Sed contra. Sed contra.

360 360

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mata a gehenna, dicit Beda: « Diabolus mata a gehenna, dicit Beda: « Diabolus gehenna commotus semper ardet, et flam- gehenna commotus semper ardet, et flam- mam vitiorum omnibus suggerit. » mam vitiorum omnibus suggerit. »

Item, Super illud Psalmi xxXIII, 15: Item, Super illud Psalmi xxXIII, 15: Diverte a malo, et fac bonum: dicit Glos- Diverte a malo, et fac bonum: dicit Glos- sa Hieronymi: « Mala omnia ab instin- sa Hieronymi: « Mala omnia ab instin- ctu diaboli procedunt, sicut bona instin- ctu diaboli procedunt, sicut bona instin- ctu Dei. » Ad hoc etiam multum facit ctu Dei. » Ad hoc etiam multum facit auctoritas Hieronymi supra inducta. auctoritas Hieronymi supra inducta.

Item, Levit. xix, 3, super illud, Unus- Item, Levit. xix, 3, super illud, Unus- quisque matrem suam timeat, dicit Gre- quisque matrem suam timeat, dicit Gre- gorius: «Concupiscentia est mater om- gorius: «Concupiscentia est mater om- nis peccati, et diabolus pater. » nis peccati, et diabolus pater. »

SED CONTRA: SED CONTRA:

Ad Rom. vit, 25, super illud, Carne Ad Rom. vit, 25, super illud, Carne servio legi peccati, dicit Glossa :<< Pecca- servio legi peccati, dicit Glossa :<< Pecca- ti nomine concupiscentiam vocat, ex qua ti nomine concupiscentiam vocat, ex qua oriuntur cuncta vitia: » non ergo a de- oriuntur cuncta vitia: » non ergo a de-

mone sunt. mone sunt.

Item, ad Gal. v, 19: Manifesta sunt Item, ad Gal. v, 19: Manifesta sunt opera carnis, quæ sunt fornicatio, etc. opera carnis, quæ sunt fornicatio, etc. Et enumerat etiam ibi quædam spiritua- Et enumerat etiam ibi quædam spiritua- lia vitia. Si ergo omnia procedunt a car- lia vitia. Si ergo omnia procedunt a car- ne, tunc videtur, quod nullum procedat ne, tunc videtur, quod nullum procedat

a dæmone. a dæmone.

Sed contra hoc iterum est Glossa su- Sed contra hoc iterum est Glossa su- per idem ad Galat. v, 19 et seq., dicens, per idem ad Galat. v, 19 et seq., dicens, « Credere omnia accidere ex carne, er- « Credere omnia accidere ex carne, er- ror est: non enim omnia vitia vitæ at- ror est: non enim omnia vitia vitæ at- tribuenda sunt carni. » tribuenda sunt carni. »

SOLUTIO. Ad hoc leve est secundum SOLUTIO. Ad hoc leve est secundum prædicta respondere: quia omnia dicere prædicta respondere: quia omnia dicere ex diabolo esse verum est, sicut ex mo- ex diabolo esse verum est, sicut ex mo- tore et tentatore primo, sed non semper tore et tentatore primo, sed non semper proximo et per hoc patet solutio ad proximo et per hoc patet solutio ad omnia illa quæ inducta sunt pro parte omnia illa quæ inducta sunt pro parte illa. illa.

Corruptio autem carnis duplex est, Corruptio autem carnis duplex est, scilicet cujus caro est subjectum, vel quæ scilicet cujus caro est subjectum, vel quæ est a cane sicut a causa, et illa subjecti- est a cane sicut a causa, et illa subjecti- ve est in anima: et sic communiter su- ve est in anima: et sic communiter su- mendo carnem, omne peccatum proce- mendo carnem, omne peccatum proce- dit ex corruptione carnis, sicut ab habi- dit ex corruptione carnis, sicut ab habi- tu inclinante potentiam intrinsecus: et tu inclinante potentiam intrinsecus: et per hoc iterum patet solutio eorum quæ per hoc iterum patet solutio eorum quæ pro illa parte inducuntur. pro illa parte inducuntur.

Sol Sol

Secundo etiam modo quædam sunt a Secundo etiam modo quædam sunt a mundo, ut superius dictum est. Hoc mundo, ut superius dictum est. Hoc etiam modo sumpta corruptione carnis, etiam modo sumpta corruptione carnis, nihil prohibet omnia esse etiam spiritua- nihil prohibet omnia esse etiam spiritua- lia a corruptione carnis. Si autem suma- lia a corruptione carnis. Si autem suma- tur stricte pro illa quæ subjective est in tur stricte pro illa quæ subjective est in carne, tunc non erit a corruptione carnis, carne, tunc non erit a corruptione carnis, nisi quod proprium delectabile habet in nisi quod proprium delectabile habet in carne et hoc modo attendit Glossa quæ carne et hoc modo attendit Glossa quæ dicit, quod error est omnia peccata esse dicit, quod error est omnia peccata esse a corruptione carnis. a corruptione carnis.

B. Quare in aliena forma venit ? B. Quare in aliena forma venit ?

Sed quia illi per violentiam nocere non poterat, ad fraudem se convertit, Sed quia illi per violentiam nocere non poterat, ad fraudem se convertit, ut dolo hominem supplantaret, quem virtute superare nequiret. Ne autem ut dolo hominem supplantaret, quem virtute superare nequiret. Ne autem fraus illius nimis manifestaretur, in sua specie non venit, ne aperte cogno- fraus illius nimis manifestaretur, in sua specie non venit, ne aperte cogno- sceretur, et ita repelleretur. Iterum, ne nimis occulta foret fraus ejus quæ sceretur, et ita repelleretur. Iterum, ne nimis occulta foret fraus ejus quæ caveri non posset, et homo simul videretur injuriam pati si taliter circum- caveri non posset, et homo simul videretur injuriam pati si taliter circum- veniri permitteret eum Deus, ut præcavere non posset in aliena quidem veniri permitteret eum Deus, ut præcavere non posset in aliena quidem forma venire permissus est diabolus: sed in tali, in qua ejus malitia facile forma venire permissus est diabolus: sed in tali, in qua ejus malitia facile posset deprehendi. Ut ergo in propria forma non veniret, voluntate sua posset deprehendi. Ut ergo in propria forma non veniret, voluntate sua

IN II SENTENT. DIST. XXI, B. IN II SENTENT. DIST. XXI, B.

361 361

propria factum est: ut autem in forma suæ malitiæ congruenti veniret, di- propria factum est: ut autem in forma suæ malitiæ congruenti veniret, di- vinitus factum est. Venit ergo ad hominem in serpente: qui forte si permit- vinitus factum est. Venit ergo ad hominem in serpente: qui forte si permit- teretur, in columbæ specie venire maluisset. Sed non erat dignum ut spi- teretur, in columbæ specie venire maluisset. Sed non erat dignum ut spi- ritus malignus illam formam homini odiosam faceret, in qua Spiritus ritus malignus illam formam homini odiosam faceret, in qua Spiritus sanctus appariturus erat. Non ergo nisi per serpentem tentare permissus sanctus appariturus erat. Non ergo nisi per serpentem tentare permissus fuit diabolus ut per illud quod foris erat, astutiam tentantis animadvertere fuit diabolus ut per illud quod foris erat, astutiam tentantis animadvertere fœmina quiret: diabolus enim per serpentem tentabat, in quo loquebatur. fœmina quiret: diabolus enim per serpentem tentabat, in quo loquebatur. Ideoque serpens dictus est esse callidior cunctis animantibus terræ ¹ : quia, Ideoque serpens dictus est esse callidior cunctis animantibus terræ ¹ : quia, ut ait Augustinus, Mali Angeli licet superbia dejecti, natura tamen sunt ut ait Augustinus, Mali Angeli licet superbia dejecti, natura tamen sunt excellentiores omnibus bestiis propter eminentiam rationis: quamvis ser- excellentiores omnibus bestiis propter eminentiam rationis: quamvis ser- pens non rationali anima, sed spiritu diabolico possit sapientissimus dici 2. pens non rationali anima, sed spiritu diabolico possit sapientissimus dici 2. Non ergo mirum si diabolus spiritu suo implens serpentem sicut vates Non ergo mirum si diabolus spiritu suo implens serpentem sicut vates implebat, sapientissimum reddiderat omnium bestiarum: quem tamen ad implebat, sapientissimum reddiderat omnium bestiarum: quem tamen ad tentandum non elegit diabolus, sed per quod animal permissus fuit, tenta- tentandum non elegit diabolus, sed per quod animal permissus fuit, tenta- vit. Unde Augustinus super Genesim: Non est putandum, quod diabolus vit. Unde Augustinus super Genesim: Non est putandum, quod diabolus serpentem per quem tentaret elegerit, sed cum decipere cuperet, non po- serpentem per quem tentaret elegerit, sed cum decipere cuperet, non po- tuit, nisi per quod animal posse permissus est ³. Nocendi enim voluntas tuit, nisi per quod animal posse permissus est ³. Nocendi enim voluntas inest cuique a se, sed potestas a Deo. Sic autem loquebatur diabolus per inest cuique a se, sed potestas a Deo. Sic autem loquebatur diabolus per serpentem ignorantem, sicut per energumenos vel phanaticos loquitur. serpentem ignorantem, sicut per energumenos vel phanaticos loquitur. Serpente enim velut organo est usus, movens naturam ejus ad exprimen- Serpente enim velut organo est usus, movens naturam ejus ad exprimen- dum sonos verborum et signa, quibus suam monstraret voluntatem *. Ser- dum sonos verborum et signa, quibus suam monstraret voluntatem *. Ser- pens ergo nec verba intelligebat, nec rationalis est factus: callidissimus ta- pens ergo nec verba intelligebat, nec rationalis est factus: callidissimus ta- men est dictus propter astutiam diaboli. Locutus est autem sicut asina men est dictus propter astutiam diaboli. Locutus est autem sicut asina Balaam sed hoc diabolicum, illud angelicum fuit: boni enim et mali Balaam sed hoc diabolicum, illud angelicum fuit: boni enim et mali Angeli similiter operantur. Angeli similiter operantur.

