IN II SENTENT. DIST. XVI, B, C. IN II SENTENT. DIST. XVI, B, C.

285 285

B. Quod imago et similitudo hic a diversis accipitur varie: a quibusdam increata, B. Quod imago et similitudo hic a diversis accipitur varie: a quibusdam increata, et ab aliis creata et increata, vel essentia Trinitatis, vel Filius et Spiritus et ab aliis creata et increata, vel essentia Trinitatis, vel Filius et Spiritus

sanctus. sanctus.

Imago autem et similitudo in hoc loco vel increata intelligitur, id est, Imago autem et similitudo in hoc loco vel increata intelligitur, id est, Trinitatis essentia, ad quam factus est homo: vel creata, in qua factus Trinitatis essentia, ad quam factus est homo: vel creata, in qua factus est homo, et ipsa homini concreata. Increatam enim imaginem quæ Deus est homo, et ipsa homini concreata. Increatam enim imaginem quæ Deus est, intellexisse videtur Beda cum dicit, non esse unam imaginem Dei et est, intellexisse videtur Beda cum dicit, non esse unam imaginem Dei et Angelorum, sed trium personarum et ideo personis non Angelis fit ibi Angelorum, sed trium personarum et ideo personis non Angelis fit ibi sermo. Improprie tamen imago dicitur: quia imago relative ad aliud di- sermo. Improprie tamen imago dicitur: quia imago relative ad aliud di- citur cujus similitudinem gerit, et ad quod repræsentandum facta est : sic- citur cujus similitudinem gerit, et ad quod repræsentandum facta est : sic- ut imagɔ Cæsaris quæ ipsius similitudinem præferebat, ipsumque quo- ut imagɔ Cæsaris quæ ipsius similitudinem præferebat, ipsumque quo- dammodo repræsentabat. Proprie autem imago dicitur id ad quod aliud dammodo repræsentabat. Proprie autem imago dicitur id ad quod aliud fit sicut exemplum proprie dicitur quod sumitur ex aliquo, et exemplar fit sicut exemplum proprie dicitur quod sumitur ex aliquo, et exemplar ex quo sumitur aliquid. Ponitur tamen et aliquando abusive alterum pro ex quo sumitur aliquid. Ponitur tamen et aliquando abusive alterum pro altero ita et minus proprie accipitur imago essentia Trinitatis, si tamen ea altero ita et minus proprie accipitur imago essentia Trinitatis, si tamen ea nomine imaginis in hoc loco intelligitur. nomine imaginis in hoc loco intelligitur.

: :

C. Opinio eorum qui putaverunt Filium per imaginem et similitudinem hic C. Opinio eorum qui putaverunt Filium per imaginem et similitudinem hic

accipi. accipi.

Filius vero proprie imago Patris dicitur, sicut supra in tractatu de Trini- Filius vero proprie imago Patris dicitur, sicut supra in tractatu de Trini- tate diximus 2. Unde fuerunt nonnulli qui ita distinxerunt ut imaginem in tate diximus 2. Unde fuerunt nonnulli qui ita distinxerunt ut imaginem in hoc loco intelligerent Filium hominem vero, non imaginem, sed ad ima- hoc loco intelligerent Filium hominem vero, non imaginem, sed ad ima- ginem factum dicerent ³. Quos réfellit Apostolus, dicens: Vir quidem ima- ginem factum dicerent ³. Quos réfellit Apostolus, dicens: Vir quidem ima- go et gloria Dei est *. Hæc namque imago, id est, homo, cum dicitur fieri go et gloria Dei est *. Hæc namque imago, id est, homo, cum dicitur fieri ad imaginem, non quasi ad Filium dicitur fieri: alioquin non diceretur ad ad imaginem, non quasi ad Filium dicitur fieri: alioquin non diceretur ad

1 VENER. BEDA, Super Genesim. 1 VENER. BEDA, Super Genesim.

2 Cf. I Sententiarum, Dist. II, Art. 18; Dist. III, Art. 26; et Dist. XXXI, C. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. II, Art. 18; Dist. III, Art. 26; et Dist. XXXI, C.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6.

4 I ad Corinth. XI, 7. 4 I ad Corinth. XI, 7.

286 286

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

imaginem nostram. Quomodo enim nostram diceret, cum Filius solius Pa- imaginem nostram. Quomodo enim nostram diceret, cum Filius solius Pa- tris imago sit? Fuerunt autem et alii perspicacius hæc tractantes, qui per tris imago sit? Fuerunt autem et alii perspicacius hæc tractantes, qui per imaginem Filium, et per similitudinem Spiritum sanctum intelligerent, qui imaginem Filium, et per similitudinem Spiritum sanctum intelligerent, qui similitudo est Patris et Filii. Et ideo pluraliter putaverunt dici nostram, id similitudo est Patris et Filii. Et ideo pluraliter putaverunt dici nostram, id referentes ad similitudinem tantum : ad imaginem vero, subintelligendum referentes ad similitudinem tantum : ad imaginem vero, subintelligendum esse meam. Hominem vero et imaginem esse, et ad imaginem et similitu- esse meam. Hominem vero et imaginem esse, et ad imaginem et similitu- dinem factum esse tradiderunt: et imaginem imaginis esse et similitudi- dinem factum esse tradiderunt: et imaginem imaginis esse et similitudi- nis. nis.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« His excursis quæ supra « His excursis quæ supra

etc. >> etc. >>

de hominis, de hominis,

Hic incipit tertia pars istius tractatus Hic incipit tertia pars istius tractatus de creaturis: in quo agit Magister de de creaturis: in quo agit Magister de creatura quæ composita est ex spirituali creatura quæ composita est ex spirituali et corporali. et corporali.

Et dividitur in duas partes: in quarum Et dividitur in duas partes: in quarum prima ponit statum ejus ante peccatum. prima ponit statum ejus ante peccatum. In secunda autem casum ejus in pec- In secunda autem casum ejus in pec- catum, et statum in peccato, quæ incipit catum, et statum in peccato, quæ incipit infra, Distinct. XXI, ibi, A, « Videns infra, Distinct. XXI, ibi, A, « Videns igitur diabolus, etc. » igitur diabolus, etc. »

Prima harum dividitur in tres in Prima harum dividitur in tres in quarum prima agitur de formatione viri. quarum prima agitur de formatione viri. In secunda, de formatione mulieris, Dis- In secunda, de formatione mulieris, Dis- tinct. XVIII, ibi, A, « In eodem quo- tinct. XVIII, ibi, A, « In eodem quo- que paradiso, etc. » In tertia, de gene- que paradiso, etc. » In tertia, de gene- ratione quæ fuisset ex utroque, si non ratione quæ fuisset ex utroque, si non pecassent, Distinct. XX, ibi, A, « Post pecassent, Distinct. XX, ibi, A, « Post hoc videndum est, etc. » hoc videndum est, etc. »

Prima harum habet duas distinctiones, Prima harum habet duas distinctiones, in quarum prima agit de formatione ho- in quarum prima agit de formatione ho- minis quantum ad conformitatem ima- minis quantum ad conformitatem ima- ginis, quam accipit opus ab opifice. In ginis, quam accipit opus ab opifice. In secunda, de origine materiali secundum secunda, de origine materiali secundum animam et corpus, ibi, Distinct. XVII, animam et corpus, ibi, Distinct. XVII, A, « Hic de origine animæ, etc. » A, « Hic de origine animæ, etc. »

In hac distinctione quatuor continen- In hac distinctione quatuor continen- tur: in quorum primo dicit, quod homo tur: in quorum primo dicit, quod homo factus est ad imaginem. In secundo factus est ad imaginem. In secundo pitulo, quid dicatur et quot modis imago pitulo, quid dicatur et quot modis imago et similitudo? ibi, B, « Imago autem, et similitudo? ibi, B, « Imago autem,

са- са-

etc. » In tertio, excludit quasdam expo- etc. » In tertio, excludit quasdam expo- sitiones falsas de conformitate imaginis, sitiones falsas de conformitate imaginis, et ponit veram, ibi, C, circa principium: et ponit veram, ibi, C, circa principium: « Unde fuerunt nonnulli, etc. » In quarto « Unde fuerunt nonnulli, etc. » In quarto et ultimo, dicit differentiam inter imagi et ultimo, dicit differentiam inter imagi nem quæ est Filius, et imaginem quæ nem quæ est Filius, et imaginem quæ est homo, ibi, E, « Quorcirca homo et est homo, ibi, E, « Quorcirca homo et imago dicitur, etc. » imago dicitur, etc. »

Et per hoc patet sententia de hac ma- Et per hoc patet sententia de hac ma- teria quoad imaginem creatam, de qua teria quoad imaginem creatam, de qua plurima dicta sunt in I libro Sententia- plurima dicta sunt in I libro Sententia- rum, Distinct. III: et de imagine increata rum, Distinct. III: et de imagine increata in eodem libro, Distinct. XXXI: et, in eodem libro, Distinct. XXXI: et, Utrum Angelus sit ad imaginem ? supra, Utrum Angelus sit ad imaginem ? supra, in hoc II libro Sententiarum, Distinct. in hoc II libro Sententiarum, Distinct. VI, et hoc nolo replicare. VI, et hoc nolo replicare.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum aliqua creatura sií conformis Utrum aliqua creatura sií conformis Deo secundum imaginem ? Deo secundum imaginem ?

