in qua creatus est ?

Sed quomodo rectam et bonam voluntatem habuit homo, si per eam nec Sed quomodo rectam et bonam voluntatem habuit homo, si per eam nec mereri vitam valuit, nec in ea stare voluit: quia nec aliquid mali eǎ mereri vitam valuit, nec in ea stare voluit: quia nec aliquid mali eǎ tunc volebat, et ad tempus stare voluit, sed non perseveranter, et ideo tunc volebat, et ad tempus stare voluit, sed non perseveranter, et ideo recta et bona fuit tunc voluntas hominis. recta et bona fuit tunc voluntas hominis.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Nunc diligenter investigari oportet, « Nunc diligenter investigari oportet,

etc. » etc. »

Hic incipit pars illa in qua agitur a Hic incipit pars illa in qua agitur a quo cecidit Adam per peccatum. quo cecidit Adam per peccatum.

Et habet duas partes: in quarum pri- Et habet duas partes: in quarum pri- ma agit, qualiter cecidit a naturalibus in ma agit, qualiter cecidit a naturalibus in quibus est vulneratus: et in secunda, quibus est vulneratus: et in secunda, qualiter cecidit a gratuitis: et hæc inci- qualiter cecidit a gratuitis: et hæc inci- pit distinctione XXVI, ibi, A, « Hæc pit distinctione XXVI, ibi, A, « Hæc est gratia operans, etc. » est gratia operans, etc. »

Prima harum subdividitur in duas : Prima harum subdividitur in duas : in quarum prima agit de libero arbitrio. in quarum prima agit de libero arbitrio. In secunda, de libertate ejus et statibus, In secunda, de libertate ejus et statibus, quæ incipit distinctione XXV, ibi, A, quæ incipit distinctione XXV, ibi, A, « Jam vero ad propositum, etc. »> « Jam vero ad propositum, etc. »>

Hæc autem lectio subdividitur in tres : Hæc autem lectio subdividitur in tres :

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Correctione et gratia, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Correctione et gratia, cap. 11. cap. 11.

in quarum prima inquirit, Utrum gra- in quarum prima inquirit, Utrum gra- tiam aliquam gratis datam homo in pri- tiam aliquam gratis datam homo in pri- mo statu acceperit? Secundo determinat, mo statu acceperit? Secundo determinat, quæ illa gratia fuerit, quia liberi arbitrii, quæ illa gratia fuerit, quia liberi arbitrii, ibi, D, « Hic considerandum, etc. » ibi, D, « Hic considerandum, etc. » Tertio, determinat ordinem tentationis Tertio, determinat ordinem tentationis in viribus animæ, ibi, G, « Illud quoque in viribus animæ, ibi, G, « Illud quoque prætermittendum non est, etc. » prætermittendum non est, etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An Adam stare potuit per hoc quod ac- An Adam stare potuit per hoc quod ac- cepit in creatione? cepit in creatione?

Circa primam incidunt tria dubia, Circa primam incidunt tria dubia, scilicet, An stare potuit Adam per hoc scilicet, An stare potuit Adam per hoc quod in creatione accepit ? quod in creatione accepit ?

Secundo, Utrum potuit proficere ? Secundo, Utrum potuit proficere ?

2 IDEM, Ibidem. 2 IDEM, Ibidem.

ed contra. ed contra.

IN II SENTENT. DIST. XXIV, B, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. XXIV, B, ART. 2.

Tertio, An non proficere sibi tunc po- Tertio, An non proficere sibi tunc po- tuerit imputari ? tuerit imputari ?

AD PRIMUM Sic proceditur : AD PRIMUM Sic proceditur :

1. Damascenus dicit, quod omne crea- 1. Damascenus dicit, quod omne crea- bile est vertibile: constat autem, quod bile est vertibile: constat autem, quod non in melius: ergo in deterius vertetur. non in melius: ergo in deterius vertetur. Homo autem primus creatus fuit: ergo Homo autem primus creatus fuit: ergo sine adjutorio Dei verteretur in deterius: sine adjutorio Dei verteretur in deterius: ergo oportuit, quod non staret nisi gra- ergo oportuit, quod non staret nisi gra- tiam aliquam standi acciperet. tiam aliquam standi acciperet.

2. Item, Augustinus in libro de Vera 2. Item, Augustinus in libro de Vera innocentia: « Natura humana etsi in illa innocentia: « Natura humana etsi in illa integritate in qua condita est, permane- integritate in qua condita est, permane- ret, nullo tamen modo seipsam sine Cre- ret, nullo tamen modo seipsam sine Cre- atore adjuvante servaret. » Si ergo tunc atore adjuvante servaret. » Si ergo tunc sine Dei gratia salutem suam quam ha- sine Dei gratia salutem suam quam ha- bebat, servare non potuit, quomodo post bebat, servare non potuit, quomodo post casum gratiam recuperare 'potuit, quam casum gratiam recuperare 'potuit, quam perdidit? Ergo videtur, quod de se non perdidit? Ergo videtur, quod de se non potuit stare. potuit stare.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Hoc quod non est in potestate nostra, 1. Hoc quod non est in potestate nostra, non imputatur nobis: si ergo Adam non imputatur nobis: si ergo Adam stare in eo quod accepit sine nova gratia stare in eo quod accepit sine nova gratia non potuit, si illam non accepit, non fuit non potuit, si illam non accepit, non fuit ei imputandum quod cecidit: sed non ei imputandum quod cecidit: sed non accepit eam : ergo non fuit ei imputan- accepit eam : ergo non fuit ei imputan- dus casus. dus casus.

2. Item, Natura nulli dat esse quin det 2. Item, Natura nulli dat esse quin det ei etiam virtutes conservantes esse quod ei etiam virtutes conservantes esse quod dedit, nisi ita sit quod esse illius sit con- dedit, nisi ita sit quod esse illius sit con- tinuum fieri: cum igitur Deus non imper- tinuum fieri: cum igitur Deus non imper- fectior sit in operando quam natura, cum fectior sit in operando quam natura, cum dedit esse naturale homini, dedit ei po- dedit esse naturale homini, dedit ei po- testatem standi in illo. testatem standi in illo.