5 5

Hic quæri solet, Quare mulier non horruit serpentem ? quia cum no- Hic quæri solet, Quare mulier non horruit serpentem ? quia cum no- verit creatum esse, ipsum etiam officium loquendi a Deo accepisse puta- verit creatum esse, ipsum etiam officium loquendi a Deo accepisse puta-

vit. vit.

1 Genes. III, 1. 1 Genes. III, 1.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 2. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 2.

3 IDEM, Ibidem, cap. 3. 3 IDEM, Ibidem, cap. 3.

IDEM, Ibidem, cap. 27. IDEM, Ibidem, cap. 27.

5 Numer. XXII, 28. 5 Numer. XXII, 28.

362 362

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

C. De modo tentationis. C. De modo tentationis.

: :

Tentatio autem hoc modo facta est. Stans coram fœmina hostis superbus Tentatio autem hoc modo facta est. Stans coram fœmina hostis superbus non audet in verba persuasionis exire, metuens deprehendi: sed sub in- non audet in verba persuasionis exire, metuens deprehendi: sed sub in- terrogatione eam aggreditur, ut ex responsione colligeret qualiter in mali- terrogatione eam aggreditur, ut ex responsione colligeret qualiter in mali- tia procedere posset. Cur, inquit, præcepit vobis Deus, ut non comederetis tia procedere posset. Cur, inquit, præcepit vobis Deus, ut non comederetis de omni ligno paradisi? Cui respondit mulier De fructu lignorum, quæ de omni ligno paradisi? Cui respondit mulier De fructu lignorum, quæ sunt in paradiso, vescimur: de fructu vero ligni quod est in medio para- sunt in paradiso, vescimur: de fructu vero ligni quod est in medio para- disi, præcepit nobis Deus ne comederemus, et ne tangeremus illud, ne forte disi, præcepit nobis Deus ne comederemus, et ne tangeremus illud, ne forte moriamur. In quo verbo dedit locum tenandi, cum dixit, Ne forte moria- moriamur. In quo verbo dedit locum tenandi, cum dixit, Ne forte moria- mur unde mox diabolus dixit ad mulierem: Nequaquam morte moriemi- mur unde mox diabolus dixit ad mulierem: Nequaquam morte moriemi- ni. Scit enim Deus, quod in quocumque die comederitis ex eo, aperientur ni. Scit enim Deus, quod in quocumque die comederitis ex eo, aperientur oculi vestri et eritis sicut dii, scientes bonum et malum². Attende ordi- oculi vestri et eritis sicut dii, scientes bonum et malum². Attende ordi- nem ac progressum humanæ perditionis. Primo Deus dixerat: In quo- nem ac progressum humanæ perditionis. Primo Deus dixerat: In quo- cumque die comederitis ex eo, morte moriemini. Deinde mulier dixit: Ne cumque die comederitis ex eo, morte moriemini. Deinde mulier dixit: Ne forte moriamur. Novissime serpens dixit: Nequaquam moriemini. Deus forte moriamur. Novissime serpens dixit: Nequaquam moriemini. Deus affirmavit, mulier quasi ambigendo illud dixit, diabolus negavit. Quæ ergo affirmavit, mulier quasi ambigendo illud dixit, diabolus negavit. Quæ ergo dubitavit, ab affirmante recessit, et neganti appropinquavit. dubitavit, ab affirmante recessit, et neganti appropinquavit.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum serpens qui tentavit Hevam fuit Utrum serpens qui tentavit Hevam fuit verus serpens? et, Qualiter intentiones verus serpens? et, Qualiter intentiones vocum expressarum pervenire potue- vocum expressarum pervenire potue- runt ad verba formata in aere? runt ad verba formata in aere?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, circa medium : « Ideoque serpens di- B, circa medium : « Ideoque serpens di- ctus est esse callidior, etc. » ctus est esse callidior, etc. »

Magister enim bene determinat, quod Magister enim bene determinat, quod non fuit rationalis serpens et non mo- non fuit rationalis serpens et non mo-

1 Genes III, 1 et seq. 1 Genes III, 1 et seq.

vebatur virtute intrinseca substantiæ, id vebatur virtute intrinseca substantiæ, id est, quæ esset pars substantiæ, licet virtus est, quæ esset pars substantiæ, licet virtus dæmonis esset intrinseca quoad locum. dæmonis esset intrinseca quoad locum.

Sed quæritur adhuc, Qualiter intentio Sed quæritur adhuc, Qualiter intentio nes vocum expressarum pervenire potue- nes vocum expressarum pervenire potue- runt ad verba formata et figurata in runt ad verba formata et figurata in

aere? aere?

In nobis enim via est: quia species. In nobis enim via est: quia species. quæ simplices sunt in intellectu, vestiun- quæ simplices sunt in intellectu, vestiun- tur imaginibus corporalibus in imagina- tur imaginibus corporalibus in imagina- tione, et per nervos motivos deferuntur tione, et per nervos motivos deferuntur ad spiritum quem percutit lingua, et illi ad spiritum quem percutit lingua, et illi imprimuntur. Sec imaginatio serpentis imprimuntur. Sec imaginatio serpentis non erat susceptibilis talium conceptio- non erat susceptibilis talium conceptio- num, ut eritis sicut dii, scientes bonum num, ut eritis sicut dii, scientes bonum et malum: ergo per imaginationem suam et malum: ergo per imaginationem suam

2 Ibid. y. 4 et 5. 2 Ibid. y. 4 et 5.

Solutio. Solutio.

IN II SENTENT. DIST. XXI, D, ART. 7. IN II SENTENT. DIST. XXI, D, ART. 7.

non potuit speciem continuare ad vocem : non potuit speciem continuare ad vocem : ad quid ergo movit linguam serpentis? ad quid ergo movit linguam serpentis?

SOLUTIO. Dicendum, quod sicut supra SOLUTIO. Dicendum, quod sicut supra determinatum est de operibus magicis, determinatum est de operibus magicis, dæmonibus propter hoc quod sunt spiri- dæmonibus propter hoc quod sunt spiri- tuales substantiæ, obedit materia inferior tuales substantiæ, obedit materia inferior

363 363

ex imperio et ordine divino : et ideo di- ex imperio et ordine divino : et ideo di- co, quod immediate ab intellectu Angeli co, quod immediate ab intellectu Angeli in spiritu aereo imprimebantur : et ibi in spiritu aereo imprimebantur : et ibi imagines corporeas acceperunt : et lingua imagines corporeas acceperunt : et lingua serpentis per motum suum non fecit serpentis per motum suum non fecit aliud quam figuras. aliud quam figuras.

D. De versutia diaboli, qui ad facilius persuadendum, malum removit, et bonum D. De versutia diaboli, qui ad facilius persuadendum, malum removit, et bonum in pollicito duplicavit. in pollicito duplicavit.

Qui ad suam persuasionem pleniter suffulciendam, id est, ut malum quod Qui ad suam persuasionem pleniter suffulciendam, id est, ut malum quod intendebat, libere persuaderet et malum quod mulier timuit, negando re- intendebat, libere persuaderet et malum quod mulier timuit, negando re- movit, et repromissionem addidit et ut ejus persuasio citius reciperetur, movit, et repromissionem addidit et ut ejus persuasio citius reciperetur, promissionem duplicavit. Una nempe comestionem suadens, duo in præmio promissionem duplicavit. Una nempe comestionem suadens, duo in præmio proposuit, similitudinem Dei, scientiamque boni et mali spondens. Ubi tri- proposuit, similitudinem Dei, scientiamque boni et mali spondens. Ubi tri- bus modis hominem tentavit, scilicet gula in persuasione cibi, dum dixit: bus modis hominem tentavit, scilicet gula in persuasione cibi, dum dixit: In quocumque die comederitis. Inani gloria in promissione deitatis, cum In quocumque die comederitis. Inani gloria in promissione deitatis, cum dixit: Eritis sicut dii. Avaritia in promissione scientiæ, cum dixit : Scien- dixit: Eritis sicut dii. Avaritia in promissione scientiæ, cum dixit : Scien- tes bonum et malum. Gula est immoderata cibi aviditas: vana gloria, tes bonum et malum. Gula est immoderata cibi aviditas: vana gloria, amor propriæ excellentiæ: avaritia, immoderata habendi cupiditas: quæ amor propriæ excellentiæ: avaritia, immoderata habendi cupiditas: quæ non est tantum pecuniæ, sed etiam altitudinis et scientiæ, cum supra mo- non est tantum pecuniæ, sed etiam altitudinis et scientiæ, cum supra mo- dum sublimitas ambitur. dum sublimitas ambitur.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

verit tribus peccatis: et hoc non dicitur. verit tribus peccatis: et hoc non dicitur.