Quæruntur autem hic circa hoc pri- Quæruntur autem hic circa hoc pri- mum quatuor, scilicet, An aliqua creatura mum quatuor, scilicet, An aliqua creatura sit vel possit esse conformis Deo secun- sit vel possit esse conformis Deo secun- dum imaginem? dum imaginem?

Secundo, Utrum omnis creatura sit Secundo, Utrum omnis creatura sit conformis Deo secundum imaginem ? conformis Deo secundum imaginem ? Tertio, Utrum æqualiter omnis crea- Tertio, Utrum æqualiter omnis crea- tura rationalis sit ad imaginem? tura rationalis sit ad imaginem? Quarto, Utrum æqualiter vir et mulier? Quarto, Utrum æqualiter vir et mulier?

AD PRIMUM sic proceditur: quia AD PRIMUM sic proceditur: quia

1. Dicit Hilarius, « Imago est ad quam 1. Dicit Hilarius, « Imago est ad quam

Ed contra. Ed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN II SENTENT. DIST. XVI, C, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XVI, C, ART. 1.

imitatur species indifferens. » Homo au- imitatur species indifferens. » Homo au- tem non est species indifferens ejusdem tem non est species indifferens ejusdem rei ad quam imitatur. Ergo non est Dei rei ad quam imitatur. Ergo non est Dei imago, nec potest esse. imago, nec potest esse.

2. Adhuc, Dicit Hilarius, quod «ima- 2. Adhuc, Dicit Hilarius, quod «ima- go est rei ad rem coæquandam imagi- go est rei ad rem coæquandam imagi- nata et indiscreta similitudo. » Homo nata et indiscreta similitudo. » Homo autem nec aliqua creatura æquat Deum. autem nec aliqua creatura æquat Deum. Ergo non potest esse imago. Ergo non potest esse imago.

3. Item, Nulla creatura est quin distet 3. Item, Nulla creatura est quin distet in infinitum: ergo nulla creatura est in infinitum: ergo nulla creatura est quæ possit esse similitudo indiscreta. quæ possit esse similitudo indiscreta.

4. Item, Augustinus in sermone de 4. Item, Augustinus in sermone de Imagine, facit distinctionem inter æqua- Imagine, facit distinctionem inter æqua- litatem, et imaginem, et similitudinem, litatem, et imaginem, et similitudinem, dicens quod ubi similitudo, non continuo dicens quod ubi similitudo, non continuo æqualitas sed e converso ubi æqualitas, æqualitas sed e converso ubi æqualitas, continuo similitudo. Item, Ubi similitudo continuo similitudo. Item, Ubi similitudo et æqualitas, non continuo imago: sed e et æqualitas, non continuo imago: sed e converso ubi imago, ibi æqualitas et converso ubi imago, ibi æqualitas et similitudo ergo imago præponit sibi similitudo ergo imago præponit sibi æqualitatem. Nulla autem creatura æqua- æqualitatem. Nulla autem creatura æqua- tur Deo ergo nulla creatúra potest esse tur Deo ergo nulla creatúra potest esse imago Dei. imago Dei.

5. Item, Isa. XL, 18: Quam imagi- 5. Item, Isa. XL, 18: Quam imagi- nem ponetis ei, scilicet Deo? Ergo nullam nem ponetis ei, scilicet Deo? Ergo nullam potest habere imaginem. potest habere imaginem.

6. Item, Distantium in infinitum non 6. Item, Distantium in infinitum non est unum imago alterius. Deus et crea- est unum imago alterius. Deus et crea- tura distant in infinitum : ergo nulla crea- tura distant in infinitum : ergo nulla crea- tura potest esse imago Dei. tura potest esse imago Dei.

SED CONTRA: Faciamus hominem' ad SED CONTRA: Faciamus hominem' ad imaginem, etc. 1. Et plurimæ aliæ aucto- imaginem, etc. 1. Et plurimæ aliæ aucto- ritates de hoc inveniuntur. ritates de hoc inveniuntur.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod est SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod est imago æquiparantiæ, et imago similitu- imago æquiparantiæ, et imago similitu- dinis per imitationem. Dicendum ergo, dinis per imitationem. Dicendum ergo, quod creatura non potest esse imago quod creatura non potest esse imago æquiparantiæ, sed imago similitudinis per æquiparantiæ, sed imago similitudinis per imitationem hoc modo quo supra dictum imitationem hoc modo quo supra dictum est, quod hierarchia est in Dei similitu- est, quod hierarchia est in Dei similitu- dinem ascendens proportionaliter et ad dinem ascendens proportionaliter et ad Deum similitudo et unitas. Et per hoc Deum similitudo et unitas. Et per hoc patet solutio fere ad totum. patet solutio fere ad totum.

AD PRIMUM autem dicendum, quod spe- AD PRIMUM autem dicendum, quod spe- cies indifferens dicitur dupliciter, scilicet cies indifferens dicitur dupliciter, scilicet

1 Cenes. 1, 26. 1 Cenes. 1, 26.

287 287

indifferens in contactu imitantis ad id indifferens in contactu imitantis ad id quod imitatur: et sic homo est species quod imitatur: et sic homo est species indifferens: quia ducendo in exemplar, indifferens: quia ducendo in exemplar, attingit illud imitando proportionaliter attingit illud imitando proportionaliter sibi. Dicitur etiam species indifferens per sibi. Dicitur etiam species indifferens per substantiam et essentiam: et sic solus substantiam et essentiam: et sic solus Filius est species indifferens cum Patre. Filius est species indifferens cum Patre.

AD ALIUD dicendum, quod est coæqua- AD ALIUD dicendum, quod est coæqua- tio sufficientiæ ad ducendum in aliud : et tio sufficientiæ ad ducendum in aliud : et est coæquatio impletionis æquiparantiæ. est coæquatio impletionis æquiparantiæ. Coæquatio sufficientiæ ductionis in aliud Coæquatio sufficientiæ ductionis in aliud est in re, quando habet ea quibus suffi- est in re, quando habet ea quibus suffi- cienter ducit in aliud. Sic imago simili- cienter ducit in aliud. Sic imago simili- tudinis coæquatur exemplari: quia est tudinis coæquatur exemplari: quia est in ea aliquid respondens discretioni per- in ea aliquid respondens discretioni per- sonarum, et aliquid ordini naturæ, et sonarum, et aliquid ordini naturæ, et aliquid æqualitati, et aliquid identitati aliquid æqualitati, et aliquid identitati essentiæ, ut habitum est in I libro Sen- essentiæ, ut habitum est in I libro Sen- tentiarum sed coæquationem æquipa- tentiarum sed coæquationem æquipa- rantiæ non habet nisi imago quæ est rantiæ non habet nisi imago quæ est Filius. Filius.

AD ALIUD dicendum, quod indiscreta AD ALIUD dicendum, quod indiscreta similitudo est quæ repræsentando pro- similitudo est quæ repræsentando pro- portionaliter ostendit exemplar: et hæc portionaliter ostendit exemplar: et hæc est imago creata vel indiscreta per sub- est imago creata vel indiscreta per sub- stantiam et sic solus Filius. Unde qui- stantiam et sic solus Filius. Unde qui- dam dicunt, quod diffinitiones Hilarii non dam dicunt, quod diffinitiones Hilarii non intelliguntur de imagine creata, sed in- intelliguntur de imagine creata, sed in- creata tantum. Et hoc verum est si stri- creata tantum. Et hoc verum est si stri- cte et proprie accipiantur. Si autem large cte et proprie accipiantur. Si autem large sumantur vocabula, nihil prohibet etiam sumantur vocabula, nihil prohibet etiam de creata intelligi. de creata intelligi.

AD ALIUD dicendum, quod est æqua- AD ALIUD dicendum, quod est æqua- litas configurationis, et æqualitas na- litas configurationis, et æqualitas na- turæ. Æqualitas configurationis exte- turæ. Æqualitas configurationis exte- rius sufficit rationi imaginis. Ad hoc rius sufficit rationi imaginis. Ad hoc enim quod statua sit imago Herculis, enim quod statua sit imago Herculis, non oportet, quod ejusdem naturæ sit et non oportet, quod ejusdem naturæ sit et vivat sed quod minor existens, et infe- vivat sed quod minor existens, et infe- rioris naturæ, similiter illi sit figurata. rioris naturæ, similiter illi sit figurata. Et sic homo dicitur habere æqualitatem Et sic homo dicitur habere æqualitatem quæ imitatur in configuratione spirituali quæ imitatur in configuratione spirituali potentiarum animæ. Filius autem habet' potentiarum animæ. Filius autem habet' figuram et naturam substantiæ. figuram et naturam substantiæ.

AD ALIUD dicendum, quod Isaias lo- AD ALIUD dicendum, quod Isaias lo- quitur de imagine corporali. quitur de imagine corporali.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

AD ALIUD dicendum, quod Deus et AD ALIUD dicendum, quod Deus et

Ad 6. Ad 6.

2 Cf. I Sententiarum, Dist. III. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. III.

288 288

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

creatura, ut Creator et creatura distant creatura, ut Creator et creatura distant in infinitum sed in ratione exemplaris. in infinitum sed in ratione exemplaris. dicit accedens ad nos, et appropinquans dicit accedens ad nos, et appropinquans nobis. nobis.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum omnis creatura sit conformis Deo Utrum omnis creatura sit conformis Deo secundum imaginem, vel sit ad ima- secundum imaginem, vel sit ad ima- ginem Dei? ginem Dei?