3. Item, Asino dedit Deus esse, et po- 3. Item, Asino dedit Deus esse, et po- testatem standi in illo: ergo si homini testatem standi in illo: ergo si homini hoc non faceret, deterioris conditionis hoc non faceret, deterioris conditionis esset apud ipsum quam asinus. esset apud ipsum quam asinus.

4. Item, Magister in Littera dicit, quod 4. Item, Magister in Littera dicit, quod gratia per quam stare in eo quod accepit gratia per quam stare in eo quod accepit poterat, facultas liberi arbitrii et discer- poterat, facultas liberi arbitrii et discer- nendi bonum et malum fuit: constat au_ nendi bonum et malum fuit: constat au_ tem, quod has potestates sive facultates tem, quod has potestates sive facultates homo primus in creatione accepit, ex homo primus in creatione accepit, ex quibus stare posset. quibus stare posset.

397 397

SOLUTIO. Dicendum, quod homo nihil SOLUTIO. Dicendum, quod homo nihil potest esse, vel facere sine gratia: sed potest esse, vel facere sine gratia: sed hæc non est gratum faciens semper, sed hæc non est gratum faciens semper, sed potius conservatio et influentia divinæ potius conservatio et influentia divinæ bonitatis ad esse et operari, sicut ipse bonitatis ad esse et operari, sicut ipse dicit Sine me nihil potestis facere ¹. Et dicit Sine me nihil potestis facere ¹. Et hac gratia potuit primus homo stare in hac gratia potuit primus homo stare in eo quod acceperat : sed non fuit creatus eo quod acceperat : sed non fuit creatus in gratuitis: quod tamen ego non credo, in gratuitis: quod tamen ego non credo, licet sustineam propter Magistrum. licet sustineam propter Magistrum.

Solutio. Solutio.

DICENDUM ergo ad primum, quod bene Ad 1 et 2. DICENDUM ergo ad primum, quod bene Ad 1 et 2. concedo, quod homo indiget continentia concedo, quod homo indiget continentia sicut alia creatura: sed non indigeret sicut alia creatura: sed non indigeret gratia gratum faciente ad hoc. Et hoc gratia gratum faciente ad hoc. Et hoc modo etiam intelligitur auctoritas se- modo etiam intelligitur auctoritas se- quens Augustini. quens Augustini.

AD ALIA autem quæ in contrarium AD ALIA autem quæ in contrarium objiciuntur, patet solutio: quia illa non objiciuntur, patet solutio: quia illa non removent gratiam influentiæ divinæ et removent gratiam influentiæ divinæ et superadditorum in naturalibus potentiis superadditorum in naturalibus potentiis quæ dat Deus unicuique naturæ secun- quæ dat Deus unicuique naturæ secun- dum proportionem capacitatis suæ : et dum proportionem capacitatis suæ : et talis fuit etiam gratia quam accepit Adam. talis fuit etiam gratia quam accepit Adam. Sed in homine proprie vocatur gratia, Sed in homine proprie vocatur gratia, quia ordinat ad gratiam gratum facien- quia ordinat ad gratiam gratum facien- tem in aliis autem non proprie vocatur tem in aliis autem non proprie vocatur nomine gratiæ, sed dati, vel naturæ. nomine gratiæ, sed dati, vel naturæ.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An homo proficere potuit in primo statu An homo proficere potuit in primo statu ex his quæ accepit ? ex his quæ accepit ?

Secundo quæritur, Utrum homo pro- Secundo quæritur, Utrum homo pro- ficere potuit in primo statu ex his quæ ficere potuit in primo statu ex his quæ accepit ? accepit ?

Videtur autem quod sic: quia Videtur autem quod sic: quia

1. Luc. x, 30, dicitur in Glossa, quod 1. Luc. x, 30, dicitur in Glossa, quod vulneratus est in naturalibus, et spoliatus vulneratus est in naturalibus, et spoliatus gratuitis sed nullus homo spoliatur hoc gratuitis sed nullus homo spoliatur hoc quod non habet: ergo habuit gratuita: quod non habet: ergo habuit gratuita: sed habens gratuita, proficere potest : sed habens gratuita, proficere potest : ergo Adam potuit proficere ad meritum. ergo Adam potuit proficere ad meritum.

Ad object Ad object

1 Joan. xv, 1 Joan. xv,

5. 5.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

Solutio Solutio Ad 2. Ad 2.

Ad 1. Ad 1.

Ad quæst. Ad quæst.

398 398

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Item, In naturis ita videmus, quod 2. Item, In naturis ita videmus, quod omne illud quod natura perficit in esse, omne illud quod natura perficit in esse, etiam dat illi potentias naturales, quibus etiam dat illi potentias naturales, quibus proficere potest in bene esse et operari: proficere potest in bene esse et operari: cum ergo cum ergo non imperfectior sit Deus non imperfectior sit Deus quam natura, etiam suo operi dedit po- quam natura, etiam suo operi dedit po- tentias quibus proficere potuit in bene tentias quibus proficere potuit in bene esse ergo Adam etiam proficere potuit. esse ergo Adam etiam proficere potuit. Si concedatur, CONTRA hoc est quod Si concedatur, CONTRA hoc est quod dicit Augustinus in Littera. dicit Augustinus in Littera.

ULTERIUS quæritur hic secundum aliam ULTERIUS quæritur hic secundum aliam opinionem, quæ dicit Adam creatum opinionem, quæ dicit Adam creatum esse in gratuitis, qualiter intelligatur esse in gratuitis, qualiter intelligatur quod Augustinus hic dicit, quod proficere quod Augustinus hic dicit, quod proficere non potuit ? non potuit ?

SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod Adam secundum illam opinionem quod Adam secundum illam opinionem quod non fuerit creatus in gratia gratum fa- non fuerit creatus in gratia gratum fa- ciente, non potuit proficere ad meritum : ciente, non potuit proficere ad meritum : quia profectus meriti non est constitutus quia profectus meriti non est constitutus infra posse virium naturalium vel poten- infra posse virium naturalium vel poten- tiarum, sed oportet habere altiora, ut tiarum, sed oportet habere altiora, ut fidem, charitatem, et hujusmodi: sed fidem, charitatem, et hujusmodi: sed potuit proficere in bene esse naturæ, ut potuit proficere in bene esse naturæ, ut commodis vitæ, et operibus infra posse commodis vitæ, et operibus infra posse naturalium constitutis et hoc et non naturalium constitutis et hoc et non plus probat secunda objectio. plus probat secunda objectio.