SOLUTIO. In sequenti quæstione deter- SOLUTIO. In sequenti quæstione deter- minabitur, utrum uno peccato vel pluri- minabitur, utrum uno peccato vel pluri- bus peccaverit: sed hic dicendum, quod bus peccaverit: sed hic dicendum, quod

Utrum Heva peccavit uno peccato, vel loquitur Magister materialiter: quia for- Utrum Heva peccavit uno peccato, vel loquitur Magister materialiter: quia for-

pluribus peccatis ? pluribus peccatis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Ubi tribus modis hominem tentavit, « Ubi tribus modis hominem tentavit, etc. » etc. »

Videtur enim ex hoc quod Heva pecca- Videtur enim ex hoc quod Heva pecca-

1 Genes. III, 5. 1 Genes. III, 5.

maliter non erat ibi nisi unum peccatum : maliter non erat ibi nisi unum peccatum : quia omnia erant ordinata in opere com- quia omnia erant ordinata in opere com- posito ad unum appetitum obtinendum, posito ad unum appetitum obtinendum, scilicet quod esset sicut Deus in scientia scilicet quod esset sicut Deus in scientia boni et mali et propter illud comedit, et boni et mali et propter illud comedit, et omnia alia fecit, et ideo formaliter illo omnia alia fecit, et ideo formaliter illo tantum peccavit. tantum peccavit.

Solutio. Solutio.

364 364

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

E. De duplici tentationis specie. E. De duplici tentationis specie.

Porro sciendum est duas esse species tentationis, interiorem scilicet et Porro sciendum est duas esse species tentationis, interiorem scilicet et exteriorem. Exterior tentatio est, quando nobis extrinsecus malum visibili- exteriorem. Exterior tentatio est, quando nobis extrinsecus malum visibili- ter suggeritur verbo vel signo aliquo, ut ille cui fit, ad consensum peccati ter suggeritur verbo vel signo aliquo, ut ille cui fit, ad consensum peccati declinet : et talis tentatio tantum fit ab adversario. Interior vero tentatio declinet : et talis tentatio tantum fit ab adversario. Interior vero tentatio est, quando invisibiliter malum nobis intrinsecus suggeritur : et hæc ten- est, quando invisibiliter malum nobis intrinsecus suggeritur : et hæc ten- tatio aliquando fit ab hoste, aliquando a carne. Nam et diabolus invisibili- tatio aliquando fit ab hoste, aliquando a carne. Nam et diabolus invisibili- ter mala suggerit, et ex carnis corruptione suboritur motus illicitus et ti- ter mala suggerit, et ex carnis corruptione suboritur motus illicitus et ti- tillatio prava. Ideoque tentatio quæ ex carne est, non fit sine peccato : tillatio prava. Ideoque tentatio quæ ex carne est, non fit sine peccato : quæ autem est ab hoste, nisi ei consentiatur, non habet peccatum, sed est quæ autem est ab hoste, nisi ei consentiatur, non habet peccatum, sed est materia exercendæ virtutis. Tentatio autem carnis interior difficilius vinci- materia exercendæ virtutis. Tentatio autem carnis interior difficilius vinci- tur: quia interius oppugnans, de nostro contra nos roboratur. Homo ergo tur: quia interius oppugnans, de nostro contra nos roboratur. Homo ergo qui sola exteriori tentatione pulsatus cecidit, tanto gravius plectendus erat, qui sola exteriori tentatione pulsatus cecidit, tanto gravius plectendus erat, quanto leviori impulsu fuerat prostratus. Et tamen quia aliquam, licet mo- quanto leviori impulsu fuerat prostratus. Et tamen quia aliquam, licet mo- dicam, cadendi occasionem habuit, idcirco per Dei gratiam juvari potuit dicam, cadendi occasionem habuit, idcirco per Dei gratiam juvari potuit ad veniam ut qui per alium ceciderat, per alium erigeretur. Qui ergo ad veniam ut qui per alium ceciderat, per alium erigeretur. Qui ergo incitatorem habuit ad malum, non injuste reparatorem habuit ad bonum. incitatorem habuit ad malum, non injuste reparatorem habuit ad bonum. Diabolus vero quia sine alicujus tentatione peccavit, per alium ut surgeret Diabolus vero quia sine alicujus tentatione peccavit, per alium ut surgeret juvari non debuit, nec per se potuit et ideo irremediabile peccatum ejus juvari non debuit, nec per se potuit et ideo irremediabile peccatum ejus exstitit. Peccatum vero hominis sicut per alium habuit initium, ita per exstitit. Peccatum vero hominis sicut per alium habuit initium, ita per alium non incongrue habuit remedium. alium non incongrue habuit remedium.

F. Quare homo, non Angelus, sit redemptus ? F. Quare homo, non Angelus, sit redemptus ?

Præterea Angelica natura quoniam non tota perierat, sed ex parte per- Præterea Angelica natura quoniam non tota perierat, sed ex parte per- stiterat, non est redempta humana vero tota perierat : et ideo ne penitus stiterat, non est redempta humana vero tota perierat : et ideo ne penitus perderetur, ex parte est redempta, ut inde ruina suppleretur angelica. Un- perderetur, ex parte est redempta, ut inde ruina suppleretur angelica. Un-

1 In edit. Joan. Alleaume deest Dei. 1 In edit. Joan. Alleaume deest Dei.

2 Edit. J. Alleaume, quod. 2 Edit. J. Alleaume, quod.

IN II SENTENT. DIST. XXI, G. IN II SENTENT. DIST. XXI, G.

363 363

de Augustinus in Enchiridion : Placuit universitatis creatori et modera- de Augustinus in Enchiridion : Placuit universitatis creatori et modera- tori, ut quoniam non tota multitudo Angelorum Deum deserendo perierat, tori, ut quoniam non tota multitudo Angelorum Deum deserendo perierat, ea quæ perierat in perpetua perditione remaneret: quæ autem cum Deo ea quæ perierat in perpetua perditione remaneret: quæ autem cum Deo illa deserente perstiterat, de sua certissime cognita semper felicitate gau- illa deserente perstiterat, de sua certissime cognita semper felicitate gau- deret. At vero creatura rationalis quæ in hominibus erat, quoniam pecca- deret. At vero creatura rationalis quæ in hominibus erat, quoniam pecca- tis atque suppliciis tota perierat, ex parte poterat reparari, unde angelicæ tis atque suppliciis tota perierat, ex parte poterat reparari, unde angelicæ societati suppleretur quod ruina illa minuerat: hoc enim promissum est. societati suppleretur quod ruina illa minuerat: hoc enim promissum est. Sanctis, quod erunt æquales Angelis Dei ³. Sanctis, quod erunt æquales Angelis Dei ³.

G. Quod non soli viro præceptum fuit datum. G. Quod non soli viro præceptum fuit datum.

Illud etiam notandum est ³, quod non soli viro præceptum videtur esse Illud etiam notandum est ³, quod non soli viro præceptum videtur esse datum, cum ipsa mulier testatur sibi etiam esse mandatum, dicens : Præ- datum, cum ipsa mulier testatur sibi etiam esse mandatum, dicens : Præ- cepit nobis Deus, etc. *. Supra tamen legitur, ante factam mulierem Deum cepit nobis Deus, etc. *. Supra tamen legitur, ante factam mulierem Deum dixisse viro: De ligno scientiæ boni ei mali ne comedas ³. Non dixit, Ne dixisse viro: De ligno scientiæ boni ei mali ne comedas ³. Non dixit, Ne comedatis. Forte quia facturus erat mulierem de viro, sic præcepit, ut per comedatis. Forte quia facturus erat mulierem de viro, sic præcepit, ut per virum ad mulierem perveniret mandatum : quia mulier quæ subjecta viro virum ad mulierem perveniret mandatum : quia mulier quæ subjecta viro fuit, non nisi mediante viro divinum debuit accipere præceptum. Unde fuit, non nisi mediante viro divinum debuit accipere præceptum. Unde Apostolus Si quid volunt discere mulieres, domi viros suos interro- Apostolus Si quid volunt discere mulieres, domi viros suos interro- gent *. gent *.

Si quæritur, Quomodo loqui potuerunt vel loquentem intelligere, qui Si quæritur, Quomodo loqui potuerunt vel loquentem intelligere, qui non didicerant inter loquentes crescendo vel magisterio ? Dicimus, quia non didicerant inter loquentes crescendo vel magisterio ? Dicimus, quia Deus eos tales fecerat qui possent loqui, et discere ab aliis si essent. Deus eos tales fecerat qui possent loqui, et discere ab aliis si essent.

1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 29. 1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 29.

2 Matth. xx11, 30: Erunt sicut Angeli Dei in cœlo. 2 Matth. xx11, 30: Erunt sicut Angeli Dei in cœlo.

3 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VIII de Genesi ad litteram, cap. 16. 3 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VIII de Genesi ad litteram, cap. 16.

4 Genes. 11, 3. 4 Genes. 11, 3.

5 Genes. 11, 17. 5 Genes. 11, 17.

6 I ad Corinth. xiv, 35. 6 I ad Corinth. xiv, 35.

366 366

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Qui el quot sunt modi tentandi? et, Pe- Qui el quot sunt modi tentandi? et, Pe- nes quid accipiantur? nes quid accipiantur?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, «Porro sciendum est duas esse ibi, E, «Porro sciendum est duas esse species tentationis, interiorem scilicet, et species tentationis, interiorem scilicet, et exteriorem, etc. » exteriorem, etc. »

Gratia enim hujus quæritur de modis Gratia enim hujus quæritur de modis tentandi. Et dicit Magister, quod tentandi. Et dicit Magister, quod

1. Est modus interior et exterior. 1. Est modus interior et exterior.

2. Joannes autem dicit, quod omne 2. Joannes autem dicit, quod omne quod est in mundo, concupiscentia carnis quod est in mundo, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum, et su- est, et concupiscentia oculorum, et su- perbia vitæ 1. perbia vitæ 1.

