300 300

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tus corporea sicut est calidum, et frigi- tus corporea sicut est calidum, et frigi- dum, vel harmonia compositionis, vel dum, vel harmonia compositionis, vel lapideitas. Sic verum est quod secundum lapideitas. Sic verum est quod secundum esse non dependet a corpore: quia pot- esse non dependet a corpore: quia pot- est esse sine illo, licet non sit in ultima est esse sine illo, licet non sit in ultima perfectione sine ipso. Vel, potest esse perfectione sine ipso. Vel, potest esse sensus, quod dependentia ad corpus non sensus, quod dependentia ad corpus non sit de esse et diffinitione ipsius. Sic est sit de esse et diffinitione ipsius. Sic est falsum quia substantialiter determinatur falsum quia substantialiter determinatur ad corpus. ad corpus.

AD ALIUD dicendum, quod ævum non AD ALIUD dicendum, quod ævum non præcedit tempus nisi ordine dignitatis, præcedit tempus nisi ordine dignitatis, nec anima secundum quod est forma cor- nec anima secundum quod est forma cor- poris, nec est omnino extra tempus, sed poris, nec est omnino extra tempus, sed potius in horizonte temporis et æternita- potius in horizonte temporis et æternita- tis, ut dicunt Philosophi : quia secundum tis, ut dicunt Philosophi : quia secundum substantiam est extra; et secundum ani- substantiam est extra; et secundum ani- mationis actum et opera est sub tem- mationis actum et opera est sub tem-

pore. pore.

Adl Adl

D. In qua ætate Deus hominem fecerit ? D. In qua ætate Deus hominem fecerit ?

Solet etiam quæri, Utrum Deus hominem repente in virili ætate fece- Solet etiam quæri, Utrum Deus hominem repente in virili ætate fece- rit, an perficiendo et ætates augendo, sicut nunc format in matris utero? rit, an perficiendo et ætates augendo, sicut nunc format in matris utero? Augustinus super Genesim, dicit, quod Adam in virili ætate continuo Augustinus super Genesim, dicit, quod Adam in virili ætate continuo factus est et hoc secundum superiores, non inferiores causas, id est, se- factus est et hoc secundum superiores, non inferiores causas, id est, se- cundum voluntatem et potentiam Dei quam naturæ generibus non alli- cundum voluntatem et potentiam Dei quam naturæ generibus non alli- gavit qualiter et virga Moysi conversa est in draconem 2. Nec talia con- gavit qualiter et virga Moysi conversa est in draconem 2. Nec talia con- tra naturam fiunt, nisi nobis, quibus alter naturæ cursus innotuit : Deo tra naturam fiunt, nisi nobis, quibus alter naturæ cursus innotuit : Deo autem natura est quod facit. Non ergo contra dispositionem suam illud autem natura est quod facit. Non ergo contra dispositionem suam illud fecit Deus. Erat enim in prima creaturarum (alias, causarum) conditione, fecit Deus. Erat enim in prima creaturarum (alias, causarum) conditione, sic hominem posse fieri: sed non ibi erat necesse ut sic fieret: hoc enim sic hominem posse fieri: sed non ibi erat necesse ut sic fieret: hoc enim non erat in conditione creaturæ, sed in beneplacito Creatoris, cujus non erat in conditione creaturæ, sed in beneplacito Creatoris, cujus voluntas necessitas est. Hoc enim necessario futurum est quod vult et voluntas necessitas est. Hoc enim necessario futurum est quod vult et præscit. Multa vero secundum inferiores causas futura sunt, sed in præ- præscit. Multa vero secundum inferiores causas futura sunt, sed in præ- sentia Dei futura non sunt. Si autem ibi aliter futura sunt, potius futura sentia Dei futura non sunt. Si autem ibi aliter futura sunt, potius futura sunt sicut ibi sunt, ubi præscit ille qui non potest falli. Sic ergo factus est sunt sicut ibi sunt, ubi præscit ille qui non potest falli. Sic ergo factus est Adam, non secundum inferiores causas, quia non erat in Adam, non secundum inferiores causas, quia non erat in rerum causis rerum causis seminalibus, ut ita fieret: sed secundum superiores, non contra naturam seminalibus, ut ita fieret: sed secundum superiores, non contra naturam operantes quia in rerum causis naturalibus erat, ut ita posset fieri. operantes quia in rerum causis naturalibus erat, ut ita posset fieri.

3 3

1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VI de Genesi ad litteram, cap. 14 et 15. 1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VI de Genesi ad litteram, cap. 14 et 15.

2 Exod. vII, 10. 2 Exod. vII, 10.

3 Edit. J. Alleaume, præscientia. 3 Edit. J. Alleaume, præscientia.

IN II SENTENT. DIST. XVII, D, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. XVII, D, ART. 3.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum animæ debeatur corpus tale, quod Utrum animæ debeatur corpus tale, quod sit compositum ex contrariis, vel de- sit compositum ex contrariis, vel de- buerit habere corpus cœleste? buerit habere corpus cœleste?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Solet etiam quæri, Utrum Deus homi- « Solet etiam quæri, Utrum Deus homi- nem, etc. » nem, etc. »

Quærunt enim hic quidam, Utrum ani- Quærunt enim hic quidam, Utrum ani- mæ debeatur corpus tale quod sit com- mæ debeatur corpus tale quod sit com- positum ex contrariis ? positum ex contrariis ?

Videtur, quod debuit habere corpus Videtur, quod debuit habere corpus coeleste : quia coeleste : quia

1. Sicut se habet forma corporis ad 1. Sicut se habet forma corporis ad formam, ita se debet habere corpus ad formam, ita se debet habere corpus ad corpus sed anima rationalis proxima est corpus sed anima rationalis proxima est intelligentiæ, quæ secundum aliquos Phi- intelligentiæ, quæ secundum aliquos Phi- losophos est forma coeli : ergo suum losophos est forma coeli : ergo suum corpus debet esse proximum naturæ cœ- corpus debet esse proximum naturæ cœ- lorum ergo debet esse factum de aliqua lorum ergo debet esse factum de aliqua stella, ut videtur. stella, ut videtur.

2. Item, Nobilissimæ formæ in genere 2. Item, Nobilissimæ formæ in genere formarum debetur nobilissima materia in formarum debetur nobilissima materia in genere corporum: anima autem est ra- genere corporum: anima autem est ra- tionalis et nobilissima forma, ut dicit tionalis et nobilissima forma, ut dicit Philosophus in I de Anima. Dicit enim, Philosophus in I de Anima. Dicit enim, quod anima habet esse rationale et no- quod anima habet esse rationale et no- bilissimum secundum naturam: ergo bilissimum secundum naturam: ergo debetur ei nobilissima materia in genere debetur ei nobilissima materia in genere corporum ergo videtur, quod debeatur corporum ergo videtur, quod debeatur ei corpus cœleste. ei corpus cœleste.

3. Item, Motor et mobile, ut innuit 3. Item, Motor et mobile, ut innuit Philosophus in libro de Coelo et Mundo, Philosophus in libro de Coelo et Mundo, proportionalia sunt: sed anima est motor proportionalia sunt: sed anima est motor perpetuus ergo debetur ei mobile per- perpetuus ergo debetur ei mobile per- petuum hoc autem non est nisi coele- petuum hoc autem non est nisi coele- ste corpus ergo, etc. ste corpus ergo, etc.

: :

4. Item, Videtur, quod debeat habere 4. Item, Videtur, quod debeat habere corpus simplex: simplici enim motori corpus simplex: simplici enim motori debetur mobile simplex: anima autem debetur mobile simplex: anima autem est motor simplex: ergo debetur ei mo- est motor simplex: ergo debetur ei mo- bile simplex. bile simplex.

5. Item, Habentium symbolum facilior 5. Item, Habentium symbolum facilior

301 301

est unio spiritualis autem ad simplex est unio spiritualis autem ad simplex majus est symbolum, quam ad composi- majus est symbolum, quam ad composi- tum ergo facilius et melius unietur ani- tum ergo facilius et melius unietur ani- ma corpori simplici, quam composito, ut ma corpori simplici, quam composito, ut videtur. videtur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Motori habenti diversitatem in po- 1. Motori habenti diversitatem in po- tentiis, debetur mobile diversificatum in tentiis, debetur mobile diversificatum in partibus talis motor est anima: ergo de- partibus talis motor est anima: ergo de- detur ei mobile diversum in partibus : detur ei mobile diversum in partibus : hoc autem non est simplex: ergo debe- hoc autem non est simplex: ergo debe- tur ei compositum. tur ei compositum.

2. Item, Omnis motor qui est forma 2. Item, Omnis motor qui est forma corporis secundum se et secundum par- corporis secundum se et secundum par- tes, debet habere corpus diversimode po- tes, debet habere corpus diversimode po- tens recipere et conservare virtutes ipsius: tens recipere et conservare virtutes ipsius: anima est talis motor: ergo tale corpus anima est talis motor: ergo tale corpus debetur ei sed homogenium corpus non debetur ei sed homogenium corpus non est natum recipere virtutes diversas est natum recipere virtutes diversas go non debetur ei homogenium. go non debetur ei homogenium.

: :

er- er-

3. Item, Rarum corpus spirituale ut 3. Item, Rarum corpus spirituale ut aer, non retinet quod recipit : ergo non aer, non retinet quod recipit : ergo non debetur ei, sed spissum, commixtum, et debetur ei, sed spissum, commixtum, et complexionatum ad diversas vires reci- complexionatum ad diversas vires reci- piendas et retinendas. piendas et retinendas.

