IN II SENTENT. DIST. IX, B, ART. 4. IN II SENTENT. DIST. IX, B, ART. 4.

esse esse

quod non intelligit æquipotentes quod non intelligit æquipotentes simpliciter, sed secundum quid, scilicet simpliciter, sed secundum quid, scilicet in actu hierarchiæ in communi. Et si- in actu hierarchiæ in communi. Et si- militer illos qui sunt unius ordinis, sunt militer illos qui sunt unius ordinis, sunt

195 195

æquipotentes in ratione doni illius, et æquipotentes in ratione doni illius, et non in quantitate virtutis secundum do- non in quantitate virtutis secundum do- num illud. num illud.

B. Quid appellatur ordo, et quæ sit ratio nominis cujusque ? B. Quid appellatur ordo, et quæ sit ratio nominis cujusque ?

Hic considerandum est quid appelletur ordo. Deinde, utrum ab ipsa Hic considerandum est quid appelletur ordo. Deinde, utrum ab ipsa creatione fuerit distinctio illorum ordinum? Ordo autem dicitur multitudo creatione fuerit distinctio illorum ordinum? Ordo autem dicitur multitudo coelestium spirituum, qui inter se in aliquo munere gratiæ similantur, sic- coelestium spirituum, qui inter se in aliquo munere gratiæ similantur, sic- ut et in naturalium donorum munere conveniunt. Ut verbi gratia, Sera- ut et in naturalium donorum munere conveniunt. Ut verbi gratia, Sera- phin dicuntur qui præ aliis ardent charitate: Seraphin enim interpretatur phin dicuntur qui præ aliis ardent charitate: Seraphin enim interpretatur ardens vel succendens. Cherubin, quia præ aliis in scientia eminent: Che- ardens vel succendens. Cherubin, quia præ aliis in scientia eminent: Che- rubin enim interpretatur plenitudo scientiæ. Thronus dicitur sedes: Throni rubin enim interpretatur plenitudo scientiæ. Thronus dicitur sedes: Throni autem vocantur (ut beatus Gregorius ait) qui tanta divinitatis gratia replen- autem vocantur (ut beatus Gregorius ait) qui tanta divinitatis gratia replen- tur, ut in eis sedeat Deus, et per eos judicia decernat atque informet. tur, ut in eis sedeat Deus, et per eos judicia decernat atque informet. Dominationes vero vocantur, qui principatus et potestates transcendunt. Dominationes vero vocantur, qui principatus et potestates transcendunt. Principatus dicuntur, qui sibi subjectis quæ sunt agenda disponunt, eisque Principatus dicuntur, qui sibi subjectis quæ sunt agenda disponunt, eisque ad explenda divina mysteria principantur. Potestates nominantur hi, qui ad explenda divina mysteria principantur. Potestates nominantur hi, qui hoc cæteris potentius in suo ordine acceperunt, ut virtutes adversæ eis hoc cæteris potentius in suo ordine acceperunt, ut virtutes adversæ eis subjectæ, eorum refrænentur potestate: ne homines tantum tentare valeant, subjectæ, eorum refrænentur potestate: ne homines tantum tentare valeant, quantum desiderant. Virtutes vocantur illi, per quos signa et miracula quantum desiderant. Virtutes vocantur illi, per quos signa et miracula frequenter fiunt. Archangeli, qui majora nuntiant. Angeli, qui minora. frequenter fiunt. Archangeli, qui majora nuntiant. Angeli, qui minora.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Quid est ordo, et quid est ordinis multi- Quid est ordo, et quid est ordinis multi- plicatio ? plicatio ?

qui inter se in aliquo munere gratiæ si- qui inter se in aliquo munere gratiæ si- milantur, sicut et naturalium datorum milantur, sicut et naturalium datorum participatione conveniunt. participatione conveniunt.

Contra hoc autem objicitur, quod Contra hoc autem objicitur, quod

1. Secundum hoc homines per se fa- 1. Secundum hoc homines per se fa- ciunt ordinem unum: quia non sunt de ciunt ordinem unum: quia non sunt de natura Angelica. Cum igitur Angelica natura Angelica. Cum igitur Angelica natura sit de diffinitione ordinis, homo natura sit de diffinitione ordinis, homo faciet decimum, quod infra a Magistro faciet decimum, quod infra a Magistro

Quarto, Quæritur quid sit ordo? et de improbabitur. Quarto, Quæritur quid sit ordo? et de improbabitur. ordinis multiplicatione. ordinis multiplicatione.

Dicit autem Magister in Littera, quod Dicit autem Magister in Littera, quod ordo est multitudo coelestium spirituum, ordo est multitudo coelestium spirituum,

* Edit. J. Alleaume, datorum. * Edit. J. Alleaume, datorum.

2. Item, Ea quæ non sunt ejusdem 2. Item, Ea quæ non sunt ejusdem naturæ, non sunt ejusdem ordinis in gra- naturæ, non sunt ejusdem ordinis in gra- du naturæ gradus autem naturæ est de du naturæ gradus autem naturæ est de

Quæst Quæst

Solutio. Solutio.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

196 196

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

diffinitione ordinis, ut patet per ultimum diffinitione ordinis, ut patet per ultimum membrum istius divisionis: ergo homo membrum istius divisionis: ergo homo non assumetur ad numerum ordinum non assumetur ad numerum ordinum Angelorum. Angelorum.

3. Item, Sicut distinctio est in partici- 3. Item, Sicut distinctio est in partici- pando illuminationes inter Angelos: ita pando illuminationes inter Angelos: ita est etiam in animabus : ergo videtur, est etiam in animabus : ergo videtur, quod animæ faciunt tres hierarchias et quod animæ faciunt tres hierarchias et novem ordines, sicut et Angeli ergo novem ordines, sicut et Angeli ergo erunt decem et octo ordines ad minus, et erunt decem et octo ordines ad minus, et sex hierarchiæ. sex hierarchiæ.

4. Præterea, Videtur esse falsum quod 4. Præterea, Videtur esse falsum quod dicit Magister, quod inter se in aliquo dicit Magister, quod inter se in aliquo munere conveniunt gratiæ : quia etiam munere conveniunt gratiæ : quia etiam in dæmonibus leguntur ordines, sicut ha- in dæmonibus leguntur ordines, sicut ha- bitum est supra '. Ergo gratia non facit bitum est supra '. Ergo gratia non facit ordinem, sed natura. ordinem, sed natura.

5. Item, Quod natura faciat, habitum 5. Item, Quod natura faciat, habitum est supra 2. Sed si hoc concedatur, erit est supra 2. Sed si hoc concedatur, erit contra Litteram: quia Magister probat contra Litteram: quia Magister probat hic, quod ordines sunt non a natura, sed hic, quod ordines sunt non a natura, sed a gratia. a gratia.

ITEM, quæritur de contrarietate Diony- ITEM, quæritur de contrarietate Diony- sii, et Gregorii et Bernardi: quia Diony- sii, et Gregorii et Bernardi: quia Diony- sius ponit Virtutes secundum ordinem sius ponit Virtutes secundum ordinem mediæ hierarchiæ, et Gregorius et Ber- mediæ hierarchiæ, et Gregorius et Ber- nardus ponunt in primo ordine hierar- nardus ponunt in primo ordine hierar- chiæ ultimæ, et Principatus in secundo chiæ ultimæ, et Principatus in secundo ordine media. ordine media.

SOLUTIO. Dicendum, quod in ista parte SOLUTIO. Dicendum, quod in ista parte credendum est Dionysio, quem et Gre- credendum est Dionysio, quem et Gre- gorius in commendationem suorum di- gorius in commendationem suorum di- ctorum adducit: et quia creditur, quod ctorum adducit: et quia creditur, quod ipse a Paulo hoc didicerit. Dicendum er- ipse a Paulo hoc didicerit. Dicendum er- go, quod ordo dicitur hic ratio ordinis ex go, quod ordo dicitur hic ratio ordinis ex participatione alicujus muneris gratiæ : participatione alicujus muneris gratiæ : et illa ratio bene est in diversis naturis et illa ratio bene est in diversis naturis specie, dummodo conveniant in ratione specie, dummodo conveniant in ratione participationis muneris illius : et ita participationis muneris illius : et ita Angeli et homines non facerent nisi tres Angeli et homines non facerent nisi tres hierarchias, et novem ordines. hierarchias, et novem ordines.

Ad Hoc ergo quod contra objicitur, di- Ad Hoc ergo quod contra objicitur, di- cendum quod in ista diffinitione ponun- cendum quod in ista diffinitione ponun- tur quædam materialia ordinis, sicut tur quædam materialia ordinis, sicut multitudo coelestium spirituum : et quæ- multitudo coelestium spirituum : et quæ-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. VI. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. VI.

dam quæ dicunt inclinationem disposi dam quæ dicunt inclinationem disposi tionis ad ordinem, sicut convenientia na tionis ad ordinem, sicut convenientia na turalium datorum : et quædam sicut turalium datorum : et quædam sicut perficientia rationem ordinis formaliter, perficientia rationem ordinis formaliter, ut similitudo in munere gratiæ: et hoc ut similitudo in munere gratiæ: et hoc ultimum quod perfectivum est ordinis, ultimum quod perfectivum est ordinis, æqualiter respicit homines et Angelos: æqualiter respicit homines et Angelos: prima autem duo non diversificant, cum prima autem duo non diversificant, cum sint materialia. sint materialia.

AD ALIUD dicendum, quod licet AD ALIUD dicendum, quod licet penes penes subjectum differat participatio illumina- subjectum differat participatio illumina- tionum in Angelis et in animabus bea- tionum in Angelis et in animabus bea- tis, non tamen differt penes rationem tis, non tamen differt penes rationem formalem, et ideo non facit aliam spe- formalem, et ideo non facit aliam spe- ciem. ciem.