3. Glossa super Psalmum xc, 1: Qui 3. Glossa super Psalmum xc, 1: Qui habitat, dicit, quod « tentatio quædam habitat, dicit, quod « tentatio quædam est levis, et occulta quædam gravis, et est levis, et occulta quædam gravis, et occulta et quædam gravis, et manife- occulta et quædam gravis, et manife-

sta. » sta. »

4. Item, Super illud Psalmi cvi, 18: 4. Item, Super illud Psalmi cvi, 18: Omnem escam abominala est anima eo- Omnem escam abominala est anima eo- rum, etc., dicit Glossa: « Multiplex est rum, etc., dicit Glossa: « Multiplex est tentatio prima, ignorantia viæ et veri- tentatio prima, ignorantia viæ et veri- tatis secunda, difficultas vincendarum tatis secunda, difficultas vincendarum tentationum tertia, tædium boni: quar- tentationum tertia, tædium boni: quar- ta, tempestas sæculi. » ta, tempestas sæculi. »

5. Item, Augustinus de Doctrina Chri- 5. Item, Augustinus de Doctrina Chri- stiana: «Tentat vexando carnem, vulne- stiana: «Tentat vexando carnem, vulne- rando naturalia, spoliando gratuita. » rando naturalia, spoliando gratuita. »

6. Item, Gregorius, et ponitur infra, 6. Item, Gregorius, et ponitur infra, suggestione, delectatione, consensu. suggestione, delectatione, consensu.

7. Item, I ad ad Corinth. x, 13, super 7. Item, I ad ad Corinth. x, 13, super illud, Tentatio vos non apprehendat, etc., illud, Tentatio vos non apprehendat, etc., distinguit Glossa inter angelicam perfe- distinguit Glossa inter angelicam perfe- ctionem, et diabolicam præsumptionem, ctionem, et diabolicam præsumptionem, et humanam tentationem. In nullo enim et humanam tentationem. In nullo enim aliter sapere quam res se habet, angelica aliter sapere quam res se habet, angelica perfectio est. Diabolica autem præsumptio perfectio est. Diabolica autem præsumptio nimis diligendo sententiam suam, vel in- nimis diligendo sententiam suam, vel in- videndo melioribus usque ad præscinden- videndo melioribus usque ad præscinden-

1 I Joan. II, 16. 1 I Joan. II, 16.

dæ communionis et condendi schismatis, dæ communionis et condendi schismatis, vel hæresis sacrilegium pervenire. Hu- vel hæresis sacrilegium pervenire. Hu- mana autem tentatio est quinque modis, mana autem tentatio est quinque modis, vt dicit Glossa, scilicet in his sine quibus vt dicit Glossa, scilicet in his sine quibus vita ista non agitur. Vel, ut in necessitate vita ista non agitur. Vel, ut in necessitate vel pressura non diffidat homo, de Deo au- vel pressura non diffidat homo, de Deo au- xilium humanum requirendo. Vel, huma- xilium humanum requirendo. Vel, huma- na tentatio est per quam proficitur apud na tentatio est per quam proficitur apud Deum,propter Christum pericula pati. Vel, Deum,propter Christum pericula pati. Vel, aliter sapere quam res se habet et cum bo- aliter sapere quam res se habet et cum bo- no animo, humana tentatio est. Vel, huma- no animo, humana tentatio est. Vel, huma- na tentatio est, cum quis irritatur in fra- na tentatio est, cum quis irritatur in fra- trem studio corrigendi, plus tamen quam trem studio corrigendi, plus tamen quam Christiana tranquillitas postulat. Supra Christiana tranquillitas postulat. Supra etiam habitum est ab Augustino in primo etiam habitum est ab Augustino in primo articulo quæstionis, quod est humana articulo quæstionis, quod est humana tentatio, et divina tentatio. tentatio, et divina tentatio.

8. Item, Divina triplex: qua tentatur 8. Item, Divina triplex: qua tentatur Deus et hoc dupliciter, scilicet aut ex Deus et hoc dupliciter, scilicet aut ex diffidentia providentiæ, sicut per idolola- diffidentia providentiæ, sicut per idolola- triam tentatur et ex præsumptione mi- triam tentatur et ex præsumptione mi- raculi, sicut ab his qui in necessitate po- raculi, sicut ab his qui in necessitate po- siti committunt se vel fidem discrimini, siti committunt se vel fidem discrimini, postulando miraculum, cum non desit eis postulando miraculum, cum non desit eis consilium humanum aliter evadendi. consilium humanum aliter evadendi. Item, secundo divina tentatio, qua Deus Item, secundo divina tentatio, qua Deus tentat et hoc dupliciter, scilicet eos quos tentat et hoc dupliciter, scilicet eos quos non habet probatos, ut malos, flagellando non habet probatos, ut malos, flagellando vel occidendo: et quos habet probatos, vel occidendo: et quos habet probatos, sed ostendit eis probationem suam, ut sed ostendit eis probationem suam, ut tentat bonos. Humana autem tentatio du- tentat bonos. Humana autem tentatio du- plex est, scilicet qua homines probando, plex est, scilicet qua homines probando, desperamus spem ponere in homine, quæ desperamus spem ponere in homine, quæ saluberrima est : et qua homines nos pro- saluberrima est : et qua homines nos pro- bant diffidentes de nobis, eo quod sub bant diffidentes de nobis, eo quod sub lege Dei agimus et hæc etiam bona est. lege Dei agimus et hæc etiam bona est.

9. Item, Super Job, XLI, 25, et in li- 9. Item, Super Job, XLI, 25, et in li- bro XXXII Moralium dicit Gregorius: bro XXXII Moralium dicit Gregorius: « Fideli famulo suo Dominus cunctas « Fideli famulo suo Dominus cunctas hostis callidi machinationes insinuat : hostis callidi machinationes insinuat : omne quod opprimendo rapit, omne quod omne quod opprimendo rapit, omne quod insinuando circumvolat, omne quod mi- insinuando circumvolat, omne quod mi- nando terret, omne quod suadendo blan- nando terret, omne quod suadendo blan- ditur, omne quod desperando frangit, ditur, omne quod desperando frangit, omne quod promittendo decipit. » omne quod promittendo decipit. »

folutio. folutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

¡Ad 4. ¡Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

IN II SENTENT. DIST. XXI, G, ART. 8. IN II SENTENT. DIST. XXI, G, ART. 8.

De omnibus istis modis quæritur, Pe- De omnibus istis modis quæritur, Pe- nes quid accipiantur? nes quid accipiantur?

SOLUTIO. Dicendum, quod hic tangun- SOLUTIO. Dicendum, quod hic tangun- tur novem genera tentationum : quorum tur novem genera tentationum : quorum primum accipitur ex parte tentati aut primum accipitur ex parte tentati aut enim habet tentatio trahens intrinsecus, enim habet tentatio trahens intrinsecus, ut est corruptio, sicut in nobis : aut non, ut est corruptio, sicut in nobis : aut non, sicut in non corrupto, ut in primis pa- sicut in non corrupto, ut in primis pa- rentibus, et in Christo. rentibus, et in Christo.

Secundum autem sumitur ex parte ob- Secundum autem sumitur ex parte ob- jecti moventis extra, secundum tria quæ jecti moventis extra, secundum tria quæ sunt in mundo, scilicet divitiæ, deliciæ, sunt in mundo, scilicet divitiæ, deliciæ, et honores, ut superius dictum est. et honores, ut superius dictum est.

Tertium autem sumitur ex parte modi Tertium autem sumitur ex parte modi in comparatione ad tentamen per dispo- in comparatione ad tentamen per dispo- sitiones rationis et irascibilis insurgentis: sitiones rationis et irascibilis insurgentis: quod enim dicitur occultum et apertum, quod enim dicitur occultum et apertum, est in comparatione ad rationem: quod est in comparatione ad rationem: quod dicitur leve est grave, est in comparatione dicitur leve est grave, est in comparatione ad irascibilem aggredientem et expellen- ad irascibilem aggredientem et expellen-

tem. tem.

Quartum autem sumitur ex dispositio- Quartum autem sumitur ex dispositio- nibus tentati, quæ faciunt ad facilitatem nibus tentati, quæ faciunt ad facilitatem ejus quod vincatur: et hoc in compara- ejus quod vincatur: et hoc in compara- tione ad tres vires divisim, vel conjunctim tione ad tres vires divisim, vel conjunctim ad omnes. Ad rationalem enim ignoran- ad omnes. Ad rationalem enim ignoran- tia, etc. Ad irascibilem autem difficultas, tia, etc. Ad irascibilem autem difficultas, etc. Ad concupiscibilem tædium boni. Ad etc. Ad concupiscibilem tædium boni. Ad omnes autem secundum quod sunt in ope- omnes autem secundum quod sunt in ope- re, tempestas sæculi. re, tempestas sæculi.

Quintum sumitur penes nocumentum Quintum sumitur penes nocumentum quod intendit inferre ex parte corporis, et quod intendit inferre ex parte corporis, et animæ, et gratiæ : et patet divisio. animæ, et gratiæ : et patet divisio.

Sextum sumitur penes gradus quibus Sextum sumitur penes gradus quibus Ad 6. coalescit in nobis: in quibus primo fit Ad 6. coalescit in nobis: in quibus primo fit nuntiatio suggerendo secundo, illi se nuntiatio suggerendo secundo, illi se applicat anima experiendo delectationem : applicat anima experiendo delectationem : et tertio, se illi tradit per consensum, et tertio, se illi tradit per consensum,

Ad 7. Ad 7.

