Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN II SENTENT. DIST. XI, D, E. IN II SENTENT. DIST. XI, D, E.

Ad prima autem objecta est una solu- Ad prima autem objecta est una solu- tio, quod custodia magis est medicina tio, quod custodia magis est medicina præservativa quam sanativa: et ideo ope- præservativa quam sanativa: et ideo ope- rabatur Angelus ad hoc quod non cade- rabatur Angelus ad hoc quod non cade- ret homo. ret homo.

Ad aliud dicendum, quod post confir- Ad aliud dicendum, quod post confir- mationem non habuisset custodientem mationem non habuisset custodientem Angelum. Angelum.

225 225

Sed utrum adhuc per Angelum in Sed utrum adhuc per Angelum in statu animalis corporis accepisset illumi- statu animalis corporis accepisset illumi- nationes, donec transferretur in paradi- nationes, donec transferretur in paradi- sum Angelorum, et corpus vestiretur sum Angelorum, et corpus vestiretur claritate coelesti, non determino: sed be- claritate coelesti, non determino: sed be- ne videtur mihi hoc probabilius, quam ne videtur mihi hoc probabilius, quam oppositum. oppositum.

D. Utrum Angeli proficiant in merito vel in præmio usque ad judicium? D. Utrum Angeli proficiant in merito vel in præmio usque ad judicium?

Præterea illud considerari oportet, utrum Angeli boni in præmio vel in Præterea illud considerari oportet, utrum Angeli boni in præmio vel in merito proficiant usque ad judicium. Quod in meritis proficiant atque quo- merito proficiant usque ad judicium. Quod in meritis proficiant atque quo- tidie magis ac magis mereantur, quibusdam videtur, ex eo quia quotidie tidie magis ac magis mereantur, quibusdam videtur, ex eo quia quotidie hominum utilitatibus inserviunt, eorumque profectibus student. Quibus hominum utilitatibus inserviunt, eorumque profectibus student. Quibus etiam nihilominus videtur, quod et in præmio proficiant, scilicet in co- etiam nihilominus videtur, quod et in præmio proficiant, scilicet in co- gnitione et dilectione Dei. Licet enim (ut aiunt) in confirmatione beatitu- gnitione et dilectione Dei. Licet enim (ut aiunt) in confirmatione beatitu- dinem acceperint æternam atque perfectam, augetur tamen quotidie eorum dinem acceperint æternam atque perfectam, augetur tamen quotidie eorum beatitudo: quia magis ac magis diligunt atque cognoscunt: et est eorum beatitudo: quia magis ac magis diligunt atque cognoscunt: et est eorum charitas (qua Deum et nos diligunt) et meritum et præmium. Meritum, charitas (qua Deum et nos diligunt) et meritum et præmium. Meritum, quia per eam, et obsequia ex ea nobis impensa, merentur, et in beatitudiné quia per eam, et obsequia ex ea nobis impensa, merentur, et in beatitudiné proficiunt: et ipsa eadem est præmium, quia ea beati sunt. proficiunt: et ipsa eadem est præmium, quia ea beati sunt.

E. Auctoritatibus confirmant quod dicunt. E. Auctoritatibus confirmant quod dicunt.

Et quod Angeli proficiant in cognitione, ac per hoc in beatitudine, testi- Et quod Angeli proficiant in cognitione, ac per hoc in beatitudine, testi- moniis Sanctorum confirmant. Dicit enim Isaias ex persona Angelorum Chri- moniis Sanctorum confirmant. Dicit enim Isaias ex persona Angelorum Chri- sti ascendentis magnificentiam admirantium: Quis est iste qui venit de Edom, sti ascendentis magnificentiam admirantium: Quis est iste qui venit de Edom, tinctis vestibus de Bosra ¹? Et in Psalmo : Quis est iste rex gloriæ ? Ex tinctis vestibus de Bosra ¹? Et in Psalmo : Quis est iste rex gloriæ ? Ex quibus apparet, quod mysterium Verbi incarnati plenius cognoverunt An- quibus apparet, quod mysterium Verbi incarnati plenius cognoverunt An-

2 2

1 lsa. LXIII, 1. 1 lsa. LXIII, 1.

2 Psal. xxIII, 10 et 12. 2 Psal. xxIII, 10 et 12.

XXVII XXVII

15 15

226 226

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

geli post impletionem quam ante. Et sicut in cognitione hujus mysterii geli post impletionem quam ante. Et sicut in cognitione hujus mysterii profecerunt, ita dicunt eos in deitatis cognitione proficere. Quod autem in profecerunt, ita dicunt eos in deitatis cognitione proficere. Quod autem in hujusmodi mysteri cognitione profecerint, evidenter docet Apostolus, hujusmodi mysteri cognitione profecerint, evidenter docet Apostolus, dicens: Quæ sit dispensatio sacramenti absconditi a sæculis in Deo, qui dicens: Quæ sit dispensatio sacramenti absconditi a sæculis in Deo, qui omnia creavit, ut innotescat principibus et potestatibus in cœlestibus per omnia creavit, ut innotescat principibus et potestatibus in cœlestibus per ecclesiam multiformis sapientia Dei. Super quem locum dicit Hierony- ecclesiam multiformis sapientia Dei. Super quem locum dicit Hierony- mus, Angelicas dignitates præfatum mysterium ad purum non intellexisse, mus, Angelicas dignitates præfatum mysterium ad purum non intellexisse, donec completa est passio Christi, et Apostolorum prædicatio per gentes donec completa est passio Christi, et Apostolorum prædicatio per gentes

dilatata. dilatata.

F. Quod in hac sententia videtur Augustinus adversari Hieronymo. F. Quod in hac sententia videtur Augustinus adversari Hieronymo.

His autem videtur contradicere Augustinus super eumdem locum episto- His autem videtur contradicere Augustinus super eumdem locum episto- læ dicens: Non latuit Angelos mysterium regni cœlorum, quod oportuno læ dicens: Non latuit Angelos mysterium regni cœlorum, quod oportuno tempore revelatum est pro salute nostra. Illis ergo a sæculis innotuit supra tempore revelatum est pro salute nostra. Illis ergo a sæculis innotuit supra memoratum mysterium, quia omnis creatura non ante sæcula, sed a sæ- memoratum mysterium, quia omnis creatura non ante sæcula, sed a sæ- culis est 2. Attende, lector, quia videntur dissentire in hac sententia illu- culis est 2. Attende, lector, quia videntur dissentire in hac sententia illu- stres Doctores. Ideoque ut omnis repugnantia de medio tollatur, prædictal stres Doctores. Ideoque ut omnis repugnantia de medio tollatur, prædictal verba Haymonem sequentes ita determinemus, ut illis Angelis qui majoris verba Haymonem sequentes ita determinemus, ut illis Angelis qui majoris dignitatis sunt, et per quorum ministerium illa nuntiata sunt, ex parte co- dignitatis sunt, et per quorum ministerium illa nuntiata sunt, ex parte co- gnita a sæculis fuisse, utpote familiaribus et nuntiis: illis vero qui minoris gnita a sæculis fuisse, utpote familiaribus et nuntiis: illis vero qui minoris dignitatis sunt, incognita exstitisse dicamus, usquequo impleta sunt et per dignitatis sunt, incognita exstitisse dicamus, usquequo impleta sunt et per Ecclesiam prædicata: et tunc ab omnibus Angelis perfecte fuerunt cognita. Ecclesiam prædicata: et tunc ab omnibus Angelis perfecte fuerunt cognita. Constat itaque omnes Angelos in cognitione divinorum mysteriorum se- Constat itaque omnes Angelos in cognitione divinorum mysteriorum se- cundum processum temporis profecisse. Unde non incongruenter ipsi iidem cundum processum temporis profecisse. Unde non incongruenter ipsi iidem dicunt Angelorum scientiam ac beatitudinem augeri usque ad futuram dicunt Angelorum scientiam ac beatitudinem augeri usque ad futuram consummationem, quando in scientia ac beatitudine ita perfectissimi erunt, consummationem, quando in scientia ac beatitudine ita perfectissimi erunt, ut nec augeatur amplius nec minuatur. ut nec augeatur amplius nec minuatur.

1 Ad Ephes. III, 1 Ad Ephes. III,

9 et 10. 9 et 10.

2 S. AUGUSTINUS, Originaliter super Genesim, Lib. V, cap. 19. 2 S. AUGUSTINUS, Originaliter super Genesim, Lib. V, cap. 19.

IN II SENTENT. DIST. XI, G, H. IN II SENTENT. DIST. XI, G, H.

227 227

G. Aliorum opinio qui dicunt Angelos in quibusdam prædictorum non profecisse. G. Aliorum opinio qui dicunt Angelos in quibusdam prædictorum non profecisse.

Alii autem dicunt Angelos in confirmatione tanta deitatis dilectione at- Alii autem dicunt Angelos in confirmatione tanta deitatis dilectione at- que notiția fuisse præditos, ut in his ulterius non profecerint, nec profe- que notiția fuisse præditos, ut in his ulterius non profecerint, nec profe- cturi sint. Profecerunt tamen in scientia rerum exteriorum, sicut in cogni- cturi sint. Profecerunt tamen in scientia rerum exteriorum, sicut in cogni- tione sacramenti incarnationis, et hujusmodi: sed non in contemplatione tione sacramenti incarnationis, et hujusmodi: sed non in contemplatione deitatis: quia Trinitatem in unitate, atque unitatem in Trinitate non ple- deitatis: quia Trinitatem in unitate, atque unitatem in Trinitate non ple- nius intelligunt sive intellecturi sunt, quam ab ipsa confirmatione perce- nius intelligunt sive intellecturi sunt, quam ab ipsa confirmatione perce- perunt. Ita etiam dicunt eos in charitate non profecisse post confirmatio- perunt. Ita etiam dicunt eos in charitate non profecisse post confirmatio- nem, quia eorum charitas postea non est aucta: et sic dicunt eos non pro- nem, quia eorum charitas postea non est aucta: et sic dicunt eos non pro- fecisse in meritis, sed hoc quantum ad vim merendi, non quantum ad fecisse in meritis, sed hoc quantum ad vim merendi, non quantum ad numerum meritorum. Plura enim bona fecerunt postea, quæ tunc non numerum meritorum. Plura enim bona fecerunt postea, quæ tunc non fecerant: sed eorum charitas ex qua illa processerunt, non est aucta, ex fecerant: sed eorum charitas ex qua illa processerunt, non est aucta, ex qua tantum meruerunt antequam ista adderentur, quantum postea his qua tantum meruerunt antequam ista adderentur, quantum postea his adjectis. Illud vero quod alii superius dicunt, probabilius videtur, scilicet adjectis. Illud vero quod alii superius dicunt, probabilius videtur, scilicet quod Angeli usque ad judicium in scientia et aliis proficiant. quod Angeli usque ad judicium in scientia et aliis proficiant.