AD PRIMUM dicendum secundum hanc AD PRIMUM dicendum secundum hanc opinionem, quod non fuit spoliatus gra- opinionem, quod non fuit spoliatus gra- tuitis quæ haberet, sed quæ habiturus tuitis quæ haberet, sed quæ habiturus erat si stetisset. erat si stetisset.

AD ID quod quæritur, Qualiter respon- AD ID quod quæritur, Qualiter respon- deatur secundum aliam opinionem dictis deatur secundum aliam opinionem dictis Augustini in Littera? Augustini in Littera?

Dicendum, quod est profectus ad me- Dicendum, quod est profectus ad me- ritum, et hoc modo proficere potuit ritum, et hoc modo proficere potuit Adam: et est profectus ad confirmatio, Adam: et est profectus ad confirmatio, nem secundum statum beatitudinis, et nem secundum statum beatitudinis, et hoc modo proficere non potuit, nisi Deus hoc modo proficere non potuit, nisi Deus compleret eum. compleret eum.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum posito quod homo gratiam non Utrum posito quod homo gratiam non habuit, an ei fuerat imputandum quod habuit, an ei fuerat imputandum quod cecidit ? cecidit ?

Tertio quæritur, Ex quo gratiam non Tertio quæritur, Ex quo gratiam non habuit, utrum ei imputandum fuit quod habuit, utrum ei imputandum fuit quod cecidit ? cecidit ?

Videtur autem, quod non quia Videtur autem, quod non quia

1. Plura habuit deprimentia in malum 1. Plura habuit deprimentia in malum quam elevantia in bonum, quia vertibili. quam elevantia in bonum, quia vertibili. tatem naturæ, et Angelum adhortantem: tatem naturæ, et Angelum adhortantem: ergo non potuit resistere. ergo non potuit resistere.

2. Item, Diabolus fortior est homine : 2. Item, Diabolus fortior est homine : ergo homo non potest ei de se resistere : ergo homo non potest ei de se resistere : ergo quod succubuit, non fuit ei impu- ergo quod succubuit, non fuit ei impu- tandum, ut videtur. tandum, ut videtur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Discretionem habuit boni et mali, et Discretionem habuit boni et mali, et facultatem arbitrii, quia potuit dissenti- facultatem arbitrii, quia potuit dissenti- re: ergo sua culpa cecidit, cum stare re: ergo sua culpa cecidit, cum stare potuerit, ut videtur. potuerit, ut videtur.

Sed Sed

SOLUTIO. Ex præhabitis in quæstione So SOLUTIO. Ex præhabitis in quæstione So de tentatione, istam facile est solvere: de tentatione, istam facile est solvere: quia licet natura sit vertibilis, tamen in- quia licet natura sit vertibilis, tamen in- fluentia divinæ voluntatis magis se habet fluentia divinæ voluntatis magis se habet ad standum, quam ut vertatur. ad standum, quam ut vertatur.

Item, Cum Angelum habet tentantem Item, Cum Angelum habet tentantem exterius, habet etiam Angelum bonum exterius, habet etiam Angelum bonum confortantem: et ideo efficaciora remedia confortantem: et ideo efficaciora remedia habuit sublevantia quam deprimentia, et habuit sublevantia quam deprimentia, et ideo sibi est imputandum. ideo sibi est imputandum.

AD ALIUD dicendum, ut supra, quod AD ALIUD dicendum, ut supra, quod licet diabolus fortis sit in se, tamen ten- licet diabolus fortis sit in se, tamen ten- tatio non est fortior quam ipse homo tatio non est fortior quam ipse homo vult quia ipse non accipit vires in nos vult quia ipse non accipit vires in nos nisi ex permissione vel voluntate nostra: nisi ex permissione vel voluntate nostra: et ideo illa objectio non cogit. et ideo illa objectio non cogit.

IN II SENTENT. DIST. XXIV, C, D. IN II SENTENT. DIST. XXIV, C, D.

399 399

C. Oppositio contra illud quod dictum est, hominem non potuisse proficere. C. Oppositio contra illud quod dictum est, hominem non potuisse proficere.

Ad hoc autem quod diximus hominem non potuisse proficere vel mereri Ad hoc autem quod diximus hominem non potuisse proficere vel mereri per gratiam creationis, solet opponi sic: Per illud auxilium gratiæ creatio- per gratiam creationis, solet opponi sic: Per illud auxilium gratiæ creatio- nis potuit stare in bono quod acceperat. Potuit ergo resistere tentationi. nis potuit stare in bono quod acceperat. Potuit ergo resistere tentationi. Sed resistere tentationibus atque suggestionibus malis, meritum est ac bo- Sed resistere tentationibus atque suggestionibus malis, meritum est ac bo- num remunerabile. Omne autem bonum meritum profectus est. Per gra- num remunerabile. Omne autem bonum meritum profectus est. Per gra- tiam ergo creationis proficere potuit sine adjectione alterius gratiæ. Ad tiam ergo creationis proficere potuit sine adjectione alterius gratiæ. Ad quod dicimus, quia resistere malo, et non consentire tentationi, non fecis- quod dicimus, quia resistere malo, et non consentire tentationi, non fecis- set illi meritum, etsi non consensisset: quia nihil in eo erat quod ad ma- set illi meritum, etsi non consensisset: quia nihil in eo erat quod ad ma- lum impelleret, sicut Angelis qui non ceciderunt non fuit ¹ meritum quod lum impelleret, sicut Angelis qui non ceciderunt non fuit ¹ meritum quod steterunt, id est, quod non corruerunt. Nobis autem meritum est aliquan- steterunt, id est, quod non corruerunt. Nobis autem meritum est aliquan- do, si malum non facimus, sed resistimus: ibi dumtaxat, ubi causa subest do, si malum non facimus, sed resistimus: ibi dumtaxat, ubi causa subest quæ nos id facere movet quia ex peccati corruptela proni sunt ad lapsum quæ nos id facere movet quia ex peccati corruptela proni sunt ad lapsum gressus nostri. Ubi autem non intervenit causa nos ad malum impellens, gressus nostri. Ubi autem non intervenit causa nos ad malum impellens, non meremur si ab eo declinamus. Declinare enim a malo semper vitat non meremur si ab eo declinamus. Declinare enim a malo semper vitat poenam, sed non semper meretur palmam. poenam, sed non semper meretur palmam.