Septimum sumitur penes quantitatem Septimum sumitur penes quantitatem sumptam in gradibus peccati: et satis sumptam in gradibus peccati: et satis patet divisio: quia aut est in moralibus, patet divisio: quia aut est in moralibus, et tunc est diabolica, et præcipue in his et tunc est diabolica, et præcipue in his quæ separant ab Ecclesia. Aut in huma- quæ separant ab Ecclesia. Aut in huma- nis quæ pertinent ad infirmitatem hujus nis quæ pertinent ad infirmitatem hujus vitæ et tunc in patiendo, aut in agendo: vitæ et tunc in patiendo, aut in agendo: in patiendo dupliciter aut enim cum in patiendo dupliciter aut enim cum

1 Cf. II P. Summæ theol. B. Alberti, Q. 28. 1 Cf. II P. Summæ theol. B. Alberti, Q. 28.

: :

367 367

spe evasionis, et tunc est secunda, quan- spe evasionis, et tunc est secunda, quan- do in necessitate speratur de Deo, et non do in necessitate speratur de Deo, et non negligitur consilium humanum aut sine negligitur consilium humanum aut sine spe evasionis, et tunc committere se de- spe evasionis, et tunc committere se de- bet Deo, et propter Christum pati, et hic bet Deo, et propter Christum pati, et hic est tertius modus. Aut in agendo, et hoc est tertius modus. Aut in agendo, et hoc secundum concupiscibilem diligendo plus secundum concupiscibilem diligendo plus quam oportet ea sine quibus vita ista non quam oportet ea sine quibus vita ista non agitur, et hic est modus primus: aut se- agitur, et hic est modus primus: aut se- cundum actum rationalis, et hoc est ali- cundum actum rationalis, et hoc est ali- ter sapere, etc., et hic est modus quartus: ter sapere, etc., et hic est modus quartus: aut secundum actum irascibilis, studio aut secundum actum irascibilis, studio corrigendi alium, et hic est modus quin- corrigendi alium, et hic est modus quin-

tus. tus.

De octavo modo satis dictum est in ar- De octavo modo satis dictum est in ar- ticulo primo et ratio divisionis tota est ticulo primo et ratio divisionis tota est posita in solutione. posita in solutione.

Hic de ultimo modo dicendum, quod Hic de ultimo modo dicendum, quod ille sumitur ex parte modorum machina- ille sumitur ex parte modorum machina- tionis diaboli : ille enim aut est per ad- tionis diaboli : ille enim aut est per ad- versa, aut per prospera. Si per adversa, versa, aut per prospera. Si per adversa, aut in futurum, aut secundum præsens : aut in futurum, aut secundum præsens : si ex futuro malo, tunc est «< omne quod si ex futuro malo, tunc est «< omne quod minando terret: » si autem ex præsenti minando terret: » si autem ex præsenti malo, aut hoc est malum pœnæ, et tunc malo, aut hoc est malum pœnæ, et tunc est « omne quod opprimendo rapit : » aut est « omne quod opprimendo rapit : » aut secundum malum culpæ, et tunc est «< om- secundum malum culpæ, et tunc est «< om- ne quod desperando frangit. » Si autem ne quod desperando frangit. » Si autem est secundum prospera, iterum aut est ex est secundum prospera, iterum aut est ex futuro bono, vel ex præsenti. Si est ex futuro bono, vel ex præsenti. Si est ex futuro, tunc est « omne quod promittendo futuro, tunc est « omne quod promittendo decipit » si autem ex præsenti, aut uni- decipit » si autem ex præsenti, aut uni- versaliter exhibet modo hoc, modo illud, versaliter exhibet modo hoc, modo illud, ut inveniat aliquid per quod attrahat, et ut inveniat aliquid per quod attrahat, et tunc est «< insidiando circumvolat : » aut tunc est «< insidiando circumvolat : » aut particulariter, et tunc «< suadendo blandi- particulariter, et tunc «< suadendo blandi- tur, » quia tunc suadet blandimentis fru- tur, » quia tunc suadet blandimentis fru- ctus rerum commutabilium, ut sic aver- ctus rerum commutabilium, ut sic aver- tat a Creatore. tat a Creatore.

Alii etiam modi inveniuntur quamplu- Alii etiam modi inveniuntur quamplu- res in dictis Sanctorum: sed isti suffi- res in dictis Sanctorum: sed isti suffi- ciant hic quia alibi de hac quæstione ciant hic quia alibi de hac quæstione plurima sunt quæsita ¹. plurima sunt quæsita ¹.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

368 368

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Utrum tentatio carnis est magis diffici- Utrum tentatio carnis est magis diffici- lis quam aliqua tentatio dæmonis ? lis quam aliqua tentatio dæmonis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, circa medium : « Tentatio autem car- E, circa medium : « Tentatio autem car- nis, etc. » nis, etc. »

Hoc enim videtur falsum: quia Hoc enim videtur falsum: quia

1. Dicit Job, XLI, 24: Non est super 1. Dicit Job, XLI, 24: Non est super terram potestas quæ comparetur ei, qui terram potestas quæ comparetur ei, qui factus est ut nullum timeret: ergo ten- factus est ut nullum timeret: ergo ten- tatio dæmonis est magis difficilis quam tatio dæmonis est magis difficilis quam carnis. carnis.

2. Præterea, Dæmon habet potestatem 2. Præterea, Dæmon habet potestatem in carne, et non convertitur: ergo vide- in carne, et non convertitur: ergo vide- tur, quod sit magis difficilis sua impugna- tur, quod sit magis difficilis sua impugna- tio, quia est in duobus, quam carnis quæ tio, quia est in duobus, quam carnis quæ est in uno tantum. est in uno tantum.

SOLUTIO. Ad hoc leve respondere est : SOLUTIO. Ad hoc leve respondere est : quia carnis tentatio magis est difficilis quia carnis tentatio magis est difficilis propter tres causas, scilicet quia est per propter tres causas, scilicet quia est per connaturalia nobis, et hæc magis profun- connaturalia nobis, et hæc magis profun- datur et quia est in parte nostræ sub- datur et quia est in parte nostræ sub- stantiæ, et hæc magis trahit : et quia est stantiæ, et hæc magis trahit : et quia est continua. continua.

DICENDUM ergo ad primum, quod dæ- DICENDUM ergo ad primum, quod dæ- mon est fortis in se, sed non in homine : mon est fortis in se, sed non in homine : quia dicit Gregorius et Bernardus, quod quia dicit Gregorius et Bernardus, quod debilis est hostis, qui non potest vincere debilis est hostis, qui non potest vincere nisi volentem et licet tentare possit, ta- nisi volentem et licet tentare possit, ta- men nocere non potest, ut innuit Glossa men nocere non potest, ut innuit Glossa super illud, Mitte nos in gregem porco- super illud, Mitte nos in gregem porco- rum, quæ dicit : « Nisi quis more porci rum, quæ dicit : « Nisi quis more porci vixerit, diabolus non accipit in ipsum vixerit, diabolus non accipit in ipsum potestatem. » Et hoc intelligitur quantum potestatem. » Et hoc intelligitur quantum ad nocumentum boni gratiæ, vel boni ad nocumentum boni gratiæ, vel boni naturalis quod diminuibile est per pecca- naturalis quod diminuibile est per pecca- tum quia etsi tentat, hoc ipsum ordina- tum quia etsi tentat, hoc ipsum ordina- tur ad profectum hominis. tur ad profectum hominis.

AD ALIUD dicendum, quod multis mo- AD ALIUD dicendum, quod multis mo-

Matth. vIII, 31. Matth. vIII, 31.

dis et in multis potest diabolus, ut patet dis et in multis potest diabolus, ut patet in præhabita distinctione: sed hoc totum in præhabita distinctione: sed hoc totum parum est, ex quo vinci ponitur in no- parum est, ex quo vinci ponitur in no- stra, et non in sua potestate. stra, et non in sua potestate.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

Utrum homo in primo statu potuit pec- Utrum homo in primo statu potuit pec- care venialiter? care venialiter?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, circa medium : « Tanto gravius ibi, E, circa medium : « Tanto gravius plectendus erat, etc. »> plectendus erat, etc. »>

Et quæritur hic, Utrum homo in pri- Et quæritur hic, Utrum homo in pri- mo statu potuit peccare venialiter? mo statu potuit peccare venialiter? Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Potuit diligere uxorem plus quam 1. Potuit diligere uxorem plus quam debuit citra Deum : ergo peccasset venia- debuit citra Deum : ergo peccasset venia- liter. liter.

2. Si dicas, quod hoc esse non potuit. 2. Si dicas, quod hoc esse non potuit. CONTRA: Dilexit uxorem, et potuit cre- CONTRA: Dilexit uxorem, et potuit cre- scere illa dilectio: crescat ergo, et inten- scere illa dilectio: crescat ergo, et inten- datur usque ad hoc quod sit priusquam datur usque ad hoc quod sit priusquam debet et citra Deum : ergo habebitur pro- debet et citra Deum : ergo habebitur pro- positum. positum.

3. Item, Est status in quo non potest 3. Item, Est status in quo non potest fieri peccatum, nec mortale, nec veniale: fieri peccatum, nec mortale, nec veniale: et est status in quo sunt semper in pec- et est status in quo sunt semper in pec- cato mortali, ut illi qui sunt in statu cato mortali, ut illi qui sunt in statu damnatorum. damnatorum.