H. Quædam auctoritates videntur obviare probabiliori sententiæ. H. Quædam auctoritates videntur obviare probabiliori sententiæ.

Quibus tamen videntur obviare quorumdam auctoritatum verba. Ait enim Quibus tamen videntur obviare quorumdam auctoritatum verba. Ait enim Isidorus in libro de Summo bono: Angeli in verbo Dei omnia sciunt ante- Isidorus in libro de Summo bono: Angeli in verbo Dei omnia sciunt ante- quam fiant. Sed nec omnes, nec omnia perfecte Angelos scire dixit: et quam fiant. Sed nec omnes, nec omnia perfecte Angelos scire dixit: et ideo eos in scientia proficere non removit. Gregorius in libro Dialogorum ideo eos in scientia proficere non removit. Gregorius in libro Dialogorum ait: Quid est quod ibi nesciant, ubi scientiam omnia sciunt 2? Ubi videtur ait: Quid est quod ibi nesciant, ubi scientiam omnia sciunt 2? Ubi videtur dicere, quod omnia sciant Angeli, et nihil sit quod nesciant. Sed accipien- dicere, quod omnia sciant Angeli, et nihil sit quod nesciant. Sed accipien- dum est hoc de his quorum cognitio beatum facit cognitorem : ut sunt ea dum est hoc de his quorum cognitio beatum facit cognitorem : ut sunt ea quæ ad mysterium Trinitatis et unitatis pertinent. quæ ad mysterium Trinitatis et unitatis pertinent.

1 S. ISIDORUS, Lib. I, cap. 10. 1 S. ISIDORUS, Lib. I, cap. 10.

2 S. GREGORIUS, Lib. Dialogorum, cap. 23. 2 S. GREGORIUS, Lib. Dialogorum, cap. 23.

228 228

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quæst. 1. Quæst. 1.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An Angeli proficiunt in merito ? An Angeli proficiunt in merito ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, « Præterea illud considerari ibi, D, « Præterea illud considerari oportet, etc. » oportet, etc. »

Et quæritur, Utrum Angeli proficiant Et quæritur, Utrum Angeli proficiant

in merito? in merito?

Sed quia hoc supra disputatum est, Sed quia hoc supra disputatum est, ubi quæritur de merito Angelorum, ideo ubi quæritur de merito Angelorum, ideo hic quædam breviter tangi possunt sic: hic quædam breviter tangi possunt sic:

Ex charitate ministrant circa nos actus Ex charitate ministrant circa nos actus autem informatus charitate est merito- autem informatus charitate est merito- rius: ergo Angeli ministrando meren- rius: ergo Angeli ministrando meren-

tur. tur.

ULTERIUS quæritur de contradictione ULTERIUS quæritur de contradictione quæ videtur esse inter eos, sicut in Da- quæ videtur esse inter eos, sicut in Da- niele, ubi dicitur: Princeps regni Per- niele, ubi dicitur: Princeps regni Per- sarum restitit mihi viginti et uno diebus 1. sarum restitit mihi viginti et uno diebus 1. Et in Job, xxv, 2: Qui facit concordiam Et in Job, xxv, 2: Qui facit concordiam in sublimibus suis. in sublimibus suis.

1 Daniel. x, 13. 1 Daniel. x, 13.

ITEM. De tristitia qua tristari dicuntur, ITEM. De tristitia qua tristari dicuntur, sicut in Isaia Angeli pacis amare sicut in Isaia Angeli pacis amare bunt 2. bunt 2.

fle- fle-

Item, De hoc quod dicit Bernardus, Item, De hoc quod dicit Bernardus, quod Angeli et si sint impassibiles, quod Angeli et si sint impassibiles, tamen sunt incompassibiles. tamen sunt incompassibiles.

.non .non

SOLUTIO. Magistri hic breviter trans- SOLUTIO. Magistri hic breviter trans- eunt sed alibi diligenter est tractatum eunt sed alibi diligenter est tractatum de istis. de istis.

Et dicendum, quod opinio communis Et dicendum, quod opinio communis est, quod Angeli non merentur: quia est, quod Angeli non merentur: quia charitas sua informans actus eorum est charitas sua informans actus eorum est in eis præmium, non meritum, ut supra in eis præmium, non meritum, ut supra

dictum est. dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod contradictio Adqu AD ALIUD dicendum, quod contradictio Adqu non est nisi dissensus in volito unius et non est nisi dissensus in volito unius et alterius, et reducitur ad concordiam per alterius, et reducitur ad concordiam per illuminationem ejus quod vult Deus: illuminationem ejus quod vult Deus: quia in hoc omnes concordant. quia in hoc omnes concordant.

AD ALIUD dicendum, quod non flent Adqu AD ALIUD dicendum, quod non flent Adqu Angeli sed signa tristitiæ in effectu, non Angeli sed signa tristitiæ in effectu, non in affectu dicuntur fletus eorum, quando in affectu dicuntur fletus eorum, quando peccatores non convertuntur. peccatores non convertuntur.

AD ALIUD dicendum, quod compassio- AD ALIUD dicendum, quod compassio- nis affectus ibi improprie sumitur pro nis affectus ibi improprie sumitur pro congratulatione boni, et displicentia mali congratulatione boni, et displicentia mali nostri, quod facimus, vel patimur. nostri, quod facimus, vel patimur.

3 Isa. XXXIII, 7. 3 Isa. XXXIII, 7.

IN II SENTENT. DIST. XII, A, B. IN II SENTENT. DIST. XII, A, B.

229 229

DISTINCTIO XII. DISTINCTIO XII.

De corporalis creaturæ conditione quantum ad principium De corporalis creaturæ conditione quantum ad principium materiale: et hæc productio dicitur creatio. materiale: et hæc productio dicitur creatio.

A. Post considerationem de Angelis habitam, agitur de aliarum rerum creatione, et A. Post considerationem de Angelis habitam, agitur de aliarum rerum creatione, et præcipue do operum sex dierum distinctione. præcipue do operum sex dierum distinctione.

Hæc de Angelicæ naturæ conditione dicta sufficiant. Nunc superest de Hæc de Angelicæ naturæ conditione dicta sufficiant. Nunc superest de aliarum quoque rerum creatione, ac præcipue de operum sex dierum dis- aliarum quoque rerum creatione, ac præcipue de operum sex dierum dis- tinctione, nonnulla in medium proferre. Cum Deus in sapientia sua tinctione, nonnulla in medium proferre. Cum Deus in sapientia sua Angelicos condidit spiritus, alia etiam creavit, sicut ostendit supradicta Angelicos condidit spiritus, alia etiam creavit, sicut ostendit supradicta Scriptura Genesis, quæ dicit in principio Deum creasse cœlum, id est, Scriptura Genesis, quæ dicit in principio Deum creasse cœlum, id est, Angelos, et terram, scilicet materiam quatuor elementorum adhuc confu- Angelos, et terram, scilicet materiam quatuor elementorum adhuc confu- sam et informem, quæ a Græcis dicta est chaos, et hæc fuit ante omnem sam et informem, quæ a Græcis dicta est chaos, et hæc fuit ante omnem diem 1. Deinde elementa distinxit Deus, et species proprias atque distinctas diem 1. Deinde elementa distinxit Deus, et species proprias atque distinctas singulis rebus secundum genus suum dedit: quæ non simul, ut quibusdam singulis rebus secundum genus suum dedit: quæ non simul, ut quibusdam sanctorum Patrum placuit, sed per intervalla temporum ac sex volumina sanctorum Patrum placuit, sed per intervalla temporum ac sex volumina dierum, ut aliis visum est, formavit. dierum, ut aliis visum est, formavit.

B. Quod sancti Tractatores videntur super hoc quasi adversa tradidisse, aliis dicen- B. Quod sancti Tractatores videntur super hoc quasi adversa tradidisse, aliis dicen- tibus omnia simul facta in materia et forma, aliis per intervalla temporum. tibus omnia simul facta in materia et forma, aliis per intervalla temporum.

Quidam namque sanctorum Patrum qui verba Dei atque arcana ex- Quidam namque sanctorum Patrum qui verba Dei atque arcana ex- cellenter scrutati sunt, super hoc quasi adversa scripsisse videntur. Alii cellenter scrutati sunt, super hoc quasi adversa scripsisse videntur. Alii

1 Genes. I, 1 et 2: In principio Deus creavit cœlum et terram. Terra autem erat inanis et vacua, 1 Genes. I, 1 et 2: In principio Deus creavit cœlum et terram. Terra autem erat inanis et vacua, et tenebræ erant super faciem abyssi, etc. et tenebræ erant super faciem abyssi, etc.