4. Item, Sicut est distinctio formarum 4. Item, Sicut est distinctio formarum et motorum, ita est distinctio mobilium et motorum, ita est distinctio mobilium et materiarum: sed corpus homogenium et materiarum: sed corpus homogenium rarum spirituale non retinet figuram di- rarum spirituale non retinet figuram di- stinguentem ergo tale corpus debetur stinguentem ergo tale corpus debetur animæ quod habeat membrum a membro animæ quod habeat membrum a membro distinctum, et per figuram distinguatur distinctum, et per figuram distinguatur a corpore alterius animalis. a corpore alterius animalis.

SOLUTIO. Dicendum, quod ultimæ ra- SOLUTIO. Dicendum, quod ultimæ ra- tiones propriæ sunt et procedunt ex prin- tiones propriæ sunt et procedunt ex prin- cipiis physicis propriis, et primæ sunt cipiis physicis propriis, et primæ sunt

vanæ. vanæ.

Sed contra. Sed contra.

DICENDUM ergo ad primum, quod illa DICENDUM ergo ad primum, quod illa comparatio nulla est: quia nullus um- comparatio nulla est: quia nullus um- quam dixit, quod intelligentia esset for- quam dixit, quod intelligentia esset for- ma corporis alicujus vel coelestis vel al- ma corporis alicujus vel coelestis vel al- terius. Sed inveniuntur quidam Philoso- terius. Sed inveniuntur quidam Philoso- phi posuisse animas coelorum, quod cœ- phi posuisse animas coelorum, quod cœ- lum sit compositum ex motore et mobi- lum sit compositum ex motore et mobi- li, et anima et corpore: sed illi dicunt, li, et anima et corpore: sed illi dicunt, quod anima illa sit alterius rationis, quam quod anima illa sit alterius rationis, quam anima animalium inferiorum et homi- anima animalium inferiorum et homi- num. Unde nulla est comparatio, si sit num. Unde nulla est comparatio, si sit

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

302 302

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

secundum proportionem ad movere : secundum proportionem ad movere : quia intelligentia per formas quas habet, quia intelligentia per formas quas habet, movet sicut desideratum movet deside- movet sicut desideratum movet deside- rium, et anima movet sicut motor con- rium, et anima movet sicut motor con- junctus substantiali mobili. Si autem fit junctus substantiali mobili. Si autem fit comparatio per naturam intellectivæ ope- comparatio per naturam intellectivæ ope- rationis quæ est in anima et intelligentia, rationis quæ est in anima et intelligentia, tunc nihil valet ratio: quia neutra deter- tunc nihil valet ratio: quia neutra deter- minatur corpore mobili quoad illam ope- minatur corpore mobili quoad illam ope- rationem. Hoc autem dico, non asserens rationem. Hoc autem dico, non asserens quod intelligentiæ sint in tali ordine, sic- quod intelligentiæ sint in tali ordine, sic- ut dicunt Philosophi, sed potius ad os- ut dicunt Philosophi, sed potius ad os- tendendum, quod argumentum vanum tendendum, quod argumentum vanum esset etiam secundum positionem Philo- esset etiam secundum positionem Philo- losophorum, quod nulli animæ deputatur losophorum, quod nulli animæ deputatur corpus in quantum est spiritualis sub- corpus in quantum est spiritualis sub- stantia vel intellectualis vel incorruptibi- stantia vel intellectualis vel incorruptibi- lis, sed potius in quantum sunt in ea po- lis, sed potius in quantum sunt in ea po- tentiæ moventes et cum illæ sint in ani- tentiæ moventes et cum illæ sint in ani- ma rationali, nutritiva, et generativa, et ma rationali, nutritiva, et generativa, et sensitiva, et hujusmodi, oportet quod cor- sensitiva, et hujusmodi, oportet quod cor- pus motum habeat diversitatem secun- pus motum habeat diversitatem secun- dum illas. dum illas.

AD ALIUD dicendum, quod anima ra- AD ALIUD dicendum, quod anima ra- tionalis est nobilissima forma per hoc tionalis est nobilissima forma per hoc quod complet omnes operationes ani- quod complet omnes operationes ani- mæ, scilicet naturalem, intellectualem, et mæ, scilicet naturalem, intellectualem, et divinam, ut dicit Philosophus. Et ideo divinam, ut dicit Philosophus. Et ideo non sequitur, quod simpliciter ei de- non sequitur, quod simpliciter ei de- beatur nobilissimum corpus, sed quod beatur nobilissimum corpus, sed quod nobilissimum in quo posset explere hu- nobilissimum in quo posset explere hu- jusmodi operationes et hoc verum est, jusmodi operationes et hoc verum est, quia hoc est complexionatum et compo- quia hoc est complexionatum et compo- situm compositione et complexiones ho- situm compositione et complexiones ho- minis. minis.

AD ALIUD dicendum, quod optime pro- AD ALIUD dicendum, quod optime pro-

nec va- nec va-

portionata sunt: quia quot habet anima portionata sunt: quia quot habet anima vires moventes, tot habet corpus organa vires moventes, tot habet corpus organa diversa illas vires suscipientia : diversa illas vires suscipientia : let, quod ideo debeatur ei corpus perpe- let, quod ideo debeatur ei corpus perpe- tuum, quia ipsa est perpetua, nisi esset tuum, quia ipsa est perpetua, nisi esset perpetuus motor: et hoc non est verum: perpetuus motor: et hoc non est verum: quia perpetua est in substantia, et non quia perpetua est in substantia, et non in ratione movendi. in ratione movendi.

AD ALIUD dicendum, quod hæc est AD ALIUD dicendum, quod hæc est falsa, quod anima sit motor simplex. falsa, quod anima sit motor simplex. Bene enim concedo quod est substantia Bene enim concedo quod est substantia simplex, sed ipse motor compositus est simplex, sed ipse motor compositus est universitate suarum potentiarum mo- universitate suarum potentiarum mo- ventium et perficientium corpus : quia ventium et perficientium corpus : quia (sicut dicit Philosophus) idem oportet (sicut dicit Philosophus) idem oportet accipere in partibus quod in tota anima: accipere in partibus quod in tota anima: ut sicut ipsa secundum se est perfectio ut sicut ipsa secundum se est perfectio totius, ita partes sunt perfectiones et totius, ita partes sunt perfectiones et actus partium. actus partium.

AD ALIUD dicendum, quod symbolum Ad AD ALIUD dicendum, quod symbolum Ad potest attendi ad substantiam animæ se- potest attendi ad substantiam animæ se- cundum quod est spiritualis substantia, cundum quod est spiritualis substantia, et sic non debetur ei corpus: quia sic et sic non debetur ei corpus: quia sic omni substantiæ spirituali deberetur, omni substantiæ spirituali deberetur, quod apte falsum est. Vel, potest atten- quod apte falsum est. Vel, potest atten- di symbolum secundum convenientiam di symbolum secundum convenientiam mobilium ad moventia, et sic vera est mobilium ad moventia, et sic vera est prima sed non sequitur quod inducitur prima sed non sequitur quod inducitur ulterius quia cum anima sit motor ulterius quia cum anima sit motor multiformis in potentiis, non proportio- multiformis in potentiis, non proportio- natur ei simplex nec uniforme, sed mul- natur ei simplex nec uniforme, sed mul- tiforme complexionatum et composi- tiforme complexionatum et composi-

tum. tum.

Et sic patet, quod tales rationes va- Et sic patet, quod tales rationes va- næ sunt, et faciunt errare in scientia næ sunt, et faciunt errare in scientia naturali. naturali.

E. Quod homo extra paradisum creatus, in paradiso sit positus: et quare ita E. Quod homo extra paradisum creatus, in paradiso sit positus: et quare ita factum sit ? factum sit ?

Hominem autem ita formatum tulit Deus, ut Scriptura docet, et posuit Hominem autem ita formatum tulit Deus, ut Scriptura docet, et posuit in paradiso voluptatis, quem plantaverat a principio. His verbis aperte in paradiso voluptatis, quem plantaverat a principio. His verbis aperte

1 Genes. 11, 8 : Plantaverat autem Dominus Deus paradisum voluptatis a principio: in quo posuit 1 Genes. 11, 8 : Plantaverat autem Dominus Deus paradisum voluptatis a principio: in quo posuit hominem quem formaverat. hominem quem formaverat.

IN II SENTENT. DIST. XVII, E, ART. 4. IN II SENTENT. DIST. XVII, E, ART. 4.

