Add contra. Add contra.

Solutio. Solutio.

IN II SENTENT. DIST. XX, C, ART. 5 ET 6. IN II SENTENT. DIST. XX, C, ART. 5 ET 6.

traret per spiritualem fœcunditatem in traret per spiritualem fœcunditatem in Christo quando iterum spiritualis gene- Christo quando iterum spiritualis gene- ratio haberet locum per verbum prædi- ratio haberet locum per verbum prædi- cationis. cationis.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum fuissent in eis resolutiones super- Utrum fuissent in eis resolutiones super- fluitatum, sicuti pollutiones, men- fluitatum, sicuti pollutiones, men- strua, egestiones, et urinæ ? strua, egestiones, et urinæ ?

Quinto quæritur, Utrum fuissent in Quinto quæritur, Utrum fuissent in eis resolutiones superfluitatum, sicut pol- eis resolutiones superfluitatum, sicut pol- lutiones, menstrua, et egestiones, et uri- lutiones, menstrua, et egestiones, et uri- næ, et sudores, et hujusmodi? næ, et sudores, et hujusmodi?

Et videtur quod non: quia hæc fœdita- Et videtur quod non: quia hæc fœdita- tem quamdam important, quæ fœditas tem quamdam important, quæ fœditas pœnam dicit poena autem ante pecca- pœnam dicit poena autem ante pecca- tum esse non potuit. tum esse non potuit.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Constat, quod Deus fecit in eis mem- 1. Constat, quod Deus fecit in eis mem- bra receptibilia superfluitatis humidæ, ut bra receptibilia superfluitatis humidæ, ut vesicam et receptibilia superfluitatis sic- vesicam et receptibilia superfluitatis sic- cæ, ut stomachum, et intestina. cæ, ut stomachum, et intestina.

2. Item, Fecit in eis poros apertos 2. Item, Fecit in eis poros apertos per quos emitterentnr sudores. Hæc au- per quos emitterentnr sudores. Hæc au- tem otiosa fuissent, si nulla fuisset su- tem otiosa fuissent, si nulla fuisset su- perfluitas. perfluitas.

3. Si dicas, quod nutrimentum parum 3. Si dicas, quod nutrimentum parum conveniens emittitur: tunc autem fuisset conveniens emittitur: tunc autem fuisset omnino conveniens, et sic nihil emittere- omnino conveniens, et sic nihil emittere- tur hoc est impossibile: quia tunc non tur hoc est impossibile: quia tunc non fuisset necessaria digestio, sed fuisset fuisset necessaria digestio, sed fuisset absumptum antequam comederetur. absumptum antequam comederetur.

Præterea, fabulosum est talia dicere. Præterea, fabulosum est talia dicere.

SOLUTIO. Dicendum, quod quædam re- SOLUTIO. Dicendum, quod quædam re- solutiones attestantur superfluitati cor- solutiones attestantur superfluitati cor-

1 Cf. IV Sententiarum, Dist. XXVI, Art. 11 1 Cf. IV Sententiarum, Dist. XXVI, Art. 11

345 345

rumpenti vel debilitanti retentivæ virtu- rumpenti vel debilitanti retentivæ virtu- tis et illæ non fuissent in primis paren- tis et illæ non fuissent in primis paren- tibus, sicut pollutio, menstruum, et su- tibus, sicut pollutio, menstruum, et su- dores, et hujusmodi. Quædam autem dores, et hujusmodi. Quædam autem sunt naturales, ut stercus, et urina, et sunt naturales, ut stercus, et urina, et sputum, et hujusmodi et illæ fuissent, sputum, et hujusmodi et illæ fuissent, ut puto, tamen sine pudore et fœtore fœ- ut puto, tamen sine pudore et fœtore fœ- ditatis. ditatis.

Et per hoc patet solutio, quia sic ha- Et per hoc patet solutio, quia sic ha- bere resolutiones non est poena. bere resolutiones non est poena.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum actus matrimonialis sit et debeat Utrum actus matrimonialis sit et debeat dici peccatum ? dici peccatum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, sub finem: « Infirmitas enim prona A, sub finem: « Infirmitas enim prona in ruinam, etc. » in ruinam, etc. »

Ex hoc enim videtur, quod actus ma- Ex hoc enim videtur, quod actus ma- trimonialis sit peccatum : quia nihil or- trimonialis sit peccatum : quia nihil or- dinatur nisi quod est inordinatum : nihil dinatur nisi quod est inordinatum : nihil autem inordinatum nisi quod est cum autem inordinatum nisi quod est cum culpa. culpa.

SOLUTIO. Actus matrimonialis quando- Solutio. SOLUTIO. Actus matrimonialis quando- Solutio. que procedit ex ratione primo movente, que procedit ex ratione primo movente, ut quando est spe prolis, et intuitu justi- ut quando est spe prolis, et intuitu justi- tiæ reddendi debiti : et tunc non est tiæ reddendi debiti : et tunc non est peccatum, nec veniale, neque mortale, peccatum, nec veniale, neque mortale, sed meritum. Vel, ut ordinatur concupi- sed meritum. Vel, ut ordinatur concupi- scentia annexa non ne cadat, sed quia scentia annexa non ne cadat, sed quia caderet, si matrimonium non esset et caderet, si matrimonium non esset et tunc quidam dicunt, quod est veniale tunc quidam dicunt, quod est veniale peccatum, sed parvum et de hoc locus peccatum, sed parvum et de hoc locus est in tractatu de matrimonio inqui- est in tractatu de matrimonio inqui-

rere. rere.

et 13. et 13.

346 346

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

D. Quales procrearent filios, utrum perfectionem staturæ et usum D. Quales procrearent filios, utrum perfectionem staturæ et usum habentes, qualis homo primus fuit conditus ? habentes, qualis homo primus fuit conditus ?

membrorum membrorum

Si vero quæritur, Quales si non peccasset homo, filios genuisset? utrum Si vero quæritur, Quales si non peccasset homo, filios genuisset? utrum videlicet sicut ipse primus homo secundum staturam corporis et usum videlicet sicut ipse primus homo secundum staturam corporis et usum membrorum perfectus mox conditus exstitit, ita etiam ejus filii in ipso na- membrorum perfectus mox conditus exstitit, ita etiam ejus filii in ipso na- tivitatis exordio perfecti existerent: qui ambulare, et loqui, et cuncta face- tivitatis exordio perfecti existerent: qui ambulare, et loqui, et cuncta face- re possent? Responderi potest, quod filios parvulos nasci oportebat, pro- re possent? Responderi potest, quod filios parvulos nasci oportebat, pro- pter materni uteri necessitatem: sed utrum mox nati perfectionem staturæ pter materni uteri necessitatem: sed utrum mox nati perfectionem staturæ et membrorum usum haberent, an parvuli et in minore ætate constituti uti et membrorum usum haberent, an parvuli et in minore ætate constituti uti possent membrorum officiis, an per intervalla temporum eo modo quo possent membrorum officiis, an per intervalla temporum eo modo quo nunc fit, perfectionem staturæ et usum membrorum recepturi essent, de nunc fit, perfectionem staturæ et usum membrorum recepturi essent, de Auctoribus' diffinitum non habemus. Auctoribus' diffinitum non habemus.

E. Ambigua Augustini verba ponit, ubi tamen videtur innuere, quod filii et parvuli E. Ambigua Augustini verba ponit, ubi tamen videtur innuere, quod filii et parvuli possent membrorum uti officiis. possent membrorum uti officiis.

Et super hoc Augustinus ambigue loquitur. Movet nos, inquit, si primi Et super hoc Augustinus ambigue loquitur. Movet nos, inquit, si primi homines non peccassent, utrum tales filios essent habituri, qui nec lingua, homines non peccassent, utrum tales filios essent habituri, qui nec lingua, nec manibus, nec pedibus uterentur ? Nam propter uteri necessitatem, for- nec manibus, nec pedibus uterentur ? Nam propter uteri necessitatem, for- te necesse erat parvulos nasci : sed quamvis exigua pars corporis sit costa, te necesse erat parvulos nasci : sed quamvis exigua pars corporis sit costa, non propter hoc parvulam viro conjugem fecit: unde et ejus filios poterat non propter hoc parvulam viro conjugem fecit: unde et ejus filios poterat omnipotentia Creatoris mox natos, grandes facere. Sed ut hoc omittam, omnipotentia Creatoris mox natos, grandes facere. Sed ut hoc omittam, poterat certe eis præstare, quod multis animalibus præstitit: quorum pul- poterat certe eis præstare, quod multis animalibus præstitit: quorum pul- li, quamvis sint parvuli, tamen mox ut nascuntur, currunt, et matrem se- li, quamvis sint parvuli, tamen mox ut nascuntur, currunt, et matrem se- quuntur. Contra homini nato nec ad incessum pedes idonei sunt, nec ma- quuntur. Contra homini nato nec ad incessum pedes idonei sunt, nec ma- nus saltem ad scalpendum habiles, et juxta se mammis positis nascentes, nus saltem ad scalpendum habiles, et juxta se mammis positis nascentes,

1 Edit. J. Alleaume auctoritatibus. 1 Edit. J. Alleaume auctoritatibus.

IN II SENTENT. DIST. XX, F, G. IN II SENTENT. DIST. XX, F, G.

347 347

magis possunt esurientes flere, quam surgere¹: proprieque infirmitati mentis magis possunt esurientes flere, quam surgere¹: proprieque infirmitati mentis congruit hæc infirmitas carnis 2. His verbis videtur insinuari, quod filii congruit hæc infirmitas carnis 2. His verbis videtur insinuari, quod filii etiam parvuli, officiis membrorum valerent uti. etiam parvuli, officiis membrorum valerent uti.