AD ALIUD dicendum, quod ordines non AD ALIUD dicendum, quod ordines non sunt in dæmonibus nisi secundum quid, sunt in dæmonibus nisi secundum quid, scilicet secundum distinctionem natura- scilicet secundum distinctionem natura- lium datorum, ut Magister ibi dicet. lium datorum, ut Magister ibi dicet.

AD ALIUD dicendum, quod absque du- A AD ALIUD dicendum, quod absque du- A bio Gregorius (ut patet ei qui diligenter bio Gregorius (ut patet ei qui diligenter intendit verbis suis) non vult ordinare intendit verbis suis) non vult ordinare ordines, sed enumerare tantum : sed Dio- ordines, sed enumerare tantum : sed Dio- nysius intendit utrumque, scilicet et nu- nysius intendit utrumque, scilicet et nu- merare et ordinare. Secundum Diony- merare et ordinare. Secundum Diony- sium igitur sic multiplicantur ordines, ut sium igitur sic multiplicantur ordines, ut ordines primæ hierarchiæ accipiantur se- ordines primæ hierarchiæ accipiantur se- cundum rationem conversionis in Deum cundum rationem conversionis in Deum ad acceptionem illuminationum. Sic ad acceptionem illuminationum. Sic conversio in Deum aut est in ordine ad conversio in Deum aut est in ordine ad ipsum, aut in motu ad ipsum, aut in per- ipsum, aut in motu ad ipsum, aut in per- fecto tenente ipsum. Si pro modo: tunc fecto tenente ipsum. Si pro modo: tunc est Seraphin quia videre et scire non di- est Seraphin quia videre et scire non di- cit nisi converti ad visum præsens. Cha- cit nisi converti ad visum præsens. Cha- ritas autem dicit motum: quia mobile ritas autem dicit motum: quia mobile est et acutum et superfervidum, ut dicit est et acutum et superfervidum, ut dicit Dionysius et tunc est Cherubin. Penes Dionysius et tunc est Cherubin. Penes tertium autem accipitur Thronus in quo tertium autem accipitur Thronus in quo quiescit Deus, dum quiescere eum in se quiescit Deus, dum quiescere eum in se facit. Sed penes hanc multiplicationem facit. Sed penes hanc multiplicationem non attenditur ordo: sed potius penes non attenditur ordo: sed potius penes dignitatem donorum et minor dignitas. dignitatem donorum et minor dignitas. est in tenente tantum : quia hoc conve- est in tenente tantum : quia hoc conve- nit secundum intentionem naturæ tenen- nit secundum intentionem naturæ tenen- ti perfectionem, et non necessario co- ti perfectionem, et non necessario co- gnoscenti et amanti eam: perfectius au- gnoscenti et amanti eam: perfectius au-

2 lbidem, Dist. III. 2 lbidem, Dist. III.

IN II SENTENT. DIST. IX, B, ART. 4. IN II SENTENT. DIST. IX, B, ART. 4.

tem est tenens et cognoscens: et perfe- tem est tenens et cognoscens: et perfe- ctissimum tenens et cognoscens et dili- ctissimum tenens et cognoscens et dili- gens et ideo Seraphin primus, Cherubin gens et ideo Seraphin primus, Cherubin secundus, et Throni tertius. secundus, et Throni tertius.

: :

Secunda autem et tertia hierarchia se- Secunda autem et tertia hierarchia se- cundum Dionysium accipiuntur penes ea cundum Dionysium accipiuntur penes ea ad quæ illuminationes ordinantur : et ad quæ illuminationes ordinantur : et secunda penes potestatem quæ imme- secunda penes potestatem quæ imme- diate et complete egreditur ex habita il- diate et complete egreditur ex habita il- luminatione. Perfectio autem potentiæ luminatione. Perfectio autem potentiæ sive potestatis est in tribus, scilicet in sive potestatis est in tribus, scilicet in alto excellenti esse deprimens et infir- alto excellenti esse deprimens et infir- mans et penes hoc sunt Dominationes. mans et penes hoc sunt Dominationes. Secunda autem perfectio est ad actum, Secunda autem perfectio est ad actum, qui sit in ultimo potentiæ et difficillimo : qui sit in ultimo potentiæ et difficillimo : et penes hoc sunt Virtutes: quia virtus et penes hoc sunt Virtutes: quia virtus est ultimum potentiæ de re et ideo dif- est ultimum potentiæ de re et ideo dif- finit eas Dionysius penes virilitatem in finit eas Dionysius penes virilitatem in omnem Dei voluntatem implendam : et omnem Dei voluntatem implendam : et ideo etiam miracula quæ altissimæ po- ideo etiam miracula quæ altissimæ po- tentiæ sunt in actu, attribuuntur illis An- tentiæ sunt in actu, attribuuntur illis An- gelis a sanctis Patribus. Tertia autem gelis a sanctis Patribus. Tertia autem perfectio est, ut sit ordinata ad laudem perfectio est, ut sit ordinata ad laudem bonorum, et vindictam malefactorum: bonorum, et vindictam malefactorum:

et et

penes hoc sunt Potestates: et ideo at- penes hoc sunt Potestates: et ideo at- tribuitur illis arcere potestates contrarias tribuitur illis arcere potestates contrarias malorum hominum et dæmonum. malorum hominum et dæmonum.

Tres autem ordines ultimæ hierarchiæ Tres autem ordines ultimæ hierarchiæ accipiuntur secundum Dionysium ab ac- accipiuntur secundum Dionysium ab ac- tione ad quam perficit illuminatio : per- tione ad quam perficit illuminatio : per- fectio enim actionis aut est respectu mul- fectio enim actionis aut est respectu mul- torum ordinatorum sub uno secundum torum ordinatorum sub uno secundum legem et horum sunt Principatus, sicut legem et horum sunt Principatus, sicut Michael princeps Ecclesiæ, et Angelus Michael princeps Ecclesiæ, et Angelus qui fuit princeps Persarum, et sic de qui fuit princeps Persarum, et sic de

1 Cf. I P. Summ. B. Alberti de quatuor coæ- 1 Cf. I P. Summ. B. Alberti de quatuor coæ- vis, Tract. IV, Q, 35 et seq. et II P. Summæ vis, Tract. IV, Q, 35 et seq. et II P. Summæ

197 197

aliis. Aut est perfectio in revelatione Dei aliis. Aut est perfectio in revelatione Dei voluntatis et hoc dupliciter, scilicet in voluntatis et hoc dupliciter, scilicet in his quæ sunt secreta et arcana pertinen- his quæ sunt secreta et arcana pertinen- tia ad recreationem omnium et de his tia ad recreationem omnium et de his sunt Archangeli: aut ad revelationem et sunt Archangeli: aut ad revelationem et custodiam eorum quæ spectant ad singu- custodiam eorum quæ spectant ad singu- lorum vitam et de his sunt Angeli. lorum vitam et de his sunt Angeli.

Gregorius autem et Bernardus secun- Gregorius autem et Bernardus secun- dum Magistros ponunt Virtutes in infe- dum Magistros ponunt Virtutes in infe- riori: quia habent opera singula : et tunc riori: quia habent opera singula : et tunc potest sic ordinari, quod hierarchia me- potest sic ordinari, quod hierarchia me- dia sumatur secundum potestatem in dia sumatur secundum potestatem in communi, et infima secundum actus communi, et infima secundum actus particulares, et media tunc multiplicatur particulares, et media tunc multiplicatur secundum multiplicationem potestatis : secundum multiplicationem potestatis : sunt enim singularis potestatis Reges et sunt enim singularis potestatis Reges et Papæ et Potestates, et illis respondent Papæ et Potestates, et illis respondent Dominatus et est potestas magis distin- Dominatus et est potestas magis distin- cta ut principium, et potestas civitatum cta ut principium, et potestas civitatum et congregationum, et de his sunt Pote- et congregationum, et de his sunt Pote- states. Singularia autem opera, aut ar- states. Singularia autem opera, aut ar- gumenta fidei ut miracula, et de his sunt gumenta fidei ut miracula, et de his sunt Virtutes aut revelationes, et tunc du- Virtutes aut revelationes, et tunc du- plicatur ut prius. Sed si quis velit recur- plicatur ut prius. Sed si quis velit recur- rere ad alium tractatum de hoc disputa- rere ad alium tractatum de hoc disputa- tum, plura et magis et aliter discussa in- tum, plura et magis et aliter discussa in- veniet et ibi posita leget ea quæ sunt veniet et ibi posita leget ea quæ sunt propria singulis ordinibus secundum propria singulis ordinibus secundum Dionysium, et disputationes de quolibet. Dionysium, et disputationes de quolibet. ordine per singulos, et de hierarchiis eo- ordine per singulos, et de hierarchiis eo- rum, et de actibus, et omnibus verbis rum, et de actibus, et omnibus verbis Dionysii quæ dicit de hoc ¹. Dionysii quæ dicit de hoc ¹.

Per hæc autem et illa patet Littera Per hæc autem et illa patet Littera usque illuc. usque illuc.

theol. ejusdem Alberti, Tract. X, Q. 39, et theol. ejusdem Alberti, Tract. X, Q. 39, et S. Dionysium, de Coelesti hierarchia. S. Dionysium, de Coelesti hierarchia.

198 198

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

C. Quod hæc nomina non propter se, sed propter nos eis data sunt, quæ sumpta C. Quod hæc nomina non propter se, sed propter nos eis data sunt, quæ sumpta sunt a donis gratiæ, quæ non habent singulariter, sed excellenter, et a præcipuis sunt a donis gratiæ, quæ non habent singulariter, sed excellenter, et a præcipuis

nominantur. nominantur.