Secundo quæritur, Utrum omnis crea- Secundo quæritur, Utrum omnis crea- tura sit ad imaginem Dei? tura sit ad imaginem Dei?

Et videtur, quod sic: Et videtur, quod sic:

1. Ad imaginem enim similitudinis 1. Ad imaginem enim similitudinis (ut habitum est) non exiguntur nisi qua- (ut habitum est) non exiguntur nisi qua- tuor, scilicet discretio trium aliquorum, tuor, scilicet discretio trium aliquorum, et unitas eorum secundum substantiam, et unitas eorum secundum substantiam, et ordo, et æqualitas: in omni autem re et ordo, et æqualitas: in omni autem re est invenire unum, verum, et bonum: est invenire unum, verum, et bonum: et hæc tria discreta sunt, et idem sub- et hæc tria discreta sunt, et idem sub- stantia suppositi: et ordinata, quia se- stantia suppositi: et ordinata, quia se- cundum rationem intentionis unum est cundum rationem intentionis unum est ante verum, et ante bonum: et æqualia ante verum, et ante bonum: et æqualia sunt, quia convertuntur super se invicem sunt, quia convertuntur super se invicem secundum supposita : ergo videtur, cum secundum supposita : ergo videtur, cum hæc sint in omni re, quod omnis res hæc sint in omni re, quod omnis res facta sit ad imaginem Dei. facta sit ad imaginem Dei.

2. Item, Hoc videtur dicere Boetius in 2. Item, Hoc videtur dicere Boetius in libro de Consolatios Philosophiæ, in libro de Consolatios Philosophiæ, in illis verbis: illis verbis:

O qui perpetua mundum ratione gubernas. O qui perpetua mundum ratione gubernas. Et infra: Et infra:

Tu cuncta superno Tu cuncta superno Ducis ab exemplo. Pulchrum pulcherrimus Ducis ab exemplo. Pulchrum pulcherrimus [ipse [ipse Mundum mente gerens, similique ab imagine Mundum mente gerens, similique ab imagine [formans, [formans, Perfectasque jubens perfectum absolvere par- Perfectasque jubens perfectum absolvere par- [tes. [tes.

3. Item, Confusa similitudo non ducit 3. Item, Confusa similitudo non ducit in rem nisi confuse: sed mediantibus in rem nisi confuse: sed mediantibus

1 Cf. I Sententiarum, Dist. III, Art. 13 et seq, 1 Cf. I Sententiarum, Dist. III, Art. 13 et seq,

creaturis venerunt Philosophi in Deum creaturis venerunt Philosophi in Deum non confuse: ergo in creaturis etiam om- non confuse: ergo in creaturis etiam om- nibus non est confusa similitudo, sed nibus non est confusa similitudo, sed discreta. Si dicatur, quod Philosophi discreta. Si dicatur, quod Philosophi non cognoverunt Trinitatem, sed divini- non cognoverunt Trinitatem, sed divini- tatem hoc videtur esse contra Augu- tatem hoc videtur esse contra Augu- stinum, qui dicebat eos cognovisse Pa- stinum, qui dicebat eos cognovisse Pa- trem, et Filium. trem, et Filium.

SOLUTIO. In I libro Sententiarum i SOLUTIO. In I libro Sententiarum i ostensum est, quid vocetur vestigium, et ostensum est, quid vocetur vestigium, et in quo differat ab imagine. Unde dico, in quo differat ab imagine. Unde dico, quod in creatura irrationali non est nisi quod in creatura irrationali non est nisi confusa similitudo personarum, sed ex- confusa similitudo personarum, sed ex- pressa notitia divinitatis. pressa notitia divinitatis.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod unum, Al AD PRIMUM ergo dicendum, quod unum, Al verum, et bonum, prout sunt de primis verum, et bonum, prout sunt de primis (sicut in fine primi libri Sententiarum (sicut in fine primi libri Sententiarum notatum est) non differunt nisi per rela- notatum est) non differunt nisi per rela- tionem ad efficientem, vel formalem, tionem ad efficientem, vel formalem, exemplarem, vel finalem, disponentem, exemplarem, vel finalem, disponentem, efficientem et ideo unum non addit su- efficientem et ideo unum non addit su- per aliud nisi rationem respectus, et ideo per aliud nisi rationem respectus, et ideo non sunt vere illa tria: sicut memoria, non sunt vere illa tria: sicut memoria, intelligentia, et voluntas. intelligentia, et voluntas.

Item, Unum non addit super ens nisi Item, Unum non addit super ens nisi in divisionem, et non formam aliquam: in divisionem, et non formam aliquam: sed memoria addit supra mentem quam- sed memoria addit supra mentem quam- dam proprietatem, qua efficitur determi- dam proprietatem, qua efficitur determi- nata potentia: et ideo patet confusionem. nata potentia: et ideo patet confusionem. esse in discretione horum trium. esse in discretione horum trium.

Præterea, Imago dicitur anima, eo Præterea, Imago dicitur anima, eo quod est capax Dei per beatitudinem, et quod est capax Dei per beatitudinem, et uniri potest in actibus gratiæ : et hæc non uniri potest in actibus gratiæ : et hæc non inveniuntur in irrationali creatura. inveniuntur in irrationali creatura.

Item, Augustinus dicit, quod imago Item, Augustinus dicit, quod imago est in anima in quantum est immortalis: est in anima in quantum est immortalis: et si non esset immortalis, non esset et si non esset immortalis, non esset imago et hoc iterum non invenitur in imago et hoc iterum non invenitur in illis tribus. Patet igitur, quod confusam illis tribus. Patet igitur, quod confusam dicunt similitudinem. dicunt similitudinem.

Item, Unum in ordine non procedit ex Item, Unum in ordine non procedit ex alio, sed potius addit alii: et unum se ha- alio, sed potius addit alii: et unum se ha- bet ad aliud ut subjectum, et unum est bet ad aliud ut subjectum, et unum est in vero et bono, et verum in bono, ut in vero et bono, et verum in bono, ut subjectum et talis ordo non est in per subjectum et talis ordo non est in per sonis divinis secundum ordinem naturæ sonis divinis secundum ordinem naturæ

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Sed contra. Sed contra.

IN II SENTENT. DIST. XVI, C, ART. 3 ET 4. IN II SENTENT. DIST. XVI, C, ART. 3 ET 4.

qui ibi est. Unde patet etiam confusio- qui ibi est. Unde patet etiam confusio- nem in ordine horum trium esse. nem in ordine horum trium esse.

AD ALIUD dicendum, quod Boetius ex- AD ALIUD dicendum, quod Boetius ex- tenso nomine sumit imaginem pro ideato tenso nomine sumit imaginem pro ideato traducto ab idea. traducto ab idea.

AD ALIUD dicendum (ut primo 1 proba- AD ALIUD dicendum (ut primo 1 proba- tum est) quod Philosophi numquam co- tum est) quod Philosophi numquam co- gnoverunt personas nisi cunfuse, et non gnoverunt personas nisi cunfuse, et non sub ratione propria. sub ratione propria.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum æqualiter omnis creatura ratio- Utrum æqualiter omnis creatura ratio- nalis sit ad imaginem Dei? nalis sit ad imaginem Dei?

Tertio quæritur, Utrum æqualiter om- Tertio quæritur, Utrum æqualiter om- nis creatura rationalis sit ad imaginem? nis creatura rationalis sit ad imaginem? Videtur autem quod non quia Videtur autem quod non quia

1. Gregorius supra 2 dixit « Quanto 1. Gregorius supra 2 dixit « Quanto in Angelo subtilior est natura, eo magis in Angelo subtilior est natura, eo magis in illo imago Dei simul insinuatur im- in illo imago Dei simul insinuatur im- pressa » ergo videtur, quod Angelus pressa » ergo videtur, quod Angelus magis sit ad imaginem Dei, quam homo. magis sit ad imaginem Dei, quam homo.

2. Item, Notitiam Dei et sui apud se 2. Item, Notitiam Dei et sui apud se tenere est memoriæ secundum Augusti- tenere est memoriæ secundum Augusti- num, et se intueri in Deo est intelligen- num, et se intueri in Deo est intelligen- tiæ, et numquam Deum in se non dili- tiæ, et numquam Deum in se non dili- gere per naturalem dilectionem est vo- gere per naturalem dilectionem est vo- luntatis hæc autem omnia habet Ange- luntatis hæc autem omnia habet Ange- lus deiformiter, et hoc cum inquisitione lus deiformiter, et hoc cum inquisitione et studio ergo videtur Angelus magis et studio ergo videtur Angelus magis esse ad imaginem, quam homo. esse ad imaginem, quam homo.

SED CONTRA est quod habetur infra ³, SED CONTRA est quod habetur infra ³, ubi dicit Magister, quod mulierem ideo ubi dicit Magister, quod mulierem ideo de latere viri formavit, ut imago Dei in de latere viri formavit, ut imago Dei in hoc in homine appareret, quod sicut hoc in homine appareret, quod sicut Deus est principium ex quo omnia, ita Deus est principium ex quo omnia, ita homo esset principium ex quo omnia homo esset principium ex quo omnia sui generis: hoc autem in nullo Angelo sui generis: hoc autem in nullo Angelo invenitur: ergo videtur, quo Angelus invenitur: ergo videtur, quo Angelus non ita sit ad imaginem sicut homo. non ita sit ad imaginem sicut homo.