1 1

D. De adjutorio homini in creatione dato, quo stare poterat. D. De adjutorio homini in creatione dato, quo stare poterat.

Hic considerandum est, quod fuerit illud adjutorium homini datum in Hic considerandum est, quod fuerit illud adjutorium homini datum in creatione, quo poterat manere si vellet. Illud utique fuit libertas arbitrii creatione, quo poterat manere si vellet. Illud utique fuit libertas arbitrii ab omni labe et corruptela immunis, atque voluntatis rectitudo, et omnium ab omni labe et corruptela immunis, atque voluntatis rectitudo, et omnium naturalium potentiarum animæ sinceritas atque vivacitas. naturalium potentiarum animæ sinceritas atque vivacitas.

1 Edit. J. Alleaume, fuerit. 1 Edit. J. Alleaume, fuerit.

400 400

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An homo in primo statu resistendo malo An homo in primo statu resistendo malo et non consentiendo tentationi, fecisset et non consentiendo tentationi, fecisset sibi meritum ? sibi meritum ?

magis attendit rationem actus virtutis, magis attendit rationem actus virtutis, quam gratiæ. Et verum est: quia virtus quam gratiæ. Et verum est: quia virtus est circa difficile, et bonum: et hanc ra- est circa difficile, et bonum: et hanc ra- tionem non habuisset resistere primi tionem non habuisset resistere primi hominis, licet alias habuisset rationem hominis, licet alias habuisset rationem meriti. Alii aliter dicunt, scilicet quod meriti. Alii aliter dicunt, scilicet quod meritum dimissionis pœnæ consistit in meritum dimissionis pœnæ consistit in difficultate operis, et hoc non habuisset difficultate operis, et hoc non habuisset Adam meritum autem gloriæ consistit Adam meritum autem gloriæ consistit in quantitate charitatis, et hoc habuisset in quantitate charitatis, et hoc habuisset si habuisset gratiam. Sed hoc non placet si habuisset gratiam. Sed hoc non placet pro tanto, quia ipse non indiguisset illo pro tanto, quia ipse non indiguisset illo merito, cum nullius pœnæ debitor fuerit: merito, cum nullius pœnæ debitor fuerit: et ideo distinctio illa frustra fieret circa et ideo distinctio illa frustra fieret circa opus ejus. opus ejus. AD ALIUD dicendum, quod est declinare A AD ALIUD dicendum, quod est declinare A 1. Est opus meritorum ex hoc quod quod non dicit nisi privationem* simpli- 1. Est opus meritorum ex hoc quod quod non dicit nisi privationem* simpli- procedit ex radice charitatis. procedit ex radice charitatis. cem, sicut declinatur a cem, sicut declinatur a malo de quo malo de quo numquam fuit cogitatio: et de hoc lo- numquam fuit cogitatio: et de hoc lo- quitur Magister. Est etiam declinare quitur Magister. Est etiam declinare a malo de quo fuit cogitatio, et est vo- a malo de quo fuit cogitatio, et est vo- luntas actualis tendens in contrarium luntas actualis tendens in contrarium illius mali et hæc est pars justitiæ, illius mali et hæc est pars justitiæ, et meretur palmam et de hac non lo- et meretur palmam et de hac non lo-

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, circa medium : « Ad quod dicimus, C, circa medium : « Ad quod dicimus, quia resistere maio, etc. » quia resistere maio, etc. »

Causa enim Magistri nulla videtur Causa enim Magistri nulla videtur esse: quia esse: quia

2. Item, Quod dicit, » Declinare a malo 2. Item, Quod dicit, » Declinare a malo ...non semper meretur palmam, » vide- ...non semper meretur palmam, » vide- tur falsum quia est pars justitiæ, et tur falsum quia est pars justitiæ, et justitia secundum se totam meretur pal- justitia secundum se totam meretur pal- mam ergo et declinare a malo. mam ergo et declinare a malo.

SOLUTIO. Dicendum, quod Magister quitur. SOLUTIO. Dicendum, quod Magister quitur.

E. De libero arbitrio. E. De libero arbitrio.

Liberum vero arbitrium est facultas rationis et voluntatis, qua bonum Liberum vero arbitrium est facultas rationis et voluntatis, qua bonum eligitur gratia assistente, vel malum eadem desistente. Et dicitur liberum eligitur gratia assistente, vel malum eadem desistente. Et dicitur liberum quantum ad voluntatem, quæ ad utrumlibet flecti potest. Arbitrium vero quantum ad voluntatem, quæ ad utrumlibet flecti potest. Arbitrium vero quantum ad rationem, cujus est facultas vel potentia illa, cujus etiam est quantum ad rationem, cujus est facultas vel potentia illa, cujus etiam est discernere inter bonum et malum et aliquando quidem discretionem ha- discernere inter bonum et malum et aliquando quidem discretionem ha- bens boni et mali, quod malum est eligit : aliquando vero quod bonum bens boni et mali, quod malum est eligit : aliquando vero quod bonum est. Sed quod bonum est nisi gratia adjuta non eligit, malum vero per se est. Sed quod bonum est nisi gratia adjuta non eligit, malum vero per se eligit. Est enim in anima rationali voluntas naturalis, qua naturaliter vult eligit. Est enim in anima rationali voluntas naturalis, qua naturaliter vult bonum, licet tenuiter et exiliter, nisi gratia juvet: quæ adveniens juvat bonum, licet tenuiter et exiliter, nisi gratia juvet: quæ adveniens juvat eam, et erigit ut efficaciter velit bonum. Per se autem potest velle malum eam, et erigit ut efficaciter velit bonum. Per se autem potest velle malum efficaciter. Illa ergo rationalis animæ potentia, qua bonum vel malum pot- efficaciter. Illa ergo rationalis animæ potentia, qua bonum vel malum pot- est velle, utrumque discernens, liberum arbitrium nuncupatur : quod est velle, utrumque discernens, liberum arbitrium nuncupatur : quod bruta animalia non habent, quia ratione carent: habent tamen sensum et bruta animalia non habent, quia ratione carent: habent tamen sensum et appetitum sensualitatis. appetitum sensualitatis.

est. 1. est. 1.