303 303

Moyses insinuat, quod homo extra paradisum creatus, postmodum in Moyses insinuat, quod homo extra paradisum creatus, postmodum in paradiso sit positus. Quod ideo factum dicitur, quia non erat in eo per- paradiso sit positus. Quod ideo factum dicitur, quia non erat in eo per- mansurus: vel ut non naturæ, sed gratiæ hoc assignaretur 1. Intelligitur mansurus: vel ut non naturæ, sed gratiæ hoc assignaretur 1. Intelligitur autem paradisus localis et corporalis in quo homo locatus est. Tres enim autem paradisus localis et corporalis in quo homo locatus est. Tres enim generales de paradiso sententiæ sunt. Una eorum qui corporaliter intelligi generales de paradiso sententiæ sunt. Una eorum qui corporaliter intelligi volunt tantum alia eorum qui spiritualiter tantum: tertia eorum qui volunt tantum alia eorum qui spiritualiter tantum: tertia eorum qui utroque modo paradisum accipiunt. Tertiam mihi placere fateor, ut homo utroque modo paradisum accipiunt. Tertiam mihi placere fateor, ut homo in corporali paradiso sit positus, qui ab illo principio plantatus accipi in corporali paradiso sit positus, qui ab illo principio plantatus accipi potest, quo terram omnem remotis aquis herbas et ligna producere jussit. potest, quo terram omnem remotis aquis herbas et ligna producere jussit. Qui etsi præsentis Ecclesiæ vel futuræ typum tenet, ad litteram tamen Qui etsi præsentis Ecclesiæ vel futuræ typum tenet, ad litteram tamen intelligendum est esse locum amoenissimum fructuosis arboribus, ma- intelligendum est esse locum amoenissimum fructuosis arboribus, ma- gnum, et magno fonte fœcundum. Quod dicimus, A principio: antiqua gnum, et magno fonte fœcundum. Quod dicimus, A principio: antiqua translatio dicit, Ad orientem. Unde volunt in orientali parte esse paradi- translatio dicit, Ad orientem. Unde volunt in orientali parte esse paradi- sum, longo interjacente spatio vel maris vel terræ a regionibus quas sum, longo interjacente spatio vel maris vel terræ a regionibus quas incolunt homines, secretum, et in alto situm, usque ad lunarem circulum incolunt homines, secretum, et in alto situm, usque ad lunarem circulum pertingentem: unde nec aquæ diluvii illuc pervenerunt. pertingentem: unde nec aquæ diluvii illuc pervenerunt.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum paradisus pertingat ad lunarem Utrum paradisus pertingat ad lunarem globum? et, In quo loco situs sit, globum? et, In quo loco situs sit, an sub æquinoctiali? et, Quare sit oc- an sub æquinoctiali? et, Quare sit oc- cultatus ? cultatus ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Tres enim generales de paradiso, ibi, « Tres enim generales de paradiso,

etc. » etc. »

Quæritur, Si hoc verum sit quod dicit, Quæritur, Si hoc verum sit quod dicit, quod paradisus usque ad lunarem glo- quod paradisus usque ad lunarem glo- bum attingit? bum attingit?

Videtur falsum: quia Videtur falsum: quia

1. Dicit Avicenna et probatur neces- 1. Dicit Avicenna et probatur neces- sario, quod ignis undique attingit or- sario, quod ignis undique attingit or- bem lunæ quoniam luna est inferius bem lunæ quoniam luna est inferius corpus inter cœlestia, et suus orbis in- corpus inter cœlestia, et suus orbis in- ferior orbis aut ergo ignis locatur in ferior orbis aut ergo ignis locatur in eo, aut aliud corpus, aut aliquid est eo, aut aliud corpus, aut aliquid est

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Genesi ad litte- 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Genesi ad litte-

vacuum inter ultimum coeleste corpus, vacuum inter ultimum coeleste corpus, et primum corpus et primum corpus elementi. Constat, elementi. Constat, quod non est vacuum, nec aliquid a quod non est vacuum, nec aliquid a quinque corporibus, scilicet cœlesti cor- quinque corporibus, scilicet cœlesti cor- pore, et quatuor elementis: ergo relin- pore, et quatuor elementis: ergo relin- quitur, quod ignis sit ibi: ergo non quitur, quod ignis sit ibi: ergo non possunt ibi esse arbores, et amoenitas possunt ibi esse arbores, et amoenitas aquæ de fonte magno, etc. aquæ de fonte magno, etc.

2. Item, Damascenus dicit, quod fons 2. Item, Damascenus dicit, quod fons ille est Oceanus: ergo videtur, quod ille est Oceanus: ergo videtur, quod paradisus fuerit mundus, et non locus paradisus fuerit mundus, et non locus specialis. specialis.

3. Præterea, Si locus specialis esset, 3. Præterea, Si locus specialis esset, quare non est ibi habitatio hominum? quare non est ibi habitatio hominum? Frustra enim locus est, ubi nullus ha- Frustra enim locus est, ubi nullus ha- bitat. Si dicas, quod demeruit hoc pro- bitat. Si dicas, quod demeruit hoc pro- pter peccatum primus homo: tunc quæ- pter peccatum primus homo: tunc quæ- ritur, Quare non juxta habitant homi- ritur, Quare non juxta habitant homi-

nes? nes?

Præterea, Flumina quæ inde fluunt, Præterea, Flumina quæ inde fluunt, nota sunt ergo videtur esse nota sunt ergo videtur esse in no- in no- stra habitabili. Hæc autem non variantur stra habitabili. Hæc autem non variantur nisi per septem climatum latitudinem, nisi per septem climatum latitudinem, et non per plus : ergo cum civitates plu- et non per plus : ergo cum civitates plu-

ram, cap. 1. ram, cap. 1.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

304 304

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rimæ notæ sunt in illis, deberet esse rimæ notæ sunt in illis, deberet esse locus notus, præcipue Philosophis qui locus notus, præcipue Philosophis qui de mirabilibus multa scripserunt. de mirabilibus multa scripserunt.

SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, quod attingere ad lunarem globum di- quod attingere ad lunarem globum di- citur duobus modis. Uno modo quoad citur duobus modis. Uno modo quoad dimensionem loci: et sic non est verum dimensionem loci: et sic non est verum quod dicit Beda in Littera. Alio modo quod dicit Beda in Littera. Alio modo quoad proprietatem, et sic verum est: quoad proprietatem, et sic verum est: quia in lunari circulo status et natura quia in lunari circulo status et natura incipit incorruptionis et paradisus lo- incipit incorruptionis et paradisus lo- cus fuit immortalitatis et incorruptionis cus fuit immortalitatis et incorruptionis hominum in primo statu. hominum in primo statu.

AD ALIUD dicendum, scilicet Dama- AD ALIUD dicendum, scilicet Dama- sceni dictum, quod ille fons est Oceanus sceni dictum, quod ille fons est Oceanus secundum originem, et non secundum secundum originem, et non secundum substantiam quia ab Oceano infundi- substantiam quia ab Oceano infundi- tur, et nobilius, et indeficientius cæteris tur, et nobilius, et indeficientius cæteris aquis. aquis.

AD ALIUD dicendum, quod ille locus AD ALIUD dicendum, quod ille locus ab habitabili nostra secretus est: non ab habitabili nostra secretus est: non quod non sit in habitabili nostra, sed quod non sit in habitabili nostra, sed quod Dominus clausit eum a nobis. quod Dominus clausit eum a nobis. Et sine præjudicio loquendo videtur mi- Et sine præjudicio loquendo videtur mi- hi, quod sit in linea æquinoctiali versus hi, quod sit in linea æquinoctiali versus Orientem in comparatione ad nostram Orientem in comparatione ad nostram habitationem tamen de linea æquino- habitationem tamen de linea æquino- ctiali sunt opiniones. Avicenna enim et ctiali sunt opiniones. Avicenna enim et Nicolaus in commento Almagesti, et Nicolaus in commento Almagesti, et quidam alii videntur velle, quod locus quidam alii videntur velle, quod locus ille optimus et paratissimus sit. Sed ille optimus et paratissimus sit. Sed alii quidam dicunt, quod sit locus in- alii quidam dicunt, quod sit locus in- temperatus. Et demonstratione proba- temperatus. Et demonstratione proba- tur esse temperatus sic: tur esse temperatus sic:

Declinatio solis ab æquinoctiali est Declinatio solis ab æquinoctiali est ad utramque latitudinem fere ad viginti ad utramque latitudinem fere ad viginti quatuor gradus: constat autem, quod quatuor gradus: constat autem, quod quidquid est extra latitudinem, respici- quidquid est extra latitudinem, respici- tur a sole obliquo radio tantum obli- tur a sole obliquo radio tantum obli- quus autem radius numquam est perfe- quus autem radius numquam est perfe- ctus in temperamento caliditatis, sed ctus in temperamento caliditatis, sed declinat ad frigus. declinat ad frigus.

Item, Radius perpendicularis duplex Item, Radius perpendicularis duplex est secundum divisionem sphæræ, scili- est secundum divisionem sphæræ, scili- cet morans et vicinus unus juxta alium, cet morans et vicinus unus juxta alium, et cito transiens et remotus et cito transiens et remotus unus ab unus ab alio perpendicularis reflectitur in se- alio perpendicularis reflectitur in se- ipsum ergo est calidissimus. Si igitur ipsum ergo est calidissimus. Si igitur

fuerit morans et vicinus unus alteri, erit fuerit morans et vicinus unus alteri, erit excessus in caliditate: igitur ab oppo- excessus in caliditate: igitur ab oppo- sito si fuerit perpendicularis non mo- sito si fuerit perpendicularis non mo- rans nec vicinus unus alteri, erit tempe- rans nec vicinus unus alteri, erit tempe-

ratus. ratus.

Hoc habito, probatur inevitabiliter, Hoc habito, probatur inevitabiliter, quod locus sub linea æquinoctiali tempe. quod locus sub linea æquinoctiali tempe. ratissimus sit. Equinoctialis circulus ratissimus sit. Equinoctialis circulus unus est de magnis circulis sphæræ : unus est de magnis circulis sphæræ : ergo dividit sphæram in duas medieta- ergo dividit sphæram in duas medieta- tes ergo æquidistantes in quibus vol- tes ergo æquidistantes in quibus vol- vitur sol inter lineam æquinoctialem et vitur sol inter lineam æquinoctialem et tropicum æstivalem, erunt omnes mi- tropicum æstivalem, erunt omnes mi- nores eo: et tanto minores, quanto nores eo: et tanto minores, quanto accedunt ad tropicum Cancri: ergo accedunt ad tropicum Cancri: ergo juxta æquinoctialem major erit latitudo juxta æquinoctialem major erit latitudo inter circulum et circulum, quanto am- inter circulum et circulum, quanto am- plior est sphæra et juxta Cancrum, plior est sphæra et juxta Cancrum, major vicinitas, quanto strictior est major vicinitas, quanto strictior est sphæra ergo sol vadens ab æquino- sphæra ergo sol vadens ab æquino- ctiali transit per circulos magis distantes, ctiali transit per circulos magis distantes, quam juxta Cancrum : ergo citius trans- quam juxta Cancrum : ergo citius trans- it per loci latitudinem. it per loci latitudinem.

