180 180

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

e e

contra. contra.

Solutio. Solutio.

Adcbject. 1, Adcbject. 1,

te et si hoc est dæmon per seipsum, te et si hoc est dæmon per seipsum, necesse est ipsum interius adesse. necesse est ipsum interius adesse.

5. Item, Corpus non obsistit ei: quare 5. Item, Corpus non obsistit ei: quare ergo non pertinget interius ? ergo non pertinget interius ?

6. Item, Augustinus dicit, quod immi- 6. Item, Augustinus dicit, quod immi- scet se sanguini et facit bullire in iram scet se sanguini et facit bullire in iram vel spumare in libidinem: ergo videtur, vel spumare in libidinem: ergo videtur, quod interius adsit. quod interius adsit.

7. Item, Legitur in Evangelio, quod 7. Item, Legitur in Evangelio, quod discerpsit quosdam exiens¹: ergo opor- discerpsit quosdam exiens¹: ergo opor- tet, quod sit interius. tet, quod sit interius.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Super illud, Dominus in templo 1. Super illud, Dominus in templo sancto suo, dicit Glossa: Simulacris ex- sancto suo, dicit Glossa: Simulacris ex- trinsecus potest præsidere spiritus im- trinsecus potest præsidere spiritus im- mundus, intrinsecus esse non potest : mundus, intrinsecus esse non potest : ergo multo minus potest esse intus in ergo multo minus potest esse intus in

corpore. corpore.

2. Item, Anima est in corpore in toto 2. Item, Anima est in corpore in toto tota ergo cum dæmon etiam sit in cor- tota ergo cum dæmon etiam sit in cor- pore in aliqua parte, erit cum tota ani- pore in aliqua parte, erit cum tota ani- ma ergo duo spiritus in illa parte erunt ma ergo duo spiritus in illa parte erunt in uno loco spirituali. in uno loco spirituali.

3. Item, In Littera habetur id quod 3. Item, In Littera habetur id quod dicit Glossa, Act. v, 3, quod implet Sa- dicit Glossa, Act. v, 3, quod implet Sa- tanas non quidem ingrediens, etc. tanas non quidem ingrediens, etc.

4. Item, Quod tibi nomen est ? Et di- 4. Item, Quod tibi nomen est ? Et di- cit ei: Legio mihi nomen est, quia multi cit ei: Legio mihi nomen est, quia multi sumus 3. Et cum legio sit sex millia sexa- sumus 3. Et cum legio sit sex millia sexa- ginta sex, qualiter potuerunt esse in tam ginta sex, qualiter potuerunt esse in tam parvo corpore? parvo corpore?

5. Item, Quare volebant ibi inutiliter 5. Item, Quare volebant ibi inutiliter occupari, cum unus posset ultra vires occupari, cum unus posset ultra vires

vexare? vexare?

SOLUTIO. Mihi non est dubium quin SOLUTIO. Mihi non est dubium quin homines multi dæmonium habuerunt et homines multi dæmonium habuerunt et habeant in corpore suo interius et habeant in corpore suo interius et multi etiam bonis spiritibus interius exi- multi etiam bonis spiritibus interius exi- stentibus adjuvantur ad multas bonas stentibus adjuvantur ad multas bonas contemplationes et actiones. Et ideo con- contemplationes et actiones. Et ideo con- cedo primam partem objectionum. cedo primam partem objectionum.

AD ID autem quod primo objicitur in AD ID autem quod primo objicitur in contrarium, dico quod Glossa intelligi- contrarium, dico quod Glossa intelligi- tur, quod non sit extrinsecus sicut pars tur, quod non sit extrinsecus sicut pars

1 Cf. Marc. 1, 26: Et discerpens eum spiritus 1 Cf. Marc. 1, 26: Et discerpens eum spiritus immundus, etc. immundus, etc.

2 Psal. x, 2 Psal. x,

5%; Habacuc, II, 20. 5%; Habacuc, II, 20.

essentialis quæ facit unum compositum essentialis quæ facit unum compositum naturale cum idolo toto: sed intrinsecus naturale cum idolo toto: sed intrinsecus quoad locum bene potest esse. quoad locum bene potest esse.

AD ALIUD dicendum, quod anima non AD ALIUD dicendum, quod anima non est in corpore sicut in loco: sicut in I li est in corpore sicut in loco: sicut in I li bro Sententiarum est ostensum *. Et ideo bro Sententiarum est ostensum *. Et ideo non excludit alium spiritum a loco eo- non excludit alium spiritum a loco eo- dem, dummodo locus ille sit corpora- dem, dummodo locus ille sit corpora- lis. lis.

AD HOC quod objicitur de Littera, di- Ad AD HOC quod objicitur de Littera, di- Ad co quod intus facit omnia illa: sed Beda co quod intus facit omnia illa: sed Beda intelligit, quod hæc faciendo non intrat intelligit, quod hæc faciendo non intrat in animam, nec in corpus, nec in volun- in animam, nec in corpus, nec in volun- tatem substantialiter. tatem substantialiter.

AD ALIUD dicendum, quod illa quæstio Adm AD ALIUD dicendum, quod illa quæstio Adm stulta est quia omnes spiritus nullius stulta est quia omnes spiritus nullius sunt quantitatis, et non constringunt se sunt quantitatis, et non constringunt se plus in loco parvo quam in loco magno. plus in loco parvo quam in loco magno.

AD ALIUD dicendum puto, quod hoc fa- Add AD ALIUD dicendum puto, quod hoc fa- Add ctum est ut appareret potentia dæmonum ctum est ut appareret potentia dæmonum ex peccato super naturam hominis et ex peccato super naturam hominis et per consequens gratiam benigne et po- per consequens gratiam benigne et po- tenter liberantis agnoscerent. tenter liberantis agnoscerent.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

: :

Utrum dæmones substantialiter illaban- Utrum dæmones substantialiter illaban- tur mentibus hominum et sensibus, ita tur mentibus hominum et sensibus, ita quod substantialiter ingrediantur sub- quod substantialiter ingrediantur sub- stantiam virium animæ ? stantiam virium animæ ?

Secundo quæritur, Utrum substantia- Secundo quæritur, Utrum substantia- liter illabantur mentibus hominum et sen- liter illabantur mentibus hominum et sen- sibus, ita quod substantialiter ingredian- sibus, ita quod substantialiter ingredian- tur substantiam virium animæ quæ sunt tur substantiam virium animæ quæ sunt sensus, imaginatio, phantasia, intelle- sensus, imaginatio, phantasia, intelle- etus, voluntas, et hujusmodi ? etus, voluntas, et hujusmodi ?

Videtur autem quod sic: quia Videtur autem quod sic: quia

1. Dicit Philosophus, quod si imparti- 1. Dicit Philosophus, quod si imparti- bile tangat impartibile, tangit ipsum to- bile tangat impartibile, tangit ipsum to- tum ergo si impartibile jungatur ipsi tum ergo si impartibile jungatur ipsi

3 Marc. v, 9. 3 Marc. v, 9.

4 Cf. I Sententiarum, Dist. VIII. 4 Cf. I Sententiarum, Dist. VIII.

' '

d contra. d contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN II SENTENT. DIST. VIII, E, ART. 8. IN II SENTENT. DIST. VIII, E, ART. 8.

impartibili, jungetur totum toti: ergo impartibili, jungetur totum toti: ergo interius et exterius: ergo necesse est interius et exterius: ergo necesse est quod illabatur, quod illabatur,

: :

2. Item, Lucæ, IV, 33, super illud, Erat 2. Item, Lucæ, IV, 33, super illud, Erat homo habens dæmonium immundum, di- homo habens dæmonium immundum, di- cit Glossa Intraverat dæmonium unde cit Glossa Intraverat dæmonium unde Dominus exiverat: ergo videtur, quod Dominus exiverat: ergo videtur, quod cum Dominus exiverit de substantia ani- cum Dominus exiverit de substantia ani- mæ, quod dæmonium intravit in sub- mæ, quod dæmonium intravit in sub- stantiam animæ. stantiam animæ.

3. Item, Arguunt quidam a simili de 3. Item, Arguunt quidam a simili de corpore quia inter corpora nobilius pe- corpore quia inter corpora nobilius pe- netrat ingnobilius: sicut coelum dicunt netrat ingnobilius: sicut coelum dicunt penetrare omnia alia corpora, et ignem penetrare omnia alia corpora, et ignem dicunt esse in ferro: similiter lux cum sit dicunt esse in ferro: similiter lux cum sit corpus (ut dicunt) est in eodem loco cum corpus (ut dicunt) est in eodem loco cum alio, et penetrat ipsum: ergo sic est in alio, et penetrat ipsum: ergo sic est in ordine spirituum. Cum igitur dæmones ordine spirituum. Cum igitur dæmones et Angeli boni per naturam subtilioris et Angeli boni per naturam subtilioris sint essentiæ quam animæ, videtur quod sint essentiæ quam animæ, videtur quod substantialiter penetrant eas. substantialiter penetrant eas.

SED CONTRA hoc est: SED CONTRA hoc est:

1. In Littera et in multis locis testimo- 1. In Littera et in multis locis testimo- niorum, videtur quod non illabitur nisi niorum, videtur quod non illabitur nisi Deus Trinitas. Deus Trinitas.

2. Item, Si illaberetur, tunc essentia 2. Item, Si illaberetur, tunc essentia collimitaretur essentiæ: ergo ambæ ter- collimitaretur essentiæ: ergo ambæ ter- minarentur uno termino spirituali: quo- minarentur uno termino spirituali: quo- rum autem unus est terminus numero, rum autem unus est terminus numero, illa sunt unum terminatum : ergo illi duo illa sunt unum terminatum : ergo illi duo spiritus essent unus spiritus numero, quod spiritus essent unus spiritus numero, quod est impossibile. est impossibile.