F. Quibusdam non absurde placuit, quod filii parvi nascerentur, et per accessum F. Quibusdam non absurde placuit, quod filii parvi nascerentur, et per accessum temporis in statura et in aliis sicut nunc proficerent, quod non esset vitio impu- temporis in statura et in aliis sicut nunc proficerent, quod non esset vitio impu- tandum. tandum.

Sed cum Augustinus sub assertione de his nihil tradat, non irrationabi- Sed cum Augustinus sub assertione de his nihil tradat, non irrationabi- liter quibusdam placuit primorum parentum filios nascituros parvos, ac liter quibusdam placuit primorum parentum filios nascituros parvos, ac deinde per intervalla temporum eadem lege qua et nunc nativitatem hu- deinde per intervalla temporum eadem lege qua et nunc nativitatem hu- manam ordinatam cernimus, staturæ incrementum et membrorum usum manam ordinatam cernimus, staturæ incrementum et membrorum usum recepturos, ut in illis exspectaretur ætas ad ambulandum et loquendum si- recepturos, ut in illis exspectaretur ætas ad ambulandum et loquendum si- cut modo in nobis: quod utique non esset vitio imputandum, sed condi- cut modo in nobis: quod utique non esset vitio imputandum, sed condi- tioni naturæ: sicut a cibo abstinere penitus non valebant, nec tamen illud tioni naturæ: sicut a cibo abstinere penitus non valebant, nec tamen illud erat ex vitio, sed ex natura conditionis. erat ex vitio, sed ex natura conditionis.

G. Oppositio quorumdam volentium probare eos posse vivere sine alimonia. G. Oppositio quorumdam volentium probare eos posse vivere sine alimonia.

Ad hoc autem opponitur ita, Si non peccarent, non morerentur: sed Ad hoc autem opponitur ita, Si non peccarent, non morerentur: sed non peccarent, si non comederent: poterant igitur sine alimonia vivere. non peccarent, si non comederent: poterant igitur sine alimonia vivere. Cæterum, sicut supra diximus, non solum peccarent si de ligno vetito Cæterum, sicut supra diximus, non solum peccarent si de ligno vetito ederent, sed etiam si concessis non uterentur: quia sicut erat eis præcep- ederent, sed etiam si concessis non uterentur: quia sicut erat eis præcep- tum non illo ligno uti, ita aliis vesci. Præterea, contra naturalem ratio- tum non illo ligno uti, ita aliis vesci. Præterea, contra naturalem ratio- nem facerent, qua 3 intelligebant de illis esse edendum, quod et naturali- nem facerent, qua 3 intelligebant de illis esse edendum, quod et naturali- ter appetebant. Item opponitur, Cum fames sit poena peccati, si non ter appetebant. Item opponitur, Cum fames sit poena peccati, si non peccarent, famem non sentirent: sed sine fame superfluum videretur peccarent, famem non sentirent: sed sine fame superfluum videretur

1 Edit. J. Alleaume habet fugere opinamur autem quod forsan melius esset sugere. 1 Edit. J. Alleaume habet fugere opinamur autem quod forsan melius esset sugere.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Parvulorum baptismo, qui alias dicitur de Peccatorum meritis et remis- 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Parvulorum baptismo, qui alias dicitur de Peccatorum meritis et remis- sione. (E. L.). sione. (E. L.).

8 Edit. J. Alleaume, quia. 8 Edit. J. Alleaume, quia.

348 348

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

comedere. Unde putant quidam eos cibis non indiguisse ante peccatum comedere. Unde putant quidam eos cibis non indiguisse ante peccatum quia non poterant esurire, si non peccassent. Ad quod dici potest, quod quia non poterant esurire, si non peccassent. Ad quod dici potest, quod fames vere defectus est et poena peccati. Est enim immoderatus appetitus fames vere defectus est et poena peccati. Est enim immoderatus appetitus edendi cui non subjacuisset homo, si non peccasset: sed procul dubio edendi cui non subjacuisset homo, si non peccasset: sed procul dubio peccaret, nisi hunc defectum cibo præveniret. Habebat enim naturalem peccaret, nisi hunc defectum cibo præveniret. Habebat enim naturalem appetitum et moderatum, cui ita satisfaciendum erat ne defectum famis appetitum et moderatum, cui ita satisfaciendum erat ne defectum famis sentiret. Sicut ergo non ex vitio, sed ex naturæ conditione erat, quod sentiret. Sicut ergo non ex vitio, sed ex naturæ conditione erat, quod ante peccatum homo cibis indigebat: ita non ex vitio esset, sed de natura, ante peccatum homo cibis indigebat: ita non ex vitio esset, sed de natura, si hominis conditio in principio suo, id est, in primo parente a perfecto si hominis conditio in principio suo, id est, in primo parente a perfecto inchoata, in subsequenti propagatione a modico ad majora proficeret: ut inchoata, in subsequenti propagatione a modico ad majora proficeret: ut scilicet per intervalla temporis, staturæ corporeæ incrementa, usumque scilicet per intervalla temporis, staturæ corporeæ incrementa, usumque membrorum susciperet. membrorum susciperet.

H. Utrum sicut statura corporis, ita etiam sensu 'mentis imperfecti parvuli nasce- H. Utrum sicut statura corporis, ita etiam sensu 'mentis imperfecti parvuli nasce- rentur, et per accessum temporis proficerent in sensu et notitia veritatis, scilicet rentur, et per accessum temporis proficerent in sensu et notitia veritatis, scilicet an mox nati in his essent perfecti ? an mox nati in his essent perfecti ?

Et cum de corpore humano non sit absurdum vel inconveniens hoc Et cum de corpore humano non sit absurdum vel inconveniens hoc existimare, quæri solet, Utrum de sensu animæ et cognitione veritatis existimare, quæri solet, Utrum de sensu animæ et cognitione veritatis eodem modo sentiendum sit: ut scilicet hi qui sine peccato nascerentur, eodem modo sentiendum sit: ut scilicet hi qui sine peccato nascerentur, sensu et intelligentia mentis imperfecti existerent, et per accessum tem- sensu et intelligentia mentis imperfecti existerent, et per accessum tem- poris in his proficerent usque ad perfectionem: an mox conditi perfectio- poris in his proficerent usque ad perfectionem: an mox conditi perfectio- nem sensus et cognitionis perciperent. Illi qui sentiunt parvulos natos in nem sensus et cognitionis perciperent. Illi qui sentiunt parvulos natos in statura corporis et usu membrorum per accessum temporis profecturos, statura corporis et usu membrorum per accessum temporis profecturos, non diffiterentur eosdem in exordio nativitatis sensu imperfectos existere, non diffiterentur eosdem in exordio nativitatis sensu imperfectos existere, et per intervallum temporis in sensu et cognitione proficere usque ad per- et per intervallum temporis in sensu et cognitione proficere usque ad per- fectum. fectum.

I. Contra illorum sententiam opponunt quidam. I. Contra illorum sententiam opponunt quidam.

Ad quod quidam opponunt dicentes, Si mox nati non haberent per- Ad quod quidam opponunt dicentes, Si mox nati non haberent per- fectionem sensus et intelligentiæ, ignorantia in eis esset. Ignorantia fectionem sensus et intelligentiæ, ignorantia in eis esset. Ignorantia

IN II SENTENT. DIST.,XX, I, ART. 7. IN II SENTENT. DIST.,XX, I, ART. 7.

349 349

autem peccati est poena. Sed qui hoc dicunt, non satis diligenter conside- autem peccati est poena. Sed qui hoc dicunt, non satis diligenter conside- rant, quia non omnis qui aliquid nescit vel minus perfecte aliquid scit, rant, quia non omnis qui aliquid nescit vel minus perfecte aliquid scit, statim ignorantiam habere sive in ignorantia esse dicendus est: quia igno- statim ignorantiam habere sive in ignorantia esse dicendus est: quia igno- rantia non dicitur, nisi cum id quod sciri et non ignorari debet, nescitur. rantia non dicitur, nisi cum id quod sciri et non ignorari debet, nescitur. Talisque ignorantia poena peccati est, cum mens vitio obscuratur, ne Talisque ignorantia poena peccati est, cum mens vitio obscuratur, ne cognoscere valeat ea quæ scire deberet. cognoscere valeat ea quæ scire deberet.

olutio. olutio. Ad 1. Ad 1.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Utrum primi parentes genuissent proles Utrum primi parentes genuissent proles fortes, debita quantitate perfectas, et fortes, debita quantitate perfectas, et scientes? scientes?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, « Si vero quæritur, Quales, ibi, D, « Si vero quæritur, Quales,

etc. » etc. »

Videtur enim opinio Magistri esse Videtur enim opinio Magistri esse falsa: quia falsa: quia

1. Dignior est natura hominis, quam 1. Dignior est natura hominis, quam bruti ergo irrationabile est, quod hoc bruti ergo irrationabile est, quod hoc fuisset concessum bruto, quod ambularet fuisset concessum bruto, quod ambularet et comederet, et non homini. et comederet, et non homini.

2. Item, in ultima parte, H, idem dicit 2. Item, in ultima parte, H, idem dicit Magister etiam ex parte animæ: ergo Magister etiam ex parte animæ: ergo fuissent pueri ignorantes: ignorantia fuissent pueri ignorantes: ignorantia autem poena peccati est: ergo sensissent autem poena peccati est: ergo sensissent poenam ante culpam. poenam ante culpam.

