Solutio. Solutio.

IN II SENTENT. DIST. XXII, C, ART. 2 ET 3. IN II SENTENT. DIST. XXII, C, ART. 2 ET 3.

fuit in peccato Adæ et Hevæ. Dicitur etiam fuit in peccato Adæ et Hevæ. Dicitur etiam non observatio præcepti, et sic ipsa con- non observatio præcepti, et sic ipsa con- comitatur omne peccatum, et hoc modo comitatur omne peccatum, et hoc modo non est speciale peccatum Adæ. non est speciale peccatum Adæ.

Et per hanc distinctionem patet solu- Et per hanc distinctionem patet solu- tio ad totum. tio ad totum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum Heva peccavit uno peccato vel Utrum Heva peccavit uno peccato vel pluribus ? pluribus ?

Secundo quæritur, Utrum peccavit uno Secundo quæritur, Utrum peccavit uno peccato vel pluribus ? peccato vel pluribus ?

Videtur autem, quod pluribus: quia Videtur autem, quod pluribus: quia 1. Supra, in præcedenti distinctione 1. Supra, in præcedenti distinctione habitum est, quod tria peccata fuerunt in habitum est, quod tria peccata fuerunt in peccato primi hominis, scilicet inanis peccato primi hominis, scilicet inanis gloria, avaritia, et gula. gloria, avaritia, et gula.

2. Item, Constat, quod ipsa comedit 2. Item, Constat, quod ipsa comedit prohibitum, et superbivit iterum: ergo prohibitum, et superbivit iterum: ergo pluribus peccavit. pluribus peccavit.

SOLUTIO. Dicendum, quod non pluri- SOLUTIO. Dicendum, quod non pluri- bus peccatis peccavit: sed si quis vult bus peccatis peccavit: sed si quis vult proprie dicere, dicet quod peccavit uno proprie dicere, dicet quod peccavit uno peccato multiplici, scilicet quod unum peccato multiplici, scilicet quod unum fuerit secundum formam et finem V0- fuerit secundum formam et finem V0- luntatis, sed multiplex in actibus mate- luntatis, sed multiplex in actibus mate- rialibus et hujus ratio jam sæpius ex- rialibus et hujus ratio jam sæpius ex- posita est et ideo non oportet respon- posita est et ideo non oportet respon- dere objectis. dere objectis.

375 375

Videtur enim, quod sic: quia non Videtur enim, quod sic: quia non habuit tunc infirmitatem, nec ignoran- habuit tunc infirmitatem, nec ignoran- tiam, quæ sunt pœnæ peccati: ergo tiam, quæ sunt pœnæ peccati: ergo oportuit, quod peccavit ex malitia: hoc oportuit, quod peccavit ex malitia: hoc autem est peccatum in Spiritum san- autem est peccatum in Spiritum san- ctum ergo peccavit in Spiritum san- ctum ergo peccavit in Spiritum san-

ctum. ctum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Infra allegabit mulier, Serpens de- 1. Infra allegabit mulier, Serpens de- cepit me¹: ergo prodiit ex ignorantia : cepit me¹: ergo prodiit ex ignorantia : ergo est peccatum in Filium. ergo est peccatum in Filium.

2. Item, Apostolus dicit, I ad Timoth. 2. Item, Apostolus dicit, I ad Timoth. 11, 14 Adam non est seducius, mulier 11, 14 Adam non est seducius, mulier autem seducta in prævaricatione fuit: autem seducta in prævaricatione fuit: Ergo seducta fuit : ergo ex ignorantia Ergo seducta fuit : ergo ex ignorantia peccavit ergo in Filium, et non in Spi- peccavit ergo in Filium, et non in Spi- ritum sanctum. ritum sanctum.

SOLUTIO. Hoc non est magna dubita- SOLUTIO. Hoc non est magna dubita- tione dignum. Dicendum enim, quod in tione dignum. Dicendum enim, quod in Filium peccavit, sicut Magister infra ob- Filium peccavit, sicut Magister infra ob- jiciendo ex verbis Isidori dicit mulierem jiciendo ex verbis Isidori dicit mulierem ex ignorantia peccasse : sed ignorantia ex ignorantia peccasse : sed ignorantia est duplex, scilicet poena peccati, et ex est duplex, scilicet poena peccati, et ex illa non peccavit: et est ignorantia, ne- illa non peccavit: et est ignorantia, ne- scientia agendorum, ut in quo sensu scientia agendorum, ut in quo sensu verba Domini dicta fuerint: et ex tali verba Domini dicta fuerint: et ex tali processit peccatum ejus, et ideo fuit in processit peccatum ejus, et ideo fuit in

Filium. Filium.

Non enim ignoravit tantum secundum Non enim ignoravit tantum secundum quod omnis malus dicitur ignorans, sed quod omnis malus dicitur ignorans, sed etiam ignoravit sensum verbi Domini: etiam ignoravit sensum verbi Domini: quæ ignorantia occasio fuit peccati : et quæ ignorantia occasio fuit peccati : et Adam etiam ignoravit quod esset mor- Adam etiam ignoravit quod esset mor- tale, quod putabat esse veniale: et ideo tale, quod putabat esse veniale: et ideo ipse etiam peccavit in Filium : et per hoc ipse etiam peccavit in Filium : et per hoc patet solutio ad objectum. patet solutio ad objectum.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An peccatum Hevæ fuerit peccatum in An peccatum Hevæ fuerit peccatum in Spiritum sanctum, aut in Patrem, Spiritum sanctum, aut in Patrem, aut in Filium ? aut in Filium ?

Tertio quæritur, Utrum hoc peccatum Tertio quæritur, Utrum hoc peccatum sit peccatum in Spiritum sanctum ? sit peccatum in Spiritum sanctum ?

1 Genes. III, 13. 1 Genes. III, 13.

376 376

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

D. Quæ fuit elatio viri ? An crediderit, et voluerit quod mulier ? D. Quæ fuit elatio viri ? An crediderit, et voluerit quod mulier ?

Solet quæri, Utrum illa talis elatio et amor propriæ potestatis in viro Solet quæri, Utrum illa talis elatio et amor propriæ potestatis in viro fuerit, sicut in muliere? Ad quod dicimus, quia Adam non fuit seductus fuerit, sicut in muliere? Ad quod dicimus, quia Adam non fuit seductus eo modo quo mulier. Non enim putavit esse verum quod diabolus suggere- eo modo quo mulier. Non enim putavit esse verum quod diabolus suggere- bat. In eo tamen fuisse seductum credi potest, quod commissum veniale bat. In eo tamen fuisse seductum credi potest, quod commissum veniale putaverit, quod peremptorium erat. Sed nec prior seductus fuit, nec in eo putaverit, quod peremptorium erat. Sed nec prior seductus fuit, nec in eo in quo mulier, ut crederet Deum illud lignum ideo tangere prohibuisse, in quo mulier, ut crederet Deum illud lignum ideo tangere prohibuisse, quoniam si tangerent fierent sicut dii. Verumtamen prævaricator fuit Adam, quoniam si tangerent fierent sicut dii. Verumtamen prævaricator fuit Adam, ut testatur Apostolus ¹. Poterat enim aliqua elatio menti ejus inesse illico ut testatur Apostolus ¹. Poterat enim aliqua elatio menti ejus inesse illico post tentationem, ex qua voluit lignum vetitum experiri, cum mulierem post tentationem, ex qua voluit lignum vetitum experiri, cum mulierem non videret mortuam esca illa percepta. Unde Augustinus super Genesim: non videret mortuam esca illa percepta. Unde Augustinus super Genesim: Cum Apostolus Adam prævaricatorem fuisse ostendit dicens, In similitudi- Cum Apostolus Adam prævaricatorem fuisse ostendit dicens, In similitudi- nem prævaricationis Adæ 2: seductum tamen negat, ubi ait, Adam non. nem prævaricationis Adæ 2: seductum tamen negat, ubi ait, Adam non. est seductus, sed mulier³: unde et interrogatus non ait, Mulier seduxit me: est seductus, sed mulier³: unde et interrogatus non ait, Mulier seduxit me: sed, Dedit mihi, et comedi *. Mulier vero dixit: Serpens seduxit me ³. Hanc sed, Dedit mihi, et comedi *. Mulier vero dixit: Serpens seduxit me ³. Hanc autem seductionem proprie vocavit Apostolus, per quam id quod suade- autem seductionem proprie vocavit Apostolus, per quam id quod suade- batur, cum falsum esset, verum putatum est, scilicet quod Deus lignum batur, cum falsum esset, verum putatum est, scilicet quod Deus lignum illud ideo tangere prohibuerit, quia sciebat eos si tetigissent, sicut deos illud ideo tangere prohibuerit, quia sciebat eos si tetigissent, sicut deos futuros: tamquam eis divinitatem invideret, qui eos homines fecerat. Sed futuros: tamquam eis divinitatem invideret, qui eos homines fecerat. Sed etsi virum propter aliquam mentis elationem, quæ Deum latere non pot- etsi virum propter aliquam mentis elationem, quæ Deum latere non pot- erat, sollicitavit aliqua experiendi cupiditas, cum mulierem videret accepta erat, sollicitavit aliqua experiendi cupiditas, cum mulierem videret accepta illa esca non esse mortuam: nec tamen eum arbitror si jam spirituali illa esca non esse mortuam: nec tamen eum arbitror si jam spirituali mente præditus erat, ullo modo credidisse quod diabolus suggerebat. mente præditus erat, ullo modo credidisse quod diabolus suggerebat.

1 Ad Roman. v, 14: Regnavit mors ab Adam usque ad Moysen, etiam in eos qui non peccaverunt 1 Ad Roman. v, 14: Regnavit mors ab Adam usque ad Moysen, etiam in eos qui non peccaverunt in similitudinem prævaricationis Adæ, qui est forma futuri. in similitudinem prævaricationis Adæ, qui est forma futuri.