Quod autem non ita diu moretur su- Quod autem non ita diu moretur su- per terram, probatur: quia sole ve- per terram, probatur: quia sole ve- niente ab æquinoctiali, quanto major niente ab æquinoctiali, quanto major est latitudo, tanto longior dies: ergo est latitudo, tanto longior dies: ergo tanto longior mora radii solis in terra. tanto longior mora radii solis in terra. Et hæc est causa quod terra Æthiopia Et hæc est causa quod terra Æthiopia quæ est sub Cancro, calidissima est, quæ est sub Cancro, calidissima est, et intemperata: et temperata illa quæ et intemperata: et temperata illa quæ est sub æquinoctiali: et illa quæ est est sub æquinoctiali: et illa quæ est sub tropico hiemali, hoc est, sub Ca- sub tropico hiemali, hoc est, sub Ca- pricorno habet istas causas caliditatis: pricorno habet istas causas caliditatis: et præterea unam aliam præter istas, id et præterea unam aliam præter istas, id est, brevitatem diametri solis: et ideo est, brevitatem diametri solis: et ideo illa est inhabitabilis. illa est inhabitabilis.

Et istis rationibus videtur mihi ac- Et istis rationibus videtur mihi ac- quiescendum, quod locus ille sit pa- quiescendum, quod locus ille sit pa- radisi. radisi.

Sunt tamen rationes aliorum in con- Sunt tamen rationes aliorum in con- trarium non habentes firmitatem de- trarium non habentes firmitatem de- monstrationis, scilicet quod locus tri- monstrationis, scilicet quod locus tri- pliciter respectus a sole debet esse ma- pliciter respectus a sole debet esse ma- gis calidus, quam ille qui respicitur duo- gis calidus, quam ille qui respicitur duo- bus modis tantum linea æquinoctialis bus modis tantum linea æquinoctialis tripliciter respicitur a sole, et locus sub tripliciter respicitur a sole, et locus sub tropico duobus modis: ergo debet esse tropico duobus modis: ergo debet esse calidior. PROBATIO mediæ est, quod calidior. PROBATIO mediæ est, quod

305 305

paradiso constat autem, quod venit paradiso constat autem, quod venit de Æthiopia in Ægyptum: Æthiopia au- de Æthiopia in Ægyptum: Æthiopia au- tem est versus æquinoctialem, cum sit tem est versus æquinoctialem, cum sit sub Cancro ergo venit de æquinoctiali sub Cancro ergo venit de æquinoctiali vel prope. vel prope.

IN II SENTENT. DIST. XVII, E. IN II SENTENT. DIST. XVII, E. bis in anno radio perpendiculari mo- bis in anno radio perpendiculari mo- vetur super capita habitantium sub æqui- vetur super capita habitantium sub æqui- noctiali, scilicet in capite Arietis, et noctiali, scilicet in capite Arietis, et Libræ : et respicit eum etiam radio Libræ : et respicit eum etiam radio obliquo ab utroque tropico, et locis obliquo ab utroque tropico, et locis intermediis sed tropicum non attin- intermediis sed tropicum non attin- git nisi sol radio perpendiculari, et elon- git nisi sol radio perpendiculari, et elon- gatur per radium obliquum ab eo lati- gatur per radium obliquum ab eo lati- tudine quadraginta septem graduum tudine quadraginta septem graduum et amplius ergo si ille est calidus, et amplius ergo si ille est calidus, ita quod nigri fiant ibi homines, lo- ita quod nigri fiant ibi homines, lo- cus a quo non tantum elongatur, sed cus a quo non tantum elongatur, sed immediate et bis radio perpendiculari immediate et bis radio perpendiculari tangit, videbitur esse intemperatus. tangit, videbitur esse intemperatus.

Item, nos videmus, quod etiam ci- Item, nos videmus, quod etiam ci- vitates quæ sunt majoris latiudinis, quam vitates quæ sunt majoris latiudinis, quam tropicus Cancri, excellentis sunt caloris : tropicus Cancri, excellentis sunt caloris : quanto magis locus nullius latitudinis. quanto magis locus nullius latitudinis.

Sed meo judicio istæ rationes vim non Sed meo judicio istæ rationes vim non habent ut primæ, et sophisticæ sunt. habent ut primæ, et sophisticæ sunt. Quia non est causa intemperati caloris Quia non est causa intemperati caloris quod tangitur bis radio perpendiculari, quod tangitur bis radio perpendiculari, vel minus elongetur: sed potius mora vel minus elongetur: sed potius mora radii super terram inæqualis, et con- radii super terram inæqualis, et con- strictio circulorum æque distantium in strictio circulorum æque distantium in quibus volvitur sol, qui facit radium ca- quibus volvitur sol, qui facit radium ca- dere quasi in eumdem locum sæpius, dere quasi in eumdem locum sæpius, causa est intemperati caloris. causa est intemperati caloris.

Quod autem ibi sit paradisus, æsti- Quod autem ibi sit paradisus, æsti- mare possumus alia ratione: quoniam mare possumus alia ratione: quoniam Nilus secundum dicta Sanctorum exit de Nilus secundum dicta Sanctorum exit de

Item, Hujus signum est, quod dicitur Item, Hujus signum est, quod dicitur bis inundare in anno, et referunt illi qui bis inundare in anno, et referunt illi qui venerunt de terra illa, quod sole exi- venerunt de terra illa, quod sole exi- stente in Cancro et Capricorno inundat: stente in Cancro et Capricorno inundat: sole autem existente in tropicis illis,. sole autem existente in tropicis illis,. hiems est habitantibus sub æquinoctiali, hiems est habitantibus sub æquinoctiali, et est hiems eorum secundum elongatio- et est hiems eorum secundum elongatio- nem solis per tria signa tantum : ergo nem solis per tria signa tantum : ergo sol elevat vapores, et non consumit eos sol elevat vapores, et non consumit eos in linea illa ergo cadunt tunc ibi pluviæ. in linea illa ergo cadunt tunc ibi pluviæ. Cum ergo tunc semper inundet Nilus, Cum ergo tunc semper inundet Nilus, accipit augmentum aquæ a pluviis ca- accipit augmentum aquæ a pluviis ca- dentibus sub linea æquinoctiali: et non dentibus sub linea æquinoctiali: et non posset hoc esse nisi transiret per lineam posset hoc esse nisi transiret per lineam illam ergo venit de sub æquinoctiali, illam ergo venit de sub æquinoctiali, et de paradiso, ut dicit Scriptura : ergo et de paradiso, ut dicit Scriptura : ergo videtur, quod ibi sit paradisus. videtur, quod ibi sit paradisus.

Hoc igitur opinando, non asserendo, Hoc igitur opinando, non asserendo, dictum sit de paradisi loco. dictum sit de paradisi loco.

Quod autem objicitur, Quare sit oc- Quod autem objicitur, Quare sit oc- cultatus? Dicendum, quod ideo ne homo cultatus? Dicendum, quod ideo ne homo nimis tristaretur de privatione tantæ nimis tristaretur de privatione tantæ amoenitatis, regeneratus est in testimo- amoenitatis, regeneratus est in testimo- nium innocentiæ primæ. nium innocentiæ primæ.

F. De lignis paradisi, inter quæ erat lignum vitæ, et lignum scientiæ boni et mali. F. De lignis paradisi, inter quæ erat lignum vitæ, et lignum scientiæ boni et mali.

In hoc autem paradiso erant ligna diversi generis, inter quæ unum erat, In hoc autem paradiso erant ligna diversi generis, inter quæ unum erat, quod vocatum est lignum vitæ: alterum vero, lignum scientiæ boni et quod vocatum est lignum vitæ: alterum vero, lignum scientiæ boni et mali. Lignum autem vitæ dictum est, sicut docet Beda et Strabus, quia mali. Lignum autem vitæ dictum est, sicut docet Beda et Strabus, quia divinitus accepit hanc vim, ut qui ex ejus fructu comederet, corpus ejus divinitus accepit hanc vim, ut qui ex ejus fructu comederet, corpus ejus stabili sanitate et perpetua soliditate firmaretur: nec ulla infirmitate, vel stabili sanitate et perpetua soliditate firmaretur: nec ulla infirmitate, vel

1 Genes. 1, 9 Produxit Dominus Deus de humo omne lignum pulchrum visu, et ad vescendum suave : 1 Genes. 1, 9 Produxit Dominus Deus de humo omne lignum pulchrum visu, et ad vescendum suave : lignum etiam vitæ in medio paradisi, lignumque scientiæ boni et mali. lignum etiam vitæ in medio paradisi, lignumque scientiæ boni et mali.