1 Cf. Sententiarum, Dist. III, Art. 18. 1 Cf. Sententiarum, Dist. III, Art. 18.

2 Cf. II. Sententiarum, Dist. VI. 2 Cf. II. Sententiarum, Dist. VI.

- XVII - XVII

289 289

SOLUTIO. Dicendum, quod hæc tota SOLUTIO. Dicendum, quod hæc tota quæstio ex superius dictis in distinctione quæstio ex superius dictis in distinctione VI determinatur : quia si attenditur VI determinatur : quia si attenditur imago similitudinis tantum, tunc Ange- imago similitudinis tantum, tunc Ange- lus secundum dictum Gregorii est imago lus secundum dictum Gregorii est imago etiam expressior quam homo: et falsum etiam expressior quam homo: et falsum est quod quidam dicunt, quod Angelus est quod quidam dicunt, quod Angelus est signaculum pro expressiori imagine. est signaculum pro expressiori imagine. Si autem attendatur non in potentiis Si autem attendatur non in potentiis naturalibus tantum, in quibus spiritua- naturalibus tantum, in quibus spiritua- lis substantia capax est Dei, sed in con- lis substantia capax est Dei, sed in con- formitate ad rationem principii quod est formitate ad rationem principii quod est Deus secundum quod ipse est a et w, Deus secundum quod ipse est a et w, homo est magis imago quam Angelus: homo est magis imago quam Angelus: quia homo est ex quo omnia sui generis, quia homo est ex quo omnia sui generis, et per quem omnia secundum aliquem et per quem omnia secundum aliquem modum et ita procedunt objectiones: modum et ita procedunt objectiones: unde jam solutum est ad totum. unde jam solutum est ad totum.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

tunc tunc

Utrum æqualiter vir et mulier sint ad Utrum æqualiter vir et mulier sint ad imaginem Dei? imaginem Dei?

Quarto quæritur, Utrum æqualiter vir Quarto quæritur, Utrum æqualiter vir et mulier sint ad imaginem Dei? et mulier sint ad imaginem Dei? Et videtur quod non : quia Et videtur quod non : quia

1. I ad Corinth. x1, 7, dicitur, quod 1. I ad Corinth. x1, 7, dicitur, quod vir est imago et gloria Dei, mulier au- vir est imago et gloria Dei, mulier au- tem gloria viri est: ergo videtur, quod tem gloria viri est: ergo videtur, quod non distent uno gradu a ratione imagi- non distent uno gradu a ratione imagi- nis. nis.

2. Item, Mulier non regit virum, sed 2. Item, Mulier non regit virum, sed regitur ab ipso: cum igitur imaginis sit regitur ab ipso: cum igitur imaginis sit regere, videtur non ita esse ad imaginem regere, videtur non ita esse ad imaginem mulier ut vir. mulier ut vir.

4 4

3. Item, Infra non ponitur ipsa prin- 3. Item, Infra non ponitur ipsa prin- cipium totius humanæ naturæ, sed vir: cipium totius humanæ naturæ, sed vir: cum igitur conformitas in ratione prin- cum igitur conformitas in ratione prin- cipii cum Deo sit de ratione imaginis cipii cum Deo sit de ratione imaginis (ut infra habebitur), videtur non æqualiter (ut infra habebitur), videtur non æqualiter sicut vir esse ad imaginem. sicut vir esse ad imaginem.

13 Cf. Infra, Dist. XVIII. 13 Cf. Infra, Dist. XVIII.

4 Ibidem. 4 Ibidem.

19 19

Solutio. Solutio.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

290 290

SED CONTRA : SED CONTRA :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. Mulier est capax Dei sicut et vir: 1. Mulier est capax Dei sicut et vir: cum igitur imago insit secundum men- cum igitur imago insit secundum men- tem quæ capax est Dei, videtur mulier tem quæ capax est Dei, videtur mulier esse ad imaginem sicut vir. esse ad imaginem sicut vir.

2. Item, In Genes. 1, 27, dicitur, quod 2. Item, In Genes. 1, 27, dicitur, quod creavit Deus hominem ad imaginem et creavit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam: et subjungitur, similitudinem suam: et subjungitur, Masculum et fæminam creavit eos. Ergo Masculum et fæminam creavit eos. Ergo intelligitur de muliere sicut de viro. intelligitur de muliere sicut de viro.

SOLUTIO. Levis est hæc quæstio. Di- SOLUTIO. Levis est hæc quæstio. Di- cendum, quod imago attenditur duplici- cendum, quod imago attenditur duplici- ter scilicet in interioribus potentiis men- ter scilicet in interioribus potentiis men- tis, vel in convenientia in ratione prin- tis, vel in convenientia in ratione prin- cipii naturæ. In interioribus iterum du- cipii naturæ. In interioribus iterum du- pliciter, scilicet in distinctione, et ordine, pliciter, scilicet in distinctione, et ordine, et æqualitate, et consubstantialitate po- et æqualitate, et consubstantialitate po- tentiarum et sic mulier est æque imago tentiarum et sic mulier est æque imago sicut et vir. Vel in vigore et nobilitate sicut et vir. Vel in vigore et nobilitate potentiarum comparatarum ad actum se- potentiarum comparatarum ad actum se- cundum naturam sexus: et sic vir ma- cundum naturam sexus: et sic vir ma-

et et

gis est ad imaginem, quam mulier. Si gis est ad imaginem, quam mulier. Si autem attenditur in ratione principii re- autem attenditur in ratione principii re- spectu naturæ universalis : hoc contin- spectu naturæ universalis : hoc contin- git quatuor modis, scilicet universaliter git quatuor modis, scilicet universaliter et effective et materialiter: et sic solus et effective et materialiter: et sic solus Adam est ad imaginem. Vel effective Adam est ad imaginem. Vel effective materialiter tantum: et sic omnes materialiter tantum: et sic omnes viri sunt ad imaginem tantum. Vel viri sunt ad imaginem tantum. Vel materialiter et universaliter respectu materialiter et universaliter respectu omnium propagatorum, et non effective: omnium propagatorum, et non effective: et sic Eva sola est ad imaginem. Vel et sic Eva sola est ad imaginem. Vel materialiter et non universaliter respectu materialiter et non universaliter respectu propagatorum: et sic omnis mulier est propagatorum: et sic omnis mulier est ad imaginem. ad imaginem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc dicitur per subjectionem sexus, et vigo- dicitur per subjectionem sexus, et vigo- rem naturalium. rem naturalium.

AD ALIUD dicendum, quod regimen at- AD ALIUD dicendum, quod regimen at- tenditur penes facilitatem deflectendi in tenditur penes facilitatem deflectendi in vitium ex imbecillitate naturalium. vitium ex imbecillitate naturalium. AD ALIUD patet solutio per distinctio- AD ALIUD patet solutio per distinctio- nem positam. nem positam.

D. Nec horum sententiam approbat, sed imaginem et similitudinem Dei in homine D. Nec horum sententiam approbat, sed imaginem et similitudinem Dei in homine quærendam et considerandam docet, ut imago et similitudo creata intelligatur. quærendam et considerandam docet, ut imago et similitudo creata intelligatur.

Adl Adl

Verumtamen hæc distinctio, licet reprobabilis penitus non videatur, quia Verumtamen hæc distinctio, licet reprobabilis penitus non videatur, quia de medio montium, id est, auctoritatibus Sanctorum non manat, congruen- de medio montium, id est, auctoritatibus Sanctorum non manat, congruen- tius in ipso homine imago et similitudo Dei quærenda est et consideran- tius in ipso homine imago et similitudo Dei quærenda est et consideran- da. Factus est ergo homo ad imaginem Dei et similitudinem secundum da. Factus est ergo homo ad imaginem Dei et similitudinem secundum mentem, qua irrationabilibus antecellit: sed ad imaginem, secundum me- mentem, qua irrationabilibus antecellit: sed ad imaginem, secundum me- moriam, intelligentiam, et dilectionem. Ad similitudinem, secundum inno- moriam, intelligentiam, et dilectionem. Ad similitudinem, secundum inno- centiam et justitiam quæ in mente rationali naturaliter sunt. Velimago centiam et justitiam quæ in mente rationali naturaliter sunt. Velimago consideratur in cognitione veritatis, similitudo in amore virtutis vel ima- consideratur in cognitione veritatis, similitudo in amore virtutis vel ima- go in aliis omnibus, similitudo in essentia: quia et immortalis et indivisi- go in aliis omnibus, similitudo in essentia: quia et immortalis et indivisi- bilis est. Unde Augustinus in libro de Quantitate animæ: Anima facta est. bilis est. Unde Augustinus in libro de Quantitate animæ: Anima facta est. similis Deo, quia immortalem et indissolubilem fecit eam Deus. Imago similis Deo, quia immortalem et indissolubilem fecit eam Deus. Imago

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Quantitate animæ, cap. 2. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Quantitate animæ, cap. 2.

Ad: Ad:

Ad 3 Ad 3

IN II SENTENT. DIST. XVI, D, ART. 5. IN II SENTENT. DIST. XVI, D, ART. 5.