2 Ibid. 2 Ibid.

3 I ad Timoth. 11, 13: Adum non est seductus, mulier autem seducta in prævaricatione fuit. 3 I ad Timoth. 11, 13: Adum non est seductus, mulier autem seducta in prævaricatione fuit.

* Genes. I, 12: Mulier, quam dedisti mihi sociam, dedit mihi de ligno, et comedi. * Genes. I, 12: Mulier, quam dedisti mihi sociam, dedit mihi de ligno, et comedi.

5 Genes. 11, 13: Serpens decepit me, et comedi. 5 Genes. 11, 13: Serpens decepit me, et comedi.

jolutio. jolutio.

IN II SENTENT. DIST. XXII, E. IN II SENTENT. DIST. XXII, E.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum elatio fuerit primum peccatum Utrum elatio fuerit primum peccatum Ada? et, Quid appetiit ? et, An ser- Ada? et, Quid appetiit ? et, An ser- penti credidit? penti credidit?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, «Solet quæri, Utrum talis elatio, ibi, «Solet quæri, Utrum talis elatio,

etc. » etc. »

Videtur enim, quod elatio non fuerit Videtur enim, quod elatio non fuerit primum peccatum Adam: quia primum peccatum Adam: quia

1. Non credidit serpenti : ergo non cre- 1. Non credidit serpenti : ergo non cre- didit, quod posset fieri sicut Deus: ergo didit, quod posset fieri sicut Deus: ergo non appetiit hoc. non appetiit hoc.

2. Præterea, Non est seductus in quo 2. Præterea, Non est seductus in quo mulier, sed putabat esse veniale quod mulier, sed putabat esse veniale quod erat mortale quicumque autem putat erat mortale quicumque autem putat hoc, est infidelis: ergo infidelitas fuit hoc, est infidelis: ergo infidelitas fuit suum primum peccatum. suum primum peccatum.

SOLUTIO. Dicendum, quod peccatum SOLUTIO. Dicendum, quod peccatum mulieris et viri respectu similitudinis mulieris et viri respectu similitudinis Dei in scientia boni et mali secundum Dei in scientia boni et mali secundum Magistrum differunt, sicut peccatum ope- Magistrum differunt, sicut peccatum ope- ris et solius concupiscentiæ, in quantum ris et solius concupiscentiæ, in quantum tamen est consensus rationis: quia mu- tamen est consensus rationis: quia mu- lier quæ credidit hoc posse fieri, exhibuit lier quæ credidit hoc posse fieri, exhibuit

377 377

membra iniquitati ad opus, per quod hoc membra iniquitati ad opus, per quod hoc consequeretur: vir autem consensit in consequeretur: vir autem consensit in rapinam similitudinis divinæ: sed non rapinam similitudinis divinæ: sed non propter hoc comedit, sed comedit ut propter hoc comedit, sed comedit ut mortem gereret uxori, quod non crede- mortem gereret uxori, quod non crede- bat magnum malum. bat magnum malum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc argumentum non procedit. Credidit non argumentum non procedit. Credidit non posse fieri ergo non appetiit. Multi posse fieri ergo non appetiit. Multi enim concupiscunt bona regis, et injuste enim concupiscunt bona regis, et injuste habere vellent, et consentiendo concu- habere vellent, et consentiendo concu- piscunt: et tamen sciunt se non posse piscunt: et tamen sciunt se non posse habere, quia plus concupiscit voluntas, habere, quia plus concupiscit voluntas, quam possit acquirere. quam possit acquirere.

AD ALIUD dicendum, quod bene scivit, AD ALIUD dicendum, quod bene scivit, quod erat dignum morte: sed scivit quod erat dignum morte: sed scivit etiam Deum esse misericordem, et posse etiam Deum esse misericordem, et posse non per mortem punire, quod tamen di- non per mortem punire, quod tamen di- gnum fuit morte: unde ex parte miseri- gnum fuit morte: unde ex parte miseri- cordiæ divinæ et suæ excusabilitatis per cordiæ divinæ et suæ excusabilitatis per dilectionem uxoris datæ, putabat esse dilectionem uxoris datæ, putabat esse ignoscibile. ignoscibile.

Unde Magistri distinguunt hic, quod Unde Magistri distinguunt hic, quod multipliciter peccatum dicitur veniale: multipliciter peccatum dicitur veniale: scilicet ex genere, ut otiosum: vel ex scilicet ex genere, ut otiosum: vel ex eventu sequente, ut peccatum mortale eventu sequente, ut peccatum mortale deletum per contritionem: vel ex qua- deletum per contritionem: vel ex qua- dam causa veniæ quæ est ex parte pec- dam causa veniæ quæ est ex parte pec- cantis et ejus in quem peccatur, sicut hic, cantis et ejus in quem peccatur, sicut hic, quia occasio peccati fuit dilectio uxoris, quia occasio peccati fuit dilectio uxoris, et præsumptio misericordiæ Dei : et ideo et præsumptio misericordiæ Dei : et ideo patet, quod infidelis non fuit. patet, quod infidelis non fuit.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

E. Quis plus peccavit, Adam vel Heva? E. Quis plus peccavit, Adam vel Heva?

Ex quo manifeste animadverti potest, quis eorum plus peccaverit, Adam Ex quo manifeste animadverti potest, quis eorum plus peccaverit, Adam scilicet, vel Heva? Plus enim videtur peccasse mulier, quæ voluit usurpare scilicet, vel Heva? Plus enim videtur peccasse mulier, quæ voluit usurpare divinitatis æqualitatem, et nimia præsumptione elata credidit ita esse divinitatis æqualitatem, et nimia præsumptione elata credidit ita esse futurum. Adam vero nec illud credidit¹, et de pœnitentia et Dei misericor- futurum. Adam vero nec illud credidit¹, et de pœnitentia et Dei misericor-

1 Edit. J. Alleaume, crediderit. 1 Edit. J. Alleaume, crediderit.

378 378

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dia cogitavit, dum uxori morem gerens, ejus persuasioni consensit, nolens dia cogitavit, dum uxori morem gerens, ejus persuasioni consensit, nolens eam contristare, et a se alienatam relinquere ne periret, arbitrans illud eam contristare, et a se alienatam relinquere ne periret, arbitrans illud esse veniale non mortale delictum. Unde Augustinus': Apostolus ait, Adam esse veniale non mortale delictum. Unde Augustinus': Apostolus ait, Adam non est seductus 2. Quod utique ita accipi potest, ut intelligatur non esse non est seductus 2. Quod utique ita accipi potest, ut intelligatur non esse seductus prior scilicet, vel in eo in quo mulier, ut scilicet crederet illud seductus prior scilicet, vel in eo in quo mulier, ut scilicet crederet illud esse verum, Eritis sicut dii³: sed putavit utrumque posse fieri, ut et uxori esse verum, Eritis sicut dii³: sed putavit utrumque posse fieri, ut et uxori morem gereret, et per poenitentiam veniam haberet. Minus ergo peccavit, morem gereret, et per poenitentiam veniam haberet. Minus ergo peccavit, qui de poenitentia et Dei misericordia cogitavit. Postquam enim mulier qui de poenitentia et Dei misericordia cogitavit. Postquam enim mulier seducta manducavit eique dedit ut simul ederent, noluit eam contristare, seducta manducavit eique dedit ut simul ederent, noluit eam contristare, quam credebat sine suo solatio contabescere, et a se alienatam omnino in- quam credebat sine suo solatio contabescere, et a se alienatam omnino in- terire non quidem carnali victus concupiscentia, quam nondum sense- terire non quidem carnali victus concupiscentia, quam nondum sense- rat, sed amicabili quadam benevolentia, qua plerumque fit ut offendatur rat, sed amicabili quadam benevolentia, qua plerumque fit ut offendatur Deus, ne offendatur amicus: quod eum facere non debuisse, divinæ sen- Deus, ne offendatur amicus: quod eum facere non debuisse, divinæ sen- tentiæ justus exitus indicavit. Ergo alio quodam modo ipse etiam deceptus tentiæ justus exitus indicavit. Ergo alio quodam modo ipse etiam deceptus est. Inexpertus enim divinæ severitatis, in eo falli potuit, ut veniale crede- est. Inexpertus enim divinæ severitatis, in eo falli potuit, ut veniale crede- ret esse commissum: sed dolo illo serpentino quo mulier seducta est, nullo ret esse commissum: sed dolo illo serpentino quo mulier seducta est, nullo modo arbitror illum potuisse seduci“. Ex his datur intelligi, quod mulier modo arbitror illum potuisse seduci“. Ex his datur intelligi, quod mulier plus peccaverit, in qua majoris tumoris præsumptio fuit: quæ etiam in se, plus peccaverit, in qua majoris tumoris præsumptio fuit: quæ etiam in se, et in proximum, et in Deum peccavit: vir autem tantum in se, et in Deum. et in proximum, et in Deum peccavit: vir autem tantum in se, et in Deum. Inde etiam colligitur, quod mulier plus peccaverit, quia gravius punita est, Inde etiam colligitur, quod mulier plus peccaverit, quia gravius punita est, cui dictum fuit: In dolore paries filios, etc. 5. cui dictum fuit: In dolore paries filios, etc. 5.

F. Quod prædictæ sententiæ adversari videtur. F. Quod prædictæ sententiæ adversari videtur.

Sed huic videtur contrarium quod Augustinus super Genesim de viro et Sed huic videtur contrarium quod Augustinus super Genesim de viro et muliere peccatum suum excusantibus ait: Dixit Adam: Mulier quam dedisti muliere peccatum suum excusantibus ait: Dixit Adam: Mulier quam dedisti mihi sociam, dedit mihi de ligno, et comedi : non dicit, Peccavi. Super- mihi sociam, dedit mihi de ligno, et comedi : non dicit, Peccavi. Super- bia enim habet confusionis deformitatem, non confessionis humilitatem. Nec bia enim habet confusionis deformitatem, non confessionis humilitatem. Nec etiam mulier confitetur peccatum, sed refert in alterum, dicens: Serpens etiam mulier confitetur peccatum, sed refert in alterum, dicens: Serpens

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 27. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 27.