IN II SENTENT. DIST. XXIV, E, ART. 5. IN II SENTENT. DIST. XXIV, E, ART. 5.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Quid sit liberum arbitrium ? Utrum ha- Quid sit liberum arbitrium ? Utrum ha- bitus, vel potentia, vel passio ? bitus, vel potentia, vel passio ?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur, Deinde quæritur de hoc quod dicitur, ibi, E, « Liberum vero arbitrium, etc. » ibi, E, « Liberum vero arbitrium, etc. » Et quæruntur hic tria de libero arbi- Et quæruntur hic tria de libero arbi- trio, quorum primum est, Quid sit ? trio, quorum primum est, Quid sit ?

Secundum, Utrum amitti possit vel Secundum, Utrum amitti possit vel tolli per aliquid libertas ejus tolli per aliquid libertas ejus

Tertium, de actu ejus de quo mentio- Tertium, de actu ejus de quo mentio- nem facit in Littera. nem facit in Littera.

AD PRIMUM sic proceditur : AD PRIMUM sic proceditur :

1. Omne quod capit intentionem et re- 1. Omne quod capit intentionem et re- missionem, ex his quæ sunt in anima, missionem, ex his quæ sunt in anima, est habitus, vel passio, et non potentia : est habitus, vel passio, et non potentia : liberum arbitrium capit intensionem et liberum arbitrium capit intensionem et remissionem : ergo est habitus, vel pas- remissionem : ergo est habitus, vel pas- sio. PRIMA patet per hoc quod dicit Phi- sio. PRIMA patet per hoc quod dicit Phi- losophus, quod tria sunt in anima, po- losophus, quod tria sunt in anima, po- tentiæ, passiones, et habitus et poten- tentiæ, passiones, et habitus et poten- tiæ non recipiunt magis et minus, cum tiæ non recipiunt magis et minus, cum sint consequentes substantiam animæ: sint consequentes substantiam animæ: sed alia duo capiunt magis et minus. sed alia duo capiunt magis et minus. SECUNDA probatur per Augustinum, et SECUNDA probatur per Augustinum, et Bernardum, et Anselmum, qui dicunt, Bernardum, et Anselmum, qui dicunt, quod liberius est in beatis quam in via- quod liberius est in beatis quam in via- toribus, et liberius in viatoribus quam in toribus, et liberius in viatoribus quam in damnatis. damnatis.

Item, Libertas dividitur in libertatem Item, Libertas dividitur in libertatem a coactione, a peccato, et a miseria: et a coactione, a peccato, et a miseria: et hæc dicunt habitum : ergo liberum ar- hæc dicunt habitum : ergo liberum ar- bitrium dicit habitum, et non poten- bitrium dicit habitum, et non poten- tiam. tiam.

2. Item, Hoc videtur per hoc quod 2. Item, Hoc videtur per hoc quod dicitur facultas rationis facultas enim dicitur facultas rationis facultas enim potentiæ est habitus, et non potentia: potentiæ est habitus, et non potentia: ergo liberum arbitrium est habitus. ergo liberum arbitrium est habitus.

ITEM ulterius quæritur, Qualiter dica- ITEM ulterius quæritur, Qualiter dica- tur facultas rationis, et voluntatis ? tur facultas rationis, et voluntatis ? Aut enim quia in utroque, aut quia Aut enim quia in utroque, aut quia

XXVII XXVII

401 401

ex utroque. Si quia in utroque: ergo ex utroque. Si quia in utroque: ergo liberum arbitrium est pars rationis, liberum arbitrium est pars rationis,

et et

voluntatis : et cum unum sit nu- voluntatis : et cum unum sit nu- mero, erit unum et idem numero pars mero, erit unum et idem numero pars essentialis duorum, quod est impossi- essentialis duorum, quod est impossi- bile. Si autem quia ex utroque : er- bile. Si autem quia ex utroque : er- go liberum arbitrium est potentia com- go liberum arbitrium est potentia com- posita ex duabus potentiis, quod est im- posita ex duabus potentiis, quod est im- possible. Et secundum hoc ratio et vo- possible. Et secundum hoc ratio et vo- luntas non manerent in proprio actu in luntas non manerent in proprio actu in anima, sed in eo quod componunt. anima, sed in eo quod componunt.

Præterea, Duo simplicia non compo- Præterea, Duo simplicia non compo- nunt tertium, nisi unum sit materiale nunt tertium, nisi unum sit materiale ad alterum, et alterum formale : sic ad alterum, et alterum formale : sic autem non se habent ratio et voluntas : autem non se habent ratio et voluntas : ergo videtur, quod male dicitur facultas ergo videtur, quod male dicitur facultas rationis, et voluntatis. rationis, et voluntatis.

ULTERIUS quæritur, Qualiter accipiatur Quæst. 2. ULTERIUS quæritur, Qualiter accipiatur Quæst. 2. ratio in diffinitione liberi arbitrii ? ratio in diffinitione liberi arbitrii ?

Constat autem, quod non accipitur Constat autem, quod non accipitur pro speculativa: ergo pro practica: er- pro speculativa: ergo pro practica: er- go aut pro superiori, aut inferiori, aut go aut pro superiori, aut inferiori, aut pro utraque simul. Si pro superio- pro utraque simul. Si pro superio- ri tunc non disponerentur inferiora ri tunc non disponerentur inferiora per liberum arbitrium, ut videtur. Si per liberum arbitrium, ut videtur. Si autem pro inferiori tantum : ergo non autem pro inferiori tantum : ergo non contingeret per liberum arbitrium in- contingeret per liberum arbitrium in- hærere superioribus, quod etiam fal- hærere superioribus, quod etiam fal- sum est. Si autem pro utraque : hoc sum est. Si autem pro utraque : hoc non videtur quia secundum hoc non non videtur quia secundum hoc non esset liberum arbitrium potentia spe- esset liberum arbitrium potentia spe- cialis, sed plures complectens. Eodem cialis, sed plures complectens. Eodem modo potest objici de voluntate. modo potest objici de voluntate.