Item, Est status in quo peccatur ve- Item, Est status in quo peccatur ve- nialiter et mortaliter, ut est status mili- nialiter et mortaliter, ut est status mili- tantis Ecclesiæ. Ergo ad hoc quod com- tantis Ecclesiæ. Ergo ad hoc quod com- pleatur divisio, exigitur quod sit aliquis pleatur divisio, exigitur quod sit aliquis status in quo peccatur venialiter et non status in quo peccatur venialiter et non mortaliter et ille non potest esse nisi mortaliter et ille non potest esse nisi status innocentiæ primæ : ergo Adam status innocentiæ primæ : ergo Adam potuit peccare venialiter. potuit peccare venialiter.

: :

4. Item, Omne quod efficitur curvum a 4. Item, Omne quod efficitur curvum a recto, prius est in parva obliquitate quam recto, prius est in parva obliquitate quam in magna sed liberum arbitrium in pri- in magna sed liberum arbitrium in pri- mo statu fuit rectum, in secundo autem mo statu fuit rectum, in secundo autem curvum in magna curvitate, scilicet in curvum in magna curvitate, scilicet in

2 Cf. Infra, Dist. XXIV. 2 Cf. Infra, Dist. XXIV.

contra. contra.

hintio. hintio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN II SENTENT. DIST. XXI, G, ART. 11. IN II SENTENT. DIST. XXI, G, ART. 11.

mortali ergo in medio statu debuit esse mortali ergo in medio statu debuit esse deflexibile in veniale, et non in mortale : deflexibile in veniale, et non in mortale : ergo videtur, quod potuit peccare venia, ergo videtur, quod potuit peccare venia,

liter. liter.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Primus homo in primo statu omnia 1. Primus homo in primo statu omnia inferiora subjecta habuit rationi: ergo inferiora subjecta habuit rationi: ergo inordinatio non nisi ex parte rationis inordinatio non nisi ex parte rationis exorbitantis accidere potuit: in ratione exorbitantis accidere potuit: in ratione autem, ut habebitur infra, est peccatum autem, ut habebitur infra, est peccatum mortale ergo non potuit peccare venia- mortale ergo non potuit peccare venia- liter, sed mortaliter tantum. liter, sed mortaliter tantum.

2. Item, In veniali peccato parvum est 2. Item, In veniali peccato parvum est delectabile quod movet: sed parvum de- delectabile quod movet: sed parvum de- lectabile vires sub ordine rationis con- lectabile vires sub ordine rationis con- junctas avertere non potest : ergo quod junctas avertere non potest : ergo quod avertit ab ordine primo, oportuit esse avertit ab ordine primo, oportuit esse magnum ergo oportuit esse peccatum magnum ergo oportuit esse peccatum mortale quia in illo movet commutabile mortale quia in illo movet commutabile bonum ad fructum. bonum ad fructum.

3. Item, Innuitur in astutia serpentis, 3. Item, Innuitur in astutia serpentis, qui non parvum promisit, sed magnum, qui non parvum promisit, sed magnum, scilicet, Eritis sicut dii, scientes, etc. ¹. scilicet, Eritis sicut dii, scientes, etc. ¹.

SOLUTIO. Dicendum, quod meo judicio SOLUTIO. Dicendum, quod meo judicio ultimis rationibus consentiendum est, ultimis rationibus consentiendum est, quod non potuit peccare venialiter, et duæ quod non potuit peccare venialiter, et duæ causæ tactæ sunt in objiciendo. Tertia causæ tactæ sunt in objiciendo. Tertia autem tangitur in Littera: quia scilicet autem tangitur in Littera: quia scilicet non habuit incitans: et ita ei ad mortem non habuit incitans: et ita ei ad mortem debuit imputari peccatum. debuit imputari peccatum.

DICENDUM ergo ad primum, quod con- DICENDUM ergo ad primum, quod con- tra hoc objicitur, quod non diligeret ex- tra hoc objicitur, quod non diligeret ex- tra rationem: quia ratio supposita erat tra rationem: quia ratio supposita erat Deo continenti eam: et ideo nihil inor- Deo continenti eam: et ideo nihil inor- dinatum nec parvum nec magnum esse dinatum nec parvum nec magnum esse poterat, nisi inciperet ab ea. poterat, nisi inciperet ab ea.

AD ALIUD dicendum, quod non potuit AD ALIUD dicendum, quod non potuit crescere dilectio extra ordinem rationis, crescere dilectio extra ordinem rationis, tali manente statu. Unde incrementum tali manente statu. Unde incrementum ejus impediebatur per accidens. Et hoc ejus impediebatur per accidens. Et hoc bene contingeret in multis quæ crescerent bene contingeret in multis quæ crescerent quantum est de se, nisi quod per accidens quantum est de se, nisi quod per accidens impediuntur. impediuntur.

AD ALIUD dicendum, quod tales argu- AD ALIUD dicendum, quod tales argu- mentationes nullam habent necessitatem, mentationes nullam habent necessitatem,

1 Genes. 11, 5. 1 Genes. 11, 5.

2 Cf. Supra, Distinct. V et seq. 2 Cf. Supra, Distinct. V et seq.

XXVII XXVII

369 369

et præcipue in illa divisione: quia hic et præcipue in illa divisione: quia hic posse peccare venialiter, causatur ex posse peccare venialiter, causatur ex posse peccare mortaliter, et ideo sequi- posse peccare mortaliter, et ideo sequi- tur ipsum. Unde nullus status potest esse tur ipsum. Unde nullus status potest esse in quo peccetur venialiter, et non morta- in quo peccetur venialiter, et non morta- liter. liter.

AD ALIUD dicendum, quod in curvitate AD ALIUD dicendum, quod in curvitate ligni vel alterius corporis procedit illa ob- ligni vel alterius corporis procedit illa ob- jectio, sed non in curvitate voluntatis : jectio, sed non in curvitate voluntatis : quia illa non incurvatur nisi magna cur- quia illa non incurvatur nisi magna cur- vitate prius quia ipsa non venit in ma- vitate prius quia ipsa non venit in ma- gnam curvitatem per parvam, sed e con- gnam curvitatem per parvam, sed e con- verso in parvam per magnam, ut dictum verso in parvam per magnam, ut dictum

est. est.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Quare peccatum Angeli non sit remedia- Quare peccatum Angeli non sit remedia- bile ? et, Quare humana natura po-. bile ? et, Quare humana natura po-. tuit assumi, et non angelica? tuit assumi, et non angelica?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, sub finem : « Et ideo irremedia- ibi, E, sub finem : « Et ideo irremedia- bile peccatum ejus exstitit, etc. »> bile peccatum ejus exstitit, etc. »>

Quæritur enim, Quare peccatum An- Quæritur enim, Quare peccatum An- geli non sit remediabile ? geli non sit remediabile ?

Et quia de hoc multum supra dispu- Et quia de hoc multum supra dispu- tatum est, ideo hic ponam tantum tres tatum est, ideo hic ponam tantum tres rationes quæ videntur esse meliores: rationes quæ videntur esse meliores: quarum una est ad hoc quod non uni- quarum una est ad hoc quod non uni- bilis. Secunda autem, quod non sit bilis. Secunda autem, quod non sit redimibilis. Tertia, quod casus suus non redimibilis. Tertia, quod casus suus non est secundum statum pœnitentis, sed est secundum statum pœnitentis, sed damnati. damnati.

Prima fundatur super tres propositio- Prima fundatur super tres propositio- nes, quarum una probatur in tertio Sen- nes, quarum una probatur in tertio Sen- tentiarum³, quod nihil singulare unum tentiarum³, quod nihil singulare unum in personalitate discretum unibile sit al- in personalitate discretum unibile sit al- teri, eo quod ipsum non sit transibile in teri, eo quod ipsum non sit transibile in singularitatem alterius quod hoc uniret singularitatem alterius quod hoc uniret sibi. sibi.

Secunda, quod discretio personalis et Secunda, quod discretio personalis et

3 Cf. III Sententiarum Dist. II, Art. 1 et 2.. 3 Cf. III Sententiarum Dist. II, Art. 1 et 2..

24. 24.

Ad 4. Ad 4.

Solutio. Solutio.

370 370

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

singularitas inseparabilis sit a natura an- singularitas inseparabilis sit a natura an- gelica et hoc probatur per hoc quod in gelica et hoc probatur per hoc quod in natura angelica potentia numquam præ- natura angelica potentia numquam præ- cedit esse sed ex quo est hoc aliquid, cedit esse sed ex quo est hoc aliquid, est sua singularitate et personalitate di- est sua singularitate et personalitate di- stinctum. stinctum.

Tertia est, quod divina personalitas Tertia est, quod divina personalitas non consumitur nec consumit aliquid de non consumitur nec consumit aliquid de natura et dignitate ejus quod assumit. natura et dignitate ejus quod assumit.