SOLUTIO. Fatuum est dicere, quod illa- SOLUTIO. Fatuum est dicere, quod illa- bantur substantialiter mentibus vel An- bantur substantialiter mentibus vel An- geli boni vel mali. geli boni vel mali.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc est verum in indivisibili quod non habet est verum in indivisibili quod non habet potentiam ad divisibilitatem: sed de in- potentiam ad divisibilitatem: sed de in- divisibili quod habet quantitatem virtua- divisibili quod habet quantitatem virtua- lem, non tenet: quia illud dividitur quan- lem, non tenet: quia illud dividitur quan- titate virium distantium postestative, titate virium distantium postestative, quæ in aliis esse non possunt. quæ in aliis esse non possunt.

AD ALIUD dicendum quod Glossa illa AD ALIUD dicendum quod Glossa illa loquitur de introitu per effectum malitiæ loquitur de introitu per effectum malitiæ et non per substantiam. et non per substantiam.

1 Psal. XXXIII, 8. 1 Psal. XXXIII, 8.

181 181

AD ALIUD dicendum, quod illa falsissi- AD ALIUD dicendum, quod illa falsissi- ma sunt, nec umquam aliquis Philoso- ma sunt, nec umquam aliquis Philoso- phus sensit, cujus dicta sunt approbata, phus sensit, cujus dicta sunt approbata, quod coelum cum quolibet corpore esset quod coelum cum quolibet corpore esset in codem loco et penetrans ipsum, et in codem loco et penetrans ipsum, et quod lux esset corpus, et quod corpora- quod lux esset corpus, et quod corpora- liter ignis esset in ferro: sed sunt fictio- liter ignis esset in ferro: sed sunt fictio- nes hominum errantium in scientia nes hominum errantium in scientia naturali, et absurda apud Philosophos: naturali, et absurda apud Philosophos: et non sunt Philosophi qui hoc demon- et non sunt Philosophi qui hoc demon- strativis rationibus probant. strativis rationibus probant.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Quid est immittere et incendere? Utrum Quid est immittere et incendere? Utrum scilicet tam boni quam mali Angeli scilicet tam boni quam mali Angeli immittant cordibus hominum suos con- immittant cordibus hominum suos con- ceptus, et incendant fomenta vitiorum ceptus, et incendant fomenta vitiorum ministrando ? ministrando ?

Tertio quæritur, Quid sit immittere et Tertio quæritur, Quid sit immittere et incendere ? incendere ?

Videtur enim, quod immittunt tam Videtur enim, quod immittunt tam boni quam mali Angeli cordibus homi- boni quam mali Angeli cordibus homi- num suos conceptus. Unde num suos conceptus. Unde

1. In Psalmo LXXVII, 49: Misit... 1. In Psalmo LXXVII, 49: Misit... immissiones per Angelos malos. Et de immissiones per Angelos malos. Et de bonis, Immittet Angelus Domini, etc. 1. bonis, Immittet Angelus Domini, etc. 1.

2. Item, Joan. XII, 2: Cum diabolus 2. Item, Joan. XII, 2: Cum diabolus jam misisset in cor ut traderet, etc.. jam misisset in cor ut traderet, etc..

3. Item, Damascenus: « Violentiam 3. Item, Damascenus: « Violentiam alicui inferre non possunt : in nobis enim alicui inferre non possunt : in nobis enim est suscipere immissiones eorum³. » est suscipere immissiones eorum³. »

4. Item, Gregorius in Glossa super illud 4. Item, Gregorius in Glossa super illud Job, xix, 12: Simul venerunt latrones Job, xix, 12: Simul venerunt latrones ejus, et fecerunt sibi viam per me, etc. : ejus, et fecerunt sibi viam per me, etc. :

« «

Maligni spiritus qui in afflictorum cor- Maligni spiritus qui in afflictorum cor- dibus viam sibi faciunt, quandoque in- dibus viam sibi faciunt, quandoque in- ter diversa quæ exterius tolerant, cogi- ter diversa quæ exterius tolerant, cogi- tationes suas immittere non desistunt. >> tationes suas immittere non desistunt. >> Ex his et multis aliis patet, quod immit- Ex his et multis aliis patet, quod immit- tunt boni et mali. tunt boni et mali.

Ad 3. Ad 3.

CONTRA hoc autem est quod dicitur in Sed contra. CONTRA hoc autem est quod dicitur in Sed contra.

2S JOAN DAMASCENUS, Lib. II, cap. 4. 2S JOAN DAMASCENUS, Lib. II, cap. 4.

Solutio. Solutio.

182 182

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Littera. Et idem in Glossa, Matth. xv, Littera. Et idem in Glossa, Matth. xv, 11, super illud, Non quod intrat in os, 11, super illud, Non quod intrat in os,

etc. etc.

Eodem modo probatur ex Littera, Eodem modo probatur ex Littera, quod incendant fomenta vitiorum mini- quod incendant fomenta vitiorum mini- strando. strando.

Et gratia istius quæstio est, Quid sit Et gratia istius quæstio est, Quid sit immitttere, et quid incendere ? immitttere, et quid incendere ?

SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod immittere, dicitur duobus modis, scilicet immittere, dicitur duobus modis, scilicet intus mittere, vel exterius primo facere intus mittere, vel exterius primo facere et postea injicere. Dico igitur, quod for- et postea injicere. Dico igitur, quod for- mas quæ intus sunt non factæ à dæmone, mas quæ intus sunt non factæ à dæmone, sed à sensibilibus acceptæ, aut a Deo im- sed à sensibilibus acceptæ, aut a Deo im- pressæ, potest diabolus et bonus Ange- pressæ, potest diabolus et bonus Ange- lus interius adhærens mittere, ordinando lus interius adhærens mittere, ordinando ad compositiones et divisiones diversas, ad compositiones et divisiones diversas, in quibus anima legat, et moveatur per in quibus anima legat, et moveatur per consequens ad suam voluntatem : et ita consequens ad suam voluntatem : et ita intelligunt immittere auctoritates indu- intelligunt immittere auctoritates indu- ctæ. Est etiam immittere, exterius facere ctæ. Est etiam immittere, exterius facere et postea ejicere. Et hoc modo non im- et postea ejicere. Et hoc modo non im- mittit quia ipse non potest facere novas mittit quia ipse non potest facere novas species creando, et hoc constat : si autem species creando, et hoc constat : si autem faceret abstrahendo, non essent propor- faceret abstrahendo, non essent propor- tionabiles viribus animæ, dato etiam quod tionabiles viribus animæ, dato etiam quod hoc possit: sed tamen supra in quæstione hoc possit: sed tamen supra in quæstione de naturalibus Angelorum ostensum est, de naturalibus Angelorum ostensum est, quod non potest hoc Angelus, ut abstra- quod non potest hoc Angelus, ut abstra- hat species. Et hoc modo intelligit Beda. hat species. Et hoc modo intelligit Beda. Per hoc patet solutio quæsiti. Per hoc patet solutio quæsiti.

Incendere autem puto, quod est duo- Incendere autem puto, quod est duo- bus modis. Uno modo ipso ordine specie- bus modis. Uno modo ipso ordine specie- rum, ut exprimant cogitationes concupi- rum, ut exprimant cogitationes concupi- scentiæ vel iræ. Et alio modo trahendo scentiæ vel iræ. Et alio modo trahendo ad hoc calorem complexionis, et proten- ad hoc calorem complexionis, et proten- dendo spiritus corporeos, ut ex his in- dendo spiritus corporeos, ut ex his in- clinatio fiat ad consensum. clinatio fiat ad consensum.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Qui et quot sunt modi immissionis qui- Qui et quot sunt modi immissionis qui- bus diabolus se immiscet, et qui sunt bus diabolus se immiscet, et qui sunt modi tentationum ? modi tentationum ?

Quarto, Quæritur de modis immissio- Quarto, Quæritur de modis immissio-

nis. nis.

Tangit autem Augustinus quosdam Tangit autem Augustinus quosdam modos in libro LXXXIII Quæstionum, modos in libro LXXXIII Quæstionum, dicens: << Dæmon dat se figuris, accommo- dicens: << Dæmon dat se figuris, accommo- dat se coloribus, adhæret factis, latet fal- dat se coloribus, adhæret factis, latet fal- lacia in sermonibus, odoribus se subjicit, lacia in sermonibus, odoribus se subjicit, infundit se saporibus, turbat animum te- infundit se saporibus, turbat animum te- nebrosis affectibus, et obtenebrat sensus, nebrosis affectibus, et obtenebrat sensus, et quibusdam nebulis meatus intelligen- et quibusdam nebulis meatus intelligen- tiæ per quos pandere lumen rationis ra- tiæ per quos pandere lumen rationis ra- dius mentis solet. » Horum autem quæ- dius mentis solet. » Horum autem quæ- dam (ut patet) ex numero isto videtur fa- dam (ut patet) ex numero isto videtur fa- cere dæmon extra, et quædam intra. cere dæmon extra, et quædam intra.