XXVII XXVII

20 20

306 306

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ætatis imbecillitate in deterius vel in occasum laberetur. Lignum autem ætatis imbecillitate in deterius vel in occasum laberetur. Lignum autem scientiæ boni et mali, non a natura hoc nomen accepit, sed ab occasione scientiæ boni et mali, non a natura hoc nomen accepit, sed ab occasione rei postea secutæ. Arbor enim illa non erat mala, sed scientiæ boni et mali rei postea secutæ. Arbor enim illa non erat mala, sed scientiæ boni et mali ideo dicta est, quia post prohibitionem erat in illa transgressio futura: qua ideo dicta est, quia post prohibitionem erat in illa transgressio futura: qua homo experiendo disceret quid esset inter obedientiæ bonum, et inobedien homo experiendo disceret quid esset inter obedientiæ bonum, et inobedien tiæ malum. Non ergo de fructu qui nasceretur inde, positum est illud no- tiæ malum. Non ergo de fructu qui nasceretur inde, positum est illud no- men, sed de re transgressione secuta. Cognovit enim homo priusquam men, sed de re transgressione secuta. Cognovit enim homo priusquam tangeret hoc lignum, bonum et malum: sed bonum per prudentiam et tangeret hoc lignum, bonum et malum: sed bonum per prudentiam et experientiam, malum vero per prudentiam tantum. Quod etiam per expe- experientiam, malum vero per prudentiam tantum. Quod etiam per expe- rientiam novit usurpato ligno vetito: quia per experientiam mali didicit rientiam novit usurpato ligno vetito: quia per experientiam mali didicit quid sit inter bonum obedientiæ, et malum inobedientiæ. Si vero primi quid sit inter bonum obedientiæ, et malum inobedientiæ. Si vero primi parentes obedientes essent, nec contra præceptum peccassent, non ideo ta- parentes obedientes essent, nec contra præceptum peccassent, non ideo ta- men minus diceretur lignum scientiæ boni et mali, quia hoc ex ejus tactu men minus diceretur lignum scientiæ boni et mali, quia hoc ex ejus tactu accideret si usurparetur. A ligno ergo homo prohibitus est quod malum accideret si usurparetur. A ligno ergo homo prohibitus est quod malum non erat, ut ipsa præcepti conservatio bonum illi esset, transgressio malum. non erat, ut ipsa præcepti conservatio bonum illi esset, transgressio malum. Nec melius consideratur, quantum malum sit inobedientia, quam hoc Nec melius consideratur, quantum malum sit inobedientia, quam hoc modo cum scilicet ideo reus factus esse homo intelligitur, quia prohibitus modo cum scilicet ideo reus factus esse homo intelligitur, quia prohibitus rem tetigit, quam si non prohibitus tetigisset, nec peccasset, nec pœnam rem tetigit, quam si non prohibitus tetigisset, nec peccasset, nec pœnam sensisset. Si vero venenosam herbam prohibitus tetigeris, poena sequitur : sensisset. Si vero venenosam herbam prohibitus tetigeris, poena sequitur : et si nemo prohibuisset, similiter sequeretur. Si 2 etiam prohibetur res et si nemo prohibuisset, similiter sequeretur. Si 2 etiam prohibetur res tangi, quæ non tangenti tantum, sed prohibenti obest, sicut aliena pecu- tangi, quæ non tangenti tantum, sed prohibenti obest, sicut aliena pecu- nia ideo prohibitum est peccatum, quia prohibenti est damnosum. Cum nia ideo prohibitum est peccatum, quia prohibenti est damnosum. Cum vero tangitur quod nec tangenti obest si non prohibetur, nec cuilibet si tan- vero tangitur quod nec tangenti obest si non prohibetur, nec cuilibet si tan- gatur: et ideo prohibetur, ut per se bonum obedientiæ, et malum inobe- gatur: et ideo prohibetur, ut per se bonum obedientiæ, et malum inobe- dientiæ monstretur. Sicut primus homo a re bona prohibitus pœnam incur- dientiæ monstretur. Sicut primus homo a re bona prohibitus pœnam incur- rit ut non ex re mala, sed ex inobedientia poena esse monstretur, sicut rit ut non ex re mala, sed ex inobedientia poena esse monstretur, sicut ex obedientia palma ³. ex obedientia palma ³.

1 1

1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VIII super Genesim ad litteram, cap. 6. 1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VIII super Genesim ad litteram, cap. 6.

2 Edit. J. Alleaume, sin. 2 Edit. J. Alleaume, sin.

3 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VIII super Genesim ad litteram, cap. 13. 3 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VIII super Genesim ad litteram, cap. 13.

IN II SENTENT. DIST. XVII, F, ART. 5. IN II SENTENT. DIST. XVII, F, ART. 5.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Quare unum lignum in paradiso dictum Quare unum lignum in paradiso dictum est lignum vitæ, et aliud lignum scien- est lignum vitæ, et aliud lignum scien- tiæ boni et mali? tiæ boni et mali?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, F, « In hoc autem paradiso erant ligna, F, « In hoc autem paradiso erant ligna,

etc. » etc. »

Aut enim ab effectu ista ligua sunt vo- Aut enim ab effectu ista ligua sunt vo- cata, aut non. Si sic: tunc lignum scien- cata, aut non. Si sic: tunc lignum scien- tiæ boni et mali efficit scientiam boni et tiæ boni et mali efficit scientiam boni et mali, sicut lignum vitæ, quod falsum est, mali, sicut lignum vitæ, quod falsum est,

1 Cf. Infra, Dist. XIX. 1 Cf. Infra, Dist. XIX.

307 307

quia contrarium hujus dicitur in Littera. quia contrarium hujus dicitur in Littera. Si non ergo cum una sit ratio imposi- Si non ergo cum una sit ratio imposi- tionis nominum, nec lignum vitæ efficit tionis nominum, nec lignum vitæ efficit immortalitatem: cujus contrarium habe- immortalitatem: cujus contrarium habe- tur infra 1. tur infra 1.

SOLUTIO. Magister hoc satis convenien- SOLUTIO. Magister hoc satis convenien- ter determinat : quia lignum vitæ sic di- ter determinat : quia lignum vitæ sic di- citur ab effectu : et hoc intelligen- citur ab effectu : et hoc intelligen- dum ab effectu dispositionis materiæ dum ab effectu dispositionis materiæ ad immortalitatem : sed non effecit ad immortalitatem : sed non effecit immortalitatis habitum, ut infra proba- immortalitatis habitum, ut infra proba- tur sed alterum vocatur lignum scien- tur sed alterum vocatur lignum scien- tiæ boni et mali ab eventu quem præ- tiæ boni et mali ab eventu quem præ- scivit Deus. scivit Deus.

Ad hoc autem quod objicitur, dicen- Ad hoc autem quod objicitur, dicen- dum quod hæc est falsa, quod una est dum quod hæc est falsa, quod una est ratio impositionis nominum. ratio impositionis nominum.

2 Ibidem. 2 Ibidem.

Solutio. Solutio.

308 308

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XVIII. DISTINCTIO XVIII.

De formatione mulieris de viro. De formatione mulieris de viro.

A. De formatione mulieris. A. De formatione mulieris.

In eodem quoque paradiso mulierem formavit Deus de substantia viri: In eodem quoque paradiso mulierem formavit Deus de substantia viri: sicut post plantatum paradisum, hominemque in eo positum, et post uni- sicut post plantatum paradisum, hominemque in eo positum, et post uni- versa animalia ad eum ducta, suisque nominibus designata, subnectit Scri- versa animalia ad eum ducta, suisque nominibus designata, subnectit Scri- plura Immisit Dominus Deus soporem in Adam: cumque obdormisset, plura Immisit Dominus Deus soporem in Adam: cumque obdormisset, tulit unam de costis ejus, et formavit eam in mulierem '. tulit unam de costis ejus, et formavit eam in mulierem '.

B. Quare virum prius, et postea de viro mulierem creavit, non simul utrumque ? B. Quare virum prius, et postea de viro mulierem creavit, non simul utrumque ?

Hic attendendum est quare non creavit simul virum et mulierem, sicut Hic attendendum est quare non creavit simul virum et mulierem, sicut Angelos sed prius virum, deinde mulierem de viro. Ideo scilicet, ut unum Angelos sed prius virum, deinde mulierem de viro. Ideo scilicet, ut unum esset generis humani principium, quatenus in hoc et superbia diaboli con- esset generis humani principium, quatenus in hoc et superbia diaboli con- funderetur, et hominis humilitas Dei similitudine sublimaretur. Diabolus funderetur, et hominis humilitas Dei similitudine sublimaretur. Diabolus quippe aliud a Deo principium esse concupierat. Ideoque ut ejus superbia quippe aliud a Deo principium esse concupierat. Ideoque ut ejus superbia retunderetur, hoc homo in munere accepit, quod diabolus perverse rapere retunderetur, hoc homo in munere accepit, quod diabolus perverse rapere voluit, sed obtinere non potuit. Et per hoc imago Dei in homine apparuit : voluit, sed obtinere non potuit. Et per hoc imago Dei in homine apparuit : quia sicut Deus omnibus rebus existit principium creationis, ita homo om- quia sicut Deus omnibus rebus existit principium creationis, ita homo om- nibus hominibus principium generationis. Ideo etiam ex uno homine om- nibus hominibus principium generationis. Ideo etiam ex uno homine om- nes esse voluit Deus, ut dum cognoscerent se ab uno esse omnes, se nes esse voluit Deus, ut dum cognoscerent se ab uno esse omnes, se quasi unum amarent. quasi unum amarent.

573 573

1 Sic terminatur, Genes. 11, 21 et 22: Et replevit carnem pro ea. Et ædificavit Dominus Deus co- 1 Sic terminatur, Genes. 11, 21 et 22: Et replevit carnem pro ea. Et ædificavit Dominus Deus co- stam, quam tulerat de Adam, in mulierem. stam, quam tulerat de Adam, in mulierem.

IN II SENTENT. DIST. XVIII, C, D. IN II SENTENT. DIST. XVIII, C, D.

309 309

C. Quare de latere viri, non de alia corporis parte formata sit? C. Quare de latere viri, non de alia corporis parte formata sit?