Hæc nomina illis non propter se, sed propter nos eis data sunt. Qui enim Hæc nomina illis non propter se, sed propter nos eis data sunt. Qui enim sibi noti sunt contemplatione, nobis innotescunt cognominatione. Et no- sibi noti sunt contemplatione, nobis innotescunt cognominatione. Et no- minantur singuli ordines a donis gratiarum, quæ non singulariter, sed minantur singuli ordines a donis gratiarum, quæ non singulariter, sed excellenter data sunt in participatione. In illa enim coelesti curia, ubi excellenter data sunt in participatione. In illa enim coelesti curia, ubi plenitudo boni est, licet quædam data sint excellenter, nihil tamen possi- plenitudo boni est, licet quædam data sint excellenter, nihil tamen possi- detur singulariter. Omnia enim in omnibus sunt: non quidem æqualiter, detur singulariter. Omnia enim in omnibus sunt: non quidem æqualiter, quia alii aliis sublimius possident, quæ tamen omnes habent. Cumque quia alii aliis sublimius possident, quæ tamen omnes habent. Cumque omnia dona gratiarum superiores ordines sublimius et perfectius percepe- omnia dona gratiarum superiores ordines sublimius et perfectius percepe- rint, tamen ex præcipuis sortiti sunt vocabula, inferioribus cætera re- rint, tamen ex præcipuis sortiti sunt vocabula, inferioribus cætera re- linquentes ordinibus ad cognominationem: ut Seraphin, qui ordo ex- linquentes ordinibus ad cognominationem: ut Seraphin, qui ordo ex- cellentissimus æstimatur, tam dilectionem quam cognitionem divinitatis, cellentissimus æstimatur, tam dilectionem quam cognitionem divinitatis, et cætera virtutum dona cæteris omnibus sublimius et perfectius percepit: et cætera virtutum dona cæteris omnibus sublimius et perfectius percepit: et tamen ab excellentiori dono, id est, a charitate nomen accepit ille su- et tamen ab excellentiori dono, id est, a charitate nomen accepit ille su- perior ordo. Majus enim donum est ipsa charitas, quam scientia. Item, perior ordo. Majus enim donum est ipsa charitas, quam scientia. Item, Majus est scire, quam judicare: scientia namque informat judicium. Ideo-. Majus est scire, quam judicare: scientia namque informat judicium. Ideo-. que secundus ordo a secundo dono, id est, cognitione veritatis appellatus que secundus ordo a secundo dono, id est, cognitione veritatis appellatus est, scilicet Cherubin: ita et de aliis intelligendum est. Assignatur ergo est, scilicet Cherubin: ita et de aliis intelligendum est. Assignatur ergo excellentia ordinum secundum excellentiam donorum et tamen, sicut excellentia ordinum secundum excellentiam donorum et tamen, sicut Gregorius ait, illa dona omnibus sunt communia '. Omnes enim ardent Gregorius ait, illa dona omnibus sunt communia '. Omnes enim ardent charitate, et scientia pleni sunt: sic et de aliis. Sed superiores aliis excel- charitate, et scientia pleni sunt: sic et de aliis. Sed superiores aliis excel- lentius, ut jam dictum est, ipsa acceperunt, a quibus et nominantur. Unde lentius, ut jam dictum est, ipsa acceperunt, a quibus et nominantur. Unde Gregorius In illa summa civitate quisque ordo ejus rei censetur nomine, Gregorius In illa summa civitate quisque ordo ejus rei censetur nomine, quam plenius accepit in munere 2. quam plenius accepit in munere 2.

1 S. GREGORIUS, Homil. XXIV in Evangelium. 1 S. GREGORIUS, Homil. XXIV in Evangelium. 2 IDEM, Ibidem. 2 IDEM, Ibidem.

IN II SENTENT. DIST. IX, D, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. IX, D, ART. 3.

199 199

D. Quæstio ex verbis Gregorii orta. D. Quæstio ex verbis Gregorii orta.

Sod oritur hic quæstio talis, Si quisque ordo ab illo dono nominatur Sod oritur hic quæstio talis, Si quisque ordo ab illo dono nominatur quod plenius possidet, tunc Cherubin in scientia præeminet omnibus, quod plenius possidet, tunc Cherubin in scientia præeminet omnibus, quia a scientia nominatur. Sed qui magis diligit, plus cognoscit. Tantum quia a scientia nominatur. Sed qui magis diligit, plus cognoscit. Tantum enim (ut tradit auctoritas) cognoscit ibi quisque, quantum diligit. Itaque enim (ut tradit auctoritas) cognoscit ibi quisque, quantum diligit. Itaque Seraphin non solum in charitate, sed etiam in scientia præeminent. Ideo- Seraphin non solum in charitate, sed etiam in scientia præeminent. Ideo- que auctoritas illa sic videtur intelligenda, ut comparatio non referatur ad que auctoritas illa sic videtur intelligenda, ut comparatio non referatur ad omnes ordines, sed ad quosdam, scilicet inferiores. Ille enim ordo non omnes ordines, sed ad quosdam, scilicet inferiores. Ille enim ordo non plenius Seraphin accepit scientiam in munere, sed plenius aliis ordinibus plenius Seraphin accepit scientiam in munere, sed plenius aliis ordinibus qui sunt inferiores. Nec nominatur quisque ordo ab omni re quam plenius qui sunt inferiores. Nec nominatur quisque ordo ab omni re quam plenius aliis accepit, sed ab aliqua rerum quas accepit. Vel potest comparatio refer- aliis accepit, sed ab aliqua rerum quas accepit. Vel potest comparatio refer- ri non ad ipsos ordines, sed ad alia dona: nec ad omnia alia dona, sed ad ri non ad ipsos ordines, sed ad alia dona: nec ad omnia alia dona, sed ad quædam. Sicut enim homines cum plura habeant dona, quædam aliis ex- quædam. Sicut enim homines cum plura habeant dona, quædam aliis ex- cellentius possident: ita forte et Angeli quibusdam muneribus magis pol- cellentius possident: ita forte et Angeli quibusdam muneribus magis pol- lent, et aliis quibusdam minus. lent, et aliis quibusdam minus.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum superiores Angeli cum habeant Utrum superiores Angeli cum habeant inferiorum dona excellenter et po- inferiorum dona excellenter et po- tenter, an etiam debeant habere eo- tenter, an etiam debeant habere eo- rum nomina? et, Quid significant sub rum nomina? et, Quid significant sub diversis terminationibus, M, N, B? diversis terminationibus, M, N, B?

« Hæc nomina illis non propter se, « Hæc nomina illis non propter se,

etc. » etc. »

Ibi autem quæritur, Ibi autem quæritur,

1. Cum superiores habeant inferiorum 1. Cum superiores habeant inferiorum dona excellenter et potenter, ut dicit dona excellenter et potenter, ut dicit Dionysius videtur etiam quod nomina Dionysius videtur etiam quod nomina eorum habere debeant, sed non e eorum habere debeant, sed non e

verso. verso.

con- con-

2. Item, Si inferiores habent dona su- 2. Item, Si inferiores habent dona su- periorum, licet minus potenter, et a me- periorum, licet minus potenter, et a me- liore est denominatio, videtur quod a liore est denominatio, videtur quod a superioribus donis deberent denominari : superioribus donis deberent denominari : et hoc non fit. et hoc non fit.

3. Item, Si illa nomina data sunt eis 3. Item, Si illa nomina data sunt eis propter nos, tunc videtur quod omnes a propter nos, tunc videtur quod omnes a custodia nominari debent : quia per custodia nominari debent : quia per effectum custodiæ nominamus eos, et effectum custodiæ nominamus eos, et ´non per officium contemplationis : et ´non per officium contemplationis : et hoc non fit: quia quosdam nominamus hoc non fit: quia quosdam nominamus Seraphin, et Cherubin, Thronos, et Do- Seraphin, et Cherubin, Thronos, et Do- minationes, qui effectum custodiæ non minationes, qui effectum custodiæ non dicunt circa nos. dicunt circa nos.

4. Item, Quædam nomina habent com- 4. Item, Quædam nomina habent com- munia tantum, ut quod dicuntur spiritus, munia tantum, ut quod dicuntur spiritus, et coelestes essentiæ, et coelestes mentes : et coelestes essentiæ, et coelestes mentes : quædam autem proprie tantum, ut Se- quædam autem proprie tantum, ut Se- raphin, Cherubin, et Throni, etc.: quæ- raphin, Cherubin, et Throni, etc.: quæ- dam autem omnibus sunt communia et dam autem omnibus sunt communia et quibusdam propria, ut Virtutes, et An- quibusdam propria, ut Virtutes, et An-

Solutio. Solutio. Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad Ad

200 200

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

geli: omnes enim dicuntur Virtutes, et geli: omnes enim dicuntur Virtutes, et omnes Angeli: quæro igitur rationem omnes Angeli: quæro igitur rationem diversitatis inter ista nomina. diversitatis inter ista nomina.

5. Item, Cherubin et Seraphin diver- 5. Item, Cherubin et Seraphin diver- simode terminantur: quandoque enim simode terminantur: quandoque enim per N finalem litteram, quandoque per per N finalem litteram, quandoque per M, et quandoque dicitur Cherub, et Se- M, et quandoque dicitur Cherub, et Se- raph: et quæro rationem hujus diversita- raph: et quæro rationem hujus diversita-

tis. tis.