SOLUTIO. De omnibus his alibi plura SOLUTIO. De omnibus his alibi plura inquisita sunt. Unde hic breviter de hoc inquisita sunt. Unde hic breviter de hoc dicendum est, quod mollities membro- dicendum est, quod mollities membro- rum contrariatur ambulationi, et molli- rum contrariatur ambulationi, et molli-

ties membrorum attestatur nobilissimæ ties membrorum attestatur nobilissimæ complexioni secundum qualitates tactus, complexioni secundum qualitates tactus, quæ constituunt subjectum et corpus, et quæ constituunt subjectum et corpus, et ideo potius sunt nobilitatis, quam igno- ideo potius sunt nobilitatis, quam igno- bilitatis et ideo non fuit defectus. Alia bilitatis et ideo non fuit defectus. Alia autem animalia terrestrem habent com- autem animalia terrestrem habent com- plexionem, et ideo membra dura et ri- plexionem, et ideo membra dura et ri- gida, et pellem pilosam: et totum hoc est gida, et pellem pilosam: et totum hoc est ignobilitatis et hoc movit Magister. ignobilitatis et hoc movit Magister.

Ad id quod objicitur de perfectione Ad id quod objicitur de perfectione secundum animam, dicendum quod non secundum animam, dicendum quod non est naturale, quod molli existente et est naturale, quod molli existente et fluida complexione cerebri, sit fortis fluida complexione cerebri, sit fortis impressio specierum et fortis conver- impressio specierum et fortis conver- sio super illas: talis autem fluxus est sio super illas: talis autem fluxus est in pueris et ideo dicit Philosophus in in pueris et ideo dicit Philosophus in VII Physicorum, quod « sedendo et VII Physicorum, quod « sedendo et quiescendo fit anima sciens et prudens: >> quiescendo fit anima sciens et prudens: >> et refert quietem et sessionem ad motum et refert quietem et sessionem ad motum fluentis complexionis in diversa. Unde fluentis complexionis in diversa. Unde puto, quod sicut Magister dicit, quod puto, quod sicut Magister dicit, quod pueri in ætate infantili non habuissent pueri in ætate infantili non habuissent scientiam secundum actum propter hu- scientiam secundum actum propter hu- miditatem organi, sed tamen habuis- miditatem organi, sed tamen habuis- sent habitum omnium scibilium per na- sent habitum omnium scibilium per na- turam innatam sibi in anima: sicut modo turam innatam sibi in anima: sicut modo dicimus de baptizatis parvulis, quod ha- dicimus de baptizatis parvulis, quod ha- bent virtutes in munere, et non in usu: bent virtutes in munere, et non in usu: et hoc non fuisset pœna, sed natura. et hoc non fuisset pœna, sed natura.

Ad 2. Ad 2.

350 350

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD, D. ALB. MAG. ORD. PRÆD,

K. De hominis translatione in meliorem statum et de duobus bonis, altero hic K. De hominis translatione in meliorem statum et de duobus bonis, altero hic dato, altero promisso. dato, altero promisso.

: :

sua sua

Talis erat hominis institutio ante peccatum secundum corporis conditio- Talis erat hominis institutio ante peccatum secundum corporis conditio- nem. De hoc autem statu transferendus erat cum universa posteritate nem. De hoc autem statu transferendus erat cum universa posteritate ad meliorem dignioremque statum, ubi cœlesti et æterno bono in cœlis ad meliorem dignioremque statum, ubi cœlesti et æterno bono in cœlis sibi parato frueretur. Sicut enim ex duplici natura compactus est homo, sibi parato frueretur. Sicut enim ex duplici natura compactus est homo, ita illi duo bona conditor a principio præparavit unum temporale, ita illi duo bona conditor a principio præparavit unum temporale, alterum æternum: unum visibile, alterum invisibile: unum carni, alterum alterum æternum: unum visibile, alterum invisibile: unum carni, alterum spiritui. Et quia primum est quod est animale, deinde quod est spirituale: spiritui. Et quia primum est quod est animale, deinde quod est spirituale: temporale ac visibile bonum prius dedit invisibile autem et æternum temporale ac visibile bonum prius dedit invisibile autem et æternum promissit, et meritis quærendum proposuit. Ad illius autem custodiam promissit, et meritis quærendum proposuit. Ad illius autem custodiam quod dederat, et ad illud 2 promerendum quod promiserat, naturali ratio- quod dederat, et ad illud 2 promerendum quod promiserat, naturali ratio- ni in creatione animæ hominis inditæ, qua poterat inter bonum et malum ni in creatione animæ hominis inditæ, qua poterat inter bonum et malum discernere, præceptum addidit obedientiæ: per cujus observantiam datum discernere, præceptum addidit obedientiæ: per cujus observantiam datum non perderet, et promissum obtineret : ut per meritum veniret ad non perderet, et promissum obtineret : ut per meritum veniret ad præmium. præmium.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Quæ et quot præcepta dedit Deus primis Quæ et quot præcepta dedit Deus primis parentibus? et, Quare expressit duo parentibus? et, Quare expressit duo naturæ, et unum disciplinæ ? naturæ, et unum disciplinæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, K, in fine: Præceptum addidit obe- ibi, K, in fine: Præceptum addidit obe- dientiæ, etc. » dientiæ, etc. »

Hic enim Magister innuit, quod indidit Hic enim Magister innuit, quod indidit aliquod præceptum per naturalem ra- aliquod præceptum per naturalem ra- tionem, et aliquod exterius impressit. Et tionem, et aliquod exterius impressit. Et quæritur, Quot et quæ sunt illa? quæritur, Quot et quæ sunt illa?

1 Cf. I ad Corinth. xv, 44 et seq. 1 Cf. I ad Corinth. xv, 44 et seq.

Item, quæritur, Quare expressit duo Item, quæritur, Quare expressit duo naturæ, scilicet comedite, et crescite, naturæ, scilicet comedite, et crescite, etc., et tantum unum disciplinæ dedit, etc., et tantum unum disciplinæ dedit, scilicet de ligno scientiæ boni et mali ne scilicet de ligno scientiæ boni et mali ne comedas? comedas?

Quare autem tale præceptum disci- Quare autem tale præceptum disci- plinæ dedit, Magister supra absolvit. plinæ dedit, Magister supra absolvit.

SOLUTIO. Dicendum, quod duo sunt in SOLUTIO. Dicendum, quod duo sunt in homine ratio, et corpus: sive anima, et homine ratio, et corpus: sive anima, et corpus secundum animam autem im- corpus secundum animam autem im- pressit legem naturæ quæ est universa- pressit legem naturæ quæ est universa- liter in his Quod tibi fieri non vis, alii liter in his Quod tibi fieri non vis, alii ne feceris et quod tibi fieri vis, alii fa- ne feceris et quod tibi fieri vis, alii fa- cias et hæc præcepta respiciunt vitæ cias et hæc præcepta respiciunt vitæ conversationem in societate humana. Ex conversationem in societate humana. Ex parte autem corporis animalis fuit, et parte autem corporis animalis fuit, et multiplicabilis per decisionem seminis: multiplicabilis per decisionem seminis:

2 Edit. J. Alleaume, aliud. 2 Edit. J. Alleaume, aliud.

IN II SENTENT. DIST. XX, K, ART. 8. IN II SENTENT. DIST. XX, K, ART. 8.

et ideo ad custodiam individui accepit et ideo ad custodiam individui accepit unum, scilicet, Ex omni ligno paradisi unum, scilicet, Ex omni ligno paradisi comede: aliud autem ad multiplicatio- comede: aliud autem ad multiplicatio- nem in specie, sicut, Crescite et multi- nem in specie, sicut, Crescite et multi- plicamini. Non erant autem in vita plicamini. Non erant autem in vita hominis nisi hæc tria: duo in se, et hominis nisi hæc tria: duo in se, et unum in alterum: et ideo plura præce- unum in alterum: et ideo plura præce-

1 Genes. II, 17. 1 Genes. II, 17.

351 351

pta naturæ non accepit. Unum autem ac- pta naturæ non accepit. Unum autem ac- cepit disciplinæ ut facilior esset obedien- cepit disciplinæ ut facilior esset obedien- tia, et transgressor magis accusabilis: tia, et transgressor magis accusabilis: naturæ autem præcepta dicuntur, quia naturæ autem præcepta dicuntur, quia ad illa natura secundum primum statum ad illa natura secundum primum statum animalitatis inclinabat. animalitatis inclinabat.

2 Genes. I, 28. 2 Genes. I, 28.

352 352

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXI. DISTINCTIO XXI.

De hominis lapsu, seu de peccato primorum parentam et eorum De hominis lapsu, seu de peccato primorum parentam et eorum

tentatione. tentatione.