Item, Alios modos tentationis et im- Item, Alios modos tentationis et im- missionis tangit Gregorius multipliciter, missionis tangit Gregorius multipliciter, dicens primo generalem modum, Job, XLI, dicens primo generalem modum, Job, XLI, 11, in Glossa super illud, De naribus 11, in Glossa super illud, De naribus ejus procedit fumus: « De naribus ejus ejus procedit fumus: « De naribus ejus procedit fumus, cujus noxiis inspiratio- procedit fumus, cujus noxiis inspiratio- nibus prava in humanis cordibus cogita- nibus prava in humanis cordibus cogita- tio nascitur, per quam acies mentis ob- tio nascitur, per quam acies mentis ob- tunditur. » tunditur. »

Magis autem specialem modum tangit, Magis autem specialem modum tangit, Job, xvIII, 10, super illud, Abscondita Job, xvIII, 10, super illud, Abscondita est... decipula illius super semitam, di- est... decipula illius super semitam, di- cens: « Intuetur hostis mores hominum, cens: « Intuetur hostis mores hominum, cui vitio sint propinquiores: et illa ap- cui vitio sint propinquiores: et illa ap- ponit ante faciem mentis, ad quæ unum- ponit ante faciem mentis, ad quæ unum- quemque faciliter viderit inclinari. » quemque faciliter viderit inclinari. »

Item, Gregorius in Moralibus, su- Item, Gregorius in Moralibus, su- per illud, Ecce Behemoth quem, etc. 1: per illud, Ecce Behemoth quem, etc. 1: « Fideli famulo suo Dominus cunctas « Fideli famulo suo Dominus cunctas hostis callidi machinationes insinuat: hostis callidi machinationes insinuat: omne quod opprimendo rapit, omne quod omne quod opprimendo rapit, omne quod insinuando circumvolat, omne quod insinuando circumvolat, omne quod

1 Job, XL, 1 Job, XL,

10. 10.

14 14

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

IN II SENTENT. DIST. VIII, E, ART. 9. IN II SENTENT. DIST. VIII, E, ART. 9.

minando terret, omne quod suadendo minando terret, omne quod suadendo blanditur, omne quod desperando fran- blanditur, omne quod desperando fran- git, omne quod promittendo deci- git, omne quod promittendo deci- pit. pit.

>> >>

Item, I Petr. v, 8 super illud, Circuit, Item, I Petr. v, 8 super illud, Circuit, quærens quem devoret, dicit Glossa: quærens quem devoret, dicit Glossa: «<< Circuit tamquam hostis obsidens muros «<< Circuit tamquam hostis obsidens muros clausos explorat an sit pars aliqua mu- clausos explorat an sit pars aliqua mu- rorum minus stabilis, cujus aditu ad in- rorum minus stabilis, cujus aditu ad in- teriora penetret: offert oculis formas teriora penetret: offert oculis formas illicitas, ut visu destruat castitatem: au- illicitas, ut visu destruat castitatem: au- res per canora tentat, ut molliat Christia- res per canora tentat, ut molliat Christia- num vigorem: linguam convicio provo- num vigorem: linguam convicio provo- cat manum in viris lacescentibus ad cæ- cat manum in viris lacescentibus ad cæ- dem instigat honores terrenos promit- dem instigat honores terrenos promit- tit, ut coelestes adimat : et cum la- tit, ut coelestes adimat : et cum la- tenter fallere non potest, apertos addit tenter fallere non potest, apertos addit terrores in pace subdolus, etiam in per- terrores in pace subdolus, etiam in per- secutione violentus. » Ergo cum tot sint secutione violentus. » Ergo cum tot sint modi intrandi et immittendi, quæritur modi intrandi et immittendi, quæritur penes quid sumantur? penes quid sumantur?

ITEM, Quæritur si ipse in corporalibus ITEM, Quæritur si ipse in corporalibus modis omnibus assumptione corporis in- modis omnibus assumptione corporis in- diget, et in spiritualibus depositione eo- diget, et in spiritualibus depositione eo- rumdem ? rumdem ?

Videtur enim quibusdam, quod sem- Videtur enim quibusdam, quod sem- per tentans extrinsecus indiget corpore per tentans extrinsecus indiget corpore assumpto : quia assumpto : quia

1. Ipse primo Adam per assumptum 1. Ipse primo Adam per assumptum corpus tentavit: sed tamen hoc non est corpus tentavit: sed tamen hoc non est necessarium: quia secundum hoc oporte- necessarium: quia secundum hoc oporte- ret eum semper venire in corpore alicu- ret eum semper venire in corpore alicu- jus animalis assumpti. jus animalis assumpti.

2. Item, Saporibus se non immiscet 2. Item, Saporibus se non immiscet nisi corpus ergo in tali genere tentatio- nisi corpus ergo in tali genere tentatio- nis videtur semper assumpto corpore in- nis videtur semper assumpto corpore in- digere. digere.

SED CONTRA hoc est, quod SED CONTRA hoc est, quod

1. Ipse non intendit nisi decipere spiri- 1. Ipse non intendit nisi decipere spiri- tum et facilior est spiritus ad spiritum tum et facilior est spiritus ad spiritum applicatio, quam corporis ad spiritum. applicatio, quam corporis ad spiritum.

2. Item, Ipse sæpe tentat de spiritua- 2. Item, Ipse sæpe tentat de spiritua- libus ergo tunc non indiget corpore. libus ergo tunc non indiget corpore.

SOLUTIO. Dicendum, quod modi quos SOLUTIO. Dicendum, quod modi quos ponit Augustinus sunt generales et multi- ponit Augustinus sunt generales et multi- plicantur secundum ea in quibus effectus plicantur secundum ea in quibus effectus ejus potest pertingere ad animam: ponit ejus potest pertingere ad animam: ponit

183 183

autem septem, quorum quinque sunt ex- autem septem, quorum quinque sunt ex- tra, et duo intus: illorum autem quin- tra, et duo intus: illorum autem quin- que quatuor sumuntur secundum dele- que quatuor sumuntur secundum dele- ctabilia sensuum, scilicet visus, auditus, ctabilia sensuum, scilicet visus, auditus, odoratus, et gustus: et penes visum odoratus, et gustus: et penes visum accipitur modus primus qui est in duobus, accipitur modus primus qui est in duobus, scilicet in sensato sensus communis quod scilicet in sensato sensus communis quod maxime cognoscitur visu, ut quando dat maxime cognoscitur visu, ut quando dat se figuris, quia figuram maxime cogno- se figuris, quia figuram maxime cogno- scimus per visum, licet sit proprium sen- scimus per visum, licet sit proprium sen- satum sensus communis. Secundo modo satum sensus communis. Secundo modo quando accommodat se coloribus: et hic quando accommodat se coloribus: et hic modus est penes proprium objectum vi- modus est penes proprium objectum vi- sus. Penes auditum autem sunt duo, sci- sus. Penes auditum autem sunt duo, sci- licet penes sonum secundum ordinem ad licet penes sonum secundum ordinem ad harmoniam unus, quando adhæret sonis: harmoniam unus, quando adhæret sonis: et penes vocem articulatam et litteratam et penes vocem articulatam et litteratam alius, quando facit latere mendacium ut alius, quando facit latere mendacium ut efficacius decipiat. Et postea accipit duos efficacius decipiat. Et postea accipit duos penes odoratum, et gustum, qui per se penes odoratum, et gustum, qui per se patent. Sed quæritur, Quare non ponitur patent. Sed quæritur, Quare non ponitur aliquis penes tactum ? Et ad hoc dicen- aliquis penes tactum ? Et ad hoc dicen- dum, quod ibi non ita lateret : quia tactus dum, quod ibi non ita lateret : quia tactus non accipit sine materia sensibile suum, non accipit sine materia sensibile suum, sicut alii. Secundum enim quod gustus sicut alii. Secundum enim quod gustus non quidem tactus sed indicium saporis non quidem tactus sed indicium saporis est, sic habet proprium delectabile præter est, sic habet proprium delectabile præter tactum. Alii duo qui sunt intra : unus su- tactum. Alii duo qui sunt intra : unus su- mitur secundum ordinem concupiscentiæ mitur secundum ordinem concupiscentiæ commotæ in comparatione ad effectum: commotæ in comparatione ad effectum: et alius secundum ordinem turbatæ phan- et alius secundum ordinem turbatæ phan- tasiæ ad intellectum. tasiæ ad intellectum.

Gregorius autem in primo verbo suo Gregorius autem in primo verbo suo non exprimit nisi generaliter qualiter non exprimit nisi generaliter qualiter fiunt omnes. In secundo autem tangit fiunt omnes. In secundo autem tangit modum qui est juvante complexione et modum qui est juvante complexione et consuetudine. Tertia est auctoritas Gre- consuetudine. Tertia est auctoritas Gre- gorii, secundum duo inclinantia in ma- gorii, secundum duo inclinantia in ma- lum, quæ sunt amor male inflammans, lum, quæ sunt amor male inflammans, et timor male humilians. Amor, enim in- et timor male humilians. Amor, enim in- ordinate se habet ad bonum, et respectu ordinate se habet ad bonum, et respectu illius sunt tres modi: quorum primus est illius sunt tres modi: quorum primus est experiendo ad quod bonorum commuta- experiendo ad quod bonorum commuta- bilium homo facilius inclinatur, et re- bilium homo facilius inclinatur, et re- spectu illius est insinuando circumvallare. spectu illius est insinuando circumvallare. Habito autem bono ad quod est incli- Habito autem bono ad quod est incli- natio, sequitur excitatio affectus in illud: natio, sequitur excitatio affectus in illud: et hoc est quod permittendo decipit. Ter- et hoc est quod permittendo decipit. Ter- tium est, labor ad consequendum et ad tium est, labor ad consequendum et ad

184 184

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

permanendum in illo quando perceptum permanendum in illo quando perceptum est et hoc etiam suadendo blanditur: ex est et hoc etiam suadendo blanditur: ex -dulcedine enim boni desiderati vel habiti -dulcedine enim boni desiderati vel habiti ponit rationes persuasionis et blandimen- ponit rationes persuasionis et blandimen- ti. Si autem est penes timorem aut est ti. Si autem est penes timorem aut est ex parte corporis, et tunc sæpe oppri- ex parte corporis, et tunc sæpe oppri- mendo rapit, quia corpus opprimere pot- mendo rapit, quia corpus opprimere pot- est aut ex parte futuri mali, aut ex par- est aut ex parte futuri mali, aut ex par- te præteriti: si ex parte futuri, tunc com- te præteriti: si ex parte futuri, tunc com- .minando terret: si ex parte præteriti, .minando terret: si ex parte præteriti, tunc ex consideratione illius multoties tunc ex consideratione illius multoties desperando frangit. desperando frangit.