230 230

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quidem tradiderunt omnia simul in materia et forma fuisse creata: quod quidem tradiderunt omnia simul in materia et forma fuisse creata: quod Augustinus sensisse videtur 1. Alii vero hoc magis probaverunt ac asserue- Augustinus sensisse videtur 1. Alii vero hoc magis probaverunt ac asserue- runt, ut primum 2 materia rudis atque informis, quatuor elementorum runt, ut primum 2 materia rudis atque informis, quatuor elementorum commixtionem atque confusionem tenens, creata sit: posmodum vero per commixtionem atque confusionem tenens, creata sit: posmodum vero per intervalla sex dierum ex illa materia rerum corporalium genera sint for- intervalla sex dierum ex illa materia rerum corporalium genera sint for- mata secundum species proprias. Quam scientiam Gregorius, Hierony-. mata secundum species proprias. Quam scientiam Gregorius, Hierony-. mus et Beda, aliique plures commendant ac præferunt. Quæ etiam Scri- mus et Beda, aliique plures commendant ac præferunt. Quæ etiam Scri- pturæ Geneseos (unde prima hujus rei ad nos manavit cognitio) magis con- pturæ Geneseos (unde prima hujus rei ad nos manavit cognitio) magis con- gruere videtur . gruere videtur .

3 3

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

Hæc de Angelicæ næturæ conditione, Hæc de Angelicæ næturæ conditione,

etc. » etc. »

Hic incipit pars illa quæ est de corpo- Hic incipit pars illa quæ est de corpo- rali creatura, et dividitur in duas partes. rali creatura, et dividitur in duas partes. In prima agit Magister de opere creatio- In prima agit Magister de opere creatio- nis. In secunda autem de opere disposi- nis. In secunda autem de opere disposi- tionis et ornatus: et hæc incipit in se- tionis et ornatus: et hæc incipit in se- quenti distinctione XIII, ibi, A, « Prima quenti distinctione XIII, ibi, A, « Prima autem distinctionis, etc. » autem distinctionis, etc. »

Hæc autem distinctio dividitur in qua- Hæc autem distinctio dividitur in qua- tuor partes in quarum prima Magister tuor partes in quarum prima Magister circa modum creationis recitat diversas circa modum creationis recitat diversas scientias Patrum. In secunda autení ex- scientias Patrum. In secunda autení ex- plicat opus creationis, ibi, C, « Secun- plicat opus creationis, ibi, C, « Secun- dum hanc itaque traditionem, etc. » In dum hanc itaque traditionem, etc. » In tertia, duas quæstiones movet circa opus tertia, duas quæstiones movet circa opus creationis, scilicet utrum materia infor- creationis, scilicet utrum materia infor- mis omnino creata sit, vel sub aliqua mis omnino creata sit, vel sub aliqua forma, et ubi creata sit materia mundi forma, et ubi creata sit materia mundi sensibilis? ibi, E, « De qua re prius- sensibilis? ibi, E, « De qua re prius- quam tractemus, etc.» In quarta et ultima, quam tractemus, etc.» In quarta et ultima, dicit quædam prælibanda de modo dis- dicit quædam prælibanda de modo dis- tinctionis operationis divinæ, ibi, G, tinctionis operationis divinæ, ibi, G, « Nunc superest ut dispositionem, etc. » « Nunc superest ut dispositionem, etc. »

1 S. AUGUSTINUs, Super Genesim, Lib. I, cap. 1 S. AUGUSTINUs, Super Genesim, Lib. I, cap. 15. 15.

2 Edit. J. Alleaume, prima. 2 Edit. J. Alleaume, prima.

3 Ibidem, sententiam. 3 Ibidem, sententiam.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum omnia simul facta sint, sicut Utrum omnia simul facta sint, sicut dicit Augustinus, aut per senarium dicit Augustinus, aut per senarium dierum numerum digesta? dierum numerum digesta?

Incidit prima quæstio circa primam Incidit prima quæstio circa primam partem de opinione Augustini qui dicit, partem de opinione Augustini qui dicit, omnia facta esse simul in materia et omnia facta esse simul in materia et forma 3. Et opinioni aliorum qui aliter forma 3. Et opinioni aliorum qui aliter sentiunt, opponit sic Augustinus : sentiunt, opponit sic Augustinus :

1. Eccli. XVIII, 1: Qui vivit in æter- 1. Eccli. XVIII, 1: Qui vivit in æter- num, creavit omnia simul. Et qui dicit num, creavit omnia simul. Et qui dicit omnia, nihil excipit: ergo omnia simul omnia, nihil excipit: ergo omnia simul creata sunt, et non per senarium nu- creata sunt, et non per senarium nu-

merum. merum.

2. Item, Glossa Gregorii, ibidem, 2. Item, Glossa Gregorii, ibidem, << Cum simul factum coelum terraque de- << Cum simul factum coelum terraque de- scribitur, simul spiritualia atque corpora scribitur, simul spiritualia atque corpora lia, simul quidquid de cœlo oritur, simul lia, simul quidquid de cœlo oritur, simul factum quidquid de terra producitur, in- factum quidquid de terra producitur, in- dicatur. » Constat autem, quod stellæ de dicatur. » Constat autem, quod stellæ de coelo, et plantæ, et animalia de terra. coelo, et plantæ, et animalia de terra. Ergo coelum et terra, et stellæ et plantæ Ergo coelum et terra, et stellæ et plantæ et animalia simul facta sunt, et non suc- et animalia simul facta sunt, et non suc- cessive per sex dies. cessive per sex dies.

4 Cf. Genes. I, 1 et seq. 4 Cf. Genes. I, 1 et seq.

5 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. IV super Genesim, 5 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. IV super Genesim, cap. 22 et, 34; et, de Civitate Dei, cap. 9; et, in cap. 22 et, 34; et, de Civitate Dei, cap. 9; et, in Dialogo ad Orosium, q. 65. Dialogo ad Orosium, q. 65.

IN II SENTENT. DIST. XII, B, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XII, B, ART. 1.

om- om-

3. Item, Objicit Augustinus per id 3. Item, Objicit Augustinus per id quod habetur, Genes. 11, 4 et 5: Istæ quod habetur, Genes. 11, 4 et 5: Istæ sunt generationes cœli et terræ, quando sunt generationes cœli et terræ, quando creata sunt, in die quo fecit Dominus creata sunt, in die quo fecit Dominus cœlum et terram : et omne virgultum cœlum et terram : et omne virgultum agri antequam oriretur in terra, agri antequam oriretur in terra, nemque herbam regionis priusquam ger- nemque herbam regionis priusquam ger- minaret. Ergo in die in quo fecit Domi- minaret. Ergo in die in quo fecit Domi- nus coelum et terram, fecit virgultum nus coelum et terram, fecit virgultum agri et herbam regionis. Ergo tertia dies agri et herbam regionis. Ergo tertia dies fuit cum prima die et eadem ratio est de fuit cum prima die et eadem ratio est de aliis: ergo opera sex dierum facta sunt aliis: ergo opera sex dierum facta sunt simul. simul.

4. Item, Hoc videtur expressius per 4. Item, Hoc videtur expressius per aliam translationem, quam inducit Au- aliam translationem, quam inducit Au- gustinus 1: et dicit sic : « Hic est liber gustinus 1: et dicit sic : « Hic est liber creaturæ cœli et terræ. cum factus est creaturæ cœli et terræ. cum factus est dies, fecit Deus coelum et terram et her- dies, fecit Deus coelum et terram et her- bam pabuli. » Ergo cum factus est dies, bam pabuli. » Ergo cum factus est dies, fecit Deus coelum et terram et herbam. fecit Deus coelum et terram et herbam. dies autem facta non potest intelligi illa dies autem facta non potest intelligi illa quæ est ex allatione solis: ergo alia dies quæ est ex allatione solis: ergo alia dies est quam fecit Deus quando fecit omnia est quam fecit Deus quando fecit omnia alia: non autem potest esse dies illa alia: non autem potest esse dies illa ante lucem corporalem nisi natura An- ante lucem corporalem nisi natura An- gelica ergo cum natura Angelica fecit gelica ergo cum natura Angelica fecit Deus omnia ergo omnia simul. Deus omnia ergo omnia simul.

5. Item, per illud Job, XL, 10: Ecce 5. Item, per illud Job, XL, 10: Ecce Behemoth quem feci tecum. Sed Behe- Behemoth quem feci tecum. Sed Behe- moth Angelus est, qui primo cum factus moth Angelus est, qui primo cum factus est, dies est factus: homo autem sexto est, dies est factus: homo autem sexto die factus commemoratur: ergo opus die factus commemoratur: ergo opus sextæ diei fit cum opere primæ diei: sextæ diei fit cum opere primæ diei: ergo et cætera multo magis facta sunt. ergo et cætera multo magis facta sunt.

6. Item, Augustinus ducit ad inconve- 6. Item, Augustinus ducit ad inconve- niens dicentem oppositum. Si enim om- niens dicentem oppositum. Si enim om- nia facta sunt in materia confusa tan- nia facta sunt in materia confusa tan- tum, tunc nihil erat distinctum: ergo tum, tunc nihil erat distinctum: ergo nec circulus in quo lux rotaretur: cum nec circulus in quo lux rotaretur: cum igitur dies non fiat nisi circulari rota- igitur dies non fiat nisi circulari rota- tione lucis, etiam dies tunc non erat, tione lucis, etiam dies tunc non erat, nec prima, nec secunda, nec tertia: sed nec prima, nec secunda, nec tertia: sed in quarta primo incepit. in quarta primo incepit.

7. Item, Dies fit ad solatium habitan- 7. Item, Dies fit ad solatium habitan- tium in terra: tunc autem nullus terram tium in terra: tunc autem nullus terram inhabitabat ergo dies frustra fuisset, inhabitabat ergo dies frustra fuisset,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V super Genesim, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V super Genesim, cap. 1. cap. 1.

231 231

nisi omnia simul facta sint: frustra au- nisi omnia simul facta sint: frustra au- tem et vanum et inutile non est in operi- tem et vanum et inutile non est in operi- bus Dei: ergo videtur, quod omnia si- bus Dei: ergo videtur, quod omnia si-

mul facta sint. mul facta sint.