A. De invidia diaboli qua ad hominem tentandum accessit. A. De invidia diaboli qua ad hominem tentandum accessit.

Videns igitur diabolus hominem per obedientiæ humilitatem posse Videns igitur diabolus hominem per obedientiæ humilitatem posse ascendere, unde ipse per superbiam corruerat, invidit ei: et quia prius per ascendere, unde ipse per superbiam corruerat, invidit ei: et quia prius per superbiam diabolus fuerat idem deorsum lapsus, et zelo invidiæ factus est superbiam diabolus fuerat idem deorsum lapsus, et zelo invidiæ factus est Satan, id est, adversarius. Unde et mulierem tentavit, in qua minus quam Satan, id est, adversarius. Unde et mulierem tentavit, in qua minus quam in viro rationem vigere novit. Ejus enim malitia ad tentandum virtutem in viro rationem vigere novit. Ejus enim malitia ad tentandum virtutem timida, humanam naturam in ea parte ubi debilior videbatur, aggressa est: timida, humanam naturam in ea parte ubi debilior videbatur, aggressa est: ut si forte illic aliquatenus prævaleret, postmodum fiducialius ad alteram, ut si forte illic aliquatenus prævaleret, postmodum fiducialius ad alteram, quæ robustior fuit, pulsandam vel potius subvertendam accederet. Primum quæ robustior fuit, pulsandam vel potius subvertendam accederet. Primum ergo solitariam fœminam exploravit, ut in ea primum omnem suæ tenta- ergo solitariam fœminam exploravit, ut in ea primum omnem suæ tenta- tionis vim experiretur ¹. tionis vim experiretur ¹.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Videns quoque diabolus, etc. » « Videns quoque diabolus, etc. » Hic igitur de casu hominis. Et dividitur Hic igitur de casu hominis. Et dividitur secundum ea quæ sunt in omni casu, sci- secundum ea quæ sunt in omni casu, sci- licet causa casus, et a quo cadit. Et de hoc licet causa casus, et a quo cadit. Et de hoc agitur in distinctione XXIV, ibi, A, agitur in distinctione XXIV, ibi, A, « Nunc diligenter investigari, etc. » In « Nunc diligenter investigari, etc. » In distinctione autem XXX determinat, in distinctione autem XXX determinat, in

1 Cf. Genes. III, 1 et seq. 1 Cf. Genes. III, 1 et seq.

quid cecidit, ibi, A, « In superioribus quid cecidit, ibi, A, « In superioribus insinuatum est, etc. » insinuatum est, etc. »

Prima pars subdividitur in tres : in qua- Prima pars subdividitur in tres : in qua- rum prima quæritur causa casus ex parte rum prima quæritur causa casus ex parte tentatoris et tentationis et de hoc est ista tentatoris et tentationis et de hoc est ista distinctio. In secunda, quæritur causa distinctio. In secunda, quæritur causa ex parte primi peccati in homine et de ex parte primi peccati in homine et de hoc est sequens distinctio XXII, ibi, A, hoc est sequens distinctio XXII, ibi, A, « Hic videtur diligenter investigandum, « Hic videtur diligenter investigandum, etc. » In tertia, quærit causam ex parte etc. » In tertia, quærit causam ex parte Dei permittentis casum : et de hoc Dei permittentis casum : et de hoc in distinctione XXIII, bii, A, « Præter- in distinctione XXIII, bii, A, « Præter- ea, Quæri solet, etc. » ea, Quæri solet, etc. »

IN II SENTENT. DIST. XXI, A, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XXI, A, ART. 1.

dum ergo illa diffinito non : dum ergo illa diffinito non : omni tentationi, omni tentationi,

353 353

convenit convenit

Hæc distinctio habet quatuor partes: ham constat autem, quod non ad fallen- Hæc distinctio habet quatuor partes: ham constat autem, quod non ad fallen- in quarum prima describit adventum et in quarum prima describit adventum et speciem tentatoris: in secunda, modum speciem tentatoris: in secunda, modum et progressum tentationis, ibi, C, « Ten- et progressum tentationis, ibi, C, « Ten- tatio autem, etc. » In tertia, tangit cau- tatio autem, etc. » In tertia, tangit cau- sam quare hominis peccatum est reme- sam quare hominis peccatum est reme- diabile, et non Angeli, ibi, F, « Præter- diabile, et non Angeli, ibi, F, « Præter- ea angelica natura, etc. » In quarta, ea angelica natura, etc. » In quarta, tangit ex incidenti, quod dicto mulieris tangit ex incidenti, quod dicto mulieris probatur, non soli viro datum esse man- probatur, non soli viro datum esse man- datum, sed etiam mulieri, ibi, G, « Illud datum, sed etiam mulieri, ibi, G, « Illud etiam notandum, etc. » etiam notandum, etc. »

Et per hæc patet sententia. Et per hæc patet sententia.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Tentatio quid sit per definitionem? Tentatio quid sit per definitionem?

Incidunt autem circa primum quin- Incidunt autem circa primum quin- que dubia quorum primum est, Quid sit que dubia quorum primum est, Quid sit tentatio? tentatio?

Secundum, Quis sit tentator? Secundum, Quis sit tentator?

Tertium, Utrum tentatio sit appe- Tertium, Utrum tentatio sit appe-

tenda? tenda?

Quartum, Utrum omnis tentatio sit Quartum, Utrum omnis tentatio sit peccatum, vel cum peccato necessario? peccatum, vel cum peccato necessario? Quintum, An omnis tentatio sit a dia- Quintum, An omnis tentatio sit a dia-

bolo? bolo?

AD PRIMUM Sic proceditur : AD PRIMUM Sic proceditur :

Cassiodorus in Origine super Psalmos Cassiodorus in Origine super Psalmos dicit, « Tentatio est assimilatio boni ad dicit, « Tentatio est assimilatio boni ad

fallendum. » fallendum. »

Magister Hugo de sancto Victore sic Magister Hugo de sancto Victore sic diffinit: «Tentare est callide experiri, et diffinit: «Tentare est callide experiri, et ante violentam impulsionem quasi qui- ante violentam impulsionem quasi qui- busdam blandis conatibus probare. » busdam blandis conatibus probare. »

OBJICITUR autem contra primam diffi- OBJICITUR autem contra primam diffi- nitionem: quia nitionem: quia

1. Genes. xxII; 1: Tentavit Deus Abra- 1. Genes. xxII; 1: Tentavit Deus Abra-

1 Deuter. XIII, 3. 1 Deuter. XIII, 3.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. Quæstionum Veteris et 2 S. AUGUSTINUS, Lib. Quæstionum Veteris et Novi Testamenti, Q. 99, in his verbis Apostoli, Novi Testamenti, Q. 99, in his verbis Apostoli,

XVII XVII

2. Item, Glossa, ibidem, Tentare pro 2. Item, Glossa, ibidem, Tentare pro eo quod est probare dicimus: unde scri- eo quod est probare dicimus: unde scri- ptum est, Tentat vos Dominus Deus ve- ptum est, Tentat vos Dominus Deus ve- ster, ut palam fiat utrum diligatis eum ster, ut palam fiat utrum diligatis eum an non? Vires enim dilectionis suæ an non? Vires enim dilectionis suæ ignorat homo nisi experimento cogno- ignorat homo nisi experimento cogno- scat ergo videtur, quod non sit semper scat ergo videtur, quod non sit semper tentatio ad fallendum. tentatio ad fallendum.

3. Si dicas, quod intelligit Cassiodorus 3. Si dicas, quod intelligit Cassiodorus de tentatione diaboli. CONTRA: Diabolus de tentatione diaboli. CONTRA: Diabolus non semper tentat in assimilatione boni, non semper tentat in assimilatione boni, sed potius quandoque de aperto malo : sed potius quandoque de aperto malo : ergo adhuc non convenit illa diffinitio, ergo adhuc non convenit illa diffinitio, ut videtur. ut videtur.

4. Item, Tentatio est ad acceptionem 4. Item, Tentatio est ad acceptionem experimenti, ut videtur dicere Glossa experimenti, ut videtur dicere Glossa super Genesim. Tentator autem (ut dicit super Genesim. Tentator autem (ut dicit Philosophus) non accipit experimentum Philosophus) non accipit experimentum scientiæ, sed ignorantiæ semper : ergo scientiæ, sed ignorantiæ semper : ergo videtur, quod diabolus tentando num- videtur, quod diabolus tentando num- quam accipit experimentum peccati no- quam accipit experimentum peccati no- stri, sed remanebit ignorans peccatum. stri, sed remanebit ignorans peccatum.

Si dicas, quod hoc non est intelligen- Si dicas, quod hoc non est intelligen- dum de tentatione diaboli, de qua Ma- dum de tentatione diaboli, de qua Ma- gister hic agit, sed de tentatione tenta- gister hic agit, sed de tentatione tenta- toris in scibilibus, quia tentator imitatur toris in scibilibus, quia tentator imitatur dialecticum. CONTRA: Dicit Augustinus dialecticum. CONTRA: Dicit Augustinus in libro Quæstionum Veteris et Novi Te- in libro Quæstionum Veteris et Novi Te- stamenti, In illa quæstione, Tentatio vos stamenti, In illa quæstione, Tentatio vos non apprehendat, etc. :« Omne quod pro- non apprehendat, etc. :« Omne quod pro- batum non est, tentatur, et in dubium batum non est, tentatur, et in dubium venit 2: » ergo hoc idem est quod dicit venit 2: » ergo hoc idem est quod dicit Philosophus: ergo tentator numquam Philosophus: ergo tentator numquam accipit experimentum scientiæ. accipit experimentum scientiæ.

CONTRA SECUNDAM DIFFINITIONEM sic pro- CONTRA SECUNDAM DIFFINITIONEM sic pro- ceditur : ceditur :

Videtur enim falsum quod dicit, Videtur enim falsum quod dicit, « Tentare est callide experiri : » quia « Tentare est callide experiri : » quia

1. Dicit Augustinus in libro memo- 1. Dicit Augustinus in libro memo- rato «In tentatione robusti omnino rato «In tentatione robusti omnino esse debemus, scientes non ad diminu- esse debemus, scientes non ad diminu-

I ad Corinth. x, 13: Tentatio vos non apprehen- I ad Corinth. x, 13: Tentatio vos non apprehen- dat, etc. dat, etc.

23 23

Solutio. Solutio.