21 ad Timoth. II, 13. 21 ad Timoth. II, 13.

3 Genes. III, 3. 3 Genes. III, 3.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Genesi ad litteram, cap. 27. 4 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Genesi ad litteram, cap. 27.

5 Genes. III, 16. 5 Genes. III, 16.

6 Genes III, 12 6 Genes III, 12

IN II SENTENT. DIST. XXII, F, ART. 5. IN II SENTENT. DIST. XXII, F, ART. 5.

379 379

decepit me, et comedi': in impari sexu, sed pari fastu 3. Ecce hic dicit decepit me, et comedi': in impari sexu, sed pari fastu 3. Ecce hic dicit Augustinus, quia parem fastum habuit mulier cum viro. Pariter ergo Augustinus, quia parem fastum habuit mulier cum viro. Pariter ergo superbierunt, et pariter peccaverunt. Sed hoc ita determinari potest, ut superbierunt, et pariter peccaverunt. Sed hoc ita determinari potest, ut dicamus parem utriusque fuisse fastum in excusatione peccati, et etiam in dicamus parem utriusque fuisse fastum in excusatione peccati, et etiam in esu ligni vetiti sed disparem, et in muliere multo majorem, in eo quod esu ligni vetiti sed disparem, et in muliere multo majorem, in eo quod credidit et voluit esse sicut Deus, quod non vir. Verumtamen et de viro credidit et voluit esse sicut Deus, quod non vir. Verumtamen et de viro legitur, quod voluit esse sicut Deus. Dicit enim Augustinus super illum legitur, quod voluit esse sicut Deus. Dicit enim Augustinus super illum locum Psalmi : Quæ non rapui, tunc exsolvebam. Rapuit Adam et Heva locum Psalmi : Quæ non rapui, tunc exsolvebam. Rapuit Adam et Heva præsumentes ut diabolus de divinitate, rapere voluerunt divinitatem, et præsumentes ut diabolus de divinitate, rapere voluerunt divinitatem, et perdiderunt felicitatem. Item, super illum locum : Deus, quis similis tibi³? perdiderunt felicitatem. Item, super illum locum : Deus, quis similis tibi³? Qui per se vult esse ut Deus, perverse vult esse similis Deo: ut diabolus Qui per se vult esse ut Deus, perverse vult esse similis Deo: ut diabolus qui noluit sub eo esse : et homo, qui ut servus noluit teneri præcepto, sed qui noluit sub eo esse : et homo, qui ut servus noluit teneri præcepto, sed voluit ut nullo sibi dominante esset quasi Deus. Item, super illum epistolæ voluit ut nullo sibi dominante esset quasi Deus. Item, super illum epistolæ locum Non rapinam arbitratus est se esse æqualem Deo : quia non usur- locum Non rapinam arbitratus est se esse æqualem Deo : quia non usur- pavit quod suum non esset, ut diabolus et primus homo. pavit quod suum non esset, ut diabolus et primus homo.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An Adam plus peccavit quam Heva? An Adam plus peccavit quam Heva?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, « Ex quo manifeste animadverti potest, E, « Ex quo manifeste animadverti potest, etc. » etc. »

Videtur enim, quod Adam plus pecca- Videtur enim, quod Adam plus pecca- vit quia ipse caput mulieris fuit: ergo vit quia ipse caput mulieris fuit: ergo plus peccavit. plus peccavit.

Item, Quia ipse vigorosiora naturalia Item, Quia ipse vigorosiora naturalia habuit. habuit.

1 Genes. III, 13. 1 Genes. III, 13.

2 In edit. J. Alleaume, deest in. 2 In edit. J. Alleaume, deest in.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Genesi ad litte- 3 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Genesi ad litte- ram, cap. 1. ram, cap. 1.

Item, Quia immediate præceptum ac- Item, Quia immediate præceptum ac- cepit. cepit.

Item, Quia nocivius: quia ex ipso in- Item, Quia nocivius: quia ex ipso in- fecta est tota propago, et non ex Heva, ut fecta est tota propago, et non ex Heva, ut dicetur infra: ergo videtur, quod Adam dicetur infra: ergo videtur, quod Adam plus peccavit. plus peccavit.

SED CONTRA rationes in Littera sunt, Sed contra. SED CONTRA rationes in Littera sunt, Sed contra. quas non oportet hic repetere. quas non oportet hic repetere.

SOLUTIO. In substantialibus peccati plus Solutio. SOLUTIO. In substantialibus peccati plus Solutio. rea fuit Heva, sed quoad quasdam cir- rea fuit Heva, sed quoad quasdam cir- cumstantias Adam plus: fastus enim et cumstantias Adam plus: fastus enim et concupiscentia major sunt causa actus concupiscentia major sunt causa actus peccati, et quoad illa peccavit plus Heva: peccati, et quoad illa peccavit plus Heva: sed circumstantiæ peccantis et nocivita- sed circumstantiæ peccantis et nocivita- tis peccati majores fuerunt in Adam, ut tis peccati majores fuerunt in Adam, ut probant objectiones. probant objectiones.

4 Psal LXVIII, 5. 4 Psal LXVIII, 5.

5 Psal. LXX, 19 et LXXXVIII, 9, et alibi. 5 Psal. LXX, 19 et LXXXVIII, 9, et alibi. Ad Philip. II, 6. Ad Philip. II, 6.

380 380

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

G. Quorumdam sententia, quod Adam ambierit esse ut Deus, sed non crediderit G. Quorumdam sententia, quod Adam ambierit esse ut Deus, sed non crediderit

possibile. possibile.

non non

Ideo quibusdam videtur, quod etiam Adam ambierit esse sicut Deus, Ideo quibusdam videtur, quod etiam Adam ambierit esse sicut Deus, tamen crediderit id fieri posse: et ideo falsum esse quod diabolus promitte- tamen crediderit id fieri posse: et ideo falsum esse quod diabolus promitte- bat cognovit. Et licet divinitatis æqualitatem concupierit, non tamen adeo bat cognovit. Et licet divinitatis æqualitatem concupierit, non tamen adeo exarsit, nec tanta est affectus ambitione sicut mulier: quæ illud fieri posse exarsit, nec tanta est affectus ambitione sicut mulier: quæ illud fieri posse putavit, et ideo magis illud ambiendo superbivit. Virum autem aliqua forte putavit, et ideo magis illud ambiendo superbivit. Virum autem aliqua forte ambitionis surreptio movit: sed non ita, ut illud verum vel possibile fore ambitionis surreptio movit: sed non ita, ut illud verum vel possibile fore putaret. Aliis autem videtur ideo dictum esse, quod Adam illud voluerit, putaret. Aliis autem videtur ideo dictum esse, quod Adam illud voluerit, quia mulier de eo sumpta illud voluit: sicut si, inquiunt, peccatum dicitur quia mulier de eo sumpta illud voluit: sicut si, inquiunt, peccatum dicitur per unum hominem intrasse in mundum, id est, in humanam naturam: per unum hominem intrasse in mundum, id est, in humanam naturam: cum tamen mulier ante virum peccaverit: quia per mulierem intraverit de cum tamen mulier ante virum peccaverit: quia per mulierem intraverit de viro factam. Vel potius ideo per hominem dicitur intrasse: quia etiam viro factam. Vel potius ideo per hominem dicitur intrasse: quia etiam peccante muliere si vir non peccasset, humanum genus minime peccatis peccante muliere si vir non peccasset, humanum genus minime peccatis corruptum periret. Minus ergo peccavit vir quam mulier. corruptum periret. Minus ergo peccavit vir quam mulier.

H. Objectio contra id quod dictum est, virum minus peccasse. H. Objectio contra id quod dictum est, virum minus peccasse.

His autem opponi solet hoc modo, Tribus modis (ut Isidorus ait) pecca- His autem opponi solet hoc modo, Tribus modis (ut Isidorus ait) pecca- tum geritur, scilicet ignorantia, infirmitate, industria 2. Et gravius est tum geritur, scilicet ignorantia, infirmitate, industria 2. Et gravius est infirmitate peccare, quam ignorantia: graviusque industria, quam infir- infirmitate peccare, quam ignorantia: graviusque industria, quam infir- mitate. Heva autem videtur ex ignorantia peccasse, quia seducta fuit. mitate. Heva autem videtur ex ignorantia peccasse, quia seducta fuit. Adam vero ex industria, quia non fuit seductus, ut Apostolus ait ³. Ad quod Adam vero ex industria, quia non fuit seductus, ut Apostolus ait ³. Ad quod dicimus, quia licet Heva in hoc per ignorantiam deliquerit, quod putavit dicimus, quia licet Heva in hoc per ignorantiam deliquerit, quod putavit verum esse quod diabolus suadebat, non tamen in hoc quin noverit illud verum esse quod diabolus suadebat, non tamen in hoc quin noverit illud Dei esse mandatum, et peccatum esse contra agere. Et ideo excusari a Dei esse mandatum, et peccatum esse contra agere. Et ideo excusari a peccato per ignorantiam non potuit. peccato per ignorantiam non potuit.

1 Ad Roman. v, 12: Per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors. 1 Ad Roman. v, 12: Per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors. 2 S. ISIDORUS, Lib. II de Summo bono, cap. 6. 2 S. ISIDORUS, Lib. II de Summo bono, cap. 6.

3 I ad Timoth. 11, 12: Adam non est seductus, mulier autem seducta in prævaricatione fuit. 3 I ad Timoth. 11, 12: Adam non est seductus, mulier autem seducta in prævaricatione fuit.