SOLUTIO. Dicendum cum Magistro, SOLUTIO. Dicendum cum Magistro, quod omnes habent omnium dona, et quod omnes habent omnium dona, et æqualiter habent dona: ita quod tantum æqualiter habent dona: ita quod tantum de uno, quantum de alio: licet non tan- de uno, quantum de alio: licet non tan- tum habeat unus, quantum alius. Sed tum habeat unus, quantum alius. Sed sicut est distinctio in donis generalibus sicut est distinctio in donis generalibus et specialibus, ita cedunt sibi invicem in et specialibus, ita cedunt sibi invicem in nominibus generalibus: quia quædam ad nominibus generalibus: quia quædam ad contemplationem referuntur, ut charitas, contemplationem referuntur, ut charitas, scientia, et quies in sede: et illa tam- scientia, et quies in sede: et illa tam- quam digniora relinquuntur ab inferio- quam digniora relinquuntur ab inferio- ribus, ut denominent superiores. Quæ- ribus, ut denominent superiores. Quæ- dam autem ad actionem potestatis, et dam autem ad actionem potestatis, et hoc indistincte, vel distincte indistin- hoc indistincte, vel distincte indistin- cte, sicut Virtutes, et Potestates: distin- cte, sicut Virtutes, et Potestates: distin- cte autem, ut Principatus, Archangeli, cte autem, ut Principatus, Archangeli, et Angeli. Dominationes autem nomi- et Angeli. Dominationes autem nomi- nantur a potestate, non in comparatione nantur a potestate, non in comparatione ad actionem, sed potius ad imitationem ad actionem, sed potius ad imitationem primi principii a quo omnis potestas de- primi principii a quo omnis potestas de- scendit et ideo non leguntur missi ali- scendit et ideo non leguntur missi ali- quando. Specialis autem distinctio est, quando. Specialis autem distinctio est, quæ exprimitur in ipsis nominibus, ut quæ exprimitur in ipsis nominibus, ut charitas, scientia, et hujusmodi. Et ex charitas, scientia, et hujusmodi. Et ex hoc patet solutio ad primum et secundum. hoc patet solutio ad primum et secundum.

AD TERTIUM dicendum, quod licet non AD TERTIUM dicendum, quod licet non operentur superiores circa nos, tamen operentur superiores circa nos, tamen dona eorum fiunt circa nos: omnium dona eorum fiunt circa nos: omnium enim dona fiunt in nobis, licet per infe- enim dona fiunt in nobis, licet per infe- riores et ideo nominamus eos illis : riores et ideo nominamus eos illis : aliter enim Jerusalem militans non de- aliter enim Jerusalem militans non de- scenderet a Jerusalem triumphante nova, scenderet a Jerusalem triumphante nova, et ornata sicut sponsa viro suo, sicut et ornata sicut sponsa viro suo, sicut dicitur, Apocal. xxi, 21. dicitur, Apocal. xxi, 21.

AD ALIUD dicendum, quod quædam AD ALIUD dicendum, quod quædam nomina exprimunt naturam in genere in nomina exprimunt naturam in genere in

1 1

Apocal. xxi, 2: Et ego Joannes vidi san- Apocal. xxi, 2: Et ego Joannes vidi san- ctam civitatem, Jerusalem novam, descendentem ctam civitatem, Jerusalem novam, descendentem

quo conveniunt omnes Angeli. Et hæc quo conveniunt omnes Angeli. Et hæc nomina fiunt quatuor modis secundum nomina fiunt quatuor modis secundum quod natura potest nominari: aut enim quod natura potest nominari: aut enim indistincte, aut distincte in genere: aut indistincte, aut distincte in genere: aut per superaddita naturæ, naturam tamen per superaddita naturæ, naturam tamen ipsam consequentia nominantur. Primo ipsam consequentia nominantur. Primo modo dicuntur coelestes essentiæ. Se- modo dicuntur coelestes essentiæ. Se- cundo modo coelestes spiritus. Tertio cundo modo coelestes spiritus. Tertio modo dupliciter nominantur, scilicet ex modo dupliciter nominantur, scilicet ex parte intellectus speculativi: et sic di- parte intellectus speculativi: et sic di- cuntur mentes, vel intelligentiæ, vel di- cuntur mentes, vel intelligentiæ, vel di- vini intellectus. Vel nominantur ex parte vini intellectus. Vel nominantur ex parte affectus motivi: et sic dicuntur coelestes affectus motivi: et sic dicuntur coelestes animi quia animus (ut dicit Anselmus) animi quia animus (ut dicit Anselmus) est motor aliarum virium secundum quod est motor aliarum virium secundum quod dicimus, ille fecit hoc ex animo. Quan- dicimus, ille fecit hoc ex animo. Quan- doque etiam nominantur a potestate: doque etiam nominantur a potestate: quia communis est omnibus, licet non quia communis est omnibus, licet non ad hoc vel illud: non enim est substan- ad hoc vel illud: non enim est substan- tia perfecta carens proprio posse: et tunc tia perfecta carens proprio posse: et tunc dicuntur Virtutes. Quandoque autem no- dicuntur Virtutes. Quandoque autem no- minantur ab actu: quia sicut substantia minantur ab actu: quia sicut substantia propriam habet virtutem, ita etiam pro- propriam habet virtutem, ita etiam pro- prium opus et tunc dicuntur Angeli. prium opus et tunc dicuntur Angeli.

Et si objicitur, quod Angelus est idem Et si objicitur, quod Angelus est idem quod nuntius: et nuntiare non est opus quod nuntius: et nuntiare non est opus proprium ergo male denominantur ab proprium ergo male denominantur ab illo. RESPONDEO qucd hoc verum est, si illo. RESPONDEO qucd hoc verum est, si nuntiare ad distans tantum nuntii offi- nuntiare ad distans tantum nuntii offi- cium dicatur: quia tunc erit proprium cium dicatur: quia tunc erit proprium unius agminis Angelorum. Si autem unius agminis Angelorum. Si autem sumatur communiter active pro illumi- sumatur communiter active pro illumi- nare, et per illuminationem deiforme nare, et per illuminationem deiforme aliquid nuntiare alii qui in ea videt lu- aliquid nuntiare alii qui in ea videt lu- men divinum, tunc omnibus erit com- men divinum, tunc omnibus erit com- mune nuntiare: et sic omnes Angeli di- mune nuntiare: et sic omnes Angeli di- cuntur. Et ideo Dionysius solvens istam cuntur. Et ideo Dionysius solvens istam quæstionem, scilicet quare omnes dicun- quæstionem, scilicet quare omnes dicun- tur essentiæ, spiritus, virtutes, et Angeli, tur essentiæ, spiritus, virtutes, et Angeli, dicit quod supermundanæ essentiæ in dicit quod supermundanæ essentiæ in tria dividuntur: in substantiam, virtu- tria dividuntur: in substantiam, virtu- tem et operationem: et penes substan- tem et operationem: et penes substan- tiam vult accipere nomen spiritus, penes tiam vult accipere nomen spiritus, penes virtutem nomen virtutis, penes operatio- virtutem nomen virtutis, penes operatio- nomen Angelorum. nomen Angelorum.

nem nem

AD ULTIMUM dicendum, quod in N ter- 4 AD ULTIMUM dicendum, quod in N ter- 4

de cælo a Deo, paratam sicut sponsam ornatam de cælo a Deo, paratam sicut sponsam ornatam viro suo. viro suo.

IN II SENTENT. DIST. IX, IN II SENTENT. DIST. IX,

minata illa quæ neutri generis sunt, et minata illa quæ neutri generis sunt, et significant integrum agmen unius ordi- significant integrum agmen unius ordi- nis et ideo pluralis sunt numeri. In M nis et ideo pluralis sunt numeri. In M autem terminata sunt pluralis numeri et autem terminata sunt pluralis numeri et masculina, et significant plures personas masculina, et significant plures personas de agmine illo: sed Seraph et Cherub de agmine illo: sed Seraph et Cherub

E. E.

201 201

dicitur singularis aliqua persona de ag- dicitur singularis aliqua persona de ag- mine. Unde versus: mine. Unde versus:

Hæc Seraphin, dic hi Seraphim, dic hic Seraph Hæc Seraphin, dic hi Seraphim, dic hic Seraph illum. illum.

E. Utrum ordines ab initio creationis ita distincti fuerint? E. Utrum ordines ab initio creationis ita distincti fuerint?

Jam nunc inquirere restat, Utrum et isti ordines a creationis initio ita Jam nunc inquirere restat, Utrum et isti ordines a creationis initio ita fuerint distincti? Quod ita fuerint distincti a primordio suæ conditionis, fuerint distincti? Quod ita fuerint distincti a primordio suæ conditionis, videtur testimonio auctoritatis insinuari, quæ tradit de singulis ordinibus videtur testimonio auctoritatis insinuari, quæ tradit de singulis ordinibus aliquos cecidisse'. De ordine namque superiori Lucifer ille fuit, quo nullus aliquos cecidisse'. De ordine namque superiori Lucifer ille fuit, quo nullus dignior conditus fuit. Apostolus etiam principatus et potestates tenebra- dignior conditus fuit. Apostolus etiam principatus et potestates tenebra- rum nominat 2, ostendens de ordinibus illis cecidisse: qui cum in malis rum nominat 2, ostendens de ordinibus illis cecidisse: qui cum in malis ministerium exerceant, non tamen penitus nominibus ordinum suorum ministerium exerceant, non tamen penitus nominibus ordinum suorum privati sunt. Sed non videtur illud posse stare. Non enim tunc charitate privati sunt. Sed non videtur illud posse stare. Non enim tunc charitate ardebant, nec sapientia pollebant, neque in eis Deus sedebat: si enim hoc ardebant, nec sapientia pollebant, neque in eis Deus sedebat: si enim hoc habuissent, non cecidissent. Non ergo tunc erant Cherubin, vel Seraphin, habuissent, non cecidissent. Non ergo tunc erant Cherubin, vel Seraphin, vel Throni. Ad quod dicimus, quia ante casum quorumdam non erant isti vel Throni. Ad quod dicimus, quia ante casum quorumdam non erant isti ordines: quia nondum habebant dona, in quorum participationibus con- ordines: quia nondum habebant dona, in quorum participationibus con- veniunt. Sed quibusdam cadentibus, aliis apposita sunt: eisque qui ceci- veniunt. Sed quibusdam cadentibus, aliis apposita sunt: eisque qui ceci- derunt collata fuissent eadem dona, si perstitissent. Ideoque Scriptura derunt collata fuissent eadem dona, si perstitissent. Ideoque Scriptura dicit de singulis ordinibus aliquos cecidisse: non quia fuissent in ordinibus, dicit de singulis ordinibus aliquos cecidisse: non quia fuissent in ordinibus, et postea corruerint: sed quia si perstitissent, eorum aliqui in singulis et postea corruerint: sed quia si perstitissent, eorum aliqui in singulis fuissent ordinibus, qui et in naturæ tenuitate, et in formæ perspicacitate fuissent ordinibus, qui et in naturæ tenuitate, et in formæ perspicacitate differentes gradus habebant, sicut illi qui perstiterunt. Alii enim, ut præ- differentes gradus habebant, sicut illi qui perstiterunt. Alii enim, ut præ- diximus, superiores, alii inferiores conditi sunt. Superiores, qui natural diximus, superiores, alii inferiores conditi sunt. Superiores, qui natural magis subtiles, et sapientia magis perspicaces: inferiores, qui natura mi- magis subtiles, et sapientia magis perspicaces: inferiores, qui natura mi- nus subtiles, et intelligentia minus perspicaces facti sunt. Has autem in- nus subtiles, et intelligentia minus perspicaces facti sunt. Has autem in- visibiles differentias invisibilium solus ille ponderare potuit, qui omnia visibiles differentias invisibilium solus ille ponderare potuit, qui omnia in numero et mensura et pondere disposuit 3, id est, in seipso qui est men- in numero et mensura et pondere disposuit 3, id est, in seipso qui est men-