354 354

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tionem nostram proficere, sed ad aug- tionem nostram proficere, sed ad aug- mentum, si modo æquo animo tole- mentum, si modo æquo animo tole- remus propter Christum. » Constat au- remus propter Christum. » Constat au- tem, quod hæc non est interrogatio tem, quod hæc non est interrogatio callida, nec callide experiri. callida, nec callide experiri.

2. Videtur etiam, quod sequens pars 2. Videtur etiam, quod sequens pars non conveniat, quia numquam est im- non conveniat, quia numquam est im- pulsus violentus in tentatione. Dicit enim pulsus violentus in tentatione. Dicit enim Gregorius, et Bernardus, quod debi- Gregorius, et Bernardus, quod debi- lis est hostis, qui non potest vincere nisi lis est hostis, qui non potest vincere nisi volentem: ergo nulli potest facere impul- volentem: ergo nulli potest facere impul- sum violentum. sum violentum.

3. Item, Quod sequitur, non semper 3. Item, Quod sequitur, non semper convenit, «< blandis conatibus probare: » convenit, «< blandis conatibus probare: » quia, ut infra in quæstione habebitur, quia, ut infra in quæstione habebitur, quandoque tentando comminando terret, quandoque tentando comminando terret, quandoque autem desperando frangit, quandoque autem desperando frangit, quandoque autem opprimendo rapit: et quandoque autem opprimendo rapit: et tunc non probat blandis conatibus, ut tunc non probat blandis conatibus, ut videtur. videtur.

SOLUTIO. Dicendum videtur, quod istæ SOLUTIO. Dicendum videtur, quod istæ diffinitiones non intelliguntur de tenta- diffinitiones non intelliguntur de tenta- tione qua tentat Deus, et homo: sed de tione qua tentat Deus, et homo: sed de illa quæ est motus et instinctus ad illi- illa quæ est motus et instinctus ad illi- citum, a diabolo, vel a carne vel a citum, a diabolo, vel a carne vel a mundo procedens. mundo procedens.

Et ad hoc intelligendum, sciendum Et ad hoc intelligendum, sciendum quod tentatio dicitur multis modis : quod tentatio dicitur multis modis : quandoque enim est interrogatio expe- quandoque enim est interrogatio expe- rimenti in scibilibus secundum intelle- rimenti in scibilibus secundum intelle- ctum speculativum : et hoc potest esse ctum speculativum : et hoc potest esse duobus modis, scilicet circa universalia duobus modis, scilicet circa universalia principia artis, quibus scitis non neces- principia artis, quibus scitis non neces- sario scitur ars, ignoratis tamen necessa- sario scitur ars, ignoratis tamen necessa- rio ignoratur : et hoc modo tentator rio ignoratur : et hoc modo tentator imitatur dialecticum qui procedit ex imitatur dialecticum qui procedit ex communibus quæ inveniuntur in singu- communibus quæ inveniuntur in singu- lis, et numquam accipit experimentum lis, et numquam accipit experimentum scientiæ, sed ignorantiæ. Quandoque scientiæ, sed ignorantiæ. Quandoque autem tentat circa propria, quibus scitis autem tentat circa propria, quibus scitis necessario sciuntur conclusiones propriæ necessario sciuntur conclusiones propriæ arti, et ille tentator accipit experimen- arti, et ille tentator accipit experimen- tum et ignorantiæ et scientiæ: et hoc tum et ignorantiæ et scientiæ: et hoc modo non agitur hic de tentatione. modo non agitur hic de tentatione.

Est item tentatio probatio per expe- Est item tentatio probatio per expe- rimentum operis, ut habeatur certitudo rimentum operis, ut habeatur certitudo

1 Sapient. III, 1 Sapient. III,

5. 5.

quantitatis virtutis quæ inest, cujus ex- quantitatis virtutis quæ inest, cujus ex- perimentum utile est, vel ad humiliatio perimentum utile est, vel ad humiliatio nem si est parva, et creditur esse ma. nem si est parva, et creditur esse ma. gna: vel ad præsumendum de Deo si est gna: vel ad præsumendum de Deo si est magna, et creditur esse parva: vel ad magna, et creditur esse parva: vel ad exercitium in quantitate meriti: et hoc exercitium in quantitate meriti: et hoc modo Deus tentat Sanctos, ut dicit Au- modo Deus tentat Sanctos, ut dicit Au- gustinus in libro Quæstionum Veteris et gustinus in libro Quæstionum Veteris et Novi Testamenti : « Est et alia tentatio Novi Testamenti : « Est et alia tentatio qua tentatus est Abraham, et Tobias, et qua tentatus est Abraham, et Tobias, et Job, famuli Dei: ut Abraham per tribu- Job, famuli Dei: ut Abraham per tribu- lationem oblati unici et dilectissimi filii, lationem oblati unici et dilectissimi filii, ut uberiorem justitiæ fructum haberet ad ut uberiorem justitiæ fructum haberet ad æternam gloriam. Job autem amissione æternam gloriam. Job autem amissione totius substantiæ, ut augmentaretur di- totius substantiæ, ut augmentaretur di- vitiis locupletatus in cœlo et in terra. vitiis locupletatus in cœlo et in terra. Tobias vero cæcitatem luminum passus, Tobias vero cæcitatem luminum passus, sic provectior exstitit ut ad præsens glo- sic provectior exstitit ut ad præsens glo- riosus fieret acceptis oculis, et in futurum riosus fieret acceptis oculis, et in futurum servaretur ei claritas perpetua: quia ad servaretur ei claritas perpetua: quia ad hoc probantur justi, ut proficiant: et hoc hoc probantur justi, ut proficiant: et hoc modo tentat Deus. » modo tentat Deus. »

: :

Item, Tertio modo est tentatio, inter- Item, Tertio modo est tentatio, inter- rogatio per flagella: et hoc duobus mo- rogatio per flagella: et hoc duobus mo- dis, scilicet utrum sit fidelis, ut homo, dis, scilicet utrum sit fidelis, ut homo, non ut Deus hoc cognoscat: et hoc modo non ut Deus hoc cognoscat: et hoc modo dicitur Deus tentavit cos, et invenit eos dicitur Deus tentavit cos, et invenit eos dignos se. Impii interrogatio ut reco- dignos se. Impii interrogatio ut reco- gnoscatur: quia, sicut dicit Gregorius, gnoscatur: quia, sicut dicit Gregorius, « Oculos quos culpa clausit, pœna ape- « Oculos quos culpa clausit, pœna ape- rit » et de hoc dicit Augustinus in præ- rit » et de hoc dicit Augustinus in præ- dicto libro: « Propter diffidentiam ten- dicto libro: « Propter diffidentiam ten- tantur Judæi, ut angustiati pœnitentes tantur Judæi, ut angustiati pœnitentes redeant in viam cum enim diffiderent redeant in viam cum enim diffiderent de providentia Dei, tentati sunt a ser- de providentia Dei, tentati sunt a ser- pentibus, ut dolore correpti emendaren- pentibus, ut dolore correpti emendaren- tur. » Deus enim sic tentat, ut corrigat tur. » Deus enim sic tentat, ut corrigat hujusmodi homines. hujusmodi homines.

Quarto modo dicitur tentatio, probatio Quarto modo dicitur tentatio, probatio divinæ providentiæ vel divini verbi, divinæ providentiæ vel divini verbi, utrum ita sit ut Scriptura dicit: et hoc utrum ita sit ut Scriptura dicit: et hoc contingit duobus modis, scilicet per con- contingit duobus modis, scilicet per con- trarium actum provocantem Deum: et trarium actum provocantem Deum: et hoc fit quando diffiditur de potestate Dei, hoc fit quando diffiditur de potestate Dei, et creditur non esse potestas, sicut Judæi et creditur non esse potestas, sicut Judæi fecerunt, sicut dicitur in Psalmo fecerunt, sicut dicitur in Psalmo 14: 14: Tentaverunt Deum in deserto. Et alibi, Tentaverunt Deum in deserto. Et alibi,

CV, CV,

nam, nam,

IN II SENTENT. DIST. XXI, A, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XXI, A, ART. 1.

Tentaverunt me patres vestri, et proba- Tentaverunt me patres vestri, et proba- verunt me, et viderunt operea mea¹: et verunt me, et viderunt operea mea¹: et hanc tentationem vocat Augustinus divi- hanc tentationem vocat Augustinus divi- eo quod illa est tentare Deum, et eo quod illa est tentare Deum, et illa est gravissima. Alio modo est expe- illa est gravissima. Alio modo est expe- rimentum quærere apud Deum, quantæ rimentum quærere apud Deum, quantæ sit æstimationis is qui tentat, utrum mi- sit æstimationis is qui tentat, utrum mi- raculum pro eo velit facere potius quam raculum pro eo velit facere potius quam periclitetur et hoc modo dixit Deus ad periclitetur et hoc modo dixit Deus ad diabolum, Matth. iv, 7: Non tentabis diabolum, Matth. iv, 7: Non tentabis Dominum Deum tuum. De primo dicit Dominum Deum tuum. De primo dicit Augustinus in libro eodem qui dictus est: Augustinus in libro eodem qui dictus est: «Non sine providentia, ut arbitror, ma- «Non sine providentia, ut arbitror, ma- gister Gentium Apostolus, non ut tenta- gister Gentium Apostolus, non ut tenta- tio nos non apprehendat, exoptat, sed ut tio nos non apprehendat, exoptat, sed ut humana duntaxat: quia divina tentatio humana duntaxat: quia divina tentatio perniciem parit. Hac enim Judæi ap- perniciem parit. Hac enim Judæi ap- prehensis, a serpentibus perierunt : prehensis, a serpentibus perierunt : agentes enim sub lege Dei, de providen- agentes enim sub lege Dei, de providen- tia ejus dubitabant: ac per hoc ne divina tia ejus dubitabant: ac per hoc ne divina nos, sed humana tentatio apprehendat, nos, sed humana tentatio apprehendat, hortatur. Hic enim tentari a Deo dicitur, hortatur. Hic enim tentari a Deo dicitur, qui sub nomine ejus agens, ab idolis qui sub nomine ejus agens, ab idolis sperat salutem: quia non habet Deum sperat salutem: quia non habet Deum probatum. » Et intelligit Augustinus probatum. » Et intelligit Augustinus quod talis dicitur Deum tentare. De se- quod talis dicitur Deum tentare. De se- cundo autem modo tentationis divinæ cundo autem modo tentationis divinæ dicitur in Glossa Deuter. vi, 163, quod dicitur in Glossa Deuter. vi, 163, quod tentat Deum qui habens quod faciat, tentat Deum qui habens quod faciat, sine ratione committit se periculis, ex- sine ratione committit se periculis, ex- periens utrum possit liberari a Deo. periens utrum possit liberari a Deo.