Quæst. Quæst.

IN II SENTENT. DIST. XXII, I, ART. 7. IN II SENTENT. DIST. XXII, I, ART. 7.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An si vir non peccasset, humanum genus An si vir non peccasset, humanum genus minime peccatis fuisset corruptum ? minime peccatis fuisset corruptum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, G, sub finem : « Si vir non peccasset, ibi, G, sub finem : « Si vir non peccasset, humanum genus, etc. » humanum genus, etc. »

CONTRA: Mulier daret materiam carnis : CONTRA: Mulier daret materiam carnis : et a carne, ut infra habetur, contrahitur et a carne, ut infra habetur, contrahitur originale: ergo adhuc periret humanum originale: ergo adhuc periret humanum

genus. genus.

ITEM, Si vir non peccasset, quæritur, ITEM, Si vir non peccasset, quæritur, quid fecisset Deus de muliere? quid fecisset Deus de muliere?

381 381

SOLUTIO. Dicendum secundum Magi- SOLUTIO. Dicendum secundum Magi- stros, quod duplex est corruptio, scilicet stros, quod duplex est corruptio, scilicet passibilitatis et famis, sitis, mortis, et passibilitatis et famis, sitis, mortis, et hanc habuissent homines ex Heva si so- hanc habuissent homines ex Heva si so- la peccasset. Et est corruptio vitii per la peccasset. Et est corruptio vitii per causam efficientem, secundum quam ca- causam efficientem, secundum quam ca- ro seminata per coitum ex viro inficere ro seminata per coitum ex viro inficere potest animas: et hæc corruptio non ha- potest animas: et hæc corruptio non ha- beretur, ut dicunt. beretur, ut dicunt.

AD ARGUMENTUM ergo dicendum, quod AD ARGUMENTUM ergo dicendum, quod hæc secunda corruptio non habetur ex hæc secunda corruptio non habetur ex materia, nisi in quantum descinditur a materia, nisi in quantum descinditur a viro, in quo est tota natura materialiter viro, in quo est tota natura materialiter et effective. et effective.

Solutio. Solutio.

AD ALIUD dicendum, quod Deus per- Ad quæst. AD ALIUD dicendum, quod Deus per- Ad quæst. misisset eam mori in se, aut fecisset viro misisset eam mori in se, aut fecisset viro aliam mulierem. Quod autem horum ve- aliam mulierem. Quod autem horum ve- rum sit, nescitur. rum sit, nescitur.

I. Quod ignorantia alia excusat, alia non. I. Quod ignorantia alia excusat, alia non.

Est enim ignorantia quæ excusat peccantem, et est ignorantia talis Est enim ignorantia quæ excusat peccantem, et est ignorantia talis quæ non excusat. Est autem ignorantia vincibilis, et ignorantia invincibi- quæ non excusat. Est autem ignorantia vincibilis, et ignorantia invincibi- lis. Excusatio omnis tollitur, ubi mandatum non ignoratur. lis. Excusatio omnis tollitur, ubi mandatum non ignoratur.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Utrum ignorantia est peccatum ? et, Utrum ignorantia est peccatum ? et, Utrum aliqua ignorantia sit affectata Utrum aliqua ignorantia sit affectata et voluntaria ? et voluntaria ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Est enim ignorantia quæ excusat, ibi, « Est enim ignorantia quæ excusat,

etc. » etc. »

Et quæruntur de ignorantia tria, scili- Et quæruntur de ignorantia tria, scili- cet an sit peccatum? cet an sit peccatum?

Et secundo, Cujusmodi peccatum? Et secundo, Cujusmodi peccatum?

Et tertio, Secundum quem modum, et Et tertio, Secundum quem modum, et quæ ignorantia excusat, et quæ non ? quæ ignorantia excusat, et quæ non ?

QUOD AUTEM non sit peccatum, nitun- QUOD AUTEM non sit peccatum, nitun- tur quidam probare sic: tur quidam probare sic:

1. Ignorantia, pura privatio est: nullum 1. Ignorantia, pura privatio est: nullum peccatum est pura privatio: ergo igno- peccatum est pura privatio: ergo igno- rantia secundum se non est peccatum. rantia secundum se non est peccatum.

2. Item, Ignorantia dicit scientiæ pri- 2. Item, Ignorantia dicit scientiæ pri- vationem nulla autem scientia est vir- vationem nulla autem scientia est vir- tus ergo privatio ejus non est vitium. tus ergo privatio ejus non est vitium.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

382 382

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Item, Nullum vitium est quod per 3. Item, Nullum vitium est quod per pœnitentiam non deleatur: ignorantia pœnitentiam non deleatur: ignorantia autem post poenitentiam manet sicut an- autem post poenitentiam manet sicut an- te ergo ignorantia non est peccatum. te ergo ignorantia non est peccatum.

4. Item, Ignorantia est in intellectu: 4. Item, Ignorantia est in intellectu: nullum autem vitium vel virtus est in in- nullum autem vitium vel virtus est in in- tellectu ergo, etc. tellectu ergo, etc.

5. Item, Nullum vitium nascitur in 5. Item, Nullum vitium nascitur in nobis præter originale: ignorantia nasci- nobis præter originale: ignorantia nasci- tur in nobis: ergo non est vitium nisi tur in nobis: ergo non est vitium nisi sit originale, quod patet non esse verum. sit originale, quod patet non esse verum.

6. Item, Nulla poena in quam incidi- 6. Item, Nulla poena in quam incidi- mus ex peccato, est peccatum: ignoran- mus ex peccato, est peccatum: ignoran- tia est poena in quam incidimus ex pec- tia est poena in quam incidimus ex pec- cato: ergo non est peccatum. cato: ergo non est peccatum.

Hujusmodi rationibus et aliis quamplu- Hujusmodi rationibus et aliis quamplu- ribus quidam probant, quod nulla igno- ribus quidam probant, quod nulla igno- rantia sit peccatum. rantia sit peccatum.

SED CONTRA sunt auctoritates quæ po- SED CONTRA sunt auctoritates quæ po- nuntur in Littera. nuntur in Littera.

Item, Apostolus, Si quis ignorat, igno- Item, Apostolus, Si quis ignorat, igno- rabitur 1. rabitur 1.

Item, Ambrosius super illud Apostoli, Item, Ambrosius super illud Apostoli, ad Roman. II, 5: Thesaurizas tibi iram ad Roman. II, 5: Thesaurizas tibi iram in die iræ : « Graviter peccas, quia iram in die iræ : « Graviter peccas, quia iram Dei tibi thesaurizas: gravius, quia boni- Dei tibi thesaurizas: gravius, quia boni- tatem Dei contemnis: gravissime, quia tatem Dei contemnis: gravissime, quia ignoras. » Ergo videtur, quod sit pecca- ignoras. » Ergo videtur, quod sit pecca-

tum. tum.

2. Item, Debitum faciendi aliquid in 2. Item, Debitum faciendi aliquid in determinato tempore, si non sit, commit- determinato tempore, si non sit, commit- titur peccatum omissionis ergo et debi- titur peccatum omissionis ergo et debi- tum sciendi aliquid in tempore determi- tum sciendi aliquid in tempore determi- nato, si non sciatur, relinquit peccatum nato, si non sciatur, relinquit peccatum omissionis et cum sic se habeat igno- omissionis et cum sic se habeat igno- rantia, omissionis peccatum esse vide- rantia, omissionis peccatum esse vide-

tur. tur.

: :

QUIA vero in Littera dicitur quod igno- QUIA vero in Littera dicitur quod igno- rantia affectata sit peccatum, quæratur, rantia affectata sit peccatum, quæratur, Utrum aliqua ignorantia sit affectata? Utrum aliqua ignorantia sit affectata?

Videtur autem, quod non quia Videtur autem, quod non quia

1. Ignorantia privationem dicit: priva - 1. Ignorantia privationem dicit: priva - tio autem nihil est : ergo non habet unde tio autem nihil est : ergo non habet unde moveat appetitum voluntatis : moveat appetitum voluntatis : nulla est ignorantia affectata vel volun- nulla est ignorantia affectata vel volun- taria. taria.

ergo ergo

ergo ergo

2. Item, Philosophus dicit, quod « om- 2. Item, Philosophus dicit, quod « om- nes homines scire desiderant : » nes homines scire desiderant : » nullus nullus hominum desiderat igno- nullus nullus hominum desiderat igno- rare ergo, etc. rare ergo, etc.

ex- ex-

SI AUTEM hoc concedatur, CONTRA SI AUTEM hoc concedatur, CONTRA presse dicunt verba Sanctorum, quæ presse dicunt verba Sanctorum, quæ

sunt in Littera. sunt in Littera.

Sed Sed

SOLUTIO. Dicendum, quod circa istam Sol SOLUTIO. Dicendum, quod circa istam Sol quæstionem diversorum diversæ sunt opi- quæstionem diversorum diversæ sunt opi- niones. Quidam enim dixerunt, quod nulla niones. Quidam enim dixerunt, quod nulla ignorantia de se est peccatum, sed ratio- ignorantia de se est peccatum, sed ratio- ne annexi aliqua dicitur esse peccatum, ne annexi aliqua dicitur esse peccatum, scilicet ratione negligentiæ sciendi ejus scilicet ratione negligentiæ sciendi ejus quod tenetur scire, vel ratione contem- quod tenetur scire, vel ratione contem- ptus, vel ratione voluntatis, quod idem ptus, vel ratione voluntatis, quod idem est et ideo isti hoc modo solvunt dicta est et ideo isti hoc modo solvunt dicta Sanctorum, quod Sancti de his causis Sanctorum, quod Sancti de his causis dicunt aliquam ignorantiam esse pecca- dicunt aliquam ignorantiam esse pecca- tum, et non gratia sui, et concedunt ra- tum, et non gratia sui, et concedunt ra- tiones inductas. tiones inductas.