Cum autem his de causis facta siť mulier de viro, non de qualibet parte Cum autem his de causis facta siť mulier de viro, non de qualibet parte corporis viri, sed de latere ejus formata est: ut ostenderetur, quia in con- corporis viri, sed de latere ejus formata est: ut ostenderetur, quia in con- sortium creabatur dilectionis, ne forte si fuisset de capite facta, viro ad do- sortium creabatur dilectionis, ne forte si fuisset de capite facta, viro ad do- minationem videretur præferenda aut si de pedibus, ad servitutem sub- minationem videretur præferenda aut si de pedibus, ad servitutem sub- jicienda. Quia igitur viro nec domina, nec ancilla parabatur, sed socia: jicienda. Quia igitur viro nec domina, nec ancilla parabatur, sed socia: nec de capite, nec de pedibus, sed de latere fuerat producenda: ut juxta se nec de capite, nec de pedibus, sed de latere fuerat producenda: ut juxta se ponendam cognosceret, quam de suo latere sumptam didicisset. ponendam cognosceret, quam de suo latere sumptam didicisset.

D. Quare dormienti et non vigilanti costa subtracta est ? D. Quare dormienti et non vigilanti costa subtracta est ?

Non sine causa dormienti quoque viro potius quam vigilanti detracta Non sine causa dormienti quoque viro potius quam vigilanti detracta est costa, de qua mulier in adjutorium generationis viro est formata: scili- est costa, de qua mulier in adjutorium generationis viro est formata: scili- cet ut nullam in eo sensisse pœnam monstraretur, et divinæ simul poten- cet ut nullam in eo sensisse pœnam monstraretur, et divinæ simul poten- tiæ opus mirabile ostenderetur, quæ hominis dormientis latus aperuit, nec tiæ opus mirabile ostenderetur, quæ hominis dormientis latus aperuit, nec eum tamen a quiete soporis excitavit. In quo etiam opere Sacramentum eum tamen a quiete soporis excitavit. In quo etiam opere Sacramentum Christi et Ecclesiæ figuratum est 1. Quia sicut mulier de latere viri dor- Christi et Ecclesiæ figuratum est 1. Quia sicut mulier de latere viri dor- mientis formata est, ita Ecclesia ex Sacramentis quæ de latere Christi in mientis formata est, ita Ecclesia ex Sacramentis quæ de latere Christi in cruce dormientis profluxerunt, scilicet sanguine et aqua, quibus redimi- cruce dormientis profluxerunt, scilicet sanguine et aqua, quibus redimi- mur a pœnis atque abluimur a culpis. mur a pœnis atque abluimur a culpis.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« In eodem quoque paradiso mulierem « In eodem quoque paradiso mulierem formavit, etc. » formavit, etc. »

1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. IX de Genesi ad 1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. IX de Genesi ad litteram, cap. 13. litteram, cap. 13.

2 Ad Ephes. v, 32: Sacramentum hac mag- 2 Ad Ephes. v, 32: Sacramentum hac mag-

Hic agitur de formatione mulieris. Et Hic agitur de formatione mulieris. Et sunt hic duo, scilicet de formatione ip- sunt hic duo, scilicet de formatione ip- sius, et de quæstionibus consequentibus sius, et de quæstionibus consequentibus formationem et locationem et vitam pri- formationem et locationem et vitam pri- mi status in utroque et de hoc est se- mi status in utroque et de hoc est se- quens distinctio, XIX, ibi, A, « Solent quens distinctio, XIX, ibi, A, « Solent quæri plura, etc. » quæri plura, etc. »

Quatuor autem hic determinantur cir- Quatuor autem hic determinantur cir-

num est ego autem dico in Christo et in Eccle- num est ego autem dico in Christo et in Eccle- sia. sia.

310 310

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ca mulieris formationem, scilicet in com- ca mulieris formationem, scilicet in com- paratione ad Adam de quo formata est, paratione ad Adam de quo formata est, et in comparatione ad causam efficientem et in comparatione ad causam efficientem formationis, ibi, E, « Solet etiam quæri, formationis, ibi, E, « Solet etiam quæri, etc. » In tertia, de formatione in compa- etc. » In tertia, de formatione in compa- ratione ad rationem causalem operum ratione ad rationem causalem operum sex dierum, ibi, F, « Sed quæritur, An sex dierum, ibi, F, « Sed quæritur, An ratio, etc. » In quarta, 'agit de formatio- ratio, etc. » In quarta, 'agit de formatio- ne ipsius secundum animam, ibi, H, ne ipsius secundum animam, ibi, H, « Quemadmodum mulieris corpus, etc. » « Quemadmodum mulieris corpus, etc. » Per hanc divisionem patet sententia. Per hanc divisionem patet sententia.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum costa de qua formata est mulier, Utrum costa de qua formata est mulier, fuerit de veritate humanæ naturæ in fuerit de veritate humanæ naturæ in ipso Adam, aut non ? ipso Adam, aut non ?

Circa primam partem quæritur, Utrum Circa primam partem quæritur, Utrum costa de qua formata fuit mulier, fuerit costa de qua formata fuit mulier, fuerit de veritate humanæ naturæ, vel non ? de veritate humanæ naturæ, vel non ?

Si non ergo Deus aliquid superfluum Si non ergo Deus aliquid superfluum creavit in Adam: quod inconveniens est creavit in Adam: quod inconveniens est dicere quia si natura non deficit in ne- dicere quia si natura non deficit in ne- cessariis, et non abundat in superfluis, cessariis, et non abundat in superfluis, multo minus habent hæc opera Dei. Si multo minus habent hæc opera Dei. Si autem fuerit de veritate humanæ naturæ autem fuerit de veritate humanæ naturæ in Adam ergo resurget in Adam: cum in Adam ergo resurget in Adam: cum

igitur tota mulier fuerit facta de illa co- igitur tota mulier fuerit facta de illa co- sta, nihil resurget de muliere prima. sta, nihil resurget de muliere prima.

Si dicas, quod adhuc remanet anima Si dicas, quod adhuc remanet anima quæ non est facta de costa. Contra : Hoc quæ non est facta de costa. Contra : Hoc enim nihil est : quia anima non resurgit. enim nihil est : quia anima non resurgit. Dicit enim Damascenus quod resurrectio Dicit enim Damascenus quod resurrectio est secunda ejus quod cecidit surrectio: est secunda ejus quod cecidit surrectio: anima autem numquam per mortem ce- anima autem numquam per mortem ce- cidit ergo numquam resurget. cidit ergo numquam resurget.

SOLUTIO. Dicendum, quod sicut su- S SOLUTIO. Dicendum, quod sicut su- S perfluum humidi nutrimentalis de quo perfluum humidi nutrimentalis de quo fit decisio in generatione, dicitur super- fit decisio in generatione, dicitur super- fluum ad indigentiam individui, est ta- fluum ad indigentiam individui, est ta- men necessarium ad conservationem spe- men necessarium ad conservationem spe- ciei, et natura præparat utrumque quæ ciei, et natura præparat utrumque quæ intendit salvare utrumque ita Deus au- intendit salvare utrumque ita Deus au- ctor naturæ non fecit in Adam tantum ctor naturæ non fecit in Adam tantum necessarium huic homini, sed necessa- necessarium huic homini, sed necessa- rium principio universæ naturæ : fuit rium principio universæ naturæ : fuit enim Adam et quidem homo, et princi- enim Adam et quidem homo, et princi- pium hominum et costa illa fuit de su- pium hominum et costa illa fuit de su- perfluo huic homini, et de necessario perfluo huic homini, et de necessario principio naturæ: quia necessaria fuit principio naturæ: quia necessaria fuit ad hoc ut adjutorium simile sibi ex illa ad hoc ut adjutorium simile sibi ex illa costa formaretur et ex hoc patet, quod costa formaretur et ex hoc patet, quod resurget in Heva in qua fuit de necessario resurget in Heva in qua fuit de necessario hujus hominis, et non speciei tantum : hujus hominis, et non speciei tantum : sicut etiam semen in filio vel prole re- sicut etiam semen in filio vel prole re- surgit, et non in parente a surgit, et non in parente a quo de- quo de- scinditur et per hoc patet solutio obje- scinditur et per hoc patet solutio obje-

ctorum. ctorum.

: :

E. Quod de illa costa sine extrinseco additamento facta fuit per Dei potentiam, sicut E. Quod de illa costa sine extrinseco additamento facta fuit per Dei potentiam, sicut quinque panes in se multiplicati sunt. quinque panes in se multiplicati sunt.

Solet etiam quæri, Utrum de illa costa sine adjectione rei extrinsecæ Solet etiam quæri, Utrum de illa costa sine adjectione rei extrinsecæ facta sit mulier? Quod quibusdam non placuit. Cæterum si ad perficien- facta sit mulier? Quod quibusdam non placuit. Cæterum si ad perficien- dum corpus mulieris Deus extrinsecum augmentum addidisset, majus illud dum corpus mulieris Deus extrinsecum augmentum addidisset, majus illud esset quam ipsa costa. Ideoque potius de illo addito quam de ipsa costa, esset quam ipsa costa. Ideoque potius de illo addito quam de ipsa costa, mulier facta deberet dici, de quo plures accepisset substantiæ partes. Restat. mulier facta deberet dici, de quo plures accepisset substantiæ partes. Restat. ergo ut de sola ipsius costæ substantia sine omni extrinseco additamento, ergo ut de sola ipsius costæ substantia sine omni extrinseco additamento,

Quæst. 1. Quæst. 1.

IN II SENTENT. DIST. XVIII, E, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. XVIII, E, ART. 2.