291 291

ergo pertinet ad formam, similitudo ad naturam. Factus est ergo homo se- ergo pertinet ad formam, similitudo ad naturam. Factus est ergo homo se- cundum animam, ad imaginem et similitudinem non Patris vel Filii vel cundum animam, ad imaginem et similitudinem non Patris vel Filii vel Spiritus sancti, sed totius Trinitatis: ita et secundum animam dicitur ho- Spiritus sancti, sed totius Trinitatis: ita et secundum animam dicitur ho- mo esse imago Dei, quia imago Dei in eo est 1. Sicut imago dicitur et ta- mo esse imago Dei, quia imago Dei in eo est 1. Sicut imago dicitur et ta- bula et pictura quæ in ea est, sed propter picturam quæ in ea est, simul et bula et pictura quæ in ea est, sed propter picturam quæ in ea est, simul et tabula et imago appellatur: ita propter imaginem Trinitatis etiam illud in tabula et imago appellatur: ita propter imaginem Trinitatis etiam illud in quo est imago, nomine imaginis vocatur. quo est imago, nomine imaginis vocatur.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum illa in quibus dicitur esse imago Utrum illa in quibus dicitur esse imago et similitudo, sint bene assignata? et similitudo, sint bene assignata?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Verumtamen hæc distinctio, licet re- « Verumtamen hæc distinctio, licet re- probabilis, etc. »> probabilis, etc. »>

In illo enim tripliciter exponit imagi- In illo enim tripliciter exponit imagi- nem et similitudinem, scilicet quod sit nem et similitudinem, scilicet quod sit imago secundum tres potentias mentis, imago secundum tres potentias mentis, et similitudo secundum innocentiam et et similitudo secundum innocentiam et justitiam. Secundo modo, quod imago justitiam. Secundo modo, quod imago sit in cognitione veritatis, et similitudo sit in cognitione veritatis, et similitudo in dilectione bonita tis vel virtutis. Tertia in dilectione bonita tis vel virtutis. Tertia est, quod imago sit in omnibus aliis est, quod imago sit in omnibus aliis præterquam in essentia, qua immortalis præterquam in essentia, qua immortalis et indissolubilis vel indivisibilis est ani- et indissolubilis vel indivisibilis est ani- ma, et in his est similitudo.. ma, et in his est similitudo..

Videtur enim, quod illæ expositiones Videtur enim, quod illæ expositiones non sunt convenientes: quia secundum non sunt convenientes: quia secundum Magistrum infra et multos Doctores, Magistrum infra et multos Doctores, homo non est factus in gratia: ergo non homo non est factus in gratia: ergo non habuit justitiam : habuit justitiam : ergo similitudinem ergo similitudinem non habuit in innocentia et gratia. non habuit in innocentia et gratia.

CONTRA SECUNDAM similiter objicitur: CONTRA SECUNDAM similiter objicitur: 1. Si enim imago est in cognitione 1. Si enim imago est in cognitione veritatis, cum cognitio veritatis sit quæ- veritatis, cum cognitio veritatis sit quæ- dam qualitas sicut et amor virtutis, vi- dam qualitas sicut et amor virtutis, vi- detur utrumque pertinere ad rationem detur utrumque pertinere ad rationem similitudinis quia similitudo, ut dicit similitudinis quia similitudo, ut dicit

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap.21. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap.21.

Boetius, est rerum differentium eadem Boetius, est rerum differentium eadem qualitas. qualitas.

2. Præterea, Cum ratio imaginis sit 2. Præterea, Cum ratio imaginis sit in configuratione aliquorum, videtur in configuratione aliquorum, videtur quod necesse est plura ponere in quibus quod necesse est plura ponere in quibus sit cognitio autem veritatis non dicit sit cognitio autem veritatis non dicit nisi unum. nisi unum.

3. Item, Cum imago sit in quantitate 3. Item, Cum imago sit in quantitate aliqua, oportet ponere rationem quanti- aliqua, oportet ponere rationem quanti- tatis spiritualis in qua sit imago: et cum tatis spiritualis in qua sit imago: et cum dicat Bernardus, quod amor sit quanti- dicat Bernardus, quod amor sit quanti- tas animæ, potius videtur esse imago tas animæ, potius videtur esse imago in amore virtutis quam in cognitione ve- in amore virtutis quam in cognitione ve- ritatis. ritatis.

PRÆTEREA, Objicitur de tertia exposi- PRÆTEREA, Objicitur de tertia exposi- tione. Imago enim magis propinquior tione. Imago enim magis propinquior videtur esse essentiæ quam similitudo : videtur esse essentiæ quam similitudo : ergo nihil dicit, quod imago sit in aliis ergo nihil dicit, quod imago sit in aliis ab essentia, et similitudo in essentiali- ab essentia, et similitudo in essentiali- bus. bus.

PRÆTEREA, Penes quid accipiuntur PRÆTEREA, Penes quid accipiuntur illæ tres expositiones? illæ tres expositiones?

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Magister bene exponit: quia aut intelli- Magister bene exponit: quia aut intelli- gitur de innocentia et justitia naturali- gitur de innocentia et justitia naturali- bus, si homo ponatur non esse factus in bus, si homo ponatur non esse factus in gratuitis et tunc innocentia naturalis gratuitis et tunc innocentia naturalis nihil aliud est quam status qui ex hoc nihil aliud est quam status qui ex hoc non nocuit quod per peccatum non me- non nocuit quod per peccatum non me- ruit, ut Deus per poenam sibi noceat: ruit, ut Deus per poenam sibi noceat: poena autem, ut dicit Augustinus, non poena autem, ut dicit Augustinus, non est malum, nisi quia nocet. Justitia au- est malum, nisi quia nocet. Justitia au- tem naturalis dicitur ordo rectus virium tem naturalis dicitur ordo rectus virium

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

292 292

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et et

inferiorum ad superiores, et superioris inferiorum ad superiores, et superioris in Deum, et corporis ad animam, in Deum, et corporis ad animam, mundi ad corpus et in hoc ordine crea- mundi ad corpus et in hoc ordine crea- tus est homo et tunc nihil valet obje- tus est homo et tunc nihil valet obje- ctio prima.Si autem justitia et innocentia ctio prima.Si autem justitia et innocentia accipiuntur pro gratuitis : tunc secun- accipiuntur pro gratuitis : tunc secun- dum illam opinionem, quod creatus est dum illam opinionem, quod creatus est in gratia, objectio nihil inconveniens in gratia, objectio nihil inconveniens concludit tamen infra erit disputatio de concludit tamen infra erit disputatio de hoc. Secundum aliam autem opinionem hoc. Secundum aliam autem opinionem dicemus, quod similitudo est in innocen- dicemus, quod similitudo est in innocen- tia et justitia in gratuitis: non quas ha- tia et justitia in gratuitis: non quas ha- beret, sed quas habuisset, si stetisset: beret, sed quas habuisset, si stetisset: et tunc est similitudo in potentia et or- et tunc est similitudo in potentia et or- dine potentiæ ad habitum. dine potentiæ ad habitum.

una: una:

Ad expos. 2. AD ALIUD dicendum, quod cognitio Ad expos. 2. AD ALIUD dicendum, quod cognitio veritatis non expletur potentia veritatis non expletur potentia oportet enim unam esse tenentem noti- oportet enim unam esse tenentem noti- tiam, et hæc est memoria et aliam in- tiam, et hæc est memoria et aliam in- tuentem, et hæc est intelligentia : et tuentem, et hæc est intelligentia : et has concomitatur amor naturalis noti has concomitatur amor naturalis noti qui continuat intuitionem ne avertatur : qui continuat intuitionem ne avertatur : et quoad illam discretionem quam sup- et quoad illam discretionem quam sup-

ponit cognitio veritatis, innuitur quanti- ponit cognitio veritatis, innuitur quanti- tas spiritualis discreta quæ exigitur ad tas spiritualis discreta quæ exigitur ad ea quæ sunt imaginis. Et sic non con- ea quæ sunt imaginis. Et sic non con- sistit in sola qualitate cognitionis. Et sistit in sola qualitate cognitionis. Et per hoc patet etiam solutio ad sequens : per hoc patet etiam solutio ad sequens : quia amor non est quantitas quam exigit quia amor non est quantitas quam exigit imago, sed est quantitas valoris animæ imago, sed est quantitas valoris animæ quando est gratuitus et de illa quanti- quando est gratuitus et de illa quanti- tate loquitur Bernardus. tate loquitur Bernardus.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Adel AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Adel dum quod imago dicit convenientiam in dum quod imago dicit convenientiam in exterioribus et ideo non competunt ei exterioribus et ideo non competunt ei substantialia intrinseca: sed similitudo substantialia intrinseca: sed similitudo est in qualitate, et quantitate: omnis au- est in qualitate, et quantitate: omnis au- tem forma sive substantialis sive acci- tem forma sive substantialis sive acci- dentalis prædicat quale: et quoad hoc dentalis prædicat quale: et quoad hoc dicit Boetius quod species est essentialis dicit Boetius quod species est essentialis similitudo individuorum: et ideo in es- similitudo individuorum: et ideo in es- sentia nihil prohibet esse similitudinem sentia nihil prohibet esse similitudinem et imaginem in proprietatibus conse- et imaginem in proprietatibus conse- quentibus, ut sunt memoria, intelligen- quentibus, ut sunt memoria, intelligen- tia, et voluntas. tia, et voluntas.