8. Item, Si aliquis diceret, quod dies 8. Item, Si aliquis diceret, quod dies fiebat tunc emissione et contractione lu- fiebat tunc emissione et contractione lu- cis. Objicit Augustinus in contrarium *: cis. Objicit Augustinus in contrarium *: quoniam corpus luminosum non illumi- quoniam corpus luminosum non illumi- nat contrahendo et emittendo radios, nat contrahendo et emittendo radios, sicut oculus, cum non habeat operiens sicut oculus, cum non habeat operiens aliquid, et agat per necessitatem naturæ. aliquid, et agat per necessitatem naturæ.

9. Præterea, Illa emissio et contractio 9. Præterea, Illa emissio et contractio nec ratione probatur, nec Sacræ Scri- nec ratione probatur, nec Sacræ Scri- pturæ auctoritate : ergo eadem facilitate pturæ auctoritate : ergo eadem facilitate contemnitur, qua dicitur. contemnitur, qua dicitur.

10. Item, Constat, quod opus primæ 10. Item, Constat, quod opus primæ diei produxit Deus in momento: quæ- diei produxit Deus in momento: quæ- ritur igitur, Quare vacabat per viginti ritur igitur, Quare vacabat per viginti quatuor horas, cum artifex qui in opere quatuor horas, cum artifex qui in opere non lassatur, non scit cessare ab opere, non lassatur, non scit cessare ab opere, donec aliquid restat de opere perficien- donec aliquid restat de opere perficien- do? hujus autem causam non est facile do? hujus autem causam non est facile invenire. Et has omnes rationes innuit invenire. Et has omnes rationes innuit Augustinus in diversis locis librorum Augustinus in diversis locis librorum super Genesim ad litteram. super Genesim ad litteram.

Præterea, Pro eadem opinione potest Præterea, Pro eadem opinione potest objici sic: objici sic:

1. Perfectissimi agentis est perfectissi- 1. Perfectissimi agentis est perfectissi- mum opus opus autem perfectissimum mum opus opus autem perfectissimum est completum in forma et materia: est completum in forma et materia: ergo videtur, quod omnia creata sunt ergo videtur, quod omnia creata sunt a supremo artifice perfecta in forma et a supremo artifice perfecta in forma et materia. materia.

2. Item, Aristoteles sæpe utitur hoc 2. Item, Aristoteles sæpe utitur hoc argumento, Si aliquid melius fit uno argumento, Si aliquid melius fit uno quam pluribus, et subito et simul quam quam pluribus, et subito et simul quam successive, quod natura sic operatur quæ successive, quod natura sic operatur quæ expedit se brevioribus, quibus potest : expedit se brevioribus, quibus potest : ergo multo magis summe potens Deus : ergo multo magis summe potens Deus : melius autem est facere simul quam melius autem est facere simul quam successive, et uno quam pluribus : ergo successive, et uno quam pluribus : ergo videtur, quod Deus simul omnia fece- videtur, quod Deus simul omnia fece- rit. rit.

3. Item, Omnis operationis terminus 3. Item, Omnis operationis terminus est compositum et non materia sola: et est compositum et non materia sola: et

2 IDEM, Lib. IV super Genesim, cap. 21. 2 IDEM, Lib. IV super Genesim, cap. 21.

Sed contri Sed contri

232 232

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

veritas illius patet inducendo in arte et veritas illius patet inducendo in arte et natura ergo et operationis divinæ ter- natura ergo et operationis divinæ ter- minus est compositum: compositum au- minus est compositum: compositum au- tem est ex materia et forma perfectum: tem est ex materia et forma perfectum: ergo creaturæ simul materia et forma ergo creaturæ simul materia et forma perfectæ factæ sunt. perfectæ factæ sunt.

4. Item, Si facta est materia prima : 4. Item, Si facta est materia prima : aut igitur facta est nuda sine omni for- aut igitur facta est nuda sine omni for- ma, aut sub forma mixtionis. Si nuda, ma, aut sub forma mixtionis. Si nuda, hoc non potest esse: quia etiam Magi- hoc non potest esse: quia etiam Magi- ster in tertia parte istius lectionis infra ster in tertia parte istius lectionis infra dicet, quod sine omni forma subsistere dicet, quod sine omni forma subsistere non possit: quia sic est in potentia et non possit: quia sic est in potentia et intellectu tantum. Si autem sub forma intellectu tantum. Si autem sub forma mixtionis facta est. CONTRA: Miscibilia mixtionis facta est. CONTRA: Miscibilia tempore et substantia distincta sunt an- tempore et substantia distincta sunt an- te mixtum, ut probat Philosophus : er- te mixtum, ut probat Philosophus : er- go ante illud mixtum oportuit esse dis- go ante illud mixtum oportuit esse dis- tinctas res in formis suis. tinctas res in formis suis.

5. Item, Miscibilia non miscerentur 5. Item, Miscibilia non miscerentur nisi aliquo movente ad mixtionem: ni- nisi aliquo movente ad mixtionem: ni- hil autem movens fuit ad illam mixtio- hil autem movens fuit ad illam mixtio- nem ergo videtur, quod in forma mix- nem ergo videtur, quod in forma mix- tionis et confusionis non sint facta om- tionis et confusionis non sint facta om- nia simul. His et hujusmodi rationibus nia simul. His et hujusmodi rationibus consentit Augustinus: et etiam quidam consentit Augustinus: et etiam quidam Philosophi ponentės mundum incepis- Philosophi ponentės mundum incepis- se per creationem, tenent viam Au- se per creationem, tenent viam Au- gustini, et Rabbi Moyses, et alii qui- gustini, et Rabbi Moyses, et alii qui-

dam. dam.

SED E CONTRA objicitur per opinionem SED E CONTRA objicitur per opinionem aliorum Sanctorum: aliorum Sanctorum:

1. Dicit enim Chrysostomus super 1. Dicit enim Chrysostomus super Joannem : « Oportebat generari creatu- Joannem : « Oportebat generari creatu- ras, sed non simul et hominem eum ras, sed non simul et hominem eum muliere, sed neque hæc simul ¹ : » ergo muliere, sed neque hæc simul ¹ : » ergo non omnia simul facta sunt. non omnia simul facta sunt.

2. Item, Gregorius in libro XXXII 2. Item, Gregorius in libro XXXII Moralium « Rerum substantia simul Moralium « Rerum substantia simul creata est, sed simul secundum species creata est, sed simul secundum species formata non est : et quod simul exstitit formata non est : et quod simul exstitit per substantiam materiæ, non simul per substantiam materiæ, non simul apparuit per speciem formæ. » apparuit per speciem formæ. »

3. Sed quia copiosæ ad hoc abundant 3. Sed quia copiosæ ad hoc abundant auctoritates Gregorii, Hieronymi, Basilii, auctoritates Gregorii, Hieronymi, Basilii, Bedæ, Ambrosii, Dionysii, Damasceni, Bedæ, Ambrosii, Dionysii, Damasceni,

1 S. JOANNES CHRYSOSTOMUS, Homilia XXII 1 S. JOANNES CHRYSOSTOMUS, Homilia XXII super Joannem. super Joannem.

Alcuini, Strabi, et aliorum quam pluri Alcuini, Strabi, et aliorum quam pluri morum Patrum præter Augustinum. morum Patrum præter Augustinum.

4. Inducatur etiam auctoritas Augu- 4. Inducatur etiam auctoritas Augu- stini. Dicit enim in libro Confessionum: stini. Dicit enim in libro Confessionum: «Nonne tu docuisti me, quod priusquam «Nonne tu docuisti me, quod priusquam istam informem materiam formares, istam informem materiam formares, non erat aliquid, non color, non cor- non erat aliquid, non color, non cor- pus, non figura, non spiritus, non pus, non figura, non spiritus, non tamen omnino nihil: erat enim quæ- tamen omnino nihil: erat enim quæ- dam informitas sine ulla specie dam informitas sine ulla specie Ergo videtur, quod informem mate- Ergo videtur, quod informem mate- riam creavit Deus primo, et postea riam creavit Deus primo, et postea formavit. Si quis autem velit accipere, formavit. Si quis autem velit accipere, multas inveniet auctoritates similes isti multas inveniet auctoritates similes isti in libris XII et XIII Confessionum. in libris XII et XIII Confessionum.

2 2

» »

5. Item, Augustinus super Genesim di- 5. Item, Augustinus super Genesim di- cit « Major est hujus scripturæ, scilicet cit « Major est hujus scripturæ, scilicet Genesis auctoritas, quam omnis humani Genesis auctoritas, quam omnis humani ingenii perspicacitas. » Cum igitur Scri- ingenii perspicacitas. » Cum igitur Scri- ptura pronuntiet sex dies, videtur quod ptura pronuntiet sex dies, videtur quod temeritas ingenii et præsumptio est di- temeritas ingenii et præsumptio est di- cere omnia simul esse facta. cere omnia simul esse facta.

6. Item, Videtur etiam hæc opinio 6. Item, Videtur etiam hæc opinio Philosophis consentanea, quod primum Philosophis consentanea, quod primum factæ sunt res in confusione mixtionis. factæ sunt res in confusione mixtionis. Unde Ovidius: Unde Ovidius:

Ante mare, et terras, et quod tegit omnia. cœ- Ante mare, et terras, et quod tegit omnia. cœ- [lum, [lum, Unus erat toto naturæ vultus in orbe, Unus erat toto naturæ vultus in orbe, Quem dixere Chaos, rudis indiges atque mo- Quem dixere Chaos, rudis indiges atque mo- [les ³. [les ³.

7. Item, Boetius in libro de Consola- 7. Item, Boetius in libro de Consola- tione Philosophiæ : tione Philosophiæ :

Quem non externæ populerunt fingere causæ Quem non externæ populerunt fingere causæ Materiæ fluitantis opus. Materiæ fluitantis opus.