Modi autem qui sunt in Glossa Petri, Modi autem qui sunt in Glossa Petri, sumuntur tribus viis, scilicet penes alli- sumuntur tribus viis, scilicet penes alli- cientia extrinsecus rationem, penes in- cientia extrinsecus rationem, penes in- strumenta peccandi, et penes objecta spi- strumenta peccandi, et penes objecta spi- ritualia. Primus modus est carnalis ordi- ritualia. Primus modus est carnalis ordi- natus ad spiritum. Secundus est carnis et natus ad spiritum. Secundus est carnis et spiritus simul. Tertius spiritus in com- spiritus simul. Tertius spiritus in com- paratione ad carnalia. Penes primum sunt paratione ad carnalia. Penes primum sunt duo modi: penes visum, et auditum : duo modi: penes visum, et auditum : et non penes alios sensus: quia isti sunt et non penes alios sensus: quia isti sunt tantum disciplinabiles, ut dicit Philoso- tantum disciplinabiles, ut dicit Philoso- phus in libro de Sensu et sensato. Et per phus in libro de Sensu et sensato. Et per hoc solvitur objectio quæ posset fieri de hoc solvitur objectio quæ posset fieri de aliis. Secundi duo modi accipiuntur pe- aliis. Secundi duo modi accipiuntur pe- nes duo generalia instrumenta peccandi. nes duo generalia instrumenta peccandi. Cum enim peccatum sit in verbis, et Cum enim peccatum sit in verbis, et factis generale instrumentum peccandi factis generale instrumentum peccandi erit lingua, de qua dicit Jacobus quod in- erit lingua, de qua dicit Jacobus quod in- cendit rotam nativitatis nostræ inflam- cendit rotam nativitatis nostræ inflam- mata a gehenna 1. Manus autem instru- mata a gehenna 1. Manus autem instru- mentum generale est ad opera, de qua mentum generale est ad opera, de qua dicit Philosophus in III de Anima, quod dicit Philosophus in III de Anima, quod est organum organorum. Et in XVI de est organum organorum. Et in XVI de Animalibus, quod natura dedit homini Animalibus, quod natura dedit homini manum pro instrumento et armis. Tertii manum pro instrumento et armis. Tertii autem duo sunt penes objecta spiritualia, autem duo sunt penes objecta spiritualia, et secundum ordinem perversum in bo- et secundum ordinem perversum in bo- num hujus mundi et sic promittit ho- num hujus mundi et sic promittit ho- nores terrenos et secundum perversum nores terrenos et secundum perversum ordinem a malo poenæ: et tunc aperte ordinem a malo poenæ: et tunc aperte parat, per se vel suos, terrores: quia parat, per se vel suos, terrores: quia per hoc contemptus surgit in scandala, per hoc contemptus surgit in scandala, ut dicit. ut dicit.

1 Jacob. 11, 6: Lingua constituitur in mem- 1 Jacob. 11, 6: Lingua constituitur in mem- bris nostris, quæ maculat totum corpus, et inflam- bris nostris, quæ maculat totum corpus, et inflam-

cor- cor-

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum in omnibus his indiget assumptione in omnibus his indiget assumptione poris? Dicendum, quod non quia mate- poris? Dicendum, quod non quia mate- ria corporalium (ut supra in præcedenti ria corporalium (ut supra in præcedenti distinctione notatum est) obedit ei ad nu- distinctione notatum est) obedit ei ad nu- tum et ad mixtiones: sed quandoque tum et ad mixtiones: sed quandoque assumit, quando videt sibi modum illum assumit, quando videt sibi modum illum magis valere. magis valere.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

Cui parti animæ potest immittere mali- Cui parti animæ potest immittere mali- gnus spiritus, et cui non ? et, Utrum gnus spiritus, et cui non ? et, Utrum potest supra intellectum et super affe- potest supra intellectum et super affe- ctum? et, Utrum dæmon vel Angelus. ctum? et, Utrum dæmon vel Angelus. bonus videat nostras cogitationes? bonus videat nostras cogitationes?

Quinto, Quæritur cui parti animæ pot- Quinto, Quæritur cui parti animæ pot- est immittere hostis malignus? est immittere hostis malignus?

1. Est emin in nobis vis accipiens ex- 1. Est emin in nobis vis accipiens ex- tra cum præsentia materiæ, et vis intra tra cum præsentia materiæ, et vis intra accipiens sine præsentia materiæ corpo- accipiens sine præsentia materiæ corpo- rum similitudines, ut imaginatio, phanta- rum similitudines, ut imaginatio, phanta- sia, æstimatio, et memoria. Est etiam sia, æstimatio, et memoria. Est etiam quædam accipiens species depuratas ab quædam accipiens species depuratas ab omni materia et materiæ appendiciis. Si- omni materia et materiæ appendiciis. Si- militer tres substantiæ sunt super nos militer tres substantiæ sunt super nos existentes. secundum naturam qua uni- existentes. secundum naturam qua uni- mur corpori, scilicet Deus, Angelus bo- mur corpori, scilicet Deus, Angelus bo- nus, et dæmon. Ergo videtur, quod se- nus, et dæmon. Ergo videtur, quod se- cundum congruentiam dignitatis in viri- cundum congruentiam dignitatis in viri- bus, debet etiam esse ordo immittentium bus, debet etiam esse ordo immittentium in ipsas. Cum igitur Deus operetur super in ipsas. Cum igitur Deus operetur super intellectum, Angelus bonus non opera- intellectum, Angelus bonus non opera- bitur nisi super phantasiam, et dæmon bitur nisi super phantasiam, et dæmon tantum super sensum. tantum super sensum.

2. Item, Augustinus dicit, quod inter 2. Item, Augustinus dicit, quod inter mentem nostram et Deum nihil est me- mentem nostram et Deum nihil est me- dium ergo nihil supponitur ei nisi dium ergo nihil supponitur ei nisi Deus sed omne quod imprimit in aliquo Deus sed omne quod imprimit in aliquo species, est super ipsum : ergo nihil im- species, est super ipsum : ergo nihil im-

mat rotam nativitatis nostræ, inflammata a ge- mat rotam nativitatis nostræ, inflammata a ge- henna. henna.

contra. contra.

Quæst. Quæst.

IN II SENTENT. DIST. VIII, E, ART. 10. IN II SENTENT. DIST. VIII, E, ART. 10.

primit intellectui nostro species nisi solus primit intellectui nostro species nisi solus Deus ergo ut prius, relinquetur phanta- Deus ergo ut prius, relinquetur phanta- sia Angelo bono, et sensus Angelo malo. sia Angelo bono, et sensus Angelo malo. SED E CONTRA videtur, quia SED E CONTRA videtur, quia

1. Serpens primo agressus est mulie- 1. Serpens primo agressus est mulie- rem et hæc est inferior pars rationis, rem et hæc est inferior pars rationis, ut dicit Augustinus: ergo videtur, quod ut dicit Augustinus: ergo videtur, quod possit supra intellectum nostrum : multo possit supra intellectum nostrum : multo enim plus potest super nostrum, quam enim plus potest super nostrum, quam mulieris quæ corrupta per peccatum pri- mulieris quæ corrupta per peccatum pri- mæ non fuit. mæ non fuit.

2. Item, Videtur, quod possit supra 2. Item, Videtur, quod possit supra intellectum quia lumen naturale non intellectum quia lumen naturale non amisit: ergo ex intellectu naturali potest amisit: ergo ex intellectu naturali potest irradiare super phantasmata et imprime- irradiare super phantasmata et imprime- re possibili. Non enim requiritur plus ad re possibili. Non enim requiritur plus ad hoc quod possibilis fiat in actu, nisi ut hoc quod possibilis fiat in actu, nisi ut sit lux extrahens intelligibilia et phan- sit lux extrahens intelligibilia et phan- tasmata, et quæ extrahuntur. tasmata, et quæ extrahuntur.

3. Item, Videtur ex hoc quod dicitur 3. Item, Videtur ex hoc quod dicitur in libro de Causis, quod anima ideo est in libro de Causis, quod anima ideo est instrumentum intelligentiæ, quia intelli- instrumentum intelligentiæ, quia intelli- gibilia imprimit in ipsa : sed dæmon non gibilia imprimit in ipsa : sed dæmon non amisit naturum intelligentiæ : sed ali- amisit naturum intelligentiæ : sed ali- quando intelligentia fuit : ergo adhuc quando intelligentia fuit : ergo adhuc potest imprimere intellectui animæ. potest imprimere intellectui animæ.

ITEM, Videtur quod possit super affe- ITEM, Videtur quod possit super affe- ctum : quia ctum : quia

1. « Incensores sunt malorum, » ut di- 1. « Incensores sunt malorum, » ut di- citur in Littera. Incendere autem dicitur citur in Littera. Incendere autem dicitur respectu affectus : quia color est in affe- respectu affectus : quia color est in affe- ctu : ergo dæmon potest super affectum. ctu : ergo dæmon potest super affectum.

2. Item, Osee, vi, 4, dicitur, quod om- 2. Item, Osee, vi, 4, dicitur, quod om- nes adulterantes quasi clibanus succensus nes adulterantes quasi clibanus succensus a coquente. Secundum Glossam autem co- a coquente. Secundum Glossam autem co- quens est diabolus et loquitur ibi de quens est diabolus et loquitur ibi de amore idolorum qui non habet aliud sibi amore idolorum qui non habet aliud sibi correspondens in corpore: ergo incendit correspondens in corpore: ergo incendit voluntatem, ut videtur. voluntatem, ut videtur.