Quinto modo dicitur tentatio, interro- Quinto modo dicitur tentatio, interro- gatio per meditationem de auxilio quod gatio per meditationem de auxilio quod potest impendere homo: et cum inveni- potest impendere homo: et cum inveni- tur homo debilis desperare de adjutorio tur homo debilis desperare de adjutorio humano et hanc tentationem (ut dicit humano et hanc tentationem (ut dicit Augustinus) optat nobis Apostolus, I ad Augustinus) optat nobis Apostolus, I ad Corinth. x, 13, cum dicit: Tentatio vos Corinth. x, 13, cum dicit: Tentatio vos non apprehendat nisi humana. Et hæc non apprehendat nisi humana. Et hæc sunt verba Augustini : « Humana autem sunt verba Augustini : « Humana autem tentatio salutaris est: quia sicut de Deo tentatio salutaris est: quia sicut de Deo tentare perniciosum est, ita de homine tentare perniciosum est, ita de homine desperare propter Dei legem saluberri- desperare propter Dei legem saluberri- mum est. >> Dicitur autem ab eodem mum est. >> Dicitur autem ab eodem Augustino etiam humana tentatio ibi- Augustino etiam humana tentatio ibi-

Psal. xciv, 9. Psal. xciv, 9.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. Quæstionum Veteris et 2 S. AUGUSTINUS, Lib. Quæstionum Veteris et Novi Testamenti, Q. 99. Novi Testamenti, Q. 99.

355 355

dem: qua tentamur ab homine secun- dem: qua tentamur ab homine secun- dum humanum sensum: et desperatur dum humanum sensum: et desperatur de nobis sub lege Dei agentibus: et ideo de nobis sub lege Dei agentibus: et ideo tribulamur ab homine et hæc sunt ejus tribulamur ab homine et hæc sunt ejus verba: «Tentatio, inquit, vos non ap- verba: «Tentatio, inquit, vos non ap- prehendat nisi humana: ut propter le- prehendat nisi humana: ut propter le- gem Dei ab hominibus tentati, fortes in- gem Dei ab hominibus tentati, fortes in- veniamur, dubitantibus de nobis homi- veniamur, dubitantibus de nobis homi- nibus carnalibus: Deo autem probati nibus carnalibus: Deo autem probati simus, quia qui probati non sunt, ten- simus, quia qui probati non sunt, ten- tantur ut emendentur. » tantur ut emendentur. »

Nullo istorum modorum sumitur ten- Nullo istorum modorum sumitur ten- tatio prout est diffinita in præhabitis dif- tatio prout est diffinita in præhabitis dif- finitionibus. Sed dicitur quinto modo, finitionibus. Sed dicitur quinto modo, quando sub simulatione boni apparentis quando sub simulatione boni apparentis machinatur malum tentator, ut inclinet machinatur malum tentator, ut inclinet consensum voluntatis ad illicitum: et consensum voluntatis ad illicitum: et hæc tentatio est quandoque ab hoste, hæc tentatio est quandoque ab hoste, quandoque a carne, et quandoque a quandoque a carne, et quandoque a mundo, ut infra patebit. mundo, ut infra patebit.

Prima Prima diffinitio. diffinitio.

SECUNDUM hoc igitur respondendum SECUNDUM hoc igitur respondendum est ad objecta, dicendo ad primum et se- Ad 1 et 2. est ad objecta, dicendo ad primum et se- Ad 1 et 2. cundum, quod non intelliguntur de illis cundum, quod non intelliguntur de illis tentationibus quibus tentat Deus vel tentationibus quibus tentat Deus vel homo. homo.

AD ALIUD dicendum, quod malum ut AD ALIUD dicendum, quod malum ut malum non movet appetitum: sed opor- malum non movet appetitum: sed opor- tet, quod sit in ratione boni ut nunc: et tet, quod sit in ratione boni ut nunc: et hoc vocatur assimilatio boni: et bene hoc vocatur assimilatio boni: et bene potest esse, quod tentat de eo quod est potest esse, quod tentat de eo quod est aperte peccatum, et tunc in ratione boni aperte peccatum, et tunc in ratione boni est non simpliciter, sed ut tunc: ut for- est non simpliciter, sed ut tunc: ut for- nicatio est aperte malum, sed tamen ha- nicatio est aperte malum, sed tamen ha- bet delectatio ut nunc, ex cujus specie bet delectatio ut nunc, ex cujus specie movet tentationem. movet tentationem.

AD ALIUD dicendum, quod diabolus AD ALIUD dicendum, quod diabolus non tentat ut experiatur, sed potius ut non tentat ut experiatur, sed potius ut inclinet consensum: unde illæ rationes inclinet consensum: unde illæ rationes non valent. Et quod dicit Augustinus, non valent. Et quod dicit Augustinus, intelligitur de tentatione hominis qua intelligitur de tentatione hominis qua tentat Deum : divina enim tentatio ab eo tentat Deum : divina enim tentatio ab eo vocatur illa qua tentatur Deus, ut prius vocatur illa qua tentatur Deus, ut prius habitum est. habitum est.

AD ID quod objicitur de secunda dif- AD ID quod objicitur de secunda dif-

3 Deuter. VI, 16: Non tentabis Dominum 3 Deuter. VI, 16: Non tentabis Dominum Deum tuum, sicut tentasti in loco tentationis. Deum tuum, sicut tentasti in loco tentationis.

Ad 3, Ad 3,

Ad 4. Ad 4.

Secunda Secunda diffi ni. diffi ni.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

356 356

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

finitione, dicendum quod callide non finitione, dicendum quod callide non experitur diabolus scientiam peccati: sed experitur diabolus scientiam peccati: sed potius inclinabilitatem consensus consi- potius inclinabilitatem consensus consi- derat callide, et in quod vitium facilius derat callide, et in quod vitium facilius inclinetur, ut ipsi paret decipulam. inclinetur, ut ipsi paret decipulam.

AD ALIUD dicendum, quod violentus AD ALIUD dicendum, quod violentus impulsus dicitur duobus modis, scilicet impulsus dicitur duobus modis, scilicet a violentia vim inferente, vel a violentia a violentia vim inferente, vel a violentia trahente et instigante: et hoc ultimo mo- trahente et instigante: et hoc ultimo mo- do sumitur in diffinitione. do sumitur in diffinitione.

AD ALIUD dicendum, quod illæ tenta- AD ALIUD dicendum, quod illæ tenta- tiones quibus comminando terret, et hu- tiones quibus comminando terret, et hu- jusmodi,etiam procedunt ex blandimento jusmodi,etiam procedunt ex blandimento proprii boni nihil enim timetur nisi proprii boni nihil enim timetur nisi propter nimium amorem proprii boni, propter nimium amorem proprii boni, ut dicit Augustinus. Quod autem dicitur, ut dicit Augustinus. Quod autem dicitur, « opprimendo rapit, et desperando fran- « opprimendo rapit, et desperando fran- git, »illa duo non dicunt primum motum git, »illa duo non dicunt primum motum tentationis, sed potius effectum sequen- tentationis, sed potius effectum sequen- tem consensum et opus peccati: et ideo tem consensum et opus peccati: et ideo non proprie sunt machinationes tenta- non proprie sunt machinationes tenta- tionis, sed effectus quos facit in peccante tionis, sed effectus quos facit in peccante qui dedit dæmoni in se locum per meri- qui dedit dæmoni in se locum per meri- tum peccati. tum peccati.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quis sit tentator ? Quis sit tentator ?

Secundo quæritur, Quis sit tentator? Secundo quæritur, Quis sit tentator? Videtur autem, quod diabolus: quia Videtur autem, quod diabolus: quia 1. Dicit Apostolus, I ad Thessal. 111, 5: 1. Dicit Apostolus, I ad Thessal. 111, 5: Ne forte tentaverit vos is qui tentat. Et Ne forte tentaverit vos is qui tentat. Et ibi dicit Glossa: « Solus diabolus, cujus ibi dicit Glossa: « Solus diabolus, cujus officium est tentare. » officium est tentare. »

2. Item, Hieronymus super Jeremiam 2. Item, Hieronymus super Jeremiam in Originali: « Quidquid peccamus, quid- in Originali: « Quidquid peccamus, quid- quid die et nocte facimus, et malorum quid die et nocte facimus, et malorum operum perpetramus, imperium est dæ- operum perpetramus, imperium est dæ- monum, qui numquam dant nobis re- monum, qui numquam dant nobis re- quiem, et semper impellunt delictis au- quiem, et semper impellunt delictis au- gere delicta, et cumulum facere. peccato- gere delicta, et cumulum facere. peccato- rum. «Et aliæ multæ auctoritates sunt rum. «Et aliæ multæ auctoritates sunt de hoc. de hoc.