311 311

per divinam potentiam in semetipsa multiplicata mulieris corpus factum per divinam potentiam in semetipsa multiplicata mulieris corpus factum dicatur: eo sane miraculo, quo postea de quinque panibus a Jesu cœlesti dicatur: eo sane miraculo, quo postea de quinque panibus a Jesu cœlesti benedictione multiplicatis, quinqua millia hominum satiata sunt . Illud benedictione multiplicatis, quinqua millia hominum satiata sunt . Illud etiam scire oportet, quod cum Angelorum ministerio facta sit mulieris etiam scire oportet, quod cum Angelorum ministerio facta sit mulieris formatio, non est eis tamen tribuenda creationis potentia. Angeli enim nul- formatio, non est eis tamen tribuenda creationis potentia. Angeli enim nul- lam possunt creare naturam: ergo nec formare costam in mulierem, nec lam possunt creare naturam: ergo nec formare costam in mulierem, nec carnis supplementum in loco costæ: non quod nihil agant ut aliquid cre- carnis supplementum in loco costæ: non quod nihil agant ut aliquid cre- etur, sed non ideo creatores sunt, sicut nec agricolæ segetum vel arborum. etur, sed non ideo creatores sunt, sicut nec agricolæ segetum vel arborum. Solus Deus, id est, Trinitas est creator. Facta est ergo fœmina a Deo, Solus Deus, id est, Trinitas est creator. Facta est ergo fœmina a Deo, etiamsi costa ministrata sit per Angelos 2. etiamsi costa ministrata sit per Angelos 2.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum Angeli debuerunt formare corpus Utrum Angeli debuerunt formare corpus hominis, vel Deus? et, Utrum Dei vel hominis, vel Deus? et, Utrum Dei vel Angelorum vel hominum bonorum vel Angelorum vel hominum bonorum vel etiam malorum sit facere miracula ? etiam malorum sit facere miracula ?

Deinde quæritur de secunda parte, ibi, Deinde quæritur de secunda parte, ibi, « Solet etiam quæri, etc. » « Solet etiam quæri, etc. »

Videtur enim, quod Angeli formare Videtur enim, quod Angeli formare debuerunt corpus hominis: quia debuerunt corpus hominis: quia

1. Duæ sunt partes hominis, corpus, 1. Duæ sunt partes hominis, corpus, et anima. Similiter duæ sunt naturæ spi- et anima. Similiter duæ sunt naturæ spi- rituales superiores homine, Deus, et rituales superiores homine, Deus, et Angelus. Si igitur dignior pars est creata Angelus. Si igitur dignior pars est creata a Deo, relinquitur quod indignior pars a Deo, relinquitur quod indignior pars formetur ab Angelo. formetur ab Angelo.

2. Item, Inter miracula deputat Au- 2. Item, Inter miracula deputat Au- gustinus, ut habetur in Littera, quod gustinus, ut habetur in Littera, quod mulier formata est de costa : Angelorum mulier formata est de costa : Angelorum autem qui Virtutes dicuntur, est facere autem qui Virtutes dicuntur, est facere miracula ergo debuit hoc fieri per An- miracula ergo debuit hoc fieri per An- gelos. gelos.

GRATIA hujus quæritur, Utrum Dei, GRATIA hujus quæritur, Utrum Dei, vel Angelorum, vel hominum bonorum vel Angelorum, vel hominum bonorum vel malorum sit facere miracula ? vel malorum sit facere miracula ?

1 Cf. Joan. VI, et seq. ;. 1 Cf. Joan. VI, et seq. ;.

Matth. XIV, 13 Matth. XIV, 13

et seq. %; Marc. vi, 32 et seq.; Luc. ix, 10 et et seq. %; Marc. vi, 32 et seq.; Luc. ix, 10 et

Videtur enim, quod solius Dei : Videtur enim, quod solius Dei :

1. Miraculis enim non subjicitur in 1. Miraculis enim non subjicitur in elementis mundi nisi potentia obedien- elementis mundi nisi potentia obedien- tialis materiæ: hoc non est nisi respectu tialis materiæ: hoc non est nisi respectu divinæ potentiæ : ergo videtur, quod divinæ potentiæ : ergo videtur, quod miracula non sint nisi respectu divinæ miracula non sint nisi respectu divinæ potentiæ, et non Angelorum, vel quo- potentiæ, et non Angelorum, vel quo- rumcumque hominum. rumcumque hominum.

2. Item, In cursu naturali non potest 2. Item, In cursu naturali non potest esse opus naturæ perfectum, nisi Deus esse opus naturæ perfectum, nisi Deus sit in natura operans, ut dicunt Sancti : sit in natura operans, ut dicunt Sancti : ergo multo minus in cursu qui super na- ergo multo minus in cursu qui super na- turam est ergo videtur, quod miracula turam est ergo videtur, quod miracula non fiant nisi potentia divina operante. non fiant nisi potentia divina operante. SED CONTRA hoc videtur esse, quod SED CONTRA hoc videtur esse, quod 1. Angelis attribuitur a Sanctis. 1. Angelis attribuitur a Sanctis. 2. Item, Ab hoc specialis ordo deno- 2. Item, Ab hoc specialis ordo deno- minatur. minatur.

3. Item, Hominibus attribuitur illud. 3. Item, Hominibus attribuitur illud. Unde, I ad Corinth. x11, 10: Alii opera- Unde, I ad Corinth. x11, 10: Alii opera- tio virtutum, id est, miraculorum opera- tio virtutum, id est, miraculorum opera- tio. tio.

4. Item, Videtur, quod non tantum 4. Item, Videtur, quod non tantum boni miracula faciunt, sed etiam mali : boni miracula faciunt, sed etiam mali : quia dicitur, Matth. vII, 22: Domine, quia dicitur, Matth. vII, 22: Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophcta- Domine, nonne in nomine tuo prophcta- vimus, et in nomine tuo dæmonia ejeci- vimus, et in nomine tuo dæmonia ejeci- mus ? mus ?

5. Item, Discipuli dixerunt ad Domi- 5. Item, Discipuli dixerunt ad Domi- num Magister, vidimus quemdam in num Magister, vidimus quemdam in nomine tuo ejicientem dæmonia, qui non nomine tuo ejicientem dæmonia, qui non

2 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. IX super Genesim 2 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. IX super Genesim ad litteram, cap. 15. ad litteram, cap. 15.

Sed contra. Sed contra.

seq. seq.

Quæst. 2, Quæst. 2,

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 3. Quæst. 3.

312 312

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sequitur nos, et prohibuimus eum 1. sequitur nos, et prohibuimus eum 1. Ergo videtur, quod tam boni quam mali Ergo videtur, quod tam boni quam mali faciunt miracula. faciunt miracula.

Ratione hujus quæritur, Cujus virtutis Ratione hujus quæritur, Cujus virtutis ratione fiunt miracula ? ratione fiunt miracula ?

Videtur autem, quod ratione spei: quia Videtur autem, quod ratione spei: quia 1. Illa est ardui : et miraculum, ut di- 1. Illa est ardui : et miraculum, ut di- cit Augustinus, est arduum et insolitum. cit Augustinus, est arduum et insolitum.

2. Item, Spes est exspectatio futuræ 2. Item, Spes est exspectatio futuræ beatitudinis propter beatitudinem fiunt beatitudinis propter beatitudinem fiunt miracula ergo videtur, quod fiant me- miracula ergo videtur, quod fiant me- rito spei. rito spei.

SED CONTRA videtur, quod merito cha- SED CONTRA videtur, quod merito cha- ritatis: quia ritatis: quia

1. Charitas est perfectissima virtus: er- 1. Charitas est perfectissima virtus: er- go opera perfectissima debentur ei: sed go opera perfectissima debentur ei: sed talis est hæc operatio miraculorum : talis est hæc operatio miraculorum : ergo charitati debetur operatio miraculo- ergo charitati debetur operatio miraculo-

rum. rum.

2. Item, Angeli qui faciunt miracula, 2. Item, Angeli qui faciunt miracula, non habent fidem, nec spem, sed chari- non habent fidem, nec spem, sed chari- tatem cum igitur unius operationis sit tatem cum igitur unius operationis sit unus habitus, videtur quod in hominibus unus habitus, videtur quod in hominibus etiam operatio miraculorum non debea- etiam operatio miraculorum non debea- tur spei, vel fidei, sed charitati. tur spei, vel fidei, sed charitati.

SED CONTRA videtur, quod attribuenda SED CONTRA videtur, quod attribuenda sit fidei: quia sit fidei: quia

1. Ita dicit Dominus: Si habueritis 1. Ita dicit Dominus: Si habueritis fidem sicut granum sinapis, dicetis huic fidem sicut granum sinapis, dicetis huic arbori moro: Eradicare, et transplantare arbori moro: Eradicare, et transplantare in mare et obediet vobis 2. in mare et obediet vobis 2.

Ergo debetur fidei. Ergo debetur fidei.

2. Item, Si potes credere, omnia pos- 2. Item, Si potes credere, omnia pos- sibilia sunt credenti 3. sibilia sunt credenti 3.

3. Item, I ad Corinth. XIII, 2: Si ha- 3. Item, I ad Corinth. XIII, 2: Si ha- buero omnem fidem, ita ut montes trans- buero omnem fidem, ita ut montes trans- feram, etc. ergo ut supra. feram, etc. ergo ut supra.

illius et de hoc est articulus Incarnatio- illius et de hoc est articulus Incarnatio- nis: ergo virtute istius articuli. Istud nis: ergo virtute istius articuli. Istud etiam videtur trahi ex Littera, ubi dicit: etiam videtur trahi ex Littera, ubi dicit: « Omnium igitur quæ ad gratiam signi- « Omnium igitur quæ ad gratiam signi- « ficandam, non naturali motu rerum, sed « ficandam, non naturali motu rerum, sed « mirabiliter facta sunt, absconditæ causæ « mirabiliter facta sunt, absconditæ causæ << in Deo fuerunt. » Et constat, quod notat << in Deo fuerunt. » Et constat, quod notat gratiam Incarnationis : ergo virtute arti- gratiam Incarnationis : ergo virtute arti- culi Incarnationis omnia miracula fiunt: culi Incarnationis omnia miracula fiunt: et adhuc plura possunt adduci de tertio et adhuc plura possunt adduci de tertio et quarto de Trinitate Augustini. et quarto de Trinitate Augustini.