3. Item, Ipse potest super intellectum 3. Item, Ipse potest super intellectum (ut dicunt quidam): ergo et super volun- (ut dicunt quidam): ergo et super volun- tatem: quia in imaginatione est utraque tatem: quia in imaginatione est utraque istarum potentiarum : et etiam intelle- istarum potentiarum : et etiam intelle- ctus ante affectum sive voluntatem. ctus ante affectum sive voluntatem.

ULTERIUS quæritur hic, Utrum dæmon ULTERIUS quæritur hic, Utrum dæmon vel Angelus bonus videat nostras cogita- vel Angelus bonus videat nostras cogita- tiones? tiones?

Videtur autem quod sic: quia Videtur autem quod sic: quia

185 185

1. Aliter nesciret ad quæ magis vel mi- 1. Aliter nesciret ad quæ magis vel mi- nus inflammare deberet. nus inflammare deberet.

2. Item, Augustinus in libro XII super 2. Item, Augustinus in libro XII super Genesim « Mali Angeli cogitationes no- Genesim « Mali Angeli cogitationes no- verunt, quia multa prædicunt quæ non verunt, quia multa prædicunt quæ non prædicerent si cogitationes non novis- prædicerent si cogitationes non novis-

sent. » sent. »

9. Item, Augustinus : «. Angeli ab ani- 9. Item, Augustinus : «. Angeli ab ani- ma possunt abscondere cogitationes : ma possunt abscondere cogitationes : sed anima ab Angelo cogitationes abs- sed anima ab Angelo cogitationes abs- condere non potest. >> condere non potest. >>

SED CONTRA hoc est quod omnes di- sed contra. SED CONTRA hoc est quod omnes di- sed contra. cunt, quod nou novit cor hominis nisi cunt, quod nou novit cor hominis nisi solus Deus. solus Deus.

SOLUTIO. Dicendum ad primum cum SOLUTIO. Dicendum ad primum cum communi opinione, quod solus Deus communi opinione, quod solus Deus immediate operatur super voluntatem : immediate operatur super voluntatem : Angelus autem bonus ex ordine gratiæ Angelus autem bonus ex ordine gratiæ non naturæ operatur super intellectum non naturæ operatur super intellectum illustrando ipsum et dæmon quia ceci- illustrando ipsum et dæmon quia ceci- dit a gratia, in intellectum nostrum ope- dit a gratia, in intellectum nostrum ope- rari non potest nisi per consequens : rari non potest nisi per consequens : quia scilicet ordinat phantasmata aliter quia scilicet ordinat phantasmata aliter et aliter, ut ex eis hoc vel illud in intel- et aliter, ut ex eis hoc vel illud in intel- lectu resultet. Tamen bene concedo quod lectu resultet. Tamen bene concedo quod ex lumine naturali aliquid possit influere ex lumine naturali aliquid possit influere super phantasmata, unde liquidius resul- super phantasmata, unde liquidius resul- tet in speciebus id quod intendit : sed non tet in speciebus id quod intendit : sed non puto, quod hoc lumen super possibilem puto, quod hoc lumen super possibilem intellectum influere possit : sed ad hoc intellectum influere possit : sed ad hoc exigitur lumen agentis, quod agens est exigitur lumen agentis, quod agens est substantiale, quia agens seipso agit, sicut substantiale, quia agens seipso agit, sicut lux seipsa lucet: et intelligere ejus est lux seipsa lucet: et intelligere ejus est similiter ipsius opus, et non alicujus similiter ipsius opus, et non alicujus præter ipsum. præter ipsum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non est ordo ille quia in homine affectus est ordo ille quia in homine affectus est ulterior quam intellectus et phanta- est ulterior quam intellectus et phanta- sia non in multo perfectior quam sensus : sia non in multo perfectior quam sensus : et interiores et exteriores vires animæ et interiores et exteriores vires animæ sensibilis sunt secundum gradum natu- sensibilis sunt secundum gradum natu- ræ sub dæmone omnes: sed intellectus ræ sub dæmone omnes: sed intellectus in quo est dispositio ad gratiam ordina- in quo est dispositio ad gratiam ordina- tur ad ministerium Angeli boni, qui ta- tur ad ministerium Angeli boni, qui ta- men etiam potest in interiores affectus: men etiam potest in interiores affectus: qui proprium subjectum est gratiæ quæ qui proprium subjectum est gratiæ quæ

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad object. 1. Ad object. 1.

Ad object.2. Ad object.2.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

186 186

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est a solo Deo, ordinatur hic solo Deo est a solo Deo, ordinatur hic solo Deo operante in ipso. operante in ipso.

AD ALIUD dicendum, quod hoc intelli- AD ALIUD dicendum, quod hoc intelli- gitur quoad voluntatem mentis in qua gitur quoad voluntatem mentis in qua operatur solus Deus, et non quoad intel- operatur solus Deus, et non quoad intel- lectum. Vel potest dici, quod hoc intel- lectum. Vel potest dici, quod hoc intel- ligitur secundum comparationem ad ligitur secundum comparationem ad finem qui est beatitudo, et non simplici- finem qui est beatitudo, et non simplici- ter sicut etiam supra glossatum est in ter sicut etiam supra glossatum est in prima distinctione hujus libri. prima distinctione hujus libri.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod licet mulier significet rationem in quod licet mulier significet rationem in matrimonio spirituali mentis, ut dicit matrimonio spirituali mentis, ut dicit Augustinus, non tamen serpens ipse ag- Augustinus, non tamen serpens ipse ag- gressus est eam ex parte rationis, sed ex gressus est eam ex parte rationis, sed ex parte sensus ordinati ad rationem. parte sensus ordinati ad rationem.

AD ALIUD dicendum, quod hoc lumen AD ALIUD dicendum, quod hoc lumen ad augmentum malitiæ spargit quantum ad augmentum malitiæ spargit quantum potest, sed non supra mentem, sed super potest, sed non supra mentem, sed super species ordinatas ad mentem, cujus ratio species ordinatas ad mentem, cujus ratio jam dicta est. jam dicta est.

AD ALIUD dicendum, quod incensio illa AD ALIUD dicendum, quod incensio illa non est in affectu, sed inordinatis ad ip- non est in affectu, sed inordinatis ad ip- sum, ut dictum est supra. sum, ut dictum est supra.

AD ALIUD dicendum, quod coquit per AD ALIUD dicendum, quod coquit per incitantia concupiscentiam ordinata ad incitantia concupiscentiam ordinata ad mentem. Per prædicta patet solutio ad mentem. Per prædicta patet solutio ad sequens quia credo dictum illud falsum sequens quia credo dictum illud falsum esse, et non competere omni Angelo, sed esse, et non competere omni Angelo, sed bono tantum, et hoc propter gratiam, bono tantum, et hoc propter gratiam, non propter naturam. non propter naturam.

AD ALIUD dicendum, quod hoc contin- AD ALIUD dicendum, quod hoc contin- git propter collimitantiam corporis et ani- git propter collimitantiam corporis et ani- mæ quia statim motus mentis movent mæ quia statim motus mentis movent

corpus, etiam quantumcumque sit obje corpus, etiam quantumcumque sit obje ctum spirituale: tamen si gaudii est, dila. ctum spirituale: tamen si gaudii est, dila. tatur cor, et affluunt spiritus: et si tristi- tatur cor, et affluunt spiritus: et si tristi- tiæ est, constringitur, et recurrit sanguis tiæ est, constringitur, et recurrit sanguis ad ipsum frigidandum : et in illis signis ad ipsum frigidandum : et in illis signis

videt. videt.

AD ID quod ulterius quæritur, jam supra AD ID quod ulterius quæritur, jam supra solutum est quia non vident cogitatio- solutum est quia non vident cogitatio- nes nisi eas quæ habent signum aliquod nes nisi eas quæ habent signum aliquod in corpore et de illis intelligitur prima in corpore et de illis intelligitur prima auctoritas Augustini. auctoritas Augustini.

Nota etiam, quod quidam dixerunt, Nota etiam, quod quidam dixerunt, quod dæmon est sicut speculum in quo quod dæmon est sicut speculum in quo apparent formæ quas vult: et ita objicit apparent formæ quas vult: et ita objicit se intellectui et tunc legit intellectus se intellectui et tunc legit intellectus noster in eo, ita quod non agit in intel- noster in eo, ita quod non agit in intel- lectum nostrum, sed intellectus facit lectum nostrum, sed intellectus facit hoc in seipso. Sed hoc mirum est si pro- hoc in seipso. Sed hoc mirum est si pro- bari potest, quod spiritualis natura ita bari potest, quod spiritualis natura ita sit speculari quando vult. Et si hoc con- sit speculari quando vult. Et si hoc con- cederetur, mirum est si intellectus noster cederetur, mirum est si intellectus noster omnem scientiam accipiens ex phantas- omnem scientiam accipiens ex phantas- mate, ita scit legere in ipso. mate, ita scit legere in ipso.

Item, Secundum hoc videtur mihi mi- Item, Secundum hoc videtur mihi mi- rum, quod non semper objicit se intelle- rum, quod non semper objicit se intelle- ctui ut semper occupetur circa lectionem ctui ut semper occupetur circa lectionem eorum quæ objicit. Si dicas, quod intel- eorum quæ objicit. Si dicas, quod intel- lectus se avertit. CONTRA hoc est, quod lectus se avertit. CONTRA hoc est, quod celerior est dæmon qui sequitur : et ite- celerior est dæmon qui sequitur : et ite- rum objicit, nisi forte claudat oculos rum objicit, nisi forte claudat oculos cooperculis aliquibus. Et quia tales fictio- cooperculis aliquibus. Et quia tales fictio- nes ratione carent, ideo dimittantur. nes ratione carent, ideo dimittantur.