SOLUTIO. Dicendum meo judicio, quod solutio. SOLUTIO. Dicendum meo judicio, quod solutio. liberum arbitrium est potentia spe- liberum arbitrium est potentia spe- cialis completa per habitum natura- cialis completa per habitum natura- lem, qui est libertas ejus: unde habet lem, qui est libertas ejus: unde habet aliquid rationis, et aliquid voluntatis, aliquid rationis, et aliquid voluntatis, sicut ostendit nomen ejus : suum enim sicut ostendit nomen ejus : suum enim est velle arbitrium sibi, et hoc dicit eli- est velle arbitrium sibi, et hoc dicit eli- gere, duobus propositis, hoc est, præo- gere, duobus propositis, hoc est, præo- ptare et præeligere et proponere duo ptare et præeligere et proponere duo est rationis, præoptare autem alterum est rationis, præoptare autem alterum est voluntatis libertatem autem vocat est voluntatis libertatem autem vocat a voluntate. a voluntate.

Et ut hoc intelligatur, sciendum quod Et ut hoc intelligatur, sciendum quod sicut dicit Philosophus, «< Liber est qui sicut dicit Philosophus, «< Liber est qui

26 26

Ad 1. Ad 1.

402 402

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est causa sui, et non causa alterius: et est causa sui, et non causa alterius: et quod est obligatum alteri, non est libe- quod est obligatum alteri, non est libe- rum. » Unde potentiæ affixæ organis rum. » Unde potentiæ affixæ organis sunt obligatæ illis, non potentes in ac- sunt obligatæ illis, non potentes in ac- tum ultra naturam receptibilitatis orga- tum ultra naturam receptibilitatis orga- ni sicut visiva potentia alligata pupil- ni sicut visiva potentia alligata pupil- læ, non potest ultra hoc quod pupilla læ, non potest ultra hoc quod pupilla nata est recipere, et sic est etiam de nata est recipere, et sic est etiam de aliis. Sed a tali obligatione sunt absolutæ aliis. Sed a tali obligatione sunt absolutæ omnes potentiæ animæ rationalis, qua- omnes potentiæ animæ rationalis, qua- rum nulla est affixa organo. Altera obli- rum nulla est affixa organo. Altera obli- gatio alteri est ab objecto, quando con- gatio alteri est ab objecto, quando con- vincit potentiam de consensu in ipsum, vincit potentiam de consensu in ipsum, sicut omnes potentiæ apprehensivæ ani- sicut omnes potentiæ apprehensivæ ani- mæ rationalis, ut intellectus, et ratio, mæ rationalis, ut intellectus, et ratio, et hujusmodi, convincuntur rationibus et hujusmodi, convincuntur rationibus ad consentiendum in verum et ideo ad consentiendum in verum et ideo non sunt causa sui, sed alterius. Sed non sunt causa sui, sed alterius. Sed voluntas neutro modo est obligata: quia voluntas neutro modo est obligata: quia non est affixa potentia organo, nec etiam non est affixa potentia organo, nec etiam necessario consentit: quia ratione di- necessario consentit: quia ratione di- ctante hoc esse faciendum vel non, ad- ctante hoc esse faciendum vel non, ad- huc se habet ad quod voluerit, et potest huc se habet ad quod voluerit, et potest contrarium velle, quam quod ex ratione contrarium velle, quam quod ex ratione dijudicatum est et ideo voluntas libera dijudicatum est et ideo voluntas libera est, et electio liberi arbitrii ab illa parte est, et electio liberi arbitrii ab illa parte habet eamdem libertatem. Unde scien- habet eamdem libertatem. Unde scien- dum, quod liberum arbitrium est poten- dum, quod liberum arbitrium est poten- tia animæ rationalis sita in anima in tia animæ rationalis sita in anima in contactu rationis dijudicantis, et volun- contactu rationis dijudicantis, et volun- tatis complete volentis: quia eligere tatis complete volentis: quia eligere (quod secundum Augustinum est liberi (quod secundum Augustinum est liberi arbitrii) est post judicium, et ante com- arbitrii) est post judicium, et ante com- plete velle. plete velle.

DICENDUM ergo ad primum, quod tri- DICENDUM ergo ad primum, quod tri- plex est libertas, scilicet a coactione, et plex est libertas, scilicet a coactione, et a peccato, et a miseria: et illa sola quæ a peccato, et a miseria: et illa sola quæ a coactione est de substantia liberi ar- a coactione est de substantia liberi ar- bitrii. Et illa iterum consideratur dupli- bitrii. Et illa iterum consideratur dupli- citer, scilicet in se, et sic non potest citer, scilicet in se, et sic non potest intendi et remitti: vel in comparatione intendi et remitti: vel in comparatione ad actum, et sic habet magis et minus, ad actum, et sic habet magis et minus, sicut et ipsa potentia naturalis: et ideo sicut et ipsa potentia naturalis: et ideo per hoc non potest probari, quod non per hoc non potest probari, quod non sit potentia, sed quoad alias duas liber- sit potentia, sed quoad alias duas liber-

1 Cf. III de Anima, Tract. iv, de motivis viri- 1 Cf. III de Anima, Tract. iv, de motivis viri- bus, cap. 10, de libero arbitrio. Tom. V hujus- bus, cap. 10, de libero arbitrio. Tom. V hujus-

tates dicit habitum recipientem intensio- tates dicit habitum recipientem intensio- nem et remissionem. nem et remissionem.

AD ALIUD dicendum, quod facultas li- AD ALIUD dicendum, quod facultas li- cet dicatur abstracte, tamen nominat cet dicatur abstracte, tamen nominat potestatem completam per naturam quæ potestatem completam per naturam quæ est libertas a coactione, quam accipit est libertas a coactione, quam accipit secundum quod attingit voluntatem. secundum quod attingit voluntatem.

AD ALIUD dicendum, quod dicitur fa- Aden AD ALIUD dicendum, quod dicitur fa- Aden cultas rationis, et voluntatis, sicut ex cultas rationis, et voluntatis, sicut ex utroque, non materialiter, sed secundum utroque, non materialiter, sed secundum ordinem quia unum in actu sibi præ- ordinem quia unum in actu sibi præ- ponit et alterum sequitur ex ipso. ponit et alterum sequitur ex ipso.