E. Quod homo dicitur imago, et ad imaginem: Filius vero imago, non ad E. Quod homo dicitur imago, et ad imaginem: Filius vero imago, non ad imaginem. imaginem.

: :

Quocirca homo et imago dicitur, et ad imaginem: Filius autem imago, Quocirca homo et imago dicitur, et ad imaginem: Filius autem imago, non ad imaginem: quia natus, et non creatus: æqualis, et in nullo dissi- non ad imaginem: quia natus, et non creatus: æqualis, et in nullo dissi- milis homo creatus est a Deo, non genitus, non parilitate æqualis, sed milis homo creatus est a Deo, non genitus, non parilitate æqualis, sed quadam similitudine accedens ei. Unde Augustinus in libro VII de Trinita- quadam similitudine accedens ei. Unde Augustinus in libro VII de Trinita- te: In Genesi legitur, Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem no- te: In Genesi legitur, Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem no- stram. Faciamus et nostram pluraliter dixit: et nisi ex relativis accipi non stram. Faciamus et nostram pluraliter dixit: et nisi ex relativis accipi non oportet ut facere intelligantur Pater et Filius et Spiritus sanctus ad imagi- oportet ut facere intelligantur Pater et Filius et Spiritus sanctus ad imagi- nem Patris et Filii et Spiritus sancti, ut subsisteret homo imago Dei. Sed nem Patris et Filii et Spiritus sancti, ut subsisteret homo imago Dei. Sed quia non omnino æqualis fiebat illa imago, tamquam non ab illo nata, sed quia non omnino æqualis fiebat illa imago, tamquam non ab illo nata, sed ab eo creata, ideo ita imago dicitur quod et ad imaginem: quia non æqua- ab eo creata, ideo ita imago dicitur quod et ad imaginem: quia non æqua- tur parilitate, sed accedit quadam similitudine. Filius autem est imago, tur parilitate, sed accedit quadam similitudine. Filius autem est imago,

1 Genes. 1, 26. 1 Genes. 1, 26.

IN II SENTENT. DIST. XVI, E, ART. 6. IN II SENTENT. DIST. XVI, E, ART. 6.

293 293

sed non ad imaginem, quia æqualis Patri. Dictus est ergo homo ad imagi- sed non ad imaginem, quia æqualis Patri. Dictus est ergo homo ad imagi- nem, propter imparem similitudinem. Et ideo nostram, ut imago Trinitatis nem, propter imparem similitudinem. Et ideo nostram, ut imago Trinitatis esse homo intelligatur, non Trinitati æqualis, sicut Filius Patri 1. Ecce os- esse homo intelligatur, non Trinitati æqualis, sicut Filius Patri 1. Ecce os- tensum est, secundum quid sit homo similis Deo, scilicet secundum ani- tensum est, secundum quid sit homo similis Deo, scilicet secundum ani- mam. Sed et in corpore quamdam proprietatem habet quæ hoc indicat: mam. Sed et in corpore quamdam proprietatem habet quæ hoc indicat: quia est erecta statura, secundum quam corpus animæ rationali congruit, quia est erecta statura, secundum quam corpus animæ rationali congruit, quia in cœlum erectum est. quia in cœlum erectum est.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum imago dicitur de homine et de Utrum imago dicitur de homine et de Filio Dei univoce, æquivoce, vel ana- Filio Dei univoce, æquivoce, vel ana- logice? logice?

Deinde quæritur de ultimo capitulo, Deinde quæritur de ultimo capitulo, ibi, « ibi, « Quocirca homo el imago dicitur, Quocirca homo el imago dicitur,

etc. » etc. »

Ex hoc enim oritur quæstio, Utrum Ex hoc enim oritur quæstio, Utrum imago de homine et Filio Dei dicatur imago de homine et Filio Dei dicatur univoce, vel æquivoce? univoce, vel æquivoce?

Videtur, quod æquivoce: quia Videtur, quod æquivoce: quia 1. Nihil est univocum creaturæ et 1. Nihil est univocum creaturæ et Creatori ergo nec imago. Creatori ergo nec imago.

2. Item, Naturale et artificiale non 2. Item, Naturale et artificiale non sunt univoca, ut asinus vas, et asinus sunt univoca, ut asinus vas, et asinus animal, et animal homo, et quod pingi- animal, et animal homo, et quod pingi- tur cum igitur imago Dei, ut dicit Au- tur cum igitur imago Dei, ut dicit Au- gustinus in libro de Decem chordis, sit gustinus in libro de Decem chordis, sit in homine, ut imago Cæsaris in solido. in homine, ut imago Cæsaris in solido. aureo in Filio autem ut imago Cæsaris aureo in Filio autem ut imago Cæsaris in Filio suo naturali: videtur in homine in Filio suo naturali: videtur in homine et Filio differre, sicut artificiale et natu- et Filio differre, sicut artificiale et natu- rale ergo æquivoce inest utique. rale ergo æquivoce inest utique.

3. Item, Artificialia sunt quorum prin- 3. Item, Artificialia sunt quorum prin- cipium est voluntas, ut dicit Philoso- cipium est voluntas, ut dicit Philoso- phus imaginis autem creatæ principium phus imaginis autem creatæ principium est voluntas Dei, et Filii non est volun- est voluntas Dei, et Filii non est volun- tas, ut habitum est in I libro Sententia- tas, ut habitum est in I libro Sententia-

6. 6.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap.

rum ergo in homine est ut in arte, et rum ergo in homine est ut in arte, et in Filio sicut in re naturali : ergo æqui- in Filio sicut in re naturali : ergo æqui-

voce. voce.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Æquivoca nec unius rationis sunt, nec Æquivoca nec unius rationis sunt, nec attingunt unum in ratione: imago in attingunt unum in ratione: imago in homine attingit unitatem essentiæ in homine attingit unitatem essentiæ in tribus, et rationem principii in Patre: tribus, et rationem principii in Patre: quia sicut Pater est principium totius quia sicut Pater est principium totius deitatis, ita homo totius humanitatis deitatis, ita homo totius humanitatis principium et idem imitatus Filius principium et idem imitatus Filius unus in essentia cum Patre: ergo non unus in essentia cum Patre: ergo non sunt æquivoce dicti imago homo et Fi- sunt æquivoce dicti imago homo et Fi- lius Dei. lius Dei.

SOLUTIO. Dicendum, quod per analo- SOLUTIO. Dicendum, quod per analo- giam dictum est, nec proprie æquivoce, giam dictum est, nec proprie æquivoce, nec proprie univoce: tali, inquam, ana- nec proprie univoce: tali, inquam, ana- logia quæ nihil unum ponit in utroque, logia quæ nihil unum ponit in utroque, sed potius ponit totum in uno, et in alio sed potius ponit totum in uno, et in alio ponit ab illo et ad illud esse et sic ho- ponit ab illo et ad illud esse et sic ho- mo est imago. mo est imago.

DICENDUM ergo ad primum, quod nihil DICENDUM ergo ad primum, quod nihil est commune genere vel specie: sed per est commune genere vel specie: sed per talem analogiam aliquid est in homine a talem analogiam aliquid est in homine a Deo, quod per prius in Deo invenitur. Deo, quod per prius in Deo invenitur.

AD ALIUD dicendum, quod deceptoria AD ALIUD dicendum, quod deceptoria est illa argumentatio: quia Augustinus est illa argumentatio: quia Augustinus non vult dicere, quod homo sit opus ar- non vult dicere, quod homo sit opus ar- tis, sed quod imitationis ratio sit in eo tis, sed quod imitationis ratio sit in eo in diversitate essentiæ in Filio autem in diversitate essentiæ in Filio autem

non. non.

AD ALIUD dicendum, quod est voluntas AD ALIUD dicendum, quod est voluntas transmutans materiam et inducens for- transmutans materiam et inducens for- mam per principia naturalia, et talis non mam per principia naturalia, et talis non

2 Cf. I Sententiarum, Dist. VI. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. VI.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3, Ad 3,

294 294

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

inducit opus artis, sed naturæ, ut volun- inducit opus artis, sed naturæ, ut volun- tas divina.Est autem voluntas non trans- tas divina.Est autem voluntas non trans- mutans materiam, sed incisionis figu- mutans materiam, sed incisionis figu- ram ablatione vel transpositione partium ram ablatione vel transpositione partium faciens et talis est principium artis, ut faciens et talis est principium artis, ut voluntas hominis. Tamen bene concedo, voluntas hominis. Tamen bene concedo, quod non univoce dicitur, sed non sicut quod non univoce dicitur, sed non sicut artificiale et naturale. artificiale et naturale.

: :

Et si objicitur, quod omnia naturalia Et si objicitur, quod omnia naturalia sunt opera artis primæ. Dico idenı de illa sunt opera artis primæ. Dico idenı de illa arte quod de illa voluntate: illa enim arte quod de illa voluntate: illa enim ars non tollit rationem operis naturæ, ars non tollit rationem operis naturæ, sed ponit diversitatem substantiæ in na- sed ponit diversitatem substantiæ in na- tura creata et creante. tura creata et creante.

IN II SENTENT. DIST. XVII, A. IN II SENTENT. DIST. XVII, A.

295 295

DISTINCTIO XVII. DISTINCTIO XVII.

De productione hominis quantum ad principia constitutiva, scili- De productione hominis quantum ad principia constitutiva, scili- cet corpus et animam : et primum de viro. cet corpus et animam : et primum de viro.