SED CONTRA videtur, quod ratione sa- SED CONTRA videtur, quod ratione sa- pientiæ fiant quia miracula rationem pientiæ fiant quia miracula rationem Sed Sed divinæ sapientiæ ostendunt. Prætendit divinæ sapientiæ ostendunt. Prætendit enim sapientiam artifex faciendo, quod enim sapientiam artifex faciendo, quod omnes curantur: talia autem sunt opera omnes curantur: talia autem sunt opera miraculorum: ergo videtur, quod osten- miraculorum: ergo videtur, quod osten- dant sapientiam. dant sapientiam.

SED VIDETUR iterum, quod fiant ratione SED VIDETUR iterum, quod fiant ratione omnipotentiæ: quia omnipotentiæ: quia

1. Dicitur, Luc. 1, 37: Non erit impos- 1. Dicitur, Luc. 1, 37: Non erit impos- sibile apud Deum omne verbum. sibile apud Deum omne verbum.

2. Item, Angeli ad Saram, Genes.xvIII, 2. Item, Angeli ad Saram, Genes.xvIII, 14 Numquid Deo quidquam est dif- 14 Numquid Deo quidquam est dif- ficile? Ergo videtur, quod ratione omni- ficile? Ergo videtur, quod ratione omni- potentiæ. potentiæ.

3. Item, Omnipotentiæ est legibus po- 3. Item, Omnipotentiæ est legibus po- tentiæ naturalis obviare: hoc autem fit tentiæ naturalis obviare: hoc autem fit in miraculo ergo fiunt ratione omnipo- in miraculo ergo fiunt ratione omnipo- tentiæ. tentiæ.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod So SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod So miraculum facit Deus, Angelus, et homo Ad qu miraculum facit Deus, Angelus, et homo Ad qu diversis modis. Deus enim facit auctori- diversis modis. Deus enim facit auctori- tate et prima potentia operante : Ange- tate et prima potentia operante : Ange- lus autem per ministerium et præparando lus autem per ministerium et præparando materiam et homo per invocationem. materiam et homo per invocationem. Unde bene conceditur, quod in costa Unde bene conceditur, quod in costa Adæ fecerunt Angeli aliquid, scilicet se- Adæ fecerunt Angeli aliquid, scilicet se-

SI AUTEM hoc concedatur, quæritur ul- parando eam ab Adam, et præparando SI AUTEM hoc concedatur, quæritur ul- parando eam ab Adam, et præparando terius, Ratione cujus articuli ? terius, Ratione cujus articuli ?

Et videtur, quod ratione Incarnationis. Et videtur, quod ratione Incarnationis. Quia dicit Augustinus quod omnemiracu- Quia dicit Augustinus quod omnemiracu- lum est ad ostendendum illud: ergo vi- lum est ad ostendendum illud: ergo vi- detur, quod omne miraculum sit virtute detur, quod omne miraculum sit virtute

1 Marc. ix, 37. 1 Marc. ix, 37.

2 Luc. XVII, 6. Cf. Matth. xvii, 19: Si habue- 2 Luc. XVII, 6. Cf. Matth. xvii, 19: Si habue- ritis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti ritis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti

eam per dispositiones: sed formare non eam per dispositiones: sed formare non poterant, quia formare costam est anima- poterant, quia formare costam est anima- re mulierem, et hoc non potuit esse nisi re mulierem, et hoc non potuit esse nisi creando sibi animam rationalem: et hoc creando sibi animam rationalem: et hoc innuitur in textu, ubi dicitur, quod solus innuitur in textu, ubi dicitur, quod solus

huic huic

Transi hinc illuc, et transibit. Transi hinc illuc, et transibit.

3 Marc. 1x, 22. 3 Marc. 1x, 22.

d object. d object. 1, 2 et 3. 1, 2 et 3.

"ject. 4, "ject. 4,

IN II SENTENT. DIST. XVIII, E, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. XVIII, E, ART. 2.

Deus potuit formare costam, Angeli au- Deus potuit formare costam, Angeli au- tem ut agricolæ operantur ad segetes: et tem ut agricolæ operantur ad segetes: et per hoc patet solutio ad prima duo argu- per hoc patet solutio ad prima duo argu- menta, et ad sequentem quæstionem. menta, et ad sequentem quæstionem.

AD ALIUD dicendum, quod mali homi- AD ALIUD dicendum, quod mali homi- nes operantur miracula in sanctitate Ec- nes operantur miracula in sanctitate Ec- clesiæ, licet non in sanctitate personæ : clesiæ, licet non in sanctitate personæ : quia Deus ad invocationem horum facit quia Deus ad invocationem horum facit ea propter fidem Ecclesiæ confortandam, ea propter fidem Ecclesiæ confortandam, et quandoque propter fidem Ecclesiæ pro- et quandoque propter fidem Ecclesiæ pro- bandam, sicut fiet in temporibus Anti- bandam, sicut fiet in temporibus Anti- christi. christi.

Si autem objicitur, quod erit ejus ope- Si autem objicitur, quod erit ejus ope- ratio secundum actum Satanæ in prodi- ratio secundum actum Satanæ in prodi- giis et signis mendacibus, ut dicit Apo- giis et signis mendacibus, ut dicit Apo- stolus. Dicendum, quod mendacia pos- stolus. Dicendum, quod mendacia pos- sunt esse quoad intentionem, quia per sunt esse quoad intentionem, quia per ea intendit subvertere : licet vera sint ea intendit subvertere : licet vera sint quoad operationem et forte quædam quoad operationem et forte quædam erunt præstigiosa, de quibus supra est erunt præstigiosa, de quibus supra est habitum. habitum.

id 1 et 2. AD ALIUD dicendum, quod illæ duæ ra- id 1 et 2. AD ALIUD dicendum, quod illæ duæ ra- tiones quæ inducuntur ad hoc quod so- tiones quæ inducuntur ad hoc quod so- lius Dei est facere miracula, non probant lius Dei est facere miracula, non probant nisi quod suum sit facere auctoritate et nisi quod suum sit facere auctoritate et potentia perfecta ad opus ex seipsa : et potentia perfecta ad opus ex seipsa : et hoc bene conceditur: sed Angelus opera- hoc bene conceditur: sed Angelus opera- tur sub ipso disponendo per ministerium, tur sub ipso disponendo per ministerium, et homo per invocationem. et homo per invocationem.

d quæst. 2. d quæst. 2.

AD HOC quod ulterius quæritur, Cujus AD HOC quod ulterius quæritur, Cujus virtutis sit facere miracula? virtutis sit facere miracula?

Dicendum, quod fidei proprie, licet Dicendum, quod fidei proprie, licet aliarum sit per modum meriti in com- aliarum sit per modum meriti in com- muni et hujus ratio est: quia fides est muni et hujus ratio est: quia fides est primo de his quæ sunt supra rationem, et primo de his quæ sunt supra rationem, et ideo confirmat in aliis per ea quæ per ideo confirmat in aliis per ea quæ per rationem sunt. rationem sunt.

Item, Sicut fides facit abnegare pro- Item, Sicut fides facit abnegare pro- prium posse rationis, ita congruum est prium posse rationis, ita congruum est ut operetur in ea posse divinum : et ideo ut operetur in ea posse divinum : et ideo etiam Philosophi dixerunt, quod Pro- etiam Philosophi dixerunt, quod Pro- pheta surgens fidem verborum suorum pheta surgens fidem verborum suorum non habet probare nisi per miracula: et non habet probare nisi per miracula: et ideo etiam Prophetæ signa dederunt, sic- ideo etiam Prophetæ signa dederunt, sic- ut, Isa. vII, 11: Pete tibi signum. ut, Isa. vII, 11: Pete tibi signum.

1 II ad Thessal. 11, 9: Cujus, scilicet Anti- 1 II ad Thessal. 11, 9: Cujus, scilicet Anti- christi, est adventus secundum operationem Sa- christi, est adventus secundum operationem Sa-

313 313

AD HOC ergo quod objicitur de spe, AD HOC ergo quod objicitur de spe, dicendum quod arduum spei non est ar- dicendum quod arduum spei non est ar- duum operationis, sed potius quod debeat duum operationis, sed potius quod debeat comprehendi in beatitudine: miracula comprehendi in beatitudine: miracula autem magis fiunt ad ostendendam viam autem magis fiunt ad ostendendam viam beatitudinis. beatitudinis.

AD ALIUD dicendum, quod propter bea- AD ALIUD dicendum, quod propter bea- titudinem omnia fiunt, sicut propter titudinem omnia fiunt, sicut propter finem ultimum: sed proximus finis est finem ultimum: sed proximus finis est fidei confirmatio, sicut habetur, ad Hebr. fidei confirmatio, sicut habetur, ad Hebr. 4: Contestante Deo signis, et porten- 4: Contestante Deo signis, et porten- tis et, Marci, XVI, 17: Signa autem eos tis et, Marci, XVI, 17: Signa autem eos qui crediderint, hæc sequentur : In nomi- qui crediderint, hæc sequentur : In nomi- ne meo, etc. ne meo, etc.

II, II,

Ad 1. Ad 1.