1 Cf. Ezechiel. XXXVIII, 17. 1 Cf. Ezechiel. XXXVIII, 17.

Ad Ephes. vi, 12: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguiuem, sed adversus principes Ad Ephes. vi, 12: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguiuem, sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, etc. et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, etc.

3 Sapient. xi, 21. 3 Sapient. xi, 21.

202 202

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sura omni rei modum præfigens: et numerus omni rei speciem præbens sura omni rei modum præfigens: et numerus omni rei speciem præbens et pondus, omnem rem ad stabilitatem trahens, id est, terminans et for. et pondus, omnem rem ad stabilitatem trahens, id est, terminans et for. mans et ordinans omnia. mans et ordinans omnia.

Quæst. 1. Quæst. 1.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An ordo in Angelis sit a natura, vel a An ordo in Angelis sit a natura, vel a gratia? et, Qualia nomina retinue- gratia? et, Qualia nomina retinue- runt Angeli cadentes? runt Angeli cadentes?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, «Jam nunc inquirere restat, etc. » ibi, «Jam nunc inquirere restat, etc. »

1. Quod enim sit ordo a natura, vide- 1. Quod enim sit ordo a natura, vide- tur haberi supra ¹, ubi dictum est, quod tur haberi supra ¹, ubi dictum est, quod distinctionem habebant in natura re- distinctionem habebant in natura re- spondente ordinibus. spondente ordinibus.

2. Item, Supra habitum est 2, quod 2. Item, Supra habitum est 2, quod Lucifer fuit de superiori ordine: et ibi- Lucifer fuit de superiori ordine: et ibi- dem, quod dæmones adhuc nomina or- dem, quod dæmones adhuc nomina or- dinum a quibus ceciderunt, retinuerunt, dinum a quibus ceciderunt, retinuerunt, ut Potestates et Principes. ut Potestates et Principes.

ITEM ulterius quæritur juxta hoc, ITEM ulterius quæritur juxta hoc, Quare dæmones dicuntur Potestates, et Quare dæmones dicuntur Potestates, et Principes, et Angeli mali, et non Sera- Principes, et Angeli mali, et non Sera- phin? Quare etiam dicuntur Cherubin, ut phin? Quare etiam dicuntur Cherubin, ut Ezechiel. xxvIII, 14: Tu cherub extentus, Ezechiel. xxvIII, 14: Tu cherub extentus, et protegens ?non autem Throni dicuntur: et protegens ?non autem Throni dicuntur:

ITEM ulterius quæritur, Utrum evacua- ITEM ulterius quæritur, Utrum evacua- buntur? Et quia hoc superius disputa- buntur? Et quia hoc superius disputa- tum est, quæritur, Quare Apostolus tum est, quæritur, Quare Apostolus principaliter de tribus dicit, quod eva- principaliter de tribus dicit, quod eva- cuabuntur, scilicet de Potestate, Princi- cuabuntur, scilicet de Potestate, Princi- patu, Dominatione ³. patu, Dominatione ³.

: :

SOLUTIO plana est ex præhabitis su- SOLUTIO plana est ex præhabitis su- pra quia dispositionem naturalem ha- pra quia dispositionem naturalem ha- bent a natura, et perfectionem ordinis et bent a natura, et perfectionem ordinis et complementum a gratia. complementum a gratia.

AD ALIUD dicendum, quod dæmones AD ALIUD dicendum, quod dæmones cadentes retinuerunt illa nomina quæ cadentes retinuerunt illa nomina quæ cum mortali peccato haberi possunt, et cum mortali peccato haberi possunt, et non alia, sicut charitas, et quies in Deo: non alia, sicut charitas, et quies in Deo: et ideo illis non nominantur, quia depra- et ideo illis non nominantur, quia depra- vati sunt vitio. vati sunt vitio.

AD ALIUD dicendum, quod illa quæ AD ALIUD dicendum, quod illa quæ dant prælationem et gubernationem, dant prælationem et gubernationem, evacuari principaliter dicuntur: alia au- evacuari principaliter dicuntur: alia au- tem quæ dicunt distinctionem gratiæ tem quæ dicunt distinctionem gratiæ tantum, non dicuntur ita evacuari: quia tantum, non dicuntur ita evacuari: quia gratia manebit, prælatio autem secundum gratia manebit, prælatio autem secundum actum cessabit. actum cessabit.

ST ST

F. Utrum omnes Angeli ejusdem ordinis sint æquales? F. Utrum omnes Angeli ejusdem ordinis sint æquales?

Præterea considerari oportet, Utrum omnes Angeli ejusdem ordinis æqua- Præterea considerari oportet, Utrum omnes Angeli ejusdem ordinis æqua- les sint? Ita esse quibusdam placuit, sed non est hoc probabile, nec asser- les sint? Ita esse quibusdam placuit, sed non est hoc probabile, nec asser-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. III. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. III.

2 Ibidem, Dist. VI. 2 Ibidem, Dist. VI.

3 I ad Corinth. xv, 24: Deinde finis,... cum evacuaverit omnem principatum, et potestatem, et 3 I ad Corinth. xv, 24: Deinde finis,... cum evacuaverit omnem principatum, et potestatem, et

virtutem. virtutem.

IN II SENTENT. DIST. IX, F, ART. 7. IN II SENTENT. DIST. IX, F, ART. 7.

203 203

tione dignum: quia Lucifer qui fuit de collegio superiorum, ipsis etiam tione dignum: quia Lucifer qui fuit de collegio superiorum, ipsis etiam dignior exstitit, qui aliis excellentiores creati fuerant. Ex quo percipitur, dignior exstitit, qui aliis excellentiores creati fuerant. Ex quo percipitur, quod si perstitisset, in ordine superiori fuisset, et aliis ejusdem ordinis quod si perstitisset, in ordine superiori fuisset, et aliis ejusdem ordinis dignior exstitisset. Sicut enim unus est ordo Apostolorum, et alter Marty- dignior exstitisset. Sicut enim unus est ordo Apostolorum, et alter Marty- rum, et tamen in Apostolis alii aliis sunt digniores, similiter et in Marty- rum, et tamen in Apostolis alii aliis sunt digniores, similiter et in Marty- ribus alii aliis sunt superiores: ita et in ordinibus Angelorum recte credi- ribus alii aliis sunt superiores: ita et in ordinibus Angelorum recte credi-

tur esse. tur esse.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An Angeli differant solo numero vel etiam An Angeli differant solo numero vel etiam specie, vel etiam illi qui sunt in diver- specie, vel etiam illi qui sunt in diver- sis ordinibus et hierarchiis differant sis ordinibus et hierarchiis differant genere vel specie ? et, Utrum illi qui genere vel specie ? et, Utrum illi qui sunt in uno ordine sunt æquales ? sunt in uno ordine sunt æquales ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Præterea considerari oportet, Utrum « Præterea considerari oportet, Utrum omnes Angeli, etc. » omnes Angeli, etc. »

Hic tria per ordinem sub una quæ- Hic tria per ordinem sub una quæ- stione quærere oportet, Utrum differant stione quærere oportet, Utrum differant Angeli solo numero vel etiam specie ? Angeli solo numero vel etiam specie ?

Et, Utrum illi qui sunt in diversis or- Et, Utrum illi qui sunt in diversis or- dinibus et hierarchiis, differant genere dinibus et hierarchiis, differant genere vel specie ? vel specie ?

Et tertio, Utrum illi qui sunt in Et tertio, Utrum illi qui sunt in uno ordine, sunt æquales? uno ordine, sunt æquales?

AD PRIMUM Sic objicitur per rationes AD PRIMUM Sic objicitur per rationes physicas: physicas:

1. Multitudo in numero est propter 1. Multitudo in numero est propter duo, scilicet quia materia non est tota duo, scilicet quia materia non est tota intra formam et quia non est solum in intra formam et quia non est solum in uno, sed in sucessione: neutrum autem uno, sed in sucessione: neutrum autem horum est in Angelo: ergo non est in eo horum est in Angelo: ergo non est in eo multitudo per numerum sub una forma multitudo per numerum sub una forma speciei. Quod autem prima sit vera, pa- speciei. Quod autem prima sit vera, pa- tet: quia materia desiderat formam, sic- tet: quia materia desiderat formam, sic- ut fœmina masculum, et turpe bonum: ut fœmina masculum, et turpe bonum: materia igitur vel potentia quæ in nullo materia igitur vel potentia quæ in nullo est imperfecta, et nulla privatione turpis, est imperfecta, et nulla privatione turpis, nihil omnino desiderabit: et talis est po- nihil omnino desiderabit: et talis est po-

tentia in perpetuis quorum potentia in- tentia in perpetuis quorum potentia in- separabilis est ab actu. separabilis est ab actu.