Et dicunt ulterius ad secundum quæsi- Et dicunt ulterius ad secundum quæsi- tum, quod ratione annexi etiam dicitur tum, quod ratione annexi etiam dicitur voluntaria : quia voluntarium est id quod voluntaria : quia voluntarium est id quod facit ignorare, ut non discendi, et quie- facit ignorare, ut non discendi, et quie- scendi a labore studii, vel etiam voluntas scendi a labore studii, vel etiam voluntas impunitatis si non sciatur, quia si sciret, impunitatis si non sciatur, quia si sciret, obligaretur ex scientia ad faciendum. obligaretur ex scientia ad faciendum.

Sed quia hæc solutio videtur Sanctis Sed quia hæc solutio videtur Sanctis secundum superficiem contradicere: ideo secundum superficiem contradicere: ideo alii aliter dicunt, et puto quod melius, alii aliter dicunt, et puto quod melius, distinguentes multiplicem esse ignoran- distinguentes multiplicem esse ignoran- tiam. Est enim ignorantia privatio ha- tiam. Est enim ignorantia privatio ha- bitus in intellectu speculativo, et hæc non bitus in intellectu speculativo, et hæc non est peccatum : et est ignorantia faciendo- est peccatum : et est ignorantia faciendo- rum a nobis, quæ est privatio habitus rum a nobis, quæ est privatio habitus regentis in moribus necessariis ad salu- regentis in moribus necessariis ad salu- tem et hæc est duplex, scilicet quædam tem et hæc est duplex, scilicet quædam est habitus privatio instruentis ad ea est habitus privatio instruentis ad ea quæ necessaria sunt vitæ in communi, quæ necessaria sunt vitæ in communi, ut ignorantia juris divini ordinantis mo- ut ignorantia juris divini ordinantis mo- res in præceptis, ut fornicationem esse res in præceptis, ut fornicationem esse peccatum mortale, et homicidium, et peccatum mortale, et homicidium, et hujusmodi et hæc est peccatum in ha- hujusmodi et hæc est peccatum in ha- bentibus usum rationis. Alia est privatio bentibus usum rationis. Alia est privatio habitus practici intellectus regentis in habitus practici intellectus regentis in pertinentibus ad officium, ut Pontifex pertinentibus ad officium, ut Pontifex

1 I Ad Corinth. XIV, 1 I Ad Corinth. XIV,

38. 38.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN II SENTENT. DIST. XXII, I, ART. 7. IN II SENTENT. DIST. XXII, I, ART. 7.

factas litteras ad fidem et mores insti- factas litteras ad fidem et mores insti- tuentes tenetur scire, et sacerdos ea sine tuentes tenetur scire, et sacerdos ea sine quibus actus sacerdotalis non valet exer- quibus actus sacerdotalis non valet exer- ceri, et hujusmodi: et hæc ignorantia ceri, et hujusmodi: et hæc ignorantia habito officio etiam peccatum est, sed habito officio etiam peccatum est, sed non habito, non est peccatum. Et quia non habito, non est peccatum. Et quia hoc facilius est sustinere, secundum hoc hoc facilius est sustinere, secundum hoc respondeamus objectis. respondeamus objectis.

Dicendo ad primum, quod talis igno- Dicendo ad primum, quod talis igno- rantia non est absolute nihil, sicut nec rantia non est absolute nihil, sicut nec malum quando est peccatum : quia relin- malum quando est peccatum : quia relin- quit subjectum, et debitum ad actum quit subjectum, et debitum ad actum scientiæ, et hoc debitum inducit reatum, scientiæ, et hoc debitum inducit reatum, cum sit tempus solvendi. cum sit tempus solvendi.

Et si quæritur, Quando est debitum ? Et si quæritur, Quando est debitum ? Dico, quod in quolibet opere necessa- Dico, quod in quolibet opere necessa- rio ad salutem, cum fàcit perverse, quod rio ad salutem, cum fàcit perverse, quod ex scientia juris divini deberet aliter fieri. ex scientia juris divini deberet aliter fieri. Et similiter in alia ignorantia quoties Et similiter in alia ignorantia quoties perverse egreditur in actum sui officii ex perverse egreditur in actum sui officii ex defectu scientiæ: quia tunc est debitum defectu scientiæ: quia tunc est debitum actus scientis scientiæ regentis. actus scientis scientiæ regentis.

Et per hoc solvitur hoc quod objici Et per hoc solvitur hoc quod objici consuevit, scilicet quod si ignorantia pec- consuevit, scilicet quod si ignorantia pec- catum est, quod continue peccat ignorans, catum est, quod continue peccat ignorans, quia continue manet ignorantia: dicen- quia continue manet ignorantia: dicen- dum quod non, sed toties peccat, quoties dum quod non, sed toties peccat, quoties egreditur in actum perversum ex defe- egreditur in actum perversum ex defe- ctu scientiæ: et bene concedo, quod tunc ctu scientiæ: et bene concedo, quod tunc dupliciter peccat, scilicet omissione scien- dupliciter peccat, scilicet omissione scien- di, et actu illicito: quia cum debere scire di, et actu illicito: quia cum debere scire sit præceptum affirmativum, non obligat sit præceptum affirmativum, non obligat ad semper, licet semper obliget: sed ad semper, licet semper obliget: sed tunc exigitur, quando sine scientiæ actu tunc exigitur, quando sine scientiæ actu evadere non potest peccatum. evadere non potest peccatum.

AD ALIUD dicendum, quod hæc est falsa, AD ALIUD dicendum, quod hæc est falsa, Nulla scientia est virtus: quia scientia Nulla scientia est virtus: quia scientia faciendorum practice sumpta, est virtus, faciendorum practice sumpta, est virtus, ut prudentia, intellectus donum, sapien- ut prudentia, intellectus donum, sapien- tia, et scientia, sicut multum disputatum tia, et scientia, sicut multum disputatum est in III Sententiarum 1. est in III Sententiarum 1.

AD ALIUD dicendum, quod si pœnitentia AD ALIUD dicendum, quod si pœnitentia perfecta est, quod transit reatus igno- perfecta est, quod transit reatus igno- rantiæ, et est actus secundum quod rantiæ, et est actus secundum quod obligat quia si est privatio scientiæ obligat quia si est privatio scientiæ pertinentis ad officium, tunc si di- pertinentis ad officium, tunc si di- mittit officium, deobligatur, et tunc non mittit officium, deobligatur, et tunc non

1 Cf. III Sententiarum, dist. XXIII, de Fide. 1 Cf. III Sententiarum, dist. XXIII, de Fide.

383 383

erit in ipso ignorantia obligans. Si au- erit in ipso ignorantia obligans. Si au- tem est ignorantia eorum quæ exigun- tem est ignorantia eorum quæ exigun- tur ad vitam, non agit pœnitentiam, nisi tur ad vitam, non agit pœnitentiam, nisi inquirat, et addiscat : et tunc transit inquirat, et addiscat : et tunc transit ignorantia. ignorantia.

AD ALIUD dicendum, quod est intelle- AD ALIUD dicendum, quod est intelle- ctus antecedenter ordinatus ad volunta- ctus antecedenter ordinatus ad volunta- tem operandi, et in illo non est virtus: tem operandi, et in illo non est virtus: et est intellectus voluntarius et conse- et est intellectus voluntarius et conse- quenter ordinatus ad voluntatem, et in quenter ordinatus ad voluntatem, et in illo est virtus. Et hæc omnia discussa illo est virtus. Et hæc omnia discussa sunt in tertio Sententiarum. sunt in tertio Sententiarum.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum quod nascimur in ignorantia, non est quod nascimur in ignorantia, non est peccatum, sed poena, sicut et concupiscen- peccatum, sed poena, sicut et concupiscen- tia quæ concupiscibilitas est in parvulo : tia quæ concupiscibilitas est in parvulo : sed quando tenemur scire, ignorantia sed quando tenemur scire, ignorantia est peccatum : sicut et concupiscentia, est peccatum : sicut et concupiscentia, quando tenemur non concupiscere : quia quando tenemur non concupiscere : quia quod in concupiscentia est peccatum quod in concupiscentia est peccatum commissionis actus prohibiti, hoc est commissionis actus prohibiti, hoc est in ignorantia peccatum omissionis actus in ignorantia peccatum omissionis actus debiti. debiti.

AD ALIUD dicendum, quod ignorantia AD ALIUD dicendum, quod ignorantia in quantum pœna est, non est peccatum, in quantum pœna est, non est peccatum, sed in quantum efficitur omissio actus sed in quantum efficitur omissio actus ad quem tenetur aliquis, et tunc tene- ad quem tenetur aliquis, et tunc tene-

tur. tur.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius quæritur, Qualiter Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, Qualiter Ad quæst. sit voluntaria ignorantia ? sit voluntaria ignorantia ?

» »

Distinguunt illi qui sunt de ista opi- Distinguunt illi qui sunt de ista opi- nione, quod peccatum non uno modo nione, quod peccatum non uno modo dicitur voluntarium. Si enim vis fiat in dicitur voluntarium. Si enim vis fiat in verbo, dicunt quod nullum malum, et verbo, dicunt quod nullum malum, et nullum peccatum est voluntarium, sicut nullum peccatum est voluntarium, sicut dicit Dionysius quod « peccatum est dicit Dionysius quod « peccatum est incausabile, et involuntarium, et præter incausabile, et involuntarium, et præter intentionem, et infoecundum, et pigrum. intentionem, et infoecundum, et pigrum. Sed aliquod peccatum ut commissionis, Sed aliquod peccatum ut commissionis, dicitur volunlarium, quia ejus actus et dicitur volunlarium, quia ejus actus et delectabile sunt voluntaria, cum non delectabile sunt voluntaria, cum non deberent esse voluntaria. Aliquod est deberent esse voluntaria. Aliquod est voluntarium voluntate remota et ante- voluntarium voluntate remota et ante- cedente, licet non propinqua et conse- cedente, licet non propinqua et conse- quente, ut originale est voluntarium quente, ut originale est voluntarium voluntate Adæ, et non voluntate nostra. voluntate Adæ, et non voluntate nostra.