Ex istis ergo necessario concluditur, Ex istis ergo necessario concluditur, quod Angelus assumi non potest ad unio- quod Angelus assumi non potest ad unio- nem sic: Detur enim, quod uniatur, si nem sic: Detur enim, quod uniatur, si est possibile: ergo aut unitur singulari- est possibile: ergo aut unitur singulari- tate sua manente, et singularitate perso- tate sua manente, et singularitate perso- næ divinæ aut altera illarum transeunte, næ divinæ aut altera illarum transeunte, vel ambabus. Si utraque singularitate vel ambabus. Si utraque singularitate manente ergo duæ singularitates per- manente ergo duæ singularitates per- sonales sunt in illo unico ergo duo sin- sonales sunt in illo unico ergo duo sin- gularia necessario, et duæ personæ, et gularia necessario, et duæ personæ, et duæ naturæ, quia naturæ numquam duæ naturæ, quia naturæ numquam uniuntur ergo duæ sunt in omni parte: uniuntur ergo duæ sunt in omni parte: ergo in nulla parte unitæ et hoc est ergo in nulla parte unitæ et hoc est contra hypothesim, quod unitæ sunt. Si contra hypothesim, quod unitæ sunt. Si altera transeunte aut illa sic transit altera transeunte aut illa sic transit quod cum erat in potentia, ante actum quod cum erat in potentia, ante actum assumebatur in singularitatem altioris : assumebatur in singularitatem altioris : et ideo non erat susceptibilis propriæ : et ideo non erat susceptibilis propriæ : sicut factum est in hominis assumpta na- sicut factum est in hominis assumpta na- tura et tunc sequitur, quod in natura tura et tunc sequitur, quod in natura Angeli potentia præcedit actum : et hoc Angeli potentia præcedit actum : et hoc est contra propositionem primam. Aut est contra propositionem primam. Aut

consu- consu-

ita est, quod divina personalitas ita est, quod divina personalitas mit angelicam inventam : et hoc est con- mit angelicam inventam : et hoc est con- tra tertiam. Aut ambæ confunduntur in tra tertiam. Aut ambæ confunduntur in tertiam et hoc iterum est contra ter- tertiam et hoc iterum est contra ter- tiam. tiam.

Secunda ratio sumitur ex natura as- Secunda ratio sumitur ex natura as- sumpti: quia non est assumptibile ad sumpti: quia non est assumptibile ad curam in uno numero faciendam, quod curam in uno numero faciendam, quod non habet naturam ordinatam ad unum non habet naturam ordinatam ad unum numero: sicut natura humana originali- numero: sicut natura humana originali- ter et naturaliter est species una traducta ter et naturaliter est species una traducta ex uno per unum actum naturæ quæ est ex uno per unum actum naturæ quæ est generatio natura autem Angeli non est generatio natura autem Angeli non est una numero, nec specie, nec origine: una numero, nec specie, nec origine: ergo non potest curari in uno numero ergo non potest curari in uno numero assumpto sed oporteret, quod quilibet assumpto sed oporteret, quod quilibet sigillatim assumeretur. Et hanc ratio- sigillatim assumeretur. Et hanc ratio- nem videtur Augustinus innuere in Lit- nem videtur Augustinus innuere in Lit- tera, cum dicit, quod « tota natura ho- tera, cum dicit, quod « tota natura ho- minis periit, sed non tota angelica. minis periit, sed non tota angelica. Causa autem quare tota periit, est quia Causa autem quare tota periit, est quia unum ordinem naturæ et originis habuit, unum ordinem naturæ et originis habuit, et non angelica: quia aliter angelica in et non angelica: quia aliter angelica in primo Angelo tota periisset, sicut hu- primo Angelo tota periisset, sicut hu- mana in primo homine. mana in primo homine.

» »

Tertia ratio sumitur ex casu: quia Tertia ratio sumitur ex casu: quia contra deiformem intellectum ille pecca- contra deiformem intellectum ille pecca- vit et homo contra rationem, ut dicit vit et homo contra rationem, ut dicit Dionysius et hoc supra expositum est in Dionysius et hoc supra expositum est in quæstione de causa confirmationis Ange- quæstione de causa confirmationis Ange- lorum, et etiam in III Sententiarum: et lorum, et etiam in III Sententiarum: et ideo hic sufficit. ideo hic sufficit.

IN II SENTENT. DIST. XXII, A. IN II SENTENT. DIST. XXII, A.

371 371

DISTINCTIO XXII. DISTINCTIO XXII.

De hominis transgressione. De hominis transgressione.

A. De origine illius peccati. A. De origine illius peccati.

Hic videtur diligenter investigandum esse quæ fuerit origo et radix illius Hic videtur diligenter investigandum esse quæ fuerit origo et radix illius peccati. Quidam putant quamdam elationem in animo hominis præcessisse, peccati. Quidam putant quamdam elationem in animo hominis præcessisse, ex qua diaboli suggestioni censensit. Quod videtur Augustinus innuere in ex qua diaboli suggestioni censensit. Quod videtur Augustinus innuere in libro XI super Genesim ita inquiens: Non est putandum, quod homo de- libro XI super Genesim ita inquiens: Non est putandum, quod homo de- jiceretur, nisi præcessisset in eo quædam elatio comprimenda: ut per hu- jiceretur, nisi præcessisset in eo quædam elatio comprimenda: ut per hu- militatem peccati sciret quam falso de se præsumpserit, et quod non bene militatem peccati sciret quam falso de se præsumpserit, et quod non bene se habet natura si a faciente recesserit ¹. Item, in eodem 2, Quomodo verba se habet natura si a faciente recesserit ¹. Item, in eodem 2, Quomodo verba tentatoris crederet mulier, dum se a re bona at utili prohibuisset, nisi tentatoris crederet mulier, dum se a re bona at utili prohibuisset, nisi inesset ejus menti amor ille propriæ potestatis, et de se superbia præsump- inesset ejus menti amor ille propriæ potestatis, et de se superbia præsump- tio, quæ per tentationem fuerat convincenda, aut perimenda. Denique non tio, quæ per tentationem fuerat convincenda, aut perimenda. Denique non contenta suasione serpentis, adspexit lignum bonum esu, decorum adspe- contenta suasione serpentis, adspexit lignum bonum esu, decorum adspe- ctu nec credens se inde posse mori, forte putavit Deum alicujus causa si- ctu nec credens se inde posse mori, forte putavit Deum alicujus causa si- gnificationis illa dixisse: ideo manducavit, et dedit viro suo fortassis cum gnificationis illa dixisse: ideo manducavit, et dedit viro suo fortassis cum aliqua suasione, quam Scriptura intelligendam reliquit. Vel forte non fuit aliqua suasione, quam Scriptura intelligendam reliquit. Vel forte non fuit suaderi necesse, cum eam mortuam esse illo cibo non videret vir. Sicut suaderi necesse, cum eam mortuam esse illo cibo non videret vir. Sicut ergo non est permissus diabolus tentare fœminam, nisi per serpentem: ita ergo non est permissus diabolus tentare fœminam, nisi per serpentem: ita nec virum, nisi per fœminam ut sicut præceptum Dei per virum venit ad nec virum, nisi per fœminam ut sicut præceptum Dei per virum venit ad mulierem, ita diaboli tentatio per mulierem transiret ad virum. In muliere mulierem, ita diaboli tentatio per mulierem transiret ad virum. In muliere vero quæ rationalis erat, non est ipse locutus ut in serpente, sed persuasio vero quæ rationalis erat, non est ipse locutus ut in serpente, sed persuasio ejus, quamvis instinctu adjuvaret interius, quod per serpentem gerebat ex- ejus, quamvis instinctu adjuvaret interius, quod per serpentem gerebat ex- terius 3. Ex prædictis tentationis modus atque progressus insinuatur : nec terius 3. Ex prædictis tentationis modus atque progressus insinuatur : nec

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 5. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 5.

2 IDEM, Ibidem, cap. 30. 2 IDEM, Ibidem, cap. 30.

3 Idem, Ibidem, cap. 27. 3 Idem, Ibidem, cap. 27.

372 372

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non etiam quod prædiximus, innui videtur, scilicet quod tentationem. non etiam quod prædiximus, innui videtur, scilicet quod tentationem. præcesserat aliqua elatio, et præsumptio in mente hominis. præcesserat aliqua elatio, et præsumptio in mente hominis.

B. Objectio contra illos qui dicunt elationem præcessisse in mente. B. Objectio contra illos qui dicunt elationem præcessisse in mente.

Quod si ita fuit, non ergo alterius suggestione prius peccavit, cum aucto- Quod si ita fuit, non ergo alterius suggestione prius peccavit, cum aucto- ritas tradat ideo peccatum diaboli incurabile esse, quia non suggestione, ritas tradat ideo peccatum diaboli incurabile esse, quia non suggestione, sed propria superbia cecidit: hominis vero curabile, quia non per se, sed sed propria superbia cecidit: hominis vero curabile, quia non per se, sed per alium cecidit, et ideo per alium resurgere potuit. Quocirca prædicta per alium cecidit, et ideo per alium resurgere potuit. Quocirca prædicta verba Augustini pium ac diligentem lectorem efflagitant: quæ sic intelli- verba Augustini pium ac diligentem lectorem efflagitant: quæ sic intelli- gere sane quimus, Non dejiceretur homo in actum illius peccati, ut scilicet gere sane quimus, Non dejiceretur homo in actum illius peccati, ut scilicet lignum vetitum ederet, et in has miserias per tentationem diaboli, nisi lignum vetitum ederet, et in has miserias per tentationem diaboli, nisi elatio comprimenda præcessisset, non utique tentationem, sed opus pecca- elatio comprimenda præcessisset, non utique tentationem, sed opus pecca- ti. Talis enim fuit ordinis processus: Diabolus tentando dixit, Si comede- ti. Talis enim fuit ordinis processus: Diabolus tentando dixit, Si comede- ritis, eritis sicut dii, scientes bonum et malum ¹ : quo audito statim menti ritis, eritis sicut dii, scientes bonum et malum ¹ : quo audito statim menti mulieris surrepsit elatio quædam et amor propriæ potestatis, ex quo pla- mulieris surrepsit elatio quædam et amor propriæ potestatis, ex quo pla- cuit ei facere quod diabolus suadebat, et utique fecit. Suggestione igitur cuit ei facere quod diabolus suadebat, et utique fecit. Suggestione igitur peccavit: quia tentatio præcessit, ex qua in mente ejus orta est elatio, peccavit: quia tentatio præcessit, ex qua in mente ejus orta est elatio, quam peccatum operis secutum est, et poena peccati. quam peccatum operis secutum est, et poena peccati.