2. Item, In omnibus his quorum est 2. Item, In omnibus his quorum est materia una in specie, est unus actus quo materia una in specie, est unus actus quo illa materia traducitur ab uno in alterum. illa materia traducitur ab uno in alterum. Illius non est instantia nisi aliquis ferat Illius non est instantia nisi aliquis ferat instantiam in proposito. Sed in Angelis instantiam in proposito. Sed in Angelis non est talis actus. Ergo non differunt non est talis actus. Ergo non differunt solo numero, sed etiam in natura speciei. solo numero, sed etiam in natura speciei.

3. Item, Omnis multiplicatio fit aliquo 3. Item, Omnis multiplicatio fit aliquo faciente divisionem in eo quod ante est faciente divisionem in eo quod ante est natura vel tempore: materia autem (ut natura vel tempore: materia autem (ut dicit Philosophus) non est ante formam dicit Philosophus) non est ante formam natura, sed post: ergo Angeli non ha- natura, sed post: ergo Angeli non ha- bent multiplicationem ex hujusmodi di- bent multiplicationem ex hujusmodi di- visione: ergo relinquitur alia, scilicet visione: ergo relinquitur alia, scilicet quod per diversas rationes specificas quod per diversas rationes specificas exeant ab uno genere, quod est ante eos exeant ab uno genere, quod est ante eos natura non tempore: sic autem divisa natura non tempore: sic autem divisa differunt specie: ergo videtur, quod om- differunt specie: ergo videtur, quod om- nes Angeli differunt specie. nes Angeli differunt specie.

4. Item, Videmus hoc in corpore no- 4. Item, Videmus hoc in corpore no- bilissimo in genere corporum, quod par- bilissimo in genere corporum, quod par- tes distinctæ ejus, ut orbes, et stellæ dif- tes distinctæ ejus, ut orbes, et stellæ dif- ferunt specie, sicut cognoscitur ex effe- ferunt specie, sicut cognoscitur ex effe- ctibus eorum: ergo etiam sic erit in na- ctibus eorum: ergo etiam sic erit in na- tura nobiliori spirituali: illa autem est tura nobiliori spirituali: illa autem est Angelica ergo differunt specie omnes. Angelica ergo differunt specie omnes.

SED CONTRA hoc, SED CONTRA hoc,

1. Videtur esse dictum Damasceni, 1. Videtur esse dictum Damasceni, quod omnes sunt substantiæ intellectua- quod omnes sunt substantiæ intellectua- ·les, et unum opus habent, in cœlis conver- ·les, et unum opus habent, in cœlis conver- santur, et hymnis laudant Deum : ergo santur, et hymnis laudant Deum : ergo in substantia et opere conveniunt, quo- in substantia et opere conveniunt, quo- niam nulla substantia est quæ non habeat niam nulla substantia est quæ non habeat propriam operationem. propriam operationem.

2. Item, Unius sunt perfectionis, in 2. Item, Unius sunt perfectionis, in Verbo enim omnes contemplantur: ergo Verbo enim omnes contemplantur: ergo

Sed contra. Sed contra.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

204 204

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cum diversorum natura non sit perfectio cum diversorum natura non sit perfectio una, videtur quod non sunt diversæ na- una, videtur quod non sunt diversæ na- turæ. Gradus autem naturæ videtur va- turæ. Gradus autem naturæ videtur va- riare speciem naturæ, quoad perfectio- riare speciem naturæ, quoad perfectio- nem quæ sequitur naturam. nem quæ sequitur naturam.

3. Item, In aliquo plus convenit ille qui 3. Item, In aliquo plus convenit ille qui est alicujus ordinis cum eo qui secum est est alicujus ordinis cum eo qui secum est in eodem ordine, quam cum illo qui non in eodem ordine, quam cum illo qui non est in eodem ordine: sed cum eo qui non est in eodem ordine: sed cum eo qui non est in eodem ordine, convenit in gratia: est in eodem ordine, convenit in gratia: ergo cum illo qui est in eodem ordine, ergo cum illo qui est in eodem ordine, convenit in gratia et natura speciei. convenit in gratia et natura speciei.

4. Item, Habere hypostases in una na- 4. Item, Habere hypostases in una na- tura communi, quædam est passio con- tura communi, quædam est passio con- veniens Deo, et Angelo, et homini : ergo veniens Deo, et Angelo, et homini : ergo per aliquid commune convenit eis, et in per aliquid commune convenit eis, et in aliquo habet differentiam convenit au- aliquo habet differentiam convenit au- tem Deo in una natura numero, non mul- tem Deo in una natura numero, non mul- tiplicata specie, nec numero: homini au- tiplicata specie, nec numero: homini au- tem in una natura multiplicata numero, tem in una natura multiplicata numero, non specie ergo Angelo in una natura non specie ergo Angelo in una natura multiplicata numero, et specie, ut videtur. multiplicata numero, et specie, ut videtur.

5. Item, Major apparet bonitas Dei in 5. Item, Major apparet bonitas Dei in hoc quod diversæ naturæ participant hoc quod diversæ naturæ participant eam, et fluunt ab ea, quam in hoc quod eam, et fluunt ab ea, quam in hoc quod una tantum ergo videtur, quod differen- una tantum ergo videtur, quod differen- tes in natura creavit eos Deus. tes in natura creavit eos Deus.

SED CONTRA hoc videtur esse, quod SED CONTRA hoc videtur esse, quod 1. Eadem ratio est de animabus et ta- 1. Eadem ratio est de animabus et ta- men animæ non differunt specie. Et si men animæ non differunt specie. Et si dicas quod hoc est propter corpus : hoc dicas quod hoc est propter corpus : hoc nihil esse videtur: quia solubilis est a nihil esse videtur: quia solubilis est a corpore: ergo tunc specie differret ab corpore: ergo tunc specie differret ab alia anima. alia anima.

2. Item, Magis et minus non variant 2. Item, Magis et minus non variant speciem supra autem habitum est 1, speciem supra autem habitum est 1, quod Angeli non differunt nisi secundum quod Angeli non differunt nisi secundum simplicitatem essentiæ majorem vel mi- simplicitatem essentiæ majorem vel mi- norem ergo videtur, quod non ex hoc norem ergo videtur, quod non ex hoc differant specie: vel si dicitur, quod in differant specie: vel si dicitur, quod in Angelo facit hoc diversitatem in specie: Angelo facit hoc diversitatem in specie: ergo videtur, quod etiam in animabus ergo videtur, quod etiam in animabus facere debeat: quia etiam illæ sic diffe- facere debeat: quia etiam illæ sic diffe- runt, ut dicit Magister in Littera infra. runt, ut dicit Magister in Littera infra.

ULTERIUS quæritur, si æquales sint illi ULTERIUS quæritur, si æquales sint illi de ordine uno ? de ordine uno ?

1 Cf. I Sententiarum, Dist. III. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. III.

. .

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Dionysius dicit, quod æquipotentes 1. Dionysius dicit, quod æquipotentes sunt illi, qui sunt in hierarchia una : ergo sunt illi, qui sunt in hierarchia una : ergo multo magis illi, qui sunt in ordine uno. multo magis illi, qui sunt in ordine uno.

2. Item, Quorum est donum unum 2. Item, Quorum est donum unum et primum, illorum est capacitas una et primum, illorum est capacitas una sed eorum qui sunt ejusdem ordinis, do- sed eorum qui sunt ejusdem ordinis, do- num est unum et præmium : ergo capaci num est unum et præmium : ergo capaci tas una: ergo sunt æquales in naturali- tas una: ergo sunt æquales in naturali- bus et gratuitis. bus et gratuitis.

3. Item, Aliter videretur sequi, quod 3. Item, Aliter videretur sequi, quod locus Luciferi remansisset vacuus: quia locus Luciferi remansisset vacuus: quia nullus proportionatus fuisset illi loco: et nullus proportionatus fuisset illi loco: et hoc est inconveniens: ergo alius in eo- hoc est inconveniens: ergo alius in eo- dem ordine æqualis ei surrexit in locum dem ordine æqualis ei surrexit in locum

suum. suum.

Si autem hoc conceditur, erit contra, Si autem hoc conceditur, erit contra, quod dicitur in Littera. quod dicitur in Littera.

Item, quod dicit Dionysius, quod non Item, quod dicit Dionysius, quod non sunt æquales: et ideo in eodem ordine sunt æquales: et ideo in eodem ordine est superior illuminans, et inferior illu- est superior illuminans, et inferior illu- minatus, ut supra diximus. minatus, ut supra diximus.