Ad 2. Ad 2.

Sed contra. Sed contra.

384 384

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

Aliquod est voluntarium, ut quod præ- Aliquod est voluntarium, ut quod præ- venire debet voluntas, ut motus concu- venire debet voluntas, ut motus concu- piscentiæ. Item, Aliquod est voluntarium, piscentiæ. Item, Aliquod est voluntarium, ut in cujus actum oppositum tenetur ut in cujus actum oppositum tenetur tendere voluntas, et sic peccatum omis- tendere voluntas, et sic peccatum omis- sionis et ignorantiæ est voluntarium. Et sionis et ignorantiæ est voluntarium. Et per hoc patet solutio ad primum quod de per hoc patet solutio ad primum quod de hoc objicitur. hoc objicitur.

AD ALIUD dicendum, quod omnes ho- AD ALIUD dicendum, quod omnes ho- mines scire desiderant : non tamen mines scire desiderant : non tamen omnes homines scire desiderant hoc vel omnes homines scire desiderant hoc vel illud, sed in se desiderant scire. Ignoran- illud, sed in se desiderant scire. Ignoran- tia autem non dicitur universaliter affe- tia autem non dicitur universaliter affe- ctata, sed particulariter, scilicet hæc vel ctata, sed particulariter, scilicet hæc vel illa et hoc non est contrarium Philoso- illa et hoc non est contrarium Philoso- pho et ideo in argumento est figura pho et ideo in argumento est figura dictionis a simplici suppositione ad de- dictionis a simplici suppositione ad de- terminatam et mobilem, cum ly scire terminatam et mobilem, cum ly scire immobiliter et simpliciter stet in propo- immobiliter et simpliciter stet in propo- sitione Philosophi. sitione Philosophi.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Quale peccatum est ignorantia ? Quale peccatum est ignorantia ?

Secundo quæritur, Cujusmodi pecca- Secundo quæritur, Cujusmodi pecca- tum sit ignorantia ? tum sit ignorantia ?

Videtur autem, quod originale: quia Videtur autem, quod originale: quia 1. Nascitur in nobis. 1. Nascitur in nobis.

2. Item, Quia per pœnitentiam transit 2. Item, Quia per pœnitentiam transit reatu, et remanet actu, sicut Magister reatu, et remanet actu, sicut Magister infra dicit de originali. infra dicit de originali.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Quia originale non est nisi unum : 1. Quia originale non est nisi unum : et hoc non est ignorantia. et hoc non est ignorantia.

2. Item, Quia originale respicit om- 2. Item, Quia originale respicit om- nes : sed quædam ignorantia non est nes : sed quædam ignorantia non est peccatum nisi in habentibus officium. peccatum nisi in habentibus officium.

3. Item, Originale peccatum est ante 3. Item, Originale peccatum est ante tempus discretionis, sed non ignorantia tempus discretionis, sed non ignorantia ergo non est originale. ergo non est originale.

SOLUTIO. Dicendum, quod propter hæc SOLUTIO. Dicendum, quod propter hæc et similia fere tota multitudo sequitur et similia fere tota multitudo sequitur opinionem istam, quia ignorantia de se et opinionem istam, quia ignorantia de se et in se non est peccatum. Sed tamen sal- in se non est peccatum. Sed tamen sal- vando aliam possumus dicere, quod vando aliam possumus dicere, quod ignorantia non est peccatum secundum ignorantia non est peccatum secundum quod nascitur in nobis, sed secundum quod nascitur in nobis, sed secundum quod tempore discretionis et officii effi- quod tempore discretionis et officii effi- citur obligatio ad actum sciendi. citur obligatio ad actum sciendi.

AD ALIUD dicendum, quod ignorantia AD ALIUD dicendum, quod ignorantia sicut et peccatum omissionis, non habet sicut et peccatum omissionis, non habet actum, sed suus actus est præsens pri- actum, sed suus actus est præsens pri- vatio sicut dicimus de aliquo quod vatio sicut dicimus de aliquo quod actualiter cæcus est, significando quod actualiter cæcus est, significando quod præsenti tempore non habet habitum præsenti tempore non habet habitum visus, et sic actu sunt privationes: et visus, et sic actu sunt privationes: et cum peccatum ignorantiæ peccatum cum peccatum ignorantiæ peccatum omissionis sit, non habet alium actum: omissionis sit, non habet alium actum: et quia privationes manent nisi adveniat et quia privationes manent nisi adveniat habitus, ideo dicitur manere actu igno- habitus, ideo dicitur manere actu igno- rantia. Tamen ille actus æquivocus est ad rantia. Tamen ille actus æquivocus est ad actum originalis: quia illius actus est actum originalis: quia illius actus est pronitas concupiscentiæ quæ est habitus pronitas concupiscentiæ quæ est habitus inclinans ad actum hic autem est actua- inclinans ad actum hic autem est actua- lis privatio habitus regentis in officio, lis privatio habitus regentis in officio, vel vita, quantum ad ea quæ necessaria vel vita, quantum ad ea quæ necessaria sunt saluti. sunt saluti.

Et secundum solutionem istam opor- Et secundum solutionem istam opor- tet supponere, quod peccatum omissionis tet supponere, quod peccatum omissionis non dicat actum aliquem, nec exteriorem, non dicat actum aliquem, nec exteriorem, nec interiorem, sed tantum omissionem nec interiorem, sed tantum omissionem actus debiti et in tempore quo debet: actus debiti et in tempore quo debet: et hoc alia opinio non dicit, sed potius et hoc alia opinio non dicit, sed potius quod omne peccatum omissionis pecca- quod omne peccatum omissionis pecca- tum est quantum ad actum interiorem, tum est quantum ad actum interiorem, ut non reficiens pauperem in tempore ut non reficiens pauperem in tempore necessitatis ultimæ, velle non reficere, necessitatis ultimæ, velle non reficere, vel sua sibi avare reservare: sed de hoc vel sua sibi avare reservare: sed de hoc infra agetur 1. infra agetur 1.

1 Cf. Infra, Dist. XXXIV. 1 Cf. Infra, Dist. XXXIV.

Solutio. Solutio.

IN II SENTENT. DIST. XXII, I, ART. 9. IN II SENTENT. DIST. XXII, I, ART. 9.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

385 385

Dicendum igitur, quod quantum ad Dicendum igitur, quod quantum ad primum, peccatum est. Quantum autem primum, peccatum est. Quantum autem ad secundum non est peccatum, et excu- ad secundum non est peccatum, et excu- sat vel a toto, si est particularis et facti : sat vel a toto, si est particularis et facti : vel a tanto, si est juris vel universalis, vel a tanto, si est juris vel universalis, quod idem est: quia ex illa parte facit quod idem est: quia ex illa parte facit

Quæritur, secundum quem modum, et ignorare circumstantias in quibus est Quæritur, secundum quem modum, et ignorare circumstantias in quibus est quæ ignorantia excusat ? quæ ignorantia excusat ?

Tertio quæritur, Secundum quem mo- Tertio quæritur, Secundum quem mo- dum, et quæ ignorantia excusat ? dum, et quæ ignorantia excusat ?

Et objicitur sic : Et objicitur sic :

1. Malum malo additum, totum facit 1. Malum malo additum, totum facit magis malum: ergo si ignorantia pecca- magis malum: ergo si ignorantia pecca- tum est, sive per se, sive per aliud, si tum est, sive per se, sive per aliud, si ipsa peccato additur, totum facit magis ipsa peccato additur, totum facit magis peccatum. peccatum.

2. Item, Hoc videtur ex Littera: quia 2. Item, Hoc videtur ex Littera: quia dicit, quod ignorantia affectata neminem dicit, quod ignorantia affectata neminem excuset. excuset.

3. Item, Ex Ambrosio supra ₁, qui 3. Item, Ex Ambrosio supra ₁, qui dicit, quod « gravissime peccas, quia dicit, quod « gravissime peccas, quia ignoras. » ignoras. »

: :

4. Sed forte dices, quod invincibilis 4. Sed forte dices, quod invincibilis excusat. CONTRA: Ebrii ignorantia est excusat. CONTRA: Ebrii ignorantia est invincibilis et si hic occidat, dicit Da- invincibilis et si hic occidat, dicit Da- mascenus et Aristoteles quod duplices mascenus et Aristoteles quod duplices meretur maledictiones: et quia occidit, meretur maledictiones: et quia occidit, et quia inebriatur. et quia inebriatur.

Præterea, Ignorantia secundum Phi- Præterea, Ignorantia secundum Phi- losophum non excusat, nisi illa quæ losophum non excusat, nisi illa quæ dicitur facti, quæ facit involuntarium dicitur facti, quæ facit involuntarium actum et hæc cognoscitur, quia ignorat actum et hæc cognoscitur, quia ignorat circumstantias, et habet in actu pœnitu- circumstantias, et habet in actu pœnitu- dinem hujusmodi autem non est omnis dinem hujusmodi autem non est omnis ignorantia ergo non omnis ignorantia ignorantia ergo non omnis ignorantia excusat. excusat.

: :

SOLUTIO. Dicendum, quod ignorantia SOLUTIO. Dicendum, quod ignorantia secundum quod est peccatum, sive de se, secundum quod est peccatum, sive de se, sive de annexo, aliquid habet in affectu, sive de annexo, aliquid habet in affectu, secundum quod affectata dicitur : et ha- secundum quod affectata dicitur : et ha- bet aliquid in intellectu, scilicet priva- bet aliquid in intellectu, scilicet priva- tionem habitus regentis in operabilibus tionem habitus regentis in operabilibus pertinentibus ad vitam vel officium. pertinentibus ad vitam vel officium.