Et hoc patet ex Damasceno qui dicit, Et hoc patet ex Damasceno qui dicit, quod primum inquirit, deinde disponit, quod primum inquirit, deinde disponit, tertio ordinat, deinde dijudicat et senten- tertio ordinat, deinde dijudicat et senten- tiat, deinde eligit, deinde vult, deinde tiat, deinde eligit, deinde vult, deinde impetum facit ad opus. Et constat, quod impetum facit ad opus. Et constat, quod inquirere, disponere et ordinare, dijudi- inquirere, disponere et ordinare, dijudi- care et sententiare, actus sunt rationis: care et sententiare, actus sunt rationis: velle autem et impetum facere ad opus, velle autem et impetum facere ad opus, actus sunt voluntatis. Sed eligere (ut actus sunt voluntatis. Sed eligere (ut habemus in Littera) est actus liberi ar- habemus in Littera) est actus liberi ar- bitrii ergo liberum arbitrium est poten- bitrii ergo liberum arbitrium est poten- tia sita in contactu rationis et voluntatis, tia sita in contactu rationis et voluntatis, aliquid habens ex hoc quod ordinatur aliquid habens ex hoc quod ordinatur ad utramque, ad unam consequenter, et ad utramque, ad unam consequenter, et ad alteram antecedenter: et ideo utra- ad alteram antecedenter: et ideo utra- que ponitur in diffinitione ejus : et non est que ponitur in diffinitione ejus : et non est compacta, ut quidam dixerunt, ex utra- compacta, ut quidam dixerunt, ex utra- que, sed per ordinem respicit utramque. que, sed per ordinem respicit utramque.

AD ID quod ulterius quæritur, Qualiter Aq AD ID quod ulterius quæritur, Qualiter Aq sumatur ibi ratio ? sumatur ibi ratio ?

Dicendum, quod pro practica ratione, Dicendum, quod pro practica ratione, quæ communiter se habet ad utramque quæ communiter se habet ad utramque portionem, eo quod arbitrium est in portionem, eo quod arbitrium est in officio utriusque. officio utriusque.

Nec sequitur quod objicitur in contra- Nec sequitur quod objicitur in contra- rium quia non ingrediuntur ratio et rium quia non ingrediuntur ratio et voluntas in compositionem ejus, sed exi- voluntas in compositionem ejus, sed exi- guntur ad ordinem actus qui est eligere. guntur ad ordinem actus qui est eligere.

De omnibus his et sequentibus multa De omnibus his et sequentibus multa valde et exquisite disputata inveniuntur valde et exquisite disputata inveniuntur in tractatu nostro de Anima, quæstione de in tractatu nostro de Anima, quæstione de potentiis motivis et de libero arbitrio 1. potentiis motivis et de libero arbitrio 1.

ce editionis. ce editionis.

Bed contra. Bed contra.

Qusest. Qusest.

IN II SENTENT. DIST. XXIV, E, ART. 6. IN II SENTENT. DIST. XXIV, E, ART. 6.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An liberum arbitrium amitti potuit, et An liberum arbitrium amitti potuit, et ejus libertas per aliquid tolli ? ejus libertas per aliquid tolli ?

Secundo quæritur, Utrum amitti pot- Secundo quæritur, Utrum amitti pot-

est ? est ?

Qualiter enim salvetur cum præscien- Qualiter enim salvetur cum præscien- tia, in primo libro Sententiarum, tractatu tia, in primo libro Sententiarum, tractatu de præscientia, notatum est. de præscientia, notatum est.

Videtur autem, quod sit amissum per Videtur autem, quod sit amissum per peccatum : quia peccatum : quia

se per- se per-

1. Dicit Augustinus in Enchiridion, et 1. Dicit Augustinus in Enchiridion, et habebitur in sequenti distinctione, ho- habebitur in sequenti distinctione, ho- mo male utens libero arbitrio et mo male utens libero arbitrio et dit et ipsum quod autem perditum est, dit et ipsum quod autem perditum est, non habetur ergo videtur, quod post non habetur ergo videtur, quod post non est habitum ab homine. non est habitum ab homine.

2. Item, Infra dicet, quod post pecca- 2. Item, Infra dicet, quod post pecca- tum trahitur et vincitur: quod autem tum trahitur et vincitur: quod autem trahitur et vincitur, cogitur: ergo CO- trahitur et vincitur, cogitur: ergo CO- actum est post peccatum : non ergo est actum est post peccatum : non ergo est liberum. liberum.

3. Item, Augustinus in libro de Libero 3. Item, Augustinus in libro de Libero arbitrio « Nulla re fruitur homo cum arbitrio « Nulla re fruitur homo cum libertate, nisi qua fruitur cum securita- libertate, nisi qua fruitur cum securita- te: » securitatem autem in hac vita ho- te: » securitatem autem in hac vita ho- mo numquam habebit: ergo nec liber- mo numquam habebit: ergo nec liber- tatem ergo videtur, quod libertatem tatem ergo videtur, quod libertatem amiserit. amiserit.

SED CONTRA hoc est quod dicit Orige- SED CONTRA hoc est quod dicit Orige- nes supra illud Deuter. xi, 26 : En pro- nes supra illud Deuter. xi, 26 : En pro- pono in conspectu vestro hodie, etc., sic: pono in conspectu vestro hodie, etc., sic: « Quæ exterius accidunt, in nostra po- « Quæ exterius accidunt, in nostra po- testate non sunt: bene autem vel male testate non sunt: bene autem vel male uti his quæ incidunt, ea quæ intus est uti his quæ incidunt, ea quæ intus est ratione discernente et dijudicante quo- ratione discernente et dijudicante quo- modo his debeat uti, nostræ potestatis modo his debeat uti, nostræ potestatis est, dicente Moyse: En propono in con- est, dicente Moyse: En propono in con- spectu vestro hodie, etc. » spectu vestro hodie, etc. »

ULTERIUS quæritur, Utrum posse ma- ULTERIUS quæritur, Utrum posse ma- lum sit libertas vel pars libertatis ? lum sit libertas vel pars libertatis ? Et videtur, quod sic : quia Et videtur, quod sic : quia

403 403

1. In diffinitione præhabita Augustini 1. In diffinitione præhabita Augustini ponitur. ponitur.

2. Item, Philosophus dicit, quod pote- 2. Item, Philosophus dicit, quod pote- stas pravorum eligenda est: ergo est bo- stas pravorum eligenda est: ergo est bo- na et de potestate liberi arbitrii. na et de potestate liberi arbitrii.