1 S. HIERONYMUS, Super Jeremiam, in Origi 1 S. HIERONYMUS, Super Jeremiam, in Origi

SED CONTRA: SED CONTRA:

Genes. xx11, 1: Tentavit Deus Abra- Genes. xx11, 1: Tentavit Deus Abra- ham, etc., et Sapient. 111, 5: Deus tenta- ham, etc., et Sapient. 111, 5: Deus tenta- vit eos. vit eos.

ULTERIUS videtur, quod nec diabolus ULTERIUS videtur, quod nec diabolus tentet, nec Deus, sed concupiscentia. tentet, nec Deus, sed concupiscentia.

1. Jacobi, 1, 13 et 14: Nemo cum tenta- 1. Jacobi, 1, 13 et 14: Nemo cum tenta- tur, dicat quoniam a Deo tentatur : Deus tur, dicat quoniam a Deo tentatur : Deus enim intentator malorum est, ipse autem enim intentator malorum est, ipse autem neminem tentat. Unusquisque vero tenta- neminem tentat. Unusquisque vero tenta- tur a concupiscentia sua, etc. tur a concupiscentia sua, etc.

2. Item, Dicitur quod mundus, caro, 2. Item, Dicitur quod mundus, caro, dæmonia, diversa movent prælia : ergo dæmonia, diversa movent prælia : ergo videtur, quod tres sunt tentatores. videtur, quod tres sunt tentatores.

Sed Sed

SOLUTIO. Dicendum, quod si tentatio Sol SOLUTIO. Dicendum, quod si tentatio Sol sumatur generaliter, tunc sunt plures sumatur generaliter, tunc sunt plures tentatores, sed aliter et aliter, ut dicit tentatores, sed aliter et aliter, ut dicit Augustinus: quia tentat Deus ut probet, Augustinus: quia tentat Deus ut probet, id est, ut probatum vel emendatum red- id est, ut probatum vel emendatum red- dat vel instruat. Tentat homo, ut expe- dat vel instruat. Tentat homo, ut expe- riatur. Tentat diabolus, ut seducat. Et riatur. Tentat diabolus, ut seducat. Et secundum hanc distinctionem secundum hanc distinctionem dendæ sunt rationes inductæ. dendæ sunt rationes inductæ.

conce- conce-

AD PRIMUM autem dicendum, quod non AD PRIMUM autem dicendum, quod non est intentio Apostoli, quod omnis tenta- est intentio Apostoli, quod omnis tenta- tio sit a diabolo tamquam immediato tio sit a diabolo tamquam immediato motore, sed quod originaliter: quia ipse motore, sed quod originaliter: quia ipse primus tentavit, et fecit nos tentabiles primus tentavit, et fecit nos tentabiles in malo. in malo.

AD ALIUD dicendum, quod eodem mo- 4 AD ALIUD dicendum, quod eodem mo- 4 do intelligitur: quia enim diabolus induxit do intelligitur: quia enim diabolus induxit peccatum, ideo a quocumque movente peccatum, ideo a quocumque movente sit proxime, semper ab ipso est pecca- sit proxime, semper ab ipso est pecca- tum, sicut a movente primo. tum, sicut a movente primo.

Ad aliud jam patet solutio, qualiter add Ad aliud jam patet solutio, qualiter add Deus tentat. Deus tentat.

AD ALIUD dicendum, quod concupi- Ad AD ALIUD dicendum, quod concupi- Ad scentia tentat sicut inclinans intrinsecus, scentia tentat sicut inclinans intrinsecus, diabolus autem sicut suggerens extra. diabolus autem sicut suggerens extra.

AD ALIUD dicendum, quod divisio illo- A AD ALIUD dicendum, quod divisio illo- A rum tentatorum sumitur penes ea quæ rum tentatorum sumitur penes ea quæ possunt movere potentias animæ ad ma- possunt movere potentias animæ ad ma- lum. Hoc enim aut est conjunctum, aut lum. Hoc enim aut est conjunctum, aut separatum. Si conjunctum: tunc est separatum. Si conjunctum: tunc est

nali, Lib. III. nali, Lib. III.

IN II SENTENT. DIST. XXI, A, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. XXI, A, ART. 3.

caro, id est, concupiscentia carnalis caro, id est, concupiscentia carnalis respersa in viribus interioribus animæ. respersa in viribus interioribus animæ. Si autem est separatum, aut per modum Si autem est separatum, aut per modum suggerentis extra, aut per modum mo- suggerentis extra, aut per modum mo- ventis et objecti. Et primo modo ten- ventis et objecti. Et primo modo ten- tant dæmonia: secundo autem modo tant dæmonia: secundo autem modo mundus per tria quæ sunt in ipso, scilicet mundus per tria quæ sunt in ipso, scilicet divitiæ, deliciæ, et honores. divitiæ, deliciæ, et honores.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum tentatio quæ est ad illicitum sit Utrum tentatio quæ est ad illicitum sit appetenda? appetenda?

Tertio quæritur, Utrum tentatio quæ Tertio quæritur, Utrum tentatio quæ est inclinatio ad illicitum, sit appe- est inclinatio ad illicitum, sit appe- tenda? tenda?

Videtur, quod sic: Videtur, quod sic:

1. Psal. xxv, 2: Proba me, Domine, et 1. Psal. xxv, 2: Proba me, Domine, et tenta me, etc. Cum igitur Propheta ten- tenta me, etc. Cum igitur Propheta ten- tari petat, dat etiam nobis exemplum tari petat, dat etiam nobis exemplum petendi. petendi.

2. Item, Jacobi, 1, 2: Omne gaudium 2. Item, Jacobi, 1, 2: Omne gaudium existimate, fratres mei, cum in tenta- existimate, fratres mei, cum in tenta- tiones varias incideritis. Omne autem de tiones varias incideritis. Omne autem de quo gaudendum est, propter meritum quo gaudendum est, propter meritum est appetendum. Ergo tentatio est ap- est appetendum. Ergo tentatio est ap- petenda. petenda.

3. Item, II ad Corinth. x11, 7, super 3. Item, II ad Corinth. x11, 7, super illud, Datus est mihi stimulus, dicit Glos- illud, Datus est mihi stimulus, dicit Glos- sa: « Non est exauditus, quia illa tenta- sa: « Non est exauditus, quia illa tenta- tio est repressio superbiæ. Hoc autem tio est repressio superbiæ. Hoc autem est bonum : ergo appetendum. est bonum : ergo appetendum.

4. Item, Gregorius: « Sanctus post 4. Item, Gregorius: « Sanctus post virtutes tentari se desiderat, ne confi- virtutes tentari se desiderat, ne confi- dentia virtutum in peccatum ruat. » Hoc dentia virtutum in peccatum ruat. » Hoc autem est summe appetendum: ergo et autem est summe appetendum: ergo et petendum. petendum.

5. Item, Per rationem, Quidquid 5. Item, Per rationem, Quidquid enim non est peccatum, sed materia enim non est peccatum, sed materia exercendæ virtutis, hoc est appetendum : exercendæ virtutis, hoc est appetendum : tentatio cui per peccatum non consenti- tentatio cui per peccatum non consenti- tur (ut dicit auctoritas) non est peccatum, tur (ut dicit auctoritas) non est peccatum, sed materia exercendæ virtutis: ergo est sed materia exercendæ virtutis: ergo est appetenda. appetenda.

357 357

6. Item, Quidquid ordinatur ad profe- 6. Item, Quidquid ordinatur ad profe- ctum meriti sine timore casus per pecca- ctum meriti sine timore casus per pecca- tum, illud est appetendum: tale est ten- tum, illud est appetendum: tale est ten- tatio ergo est appetenda. PROBATIO me- tatio ergo est appetenda. PROBATIO me- diæ est per præcedentia quantum ad diæ est per præcedentia quantum ad hoc quod ordinatur ad augmentum me- hoc quod ordinatur ad augmentum me- riti sed quod non sit timor cadendi, riti sed quod non sit timor cadendi, probatur, I ad Cor. x, 13, ubi dicit Apo- probatur, I ad Cor. x, 13, ubi dicit Apo- stolus Fidelis Deus est, qui non patie- stolus Fidelis Deus est, qui non patie- tur vos tentari supra id quod potestis: tur vos tentari supra id quod potestis: sed faciet, etc. sed faciet, etc.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Matth. vi, 13: Et ne nos inducas in 1. Matth. vi, 13: Et ne nos inducas in tentationem. tentationem.

2. Item, Matth. xxvi, 41: Vigilate et 2. Item, Matth. xxvi, 41: Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem. orate, ut non intretis in tentationem. Spiritus quidem promptus est, etc. Spiritus quidem promptus est, etc.

3. Item, Non est idem appetendum ab 3. Item, Non est idem appetendum ab homine quod expetitur a dæmone: dæ- homine quod expetitur a dæmone: dæ- mon autem petit nos ad tentandum : ergo mon autem petit nos ad tentandum : ergo hoc non est appetendum ab homine. hoc non est appetendum ab homine. PROBATIO mediæ. Job, 1, 6 et seq., et Lu- PROBATIO mediæ. Job, 1, 6 et seq., et Lu- cæ, xxII, 31, ubi dicitur: Simon, Simon, cæ, xxII, 31, ubi dicitur: Simon, Simon, ecce Satanas expetivit vos, etc. ecce Satanas expetivit vos, etc.