1 Cf. Supra in hac eadem distinctione, Art. 1 Cf. Supra in hac eadem distinctione, Art. 7, ad object. 7, ad object.

XXV11 XXV11

actus, et ita est causa involuntarii quod actus, et ita est causa involuntarii quod meretur ignoscentiam et misericordiam meretur ignoscentiam et misericordiam aliquam. Et per hoc patet solutio ad aliquam. Et per hoc patet solutio ad primum. primum.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus loquitur de ignorantia secundum id quod loquitur de ignorantia secundum id quod est affectata, et quoad hoc verum est est affectata, et quoad hoc verum est quod dicit. quod dicit.

AD ALIUD dicendum, quod Ambrosius AD ALIUD dicendum, quod Ambrosius non accipit gravissime secundum quan- non accipit gravissime secundum quan- titatem peccati, sed potius secundum titatem peccati, sed potius secundum rationem periculi. Unde gravissime, id rationem periculi. Unde gravissime, id est, periculosissime : quia ignorans non est, periculosissime : quia ignorans non videt viam per quam revertatur, et non videt viam per quam revertatur, et non agnoscit medicinam. agnoscit medicinam.

AD ALIUD dicendum, quod infra patebit AD ALIUD dicendum, quod infra patebit divisio ignorantiæ : sed tamen quædam divisio ignorantiæ : sed tamen quædam est vincibilis in se : quædam vincibilis in est vincibilis in se : quædam vincibilis in causa, et sic est de ignorantia ebrii: causa, et sic est de ignorantia ebrii: ebrietatis enim nos domini sumus, ut di- ebrietatis enim nos domini sumus, ut di- cit Damascenus: et ideo illa ignorantia cit Damascenus: et ideo illa ignorantia non est omnino invincibilis et ideo non non est omnino invincibilis et ideo non excusat a toto. excusat a toto.

Et si objicitur de Lot 2, quod excusa- Et si objicitur de Lot 2, quod excusa- tur a tanto, et non a toto. Dicendum, tur a tanto, et non a toto. Dicendum, quod bene conceditur, quod excusatur a quod bene conceditur, quod excusatur a tanto, sed non a toto tamen etiam nec tanto, sed non a toto tamen etiam nec hoc sequitur, si meretur duplices male- hoc sequitur, si meretur duplices male- dictiones, vel si bis peccavit, quod pro- dictiones, vel si bis peccavit, quod pro- pter hoc plus peccavit: quia fit ibi pro- pter hoc plus peccavit: quia fit ibi pro- cessus a discreto quasi ad continuum, hoc cessus a discreto quasi ad continuum, hoc est, ab eo quod habet quantitatem mul- est, ab eo quod habet quantitatem mul- titudinis, ad id quod est quantum inten- titudinis, ad id quod est quantum inten- sive nec est idem maledici et peccare : sive nec est idem maledici et peccare : quia quædam peccata sunt majoris male- quia quædam peccata sunt majoris male- dictionis sive infamiæ, et tamen minoris dictionis sive infamiæ, et tamen minoris ponderis, ut (dicit Gregorius) carnalia, ponderis, ut (dicit Gregorius) carnalia, quam spiritualia. quam spiritualia.

2 Cf. Genes. xix, 32 et seq. 2 Cf. Genes. xix, 32 et seq.

25 25

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

386 386

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

K. De triplici ignorantia: quæ excusat, et quæ non ? K. De triplici ignorantia: quæ excusat, et quæ non ?

Est autem ignorantia triplex: et eorum scilicet, qui scire nolunt cum Est autem ignorantia triplex: et eorum scilicet, qui scire nolunt cum possint, quæ non excusat, quia et ipsa peccatum est et eorum qui volunt, possint, quæ non excusat, quia et ipsa peccatum est et eorum qui volunt, sed non possunt, quæ excusat, et est poena peccati, non peccatum : et sed non possunt, quæ excusat, et est poena peccati, non peccatum : et eorum qui quasi simpliciter nesciunt non renuentes vel proponentes eorum qui quasi simpliciter nesciunt non renuentes vel proponentes scire, quæ neminem plene excusat, sed sic fortasse ut minus puniatur. scire, quæ neminem plene excusat, sed sic fortasse ut minus puniatur. Unde Augustinus ad Valentinum: Eis aufertur excusatio, qui mandata Unde Augustinus ad Valentinum: Eis aufertur excusatio, qui mandata Dei noverunt quam solent habere homines de ignorantia. Et licet gravius Dei noverunt quam solent habere homines de ignorantia. Et licet gravius sit peccare scienter quam nescienter, non ideo tamen confugiendum est ad sit peccare scienter quam nescienter, non ideo tamen confugiendum est ad ignorantiæ tenebras, ut in eis quisquam excusationem requirat. Aliud est ignorantiæ tenebras, ut in eis quisquam excusationem requirat. Aliud est enim nescisse, aliud scire noluisse: quia in eis qui intelligere noluerunt, enim nescisse, aliud scire noluisse: quia in eis qui intelligere noluerunt, ipsa ignorantia peccatum est: in eis vero qui non potuerunt, pœna ipsa ignorantia peccatum est: in eis vero qui non potuerunt, pœna peccati. Ignorantia vero quæ non est eorum qui scire nolunt, sed qui peccati. Ignorantia vero quæ non est eorum qui scire nolunt, sed qui tamquam simpliciter nesciunt, nullum sic excusat ut æterno igne non tamquam simpliciter nesciunt, nullum sic excusat ut æterno igne non ardeat, sed fortasse ut minus ardeat. Non igitur mulier excusationem ardeat, sed fortasse ut minus ardeat. Non igitur mulier excusationem habuit de ignorantia, cum et mandatum noverit, et peccatum esse secus habuit de ignorantia, cum et mandatum noverit, et peccatum esse secus agere non ignoraverit. agere non ignoraverit.

L. Unde processerit consensus illius peccati, cum natura hominis esset incorrupta ? L. Unde processerit consensus illius peccati, cum natura hominis esset incorrupta ?

Solet etiam quæri, Cum sine vitio esset natura hominis, unde consensus Solet etiam quæri, Cum sine vitio esset natura hominis, unde consensus mali processerit? Ad quod responderi potest, quia ex libero arbitrio mali processerit? Ad quod responderi potest, quia ex libero arbitrio propriæ voluntatis fuit. In ipso enim et in alio causa exstitit ut fieret dete- propriæ voluntatis fuit. In ipso enim et in alio causa exstitit ut fieret dete- rior. In alio, quia in diabolo qui suasit. In ipso, quia voluntate liberi rior. In alio, quia in diabolo qui suasit. In ipso, quia voluntate liberi arbitrii consensit: et cum liberum arbitrium sit bonum, ex re utique bona arbitrii consensit: et cum liberum arbitrium sit bonum, ex re utique bona malus ille consensus provenit: et ita ex bono malum manavit. malus ille consensus provenit: et ita ex bono malum manavit.

De hoc autem in sequenti plenius tractabimus, cum origo mali, et in De hoc autem in sequenti plenius tractabimus, cum origo mali, et in qua re coalescat, investigabitur. qua re coalescat, investigabitur.

1 Cf. etiam S. AUGUSTINUM, Lib. de Natura et gratia, cap. 17. 1 Cf. etiam S. AUGUSTINUM, Lib. de Natura et gratia, cap. 17.

IN II SENTENT. DIST. XXII, M, ART. 10. IN II SENTENT. DIST. XXII, M, ART. 10.

387 387

M. An voluntas præcesserit illud peccatum ? M. An voluntas præcesserit illud peccatum ?

Si vero quæritur, Utrum voluntas illud peccatam præcesserit ? Dicimus Si vero quæritur, Utrum voluntas illud peccatam præcesserit ? Dicimus quia peccatum illud et in voluntate, et in actu constitit et voluntas actum quia peccatum illud et in voluntate, et in actu constitit et voluntas actum præcessit, sed ipsam voluntatem alia hominis voluntas mala non præces- præcessit, sed ipsam voluntatem alia hominis voluntas mala non præces- sit, atque ex diaboli persuasione, et hominis arbitrio illa voluntas mala sit, atque ex diaboli persuasione, et hominis arbitrio illa voluntas mala prodiit, qua justitiam deseruit, et iniquitatem inchoavit : et ipsa voluntas prodiit, qua justitiam deseruit, et iniquitatem inchoavit : et ipsa voluntas iniquitas fuit. iniquitas fuit.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

vel eo qui jusquiamum, vel opium, vel vel eo qui jusquiamum, vel opium, vel aliquid aliud bibit. Secundo modo est aliquid aliud bibit. Secundo modo est in infirmo et sic distinguitur in causa: in infirmo et sic distinguitur in causa: quia aut ipse dedit operam, aut non. Si quia aut ipse dedit operam, aut non. Si non, ut si fuit ignarus qualitatis vini, vel non, ut si fuit ignarus qualitatis vini, vel

Quotuplex est ignorantia, et quomodo ejus quod sumpsit, tunc in toto excusat Quotuplex est ignorantia, et quomodo ejus quod sumpsit, tunc in toto excusat

dividitur ? dividitur ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, K, « Est autem ignorantia triplex, ibi, K, « Est autem ignorantia triplex,

etc. » etc. »

Ad intelligentiam hujus loci nota mul- Ad intelligentiam hujus loci nota mul- tiplicem et perutilem esse divisionem tiplicem et perutilem esse divisionem ignorantiæ. Quandoque enim dividitur ignorantiæ. Quandoque enim dividitur secundum causam efficientem: ut cum secundum causam efficientem: ut cum dividitur in vincibilem, et invincibilem: dividitur in vincibilem, et invincibilem: et hæc divisio est multiplex. et hæc divisio est multiplex.