IN II SENTENT. DIST. IX, A. IN II SENTENT. DIST. IX, A.

187 187

DISTINCTIO IX. DISTINCTIO IX.

De consequentibus confirmationem Angelorum bonorum quantum De consequentibus confirmationem Angelorum bonorum quantum ad ordinum distinctionem. ad ordinum distinctionem.

A. De ordinum distinctione, qui et quot sint ? A. De ordinum distinctione, qui et quot sint ?

Post prædicta superest cognoscere de ordinibus Angelorum quid Scrip- Post prædicta superest cognoscere de ordinibus Angelorum quid Scrip- tura tradat. Quæ in pluribus locis novem esse ordines Angelorum promul- tura tradat. Quæ in pluribus locis novem esse ordines Angelorum promul- gat, scilicet Angelos, Archangelos, Principatus, Potestates, Virtutes, Domi- gat, scilicet Angelos, Archangelos, Principatus, Potestates, Virtutes, Domi- nationes, Thronos, Cherubin, et Seraphin. Et inveniuntur in istis ordinibus nationes, Thronos, Cherubin, et Seraphin. Et inveniuntur in istis ordinibus tria terna esse, et in singulis tres ordines, ut Trinitatis similitudo in eis tria terna esse, et in singulis tres ordines, ut Trinitatis similitudo in eis insinuetur impressa. Unde Dionysius tres ordines Angelorum esse tradit, insinuetur impressa. Unde Dionysius tres ordines Angelorum esse tradit, ternos in singulis ponens. Sunt enim tres superiores, tres inferiores, tres ternos in singulis ponens. Sunt enim tres superiores, tres inferiores, tres medii. Superiores, Seraphin, Cherubin, Throni: medii, Dominationes, Prin- medii. Superiores, Seraphin, Cherubin, Throni: medii, Dominationes, Prin- cipatus, Potestates: inferiores, Virtutes, Archangeli, Angeli. cipatus, Potestates: inferiores, Virtutes, Archangeli, Angeli.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Post prædicta superest cognoscere « Post prædicta superest cognoscere de ordinibus Angelorum, etc. de ordinibus Angelorum, etc.

Hic incipit Magister tractare de dis- Hic incipit Magister tractare de dis- tinctione ordinum et officiorum. Et ha- tinctione ordinum et officiorum. Et ha- bet duas partes: in quarum prima agit bet duas partes: in quarum prima agit de his quæ pertinent ad ordinum dis- de his quæ pertinent ad ordinum dis- tinctionem et hæc terminatur in ista tinctionem et hæc terminatur in ista distinctione. In secunda autem ponit ea distinctione. In secunda autem ponit ea quæ pertinent ad officium ministerii: et quæ pertinent ad officium ministerii: et hæc incipit in sequenti distinctione, ibi, hæc incipit in sequenti distinctione, ibi, A, « Hoc etiam investigandum, etc. » A, « Hoc etiam investigandum, etc. »

Hæc distinctio habet quinque partes: Hæc distinctio habet quinque partes: quarum prima continet distinctionem quarum prima continet distinctionem hierarchiæ, et ordinis. Secunda autem hierarchiæ, et ordinis. Secunda autem rationes nominum, ibi, C, « Hæc nomina rationes nominum, ibi, C, « Hæc nomina illis, etc. » In tertia inquirit, Utrum isti illis, etc. » In tertia inquirit, Utrum isti ordines sint a natura vel a gratia ? ibi, ordines sint a natura vel a gratia ? ibi, D, « Jam nunc inquirere restat, etc. » D, « Jam nunc inquirere restat, etc. » In quarta inquirit, Utrum omnes An- In quarta inquirit, Utrum omnes An- geli ejusdem ordinis sint æquales ? ibi, geli ejusdem ordinis sint æquales ? ibi, F, « Præterea considerari oportet, etc. » F, « Præterea considerari oportet, etc. » In quarta inquirit, Utrum numerus or- In quarta inquirit, Utrum numerus or- dinum augmentabitur ex hominum as- dinum augmentabitur ex hominum as- sumptione, ut fiat ordo decimus ex ho- sumptione, ut fiat ordo decimus ex ho- minibus assumptis? ibi, G, « Notandum minibus assumptis? ibi, G, « Notandum etiam, quod decimus ordo, etc. » etiam, quod decimus ordo, etc. »

Ex his et disputatione patebit sen- Ex his et disputatione patebit sen- tentia. tentia.

188 188

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit hierarchia secundum defi- Quid sit hierarchia secundum defi- nitionem ? nitionem ?

Incidunt autem hic quatuor quærenda, Incidunt autem hic quatuor quærenda, scilicet quid sit hierarchia? et de divisio- scilicet quid sit hierarchia? et de divisio- ne hierarchiæ, et de connexione hierar- ne hierarchiæ, et de connexione hierar- chiæ, et quid sit ordo, et ordinis multi- chiæ, et quid sit ordo, et ordinis multi- plicatio? plicatio?

AD PRIMUM Sic proceditur : AD PRIMUM Sic proceditur :

In Cœlesti hierarchia ponit Dionysius In Cœlesti hierarchia ponit Dionysius diffinitionem hierarchiæ talem, dicens : diffinitionem hierarchiæ talem, dicens : «Est quidem hierarchia secundum me, «Est quidem hierarchia secundum me, ordo divinus, et scientia, et actio, deifor- ordo divinus, et scientia, et actio, deifor- me quantum possibile est similans, et ad me quantum possibile est similans, et ad inditas ei divinitus illuminationes pro- inditas ei divinitus illuminationes pro- portionaliter in Dei similitudinem ascen- portionaliter in Dei similitudinem ascen- dens'. » dens'. »

Ibidem aliquantulum infra ponit secun- Ibidem aliquantulum infra ponit secun- dam, dicens sic : « Hierarchiam qui di- dam, dicens sic : « Hierarchiam qui di- cit, sacram quamdam universaliter decla- cit, sacram quamdam universaliter decla- rat dispositionem, imaginem divinæ spe- rat dispositionem, imaginem divinæ spe- ciositatis in ordinibus et scientiis hierar- ciositatis in ordinibus et scientiis hierar- chicis propriæ illuminationis sacrifican- chicis propriæ illuminationis sacrifican- tem mysteria, et ad proprium principium tem mysteria, et ad proprium principium ut licet assimilatam. » ut licet assimilatam. »

Magistri autem nostri etiam ponunt Magistri autem nostri etiam ponunt tertiam, hanc scilicet, Hierarchia est sa- tertiam, hanc scilicet, Hierarchia est sa- crorum et rationabilium ordinata pote- crorum et rationabilium ordinata pote- stas in subditis debitum retinens domina- stas in subditis debitum retinens domina- tum. tum.

CONTRA primam sic objicitur: CONTRA primam sic objicitur:

1. Ordo pars hierarchiæ est : ergo non 1. Ordo pars hierarchiæ est : ergo non debet poni in diffinitione ejus : sed potius debet poni in diffinitione ejus : sed potius

e converso. e converso.

2. Item, Scientia non videtur compe- 2. Item, Scientia non videtur compe- tere omnibus qui sunt in hierarchia, cum tere omnibus qui sunt in hierarchia, cum non competat nisi Cherubin: ergo non non competat nisi Cherubin: ergo non debet poni. debet poni.

1S. DIONYSIUS, De cœlesti hierarchia, cap. 3. Cf. 1S. DIONYSIUS, De cœlesti hierarchia, cap. 3. Cf. editionem nostram Commentariorum B. Alber- editionem nostram Commentariorum B. Alber-

3. Item, Cum charitas sit altius donum 3. Item, Cum charitas sit altius donum quam scientia, et competat primo ordini, quam scientia, et competat primo ordini, magis erat diffinienda hierarchia a primo magis erat diffinienda hierarchia a primo suorum donorum quam a secundo. suorum donorum quam a secundo.

4. Item, Actio non competit nisi mi- 4. Item, Actio non competit nisi mi- nistrantibus de secunda et tertia hierar- nistrantibus de secunda et tertia hierar- chia sed potissima hierarchia non agit, chia sed potissima hierarchia non agit, sed assistit : ergo male diffinitur per ac- sed assistit : ergo male diffinitur per ac- tionem. tionem.

: :

5. Item, Hoc non videtur verum quod 5. Item, Hoc non videtur verum quod dicit, deiforme quantum possibile est dicit, deiforme quantum possibile est similans: quia non omnes hierarchiæ ex similans: quia non omnes hierarchiæ ex Deo immediate accipiunt illuminationes, Deo immediate accipiunt illuminationes, sed quædam ab Angelis : ergo similant sed quædam ab Angelis : ergo similant Angeliforme potius quam Deiforme quan- Angeliforme potius quam Deiforme quan- doque. doque.

6. Item, Hoc videtur sequi ex hoc 6. Item, Hoc videtur sequi ex hoc quod dicit in Ecclesiastica hierarchia, quod dicit in Ecclesiastica hierarchia, quod omni hierarchiæ convenit Dei co- quod omni hierarchiæ convenit Dei co- operatorem fieri, in hoc quod quidam operatorem fieri, in hoc quod quidam sunt purgantes, et quidam purgati : et sunt purgantes, et quidam purgati : et quidam illuminantes, et quidam illumi- quidam illuminantes, et quidam illumi- nati : et quidam perficientes, et quidam nati : et quidam perficientes, et quidam perfecti. perfecti.