SOLUTIO. Dicendum, quod tentatio non SOLUTIO. Dicendum, quod tentatio non est appetenda: quia de intentione tenta- est appetenda: quia de intentione tenta- toris est, ut et actus ordinetur in illici- toris est, ut et actus ordinetur in illici- tumn, et ex parte tentati est debilitas stan- tumn, et ex parte tentati est debilitas stan- di, licet ex parte Dei permittentis ordine- di, licet ex parte Dei permittentis ordine- tur in profectum : unde non respicit pro- tur in profectum : unde non respicit pro- fectum per se, sed per accidens. fectum per se, sed per accidens.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod David AD PRIMUM ergo dicendum, quod David petiit tentari per flagella, ut sic libera- petiit tentari per flagella, ut sic libera- retur ab occultis peccatis: de quibus retur ab occultis peccatis: de quibus dicit Ambrosius, quod etsi desit fides, id dicit Ambrosius, quod etsi desit fides, id est, conscientia peccati, poena tamen fla- est, conscientia peccati, poena tamen fla- gelli satisfacit: et hæc non est tentatio gelli satisfacit: et hæc non est tentatio vergens in illicitum, sicut illa quæ sti- vergens in illicitum, sicut illa quæ sti- mulat ad consensum peccati. mulat ad consensum peccati.

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est gaudendum de tentatione per se, sed per gaudendum de tentatione per se, sed per accidens, quando per victoriam perve- accidens, quando per victoriam perve- nitur ad probationem puriorem auro. nitur ad probationem puriorem auro.

AD ALIUD dicendum, quod est medici- AD ALIUD dicendum, quod est medici- na per accidens, scilicet per recognitio- na per accidens, scilicet per recognitio- nem fragilitatis: sed per se est ad illici- nem fragilitatis: sed per se est ad illici-

tum. tum.

AD ALIUD dicendum, quod desiderium AD ALIUD dicendum, quod desiderium

Sed contra. Sed contra.

.Solutio. .Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad object. Ad object.

358 358

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

illud est per accidens, scilicet de effectu illud est per accidens, scilicet de effectu tentationis, et non de ipsa tentatione. tentationis, et non de ipsa tentatione.

AD ALIUD dicendum, quod si esset ma- AD ALIUD dicendum, quod si esset ma- teria exercendæ virtutis per se, ut actus teria exercendæ virtutis per se, ut actus meritorius, esset appetendum: sed quod meritorius, esset appetendum: sed quod est materia exercendæ virtutis per acci- est materia exercendæ virtutis per acci- dens, sicut trahendo virtutem ad illici- dens, sicut trahendo virtutem ad illici- tum, non oportet esse appetendum. Per tum, non oportet esse appetendum. Per idem patet responsio ad primam propo- idem patet responsio ad primam propo- sitionem objecti. sitionem objecti.

AD ID per quod probatur media, dicen- AD ID per quod probatur media, dicen- dum quod Deus quantum est de se, non dum quod Deus quantum est de se, non patitur: sed nos ex nimia debilitate patitur: sed nos ex nimia debilitate quandoque abjicimus gratiam, et defici- quandoque abjicimus gratiam, et defici- mus a Deo: et ideo conscii nostræ debili- mus a Deo: et ideo conscii nostræ debili- tatis, non debemus appetere. tatis, non debemus appetere.

ID autem quod contra objicitur, licet ID autem quod contra objicitur, licet concedamus, tamen notandum, quod non concedamus, tamen notandum, quod non est idem tentari, et induci in tentationem est idem tentari, et induci in tentationem per quamdam Glossam super Matthæum, per quamdam Glossam super Matthæum, quia tentari est probari: induci autem quia tentari est probari: induci autem in tentationem est derelinqui in tenta- in tentationem est derelinqui in tenta- tione, et cadere, ut dicit Glossa. tione, et cadere, ut dicit Glossa.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum omnis tentatio est peccatum, vel Utrum omnis tentatio est peccatum, vel cum peccato necessario ? cum peccato necessario ?

Quario quæritur, Utrum omnis tentatio Quario quæritur, Utrum omnis tentatio sit peccatum, vel cum peccato neces- sit peccatum, vel cum peccato neces- sario? sario?

Videtur autem, quod sit peccatum Videtur autem, quod sit peccatum

semper: semper:

1. Omnis enim motus ad illicitum est 1. Omnis enim motus ad illicitum est peccatum sed tentatio est motus ad illi- peccatum sed tentatio est motus ad illi- citum ergo est peccatum. citum ergo est peccatum.

2. Si dicas, quod hoc est verum de 2. Si dicas, quod hoc est verum de tentatione interiori, et non de exteriori. tentatione interiori, et non de exteriori. CONTRA: Loquamur tantum de interiori: CONTRA: Loquamur tantum de interiori: illa ergo semper est ad illicitum : ergo illa ergo semper est ad illicitum : ergo semper peccatum. semper peccatum.

3. Item, Augustinus in libro XIX de 3. Item, Augustinus in libro XIX de Civitate Dei: « Nonnullum vitium est cum Civitate Dei: « Nonnullum vitium est cum caro concupiscit adversus spiritum : » caro concupiscit adversus spiritum : »

ergo videtur, quod etiam essentialiter sit ergo videtur, quod etiam essentialiter sit peccatum. peccatum.

4. Item, II ad Corinth. XII, 7, super il- 4. Item, II ad Corinth. XII, 7, super il- lud, Datus est mihi stimulus, etc., dicit lud, Datus est mihi stimulus, etc., dicit Glossa: «Tentatio cui per peccatum non Glossa: «Tentatio cui per peccatum non consentitur, non est peccatum, sed ma- consentitur, non est peccatum, sed ma- teria exercendæ virtutis. » Et subjungit, teria exercendæ virtutis. » Et subjungit, « Intellige hoc de tentatione præter eam « Intellige hoc de tentatione præter eam quæ est a carne. » Ergo omnis illa quæ quæ est a carne. » Ergo omnis illa quæ est interior, videtur esse essentialiter est interior, videtur esse essentialiter peccatum. peccatum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Matth. vi, 13, super illud, Et ne nos 1. Matth. vi, 13, super illud, Et ne nos inducas, etc., dicit, Glossa : « Tentatio or- inducas, etc., dicit, Glossa : « Tentatio or- dinat ad coronam: » hoc autem non pot- dinat ad coronam: » hoc autem non pot- est facere essentialiter peccatum : ergo est facere essentialiter peccatum : ergo tentatio interior essentialiter non est pec- tentatio interior essentialiter non est pec- catum. catum.

2 Item, Aliud est motus, et aliud est 2 Item, Aliud est motus, et aliud est terminus motus secundum essentiam : terminus motus secundum essentiam : terminus autem tentationis peccatum est: terminus autem tentationis peccatum est: ergo tentatio quæ dicit motum præce- ergo tentatio quæ dicit motum præce- dentem, non est peccatum. dentem, non est peccatum.

Sed Sed

ULTERIUS quæritur juxta hoc, Utrum ULTERIUS quæritur juxta hoc, Utrum Qui Qui semper sit cum peccato? semper sit cum peccato? Videtur quod non : quia Videtur quod non : quia

1. Cum diabolus possit commovere 1. Cum diabolus possit commovere carnem quando vult, ipse faceret nos in- carnem quando vult, ipse faceret nos in- desinenter peccare: quia dicit Job, 1x, desinenter peccare: quia dicit Job, 1x, 24: Terra data est in manus impii. 24: Terra data est in manus impii.

2. Item, Omne peccatum (ut dicit Au- 2. Item, Omne peccatum (ut dicit Au- gustinus) adeo est voluntarium, quod si gustinus) adeo est voluntarium, quod si non sit voluntarium, non est peccatum : non sit voluntarium, non est peccatum : ergo cum istæ tentationes non sint vo- ergo cum istæ tentationes non sint vo- luntariæ, videtur quod non sint pecca- luntariæ, videtur quod non sint pecca-

tum. tum.

3. Item, Nullus peccat in eo quod vi- 3. Item, Nullus peccat in eo quod vi- tare non potest: ergo cum non possu- tare non potest: ergo cum non possu- mus vitare quin tentet carnem diabolus, mus vitare quin tentet carnem diabolus, non erit ibi culpa aliqua. non erit ibi culpa aliqua.

4. Item, Sit, quod ratio non consentiat: 4. Item, Sit, quod ratio non consentiat: ergo fit in sensualitate sola: aut ergo ergo fit in sensualitate sola: aut ergo est peccatum, aut non. Si sic, cum illa est peccatum, aut non. Si sic, cum illa sit nobis communis cum brutis, etiam in sit nobis communis cum brutis, etiam in brutis posset esse peccatum. Si non, tunc brutis posset esse peccatum. Si non, tunc habebitur propositum, quod non semper habebitur propositum, quod non semper est peccatum. est peccatum.

kolatio. kolatio.

IN II SENTENT. DIST. XXI, A, ART. 5. IN II SENTENT. DIST. XXI, A, ART. 5.

SOLUTIO. Dicendum meo judicio, quod SOLUTIO. Dicendum meo judicio, quod est tentatio interior, et exterior, et ten- est tentatio interior, et exterior, et ten- tatio mixta ex utraque. Tentatio exterior, tatio mixta ex utraque. Tentatio exterior, sicut in primis parentibus, et Christo : et sicut in primis parentibus, et Christo : et illa nullum fuit peccatum, nec cum pec- illa nullum fuit peccatum, nec cum pec- cato cato