C. Quæ fuit elatio mulieris ? C. Quæ fuit elatio mulieris ?

Et talis quidem elatio in mente mulieris fuit pro certo, qua credidit et Et talis quidem elatio in mente mulieris fuit pro certo, qua credidit et voluit habere similitudinem Dei cum æqualitate quadam, putans esse ve- voluit habere similitudinem Dei cum æqualitate quadam, putans esse ve- rum quod diabolus dicebat. Et ideo specialiter mulierem commemorat Au- rum quod diabolus dicebat. Et ideo specialiter mulierem commemorat Au- gustinus inquiens: Quomodo crederet mulier diabolo, nisi esset in mente gustinus inquiens: Quomodo crederet mulier diabolo, nisi esset in mente ejus de se superba præsumptio ? Et quod ibi sequitur, scilicet, Quæ per ejus de se superba præsumptio ? Et quod ibi sequitur, scilicet, Quæ per tentationem fuerat convincenda vel perimenda : ad mulierem referendum tentationem fuerat convincenda vel perimenda : ad mulierem referendum est, ut intelligatur, quæ mulier, non quæ elatio fuerat per tentationem, est, ut intelligatur, quæ mulier, non quæ elatio fuerat per tentationem, etc. 2. etc. 2.

1 Genes. III, 1 Genes. III,

5. 5.

2 Cf. Supra, cap. A. 2 Cf. Supra, cap. A.

IN II SENTENT. DIST. XXII, C, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XXII, C, ART. 1.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

373 373

autem, quod peccatum Angeli primum autem, quod peccatum Angeli primum fuit superbia. Cum igitur non sint similia fuit superbia. Cum igitur non sint similia nisi habentia qualitatem unam, etiam nisi habentia qualitatem unam, etiam primum peccatum Hevæ fuit superbia. primum peccatum Hevæ fuit superbia.

3. Item, Initium omnis peccati est su- 3. Item, Initium omnis peccati est su- perbia. Et alibi, Initium omnis super- perbia. Et alibi, Initium omnis super-

« Hic videtur diligenter investigandum biæ, apostatare a Deo². Ergo superbia « Hic videtur diligenter investigandum biæ, apostatare a Deo². Ergo superbia esse, etc. » esse, etc. »

Hic agit Magister de causa casus homi- Hic agit Magister de causa casus homi- nis, quæ est peccatum. Et habet tres par- nis, quæ est peccatum. Et habet tres par- tes: in quarum prima Magister inquirit, tes: in quarum prima Magister inquirit, quod fuerit Hevæ primum peccatum? In quod fuerit Hevæ primum peccatum? In secunda autem, Quod fuerit Adæ pri- secunda autem, Quod fuerit Adæ pri- mum peccatum ? ibi, D, « Solet quæri, mum peccatum ? ibi, D, « Solet quæri, Utrum illa, etc. » In tertia, facit com- Utrum illa, etc. » In tertia, facit com- parationem utriusque, ibi, E, « Ex quo parationem utriusque, ibi, E, « Ex quo manifeste, etc. » manifeste, etc. »

Ex isto et disputatione satis patet sen- Ex isto et disputatione satis patet sen- tentia. tentia.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quod fuit primum peccatum Hevæ? Quod fuit primum peccatum Hevæ?

fuit primum peccatum. fuit primum peccatum.

SED CONTRA videtur, quod infidelitas : SED CONTRA videtur, quod infidelitas :

quia quia

1. Verbis Dei non credidit: unde di- 1. Verbis Dei non credidit: unde di- xit, Ne forte moriamur, etiam antequam xit, Ne forte moriamur, etiam antequam serpens similitudinem Dei nominaret: serpens similitudinem Dei nominaret: sed de verbis Dei dubitare est infidelitas : sed de verbis Dei dubitare est infidelitas : ergo primum peccatum ejus fuit infide- ergo primum peccatum ejus fuit infide- litas. litas.

2. Item, Supra dixit Magister, quod 2. Item, Supra dixit Magister, quod « dubitavit, ab affirmante recessit, et « dubitavit, ab affirmante recessit, et neganti appropinquavit : » ergo infidelis neganti appropinquavit : » ergo infidelis fuit. fuit.

3. Item, Ordo recreationis secundum 3. Item, Ordo recreationis secundum ordinem primæ perditionis fuit : sed in ordinem primæ perditionis fuit : sed in recreatione in gloriosa Virgine prima via recreatione in gloriosa Virgine prima via vitæ fuit fides: ergo in perditione in He- vitæ fuit fides: ergo in perditione in He- va prima porta mortis fuit infidelitas. va prima porta mortis fuit infidelitas.

4. Item, Injustificatione impii prima 4. Item, Injustificatione impii prima est fides, ut dicit Augustinus: ergo in est fides, ut dicit Augustinus: ergo in prima impietate prima fuit infidelitas, ab prima impietate prima fuit infidelitas, ab

Quæritur autem hic primum, Quod oppositis, ut videtur. Quæritur autem hic primum, Quod oppositis, ut videtur. fuerit primum peccatum Hevæ? fuerit primum peccatum Hevæ?

Secundum, Utrum peccavit uno vel Secundum, Utrum peccavit uno vel pluribus peccatis, ut quidam dixerunt? pluribus peccatis, ut quidam dixerunt? Tertium, Utrum hoc peccatum fuerit Tertium, Utrum hoc peccatum fuerit in Spiritum, vel in Patrem, vel in Fi- in Spiritum, vel in Patrem, vel in Fi- lium? lium?

AD PRIMUM objicitur sic : AD PRIMUM objicitur sic :

1. Dicit Augustinus in Littera, quod 1. Dicit Augustinus in Littera, quod gustum vetiti præcessit elatio compri- gustum vetiti præcessit elatio compri- menda vel perimenda : ergo illa elatio menda vel perimenda : ergo illa elatio qua volunt esse sicut Deus, fuit primum qua volunt esse sicut Deus, fuit primum peccatum. peccatum.

2. Item, Augustinus in libro de Virgi- 2. Item, Augustinus in libro de Virgi- nitate:« Diabolus qui in coelo voluit esse nitate:« Diabolus qui in coelo voluit esse sicut Deus, cadens persuasit homini si- sicut Deus, cadens persuasit homini si- militudinem suæ voluntatis. » Constat militudinem suæ voluntatis. » Constat

1 Eccli. x, 15. 1 Eccli. x, 15.

2 Eccli. x, 14. 2 Eccli. x, 14.

SED ITERUM videtur, quod primum pec- SED ITERUM videtur, quod primum pec- catum fuerit gula : catum fuerit gula :

1. Hoc enim fuit primus actus peccati : 1. Hoc enim fuit primus actus peccati : et peccatum specificatur et numeratur ab et peccatum specificatur et numeratur ab actu ergo fuit primum. actu ergo fuit primum.

2. Item, Ordo tentationis secundi Adam 2. Item, Ordo tentationis secundi Adam fuit per modum tentationis primi, ut di- fuit per modum tentationis primi, ut di- cunt Sancti: sed Christus, Matth. iv, 3, cunt Sancti: sed Christus, Matth. iv, 3, tentatus est primo de cibo: ergo et He- tentatus est primo de cibo: ergo et He- va. Ergo et primum peccatum ejus fuit va. Ergo et primum peccatum ejus fuit gustus vetiti. gustus vetiti.

« «

3. Item, Hoc videtur dicere in hymno, 3. Item, Hoc videtur dicere in hymno,

Ipse lignum tunc notavit, etc. ³. » Ipse lignum tunc notavit, etc. ³. »

SED VIDETUR iterum, quod inobedientia SED VIDETUR iterum, quod inobedientia sit primum peccatum : quia sit primum peccatum : quia

3 Cf. Hymnum «Pange, lingua, gloriosi, etc. 3 Cf. Hymnum «Pange, lingua, gloriosi, etc. Stropha 2. Stropha 2.

Solutio. Solutio.

De superbia. De superbia.

De infideli- De infideli-

tate. tate.

374 374

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD..

1. Hoc dicit Apostolus, ad Roman. v, 1. Hoc dicit Apostolus, ad Roman. v, 19: Sicut per inobedientiam unius, etc. : 19: Sicut per inobedientiam unius, etc. : ergo, etc. ergo, etc.

2. Item, Quia hoc dicit Augustinus, 2. Item, Quia hoc dicit Augustinus, quod Adam propter inobedientiam eje- quod Adam propter inobedientiam eje- ctus est de paradiso. ctus est de paradiso.

Item, Dicit Ambrosius, quod omne Item, Dicit Ambrosius, quod omne peccatum est prævaricatio legis divinæ, peccatum est prævaricatio legis divinæ, et cœlestium inobedientia mandatorum. et cœlestium inobedientia mandatorum.

3. Item, Hoc idem videtur Dominus 3. Item, Hoc idem videtur Dominus dicere Quis enim indicavit tibi quod dicere Quis enim indicavit tibi quod nudus esses, nisi quod ex ligno de quo nudus esses, nisi quod ex ligno de quo præceperam tibi ne comederes, come- præceperam tibi ne comederes, come- disti 1. disti 1.