SED CONTRA hoc est quod dicit Ansel- sed contra. SED CONTRA hoc est quod dicit Ansel- sed contra. mus, quod « posse peccare nec libertas mus, quod « posse peccare nec libertas est, nec pars libertatis : » est, nec pars libertatis : » ergo non est ergo non est de essentia liberi arbitrii. de essentia liberi arbitrii.

SOLUTIO. Dicendum, quod libertas ut SOLUTIO. Dicendum, quod libertas ut in sequenti distinctione Magister dicit, in sequenti distinctione Magister dicit, triplex est, scilicet a necessitate, et a triplex est, scilicet a necessitate, et a peccato, et a miseria: et prima non pot- peccato, et a miseria: et prima non pot- est amitti, sed secunda, et tertia. est amitti, sed secunda, et tertia.

Item, Prima adhuc dupliciter conside- Item, Prima adhuc dupliciter conside- ratur, scilicet secundum terminum a ratur, scilicet secundum terminum a quo, id est, secundum quod est a ne- quo, id est, secundum quod est a ne- cessitate libera, vel absoluta : et sic cessitate libera, vel absoluta : et sic numquam amittitur, vel diminuitur : quia numquam amittitur, vel diminuitur : quia privatio non recipit intensionem vel re- privatio non recipit intensionem vel re- missionem unde secundum hoc æque missionem unde secundum hoc æque est in Deo et in creatura, et æque in est in Deo et in creatura, et æque in beato et misero, et æque in bono et beato et misero, et æque in bono et malo. Potest etiam considerari in com- malo. Potest etiam considerari in com- paratione ad actum eligendi: et per paratione ad actum eligendi: et per hunc modum non amittitur, sed dimi- hunc modum non amittitur, sed dimi- nuitur ex defectu habitus gratiæ vel nuitur ex defectu habitus gratiæ vel gloriæ. gloriæ.

Solutio. Solutio.

AD ID ergo quod primo objicitur et Ad 1 et 3. AD ID ergo quod primo objicitur et Ad 1 et 3. tertio, dicendum quod intelligitur de li- tertio, dicendum quod intelligitur de li- bertate gratiæ et gloriæ sive beatitudi- bertate gratiæ et gloriæ sive beatitudi- nis, et non naturæ quæ est a necessi- nis, et non naturæ quæ est a necessi-

tate. tate.

Ad ALIUD dicendum, quod trahitur et Ad ALIUD dicendum, quod trahitur et vincitur ut subsit peccato: quia per se vincitur ut subsit peccato: quia per se non potest exire de peccato, nisi habeat non potest exire de peccato, nisi habeat libertatem a peccato, quæ est per gra- libertatem a peccato, quæ est per gra- tiam sed non trahitur neque vincitur, tiam sed non trahitur neque vincitur, ut cogatur ad sequens peccatum, quia ut cogatur ad sequens peccatum, quia sic amisisset libertatem a necessitate. sic amisisset libertatem a necessitate.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod potestas peccandi non est dum quod potestas peccandi non est pars libertatis nisi per accidens, scilicet pars libertatis nisi per accidens, scilicet in quantum una numero et substantia in quantum una numero et substantia est cum potestate non peccandi, et hoc est cum potestate non peccandi, et hoc est materialiter: sed in quantum est est materialiter: sed in quantum est peccandi, defectus est et infirmitas, et peccandi, defectus est et infirmitas, et

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

404 404

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non potestas et primo modo accipit non potestas et primo modo accipit Augustinus secundo modo Anselmus. Augustinus secundo modo Anselmus. Per hoc etiam potest patere solutio Per hoc etiam potest patere solutio ad id quod dicit Philosophus. ad id quod dicit Philosophus.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Quis sit actus liberi arbitrii ? et, Utrum Quis sit actus liberi arbitrii ? et, Utrum eligere ? eligere ?

Tertio, Quæritur de actu liberi arbi- Tertio, Quæritur de actu liberi arbi- trii qui est eligere, ut habetur ex diffini- trii qui est eligere, ut habetur ex diffini- tione quam ponit Augustinus. tione quam ponit Augustinus.

et sic et sic

SOLUTIO. Dicendum, quod eligere du- SOLUTIO. Dicendum, quod eligere du- pliciter est, scilicet ex consensu sponta- pliciter est, scilicet ex consensu sponta- neo, ut Magister dicit in sequenti dis- neo, ut Magister dicit in sequenti dis- tinctione et sic est electio cujus quod tinctione et sic est electio cujus quod vult eligens, et consistit in libertate vult eligens, et consistit in libertate arbitrii. Est etiam electio determina- arbitrii. Est etiam electio determina- tio melioris secundum rationem rectam tio melioris secundum rationem rectam eligibilis, et sic est eligentiæ : eligibilis, et sic est eligentiæ : patet quod electio liberi arbitrii sequitur. patet quod electio liberi arbitrii sequitur. consensum spontaneum sine regula ali- consensum spontaneum sine regula ali- qua regente et ideo ille liber est. Ele- qua regente et ideo ille liber est. Ele- ctio autem eligentiæ sequitur. regulas ctio autem eligentiæ sequitur. regulas rationis sumptas ex natura eligibilis: rationis sumptas ex natura eligibilis: et ideo illa non est libera, sed cogitur et ideo illa non est libera, sed cogitur per rationem rectam, et cadit in consi- per rationem rectam, et cadit in consi- derationes artis topicæ, ut patet in II derationes artis topicæ, ut patet in II Topicorum et efficitur causa efficiens Topicorum et efficitur causa efficiens

Sed contra videtur esse actus eligen- virtutis, ut patet in III Ethicorum. Sed contra videtur esse actus eligen- virtutis, ut patet in III Ethicorum. tiæ : tiæ :