Sed Sed

SOLUTIO. Dicendum, quod circa pri-, SOLUTIO. Dicendum, quod circa pri-, mum et secundum sunt tres opiniones: mum et secundum sunt tres opiniones: quidam enim rationibus primis conce- quidam enim rationibus primis conce- dunt omnes Angelos specie differre, et dunt omnes Angelos specie differre, et hoc mihi videtur probabilius omnibus hoc mihi videtur probabilius omnibus aliis quia in veritate rationabiliter non aliis quia in veritate rationabiliter non potest aliud bene defendi. Quidam sunt" potest aliud bene defendi. Quidam sunt" qui dicunt eos qui sunt ejusdem ordinis, qui dicunt eos qui sunt ejusdem ordinis, esse in specie una: et eos qui in diver- esse in specie una: et eos qui in diver- sis, esse in diversis speciebus et adhuc sis, esse in diversis speciebus et adhuc magis differre eos qui sunt in diversis magis differre eos qui sunt in diversis hierarchiis. Tertii dicunt: et est hæc com- hierarchiis. Tertii dicunt: et est hæc com- munior opinio apud Doctores, eo quod munior opinio apud Doctores, eo quod ipsi rationes præhabitas non libenter re- ipsi rationes præhabitas non libenter re- cipiunt, quod omnes sunt in specie una: cipiunt, quod omnes sunt in specie una: et quia leve est sustinere alias opiniones, et quia leve est sustinere alias opiniones, secundum hanc respondebimus objectis secundum hanc respondebimus objectis dicendo, quod multiplicatio est duplex, dicendo, quod multiplicatio est duplex, scilicet in longum quæ fit per successió- scilicet in longum quæ fit per successió- nem, et hæc exigit potentiam præceden- nem, et hæc exigit potentiam præceden- tem actum et alia ad quæ inducuntur tem actum et alia ad quæ inducuntur primæ rationes, et hæc multiplicatio:non primæ rationes, et hæc multiplicatio:non est in Angelis. Est autem multiplicatio in est in Angelis. Est autem multiplicatio in latum, et hanc complevit Deus simul latum, et hanc complevit Deus simul

IN II SENTENT. DIST. IX, F, ART. 7. IN II SENTENT. DIST. IX, F, ART. 7.

205 205

lobject. 1. lobject. 1.

object. 2. object. 2.

lobject. 3. lobject. 3.

dobject. 4. dobject. 4.

Id object. 5. Id object. 5.

creando et ratio distinctionis non habe- creando et ratio distinctionis non habe- tur ex uno trajiciente naturam in alium, tur ex uno trajiciente naturam in alium, sed potius ex ordine officiorum, sicut sed potius ex ordine officiorum, sicut distinguntur spiritus cœlestes, et de hac distinguntur spiritus cœlestes, et de hac nihil tenent rationes primo inductæ. nihil tenent rationes primo inductæ.

AD ID autem quod contra objicitur, se- AD ID autem quod contra objicitur, se- cundum duas anteriores opiniones dici cundum duas anteriores opiniones dici potest, quod ex verbis Damasceni non potest, quod ex verbis Damasceni non habetur, quod sint unius speciei, sed habetur, quod sint unius speciei, sed quod sint unius naturæ in genere. quod sint unius naturæ in genere.

AD IDEM dicendum, quod nihil valet: AD IDEM dicendum, quod nihil valet: quia secundum hoc etiam anima esset quia secundum hoc etiam anima esset ejusdem speciei cum Angelis: et ideo ejusdem speciei cum Angelis: et ideo supra est hoc argumentum solutum, ubi supra est hoc argumentum solutum, ubi quæritur de differentia Angeli et animæ 1. quæritur de differentia Angeli et animæ 1.

AD ID quod ulterius quæritur, secun- AD ID quod ulterius quæritur, secun- dum ultimam opinionem dicendum, quod dum ultimam opinionem dicendum, quod gradus illi sunt in superadditis potentiis, gradus illi sunt in superadditis potentiis, et non in substantiali specie naturæ: sic- et non in substantiali specie naturæ: sic- ut etiam videmus hominem ab homine ut etiam videmus hominem ab homine differre per superaddita, et non per spe- differre per superaddita, et non per spe- ciem. Sed illa solutio non est secundum ciem. Sed illa solutio non est secundum Philosophiam quæ hanc diversitatem re- Philosophiam quæ hanc diversitatem re- ducit ad materiam corporis. Sed hoc sup- ducit ad materiam corporis. Sed hoc sup- ponitur ab ista opinione etiam esse in ponitur ab ista opinione etiam esse in spirituali substantia ex ordine sapientiæ spirituali substantia ex ordine sapientiæ creantis, quod inæquales in naturalibus creantis, quod inæquales in naturalibus fecit Angelos propter distinctionem of- fecit Angelos propter distinctionem of- ficiorum. ficiorum.

AD ALIUD dici potest, quod in superad- AD ALIUD dici potest, quod in superad- ditis magis convenit cum eo qui est sui ditis magis convenit cum eo qui est sui ordinis, quam cum alio: sed non in di- ordinis, quam cum alio: sed non in di- versitate substantiali, vel convenientia. versitate substantiali, vel convenientia. AD ALIUD dicendum, quod non sic dis- AD ALIUD dicendum, quod non sic dis- tinguitur illa proprietas: sed potius quia tinguitur illa proprietas: sed potius quia in Angelo secundum multitudinem in la- in Angelo secundum multitudinem in la- tum ex ordine creantis, in homine au- tum ex ordine creantis, in homine au- tem in longum secundum ordinem gene- tem in longum secundum ordinem gene- rationis. rationis.

AD ALIUD dicendum, quod bonitas in AD ALIUD dicendum, quod bonitas in multitudine specierum relucet in ordine multitudine specierum relucet in ordine universi sed in ordine unius naturæ re- : universi sed in ordine unius naturæ re- : lucet secundum multitudinem individui. lucet secundum multitudinem individui.

AD ID autem quod contra objicitur, Adobject. 1. AD ID autem quod contra objicitur, Adobject. 1. secundum alias opiniones dicendum, secundum alias opiniones dicendum, quod non est idem de animabus : quia quod non est idem de animabus : quia animæ non ita sunt separatæ quin sint animæ non ita sunt separatæ quin sint formæ substantiales corporum: et ideo formæ substantiales corporum: et ideo accipiunt esse in corpore, licet secundum accipiunt esse in corpore, licet secundum esse non dependeant ab ipsis corporibus: esse non dependeant ab ipsis corporibus: et unius potentiæ secundum rationem est et unius potentiæ secundum rationem est unus actus secundum rationem et ideo unus actus secundum rationem et ideo animæ sunt unius rationis: quia potentia animæ sunt unius rationis: quia potentia est unius rationis. est unius rationis.

AD ID autem quod contra objicitur, di- AD ID autem quod contra objicitur, di- cendum quod numquam separatur ab cendum quod numquam separatur ab anima ordo ad corpus et ideo illa obje- anima ordo ad corpus et ideo illa obje- ctio non valet. ctio non valet.

AD ALIUD dicendum, quod magis et AD ALIUD dicendum, quod magis et minus quandoque fundantur supra diver- minus quandoque fundantur supra diver- sas formas per minus nobile et magis sas formas per minus nobile et magis nobile ad idem ordinatas, sicut magis et nobile ad idem ordinatas, sicut magis et minus cognoscere in sensibili et rationali: minus cognoscere in sensibili et rationali: et tunc verum est, quod non variant spe- et tunc verum est, quod non variant spe- ciem, sed ostendunt speciei variationem : ciem, sed ostendunt speciei variationem : et ita magis et minus est in simplicitate et ita magis et minus est in simplicitate essentiæ et perspicacitate intelligentiæ essentiæ et perspicacitate intelligentiæ Angelorum et ideo ostendunt diversita- Angelorum et ideo ostendunt diversita- tem speciei. tem speciei.

vp object. 2 vp object. 2

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. dum quod nullus in toto cœlo secundum dum quod nullus in toto cœlo secundum Dionysium est alteri æqualis. Dionysium est alteri æqualis.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod æquipotentes sunt in ratione actus quod æquipotentes sunt in ratione actus hierarchiæ, sicut converti in Deum, vel hierarchiæ, sicut converti in Deum, vel hujusmodi: sed non sunt æquipotentes hujusmodi: sed non sunt æquipotentes in participando lumen deiforme quod par- in participando lumen deiforme quod par- ticipatur in hierarchia, et in assimilatione ticipatur in hierarchia, et in assimilatione divina. divina.

AD ALIUD Solutum est supra, quia ho- AD ALIUD Solutum est supra, quia ho- mines inferiores in natura, per studium mines inferiores in natura, per studium virtutis proficiunt, et gradum superio- virtutis proficiunt, et gradum superio- rum accipiunt : et ita suppletur locus rum accipiunt : et ita suppletur locus Luciferi. Luciferi.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

1 Cf. Supra, II Sententiarum, Dist. I, 1 Cf. Supra, II Sententiarum, Dist. I,

7 7

206 206

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

G. Quomodo dicat Scriptura decimum ordinem ex hominibus compleri, cum non sint G. Quomodo dicat Scriptura decimum ordinem ex hominibus compleri, cum non sint nisi novem ordines? nisi novem ordines?

Notandum etiam, quod decimus ordo legitur de hominibus restauran- Notandum etiam, quod decimus ordo legitur de hominibus restauran- dus. Sed cum non sint nisi novem ordines, nec plures fuissent etiamsi dus. Sed cum non sint nisi novem ordines, nec plures fuissent etiamsi illi qui ceciderunt perstitissent, moventur lectores quomodo Scriptura dicat illi qui ceciderunt perstitissent, moventur lectores quomodo Scriptura dicat decimum ordinem compleri ex hominibus. Gregorius namque ait homines decimum ordinem compleri ex hominibus. Gregorius namque ait homines assumendos in ordine Angelorum: quorum alii assumuntur in ordine assumendos in ordine Angelorum: quorum alii assumuntur in ordine superiorum, qui scilicet magis ardent charitate: alii in ordine inferiorum, superiorum, qui scilicet magis ardent charitate: alii in ordine inferiorum, qui scilicet minus perfecti sunt ¹. Ex quo apparet non esse de hominibus qui scilicet minus perfecti sunt ¹. Ex quo apparet non esse de hominibus formandum decimum ordinem, tamquam novem sint Angelorum, et deci- formandum decimum ordinem, tamquam novem sint Angelorum, et deci- mus hominum: sed homines pro qualitate meritorum statuendos in ordini- mus hominum: sed homines pro qualitate meritorum statuendos in ordini- bus Angelorum. Quod ergo legitur decimus ordo complendus de homini- bus Angelorum. Quod ergo legitur decimus ordo complendus de homini- bus, ex tali sensu dictum fore accipi potest, quia de hominibus restaurabitur bus, ex tali sensu dictum fore accipi potest, quia de hominibus restaurabitur quod in Angelis lapsum est: de quibus tot corruerunt, ut posset fieri deci- quod in Angelis lapsum est: de quibus tot corruerunt, ut posset fieri deci- mus ordo. Propter quod Apostolus dicit restaurari omnia in Christo quæ in mus ordo. Propter quod Apostolus dicit restaurari omnia in Christo quæ in coelis, et quæ etiam in terris sunt 2, quia per Christum redemptum est genus coelis, et quæ etiam in terris sunt 2, quia per Christum redemptum est genus humanum, de quo fit reparatio ruinæ Angelicæ tamen non minus salva- humanum, de quo fit reparatio ruinæ Angelicæ tamen non minus salva- retur homo, si Angelus non cecidisset. retur homo, si Angelus non cecidisset.