8. Item, Aristoteles in primo Physico- 8. Item, Aristoteles in primo Physico- rum : « Quidam ex uno mixto inhærentes rum : « Quidam ex uno mixto inhærentes contrarietates segregant, quemadmodum contrarietates segregant, quemadmodum Anaximander dixit: et quicumque alii Anaximander dixit: et quicumque alii unum et multa dicunt esse, sicut Empe- unum et multa dicunt esse, sicut Empe- docles et Anaxagoras. » docles et Anaxagoras. »

9. Item, Plato in ultima parte Timæi 9. Item, Plato in ultima parte Timæi dicit sic «< Mixta namque mundi sensi- dicit sic «< Mixta namque mundi sensi-

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XII Confessionum. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XII Confessionum. 3 OVIDIUS, Lib. I Metamorphoseon. 3 OVIDIUS, Lib. I Metamorphoseon.

Solutio. Solutio.

IN II SENTENT. DIST. XII, B, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. XII, B, ART. 1.

bilis ex necessitatis intelligentiæque cœ- bilis ex necessitatis intelligentiæque cœ- tu consistit generatio, dominante intel- tu consistit generatio, dominante intel- lectu, et salubri persuasione rigorem lectu, et salubri persuasione rigorem necessitatis trahente ad optimos actus. >> necessitatis trahente ad optimos actus. >> Ergo videtur, quod hæc opinio sit verior. Ergo videtur, quod hæc opinio sit verior.

10. Item, Per rationem potest sic ob- 10. Item, Per rationem potest sic ob- jici Natura in omni opere suo regu- jici Natura in omni opere suo regu- lata est ab aliquo exemplari operis di- lata est ab aliquo exemplari operis di- vini constat autem, quod in opere vini constat autem, quod in opere naturæ potentia præcedit actum tem- naturæ potentia præcedit actum tem- pore: ergo hoc præostensum est in pore: ergo hoc præostensum est in opere divino opus autem præcedens opere divino opus autem præcedens naturam non est nisi opus creationis, et naturam non est nisi opus creationis, et dispositionis, et ornatus: ergo videtur, dispositionis, et ornatus: ergo videtur, quod in illo etiam potentia præcesserit quod in illo etiam potentia præcesserit actum ergo materia ante facta est, et actum ergo materia ante facta est, et postea per formas distincta. postea per formas distincta.

11. Item, Subitum et successivum non 11. Item, Subitum et successivum non possunt esse simul : sed opus creationis possunt esse simul : sed opus creationis est subitum, quia inter ens et nihil non est subitum, quia inter ens et nihil non est medium opus autem distinctionis est medium opus autem distinctionis est in motu ad formam et ad locum, quo- est in motu ad formam et ad locum, quo- rum uterque est in tempore successive: rum uterque est in tempore successive: ergo distinctionis opus et creationis ergo distinctionis opus et creationis non est simul. Cum ergo omnia opera non est simul. Cum ergo omnia opera sex dierum præter partem operis diei sex dierum præter partem operis diei primæ, sint de opere distinctionis et primæ, sint de opere distinctionis et ornatus, non potuerunt simul fieri cum ornatus, non potuerunt simul fieri cum opere ornatus. opere ornatus.

12. Item, Quatuor sunt termini muta- 12. Item, Quatuor sunt termini muta- tionum diversarum, scilicet ens, nihil, tionum diversarum, scilicet ens, nihil, potentia, et actus: constat autem, quod potentia, et actus: constat autem, quod isti termini ordinati sunt, ita quod nihil isti termini ordinati sunt, ita quod nihil est ante potentiam, et ens absolute ante est ante potentiam, et ens absolute ante ens actu per formam: ergo eodem ordine ens actu per formam: ergo eodem ordine se habent ad invicem mutationes quæ se habent ad invicem mutationes quæ sunt inter terminos illos : sunt inter terminos illos : ergo mutatio ergo mutatio creationis quæ est inter ens et nihil, erit creationis quæ est inter ens et nihil, erit ante mutationem distinctionis et orna- ante mutationem distinctionis et orna- tus quæ est inter potentiam et actum : tus quæ est inter potentiam et actum : non ergo omnia simul facta sunt. non ergo omnia simul facta sunt.

SOLUTIO. Sine præjudicio loquendo, SOLUTIO. Sine præjudicio loquendo, nihil videtur mihi verius quam id quod nihil videtur mihi verius quam id quod Augustinus dicit: tamen solvam rationes Augustinus dicit: tamen solvam rationes pro utraque opinione, et obtineat qui pro utraque opinione, et obtineat qui obtinere possit. obtinere possit.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I super Genesim ad lit- 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I super Genesim ad lit-

233 233

Solvendo igitur primo pro Augustino, Solvendo igitur primo pro Augustino, accipiendum est verbum suum super accipiendum est verbum suum super quod fundatur sua solutio. Dicit ergo sic quod fundatur sua solutio. Dicit ergo sic in libro super Genesim ad litteram : in libro super Genesim ad litteram : << Sicut VOX materia verborum est, << Sicut VOX materia verborum est, verba vero formatam vocem indicant : verba vero formatam vocem indicant : non autem qui loquitur, prius emit- non autem qui loquitur, prius emit- tit informem vocem, quam possit post- tit informem vocem, quam possit post- ea colligere, atque in verba forma- ea colligere, atque in verba forma- reita creator Deus non priorem tem- reita creator Deus non priorem tem- pore fecit materiam, et eam postea per pore fecit materiam, et eam postea per ordinem quarumcumque quasi secun- ordinem quarumcumque quasi secun- da consideratione formavit: formatam da consideratione formavit: formatam quippe creavit materiam quippe creavit materiam sed quia sed quia illud unde fit aliquid, etsi non tem- illud unde fit aliquid, etsi non tem- pore, tamen quadam origine prius est, pore, tamen quadam origine prius est, quam illud quod inde fit, potuit dividere quam illud quod inde fit, potuit dividere Scriptura loquendi temporibus, quod Scriptura loquendi temporibus, quod Deus faciendi temporibus non divisit 1. » Deus faciendi temporibus non divisit 1. » Secundum igitur hoc dicemus ad pri- Ad object. Secundum igitur hoc dicemus ad pri- Ad object. mum quod objicitur, quod oportebat non mum quod objicitur, quod oportebat non simul fieri ordine naturæ, sed ordine simul fieri ordine naturæ, sed ordine temporis et iste modus solvendi est ad temporis et iste modus solvendi est ad omnes auctoritates omnium Sanctorum. omnes auctoritates omnium Sanctorum.

AD HOC quod objicitur ex verbis suis AD HOC quod objicitur ex verbis suis in libro Confessionum, dicendum quod in libro Confessionum, dicendum quod ipse capit ibi ante et post fieri secun- ipse capit ibi ante et post fieri secun- dum ordinem naturæ, quo fundamen- dum ordinem naturæ, quo fundamen- tum naturæ est ante omnia fundata in tum naturæ est ante omnia fundata in ipso. Fundamentum autem, ut dicit ipso. Fundamentum autem, ut dicit Philosophus, neque quale, neque quan- Philosophus, neque quale, neque quan- tum est, neque habens aliquam for- tum est, neque habens aliquam for- mam: et ideo est in potentia sola, mam: et ideo est in potentia sola,

et secundum rationem : et hanc ratio- et secundum rationem : et hanc ratio- nem prosequitur Augustinus ibi. nem prosequitur Augustinus ibi.

1, 2 e 3. 1, 2 e 3.

Ad object. 4° Ad object. 4°

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus Adobject.5. AD ALIUD dicendum, quod Augustinus Adobject.5. non derogat Scripturæ: quia non con- non derogat Scripturæ: quia non con- tradicit ei, sed exponit eam: sed dero- tradicit ei, sed exponit eam: sed dero- gat auctoritati Scripturæ, qui dicit fal- gat auctoritati Scripturæ, qui dicit fal- sum esse quod in ea continetur. sum esse quod in ea continetur.

6, 7, 8 et 9. 6, 7, 8 et 9.

AD HOC quod objicitur per Philoso- Ad object. AD HOC quod objicitur per Philoso- Ad object. phos, dicendum quod illi plane erra- phos, dicendum quod illi plane erra- bant quia ponentes mixtum, ut Empe- bant quia ponentes mixtum, ut Empe- docles, non ponebant in mixto esse nisi docles, non ponebant in mixto esse nisi vocata elementa: et dicebant hoc multo- vocata elementa: et dicebant hoc multo- ties fieri in quolibet generato, et amici- ties fieri in quolibet generato, et amici- tiam et litem movere ad exitum rerum tiam et litem movere ad exitum rerum

teram, cap. 15. teram, cap. 15.