7. Item dicit, quod omnis lex divina 7. Item dicit, quod omnis lex divina est per prima media, et per media est per prima media, et per media postrema reducere: ergo videtur, quod postrema reducere: ergo videtur, quod non omnes similent deiforme quantum non omnes similent deiforme quantum possibile est. Si dicas, quod hoc in- possibile est. Si dicas, quod hoc in- telligitur quantum ad hoc quod dicit, telligitur quantum ad hoc quod dicit, quod divina bonitas procedit inegres- quod divina bonitas procedit inegres- sibiliter per omnia, et replet unum- sibiliter per omnia, et replet unum- quodque secundum suæ capacitatis ana- quodque secundum suæ capacitatis ana- logiam hoc nihil est quia secundum logiam hoc nihil est quia secundum hoc non erit proprium hierarchiæ: sed hoc non erit proprium hierarchiæ: sed potius unumquodque entium a prima potius unumquodque entium a prima bonitate secundum quod est ab illa, bonitate secundum quod est ab illa, hoc modo similat deiforme quantum pos- hoc modo similat deiforme quantum pos- sibile est. sibile est.

8. Eodem modo objicitur de ultimo 8. Eodem modo objicitur de ultimo quod dicit, ad inditas ei divinitus illu- quod dicit, ad inditas ei divinitus illu- minationes in Dei similitudinem ascen- minationes in Dei similitudinem ascen- dens. Ascensio enim dicit gradus muta- dens. Ascensio enim dicit gradus muta- tionem ergo videtur, quod continue tionem ergo videtur, quod continue proficiant Angeli in cœlo: ergo illi qui proficiant Angeli in cœlo: ergo illi qui fuerunt in choro uno, possunt elevari in fuerunt in choro uno, possunt elevari in

ti in opera B. Dionysii Areopagitæ, Tom. XIV, ti in opera B. Dionysii Areopagitæ, Tom. XIV, p. 73. p. 73.

IN II SENTENT. DIST. IX, A, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. IX, A, ART. 1.

primum chori alterius. Si dicas, quod hoc primum chori alterius. Si dicas, quod hoc non convenit: quia proficiente uno in- non convenit: quia proficiente uno in- feriori, proficit etiam superior: hoc ni- feriori, proficit etiam superior: hoc ni- hil est quia adhuc nihil minus sequitur hil est quia adhuc nihil minus sequitur quin inferior potest venire in gradum in quin inferior potest venire in gradum in quo modo est superior. quo modo est superior.

ОBJICITUR etiam contra secundam: ОBJICITUR etiam contra secundam:

1. Quæritur quid dicat dispositio sacra 1. Quæritur quid dicat dispositio sacra universaliter? Si enim dicat dispositio universaliter? Si enim dicat dispositio ordinationem, sicut videtur velle alia ordinationem, sicut videtur velle alia translatio, tunc non dicit determinatio- translatio, tunc non dicit determinatio- nem sufficientem per hoc quod dicit, nem sufficientem per hoc quod dicit, sacram quamdam, etc. : sunt enim insti- sacram quamdam, etc. : sunt enim insti- tuta Patrum sacræ quædam ordinatio- tuta Patrum sacræ quædam ordinatio- nes universaliter, et tamen non sunt hie- nes universaliter, et tamen non sunt hie- rarchia. rarchia.

2. Præterea, Quid vocat imaginem di- 2. Præterea, Quid vocat imaginem di- vinæ speciositatis ? Imago enim pertinet vinæ speciositatis ? Imago enim pertinet potius ad naturalia quam ad gratuita su- potius ad naturalia quam ad gratuita su- peraddita, sicut patet ex disputatis in peraddita, sicut patet ex disputatis in I libro Sententiarum 1. I libro Sententiarum 1.

3. Item, De hoc quod dicit, in ordini- 3. Item, De hoc quod dicit, in ordini- bus et scientiis hierarchicis propriæ illu- bus et scientiis hierarchicis propriæ illu- minationis sunt enim actus hierarchici, minationis sunt enim actus hierarchici, purgare, et perficere, sicut illuminare: purgare, et perficere, sicut illuminare: ergo debuit dicere, propriæ purgationis, ergo debuit dicere, propriæ purgationis, et propriæ perfectionis, sicut dixit, pro- et propriæ perfectionis, sicut dixit, pro- priæ illuminationis. priæ illuminationis.

4. Item, Sacrificare secundum legem 4. Item, Sacrificare secundum legem est se Deo offerre vel sua, et ex hoc sa- est se Deo offerre vel sua, et ex hoc sa- crari et in hierarchiis videtur esse or- crari et in hierarchiis videtur esse or- dine converso: quia illuminationes potius dine converso: quia illuminationes potius sunt sacræ, quia ex Deo sunt, quam quia sunt sacræ, quia ex Deo sunt, quam quia Deo offeruntur. Deo offeruntur.

5. Item, Mysterium idem est quod se- 5. Item, Mysterium idem est quod se- cretum Angeli autem sunt in aperto cretum Angeli autem sunt in aperto faciei Dei ergo non videtur eis compe- faciei Dei ergo non videtur eis compe- tere mysterium. tere mysterium.

6. Item, Cum dicit, ad proprium prin- 6. Item, Cum dicit, ad proprium prin- cipium, quæritur quid supponit proprium cipium, quæritur quid supponit proprium principium? Si dicas, quod Deum : tunc principium? Si dicas, quod Deum : tunc videtur omnino esse inconveniens: quia videtur omnino esse inconveniens: quia Deus est in eis commune principium et Deus est in eis commune principium et non proprium. Si autem dicas, quod sup- non proprium. Si autem dicas, quod sup- ponit aliquid aliud: tunc conipetere non ponit aliquid aliud: tunc conipetere non

1 Cf. I Sententiarum, Dist. III. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. III.

2 I ad Corinth. VI, 12: Omnia licent, sed non 2 I ad Corinth. VI, 12: Omnia licent, sed non omnia expediunt. Ibidem, x, 23: Omnia mihi li. omnia expediunt. Ibidem, x, 23: Omnia mihi li.

189 189

potest hierarchiæ: quoniam hierarchia potest hierarchiæ: quoniam hierarchia (ut dicitur in Ecclesiastica hierarchia) (ut dicitur in Ecclesiastica hierarchia) est quantum possibile est ad Deum simili- est quantum possibile est ad Deum simili- tudo et unitas. tudo et unitas.

7. Item, Quod dicit, ut licet. Licitum 7. Item, Quod dicit, ut licet. Licitum enim (ut dicit Glossa super epistolam pri- enim (ut dicit Glossa super epistolam pri- mam ad Corinthios 2) est quod nullo pec- mam ad Corinthios 2) est quod nullo pec- cato est prohibitum et ita potest unus- cato est prohibitum et ita potest unus- quisque ascendere quantum potest : nec quisque ascendere quantum potest : nec est qui prohibeat ei. est qui prohibeat ei.

ОBJICITUR etiam de tertia, quia videtur ОBJICITUR etiam de tertia, quia videtur diminuta quia diminuta quia

4. Cum tria sunt de hierarchia, scilicet 4. Cum tria sunt de hierarchia, scilicet ordo, scientia, et actio : ista diffinitio ordo, scientia, et actio : ista diffinitio nullam facit de scientia et actione men- nullam facit de scientia et actione men- tionem. tionem.

2. Item, Quod dicit, sacrorum et ratio- 2. Item, Quod dicit, sacrorum et ratio- nabilium, non videtur competere : quia nabilium, non videtur competere : quia hierarchia salvatur in prælatis Ecclesiæ hierarchia salvatur in prælatis Ecclesiæ qui etiam hierarchici vocantur : et tamen qui etiam hierarchici vocantur : et tamen plerique ex eis non sunt sacri. plerique ex eis non sunt sacri.

3. Item, Quod dicit, in subditis, non 3. Item, Quod dicit, in subditis, non videtur tangere hierarchiam nisi per videtur tangere hierarchiam nisi per comparationem ad inferiores, et non est comparationem ad inferiores, et non est conveniens quia etiam essentialior est conveniens quia etiam essentialior est hierarchiæ comparatio ad superius quam hierarchiæ comparatio ad superius quam ad inferius, quando in ascensu perfectio ad inferius, quando in ascensu perfectio est, in descensu purgatio et illuminatio. est, in descensu purgatio et illuminatio.

4. Item, Quod dicit, debitum domina- 4. Item, Quod dicit, debitum domina- tum retinens in subditis, videtur esse tum retinens in subditis, videtur esse contra præceptum summi hierarchæ Chri- contra præceptum summi hierarchæ Chri- sti, qui dicit suis hierarchis: Reges Gen- sti, qui dicit suis hierarchis: Reges Gen- tium dominantur eorum, et qui potesta- tium dominantur eorum, et qui potesta- tem, etc. 3. Item, I Petr. v, 3: Neque ut tem, etc. 3. Item, I Petr. v, 3: Neque ut dominantes in cleris. Item, Bernardus ad dominantes in cleris. Item, Bernardus ad Eugenium : « Noli quærere dominari, Eugenium : « Noli quærere dominari, ne tibi dominetur omnis iniquitas. » ne tibi dominetur omnis iniquitas. »

5. Item, Cum multa sint dona aliorum 5. Item, Cum multa sint dona aliorum ordinum sicut dominationum, quare ordinum sicut dominationum, quare non diffinitur per dona aliorum sicut per non diffinitur per dona aliorum sicut per istud? istud?

ULTIMO etiam quæritur, Penes quid su- ULTIMO etiam quæritur, Penes quid su- mantur tres dictæ diffinitiones? mantur tres dictæ diffinitiones?

cent, sed non omnia ædificant. cent, sed non omnia ædificant. 3 Luc. XXII, 25. 3 Luc. XXII, 25.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad diffinit. 1. Ad diffinit. 1.

Ad 1. Ad 1.