H. Quod homines assumuntur juxta numerum stantium, non lapsorum. H. Quod homines assumuntur juxta numerum stantium, non lapsorum.

Non enim juxta numerum eorum qui ceciderunt, sed eorum qui per- Non enim juxta numerum eorum qui ceciderunt, sed eorum qui per- manserunt, homines ad beatitudinem admittuntur. Unde Gregorius: Super- manserunt, homines ad beatitudinem admittuntur. Unde Gregorius: Super- na illa civitas ex Angelis et hominibus constat: ad quam credimus tantos na illa civitas ex Angelis et hominibus constat: ad quam credimus tantos humani generis ascendere, quantos illic contigit Angelos remansisse : sicut humani generis ascendere, quantos illic contigit Angelos remansisse : sicut scriptum est in cantico Deuteronomii: Statuit terminos populorum juxta scriptum est in cantico Deuteronomii: Statuit terminos populorum juxta numerum Angelorum Dei ³. numerum Angelorum Dei ³.

1 S. GREGORIUS, Homil. XXIV in cap. xv Lucæ. 1 S. GREGORIUS, Homil. XXIV in cap. xv Lucæ.

2 Ad Ephes. 1, 10: Instaurare omnia in Christo, quæ in cœlis, et quæ in terra sunt, in ipso. 2 Ad Ephes. 1, 10: Instaurare omnia in Christo, quæ in cœlis, et quæ in terra sunt, in ipso.

3 Deuter. XXXII, 8. Sic legitur secundum Septuaginta, Vulgata autem habet: Constituit terminos 3 Deuter. XXXII, 8. Sic legitur secundum Septuaginta, Vulgata autem habet: Constituit terminos populorum juxta numerum filiorum Israël. populorum juxta numerum filiorum Israël.

IN II SENTENT. DIST. IX, I, ART. 8. IN II SENTENT. DIST. IX, I, ART. 8.

207 207

I. Quidam dicunt secundum numerum lapsorum Angelorum homines reparandos. I. Quidam dicunt secundum numerum lapsorum Angelorum homines reparandos.

1 1

3 3

A quibusdam tamen putatur, quod homines reparentur juxta numerum A quibusdam tamen putatur, quod homines reparentur juxta numerum Angelorum qui ceciderunt: ut illa coelestis civitas nec suorum civium nume- Angelorum qui ceciderunt: ut illa coelestis civitas nec suorum civium nume- ro privetur, nec majori copia regnet. Quod Augustinus in Enchiridion sentire ro privetur, nec majori copia regnet. Quod Augustinus in Enchiridion sentire videtur, non asserens de hominibus plus salvari quam corruit de Angelis, videtur, non asserens de hominibus plus salvari quam corruit de Angelis, sed non minus, ita dicens 2 : Superna Jerusalem, mater nostra, civitas Dei, sed non minus, ita dicens 2 : Superna Jerusalem, mater nostra, civitas Dei, nulla civium suorum numerositate fraudabitur, aut uberiore etiam copia nulla civium suorum numerositate fraudabitur, aut uberiore etiam copia fortasse regnabit. Neque enim numerum aut sanctorum hominum, aut fortasse regnabit. Neque enim numerum aut sanctorum hominum, aut immundorum dæmonum novimus: in quorum locum succedentes filii Ca- immundorum dæmonum novimus: in quorum locum succedentes filii Ca- tholicæ matris, quæ sterilis apparebat in terris, in ea pace de qua illi ceci- tholicæ matris, quæ sterilis apparebat in terris, in ea pace de qua illi ceci- derunt, sine ullo temporis termino permanebunt. Sed illorum civium nu- derunt, sine ullo temporis termino permanebunt. Sed illorum civium nu- merus sive qui est, sive qui fuit, sive qui futurus est, in contemplatione merus sive qui est, sive qui fuit, sive qui futurus est, in contemplatione ejus artificis est, qui vocat ea quæ non sunt, tamquam ea quæ sunt. Ecce ejus artificis est, qui vocat ea quæ non sunt, tamquam ea quæ sunt. Ecce aperte dicit non minus de hominibus salvari, quam corruit de Angelis : aperte dicit non minus de hominibus salvari, quam corruit de Angelis : sed plus non asserit. sed plus non asserit.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Utrum numerus hominum salvandorum Utrum numerus hominum salvandorum sit juxta numerum cadentium Ange- sit juxta numerum cadentium Ange- lorum? ut, Utrum numerus salvan- lorum? ut, Utrum numerus salvan- dorum hominum faciat decimum or- dorum hominum faciat decimum or- dinem ? dinem ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit ul- Deinde quæritur de hoc quod dicit ul- timo, ibi, G, « Notandum etiam, quod timo, ibi, G, « Notandum etiam, quod decimus ordo legitur de hominibus, decimus ordo legitur de hominibus,

etc. » etc. »

1 Edit. J. Alleaume habet, hoc, sed male, ut 1 Edit. J. Alleaume habet, hoc, sed male, ut nobis videtur. nobis videtur.

2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 29. 2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 29.

Ex hoc enim videtur, quod numerus Ex hoc enim videtur, quod numerus assumendorum hominum sit juxta nu- assumendorum hominum sit juxta nu- merum cadentium Angelorum: et hoc merum cadentium Angelorum: et hoc videntur dicere quædam auctoritates. videntur dicere quædam auctoritates. Super illud Psalmi XLIV, 17: Consti- Super illud Psalmi XLIV, 17: Consti- tues eos principes, dicit Glossa: « Elegit tues eos principes, dicit Glossa: « Elegit pauperes ut exaltaret ad ordines coeli, pauperes ut exaltaret ad ordines coeli, qui fiunt ex hominibus et Angelis. » qui fiunt ex hominibus et Angelis. »

Item, super illud, Omnis locus quem Item, super illud, Omnis locus quem calcaverit pes vester, etc. ³, dicit Glossa : calcaverit pes vester, etc. ³, dicit Glossa : « Si diabolum vincere potuero, si me- « Si diabolum vincere potuero, si me- ruero ut Dominus conterat eum sub pe- ruero ut Dominus conterat eum sub pe- dibus meis, consequenter locum ejus in dibus meis, consequenter locum ejus in coelis habebo. » coelis habebo. »

Item, Ibidem, «Non habebit locum Item, Ibidem, «Non habebit locum ejus, qui non domat omnes motus iræ. » ejus, qui non domat omnes motus iræ. » Item, Ad hoc sunt ea quæ dicit Magi- Item, Ad hoc sunt ea quæ dicit Magi-

3 Edit. J. Alleaume, etiam. 3 Edit. J. Alleaume, etiam.

Ad Roman. IV, 17. Ad Roman. IV, 17. 5 Deuter. XI, 24. 5 Deuter. XI, 24.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

208 208

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ster in Littera ex Gregorio et Augusti- quod tot virgines assumentur quot fue- ster in Littera ex Gregorio et Augusti- quod tot virgines assumentur quot fue-

no. no.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Angeli excellunt homines in naturali- 1. Angeli excellunt homines in naturali- bus bus ergo videtur, quod etiam in gratia: ergo videtur, quod etiam in gratia: ergo homines ad statum Angelorum per- ergo homines ad statum Angelorum per- venire non possunt: ergo necesse est, venire non possunt: ergo necesse est, quod decimum ordinem faciant. quod decimum ordinem faciant.

2. Item, Sit quod Angelus non cecidis- 2. Item, Sit quod Angelus non cecidis- set (ut dicit Anselmus) homo prævisus set (ut dicit Anselmus) homo prævisus erat ad gloriam: ergo salvaretur: ergo erat ad gloriam: ergo salvaretur: ergo tunc, ut videtur, non intrasset in locum tunc, ut videtur, non intrasset in locum cadentium Angelorum: ergo faceret or- cadentium Angelorum: ergo faceret or- dinem decimum. dinem decimum.

3. Item, Homines habebunt corpora : 3. Item, Homines habebunt corpora : ergo ignobiliores erunt quoad hoc quam ergo ignobiliores erunt quoad hoc quam substantia omnino spiritualis : ergo non substantia omnino spiritualis : ergo non congruit eis idem locus et ordo beatitu- congruit eis idem locus et ordo beatitu- dinis ergo necesse est decimum ordi- dinis ergo necesse est decimum ordi- nem constituere. nem constituere.

4. Item, Hoc videtur sequi ex Evange- 4. Item, Hoc videtur sequi ex Evange- lio Luc. xv, 8 et seq., ubi homo signifi- lio Luc. xv, 8 et seq., ubi homo signifi- catur per drachmam decimam, quod non catur per drachmam decimam, quod non esset nisi decimum ordinem faceret. esset nisi decimum ordinem faceret.