234 234

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in esse per generationem, sicut su- in esse per generationem, sicut su- pra est notatum 1. Et de illa opinione pra est notatum 1. Et de illa opinione videtur fuisse Ovidius. Alii sequen- videtur fuisse Ovidius. Alii sequen- tes Anaxagoram et Anaximandrum, di- tes Anaxagoram et Anaximandrum, di- cebant illud mixtum esse. ex infinitis cebant illud mixtum esse. ex infinitis similibus partibus, ibi sub formis pro- similibus partibus, ibi sub formis pro- priis remanentibus, ut carnem, et os, priis remanentibus, ut carnem, et os, et nervum, et sanguinem, et hujus- et nervum, et sanguinem, et hujus- modi et illi ponebant infinita esse ele- modi et illi ponebant infinita esse ele- menta, et omnia esse in omnibus, et menta, et omnia esse in omnibus, et latentiam formarum: quæ omnia erro- latentiam formarum: quæ omnia erro- nea sunt, et supra exposita. Et ideo nea sunt, et supra exposita. Et ideo sancti Patres non ponebant hujusmodi sancti Patres non ponebant hujusmodi mixtionem, sed potius confusam mate- mixtionem, sed potius confusam mate- riam quatuor elementorum, solo Deo riam quatuor elementorum, solo Deo faciente distinctionem in ea. Et ita in- faciente distinctionem in ea. Et ita in- telligitur auctoritas Boetii. Et secundum telligitur auctoritas Boetii. Et secundum Augustinum, præcedit illud mixtum na- Augustinum, præcedit illud mixtum na- tura tantum, et non tempore sicut tura tantum, et non tempore sicut etiam mixtio humorum in homine causa etiam mixtio humorum in homine causa est complexionis, et tempore non præce- est complexionis, et tempore non præce- dit et sol lucens radium emissum, et dit et sol lucens radium emissum, et tamen tempore non præcedit. tamen tempore non præcedit. Ad object, AD ID quod objicitur per rationem, Ad object, AD ID quod objicitur per rationem, dicendum quod natura regulatur ab ope- dicendum quod natura regulatur ab ope- re divino, quod tamen in toto non potest re divino, quod tamen in toto non potest imitari, sicut patet, quia non potest imitari, sicut patet, quia non potest aliquid facere de nihilo: sed imitatur aliquid facere de nihilo: sed imitatur quantum potest habendo potentiam loco quantum potest habendo potentiam loco nihil, et loco ejus quod Deus subito nihil, et loco ejus quod Deus subito facit et simul, ipsa operatur in tempore facit et simul, ipsa operatur in tempore

10. 10.

Ad object. Ad object. 11. 11.

Ad object. Ad object. 12. 12.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

et successive. et successive.

: :

AD ALIUD dicendum, quod distinctio AD ALIUD dicendum, quod distinctio non fit successive nisi a natura, et non a non fit successive nisi a natura, et non a Deo et ideo simul potuit esse cum Deo et ideo simul potuit esse cum opere creationis. opere creationis.

AD ALUID dicendum, quod illi propter AD ALUID dicendum, quod illi propter perfectionem agentis simul tempore non perfectionem agentis simul tempore non habuerunt suas mutationes: sed in natu- habuerunt suas mutationes: sed in natu- ra quæ est imperfectum agens, aliter ra quæ est imperfectum agens, aliter

est. est.

Sed quia sunt Doctores qui opinantur Sed quia sunt Doctores qui opinantur etiam pro alia parte: ideo solvendum etiam pro alia parte: ideo solvendum est etiam pro ipsis. est etiam pro ipsis.

Quod ergo primo et secundo objicitur, Quod ergo primo et secundo objicitur,

* Cf. I Sententiarum, Dist. I, Art. 2. Tom. XXV * Cf. I Sententiarum, Dist. I, Art. 2. Tom. XXV hujusce editionis. hujusce editionis.

solvendum per ipsum Gregorium, quia solvendum per ipsum Gregorium, quia illa Glossa sumitur ex libro XXXII illa Glossa sumitur ex libro XXXII Moralium, cap. 10: et ibi post Glos Moralium, cap. 10: et ibi post Glos sam infra sequitur in originali : « Sol sam infra sequitur in originali : « Sol quippe, luna et sidera quarto die fa- quippe, luna et sidera quarto die fa- cta in cælo perhibentur: sed quod quar- cta in cælo perhibentur: sed quod quar- to die processit in specie, primo die to die processit in specie, primo die in coeli substantia exstitit per condi in coeli substantia exstitit per condi tionem. Primo die terra creata dici- tionem. Primo die terra creata dici- tur, et tertia die arbusta condita, et tur, et tertia die arbusta condita, et cuncta virentia describuntur: sed quod cuncta virentia describuntur: sed quod die tertio se in specie protulit, nimirum die tertio se in specie protulit, nimirum primo die in ipsa de qua ortum est primo die in ipsa de qua ortum est

terræ substantia fuit. » terræ substantia fuit. »

Ad id quod tertio et quarto objici- Ad id quod tertio et quarto objici- tur per textum Genesis, respondit Gre- tur per textum Genesis, respondit Gre- gorius ibidem sic : « Qui diversis diebus gorius ibidem sic : « Qui diversis diebus creatum coelum et terram, virgultumque creatum coelum et terram, virgultumque herbamque nominaverat, nunc uno die herbamque nominaverat, nunc uno die facta manifestat, ut liquido ostenderet facta manifestat, ut liquido ostenderet quod creatura omnis simul per substan- quod creatura omnis simul per substan- tiam exstitit, quamvis non simul per tiam exstitit, quamvis non simul per speciem processit 2. » speciem processit 2. »

AD ALIUD dicendum, quod homo fa- AD ALIUD dicendum, quod homo fa- ctus est cum Angelo quoad corpus in ctus est cum Angelo quoad corpus in prima materia elementorum, et quoad prima materia elementorum, et quoad animam in similitudine: quia Angelus animam in similitudine: quia Angelus ad imaginem Dei in tribus potentiis cre- ad imaginem Dei in tribus potentiis cre- atus est, sicut homo. atus est, sicut homo.

AD ALIA quæ objicit Augustinus, di- AD ALIA quæ objicit Augustinus, di- cendum quod ad rotationem illius lucis cendum quod ad rotationem illius lucis non oportuit esse circulum specialem: non oportuit esse circulum specialem: quia id materiæ quod cessit in corpus quia id materiæ quod cessit in corpus quantum, tunc magis movebatur, et quantum, tunc magis movebatur, et de natura sua circulariter ferebatur sicut de natura sua circulariter ferebatur sicut et modo facit. et modo facit.

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est causa diei, quod habitantes in terra vi- causa diei, quod habitantes in terra vi- derent lucem sed potius tunc motus derent lucem sed potius tunc motus ipse localis et immutatio deiformis per ipse localis et immutatio deiformis per rotationem lucis movebat liquidam ma- rotationem lucis movebat liquidam ma- teriam ad faciliorem distinctionem : quia teriam ad faciliorem distinctionem : quia motus distrahendo, et calorem inducen- motus distrahendo, et calorem inducen- do, faciebat ad hoc ut ignis fieret juxta do, faciebat ad hoc ut ignis fieret juxta circumferentiam, et similiter lux per circumferentiam, et similiter lux per immutationem: grossa autem eo ipso immutationem: grossa autem eo ipso

2 S. GREGORIUS, Lib. XXXII Moralium, cap. 2 S. GREGORIUS, Lib. XXXII Moralium, cap. 10. 10.

8 et 9. 8 et 9.

Ad 10. Ad 10.

Ad 1. Ad 1.

IN II SENTENT. DIST. XII, C. IN II SENTENT. DIST. XII, C.

magis fugerunt distando a circumferen- magis fugerunt distando a circumferen- tia et ideo ille motus ordinabatur ad tia et ideo ille motus ordinabatur ad faciliorem distinctionem partium mate- faciliorem distinctionem partium mate- riæ, non quod Deus indigeret hoc in- riæ, non quod Deus indigeret hoc in- strumento, sed quia hoc exegit natura strumento, sed quia hoc exegit natura rei. rei.

AD ALIUD dicendum, quod Damasce- AD ALIUD dicendum, quod Damasce- nus dicit, quod emissione et contra- nus dicit, quod emissione et contra- ctione fiebat nox et dies in triduo pri- ctione fiebat nox et dies in triduo pri- mo et si volumus sustinere, tunc dice- mo et si volumus sustinere, tunc dice- mus, quod est emissio per ortum et mus, quod est emissio per ortum et occasum et sic verum est quod dicit. occasum et sic verum est quod dicit. Et est emissio per intractionem et oper- Et est emissio per intractionem et oper- tionem et sic non potest esse verum tionem et sic non potest esse verum quod dicit, nisi ponamus ipsum esse quod dicit, nisi ponamus ipsum esse animatum, et habere claudentia et ape- animatum, et habere claudentia et ape- rientia, sicut habent oculi. rientia, sicut habent oculi.

AD ALIUD dicendum, quod res creata AD ALIUD dicendum, quod res creata non est perfecta statim. Est enim duplex non est perfecta statim. Est enim duplex perfectio rei una in esse, et illam ac- perfectio rei una in esse, et illam ac- cepit ab opere divino in primo statu: cepit ab opere divino in primo statu: et alia est in agere et ordine ad res et alia est in agere et ordine ad res alias, et illam non habet res nisi cir- alias, et illam non habet res nisi cir- culatione completa super eam : quia sic culatione completa super eam : quia sic in omni adspectu directo et obliquo pro- in omni adspectu directo et obliquo pro- portionatur et movetur a superioribus: portionatur et movetur a superioribus: et ideo non accipit omnium impressiones et ideo non accipit omnium impressiones et motus : et ideo congrue exspecta- et motus : et ideo congrue exspecta- batur semper in novo opere alia dies. batur semper in novo opere alia dies.

AD ID quod objicitur rationibus com- AD ID quod objicitur rationibus com- munibus, dicendum quod actio agentis munibus, dicendum quod actio agentis non est tantum secundum posse agentis, non est tantum secundum posse agentis, sed etiam secundum posse patientis, et sed etiam secundum posse patientis, et secundum quod magis competit patienti secundum quod magis competit patienti

235 235

et ei quod fit et ideo cum Deus inten- et ei quod fit et ideo cum Deus inten- derit instaurare naturam in operibus pri- derit instaurare naturam in operibus pri- mis sex dierum, ipse fecit ea secundum mis sex dierum, ipse fecit ea secundum quod magis competebat illis operibus, et quod magis competebat illis operibus, et hoc fuit ut sicut unum fuit causa alterius hoc fuit ut sicut unum fuit causa alterius secundum naturam, ita etiam tempore secundum naturam, ita etiam tempore præcederet ipsum. præcederet ipsum.

AD ALIUD dicendum, quod non erat AD ALIUD dicendum, quod non erat melius, ut jam ostensum est. melius, ut jam ostensum est.

AD ALIUD dicendum, quod hoc etiam AD ALIUD dicendum, quod hoc etiam supra, in prima distinctione solutum est : supra, in prima distinctione solutum est : et verum est tantum de agente quod et verum est tantum de agente quod non agit totam substantiam rei, sed non agit totam substantiam rei, sed partem substantiæ: tale autem agens partem substantiæ: tale autem agens non est Deus. non est Deus.