A. De creationne animæ, Utrum de aliquo facta sit, vel non? et, Quando facta, et A. De creationne animæ, Utrum de aliquo facta sit, vel non? et, Quando facta, et quam gratiam habuerit in creatione? quam gratiam habuerit in creatione?

Hic de origine animæ plura quæri solent, scilicet unde creata fuerit, et Hic de origine animæ plura quæri solent, scilicet unde creata fuerit, et quando, et quam gratiam habuerit in creatione? Sicut hominis formatio quando, et quam gratiam habuerit in creatione? Sicut hominis formatio secundum corpus describitur, cum dicitur, Formavit Deus hominem de secundum corpus describitur, cum dicitur, Formavit Deus hominem de limo terræ : ita ejusdem secundum anımam factura describitur, cum limo terræ : ita ejusdem secundum anımam factura describitur, cum subditur: Et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ. Corpus enim de subditur: Et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ. Corpus enim de limo terræ formavit Deus cui animam inspiravit. Vel secundum aliam limo terræ formavit Deus cui animam inspiravit. Vel secundum aliam litteram, flavit vel sufflavit: non quod faucibus sufflaverit, vel manibus litteram, flavit vel sufflavit: non quod faucibus sufflaverit, vel manibus corporeis corpus formaverit. Spiritus enim Deus est, nec lineamentis mem- corporeis corpus formaverit. Spiritus enim Deus est, nec lineamentis mem- brorum compositus. Non ergo carnaliter putemus Deum corporis manibus brorum compositus. Non ergo carnaliter putemus Deum corporis manibus formasse corpus, vel faucibus inspirasse animam, sed potius hominem de formasse corpus, vel faucibus inspirasse animam, sed potius hominem de limo terræ secundum corpus formavit, jubendo, volendo, id est, voluit et limo terræ secundum corpus formavit, jubendo, volendo, id est, voluit et verbo suo jussit ut ita fieret, et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ, verbo suo jussit ut ita fieret, et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ, id est, substantiam animæ in qua viveret, creavit, non de materia aliqua id est, substantiam animæ in qua viveret, creavit, non de materia aliqua corporali vel spirituali, sed de nihilo. corporali vel spirituali, sed de nihilo.

1 Genes. II, 7. 1 Genes. II, 7.

296 296

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

B. Opinio quorumdam hæreticorum, qui putaverunt animam esse de substantia B. Opinio quorumdam hæreticorum, qui putaverunt animam esse de substantia

Dei. Dei.

Putaverunt enim quidam hæretici, Deum de sua substantia animam Putaverunt enim quidam hæretici, Deum de sua substantia animam creasse, verbis Scripturæ pertinaciter inhærentes, quibus dicitur, Inspira- creasse, verbis Scripturæ pertinaciter inhærentes, quibus dicitur, Inspira- vit vel insufflavit, etc. Cum stat, inquiunt, vel spirat homo, de se flatum vit vel insufflavit, etc. Cum stat, inquiunt, vel spirat homo, de se flatum emittit. Sic ergo cum dicitur Deus flasse vel spirasse spiraculum in faciem emittit. Sic ergo cum dicitur Deus flasse vel spirasse spiraculum in faciem hominis, ex se spiritum hominis emisisse intelligitur, id est, de sua sub- hominis, ex se spiritum hominis emisisse intelligitur, id est, de sua sub- stantia. Qui hoc dicunt, non capiunt tropica locutione dictum esse, suffla- stantia. Qui hoc dicunt, non capiunt tropica locutione dictum esse, suffla- vit, vel flavit, id est, flatum hominis, scilicet animam fecit. Flare enim est vit, vel flavit, id est, flatum hominis, scilicet animam fecit. Flare enim est flatum facere et flatum facere, est animam facere. Unde Dominus per flatum facere et flatum facere, est animam facere. Unde Dominus per Isaiam Omnem flatum ego feci 1. Non sunt ergo audiendi qui putant Isaiam Omnem flatum ego feci 1. Non sunt ergo audiendi qui putant animam esse partem Dei. Si enim hoc esset, nec a se, nec ab alio decipi animam esse partem Dei. Si enim hoc esset, nec a se, nec ab alio decipi posset, nec ad malum faciendum vel patiendum compelli, nec in melius posset, nec ad malum faciendum vel patiendum compelli, nec in melius vel deterius mutari. Flatus ergo quo hominem animavit, factus est a Deo, vel deterius mutari. Flatus ergo quo hominem animavit, factus est a Deo, non de Deo, nec de aliqua materia, sed de nihilo 2. non de Deo, nec de aliqua materia, sed de nihilo 2.

: :

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hic de origine animæ, etc. >> « Hic de origine animæ, etc. >>

: :

Hic agitur de formatione hominis se- Hic agitur de formatione hominis se- cundum relationem ad principium mate- cundum relationem ad principium mate- riale et hoc dupliciter, scilicet secundum riale et hoc dupliciter, scilicet secundum animam, et secundum corpus : et ideo animam, et secundum corpus : et ideo sunt hic duæ partes, in quarum prima sunt hic duæ partes, in quarum prima tangit secundum animam. In secunda, tangit secundum animam. In secunda, secundum corpus, ibi, D, «< Solet etiam secundum corpus, ibi, D, «< Solet etiam quæri, Utrum Deus, etc. » quæri, Utrum Deus, etc. »

Circa primam tangit Magister duas Circa primam tangit Magister duas

1 Vulg. habet, Isa. LVII, 16: Spiritus a facie 1 Vulg. habet, Isa. LVII, 16: Spiritus a facie mea egredietur, et flatus ego faciam. mea egredietur, et flatus ego faciam.

quæstiones, quarum una est, Utrum ani- quæstiones, quarum una est, Utrum ani- ma de substantia Dei creata sit? Secun- ma de substantia Dei creata sit? Secun- da, Utrum in corpore vel extra corpus ? da, Utrum in corpore vel extra corpus ? ibi, C, « Sed utrum in corpore, etc. » ibi, C, « Sed utrum in corpore, etc. »

In hac parte transeo breviter objicien- In hac parte transeo breviter objicien- do quoniam ista quæstio, Utrum anima do quoniam ista quæstio, Utrum anima sit facta de substantia Dei, aut de mate- sit facta de substantia Dei, aut de mate- ria aliqua præcedente ipsam aut ante ria aliqua præcedente ipsam aut ante corpora sint creatæ animæ in compari- corpora sint creatæ animæ in compari- bus stellis, vel simpliciter, sicut dicebat bus stellis, vel simpliciter, sicut dicebat Pythagoras et quidam alii, alibi diligen- Pythagoras et quidam alii, alibi diligen- ter investigata sunt ter investigata sunt

2 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VII de Genesi ad lit- 2 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VII de Genesi ad lit- teram, cap. 2. teram, cap. 2.

3 Cf. II P. Summ. theol. B. Alberti, Q. 72. 3 Cf. II P. Summ. theol. B. Alberti, Q. 72.

Sed contra. Sed contra.

IN II SENTENT. DIST. XVII, B, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XVII, B, ART. 1.

ARTICULUS 1. ARTICULUS 1.

Utrum Deus inspiravit homini spiracu- Utrum Deus inspiravit homini spiracu- lum vitæ, ita quod anima sit pars Dei lum vitæ, ita quod anima sit pars Dei aut divinæ substantiæ ? aut divinæ substantiæ ?

Circa primam tamen partem possumus Circa primam tamen partem possumus ponere rationes hæreticorum sic: ponere rationes hæreticorum sic:

1. Deus non est spirans alia substantia 1. Deus non est spirans alia substantia quam sua ergo si homini inspiravit spi- quam sua ergo si homini inspiravit spi- raculum vitæ etiam spirat hoc ei de raculum vitæ etiam spirat hoc ei de substantia sua propria: ergo anima est substantia sua propria: ergo anima est pars Dei. pars Dei.

2. Item, Inspiratio vel in alium spira- 2. Item, Inspiratio vel in alium spira- tio, est motus spiritus ab interiori: igi- tio, est motus spiritus ab interiori: igi- tur cum Deus inspirat, fuit motus sub- tur cum Deus inspirat, fuit motus sub- stantiæ Dei spiritus: interiora autem stantiæ Dei spiritus: interiora autem sunt substantia: ergo anima accepta est sunt substantia: ergo anima accepta est de sua substantia. de sua substantia.

3. Item, Joan. xx, 22: Insufflavit, et 3. Item, Joan. xx, 22: Insufflavit, et dixit eis Accipite Spiritum sanctum. Et dixit eis Accipite Spiritum sanctum. Et Augustinus dicit, quod sufflatio ostendit Augustinus dicit, quod sufflatio ostendit Spiritum sanctum de sua substantia pro- Spiritum sanctum de sua substantia pro- cedere. Ergo similiter hic insufflando, cedere. Ergo similiter hic insufflando, ostendit quod spiraculum vitæ hominis ostendit quod spiraculum vitæ hominis de sua substantia procederet. de sua substantia procederet.