190 190

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SOLUTIO. Sine præjudicio aliorum di- SOLUTIO. Sine præjudicio aliorum di- co, quod prima diffinitio data est penes co, quod prima diffinitio data est penes ea quæ sunt essentialia hierarchiæ, et pe- ea quæ sunt essentialia hierarchiæ, et pe- nes proprium ejus effectum in substantiis nes proprium ejus effectum in substantiis quæ sunt in ipsa ordo enim et scientia quæ sunt in ipsa ordo enim et scientia et actio sunt de substantia hierarchiæ : et actio sunt de substantia hierarchiæ : et ex his efficitur in substantiis ordinatis et ex his efficitur in substantiis ordinatis similitudo ad Deum, et ascensus secun- similitudo ad Deum, et ascensus secun- dum inditas illuminationes. Secunda au- dum inditas illuminationes. Secunda au- tem datur per compositionem exempli ad tem datur per compositionem exempli ad exemplar. Et tertia considerat propriam exemplar. Et tertia considerat propriam substantiam quæ ordinatur in hierarchia, substantiam quæ ordinatur in hierarchia, et in qua salvatur hierarchicus ordo. Un- et in qua salvatur hierarchicus ordo. Un- de nulla istarum diffinitionum tangit hie- de nulla istarum diffinitionum tangit hie- rarchiam divinam quæ est in tribus per- rarchiam divinam quæ est in tribus per- sonis: quam vocant quidam supercale- sonis: quam vocant quidam supercale- stem. Et hoc patet ex verbis positis in stem. Et hoc patet ex verbis positis in diffinitione quia similitudo ad Deum et diffinitione quia similitudo ad Deum et unitas et ascensus in Deum quantum pos- unitas et ascensus in Deum quantum pos- sibile est, non nisi absurde de Deo expo- sibile est, non nisi absurde de Deo expo- nitur. Et hoc dico propter quosdam qui nitur. Et hoc dico propter quosdam qui extendere volunt istas diffinitiones: sed extendere volunt istas diffinitiones: sed verum est quod communes sunt diffini- verum est quod communes sunt diffini- tiones ad coelestem et ecclesiasticam : nec tiones ad coelestem et ecclesiasticam : nec invenitur a Dionysio, quod aliqua hierar- invenitur a Dionysio, quod aliqua hierar- chia supercoelestis sit absurde enim di- chia supercoelestis sit absurde enim di- citur, quod personæ divinæ ordinantur citur, quod personæ divinæ ordinantur in scientia et actione quamvis enim in in scientia et actione quamvis enim in eis sit ordo naturæ, non tamen est in eis eis sit ordo naturæ, non tamen est in eis ordo scientiæ et actionis et ideo nec ordo scientiæ et actionis et ideo nec auctoritatem nec unitatem habet dictum auctoritatem nec unitatem habet dictum Bernardi, quod dicitur de coelesti hierar- Bernardi, quod dicitur de coelesti hierar- chia: et ideo illa a Dionysio numquam est chia: et ideo illa a Dionysio numquam est tradita, nec diffinita. tradita, nec diffinita.

Dicimus igitur, quod prima colligit ea Dicimus igitur, quod prima colligit ea quæ sunt substantialia hierarchiæ. quæ sunt substantialia hierarchiæ.

ET AD primum objectum dicendum, ET AD primum objectum dicendum, quod ordo dicitur duobus modis, scilicet quod ordo dicitur duobus modis, scilicet res ordinata et sic ordo est pars hierar- res ordinata et sic ordo est pars hierar- chiæ, et non cadit in diffinitione ejus. chiæ, et non cadit in diffinitione ejus. Dicitur etiam ordo ratio ordinis et hoc Dicitur etiam ordo ratio ordinis et hoc duobus modis. Uno modo dicitur ratio duobus modis. Uno modo dicitur ratio communis quæ sumitur a scientia et ac- communis quæ sumitur a scientia et ac- tione quibuscumque sacris, et sic diffinit tione quibuscumque sacris, et sic diffinit hierarchiam. Alio modo dicitur specialis hierarchiam. Alio modo dicitur specialis ratio a speciali dono sumpta et ut est ratio a speciali dono sumpta et ut est charitas, vel scientia, vel quies, vel ali- charitas, vel scientia, vel quies, vel ali-

1 II ad Corinth. IV, 5. 1 II ad Corinth. IV, 5.

quod aliud tale et sic diffinit ordinem, quod aliud tale et sic diffinit ordinem, non hierarchiam. Primo modo est ordo. non hierarchiam. Primo modo est ordo. Secundo modo diffinitivum hierarchiæ. Secundo modo diffinitivum hierarchiæ. Tertio modo diffinitivum ordinis. Tertio modo diffinitivum ordinis.

AD ALIUD dicendum, quod sumitur hic AD ALIUD dicendum, quod sumitur hic scientia generaliter pro participatione di- scientia generaliter pro participatione di- vinæ illuminationis, et non specialiter a vinæ illuminationis, et non specialiter a dono scientiæ quo denominantur Cheru- dono scientiæ quo denominantur Cheru- bin et quod hoc sit verum, accipitur a bin et quod hoc sit verum, accipitur a Dionysio, in eodem capitulo dicente sic: Dionysio, in eodem capitulo dicente sic: « Unicuique hierarchiam sortientium est « Unicuique hierarchiam sortientium est perfectio, hoc est secundum propriam perfectio, hoc est secundum propriam analogiam in Dei imitationem ascendere, analogiam in Dei imitationem ascendere, et omnium divinius, ut eloquia aiunt, et omnium divinius, ut eloquia aiunt, Dei cooperatorem fieri, et ostendere di- Dei cooperatorem fieri, et ostendere di- vinam in seipso actionem, secundum vinam in seipso actionem, secundum quod possibile est relucentem : utpote quod possibile est relucentem : utpote quoniam ordo hierarchiæ est quosdam quoniam ordo hierarchiæ est quosdam quidem purgare, quosdam vero purgari : quidem purgare, quosdam vero purgari : quosdam autem illuminare, quosdam au- quosdam autem illuminare, quosdam au- tem illuminari et quosdam perficere, tem illuminari et quosdam perficere, quosdam autem perfici. » Acceptio igi- quosdam autem perfici. » Acceptio igi- tur illuminationis et effusio sunt de sub- tur illuminationis et effusio sunt de sub- stantia hierarchiæ: et acceptio ipsius di- stantia hierarchiæ: et acceptio ipsius di- citur per scientiam, effusio autem per citur per scientiam, effusio autem per actionem. actionem.

Et ex hoc patet solutio ad sequens, Et ex hoc patet solutio ad sequens, et tertium post hoc: quia si scientia su- et tertium post hoc: quia si scientia su- meretur hic a speciali dono, tunc posset meretur hic a speciali dono, tunc posset esse objectio de charitate : sed non est esse objectio de charitate : sed non est ita similiter actio non sumitur pro ac- ita similiter actio non sumitur pro ac- tione ministerii, sed potius pro effusione tione ministerii, sed potius pro effusione illuminationis in qua superior efficitur: illuminationis in qua superior efficitur: cooperator Dei illuminatis. cooperator Dei illuminatis.

AD ALIUD dicendum, quod omnis hie- AD ALIUD dicendum, quod omnis hie- rarchia similat Dei formæ in omni illu- rarchia similat Dei formæ in omni illu- minatione non enim superior effundit minatione non enim superior effundit super inferiorem aliquid de proprio, sed super inferiorem aliquid de proprio, sed potius divinum lumen, sicut dicit Apo- potius divinum lumen, sicut dicit Apo- stolus Non enim nosmetipsos prædica- stolus Non enim nosmetipsos prædica- mus, sed Jesum Christum Dominum no- mus, sed Jesum Christum Dominum no- stram. Et iterum: Non judicavi me stram. Et iterum: Non judicavi me scire aliquid inter vos, nisi Jesum Chri- scire aliquid inter vos, nisi Jesum Chri- stum, et hunc crucifixum 2. Et per hoc stum, et hunc crucifixum 2. Et per hoc patet solutio ad omnia quæ objecta sunt patet solutio ad omnia quæ objecta sunt de ista parte diffinitionis. de ista parte diffinitionis.

AD ALIUD dicendnm, quod Angeli con- AD ALIUD dicendnm, quod Angeli con-

2I ad Corinth. II, 2. 2I ad Corinth. II, 2.

Adi Adi

liffinit. 2. liffinit. 2. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN II SENTENT. DIST. IX, A, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. IX, A, ART. 1.

tinue proficiunt non in merito, sed in tinue proficiunt non in merito, sed in perceptione illuminationum altissima- perceptione illuminationum altissima- rum. Fons enim illius luminis exhauriri rum. Fons enim illius luminis exhauriri non potest, cum sit infinitus. Illæ autem non potest, cum sit infinitus. Illæ autem illuminationes sunt rationes novo modo illuminationes sunt rationes novo modo gloriandi, non tamen exaltantes gradum gloriandi, non tamen exaltantes gradum beatitudinis in præmio substantiali: et beatitudinis in præmio substantiali: et ideo non tenet illud quod objicitur. ideo non tenet illud quod objicitur.

AD ID quod objicitur de secunda diffini- AD ID quod objicitur de secunda diffini- tione, dicendum quod dispositio dicitur tione, dicendum quod dispositio dicitur ordinatio secundum gradus percipiendæ ordinatio secundum gradus percipiendæ illuminationis, ut infra patebit, et re- illuminationis, ut infra patebit, et re- stringitur per hoc quod dicit sacram, et stringitur per hoc quod dicit sacram, et per consequentia quæ sunt scientia et per consequentia quæ sunt scientia et actio, in quibus est hierarchica disposi- actio, in quibus est hierarchica disposi- tio et ideo objectio illa parum valet : tio et ideo objectio illa parum valet : quoniam statuta referuntur ad ordinem quoniam statuta referuntur ad ordinem scientiæ quæ est ex illuminatione. scientiæ quæ est ex illuminatione.