AD ALIUD dicendum, quod est mixtum AD ALIUD dicendum, quod est mixtum ad actum mixti removentem quodlibet ad actum mixti removentem quodlibet miscibilium ab actu proprio : et de hoc miscibilium ab actu proprio : et de hoc procedit objectio. Est etiam mixtum procedit objectio. Est etiam mixtum quod in miscibilibus habet actum, sed quod in miscibilibus habet actum, sed non est determinatum ad locum, qui lo- non est determinatum ad locum, qui lo- cus facit ad generationem et conserva- cus facit ad generationem et conserva- tionem speciei et de hoc non est ve- tionem speciei et de hoc non est ve- rum. Imo indeterminatum in loco est rum. Imo indeterminatum in loco est determinatum secundum primam mundi determinatum secundum primam mundi generationem : et ideo patet, quod ordo generationem : et ideo patet, quod ordo sapientiæ non contradicit ordini naturæ. sapientiæ non contradicit ordini naturæ.

AD ALIUD dicendum, quod non opor- AD ALIUD dicendum, quod non opor- tet, quod ad mixtum indeterminatum in tet, quod ad mixtum indeterminatum in loco aliquid moveat præter voluntatem loco aliquid moveat præter voluntatem opificis determinantis ex sua voluntate, opificis determinantis ex sua voluntate, sed ad mixtum quod ex miscibilibus sed ad mixtum quod ex miscibilibus mixti novam facit complexionem, opor- mixti novam facit complexionem, opor- tet ponere movens secundum locum, et tet ponere movens secundum locum, et secundum qualitates activas et passivas. secundum qualitates activas et passivas.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

A1 5. A1 5.

C. Quomodo per intervalla temporis res corporales conditæ sint? C. Quomodo per intervalla temporis res corporales conditæ sint?

Secundum hanc itaque traditionem, ordinem atque modum creationis Secundum hanc itaque traditionem, ordinem atque modum creationis formationisque rerum inspiciamus. Sicut supra memoratum est, In prin- formationisque rerum inspiciamus. Sicut supra memoratum est, In prin- cipio creavit Deus cœlum ', id est, Angelicam naturam, sed adhuc infor- cipio creavit Deus cœlum ', id est, Angelicam naturam, sed adhuc infor-

1 Genes. i, 1. 1 Genes. i, 1.

236 236

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mem, ut quibusdam placet: et terram, id est, illam confusam materiam mem, ut quibusdam placet: et terram, id est, illam confusam materiam quatuor elementorum, quam nomine terræ, ut Augustinus ait contra Ma- quatuor elementorum, quam nomine terræ, ut Augustinus ait contra Ma- nichæos, ideo appellavit Moyses, quia terra inter omnia elementa minus nichæos, ideo appellavit Moyses, quia terra inter omnia elementa minus est speciosa: et illa inanis erat et incomposita propter omnium elemento- est speciosa: et illa inanis erat et incomposita propter omnium elemento- rum commixtionem. Eamdem etiam vocat abyssum, dicens: Et tenebræ rum commixtionem. Eamdem etiam vocat abyssum, dicens: Et tenebræ erant super faciem abyssi, etc. : quia confusa erat et commixta, specie erant super faciem abyssi, etc. : quia confusa erat et commixta, specie distincta carens. Eadem etiam materia informis dicta est aqua, super quam distincta carens. Eadem etiam materia informis dicta est aqua, super quam ferebatur Spiritus Domini ³, sicut superfertur fabricandis rebus voluntas ferebatur Spiritus Domini ³, sicut superfertur fabricandis rebus voluntas artificis: quia subjacebat bonæ voluntati Creatoris, quod formandum per- artificis: quia subjacebat bonæ voluntati Creatoris, quod formandum per- ficiendumque inchoaverat qui sicut Dominus et conditor, præerat flui- ficiendumque inchoaverat qui sicut Dominus et conditor, præerat flui- tanti et confusæ materiæ, ut distingueret per species varias quando vellet, tanti et confusæ materiæ, ut distingueret per species varias quando vellet, et sicut vellet. Hæc ergo ideo dicta est aqua, quia omnia quæ in terra na- et sicut vellet. Hæc ergo ideo dicta est aqua, quia omnia quæ in terra na- scuntur, sive animalia sive arbores vel herbæ et similia, ab humore incipiunt scuntur, sive animalia sive arbores vel herbæ et similia, ab humore incipiunt formari atque nutriri. His omnibus vocabulis vocata est illa informis ma- formari atque nutriri. His omnibus vocabulis vocata est illa informis ma- teria, ut res ignota notis vocabulis insinuaretur imperitioribus, et non uno teria, ut res ignota notis vocabulis insinuaretur imperitioribus, et non uno tantum: nam si uno tantum significaretur vocabulo, hoc esse putaretur tantum: nam si uno tantum significaretur vocabulo, hoc esse putaretur quod consueverant homines in illo vocabulo intelligere. Sub his ergo no- quod consueverant homines in illo vocabulo intelligere. Sub his ergo no- minibus significata est materia illa confusa et informis, quæ nulla specie minibus significata est materia illa confusa et informis, quæ nulla specie cerni ac tractari poterat, id est, nominibus visibilium rerum quæ inde fu- cerni ac tractari poterat, id est, nominibus visibilium rerum quæ inde fu- turæ erant propter infirmitatem parvulorum qui minus idonei sunt invisi- turæ erant propter infirmitatem parvulorum qui minus idonei sunt invisi- bilia comprehendere: et tunc erant tenebræ, id est, lucis absentia ³. Non bilia comprehendere: et tunc erant tenebræ, id est, lucis absentia ³. Non enim tenebræ aliquid sunt, sed ipsa lucis absentia: sicut silentium non enim tenebræ aliquid sunt, sed ipsa lucis absentia: sicut silentium non aliqua res est, sed ubi sonus non est, silentium dicitur. Et nuditas non aliqua res est, sed ubi sonus non est, silentium dicitur. Et nuditas non aliqua res est, sed in corpore ubi tegumentum non est, nuditas dicitur: aliqua res est, sed in corpore ubi tegumentum non est, nuditas dicitur: sicut et inanitas non est aliquid, sed inanis dicitur locus esse ubi non est sicut et inanitas non est aliquid, sed inanis dicitur locus esse ubi non est corpus, et inanitas absentia corporis. corpus, et inanitas absentia corporis.

. D. Quo sensu tenebræ dicantur non esse aliquid, et quomodo dicantur esse aliquid? . D. Quo sensu tenebræ dicantur non esse aliquid, et quomodo dicantur esse aliquid?

Attende, quia hic Augustinus tenebras dicit non esse aliquid, cum alibi Attende, quia hic Augustinus tenebras dicit non esse aliquid, cum alibi tenebræ inter creaturas ponantur quæ benedicunt Dominum : unde dicitur, tenebræ inter creaturas ponantur quæ benedicunt Dominum : unde dicitur,

* Genes. 1; 2. * Genes. 1; 2.

2 Genes. 1, 2: Terra autem erat inanis et vacua, et tenebræ erant super faciem abyssi : et Spiritus 2 Genes. 1, 2: Terra autem erat inanis et vacua, et tenebræ erant super faciem abyssi : et Spiritus Dei ferebatur super aquas. Dei ferebatur super aquas.

3 Genes. 1, 2 et seq. 3 Genes. 1, 2 et seq.

IN II SENTENT. DIST. XII, E. IN II SENTENT. DIST. XII, E.

237 237 Benedicite, lux et tenebræ, Domino 1. Ideoque sciendum est tenebras di- Benedicite, lux et tenebræ, Domino 1. Ideoque sciendum est tenebras di- versis modis accipi, scilicet vel pro lucis absentia, qualiter supra accepit versis modis accipi, scilicet vel pro lucis absentia, qualiter supra accepit Augustinus, juxta quam acceptionem non sunt aliquid: vel pro aere ob- Augustinus, juxta quam acceptionem non sunt aliquid: vel pro aere ob- scurato, sive aeris obscura qualitate, et secundum hoc aliqua res creata scurato, sive aeris obscura qualitate, et secundum hoc aliqua res creata sunt 2. Ideo ergo dicit tenebras tunc fuisse super faciem abyssi ³; quia non- sunt 2. Ideo ergo dicit tenebras tunc fuisse super faciem abyssi ³; quia non- dum erat lux: quæ si esset, et superesset, et superfunderetur: sed nondum dum erat lux: quæ si esset, et superesset, et superfunderetur: sed nondum lucis gratia opus suum Deus venustaverat, quæ postea in primo die forma- lucis gratia opus suum Deus venustaverat, quæ postea in primo die forma-

ta est. ta est.

E. Duo hic consideranda sunt: quare illa materia confusa sit dicta informis, et E. Duo hic consideranda sunt: quare illa materia confusa sit dicta informis, et ubi ad esse prodiit, quantumque in altitudine ascenderit ? ubi ad esse prodiit, quantumque in altitudine ascenderit ?

De qua re priusquam tractemus, duo nobis discutienda occurrunt. Pri- De qua re priusquam tractemus, duo nobis discutienda occurrunt. Pri- mum, quare illa materia confusa informis dicatur: an quia omni forma mum, quare illa materia confusa informis dicatur: an quia omni forma caruerit, an propter aliud? Secundo, ubi ad esse prodierit, et quantum in caruerit, an propter aliud? Secundo, ubi ad esse prodierit, et quantum in altum ascenderit ? altum ascenderit ?