4. Item, Eadem forma est exemplaris 4. Item, Eadem forma est exemplaris et imaginis ergo necesse est, quod illius et imaginis ergo necesse est, quod illius formæ secundum naturam sit idem sus- formæ secundum naturam sit idem sus- ceptibile, et secundum formæ diversita- ceptibile, et secundum formæ diversita- tem diversificatur materia et subjectum : tem diversificatur materia et subjectum : cum igitur homo sit imago Dei, oportet cum igitur homo sit imago Dei, oportet quod in ipso sit substantia in qua illa quod in ipso sit substantia in qua illa forma imprimatur : et hæc non erit sus- forma imprimatur : et hæc non erit sus- ceptibilis illius formæ nisi sit divina : er- ceptibilis illius formæ nisi sit divina : er- go anima est de substantia divina, ut vi- go anima est de substantia divina, ut vi- detur. detur.

Sunt autem aliæ rationes Philosopho- Sunt autem aliæ rationes Philosopho- rum quæ fortiores videntur, sed alibi rum quæ fortiores videntur, sed alibi sunt collectæ et solutæ. sunt collectæ et solutæ.

IN CONTRARIUM sic potest objici : IN CONTRARIUM sic potest objici : 1. Omne quod fit ex aliquo, perfectius 1. Omne quod fit ex aliquo, perfectius est illo anima fit de substantia divina : est illo anima fit de substantia divina :

297 297

ergo perfectior est illa, quod est absur- ergo perfectior est illa, quod est absur-

dum. dum.

2. Item, Quidquid est potentia mate- 2. Item, Quidquid est potentia mate- rialis ad multa quæ fiunt ex ipso, imper- rialis ad multa quæ fiunt ex ipso, imper- fectum est respectu cujuslibet eorum : sub- fectum est respectu cujuslibet eorum : sub- stantia divina est materialis secundum stantia divina est materialis secundum hæreticum ad omnem animam : ergo im- hæreticum ad omnem animam : ergo im- perfectior. perfectior.

3. Item, Substantia divina est impar- 3. Item, Substantia divina est impar- tibilis quod autem impartibile est, non tibilis quod autem impartibile est, non potest esse materia diversorum nisi per potest esse materia diversorum nisi per hoc quod est per diversas sui partes in il- hoc quod est per diversas sui partes in il- lis ergo substantia divina non potest es- lis ergo substantia divina non potest es- se ex qua fiunt omnes animæ. se ex qua fiunt omnes animæ.

4. Item, Substantia divina non est ver- 4. Item, Substantia divina non est ver- tibilis per electionem voluntatis: anima tibilis per electionem voluntatis: anima autem est vertibilis ergo anima non est autem est vertibilis ergo anima non est ex substantia divina. ex substantia divina.

Et alia multa possunt ad hoc objici. Et alia multa possunt ad hoc objici.

SOLUTIO. Dicendum, quod Pythagoras Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod Pythagoras Solutio. fuit primus auctor hujus hæresis, ut dicit fuit primus auctor hujus hæresis, ut dicit Chrysostomus super Job. Deinde auxe- Chrysostomus super Job. Deinde auxe- runt quidam alii dicentes Deum, hyle, et runt quidam alii dicentes Deum, hyle, et animam esse idem: et adhibuerunt ali- animam esse idem: et adhibuerunt ali- quas rationes phantasticas quæ alibi sol- quas rationes phantasticas quæ alibi sol- vuntur. Josephus videtur in idem consen- vuntur. Josephus videtur in idem consen- sisse quia dicit animam esse particulam sisse quia dicit animam esse particulam divinitatis positam in corpore. divinitatis positam in corpore.

Ad rationes autem quæ hic inducuntur, Ad rationes autem quæ hic inducuntur, dicendum quod quando dicitur, inspira- dicendum quod quando dicitur, inspira- vit, effective, id est, spiritum fecit: et vit, effective, id est, spiritum fecit: et quod ita necesse sit sumi, probatur per quod ita necesse sit sumi, probatur per rationes in contrarium inductas. rationes in contrarium inductas.

AD ALIUD dicendum, quod hoc non est AD ALIUD dicendum, quod hoc non est verum, si verum dicit effectum causæ ef- verum, si verum dicit effectum causæ ef- ficientis tunc enim operatur super ma- ficientis tunc enim operatur super ma- teriam alienam, et inducit formam spi- teriam alienam, et inducit formam spi- ritus creatam, non ab interiori substan- ritus creatam, non ab interiori substan- tiæ suæ sive essentiali: quia idem est tiæ suæ sive essentiali: quia idem est terminus Dei quod consubstantiale. terminus Dei quod consubstantiale.

AD ALIUD dicendum, quod exemplaris AD ALIUD dicendum, quod exemplaris et imaginis non est forma una nisi secun- et imaginis non est forma una nisi secun- dum rationem ducendi in aliud: imago dum rationem ducendi in aliud: imago enim ducit in exemplar, et non est æqua- enim ducit in exemplar, et non est æqua- lis sed mutans, ut prius habitum est: et lis sed mutans, ut prius habitum est: et ideo non valet ratio illa. ideo non valet ratio illa.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

298 298

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

C. Quando facta sit anima, an ante corpus, aut in corpore.? C. Quando facta sit anima, an ante corpus, aut in corpore.?

Sed utrum in corpore, vel extra corpus, etiam inter doctos scrupulosa Sed utrum in corpore, vel extra corpus, etiam inter doctos scrupulosa quæstio est. Augustinus enim super Genesim ', tradit animam cum Angelis quæstio est. Augustinus enim super Genesim ', tradit animam cum Angelis sine corpore fuisse creatam, postea vero ad corpus accessisse: neque sine corpore fuisse creatam, postea vero ad corpus accessisse: neque compulsa est incorporari, sed naturaliter illud voluit, id est, sic creata fuit compulsa est incorporari, sed naturaliter illud voluit, id est, sic creata fuit ut vellet: sicut naturale nobis est velle vivere. Male autem velle vivere, ut vellet: sicut naturale nobis est velle vivere. Male autem velle vivere, non naturæ, sed voluntatis est perversæ. Alii vero dicunt animam primi non naturæ, sed voluntatis est perversæ. Alii vero dicunt animam primi hominis in corpore fuisse creatam: ita exponentes verba illa: Inspiravit hominis in corpore fuisse creatam: ita exponentes verba illa: Inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ 2, id est, animam in corpore creavit quæ in faciem ejus spiraculum vitæ 2, id est, animam in corpore creavit quæ totum corpus animaret: faciem tamen specialiter expressit, quia hæc pars totum corpus animaret: faciem tamen specialiter expressit, quia hæc pars sensibus ornata est ad intuenda superiora. Sed quidquid de anima primi sensibus ornata est ad intuenda superiora. Sed quidquid de anima primi hominis æstimetur, de aliis certissime sentiendum est quod in corpore hominis æstimetur, de aliis certissime sentiendum est quod in corpore creentur. Creando enim infundit eas Deus, et infundendo creat. Dicendum creentur. Creando enim infundit eas Deus, et infundendo creat. Dicendum est etiam animam illam non sic esse creatam, ut præscia esset operis futuri est etiam animam illam non sic esse creatam, ut præscia esset operis futuri justi vel injusti. justi vel injusti.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An anima sit creata in corpore, vel extra An anima sit creata in corpore, vel extra corpus ? corpus ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Sed utrum in corpore, vel extra cor- « Sed utrum in corpore, vel extra cor- pus, etc. » pus, etc. »

Videtur enim anima creata extra cor- Videtur enim anima creata extra cor- pus quia Plato, Macrobius, et Gregorius pus quia Plato, Macrobius, et Gregorius Nicænus etiam hoc probare videtur: quia Nicænus etiam hoc probare videtur: quia dicit, quod aliter mortalis esset: et ho- dicit, quod aliter mortalis esset: et ho- rum verba et rationes quærantur alibi 3. rum verba et rationes quærantur alibi 3.

1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VII de Genesi ad 1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VII de Genesi ad litteram, cap. 25 et 27. litteram, cap. 25 et 27.

a Genes. II, 7. a Genes. II, 7.

Per rationem autem videtur idem sic: Per rationem autem videtur idem sic: 1. Spiritualis enim substantia non de- 1. Spiritualis enim substantia non de- pendens a corpore secundum esse, debet pendens a corpore secundum esse, debet fieri ante corpus secundum ordinem di- fieri ante corpus secundum ordinem di- gnitatis anima rationalis est talis sub- gnitatis anima rationalis est talis sub- stantia: ergo debet fieri ante. stantia: ergo debet fieri ante.

2. Item, Omne quod est hoc aliquid, et 2. Item, Omne quod est hoc aliquid, et ens perfectum, prius est in se antequam ens perfectum, prius est in se antequam sit in alio anima est hoc aliquid, et ens sit in alio anima est hoc aliquid, et ens perfectum secundum se: ergo prius est perfectum secundum se: ergo prius est in se quam in corpore. Quod autem ani- in se quam in corpore. Quod autem ani- ma sit hoc aliquid, patet per hoc quia est ma sit hoc aliquid, patet per hoc quia est substantia composita, et substantia com- substantia composita, et substantia com- posita, est hoc aliquid, ut dicit Philoso- posita, est hoc aliquid, ut dicit Philoso- phus. phus.

3. Item, Constat quod secundum esse 3. Item, Constat quod secundum esse non dependet a corpore: ergo per acci- non dependet a corpore: ergo per acci-

3 Cf. II P. Summ. theol. B. Alberti, Q. 72, 3 Cf. II P. Summ. theol. B. Alberti, Q. 72, membr. 4, Art. 4. membr. 4, Art. 4.