Est enim invincibilis ex natura, et Est enim invincibilis ex natura, et hæc in toto excusat, qualis est in natu- hæc in toto excusat, qualis est in natu- raliter stultis, morionibus, et melancho- raliter stultis, morionibus, et melancho- licis. Et est invincibilis ex accidente: licis. Et est invincibilis ex accidente: quæ duplex est : quoniam illud accidens, quæ duplex est : quoniam illud accidens, aut separabile, aut inseparabile. Si sepa- aut separabile, aut inseparabile. Si sepa- rabile aut est ex oppilante aliquo vias rabile aut est ex oppilante aliquo vias spiritus animalis in cerebro, et turbante spiritus animalis in cerebro, et turbante organum a quo species accipit ratio : vel organum a quo species accipit ratio : vel ab accidente infirmitatis inseparabilis et ab accidente infirmitatis inseparabilis et insanabilis. Et primo modo est in ebrio, insanabilis. Et primo modo est in ebrio,

1 Genes. XXIX, 16 et seq. 1 Genes. XXIX, 16 et seq.

eum. Si autem ipse dedit operam : aut eum. Si autem ipse dedit operam : aut per rem licitam, aut illicitam. Si primo per rem licitam, aut illicitam. Si primo modo, iterum in toto excusatur etiamsi modo, iterum in toto excusatur etiamsi aliquid postea male agat. Si autem per aliquid postea male agat. Si autem per rem illicitam aut illa fuit veniale pec- rem illicitam aut illa fuit veniale pec- catum, aut mortale. Si primo modo ad- catum, aut mortale. Si primo modo ad- huc excusat in toto. Si secundo modo huc excusat in toto. Si secundo modo non in toto, meo judicio, excusat, sed in non in toto, meo judicio, excusat, sed in parte: quia tunc meretur duplices male- parte: quia tunc meretur duplices male- dictiones. dictiones.

Si autem est vincibilis: tunc dividitur Si autem est vincibilis: tunc dividitur ulterius penes materiam, in ignorantiam ulterius penes materiam, in ignorantiam juris, et facti : et hoc est idem quod juris, et facti : et hoc est idem quod Theologi vocant universalem, et parti- Theologi vocant universalem, et parti- cularem : quia jus vocatur hic regulæ cularem : quia jus vocatur hic regulæ universales et regentes vitam, vel offi- universales et regentes vitam, vel offi- cium. Factum autem, hoc particulare vel cium. Factum autem, hoc particulare vel illud, quod contingit etiam sapientem illud, quod contingit etiam sapientem ignorare : sicut Jacob ignoravit sibi sup- ignorare : sicut Jacob ignoravit sibi sup- positam Liam pro Rachele 1 : et ideo in positam Liam pro Rachele 1 : et ideo in toto excusatur. Juris autem est duplex : toto excusatur. Juris autem est duplex : quia quoddam est jus universale, quod quia quoddam est jus universale, quod omnibus imponitur ad sciendum : et omnibus imponitur ad sciendum : et

388 388

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quoddam est particulare, quod non sci- quoddam est particulare, quod non sci- tur nisi per studium: et puto, quod pri- tur nisi per studium: et puto, quod pri- ma est crassa et supina, non excusans. ma est crassa et supina, non excusans. Secunda autem excusat, vel a tanto, vel Secunda autem excusat, vel a tanto, vel a toto, si est casus multum difficilis. a toto, si est casus multum difficilis.

Hac eadem divisione dicitur ignoran- Hac eadem divisione dicitur ignoran- tia affectata, vel simpliciter ignorantia, tia affectata, vel simpliciter ignorantia, secundum quod conjungitur cum forma secundum quod conjungitur cum forma voluntatis, vel separatur ab ea : et quan- voluntatis, vel separatur ab ea : et quan- do est affectata, tunc est peccatum ex do est affectata, tunc est peccatum ex parte affectus : quando autem est sim- parte affectus : quando autem est sim- pliciter ignorantia, tunc est excusans a pliciter ignorantia, tunc est excusans a tanto, et non a toto. Hæ autem differen- tanto, et non a toto. Hæ autem differen- tiæ : excusans, et non excusans, acci- tiæ : excusans, et non excusans, acci- piuntur penes causam finalem. piuntur penes causam finalem.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Utrum gravius est peccatum ex ignoran- Utrum gravius est peccatum ex ignoran- tia quam ex infirmitate? tia quam ex infirmitate?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur Deinde quæritur de hoc quod dicitur

in Littera, quod gravius peccatur infir- in Littera, quod gravius peccatur infir- mitate quam ignorantia. mitate quam ignorantia.

Hoc autem non videtur: quia infirmi Hoc autem non videtur: quia infirmi tas dicit debilitatem standi : et quanto tas dicit debilitatem standi : et quanto major est debilitas, tanto minus impu- major est debilitas, tanto minus impu- tatur peccatum, tatur peccatum,

, ,

SOLUTIO. Dicendum, quod Isidorus fa- SOLUTIO. Dicendum, quod Isidorus fa- cit comparationem penes id quod pecca- cit comparationem penes id quod pecca- tum habet de voluntate. Cum autem per tum habet de voluntate. Cum autem per ignorantiam nesciuntur circumstantiæ ignorantiam nesciuntur circumstantiæ negotii, et loci, et temporis, et personæ, negotii, et loci, et temporis, et personæ, et nocumenti sequentis, nihil relinquitur et nocumenti sequentis, nihil relinquitur de voluntario respectu circumstantiarum: de voluntario respectu circumstantiarum: in infirmitate autem remanet : et ideo in infirmitate autem remanet : et ideo plus habet de voluntario, et per conse- plus habet de voluntario, et per conse- quens plus de peccato et contemptu. quens plus de peccato et contemptu.

Et hæc de ignorantia dicta sufficiant. Et hæc de ignorantia dicta sufficiant.

Sch Sch

IN II SENTENT. DIST. XXIII, A. IN II SENTENT. DIST. XXIII, A.

#389 #389

DISTINCTIO XXIII. DISTINCTIO XXIII.

De Dei permissione in actu tentandi. De Dei permissione in actu tentandi.

A. Quare Deus permiserit hominem tentari, sciens eum esse casurum ? A. Quare Deus permiserit hominem tentari, sciens eum esse casurum ?

Præterea quæri solet, Cur Deus hominem tentari permiserit, quem Præterea quæri solet, Cur Deus hominem tentari permiserit, quem decipiendum fore præsciebat? Sed non esset laudabile homini, si ideo bene decipiendum fore præsciebat? Sed non esset laudabile homini, si ideo bene vivere posset, quia nemo male vivere suaderet: cum in natura posse, et in vivere posset, quia nemo male vivere suaderet: cum in natura posse, et in potestate haberet velle non consentire suadenti, Deo juvante: et est glo- potestate haberet velle non consentire suadenti, Deo juvante: et est glo- rosius non consentire, quam tentari non posse. Moventur etiam quidam rosius non consentire, quam tentari non posse. Moventur etiam quidam dicentes, Cur creavit Deus quos futuros malos præsciebat ? Quia prævidit dicentes, Cur creavit Deus quos futuros malos præsciebat ? Quia prævidit quid boni de malis eorum esset facturus. Sic enim eos fecit, ut relinqueret quid boni de malis eorum esset facturus. Sic enim eos fecit, ut relinqueret eis unde aliquid facerent : et si culpabiliter aliquid facerent, illum de se eis unde aliquid facerent : et si culpabiliter aliquid facerent, illum de se laudabiliter operantem invenirent. A se habent voluntatem malam, ab laudabiliter operantem invenirent. A se habent voluntatem malam, ab illo naturam bonam, et justam poenam. Frustra ergo dicitur, Non deberet illo naturam bonam, et justam poenam. Frustra ergo dicitur, Non deberet Deus creare quos præsciebat malos futuros: sciebat enim bonis profutu- Deus creare quos præsciebat malos futuros: sciebat enim bonis profutu- ros, et juste pro mala voluntate puniendos. Addunt etiam, talem hominem ros, et juste pro mala voluntate puniendos. Addunt etiam, talem hominem debere facere, qui nollet omnino peccare. Concedimus quidem meliorem debere facere, qui nollet omnino peccare. Concedimus quidem meliorem naturam esse, quæ omnino peccare nollet. Concedant et ipsi non esse naturam esse, quæ omnino peccare nollet. Concedant et ipsi non esse malam, quæ talis facta est, ut posset non peccare si vellet, et juste puni- malam, quæ talis facta est, ut posset non peccare si vellet, et juste puni- tam, quæ voluntate non necessitate peccavit. Cum ergo hæc bona sit, illa tam, quæ voluntate non necessitate peccavit. Cum ergo hæc bona sit, illa melior, cur non utramque faceret, ut uberius laudaretur de utraque. Illa melior, cur non utramque faceret, ut uberius laudaretur de utraque. Illa enim de sanctis Angelis, hæc de hominibus est. Item, inquiunt, Si Deus enim de sanctis Angelis, hæc de hominibus est. Item, inquiunt, Si Deus vellet, et illi boni essent. Et hoc quidem concedimus: sed melius voluit, vellet, et illi boni essent. Et hoc quidem concedimus: sed melius voluit, ut quod vellent essent: et boni quidem non infructuose, mali vero non ut quod vellent essent: et boni quidem non infructuose, mali vero non impune essent. Item, inquiunt, Posset Deus voluntatem eorum vertere in impune essent. Item, inquiunt, Posset Deus voluntatem eorum vertere in bonum: quia omnipotens est. Posset revera. Cur non fecit? Quia noluit. bonum: quia omnipotens est. Posset revera. Cur non fecit? Quia noluit. Cur noluit? Ipse novit. Non debemus plus sapere quam oportet '. Cur noluit? Ipse novit. Non debemus plus sapere quam oportet '.