Ad illud ergo quod primo positum est, breviter respondentes, dicimus Ad illud ergo quod primo positum est, breviter respondentes, dicimus illam primam materiam non ideo dictam fore informem, quod nullam illam primam materiam non ideo dictam fore informem, quod nullam omnino formam habuerit: quia non aliquid corporeum tale existere potest, omnino formam habuerit: quia non aliquid corporeum tale existere potest, quod nullam habeat formam: sed ideo non absurde informem appellari quod nullam habeat formam: sed ideo non absurde informem appellari posse dicimus, quia in confusione et permixtione quadam subsistens, non- posse dicimus, quia in confusione et permixtione quadam subsistens, non- dum pulchram apertamque, et distinctam receperat formam, qualem modo dum pulchram apertamque, et distinctam receperat formam, qualem modo cernimus. Facta est ergo illa materia in forma confusionis ante formam cernimus. Facta est ergo illa materia in forma confusionis ante formam dispositionis. In forma confusionis prius omnia corporalia materialiter si- dispositionis. In forma confusionis prius omnia corporalia materialiter si- mul et semel sunt creata. Postmodum in forma dispositionis sex diebus mul et semel sunt creata. Postmodum in forma dispositionis sex diebus sunt ordinata. Ecce absolutum est quod primo in discussione propositum sunt ordinata. Ecce absolutum est quod primo in discussione propositum fuit, scilicet quare illa materia dicatur informis. fuit, scilicet quare illa materia dicatur informis.

* Daniel. 11, 72. * Daniel. 11, 72.

2 Edit. J. Alleaume, aliquæ res creatæ sunt. 2 Edit. J. Alleaume, aliquæ res creatæ sunt.

* Genes. 1, 2. * Genes. 1, 2.

238 238

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

F. Hic ad id quod secundo quærebatur, respondet. F. Hic ad id quod secundo quærebatur, respondet.

Nunc superest quod secundo proponebatur explicare, ubi scilicet illa Nunc superest quod secundo proponebatur explicare, ubi scilicet illa materia substiterit, et quantum in altitudine porrigebatur. Ad quod nihil materia substiterit, et quantum in altitudine porrigebatur. Ad quod nihil temere asserentes dicimus, quod illa prima rerum omnium moles quando temere asserentes dicimus, quod illa prima rerum omnium moles quando creata est, ibidem ad esse videtur prodiisse, ubi nunc formata subsistit. creata est, ibidem ad esse videtur prodiisse, ubi nunc formata subsistit. Eratque terreum hoc elementum in uno loco, eodemque medio subsistens, Eratque terreum hoc elementum in uno loco, eodemque medio subsistens, cæteris tribus in una confusione permixtis, eisdemque circumquaque in cæteris tribus in una confusione permixtis, eisdemque circumquaque in modo cujusdam nebulæ oppressis', ita obvolutum erat, ut apparere non modo cujusdam nebulæ oppressis', ita obvolutum erat, ut apparere non posset quod fuit. Illa vero tria in una permixtione confusa circumquaque posset quod fuit. Illa vero tria in una permixtione confusa circumquaque suspensa, eo usque in altum porrigebantur, quousque nunc summitas suspensa, eo usque in altum porrigebantur, quousque nunc summitas corporeæ naturæ pertingit. Et sicut quibusdam videtur, ultra locum firma- corporeæ naturæ pertingit. Et sicut quibusdam videtur, ultra locum firma- menti extendebatur illa moles, quæ in inferiori parte spissior atque gros- menti extendebatur illa moles, quæ in inferiori parte spissior atque gros- sior erat: in superiori vero, rarior ac levior atque subtilior existebat: de sior erat: in superiori vero, rarior ac levior atque subtilior existebat: de qua rariori substantia putant quidam fuisse aquas, quæ super firmamen- qua rariori substantia putant quidam fuisse aquas, quæ super firmamen- tum esse dicuntur². Talis fuit mundi facies in principio, priusquam recipe- tum esse dicuntur². Talis fuit mundi facies in principio, priusquam recipe- ret formam vel dispositionem. ret formam vel dispositionem.

G. Ostenso qualis fuit mundi facies in ipso primordio, incipit prosequi operum sex G. Ostenso qualis fuit mundi facies in ipso primordio, incipit prosequi operum sex dierum distinctionem. dierum distinctionem.

Nunc superest ut dispositionem illam qualiter perfecta sit, ordine pro- Nunc superest ut dispositionem illam qualiter perfecta sit, ordine pro- sequamur. Sex diebus, sicut docet Scriptura Genesis 3, distinxit Deus et sequamur. Sex diebus, sicut docet Scriptura Genesis 3, distinxit Deus et in formas redegit proprias, cuncta quæ simul materialiter fecerat. Perfecit- in formas redegit proprias, cuncta quæ simul materialiter fecerat. Perfecit- que opus suum die sexto: et sic deinde die septimo requievit ab omni opere que opus suum die sexto: et sic deinde die septimo requievit ab omni opere suo, id est, cessavit novam creaturam facere. Sex enim diebus sex rerum suo, id est, cessavit novam creaturam facere. Sex enim diebus sex rerum

1Alias, oppansis. 1Alias, oppansis.

2 Genes. 1, 7: Et fecit Deus firmamentum, divisitque aques quæ erant sub firmamento, ab his quæ 2 Genes. 1, 7: Et fecit Deus firmamentum, divisitque aques quæ erant sub firmamento, ab his quæ erant super firmamentum. erant super firmamentum.

8 Genes. II, 2. 8 Genes. II, 2.

IN II SENTENT. DIST. XII, H, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. XII, H, ART. 2.

239 239

genera distinxit, nihilque postea fecit, quod in aliquo illorum non conti- genera distinxit, nihilque postea fecit, quod in aliquo illorum non conti- neatur: operatus est tamen postea, sicut veritas in Evangelio ait: Pater neatur: operatus est tamen postea, sicut veritas in Evangelio ait: Pater meus operatus est usque nunc, et ego operor illud '. meus operatus est usque nunc, et ego operor illud '.

H. De quatuor modis divinæ operationis. H. De quatuor modis divinæ operationis.

Quatuor enim modis, ut ait Alcuinus super Genesim, operatur Deus. Quatuor enim modis, ut ait Alcuinus super Genesim, operatur Deus. Primo in Verbo, omnia disponendo. Secundo, in materia informi quatuor Primo in Verbo, omnia disponendo. Secundo, in materia informi quatuor elementorum, de nihilo eam creando. Unde, Qui vivit in æternum, creavit elementorum, de nihilo eam creando. Unde, Qui vivit in æternum, creavit omnia simul 2. Omnia scilicet elementa, vel omnia corpora materialiter omnia simul 2. Omnia scilicet elementa, vel omnia corpora materialiter simul creavit. Tertio, per opera sex dierum varias distinxit creaturas. simul creavit. Tertio, per opera sex dierum varias distinxit creaturas. Quarto, ex primordialibus seminibus non incognitæ oriuntur naturæ, sed Quarto, ex primordialibus seminibus non incognitæ oriuntur naturæ, sed notæ sæpius reformantur, ne pereant. notæ sæpius reformantur, ne pereant.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quare materia prima potius vocatur his Quare materia prima potius vocatur his nominibus, terra, aqua, abyssus, quam nominibus, terra, aqua, abyssus, quam aliis ? aliis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, «Eamdem etiam vocat abyssum, ibi, C, «Eamdem etiam vocat abyssum,

etc. » etc. »

Hic quæritur, Hic quæritur,

1. Quare materia prima potius voca- 1. Quare materia prima potius voca- tur his tribus nominibus, terra, aqua, tur his tribus nominibus, terra, aqua, abyssus, quam aliis? abyssus, quam aliis?

2. ITEM, Cum Aristoteles reprehendat 2. ITEM, Cum Aristoteles reprehendat Hesiodum, quod eamdem dixit esse re- Hesiodum, quod eamdem dixit esse re- ceptibilitatem loci et materiæ, quare ceptibilitatem loci et materiæ, quare Scriptura hoc dicit, quod materia sit Scriptura hoc dicit, quod materia sit inanis et vacua, quæ sunt passiones inanis et vacua, quæ sunt passiones loci? loci?

1 Vulg. habet, Joan. v, 17: Pater meus usque 1 Vulg. habet, Joan. v, 17: Pater meus usque modo operatur, et ego operor. modo operatur, et ego operor.

3. ITEM, Quare dicit hic quandoque 3. ITEM, Quare dicit hic quandoque confusam materiam, et quandoque mix- confusam materiam, et quandoque mix- tam, cum secundum Philosophum diffe- tam, cum secundum Philosophum diffe- rentia sit inter confusum et mixtum. rentia sit inter confusum et mixtum.

AD PRIMUM autem dicendum, quod tres AD PRIMUM autem dicendum, quod tres sunt proprietates ratione quarum tribus sunt proprietates ratione quarum tribus vocatur nominibus, quarum prima est vocatur nominibus, quarum prima est suscipere formam. Vis autem receptiva suscipere formam. Vis autem receptiva præcipue perficitur humido aqueo : et præcipue perficitur humido aqueo : et ideo nomine aquæ vocatur : quia aqua ideo nomine aquæ vocatur : quia aqua suscipit omnem figuram ad quam fluit, suscipit omnem figuram ad quam fluit, sicut materia omnem formam. Item, In sicut materia omnem formam. Item, In materia est proprietas tenendi formam materia est proprietas tenendi formam susceptam et ratione hujus dicitur ter- susceptam et ratione hujus dicitur ter- ra: quia vis retentiva perficitur frigido ra: quia vis retentiva perficitur frigido sicco quæ sunt terræ proprietates. Item, sicco quæ sunt terræ proprietates. Item, Materia non habet esse nisi per formam, Materia non habet esse nisi per formam, et ideo esse materiæ est per formam, et et ideo esse materiæ est per formam, et ideo sine ea est turpis et indiffinita: et ideo sine ea est turpis et indiffinita: et quoad hoc dicitur abyssus, sine basi esse, quoad hoc dicitur abyssus, sine basi esse, et sine candore pulchritudinis, et indiffi- et sine candore pulchritudinis, et indiffi- nita. nita.